Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Andrzej Radomski – Kultura – „Bóg” Humanistów?
228
wychowywani w środowisku, z którego wyeliminowano wszelkie wpływy kultury,
stworzyliby podstawowe elementy życia społecznego ab initio. W nie za długim czasie
wynaleźliby nowe elementy języka i wzbogacili swoją kulturę” 27 .
Idee biologii ewolucyjnej i socjobiologii pomogły także ukonstytuować się nowej
dyscyplinie – psychologii ewolucyjnej. Jej twórcy zaczęli twierdzić, że byłoby czymś
nieprawdopodobnym, aby ludzki mózg i tzw. czynności psychiczne człowieka nie ukształtowały
się jako odpowiedź na określone zapotrzebowania, wyzwania czy zagrożenia
ze strony otoczenia zewnętrznego. To, co nazywamy umysłem wraz z jego cechami
i zdolnościami ma być produktem doboru naturalnego. Zatem „biologia ewolucyjna zajmuje
się analizą ewolucyjną narządów organizmu. Ewolucyjna psychologia zaś skupia
się na «narządach» psychicznych. Bada ona umysł ludzki traktowany jako zespół
mechanizmów wykształconych w toku ewolucji uruchamiający je, kontekst oraz zachowanie
przez nie wywołane” 28 .
Zatem psycholodzy ewolucyjni uważają, że:
1) ludzie w toku ewolucji wykształcili wiele mechanizmów psychicznych,
2) mechanizm psychiczny wykształcony na drodze ewolucji istnieje w swojej aktualnej
formie, ponieważ na przestrzeni dziejów sprzyjał przetrwaniu i reprodukcji,
3) wykształcony w toku ewolucji mechanizm psychiczny jest tak zaprogramowany,
że przyjmuje tylko określony zakres informacji,
4) wyspecjalizowanie i wielość mechanizmów psychicznych umożliwia ludziom
znaczną elastyczność zachowania. 29
Stąd dzisiejszy mózg człowieka i jego różne czynności psychiczne powstały drogą
przypadkowego doboru naturalnego miliony lat temu gdzieś na afrykańskich sawannach
(uchodzą za kolebkę ludzkości). Dzisiejsze więc nasze umysły są efektem opóźnienia
ewolucyjnego. Żyjemy w radykalnie zmienionym środowisku, a mózgi mamy plejstoceńskie.
Umysł jest zaprogramowany – podobnie jak i kompetencja do nabycia języka. W wielu
dyskusjach o szkole, o psychiatrii, o statusie płci, zauważa Francois Jacob, widoczne
jest ścieranie się dwóch stanowisk, które, gdy odwołamy się do analogii z urządzeniami
odtwarzającymi muzykę, możemy powiedzieć, że traktują one mózg ludzki bądź jako
czystą taśmę magnetofonową bądź jako płytę gramofonową. Taśma magnetofonowa
otrzymuje ze środowiska instrukcje pozwalające nagrać i ewentualnie odegrać jakiś dowolny
fragment muzyki. Pisze on: „zwolennicy traktowania mózgu jako taśmy magnetofonowej
ulegają często wpływom ideologii marksistowskiej, według której jednostka
jest całkowicie ukształtowana przez swoją klasę społeczną i wychowanie. […] Uczenie
się jest przecież tylko uruchomieniem programu umożliwiającego uzyskanie pewnych
form poznania. Nie można skonstruować maszyny uczącej się, o ile nie zapiszemy w jej
programie warunków i sposobów uczenia się [..] Dane neurobiologiczne wykazują, że
obwody nerwowe, które stanowią podwaliny zdolności i umiejętności człowieka, są od
urodzenia, przynajmniej w pewnej mierze, biologicznie zdeterminowane. Zwolennicy
porównywania mózgu z taśmą magnetofonową zachowują się w pewnym sensie jak
dziewiętnastowieczni witaliści.” 30
27
Edward O. Wilson: O naturze ludzkiej, PIW, Warszawa 1987, s. 52.
28
David M. Buss: Psychologia ewolucyjna, GWP, Gdańsk 2003, s. 70.
29
Tamże, s. 71-77.
30
Francois Jacob: Gra możliwości, PIW, Warszawa 1987, s. 91-92.