Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

More documents

Recommendations

Info

Katarzyna Saniewska-Popiołek – Płynność granic między sztuką a medycyną... Katarzyna Saniewska-Popiołek 234 Płynność granic między sztuką a medycyną (na przykładzie prac Marcina Łukasiewicza) Sztuka i medycyna, wywodząc się z jednego pnia, stanowią terytoria, które, choć odrębne, częstokroć się przenikają. W referacie pragnę naszkicować tor wędrówki pojęć przebiegający wzdłuż granicy wymienionych dziedzin i osmotycznie ją przenikający. Swoje rozważania opieram na analizie prac Marcina Łukasiewicza z wystawy zatytułowanej Medycyna zaprezentowanej w warszawskiej galerii „Leto”, jak również tych prezentowanych przez artystę w galerii „Arndt&Partner” w Berlinie 1 . Obrazy te są zapiskami z pogranicza zdrowia i choroby, notatkami z miejsca, gdzie znaki i motywy przechodzą w siebie nawzajem w irracjonalnym rytmie marzenia sennego. Świat przedstawiony w obrazach Łukasiewicza ukazuje nam zapis nowożytnego procesu „odczarowywania” świata, jego naukowo-technicznej racjonalizacji i ponownego dziś „zaczarowywania”, co odczytywać można jako obecność magii w <strong>kulturze</strong> współczesnej. Analizując prace Marcina Łukasiewicza, chciałabym naświetlić konieczność przeplatania się logiczno-racjonalnego spojrzenia ze spojrzeniem nacechowanym emocjonalną wrażliwością w odnajdywaniu drogi ku dziełu sztuki, a także ku ludzkiemu ciału. Nieodzowne przy ukazywaniu płynności granic pomiędzy sztuką, a medycyną, jak również granic dzieła i ciała ludzkiego, wydaje się odwołanie do koncepcji „wędrującego pojęcia” Mieke Bal, a także skorzystanie z socjologicznej kategorii „pogranicza”. Warto uzmysłowić sobie, że ową porowatą i przepuszczalną granicą, która zarazem dzieli i łączy obszary wymienionych dziedzin, może być ludzka skóra. Nabiera to dodatkowych znaczeń w związku z bezpośrednio skóry dotyczącą działalnością Marcina Łukasiewicza, dokładniej z tatuażem. Artysta nie tylko teoretycznie, ale i praktycznie zajmuje się tym rodzajem zdobienia ciała, nie wahając się przed przemienieniem własnej skóry w „żywe płótno”. Zarówno w dziedzinie medycyny jako sztuki przekroczenie granicy skóry oznacza 1 Korzystałam z materiałów udostępnionych przez Galerię „Leto”, m.in.: katalogu wystawy Medycyna (14.11-9.12.2008), Warszawa, 2008. Oprócz tego z informacji zebranych podczas rozmowy z Marcinem Łukasiewiczem z dnia 7.09.09 roku.
Katarzyna Saniewska-Popiołek – Płynność granic między sztuką a medycyną... 235 często złamanie pewnego uchwytnego pojęciowo porządku – to przekroczenie granicy wyobraźni, granic zmysłów naszej – synestetycznej wszak – percepcji. Nie bez przyczyny Robert Kuśmirowski pisze o pracach Łukasiewicza, że są utrzymane w tonacji molowej. Faktycznie bowiem brązowe laserunki, tak charakterystyczne w twórczości artysty, zdają się oddziaływać nie tylko na nasz wzrok, ale także stają się wręcz słyszalne, odczuwane jak drżenie czy głęboki, przejmujący ton. Nie przypadkiem zatem mówi się, że sztukę „czujemy przez skórę”, że czujemy ją „w brzuchu”. W tym skojarzeniu możemy odnaleźć bezpośrednie, zapoczątkowane uzbrojoną w miecz ręką Apollina, zetknięcie sztuki i medycyny. Nie ma więc przesady w stwierdzeniu, że medycyna narodziła się dzięki sztuce. Co więcej, przez pierwsze „mityczne” cesarskie cięcie. Brzemienna Koronis