Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Jan Wiktor Sienkiewicz – Pół wieku (po)za granicami polskiej kultury i sztuki...
Jan Wiktor Sienkiewicz
246
Pół wieku (po)za granicami polskiej kultury i sztuki.
Polscy artyści w Wielkiej Brytanii 1939-1989.
Stan badań 1
Ważnym wydarzeniem w dziejach polskiej sztuki współczesnej, które stało się
zaczynem szerszych zainteresowań zagadnieniami sztuki polskiej na emigracji
już w demokratycznej Polsce po przemianach ustrojowych w roku 1989,
była zorganizowana przez warszawską Zachętę w 1991 roku wystawa Jesteśmy 2 . Dzisiaj,
blisko dwadzieścia lat od tej inicjatywy moglibyśmy zapytać, czy minione dwie dekady
nie były jednak okresem straconym w badaniach nad polską sztuką na emigracji?
Piętnaście lat od wystawy w Zachęcie Mirosław Adam Supruniuk, założyciel Archiwum
Emigracji przy Bibliotece Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, w 2006 roku
dość surowo oceniał dotychczasowy stan badań nad polską kulturą emigracyjną, a w szczególności
studia nad polską plastyką powstałą poza krajem po 1945 roku jako proces powolny
i mało satysfakcjonujący. W istocie, szczególnie po transformacji politycznej
można by oczekiwać większego zainteresowania emigracyjnymi środowiskami artystycznymi
ze strony instytucji i organizacji państwowych, szczególnie tych, które za
główny cel swojej działalności mają podtrzymywanie więzi z rodakami zamieszkałymi
poza krajem ojczystym. Ale w rzeczywistości (co zdaje się być dość charakterystycznym
zjawiskiem w dziejach polskiej kultury), to dzięki inicjatywom oddolnym i indywidualnemu
zapałowi organizatorów takich niewielkich inicjatyw, jak toruńskie Archiwum
Emigracji, dokonuje się w Polsce proces ratowania, zabezpieczenia, opracowywania
i udostępniania świadectw artystycznych dokonań i polskich „obecności” w obszarze
szeroko rozumianej kultury tak w krajach europejskich, jak i na świecie. Bez świadomości
dorobku polskich diaspor poza krajem dzieje polskiej kultury XX wieku, które
nadal oczekują właściwej rewizji i nowej interpretacji, są poważnie amputowane.
1
Niniejsze studium poszerza stan badań nad dwudziestowieczną polską sztuką powstałą na terenie
Wysp Brytyjskich, które opublikowane zostało siedem lat wcześniej. Patrz: J.W. Sienkiewicz, Londyn
polskich artystów i polskich galerii, [w:] tegoż, Polskie galerie sztuki w Londynie w drugiej połowie
XX wieku, Lublin-Londyn 2003, s. 11-31.
2
Katalog wystawy Jesteśmy, Wystawa dzieł artystów polskich tworzących za granicą, pod red. B. Mitschein
i H. Szustakowskiej, Galeria Zachęta, Warszawa IX-X 1991.