Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Jan Wiktor Sienkiewicz – Pół wieku (po)za granicami polskiej kultury i sztuki...
250
galeriach sztuki w Londynie: Grabowski Gallery, Drian Galleries i Centaur Gallery i ich
roli w „prezentacji na gruncie międzynarodowym prac polskich artystów tworzących
poza granicami kraju.” 22 W 1986 roku w Pracach III Kongresu Kultury Polskiej na Obczyźnie
ukazał się niewielki artykuł pióra Stanisława Frenkla Polskie malarstwo, grafika
i rzeźba w Wielkiej Brytanii. 23 Dziesięć lat później, w 1995 roku, historyk sztuki młodszego
pokolenia emigracji Andrzej Maria Borkowski wydał w Londynie książkę o polskiej
papieroplastyce w Anglii. 24
W Polsce do wspomnianej na początku artykułu wystawy Jesteśmy, poza dwoma
(prawie identycznymi) tekstami Jerzego Ziembińskiego Polonijni artyści plastycy (zarys
problematyki) 25 z 1975 roku oraz Artyści polscy jako specjalna kategoria emigracji 26
z roku 1976, w 1983 roku ukazały się wspomnienia malarki i rzeźbiarki Haliny Korn 27
oraz Studium do autoportretu I-II autorstwa malarza Marka Żuławskiego 28 . Nieliczni też
plastycy polskiego pochodzenia mieszkający i tworzący w większości w Londynie doczekali
się opracowań czy to naukowych, czy też popularnonaukowych swojej twórczości
w języku angielskim. Listę tych „szczęśliwców” otwiera Jankiel Adler 29 , a po nim
Zdzisław Ruszkowski 30 , Józef Herman 31 , Marian Bohusz-Szyszko 32 , Feliks Topolski 33 ,
Adam Kossowski 34 i Stanisław Frenkiel 35 .
Pokłosiem pierwszych w Polsce po 1989 roku zainteresowań emigracją artystyczną
była wydana w 1992 roku publikacja zbiorowa pod redakcją Marty Fik Między Polską
a światem. Kultura emigracyjna po 1939 roku 36 . W opracowaniu o rzeźbiarzach polskich
w Londynie pisała Irena Grzesiuk-Olszewska 37 . Rok później opublikowana została druga
praca zbiorowa tym razem pod redakcją Mieczysława Morki i Piotra Paszkiewicza poświęcona
artystom emigracyjnym Między Polską a światem. Od średniowiecza po lata
II wojny światowej, w której odnajdujemy zaledwie jeden artykuł poświęcony polskiej
sztuce emigracyjnej autorstwa Ryszarda Demela z Włoch O polskich żołnierzach
22
P. Kolczyńska, Wstęp [w:] Forma i kolor..., dz. cyt., nr. s. brak.
23
Patrz: S. Frenkiel, Polskie malarstwo, grafika i rzeźba w Wielkiej Brytanii [w:] Prace III Kongresu
Kultury Polskie na Obczyźnie. Londyn 1986, s. 78-81.
24
A. M. Borkowski, Papieroplastyka polska. Polish Paper Sculpture, Londyn 1995.
25
Opublikowany [w:] Przeglądzie Zachodnim, 1975, nr 5/6, s. 190-208.
26
Opublikowany [w:] J. Ziembiński, Stan i potrzeby badań nad zbiorowościami polonijnymi,
Wrocław-Warszawa-Kraków 1976. Por. także: Kultura skupisk polonijnych. Materiały z III Sympozjum
naukowego, Szukanie równowagi, Warszawa 12-13 maja 1988, opr. i red. K. Groniewski, A. Kłossowski,
W. Stankiewicz, Londyn 1988.
27
H. Korn, Wakacje kończą się we wrześniu, Warszawa 1983.
28
M. Żuławski, Studium do autoportretu I-II, Warszawa 1980.
29
S.W. Hayter, Jankel Adler, Londyn 1948; P. Fierens, Jankel Adler, Londyn 1948; A. Klapheck,
Jankel Adler, Recklinhausen 1966.
30
J.P. Hodin, Ruszkowski. Life and Work, Londyn 1986; The Paintings of Ruszkowski, wstep M. Simonov,
Londyn 1986.
31
P. Davies, Josef Herman. Drawings and Studies, Bristol 1990.
32
M. Wykes-Joyce, Seven Archangels. The Art of Marian Bohusz, Londyn 1977.
33
M.in.: F. Topolski, Fourteen Letters-Autobiography, Londyn 1988.
34
A. Kossowski, Murals and Paintings, wstęp B. Read, Londyn 1990.
35
A. Dyson, Passion and Paradox. The Art of Stanisław Frenkiel, Londyn 2001.
36
Warszawa 1992. Książka ta jest owocem sesji naukowej pt. Między Polską a światem zorganizowanej
przez Instytut Sztuki PAN we wrześniu 1991 r.
37
I. Grzesiuk-Olszewska, Rzeźbiarze polscy w Londynie [w:] Między Polską a światem..., dz. cyt.,
s. 110-116. W zbiorze opublikowano również teksty o artystach tworzących w innych krajach europejskich,
a także w Ameryce. Patrz: L. Lameński, Wielki przegrany. Rzecz o Stanisławie Szukalskim
[w:] Między Polską a światem..., dz. cyt., s. 69-77. Pierwszy tekst o tym artyście, tegoż samego autora:
BHS, 1974, nr 3, s. 303-322.