zdradziła bowiem Apolla z cudzoziemcem z Arkadii. Wcześniej przeczuwający coś Apollo, chcąc cały czas mieć pieczę nad poczynaniami swej ukochanej, umieścił przy niej jako lotną straż przyboczną, a jednocześnie szpiega, białego kruka. Ten, ujrzawszy, co zaszło, niezwłocznie pospieszył powiadomić Apolla. Jednak jako posłaniec przynoszący złe wieści został obrzucony nie tylko plektronem od apollińskiej liry, ale spojrzeniem pełnym nienawiści tak czarnej, że jego białe pióra zmieniły barwę. Apollo w szale gniewu i zazdrości zwrócił się do Artemidy, by ta za pomocą strzały wymierzyła sprawiedliwość niewiernej Koronis, która po ugodzeniu strzałą zdążyła jeszcze tylko wyszeptać Apollinowi, że, zabijając ją, uśmierca także swojego syna. Kiedy ciało Koronis zaczynało już płonąć na stosie pogrzebowym, patron sztuk wydobył na świat boga medycyny Asklepiosa. 2 Tym jednym gestem, poprzez przecięcie skóry swojej niewiernej kochanki, dokonał symbolicznego otwarcia granicy pomiędzy dziedzinami sztuki i medycyny. Działania Asklepiosa unaoczniają, jak wielkie możliwości dawać może przekraczanie granic dyscyplin, choć czasami może ocierać się to o przekraczanie granic kompetencji. Ucznia Chejrona uznajemy bowiem za nieustraszonego podróżnika pomiędzy światem żywych,a światem umarłych. Korzystając z biegłości w sztuce leczenia, nie wahał się przekraczać płynnej granicy życia i śmierci. Przywracając zmarłych do życia, przyczyniał się jednak do tak znacznego wyludnienia Krainy Umarłych, że pretensje do niego zaczął mieć Hades. Ostatecznie więc Asklepios został za przekraczanie granic rażony piorunem przez Zeusa. Mimo że tym sposobem Kraina Umarłych powróciła do równowagi, problem przekraczania granic i kompetencji pozostał nadal żywy. Zarzut, jaki pojawia się niejednokrotnie pod adresem interdyscyplinarności, to podejrzenie o powierzchowność badań. W imię tego zarzutu interdyscyplinarność badań sprowadzać miałaby się do wirtuozerskiej żonglerki pojęciami wyciętymi z wielu dyscyplin i na chybił-trafił rozrzuconymi niby papierki na podłodze pracowni Henri Matisse'a. W interesującym mnie aspekcie chodzi o ukazanie przepływu wiedzy z jednej dziedziny do drugiej dzięki swobodnej cyrkulacji, w skutek czego praktyka medyczna widzi człowieka „całościowo” jak sztuka „całościowo” postrzega dzieło. Jako początek swoich rozważań chciałabym zadać pytanie o to, w którym miejscu kończy się kreacja artystyczna, a zaczyna swobodny wypływ niekontrolowanych obrazów, których źródłem jest nieświadomość? W którym natomiast momencie pęka jakaś niewidoczna tama i powódź obrazów z nieświadomości zalewa nasz umysł chorobliwą falą? Wydaje się to szczególnie trudno uchwytne w wypadku prac operujących stylistyką zbliżającą je niebezpiecznie do tego, co Noemi Madejska nazywa „schizofrenicznym surrealizmem”. Czy być może obraz Łukasiewicza zatytułowany Pnącze 2 A. Szczeklik, Katharsis. O uzdrowicielskiej mocy natury sztuki, Znak, Kraków 2008, s.31.
Page 2 and 3:
Granice w kulturze Redakcja Andrzej
Page 4 and 5:
SPIS TREŚCI: Agnieszka Adamowicz-P
Page 6 and 7:
Agnieszka Adamowicz-Pośpiech - Cyw
Page 8 and 9:
Page 10 and 11:
Page 12 and 13:
Page 14 and 15:
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Krzysztof Arcimowicz - Wizerunki m
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Monika Banaś - Pogranicza kulturow
Page 38 and 39:
