Granice w kulturze - Wiedza i Edukacja

Magdalena Grenda – Teatr przekroczonych granic. Teatr Usta-Usta
101
teatru (…) jest intymnie powiązane z Miastem, bez którego «publiczność» – owo
zejście się razem ludzi powiązanych aktem sądzenia i interpretowania – jest nie do
pomyślenia. Od samego początku historia teatru była częścią historii miasta, aktywności
par exellence obywatelskiej” 14 .
Relacja jaka zachodzi pomiędzy przestrzenią miejską a przestrzenią teatralną
może stanowić przyczynek do bardzo ciekawej dyskusji (poruszanej już zresztą przez
szerokie grono postmodernistów i nie tylko). Z jednej strony kwadrans z życia ulicy
dużego rozwijającego się po nowoczesnego miasta może tworzyć już niezwykłe widowisko
(performance). Miasto oglądane zarówno z zewnątrz, jak i od środka nasuwa
nam porównanie lub raczej przyrównanie do teatru. „Wielkie miasta otwierają
swoje sceny dla wizjonerów rządców, a mieszczanie i turyści potulnie kupują bilety”
15 . Te twory kultury ludzkiej, centra zachodniej cywilizacji tworzą specyficzną
przestrzeń zapraszającą na ciągły spektakl. O tym, że przestrzeń miejska jest przestrzenią
zdarzeń teatralnych przesądza wiele. Miasto, już jako sama struktura (linia
wieżowców, układ ulic) wytwarza nieograniczoną ilość obrazów wzrokowych, które
co prawda nie są jeszcze teatrem, ale ważnym jego elementem. Przestrzeń miejska
to przestrzeń teatralna, bo spełnia wszelkie jej wymogi, pozwala tak samo się charakteryzować
[struktura, wyposażenie, światło, ludzie (aktorzy)].
Z drugiej strony miasta od zawsze stanowiły centra ludzkiej myśli, świątynie sztuki,
aglomeracje artystów, myślicieli i intelektualistów. Pokolenia kolejnych twórców pozostawiały
swój ślad w tkance miasta, kształtując jego oblicze i dalsze losy. Postmodernistyczne
interpretacje miejskiej przestrzeni operują metaforą miasta jako palimpsestu,
swoistego języka, pisma czy dyskursu. Myślenie o mieście w kategoriach tworu
tekstualnego, polifonicznej struktury przemawiającej tysiącem głosów z przeszłości i teraźniejszości,
konstelacji nawarstwionych i dialogujących ze sobą narracji (artystycznych,
historycznych, biograficznych, społecznych) zaprasza do uważnego, wielokierunkowego
odczytywania semantyki miejskich labiryntów. Miasto stało się przedmiotem
lektury, wielką księgą znaczeń, do której teraźniejszość wciąż dopisuje kolejne
strony. Lektura ta nie jest jedynie domeną badaczy, naukowców, ale także sposobem
bycia w mieście i wobec niego. Czytelnikami miejskich przestrzeni – mniej lub bardziej
uważnymi są często artyści, których twórczość w jakikolwiek sposób dialoguje z miastem,
wpisuje się w jego pejzaż, opowiada o nim. Ten związek i potencjał doskonale wykorzystał
i „wyczuł” teatr alternatywny.
Wszystkie przedsięwzięcia Teatru Usta-Usta Republika podejmują trud eksperymentu
z przestrzenią, wydobywając z kolejnych miejsc miasta Poznania niespodziewane
sensy teatralnych sytuacji, w których działania aktorskie płynnie i bez zgrzytu
wtapiają się w miejska egzystencję. Ten związek z przestrzenią jest tak silny, iż w przeważającej
części pracochłonne i spektakularne działania teatralne mogą rozgrywać się
tylko w przestrzeni Poznania (co stanowi niezwykłe poświęcenie grupy ze względu na
brak możliwości promowania zespołu). Teatr Usta-Usta Republika to zespół, który
z detektywistyczną dociekliwością i nieprzeciętną fantazją anektuje zaskakujące i nietypowe
przestrzenie miejskiego organizmu. By posłużyć się namacalnym przykładem
postaram się wymienić niektóre z nich: Zamek Cesarski, Empik, parking pod
placem Wolności, galeria Inner Spaces, Cytadela, Stara Rzeźnia, Łęgi Dębińskie, Stary
Browar, Stara Drukarnia, kościoły, parki, place, restauracje Mc Donald`s, koryto
14
Z. Bauman, O miejscu teatru w ponowoczesnej sztuce, [w:] Teatr w miejscach nieteatralnych,
red. J. Tyszka, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 1998, s .24.
15
B. Czarniawska, Kto pisze miasto?, [w:] Pisanie miasta – czytanie miasta, red. A. Zaidler-Janiszewska,
Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 1997, s. 129.