Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Magdalena Grenda – Teatr przekroczonych granic. Teatr Usta-Usta
103
Akcja-słuchowisko Alicja 0-700 to również ciekawy przykład obecności hipertekstu 20
w teatrze. W projekcie przenikają się nie tylko różne przestrzenie (sceniczna i wirtualna),
ale również nakładają się na siebie różne teksty, burząc linearną strukturę odbioru.
„W spektaklu poznańskiej grupy o wyborze materiału, kolejności wykonywania
decyduje – by użyć oksymoronu – reżyserowane losowanie. Tęsknota za wnikaniem
wpisuje się w naturę hipertekstu, struktury nielinearnej i niesekwencyjnej, tekstu rozbitego
na leksje, po których nawiguje czytelnik. Wybory, jakich dokonuje, można
przyrównać do losowania karty z talii. Tworzy się sytuacja żywiołowej (bo) nie linearnej
lektury. Słuchacz zastanawia się, jaką podjąć decyzję przy rozgałęzieniach, skrzyżowaniu
ścieżek hipertekstu, by ogarnąć pełnię.” 21
Projekt Alicja 0-700 jako przykład przekraczania granic pomiędzy różnymi obszarami
twórczej aktywności, uświadamia konieczność przeformułowania tak ukonstytuowanych
w myśleniu o teatrze kategorii, jak ciało, cielesność aktora, współobecność widza
i aktora. W przestrzeni medialnej powstaje bowiem nowy rodzaj tożsamości i podmiotowości.
W tego typu obszarach (jak wspomniany tu Internet, fale telefoniczne, radiowe,
projekcja wideo) rodzi się immaterialny wizerunek aktora. To może rodzić wiele wątpliwości
i pytań, co jest, a co już nie jest teatrem „w przedstawieniach będących dowodem
na to, że można ocalić to, co widoczne (widzialne) ślad tego, co w istocie nieobecne.
O ile wcześniej nasze ontologiczne «rachunki istnienia» opierały się na pojęciu «rozróżnień»,
to teraz parametry ontologiczne sprowadzają się do «utożsamień» z tym, na co
patrzymy, a co w istocie jest nieobecne, bo stanowi jedynie symular bycia. To «pseudoobecność»
i «pseudopodmiotowość» (…). Totalna mediatyzacja istnienia, które przestaje
być «byciem», a staje się «byciem-poprzez-medium», prowadzi do faktycznej «nieobecności
bycia», «upadku bytu»”. 22 Wprowadzenie medium w strukturę produkcji teatralnej
zwielokrotnia obecność aktora, a struktura przedmiotowa przestaje być tak ważna,
jak w teatrze dramatycznym. Współczesny teatr korzystający z mediów i rozwijającej się
techniki wykazuje tendencje do dematerializacji świata. Dalszą część tego problemu
oprę i rozwinę na przykładzie artystycznych działań zespołu 2XU. By zachować klarowność
wywodu, najpierw pokrótce przedstawię historię omawianej grupy.
Marcin Liber i Teatr 2XU to obecnie jedna z najciekawszych grup teatralnych
działających na pograniczu video instalacji, muzyki, teatru, tańca. Lider zespołu choć
przeniósł się do Warszawy (gdzie został już zauważony i doceniony, czego owocem jest
współpraca z największymi gwiazdami współczesnego teatru) nadal mocno związany
jest z Poznaniem, między innymi poprzez współpracę z wieloma poznańskimi artystami
jak: Tomasz Jarosz (Oczy Niebieskie), Ewa Łowżył, Polski Teatr Tańca, Grupa
Miner, Teatr Porywacze Ciał, Teatr Ósmego Dnia. Do tej pory Teatr 2XU przygotował
kilkanaście spektakli i widowisk multimedialnych. Do najciekawszych prezentacji zespołu
należy tryptyk Sex, Drugs & Rock n Roll 23 oraz ogromne widowiska multimedialne
Rekonstrukcja Zdarzeń oraz Rekonstrukcja Poety. Marcin Liber konsekwentnie
tworzy projekty, w których przedstawienie przekracza granice tradycyjnie rozumianej
sztuki teatru na rzecz zjawiska hybrydyzacji z nowymi technologiami obrazu tworzący
tym samym „nowe porządki wyobraźni”. Praktycznie każda produkcja 24 artysty konsekwentnie
wykorzystuje współczesne media, czyniąc z tych zabiegów rozpoznawalną
20
W rozumieniu „ojca” performatyki Richarda Schechnera
21
J. Roszak, Projekt Alicja, Kultura, 2006.
22
P. Zamojski, Monitory między nami. O byciu razem i osobno w cyberprezstrzeni, [w:] Wiek ekranów,
red. A. Gwóźdz, P. Zamojski, Rabid, Kraków 2002, s. 424.
23
W skład tryptyku wchodzą trzy produkcje: Rzeźnia LilaRóż, Erosion oraz Sympathy for the Devil.
24
Śmierć człowieka Wiewiórki, Bóg, Honor, Ojczyzna, ID.