Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja
Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja
Krzysztof Arcimowicz – Wizerunki mężczyzn w najpopularniejszych polskich serialach obyczajowych... 24 i specjalizację w określonych dziedzinach. Opiera się na dualizmie ról płciowych, asymetryczności cech męskich i kobiecych. Wymaga od mężczyzny podporządkowywania sobie innych mężczyzn, kobiet i dzieci. Obecna postać tradycyjnego paradygmatu mężczyzny ukształtowała się pod wpływem wielu czynników 24 , wśród których ważną rolę odgrywają: religia judeochrześcijańska, filozofia grecka (Platon, Arystoteles), poglądy głoszone przez XVII- i XVIII-wiecznych myślicieli, którzy stworzyli fundamenty rewolucji naukowej (Kartezjusz, Newton, Bacon). Tradycyjny paradygmat męskości został umocniony przez Sigmunda Freuda i jego uczniów, a współcześnie otrzymuje wsparcie ze strony socjobiologów i psychologów ewolucyjnych. Warto w tym kontekście wspomnieć o backlashu. W latach 80. minionego stulecia najpierw w USA, następnie w Europie Zachodniej i w innych krajach nastąpił silny kontratak na prawa kobiet, tak zwany backlash, czyli próba odebrania zwycięstw, jakie osiągnął feminizm 24 . Nowy paradygmat męskości akcentuje równość oraz partnerstwo mężczyzn i kobiet, uznając te wartości za fundamentalne w tworzeniu nowego ładu społecznego. Wzorzec ten pozwala mężczyźnie na eksponowanie zarówno cech męskich jak i kobiecych. Jego dewizą życiową staje się współdziałanie, a nie dominacja. Jest on partnerem dla kobiet i dzieci. Nowa wizja męskości – w przeciwieństwie do wizji tradycyjnej – nie upośledza innych niż heteroseksualna tożsamości seksualnych. Nowy paradygmat mężczyzny ukształtował się przede wszystkim pod wpływem ruchu emancypacyjnego kobiet, myśli feministycznej i refleksji postmodernistycznej (na przykład teorii dekonstrukcji Jacquesa Derridy, poglądów głoszonych przez Jean-Françoisa Lyotarda, czy Richarda Rorty’ego). Jak sądzę, istotną rolę odegrały tu również szkoła psychologii humanistycznej (Abraham H. Maslow, Carl C. Rogers) i koncepcja androgynii (na przykład Sandra Lipsitz Bem), a także ruchy dążące do zmiany systemu patriarchalnego, takie jak: New Age, ekologia głęboka, ekofeminizm i profeministyczne organizacje mężczyzn. Większość mężczyzn żyjących we współczesnych społeczeństwach europejskich realizuje w swoim życiu wzory zachowań będące mieszaniną wpływów tradycyjnej i nowej wizji mężczyzny, przy czym nasilenie cech tradycyjnych i charakterystycznych dla nowego modelu męskości może być różne – z przewagą jednej bądź drugiej opcji. Moją tezę potwierdzają między innymi badania Discovery Species przeprowadzone w 15 krajach na grupie 12000 mężczyzn w wieku 25-39 lat. Projekt był realizowany w państwach europejskich (także w Polsce) oraz w RPA. Ankiety oraz wywiady przeprowadzone z młodymi mężczyznami wskazują, iż tradycyjny model męskości ulega przeobrażeniom. W obliczu przemian społecznych mężczyzna do tradycyjnej roli żywiciela rodziny musi dodać rolę opiekuna dziecka, powinien być także partnerem kobiety 25 . Jedną z najbardziej rozpowszechnionych teorii dotyczących czynników kształtujących treść przekazu jest tak zwana hipoteza odzwierciedlenia oparta na przekonaniu, iż przekazy nadawane przez media odzwierciedlają zachowania, relacje, wartości i normy najbardziej powszechne i/lub dominujące w społeczeństwie 26 . 23 Na ten temat zob. np.: S. L. Bem, Męskość kobiecość: o różnicach wynikających z płci, przeł. S. Pikiel, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2000; F. Capra, Punkt zwrotny. Nauka, społeczeństwo, nowa kultura, przeł. P. Macura, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987. 24 Por.: S. Faludi, Backlash. The Underclared War against American Women, Vintage, London 1992. 25 Species. Praktyczny przewodnik po świecie młodych mężczyzn, Discovery Communication Europe Ltd., London 2008. Zmiany we wzorach zachowań mężczyzn w sferze prywatnej oraz publicznej, jakie dokonały się w państwach Zachodu, obserwujemy również w Polsce. Przenoszeniu nowych wzorów, norm i wartości sprzyja proces globalizacji. 26 C. M Renzetti, D. J. Curran, Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 232; P. Shoemaker, S. Reese, Mediating the Message, Longman, New York 1991; cyt. za: D. MqQuail, Teoria komunikowania masowego, przeł. M. Bucholc, A. Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 281.
