Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Małgorzata Gruchoła – Służba społeczna czy biznes? – granice etyki dziennikarskiej...
110
W przypadku doświadczenia naruszenia godności odbiorców mediów dostępne
są dwie drogi ochrony prawnej:
– postępowania cywilnego,
– postępowania karnego.
Jest to istotne rozróżnienie ze względu na fakt, iż mnogość możliwości działań
przemocowych przy użyciu nowych technologii powoduje, że przestępstwa zawarte
w Kodeksie karnym nie obejmują ich swoim zakresem. W Kodeksie tym nie ma
rozdziału pt. „Przestępstwa internetowe”. W związku z tym w niektórych przypadkach
niemożliwe jest skierowanie sprawy do postępowania karnego (zgłoszenia jako
przestępstwa). W takich sytuacjach konieczne jest posłużenie się drogą cywilną,
czyli drogą roszczeń odszkodowawczych 20 .
Ta pierwsza jest formą ochrony przez możliwość uzyskania od sprawcy odszkodowania
i zaprzestania działań bezprawnych. W przypadku bezprawnego użycia wizerunku,
imienia i nazwiska sprawca ponosi odpowiedzialność cywilną za naruszenie
dóbr osobistych ofiary (art. 23, art. 24 k.c.) 21 . Druga forma odpowiedzialności prawnej
to odpowiedzialność karna sprawcy za dokonane przestępstwo. Działania przemocowe
wypełniają znamiona takich przestępstw z Kodeksu karnego, jak: zniewaga
(art. 216 k.k.), zniesławienie (art. 202 k.k., 212 k.k.) 22 ) oraz wykroczenie z Kodeksu
wykroczeń: wulgaryzmy (art. 141 k.w.) 23 .
Prawo – jak wyżej wspomniałam – zapewnia ochronę na gruncie Kodeksu cywilnego
przez konstrukcję ochrony dóbr osobistych. „Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności
zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek,
tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna,
wynalazcza i racjonalizatorska pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie
od ochrony przewidzianej w innych przepisach” (art. 23) 24 oraz niezależnie od
wieku. Bezprawne więc użycie wizerunku, imienia i nazwiska lub pseudonimu to naruszenie
dóbr osobistych.
„Dobra osobiste są atrybutem wszystkich osób fizycznych. Przepisy prawa cywilnego
nie zawierają definicji tego pojęcia. Nauka prawa podkreśla ich niemajątkowy
charakter, wiąże te dobra z osobowością człowieka. Ścisły związek z podmiotem, któremu
służą, powoduje, iż nie mogą być przenoszone, nie można się ich również zrzec,
gasną wraz ze śmiercią podmiotu uprawnionego. Kodeks cywilny poprzestaje na
przykładowym, niezamkniętym katalogu dóbr osobistych («w szczególności»). Wymienione
w tym katalogu dobra nie są jedynymi chronionymi przez prawo. Należy
uznać, iż zostały wskazane jako szczególnie charakterystyczne.” 25
20
J. Podlewska, W. Sobierajska, Prawna ochrona dzieci przed cyberprzemocą. Analiza przepisów
prawnych. Doświadczenia Hepline.org.pl [w:] Jak reagować na cyberprzemoc. Poradnik dla szkół,
Fundacja Dzieci Niczyje, Warszawa 2009, s. 45.
21
Kodeks cywilny; Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.; opublikowano w Dzienniku Ustaw z 1964
r. Nr 16, poz. 93, art. 23, art. 24.
22
Kodeks karny; Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r., opublikowano w Dzienniku Ustaw z 1997 r. Nr 88,
poz. 553 ze zm., art. 216, art. 202, art. 212, art. 267, art. 268a, art. 190, art. 191.
23
Kodeks wykroczeń; Ustawa z dnia 20 maja 1971 r., opublikowano w Dzienniku Ustaw 1971 r.
Nr 109, poz. 756, art. 197, art. 141; J. Podlewska, Odpowiedzialność prawna za cyberprzemoc w stosunku
do nieletnich, Dziecko Krzywdzone. Cyberprzemoc, nr 1(26), 2009, s. 47.
24
Kodeks cywilny…, art. 23.
25
P. Waglowski, Internet a dobra osobiste człowieka [w:] Internet – fenomen społeczeństwa informacyjnego,
red. T. Zasępa, Edycja Św. Pawła, Częstochowa 2000, s. 319.