Page 40 and 41:
Page 42 and 43:
Page 44 and 45:
Page 46 and 47:
Bogusława Bodzioch-Bryła - Na pog
Page 48 and 49:
Page 50 and 51:
Page 52 and 53:
Page 54 and 55:
Page 56 and 57:
Page 58 and 59:
Page 60 and 61:
Page 62 and 63:
Roman Bromboszcz - Pewne przejście
Page 64 and 65:
Page 66 and 67:
Page 68 and 69:
Page 70 and 71:
Page 72 and 73:
Page 74 and 75:
Page 76 and 77:
Jolanta Dąbkowska-Zydroń - Powrot
Page 78 and 79:
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Bogusław Dziadzia - Prawda i zaufa
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Piotr Jakub Fereński - O tym czy a
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Magdalena Grenda - Teatr przekroczo
Page 100 and 101:
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Małgorzata Gruchoła - Służba sp
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Page 122 and 123:
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Elżbieta Alina Jakimik - Kultura r
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Marcin Kowalczyk - Profanacje, detr
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Adriana Kunka - Język w polskiej d
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Justyna Laskowska-Otwinowska - Real
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Tomasz Misiak - Muzyka a dźwięk.
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Włodzimierz Moch - Przyjaźń mię
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Grzegorz Pańkowski - Konstanty Sie
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Magdalena Parus-Jaskułowska - Kons
Page 184 and 185: Magdalena Parus-Jaskułowska - Kons
Page 200 and 201: Beata Popczyk-Szczęsna - Dramaturg
Page 212 and 213: Jarosław Przychoda - Teorie społe
Page 218 and 219: Andrzej Radomski - Kultura - „Bó
Page 236 and 237: Katarzyna Saniewska-Popiołek - Pł
Page 246 and 247: Jan Wiktor Sienkiewicz - Pół wiek
Page 258 and 259: Agnieszka Skrobas - Sztuka radykaln
Page 266 and 267: Jan Sowa - Sztuka - estetyka - poli
Page 280 and 281: Judyta Steffek - Przekraczanie gran
Page 282 and 283: Judyta Steffek - Przekraczanie gran
Page 284 and 285:
Judyta Steffek - Przekraczanie gran
Page 286 and 287:
Joanna Spalińska-Mazur - Ślepe po
Page 288 and 289:
Page 290 and 291:
Page 292 and 293:
Page 294 and 295:
Page 296 and 297:
Agata Strządała - Zderzenie kultu
Page 298 and 299:
Page 300 and 301:
Page 302 and 303:
Page 304 and 305:
Page 306 and 307:
Page 308 and 309:
Justyna Szlachta-Misztal - Czy istn
Page 310 and 311:
Page 312 and 313:
Page 314 and 315:
Page 316 and 317:
Page 318 and 319:
Page 320 and 321:
Antonina Szybowska - Humanoetologia
Page 322 and 323:
Page 324 and 325:
Page 326 and 327:
Page 328 and 329:
Renata Tańczuk - „Mała ojczyzna
Page 330 and 331:
Page 332 and 333:
Page 334 and 335:
Page 336 and 337:
Page 338 and 339:
Page 340 and 341:
Page 342 and 343:
Page 344 and 345:
Lidia Wiśniewska - Kultura i kontr
Page 346 and 347:
Page 348 and 349:
Page 350 and 351:
Page 352 and 353:
Page 354 and 355:
Page 356 and 357:
Page 358 and 359:
Page 360 and 361:
Page 362 and 363:
Page 364 and 365:
Magdalena Zamorska - Butō: rubież
Page 366 and 367:
Page 368 and 369:
Page 370 and 371:
Agnieszka Ziętek - Media wobec (hi
Page 372 and 373:
Page 374 and 375:
Page 376 and 377:
Page 379:
ISBN 987-83-61546-16-0
show all

Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?