Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Katarzyna Saniewska-Popiołek – Płynność granic między sztuką a medycyną...
238
kulturę burzyło „naturalny” porządek. Wydaje się to zrozumiałe w kontekście cyklu
Medycyna z tego powodu, że każdy z ludzi postawiony w obliczu jakiejś sytuacji ostatecznej,
wobec cierpienia, choroby, śmierci staje się tylko kimś jednym z wielu, zatraca
całą swoją indywidualność, pozbywając się nawarstwionego kulturowego osadu. Ludzkie
ciało jawi się niczym zamknięte dzieło – przestrzeń przez nas teoretycznie posiadana,
ale jednak w obliczu choroby zmieniająca się w pełne zagrożeń pole bitwy. Ciało może
stawać się w tym kontekście siedliskiem „obcego” – „obcy” to bowiem potencjalny
sprawca choroby. Możemy być nosicielami „obcego” – możemy nosić w sobie przetrwalniki
wirusów, ale i przetrwalniki wspomnień z innego czasu, z wymiaru, którego
drzwi teoretycznie zatrzasnęliśmy już za sobą. Poza tym nasza skóra, podobnie jak pamięć,
może być nośnikiem symbolicznych znaków – blizn, szwów, zadrapań, rytów,
tatuaży. Opisując ciało, sprowadzamy je w pewien sposób do dzieła – staje się ono komunikatem,
tekstem upamiętniającym pewne procesy, czy koleje losu, przez które przechodziło,
a wszystkie te znaki mogą być zarówno rodzajem piętna jak i ozdobą.
Porządek kompozycji, czyli wnętrze ciała, zostaje zburzony w momencie, gdy wkraczamy
w obszar „piekielnego zapachu” wydobywającego się po otwarciu ciała nożem
„zimnego chirurga”. Zapach gnicia, woń śmierci, wszystko to, co w swojej książce Trup
opisuje Luis-Vincent Thomas. To coś, co wyrzucamy poza swoje wyobrażenie ciała.
Ciało zawłaszczone przez śmierć, podobnie jak zawłaszczone przez chorobę, nie jest już
naszym ciałem. Czy można je jednak uznać kiedykolwiek za obszar całkowicie autonomiczny?
Podobne pytanie możemy zadać także dziełu sztuki. Ani granica płótna, ani
granica skóry nie zamykają bowiem obrazu. O autonomii możemy mówić jedynie w obszarze
swojego spojrzenia – całkowicie subiektywnego. Czy ciało możemy określać
terminem jedności? Wydaje się to być umowne, składa się ono wszak z miliardów mniej
i bardziej wyspecjalizowanych komórek, które budują poszczególne organy i powłoki
funkcjonujące na kształt roju.
Zapytany o symbolikę pszczół w swoich obrazach Łukasiewicz przyznaje im specjalne
miejsce. Wywodzi ich pojawienie się w swojej malarskiej wyobraźni od momentu,
gdy, kładąc się na łące, słuchał ciszy, w której niby dźwięk krwi, która przesuwa się
w żyłach, brzmiało pulsujące buczenie owadów. Dźwięk, którego zazwyczaj nie słuchamy
uważnie – dźwięk będący na poły muzycznym odzwierciedleniem idei „roju”
– organizmu złożonego i precyzyjnie zarządzanego, ponadto zdolnego do bezrefleksyjnego
wykonywania powierzonych rozkazów.
Marcin Łukasiewicz – Śpiączka