Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Katarzyna Saniewska-Popiołek – Płynność granic między sztuką a medycyną...
239
Marcin Łukasiewicz – Oddziały dziecięce 1939 lub akcja T4
W obrazach Łukasiewicza zaobserwować możemy również dość płynne przejście
od figury pszczelarza do figury strażnika. Jeśli zastanowimy się, kim/czym są pszczoły
w obrazie Śpiączka, mamy niejasne wrażenie „płynnej granicy” pomiędzy leczeniem
a zagładą. Analogicznie rzecz przedstawia się w przypadku leczenia nowotworów,
gdy chemia zabija zarówno najeźdźcę, jak i ofiarę. Spoglądając dłużej na obraz
Śpiączka, możemy mieć wrażenie odbioru śmierci ludzkiego ciała jako procesu
powrotu do pewnej puli energii, której byliśmy cząstką przed swoim świadomym pojawieniem
się na świecie. Zaczyna się tu wyraźnie rysować obecna w wielu pracach
Łukasiewicza metafora ula czy miodowego plastra – co w znaczący sposób dotyka
kwestii nie tylko zbiorowej świadomości, ale także zbiorowej odpowiedzialności i korzyści.
Potwierdza to sam autor zapytany między innymi o obraz Oddziały dziecięce
1939 lub akcja T4, którego stylizacja na lata czterdzieste XX wieku prowadzi skojarzenia
widza ku czasowi, po zakończeniu którego trudno było sobie wyobrazić istnienie
sztuki czy poezji. Gehenna stworzona ludzkimi rękami i dla ludzi niosąca w sobie okrucieństwo,
także na płaszczyźnie medycznych eksperymentów wykonywanych w obozach
koncentracyjnych. Nie da się w tym miejscu zaprzeczyć, że dzisiejsza medycyna
korzysta w pewnym stopniu z uzyskanych tam wyników. Należy zadać sobie jednak
pytanie, czy dzieje się tak świadomie? Zapewne nie, ponieważ pochodzenie owej
wiedzy zatarło się. Czy jednak, patrząc sobie sami głęboko w oczy, zrezygnowalibyśmy
z jakiejś metody leczniczej, znając nawet jej pierwotne źródła, ale wiedząc, że tylko
ona może okazać się w przypadku naszego schorzenia skuteczna? Być może, aby
przetrwać w świecie, konieczne jest wymazywanie z pamięci pewnych obrazów, jednak
jedną z ról sztuki jest w tym wypadku uwrażliwianie widza na dany problem.
Gdyby można było przetłumaczyć to na język związany z medycyną, równałoby się
to zapobieganiu chorobie poprzez informowanie o jej specyfice.
Nie da się ukryć, że Łukasiewicz przez zapoznawanie widza z na poły surrealistyczną
fabułą swoich prac, dokonuje bez znieczulenia poważnej operacji na naszej
otwartej wyobraźni. Pojęcia zamknięte w obrazach krążą pomiędzy jego pracami jak
owady. Natomiast wiodąca w większości prac z wystawy Medycyna, idea „roju” jest
obecna w wielu odsłonach. Wyraża się to między innymi w tym, że przesycone są one
wszystkie trudnym do zdefiniowania miodowym blaskiem. Może on oczywiście przywodzić
na myśl miodową słodycz, jednak ze względu na treści przekazywane przez
większość prac artysty, kojarzyć się też może z próbami wyrabiania złota za pomocą
arszeniku. Wszystkie prace zdają się tonąć w takiej trującej złocistej poświacie.