Krzysztof Arcimowicz – Wizerunki mężczyzn w najpopularniejszych polskich serialach obyczajowych... 25 To założenie jest słuszne, ale w odniesieniu tylko do niektórych przekazów medialnych. Jak sądzę, wśród głównych czynników, które mają wpływ na kształt treści przekazywanych w serialach telewizyjnych typu soap opera należy wymienić: twórców i nadawców, oczekiwania odbiorców, kontekst społeczno-kulturowy (w którym powstają produkcje) oraz konwencję gatunkową. Opera mydlana dla nadawcy i producenta jest narzędziem do uzyskania jak najwyższych wskaźników oglądalności. Znaczna część pracy nad tego typu serialami jest standaryzowana, ma kolektywny „fabryczny” charakter 27 . Zakładam, że wzory męskości w serialach telewizyjnych w dużym stopniu odpowiadają wyobrażeniom dotyczącym ról i zachowań mężczyzn oraz że serialowe wzorce relacji między płciami odzwierciedlają częściowo strukturę społeczną. Polskie wieloodcinkowe seriale obyczajowe nie są prostą socjografią, ale można je określić mianem zwierciadła chodzącego po gościńcu. Ilona Łepkowska i Jerzy Uszyński podkreślają, iż zawartość komunikatów wysyłanych do widza za pomocą odcinkowych opowieści wcale nie jest poznawczo i aksjologicznie obojętna. Przemycany w nich – świadomie i nieświadomie – obraz otaczającego świata nie jest neutralny. Scenarzyści, budując historie serialowe, opierają je na zestawie zasadniczych wartości stanowiących fundament życia. Mogą to być wartości im bliskie, związane z ich światopoglądem, ale bywa też i tak, że scenarzysta, pisząc scenariusz, „nagina” swój światopogląd w kierunku oczekiwań nadawców i widzów 28 . Badacz analizujący seriale telewizyjne musi sobie zdawać sprawę, iż dany tekst kulturowy może generować różne znaczenia. Stuart Hall w fundamentalnym eseju Encoding/decoding podkreśla, iż możliwa jest asymetria procesu kodowania i dekodowania 29 . Według Johna Fiske treści niesione przez środki masowej komunikacji są w zasadzie polisemiczne 30 . Należy jednak zauważyć, że w przekazie często zawarte jest tak zwane „kodowanie preferencyjne”, czyli znaczenie, które twórca chciałby, aby odbiorca odpowiednio odczytał i zrozumiał 31 . Zgadzam się z Robertem Allenem, który uważa, iż opera mydlana może generować różne poziomy znaczeń, że nawet, jeśli nie jest tekstem w pełni otwartym, to z pewnością nie jest też tekstem zamkniętym 32 . Problem analizy seriali telewizyjnych typu soap opera polega również na tym, że jest to gatunek nie posiadający narracyjnego zamknięcia, opery mydlane nie kończą się jak film czy inne seriale. Ponadto w istotę tego gatunku telewizyjnego jest wpisany konflikt: związki i rodziny się rozpadają, a następnie – niektóre z nich – scalają, by ponownie się rozpaść. W serialach dokonuje się też szereg niespodziewanych zwrotów akcji. Analizy dotyczące pewnego okresu po emisji następnych odcinków mogą się zdezaktualizować, dlatego ważne jest określenie, jakie części serialu są analizowane 33 . W niniejszych badaniach wykorzystałem metodę analizy dyskursu. Nie ma jednej 27 Por.: Ł jak Łepkowska. Z Iloną Łepkowską rozmawia Andrzej Opałka, Prószyński i S-ka, Warszawa 2010, s. 186; P. Nowicki, Co to jest telenowela..., op. cit., s. 147; A. Kisielewska, Polskie tele-sagi..., op. cit., s. 284. 28 J. Uszyński, Serial epoki przemysłowej, [w:] J. Uszyński, Polskie seriale…, op. cit., s. 17; Ł jak Łepkowska. Z Iloną Łepkowską rozmawia Andrzej Opałka, Prószyński i S-ka, Warszawa 2010, s. 155, 197. 29 Zob.: S. Hall, Kodowanie i dekodowanie, Przekazy i Opinie, nr 1-2, 1987, s. 58-72. 30 J. Fiske, Television Culture, Routledge, London-New York 1989, passim. 31 Por.: T. Goban-Klas, Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2000, s. 189; S. Hall, Kodowanie i dekodowanie…, op. cit. 32 R. C. Allen, On Reading Soaps: A Semiotic Primer, [w:] C. Lee Harrington, D. D. Bielby, Popular Culture: Production and Consumption, Blackwell Publishing, Oxford 2001, s. 238. 33 Moja analiza kończy się na premierowych odcinakach wyemitowanych do 19 marca 2010 roku (Barwy szczęścia – odcinek 405, Klan – 1860, M jak miłość – 732, Na dobre i na złe – 401).
