Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Katarzyna Saniewska-Popiołek – Płynność granic między sztuką a medycyną...
244
można przenieść w obszar rozważań nad interdyscyplinarnością w ogóle. Choć w przypadku,
gdy zajmujemy się płynnością granic, będziemy mieć raczej do czynienia z transdyscyplinarnością.
W tym szczególnym przypadku przenikania sztuki i medycyny będzie
to oznaczało przenikanie metod badawczych w przeprowadzaniu wywiadu czy to w odniesieniu
do dzieła, czy do ciała.
Patrząc jednak na prace Łukasiewicza, należy odczytać pewne ukryte tam ostrzeżenie
dotyczące swobodnego przenikania perspektyw, których spójność, niczym w rysunkach
Piranesiego, może okazać się zwodnicza. Ostrzeżenie to szczególnie wyraźne
jest w obrazach, które zdają się odzwierciedlać również pewien zagmatwany, wewnętrzny
pejzaż ludzkiego umysłu, którego metaforą jest fikcyjna architektura, pełna schodów
o nigdzie nie prowadzących biegach i dziwnych perspektywicznych skrótów tak,
jak to obserwujemy w obrazie Huśtawka.
Analizując twórczość Łukasiewicza, odnieść można wrażenie nadawania sprzętom
szpitalnym pozoru maszynerii mających zdolność przenosić w inny wymiar. Choroba,
nie da się tego ukryć, jest przeniesieniem w inny wymiar rzeczywistości, nawet czas
mierzony jest „tam” inaczej: na przykład okresami remisji. Jakże wymownym w tym
kontekście okazuje się być obraz Łukasiewicza „17, 16, 15...” ukazujący pełne napięcia,
ale i rezygnacji oczekiwanie, które trwa być może już po raz kolejny, jest elementem
jakiegoś cyklu, o czym świadczyć mogą odlatujące w kluczu ptaki widoczne
w dalszym planie obrazu. Spoglądając na te wszystkie szpitalne urządzenia przywodzące
na myśl alembiki destylujące ludzkie ciała, trudno oprzeć się uczuciu „małości”
w stechnicyzowanym świecie. Szczególne wrażenie w tym kontekście wywiera
praca zatytułowana Modlitwa. Widz przeniesiony zostaje do wystylizowanego, wziętego
niczym ze starych filmów, wnętrza laboratorium. Wre w nim praca, zaś za szybą
dzielącą wyobrażone wnętrze, dostrzegamy postaci tkwiące w oczekiwaniu. Trudno
jednak uwierzyć, ze względu na złowieszczą aurę przesycającą płótno Łukasiewicza,
że chodzi tu o modlitwę w dobrej intencji, bądź o przygotowanie jakiegoś panaceum
czy szczepionki. Nad czym zatem „Oni” pracują? Może jednak zbyt mocno jako widzowie
poddajemy się obezwładniającemu lękowi, którego przyczyną jest obecność
medycznej aparatury? Być może nie chodzi wcale o wynalezienie środka, który okaże
się zabójczy, ale w mniej lub bardziej przyjemny sposób oczyści po prostu ludzką psychikę
z zalegających tam złogów strachu?
W tym miejscu chciałabym włączyć myśl dotyczącą oczyszczającej roli sztuki, co
także świadczy o jej pewnym pokrewieństwie z medycyną. Pitagorejczycy byli przekonani,
że ciało to więzienie duszy. W celu wyzwolenia się z tej cielesnej klatki, dusza
musi się oczyścić. Owo wyzwalające oczyszczanie uważane za nadrzędny cel człowieka,
mogło nastąpić dzięki sztuce (konkretnie muzyce).
W odniesieniu tak do sztuki, jak do medycyny czynnikiem niezwykle istotnym
jest emocjonalne wyczulenie i umiejętność empatii. Owo współodczuwanie przejawia
się w umiejętności postawienia się na miejscu twórcy lub na miejscu chorego. W odniesieniu
do zjawiska natury emocjonalnej zachodzi jednak pewna podstawowa trudność.
Jedyną bowiem skalą porównawczą jest własna wrażliwość badacza. Patrząc
jednak na prace Łukasiewicza, dostrzegamy, że ludzie obdarzeni ową specyficzną
wrażliwością artystyczną niczym wykwalifikowani interniści potrafią diagnozować
ogólnoludzkie problemy i dolegliwości. Starają się stworzyć pewne modele czy makiety
lęków i traum dotykających ludzi współczesnego świata niczym niegdysiejsze
epidemie dżumy.