Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Andrzej Radomski – Kultura – „Bóg” Humanistów?
232
Kilka lat później zespół naukowców kierowany przez wspomnianego Warwicka
stworzył robota sterowanego komórkami nerwowymi szczura, który uczy się nowych
zadań niczym żywy mózg. Powstały również komputery, które posiadają wielką moc
obliczeniową, a którą zawdzięczają DNA bakterii. 37
Nowi ludzie będący efektem mariażu biologii z techniką nie są więc ukształtowani
przez mity, religię, tradycję czy ideologię, mówiąc krótko – jakąś formę kultury symbolicznej.
Każe to nam zredefiniować i na nowo chyba wymyślić siebie i kształtujący
się na naszych oczach nowy obraz inteligentnego świata: cyborgów, neuronowych robotów,
sklonowanych zwierząt czy życia kreowanego przez sztuczne DNA.
W tym nowym świecie istnieją więc transformacje między kulturą a naturą. Ta pierwsza
może być tworem tej drugiej. „W projekcie Genesis zakodowałem fragment Biblii,
wykorzystując język DNA, następnie zsyntetyzowałem rzeczywiście istniejące fragmenty
DNA zawierające biblijny przekaz. Zostały wbudowane do genomu bakterii. Następnie
umożliwiłem ludziom na całym świecie, za pomocą Internetu, włączanie w moim
laboratorium lamp ultrafioletowych, by w ten sposób stymulować mutacje w materiale
genetycznym i tym samym modyfikować słowo Boże.” 38
Zaprezentowane powyżej osiągnięcia, odkrycia, wynalazki będące dziełem teorii
przyrodoznawczych oczywiście nie mogą zmuszać nikogo do przyjęcia naturalistycznej
wizji świata i człowieka. Jak już tu miałem okazję zaznaczyć, wizje biologów i humanistów
są nie współmierne ze sobą. Licząc się z ustaleniami współczesnej filozofii i metodologii,
musimy pamiętać, że nie istnieją żadne epistemiczne kryteria, za pomocą
których można by wykazać wyższość poznawczą jednej teorii nad drugą. Pozostają nam
więc kryteria poza poznawcze. Na czoło wysuwają się tu walory pragmatyczne. Panuje
dosyć szeroko rozpowszechniony pogląd, że tylko przyrodoznawstwo i nauki stosowane
funkcjonują w trybie technologicznym, mówiąc językiem Jerzego Kmity, są one zdolne
formułować sądy o potencjalnej efektywności technologicznej – np. mówiące, jak w okolicznościach
praktycznie uchwytnych osiągać praktycznie uchwytne cele za pomocą
praktycznie uchwytnych środków?
Jednakże współczesna humanistyka (zwłaszcza ta postmodernistyczna) już nie tylko
przygląda się światu (opisuje, wyjaśnia, rozumie etc.) – tylko coraz częściej i coraz śmielej
bezpośrednio interweniuje w świat. Dąży do zmiany świata/ów. Tłumaczy mechanizmy
ludzkich czynności – odwołując się do tak, a nie inaczej rozumianej kultury jako
sfery regulującej nasz świat (chodzi tu zwłaszcza o kulturę symboliczną). Angażując się
w walkę o zmianę ludzkich przekonań, kulturoznawcy i przedstawiciele innych dyscyplin
humanistycznych uważają i wierzą zarazem, że opcja kulturoznawcza jest niezbędna
i wystarczająca zarazem, aby ich usiłowania zmiany określonych sądów i, co za tym
idzie, przemiany odpowiednich ludzkich praktyk zakończyły się powodzeniem.
Tymczasem przedstawiciele przyrodoznawstwa czy bardziej naturalistycznie nastawieni
humaniści argumentują teoretycznie i pokazują przykłady nieskuteczności
wielu działań opartych na przesłankach optyki kulturoznawczej. Weźmy pierwszy
z brzegu przykład.
Jednym z najsłynniejszych eksperymentów społecznych w XX wieku była próba zbudowania
egalitarnego społeczeństwa „ślepego” na płeć. Zakładano, że określone role,
zachowania czy preferencje kobiet i mężczyzn są wyłącznie efektem oddziaływania
37
Paweł Górecki: Wewnętrzne życie robotów, [w:] Newsweek, nr 18, 2009, s. 59.
38
Święcący królik. Rozmowa z Eduardo Kacem, [w:] Polityka, nr 11, 2009, s. 81 (przeprowadził
Edwin Bendyk).