- Page 2 and 3: Granice w kulturze Redakcja Andrzej
- Page 4 and 5: SPIS TREŚCI: Agnieszka Adamowicz-P
- Page 6 and 7: Agnieszka Adamowicz-Pośpiech - Cyw
- Page 8 and 9: Agnieszka Adamowicz-Pośpiech - Cyw
- Page 10 and 11: Agnieszka Adamowicz-Pośpiech - Cyw
- Page 12 and 13: Agnieszka Adamowicz-Pośpiech - Cyw
- Page 14 and 15: Agnieszka Adamowicz-Pośpiech - Cyw
- Page 16 and 17: Agnieszka Adamowicz-Pośpiech - Cyw
- Page 18 and 19: Agnieszka Adamowicz-Pośpiech - Cyw
- Page 20 and 21: Krzysztof Arcimowicz - Wizerunki m
- Page 22 and 23: Krzysztof Arcimowicz - Wizerunki m
- Page 26 and 27: Krzysztof Arcimowicz - Wizerunki m
- Page 28 and 29: Krzysztof Arcimowicz - Wizerunki m
- Page 30 and 31: Krzysztof Arcimowicz - Wizerunki m
- Page 32 and 33: Krzysztof Arcimowicz - Wizerunki m
- Page 34 and 35: Krzysztof Arcimowicz - Wizerunki m
- Page 36 and 37: Monika Banaś - Pogranicza kulturow
- Page 38 and 39: Monika Banaś - Pogranicza kulturow
- Page 40 and 41: Monika Banaś - Pogranicza kulturow
- Page 42 and 43: Monika Banaś - Pogranicza kulturow
- Page 44 and 45: Monika Banaś - Pogranicza kulturow
- Page 46 and 47: Bogusława Bodzioch-Bryła - Na pog
- Page 48 and 49: Bogusława Bodzioch-Bryła - Na pog
- Page 50 and 51: Bogusława Bodzioch-Bryła - Na pog
- Page 52 and 53: Bogusława Bodzioch-Bryła - Na pog
- Page 54 and 55: Bogusława Bodzioch-Bryła - Na pog
- Page 56 and 57: Bogusława Bodzioch-Bryła - Na pog
- Page 58 and 59: Bogusława Bodzioch-Bryła - Na pog
- Page 60 and 61: Bogusława Bodzioch-Bryła - Na pog
- Page 62 and 63: Roman Bromboszcz - Pewne przejście
- Page 64 and 65: Roman Bromboszcz - Pewne przejście
- Page 66 and 67: Roman Bromboszcz - Pewne przejście
- Page 68 and 69: Roman Bromboszcz - Pewne przejście
- Page 70 and 71: Roman Bromboszcz - Pewne przejście
- Page 72 and 73: Roman Bromboszcz - Pewne przejście
Krzysztof Arcimowicz – Wizerunki mężczyzn w najpopularniejszych polskich serialach obyczajowych...<br />
24<br />
i specjalizację w określonych dziedzinach. Opiera się na dualizmie ról płciowych, asymetryczności<br />
cech męskich i kobiecych. Wymaga od mężczyzny podporządkowywania<br />
sobie innych mężczyzn, kobiet i dzieci. Obecna postać tradycyjnego paradygmatu<br />
mężczyzny ukształtowała się pod wpływem wielu czynników 24 , wśród których ważną<br />
rolę odgrywają: religia judeochrześcijańska, filozofia grecka (Platon, Arystoteles), poglądy<br />
głoszone przez XVII- i XVIII-wiecznych myślicieli, którzy stworzyli fundamenty<br />
rewolucji naukowej (Kartezjusz, Newton, Bacon). Tradycyjny paradygmat męskości został<br />
umocniony przez Sigmunda Freuda i jego uczniów, a współcześnie otrzymuje wsparcie<br />
ze strony socjobiologów i psychologów ewolucyjnych. Warto w tym kontekście<br />
wspomnieć o backlashu. W latach 80. minionego stulecia najpierw w USA, następnie<br />
w Europie Zachodniej i w innych krajach nastąpił silny kontratak na prawa kobiet, tak<br />
zwany backlash, czyli próba odebrania zwycięstw, jakie osiągnął feminizm 24 .<br />
Nowy paradygmat męskości akcentuje równość oraz partnerstwo mężczyzn i kobiet,<br />
uznając te wartości za fundamentalne w tworzeniu nowego ładu społecznego. Wzorzec<br />
ten pozwala mężczyźnie na eksponowanie zarówno cech męskich jak i kobiecych. Jego<br />
