Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Justyna Laskowska-Otwinowska – Realizacja projektów animacyjnych jako nowy przedmiot badań...
153
«dających się czytać» zmienia cały sens tego, czym jest interpretacja, i kieruje ku
zabiegom bliższym czynności tłumacza, egzegety czy ikonografa niż posługiwaniu
się tekstem, analizie danych, przeprowadzaniu ankiet” 2 .
Wydana w 2009 roku pod znamiennym tytułem Zanikające granice. Antropologizacja
nauki i jej dyskursów książka pod redakcją antropologów: Sławomira Sikory
i Adama Pomiecińskiego 3 to zbiór artykułów omawiających wpływ antropologii na
dziedziny takie, jak nauki polityczne, filmoznawstwo, językoznawstwo, nauki o zarządzaniu,
badania Internetu czy sztuki. Jeden z jej autorów, Tarzycjusz Buliński, do
najbardziej współcześnie rozpowszechnionych w innych naukach zagadnień antropologicznych,
obok różnorodnych koncepcji kultury 4 , zalicza również: kontekstowość
rozumianą jako zalecenie uhistorycznienia badań i uwzględnienia w nich
perspektywy podmiotowej; refleksyjność, czyli namysł nad procesem badawczym
lub podmiotem poznającym; konkretność, będącą zaleceniem studiowania małych
jednostek badawczych, nasycenie ich szczegółami oraz całościowość – ujęcie systemowe
5 . W zapożyczających dziedzinach następuje proces rozczłonkowania tych
pojęć, stanowiących w antropologii spójny zbiór: „Można rzec, że pożyczane fragmenty
są dekontekstualizowane, pozbawione swej antropologiczności. […] A zatem
istota antropologizacji nie polega na «rozszerzeniu» antropologii na inne dyscypliny,
lecz na twórczym, a równocześnie wybiórczym, czerpaniu z antropologii” 6 .
Wzajemne wpływanie na siebie różnych dziedzin nauki nie jest zjawiskiem
nowym. Dochodzi do niego często w momentach kolejnych zmian ogólnego paradygmatu
naukowego. Również aktualnie, jak twierdzi Katarzyna Kaniowska, „widać
coraz wyraźniejsze sygnały przekraczania ram wyznaczanych poznaniu przez postmodernistyczną
refleksję i poszukiwanie nowego sposobu poznania” 7 . Z innej perspektywy
problem ten opisują Pomieciński i Sikora. Już na początku swoich rozważań
autorzy stawiają pytanie, inspirowane cytowanym tekstem Geertza, o „niestabilności
w obrębie nauk społecznych” 8 : „Czy nauka jest szczególnym rodzajem bricolage'u,
który kreujemy w zależności od doraźnych potrzeb i uzusu?” 9 . Odpowiedź
na to pytanie, zdaniem autorów, powinna być twierdząca: przekraczanie granic, czy
choćby ich rozchwianie, zarówno w nauce, jak i w kulturze, jest według nich stanem
permanentnym . Niemniej, obserwując na przykład przenikanie się antropologii i filmoznawstwa,
badacze odnajdują również nowy rodzaj doświadczenia naukowego,
„nowy język” służący do jego opisu 11 : „Jeśli spojrzeć na wiedzę, nie jak na kanon
prawd objawionych […], a takie spojrzenie staje się coraz bardziej anachroniczne,
lecz raczej jako na płaszczyznę pragmatycznych rozwiązań, fluktuujących relacji i ustaleń,
uzależnionych od różnych punktów widzenia, to można by być może uznać, że
dziś […] idzie raczej o uwrażliwienie na owe «miejsca» niż o serwowanie jasnych
2
Zob. tamże, s. 40.
3
Zanikające granice. Antropologizacja nauki i jej dyskursów, pod red. A. Pomiecińskiego, S. Sikory,
Biblioteka Telgte, Poznań 2009.
4
Autor ukazuje w swojej pracy szerokie horyzonty rozumienia kultury w antropologii. Zob. T. Buliński,
Czym jest antropologizacja nauk, [w:] Zanikające granice…, s. 265-266.
5
Zob. tamże, s. 271-272.
6
Zob. tamże, s. 275.
7
K. Kaniowska, Heurystyczna wartość wiedzy antropologicznej, [w:] Zanikające granice…, s. 22.
8
C. Geertz, Gatunki zmącone (Nowe konfiguracja myśli społecznej), tłum. Z. Łapiński, Teksty Drugie,
1990, nr 2.
9
A. Pomieciński, S. Sikora, Antropologia: ogród o rozwidlających się ścieżkach. Wprowadzenie,
[w:] Zanikające granice…, s. 13.
10
Zob. tamże, s. 12.
11
Zob. S. Sikora, Odwrócone spojrzenie albo antropologizacja antropologii, [w:] Zanikające granice…, s. 79.