Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Tomasz Misiak – Muzyka a dźwięk. Idea dźwięków niemuzycznych oraz próby jej przekroczenia...
*****
162
Dokonujący się w ostatnich dziesięcioleciach rozwój środków rejestrujących dźwięk
doprowadził do możliwości rejestracji wszystkich słyszalnych fenomenów dźwiękowych.
Szeroki wachlarz nowoczesnych urządzeń rejestrujących i przetwarzających pozwala
dzisiaj na pozyskanie i wykorzystanie najbardziej subtelnych dźwięków. Skorzystała
z tego także muzyka. We współczesnej twórczości muzycznej wykorzystywane
są zarówno dźwięki wydawane przez ludzki organizm, jak i dźwięki naszego otoczenia
w jego mikro- oraz makroskali. Budulcem kompozycji muzycznej może dzisiaj stać się
wszystko, co brzmi, co wydaje dźwięk, wyostrzając naszą uwagę na różnorodność zjawisk
akustycznych, których wcześniej nie dostrzegaliśmy – od odgłosów bijącego serca,
szumu krwiobiegu czy pracy organów wewnętrznych przez naturalne odgłosy przyrody,
dźwięki miasta czy szum przepływającego prądu po dźwięki gwiazd i innych ciał niebieskich
poruszających się we Wszechświecie, przy jednoczesnej możliwości permanentnego
ingerowania w strukturę zarejestrowanych dźwięków. Można zatem powiedzieć,
że, o ile awangardowe postulaty poszerzenia uniwersum dźwiękowego w twórczości
muzycznej z racji ówczesnych ograniczeń technologicznych musiały po części
pozostać jedynie teoretycznym wskaźnikiem, to dzisiejsze możliwości nie pozostawiają
żadnych przeszkód w ich praktycznej realizacji 17 . W konsekwencji zaś problem dźwięków
nie- czy też pozamuzycznych został zdezaktualizowany. Granica została zniesiona.
Nikogo już nie dziwi, że dźwięki wysypywanego na bruk węgla mogą zostać użyte
w kompozycji muzycznej (a nie tylko stać się inspiracją dla jej powstania). Zadziwiające
jest jednak to, jak wiele przemian – estetycznych, kulturowych, technologicznych, mentalnych
– musiało się dokonać, by muzyka wchłonęła dźwięk w jego różnorodności.
Choć, z innej perspektywy, zadziwiające jest także to, „jakże wytrzymałym na dźwięki
jest człowiek, jeśli stworzył sobie jeszcze sztuczny świat dźwięku – by wyrażać za pomocą
niego swe uczucia, swe bóle i tęsknoty, który stworzył instrumenty muzyczne,
a za ich pomocą – muzykę i śpiew” 18 .
(Dokonczenie z poprzedniej strony)
16
W podejściu takim kryje się także potrzeba swoistego odpolitycznienia, a zarazem odmasowienia
sztuki. Współcześni artyści wykorzystujący w swojej twórczości zaawansowane technologicznie
narzędzia w coraz większym stopniu uzależnieni są od konkurujących ze sobą korporacji produkcyjnych,
a tym samym od praw rządzących rynkiem zbytu. Wyszukiwanie i podkreślanie usterek będących
często konsekwencją błędów produkcyjnych, można traktować jako „akt polityczny” wyrażający się
w sprzeciwie wobec panujących ekonomiczno – politycznych zależności.
17
Piszę o tym szerzej w książce: Estetyczne konteksty audiosfery, WSNHiD, Warszawa 2009.
18
Józef Roliński, Od tłumacza, wstęp do książki Williama Bragga, Świat dźwięków, op. cit., s. VII.