dewizą życiową staje się współdziałanie, a nie dominacja. Jest on partnerem dla kobiet i<br />
dzieci. Nowa wizja męskości – w przeciwieństwie do wizji tradycyjnej – nie upośledza<br />
innych niż heteroseksualna tożsamości seksualnych. Nowy paradygmat mężczyzny<br />
ukształtował się przede wszystkim pod wpływem ruchu emancypacyjnego kobiet, myśli<br />
feministycznej i refleksji postmodernistycznej (na przykład teorii dekonstrukcji Jacquesa<br />
Derridy, poglądów głoszonych przez Jean-Françoisa Lyotarda, czy Richarda Rorty’ego).<br />
Jak sądzę, istotną rolę odegrały tu również szkoła psychologii humanistycznej (Abraham<br />
H. Maslow, Carl C. Rogers) i koncepcja androgynii (na przykład Sandra Lipsitz Bem),<br />
a także ruchy dążące do zmiany systemu patriarchalnego, takie jak: New Age, ekologia<br />
głęboka, ekofeminizm i profeministyczne organizacje mężczyzn.<br />
Większość mężczyzn żyjących we współczesnych społeczeństwach europejskich<br />
realizuje w swoim życiu wzory zachowań będące mieszaniną wpływów tradycyjnej<br />
i nowej wizji mężczyzny, przy czym nasilenie cech tradycyjnych i charakterystycznych<br />
dla nowego modelu męskości może być różne – z przewagą jednej bądź drugiej opcji.<br />
Moją tezę potwierdzają między innymi badania Discovery Species przeprowadzone<br />
w 15 krajach na grupie 12000 mężczyzn w wieku 25-39 lat. Projekt był realizowany<br />
w państwach europejskich (także w Polsce) oraz w RPA. Ankiety oraz wywiady przeprowadzone<br />
z młodymi mężczyznami wskazują, iż tradycyjny model męskości ulega<br />
przeobrażeniom. W obliczu przemian społecznych mężczyzna do tradycyjnej roli żywiciela<br />
rodziny musi dodać rolę opiekuna dziecka, powinien być także partnerem kobiety 25 .<br />
Jedną z najbardziej rozpowszechnionych teorii dotyczących czynników kształtujących<br />
treść przekazu jest tak zwana hipoteza odzwierciedlenia oparta na przekonaniu,<br />
iż przekazy nadawane przez media odzwierciedlają zachowania, relacje,<br />
wartości i normy najbardziej powszechne i/lub dominujące w społeczeństwie 26 .<br />
23<br />
Na ten temat zob. np.: S. L. Bem, Męskość kobiecość: o różnicach wynikających z płci, przeł. S.<br />
Pikiel, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2000; F. Capra, Punkt zwrotny. Nauka,<br />
społeczeństwo, nowa kultura, przeł. P. Macura, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987.<br />
24<br />
Por.: S. Faludi, Backlash. The Underclared War against American Women, Vintage, London 1992.<br />
25<br />
Species. Praktyczny przewodnik po świecie młodych mężczyzn, Discovery Communication Europe<br />
Ltd., London 2008. Zmiany we wzorach zachowań mężczyzn w sferze prywatnej oraz publicznej, jakie<br />
dokonały się w państwach Zachodu, obserwujemy również w Polsce. Przenoszeniu nowych wzorów,<br />
norm i wartości sprzyja proces globalizacji.<br />
26<br />
C. M Renzetti, D. J. Curran, Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2005,<br />
s. 232; P. Shoemaker, S. Reese, Mediating the Message, Longman, New York 1991; cyt. za: D. MqQuail, Teoria<br />
komunikowania masowego, przeł. M. Bucholc, A. Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 281.
Change language