Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Andrzej Radomski – Kultura – „Bóg” Humanistów?
225
Cytowani wyżej autorzy uważają, że postmodernizm, niezależnie od tego, do jakiego
stopnia był użyteczny jako reforma skamieniałej ortodoksji, już się przeżył. Przyznają
jednakże, że liczne koncepcje umiarkowanego postmodernizmu (np. wiara w ciągły
postęp, scjentyzm czy kulturowy europocentryzm) stanowią konieczną poprawkę dla
naiwnego modernizmu i spotykają się z przychylną reakcją środowiska przyrodoznawców.
Natomiast niektóre tezy radykalnego postmodernizmu powodują, że „przedstawiciele
nauk ścisłych mogą się poczuć zaatakowani, gdy Feyerabend nazywa naukę
szczególnym przesądem lub gdy niektórzy socjologowie nauki sprawiają wrażenie, że
uważają astronomię i astrologię za dziedziny o takim samym statusie.” 16
Biologia molekularna umożliwiła pojawienie się nowych paradygmatów i dyscyplin,
które wytworzyły kompleksowy obraz „natury” człowieka, jego ewolucji i jego poczynań
w środowisku społecznym. Jednakże osiągnięcia współczesnej genetyki, etiologii, socjobiologii,
psychologii ewolucyjnej, neurofizjologii czy badań nad sztuczną inteligencją
są pomijane w pracach humanistycznych. Szczególnie jest to widoczne w ramach tzw.
studiów kulturowych. Ostatnio np. wydany w Polsce podręcznik 17 z tej dziedziny nie zawiera
dosłownie żadnej wzmianki o biologicznym podłożu człowieka i kultury. Często
odnosi się wrażenie, że humaniści mają wyobrażenia na temat biologii pochodzące jeszcze
z XIX-wiecznego darwinizmu i nie zdają sobie chyba do końca sprawy, jak najnowsze
odkrycia przyrodników wręcz zmuszają do zrewidowania wielu naszych
poglądów dotyczących człowieka, przyrody, kultury i relacji między nimi.
Od lat trzydziestych do końca lat sześćdziesiątych, pisze Pierre L. Van den Berghe,
w socjologii i antropologii dominował nurt, który głosił dogmat wpływu środowiska,
skrajny relatywizm kulturowy, antyredukcjonizm i antyewolucjonizm.
Panowało powszechne przekonanie, że można zrozumieć zachowanie się człowieka
bez brania pod uwagę faktu, że ludzie są zwierzętami. Intelektualnym dziedzictwem
epoki determinizmu kulturowego jest, uważa, paraliż nauk społecznych: „operują
ogromnymi masami niepewnych danych, [...] lecz ich tak zwane koncepcje i teorie
są zazwyczaj powtórzeniem starych idei, pretensjonalnymi banałami [...] Są jednak
bardzo sprawni w cytowaniu klasyków, wynajdywaniu uczonych przodków […].
Ich podręczniki są nużącymi komentarzami do ewangelii świętego Marksa, Durkheima,
Webera, i Pareto.” W ciągu pół wieku wyniosłej izolacji od nauk przyrodniczych
nauki społeczne stały się, krótko mówiąc, scholastyczną tradycją. Co więcej,
w dobie komercjalizacji praktycznie wszystkich dziedzin życia zarówno wykładowcy,
jak i studenci coraz częściej postrzegają nauki humanistyczne i filologie jako
nikomu niepotrzebne dyrdymały. 18 Nie dziwi więc fakt ciągłego zmniejszania funduszy
na badania społeczne (jako mniej użyteczne) – zwłaszcza w USA. Istnieje
więc na przyszłość możliwość „całkowitego zniknięcia socjologii i filozofii – jako
pozostających w opozycji do chemii lub księgowości […] Nie spowoduje to w praktyce
żadnych społecznych konsekwencji za wyjątkiem tych, które bezpośrednio dotkną
filozofów i socjologów samych w sobie.” 19
16
Ibidem, s. 176-177.
17
Chodzi tu o książkę autorstwa: Elanie Baldwin, Brian Longhurst, Scott Mccraken, Miles Ogborn,
Greg Smith: Wstęp do kulturoznawstwa, Poznań 2007.
18
Frank Furedi: Gdzie się podziali wszyscy intelektualiści? op. cit., 9.
19
S. Slaughter, L. L. Leslie: Akademic Capitalism, Politics and Entrepreneurial University, Baltimor
and London 1997, s. 38, cyt. za: Zbyszko Melosik: Kontrowersje wokół komercjalizacji uniwersytetu…,
op. cit, s. 146.