Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Adriana Kunka – Język w polskiej dramaturgii współczesnej na przykładzie „Spuścizny”...
150
mu dzieciństwa i statusu męża zdradzonego. Współczujemy Matce, jednocześnie
rozumiemy jej ostateczną przegraną i wreszcie użalamy się nad losem Córki.
Tymczasem mechanizm kazirodztwa, molestowania seksualnego w rodzinie
i przemocy dotyczy w takim samym stopniu wszystkich ogniw patriarchalnego łańcucha
zależności. Po premierze Spuścizny odbyła się dyskusja z udziałem znanego
krytyka teatralnego Romana Pawłowskiego, który zarzucił autorowi utrwalanie stereotypu
ofiary bezwolnej, poddającej się dominacji, aż czerpiącej z niej przyjemność,
co zdaniem krytyka blokuje prawdę o molestowaniu. Nie do przyjęcia w teatrze
– zdaniem krytyka – jest dramat pozbawiony projektu pozytywnego, „happy
endu”, szansy na zmianę losu. 10 Wypada przypomnieć krytykowi, że Spuścizna jest
dramatem tragicznym oraz że żaden z wielkich tragików nie korzystał z „szansy na
zmianę losu” swych bohaterów.
Niewiele znajduję dzieł najnowszych autorów polskich, które w rywalizację
z pisarstwem Ireneusza Kozioła, angażują świadomą pracę nad słowem. Autorzy
ci czynią tym samym ze swego języka kalkę ulicznego błota, jakim obrzucają się
bohaterowie ich sztuk. Spuścizna Kozioła udowadnia, że nawet w tematach tak
trudnych, jakie porusza, obowiązkiem autora jest dbałość o prawdę przekazu, o język,
o relacje pomiędzy warsztatem pisarskim, a właściwie pojętą rolą sztuki.
W referacie świadomie nie używałam słowa „komunikat”. W dramacie widziałabym
raczej relację pomiędzy treścią i uczuciami, pomiędzy językiem a estetyką,
prawdą a iluzją. W teatrze zaś, relację pomiędzy iluzorycznością sceny, a emocjami
10
Dyskusja na temat Spuścizny odbyła się w Lubuskim Teatrze na zakończenie VIII Przeglądu
Dramatu Współczesnego w relacji Doroty Żuberek, Gazeta Wyborcza – Zielona Góra, 13.04.2006.
Fragment wypowiedzi Romana Pawłowskiego w relacji dziennikarskiej:
„Pan pokazuje patologię i nie daje projektu pozytywnego. Utrwala pan stereotyp ofiary, bezwolnej,
poddającej się dominacji, aż czerpiącej z niej przyjemność. Rację w Spuściźnie mają mężczyźni. Kobiety
są uwikłane w dziedzictwo patriarchalne. Pan mówi, że ona sama jest winna swojemu losowi. To
blokuje prawdę o molestowaniu. Po spektaklu człowiek ma myśli samobójcze. Ale cieszę się, że ten bolesny
temat pan poruszył, bo o tym trzeba mówić. Od tego jest teatr. Tylko dlaczego nie dał pan jej szansy
na zmianę losu? – pytał Pawłowski. Teatr to nie ma być pouczający wykład. W Made in Poland happy
end daje nam nadzieję na lepiej. Chłopak, który się zagubił, odnalazł swoją tożsamość, podjął działanie,
postanowił coś zmienić. I dobrze. Obawiam się, że od nieustannego wyznawania win, grzechów i patologii
na scenie i nie dawania żadnej nadziei na zmianę publiczność zobojętnieje. I przestanie chodzić do
teatru. Tęsknię za happy endem. I dawaniem nadziei – zakończył Pawłowski. I dostał za to oklaski”.