Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Magdalena Parus-Jaskułowska – Konstruowanie narodu w przemówieniach okolicznościowych prezydentów...
196
„Polska to nie wyłącznie sensacja, afery, notatki służb i spiski. Polska to trwająca
od wieków rozmowa wszystkich rodaków, która spaja pokolenia, łączy ludzi różnych
środowisk i tradycji. Powinna być ta rozmowa prowadzona w atmosferze wzajemnego
szacunku i zrozumienia dla racji innych.”
(22/Kwaśniewski, Warszawa, 2004)
W przemówieniach Prezydentów Niemiec, znacznie rzadziej można znaleźć bezpośrednie
wypowiedzi na temat narodu i tożsamości narodowej. Jest jednak dla nich
jednak oczywiste, że Niemcy potrzebują tożsamości:
„(...) jeszcze nie znalazłem nikogo, kto mógłby mi wyjaśnić, czym właściwie «narodowa
tożsamość» jest – «narodowa tożsamość», której nam brakuje i która rzekomo
jest nam niezbędna.”
(2/Herzog, Bremen,1994) [tłum. własne]
„Dzień niemieckiej jedności jest naszym świętem narodowym. Co świętujemy
właściwie w ten dzień? Wielu obawia się pojęć jak naród czy narodowa tożsamość.
Świętować samemu jedność – to można tylko i tylko wtedy jest to słuszne, kiedy jedność
przynosi jednocześnie wolność. Niemiecka jedność bez wolności nie byłaby powodem
do świętowania.”
(18/Rau, Berlin, 2002) [tłum. własne]
Jednak ze względu na swoje doświadczenia historyczne wyraźnie chcą odróżnić
patriotyzm od nacjonalizmu:
„Nie mamy prawa zrównywać patriotyzmu z nacjonalizmem. Patriotą jest ten, kto
kocha swoją ojczyznę. Nacjonalistą jest ten, kto nie szanuje ojczyzn innych.”
(15/Rau, Berlin, 2000) [tłum. własne]
„Niektórzy w naszym kraju, mówiłem o tym, odczuwają nieprzyjemne uczucie,
kiedy słyszą słowo «naród» lub kiedy jest mowa na «narodowej historii». Mogę to zrozumieć.
Jest na to w naszej historii wiele uzasadnień . Dlatego jest dla nas tak ważne,
żeby odróżnić patriotyzm od nacjonalizmu. Nacjonaliści nie szanują ojczyzn wszystkich
innych. Patrioci kochają swoją ojczyznę i dlatego rozumieją, kiedy inni kochają swoją.
Kiedy zrozumiemy tę różnicę i oprzemy się na niej, możemy potraktować naszą narodową
historię jako źródło naszej tożsamości. Możemy przyjąć nasze pochodzenie, krajobraz
i tradycję jako dziedzictwo i je pielęgnować. Do tego dziedzictwa należą również
nasze święta narodowe.”
(18/Rau, Berlin, 2002) [tłum. własne]
Warto zauważyć, że Niemcom w chwili zjednoczenia Niemiec, przestała wystarczać
formuła państwa postnarodowego i „patriotyzmu konstytucyjnego” rozpowszechniona
w latach osiemdziesiątych w RFN. Potrzebna była nowa definicja „narodu”,
która przekonałaby zarówno Niemców z Zachodu, jak i ze wschodu do tego, że
stanowią jedną całość i zjednoczenie było czymś nieuniknionym. Stąd też odwołania
do wspólnej historii i dziedzictwa, do wspólnej walki o zjednoczenie i nawoływania
do wspólnej pracy na rzecz zjednoczenia. Jak się okazuje przydatną okazała się definicja
narodu, która wymienia wspólny język, tradycję, dzieję, która została uzupełniona