Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Jarosław Przychoda – Teorie społeczeństwa nowego typu (społeczeństwa informacyjnego) a historia...
Jarosław Przychoda
211
Teorie społeczeństwa nowego typu
(społeczeństwa informacyjnego) a historia kultury
i typologie cywilizacji
Moje wystąpienia wiążą się z jednej strony z zainteresowaniem teoriami społeczeństwa
informacyjnego, a z drugiej z praktyką prowadzenia zajęć z historii kultury
i poczynione w jej trakcie obserwacje. Planując i przygotowując się do zajęć, jak
i po rozmowach ze studentami, doszedłem do wniosku, że wyznaczenie celu i podziału
(periodyzacji) zajęć z historii kultury wiąże się z wieloma problemami.
Prowadziłem do tej pory zajęcia z historii kultury starożytnej, wczesnonowożytnej
oraz XIX i XX w. na studiach dziennych. Ciągle powracały pytania o to, co ma być przedmiotem
zajęć? I po co? Co wybrać z historii starożytnej: Egipt, Persję, Kartaginę,
Rzym, Grecję, Żydów, chrześcijaństwo, Sumerów, Babilon, Asyrię, Indie, Chiny, Majów,
Tolteków? Ale po co? Dla przypomnienia? Czego mam wymagać? Jakie kryteria zaliczenia
przedmiotu? Dlaczego takie? Dla mnie samego było wysiłkiem przypominanie
sobie potrzebnej wiedzy oraz pożądane jej rozszerzanie i uwspółcześnianie.
W ramach rozmów wysunęły się dwa podstawowe argumenty za sensem i potrzebą
zajmowania się historią kultury: zainteresowanie, rozbudzanie fantazji. W takim ujęciu
najciekawsze są egzotyczne historie: o piratach, rycerzach, Aztekach, Japończykach.
Drugim argumentem jest kwestia zrozumienia współczesności. Argument ten
pojawia się póki co głównie na zajęciach z historii kultury XIX i XX wieku oraz problemów
współczesnej kultury i cywilizacji.
W sposób nieco bardziej systematyczny i pełny ujął sprawę Marcin Kula, który wyróżnił
kilka odpowiedzi na pytanie: czemu służy historia? Otóż historia może służyć
jako argument. Aby jednak mogła być w ten sposób przydatna, powinna być dopasowana
do wywodu i jego celu. Wiedza o przeszłości może służyć jako punkt odniesienia.
Banałem jest twierdzenie, iż wiedza bierze się z dokonywania porównać. Jednak
ważne jest, aby były to sensowne porównania, świadome mocnych i słabych stron,
wreszcie dla ich dokonania należy zebrać odpowiedni materiał pod określonym
kątem i w węższym zakresie. Historia jest ważna dla tożsamości, uważa się też od czasów
Cycerona, iż może być nauczycielką życia. Znajomość pewnego zrębu historii
jest niezbędna do skutecznego komunikowania się: bez wiedzy o przeszłości nie zrozumiemy
określeń „Bastylia”, „jakobin”, „noc kryształowa” czy „noc św. Bartłomieja”.