Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Andrzej Radomski – Kultura – „Bóg” Humanistów?
233
czynników kulturowych. W izraelskich kibucach postanowiono to zmienić i nakłaniano
młodych ludzi to zerwania ze wszystkimi dotychczas obowiązującymi stereotypami
odnoszącymi się do płci. Po kilkudziesięciu latach okazało się, że mężczyźni i kobiety
w kolejnych pokoleniach powrócili do dawnych podziałów (np. dziewczyny do roli
matek, a mężczyźni do polityki). Oczywiście „można próbować tłumaczyć ich zachowanie
podświadomym buntem wobec «niemacierzyńskich» matek, które nie zapewniły
im w odpowiednim momencie kobiecej opieki i troski. Pojawia się jednak od razu
pytanie: w jaki sposób one same nabyły matczyne umiejętności? Od swoich matek nie
mogły się one nauczyć, a więc jedynym wytłumaczeniem pozostaje wrodzona wiedza,
a więc jakieś biologiczne uwarunkowania zachowań zgodnych ze stereotypowymi
rolami płciowymi.” 39
Najdziwniejsze jest to, zauważa Mat Ridley, że feminizm nie jest ani trochę egalitarny.
Feministki wyraźnie przecież twierdzą, że gdyby na kluczowych stanowiskach
było więcej kobiet to z pewnością dominowałyby wartości opiekuńcze. Gdyby kobiety
rządziły światem, nie byłoby wojen. Prawdę mówiąc, stwierdza, są to przykłady, które
sankcjonują seksizm: osobowość kobiet różni się od osobowości mężczyzn. Jeśli osobowość
kobiety jest inna czy nie jest prawdopodobne (pyta), że kobieta okaże się lepsza
lub gorsza od mężczyzny na danym stanowisku pracy? Nie można (konkluduje)
odwoływać się do różnic, gdy odpowiadają one naszym przekonaniom, a negować ich,
gdy im nie odpowiadają. 40
W podobnym duchu wypowiada się Doreen Kimura. Uważa ona (i nie tylko ona), że
uprzedzenie do wyjaśnień biologicznych ma źródło w ideologiach egalitarnych, które
mylą zachodnią koncepcję równości wobec prawa ze stwierdzeniem, że między ludźmi
nie ma żadnych różnic. Tymczasem ludzie, przychodząc na świat, różnią się między sobą
pod względem siły, zdrowia, temperamentu czy zdolności. Ideolodzy egalitaryzmu sądzą,
pisze, że ludzie byliby równi, gdyby podlegali identycznym wpływom środowiska.
Uważają bowiem, że natura nie odgrywa tu większej roli. Jednakże, jak twierdzi, mnóstwo
danych przeczy temu poglądowi. Dlatego stwierdza: „badacz ignorujący wpływ
czynników biologicznych przestaje być badaczem, a staje się propagatorem ideologii
[…] Seksizm, rasizm, egalitaryzm można zaliczyć do ideologii w tym sensie, że obejmują
system przekonań pozbawiony empirycznego uzasadnienia.” 41
Podsumowując, kurczowe trzymanie się przez humanistów opcji kulturoznawczej
i ich niezachwiane przekonanie w moc sprawczą kultury przypomina trochę wiarę
w Boga, którego istnienia i możliwości kreacyjnych nie poddaje się w wątpliwość.
Można sobie jednak zadać pytanie czy to wystarczy nie tylko do wyjaśnienia wielu
złożonych problemów ludzkiego świata, ale także w dziele zmieniania tego świata, jak
to ostatnio próbują czynić poszczególne dyscypliny humanistyczne. Aby więc nieco nadwątlić
dobre samopoczucie i pewność siebie niektórych kulturoznawców, proponuję
zastanowienie się nad następującymi słowami Richarda Dawkinsa: „jeśli obstajemy
przy antynaturalizmie (w wersji ontologicznej – przyp. A. R.), to stworzenie kultury
jawi się jako wytwór cudu (który może tłumaczyć mit albo religia) i/lub prezent dla
ludzkości od, Bóg wie, kogo.”
39
Agata Muszyńska: Różnorówni, [w:] Pomocnik psychologiczny, nr 31, 2008, s. 8.
40
Mat Ridley: Czerwona królowa, op. cit., s. 279.
41
Doreen Kimura: Płeć i poznanie, op. cit., s. 11-12.