Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Katarzyna Saniewska-Popiołek – Płynność granic między sztuką a medycyną...
243
Patrząc na obraz zatytułowany Podróż, można zastanawiać się, czy przyjmując jakiś
genetycznie obcy, choć „tkankowo” zgodny kawałek ciała do swojego spójnego dotąd
organizmu, umieramy jako dawni „my”? Co z pamięcią tkankową, z zamkniętymi w każdej
komórce przeszczepionego ciała przenośnymi pamięciami DNA będącymi miniaturowymi
portretami innego człowieka? Poza tym, jak radzić sobie, gdy przeszczepiane
zostają fragmenty ciała obdarzone również pewnym ciężarem symbolicznym, jak serce
czy twarz? Warto zatem zastanowić się, jaka to postać w masce unoszona jest na noszach
z obrazu Podróż.
Warto w tym miejscu rozważyć czy, mówiąc o dziedziczeniu, mówimy także o dziedziczeniu
niektórych elementów kulturowych, które mogą stać się nawet rodzajem „skażenia”.
Marcin Łukasiewicz – Czyściec
Intrygująca w tym kontekście wydaje się praca Marcina Łukasiewicza Czyściec.
Na uwagę zasługuje zwłaszcza postać dziewczynki umieszczona w środkowej partii.
Otaczają ją ludzie w kombinezonach chroniących przed skażeniem, jednak postać,
którą mają oczyścić za pomocą szczotek, wydaje się tkwić w podświetlonym złociście
pęcherzu niczym święta w mandorli. Należy zastanowić się, kto i dla kogo jest tu
źródłem skażenia, zagrożenia? Łukasiewicz, zastanawiając się nad wolnością jednostki
zanurzonej w kulturze, w rozmowie podaje przykład chrztu jako pewnego rodzaju
kulturowego skażenia. Dziecko poddawane jest mu niezależnie od swoich późniejszych
przekonań – nosi znak pewnej wspólnoty, o której specyfice jeszcze nic przecież
nie wie, ale z którą zaczyna być identyfikowane i przez jej pryzmat odbierane.
Bardzo często gubimy się w labiryntach stawianych kulturowo ograniczeń, zapominając,
że rzeczywistość nie jest ot, tak po prostu dana. Rzeczywistość jest konstruowana.
Częstokroć konstrukcja ta musi powstawać na pograniczu różnych dziedzin – tak
z pozoru odległych, jak sztuka i medycyna.
W tym miejscu chciałabym zdefiniować kategorię „pogranicza” jako formę umożliwiającą
interdyscyplinarne eksplorowanie terytoriów sztuki i medycyny, a także formułę
pozwalającą na ukazanie płynności granic pomiędzy tymi dziedzinami.
Jeżeli, patrząc z perspektywy socjologicznej, uznamy istnienie „człowieka wielu kultur”
poruszającego się na ich styku i czerpiącego z każdej z nich, możemy pojęcie „pogranicza”
odnieść do styku dyscyplin naukowych. Tym samym kategorie „pogranicza”