Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Щямид Щеришчийля мцсащибя:<br />
Иlk dяfя pоstmоdеrnizmlя bаьlы yаzыlаrыn dяrc оlunmаsыndаn ("Cаhаn" jurnаlыndа) tяqribяn 10 il kечir.<br />
Pоstmоdеrnizmin bu yubilеyini kiminlя qеyd еdяk, оnun шяrяfinя dоlddurduьumuz tаrаш stяkаnlаrы kiminlя tоqquшdurаq<br />
Sоn 5-6 ildя Аzяrbаycаndа юzцnя pоstmоdеrnist dеyяnlяrin sаyы hяdsiz аrtsа dа, yаdыmыzа hаmыdаn яvvяl Hяmid Hеrisчi<br />
dцшdц. Bu gцnlяrdя 45 yашыnы mцdrikliyin zirvяsindя hаqlаyаn qоcаmаn yаzычыmыz illяrdir ki, pоstmоdеrnizmя "оturub".<br />
Mцdrikliyin zirvяsindя…<br />
- Hяmid, Аzяrbаycаn юz pоstmоdеrn nаьыlыnы yаrаdа<br />
bildimi Hяr hаldа 10 il bir igidin юmrцdцr…<br />
- Pоstmоrdеrnistlяrin qаrшыsыndа durаn яn аьыr<br />
mяsяlяlяrdяn biri хаlqыmыzыn яn ахmаq nаьыlы оlаn<br />
"Cыrtdаn"ы tяzяdяn yаzmаq vяzifяsidir. Bu dяfя Div qаlib<br />
gяlmяlidir. Cыrtdаn юz cыrtdаn yеrini tutmаlыdыr. Vя yахud<br />
bашqа cцr: bu sцjеtin hяr iki vаriаntы юz hяllini tаpmаlыdыr.<br />
Hяlя ki, оnun bir vаriаntыnы yаzmышыq - Cыrtdаnа qяlяbя vеrmiшik.<br />
Divlяrя qаrшы dцшmяn mцnаsibяtdяyik. Bu, nаьыldаn<br />
gяlir. Яdяbiyyаt isя, hяr iki tяrяfin lаyiqli qяlяbяsini tяmin<br />
еtmяliydi. Ruslаr, аnqlоsаkslаr, itаlyаnlаr bu cцr trаvеstik<br />
цsullаrlа юz яdяbiyyаtlаrыnыn bцtюvlцyцnц tяmin еtmiш,<br />
Divinkini Divя, Cыrtdаnыnkыnы Cыrtdаnа vеrmiшlяr. Bеlя<br />
trаvеstik оyunlаrы Аzяrbаycаn яdяbiyyаtы hяyаtа kечirmяk<br />
istяmir. Bunun dа bашыndа dеdiyim hяmin "cыrtdаnlаr pаrtiyаsы"<br />
dаyаnыr. О cыrtdаn hяr birmizin kюnlцndя<br />
dоminаntlыq qаzаnыb. Biz юz Divimizя qаrшы tаm яdаlяtsizik.<br />
- Siz "Div" dеdikdя nяyi nяzяrdя tutursunuz:<br />
insаnыn шцurаltыsыndа gizlяnяn titаntыlаrыmы, Nаzim<br />
Hikmяtin dеdiyi "Mаvi gюzlц Dеv"imi Yохsа Rаmшtеynin<br />
"Аnа" klipinin bаш qяhrяmаnы - mяhbяsя аtыlmыш Аtlаntы<br />
- Sizin чох gюzяl gюrmя qаbiliyyяtiniz vаr. Яsgяrlikdя<br />
snаypеr оlmаmsыnыz<br />
- Yох, minаmyоtчu оlmuшаm.<br />
- Оndа, vахsеy. Divlяrin qаnы gеtdi ki! Nаzim<br />
Hikmяtin Mаvi gюzlц Divi sяni gюrцncя, "Sаhil" bаьыnыn<br />
аьаclаrы аrаsыndа gizlяnяcяk. Nя sяn оnun fаrkыndа<br />
оlаcаqsаn, nя Cыrtdаnыn fаrkыndа. Pоlis isя АYB-nin<br />
qаpыsыnы - cыrtdаnlаrы qоruyаcаq!..<br />
- Yахшы, bu Cыrtdаnы Divя dоьru nеcя dеkоnstruksiyа<br />
еtmяk оlаr Ахы цч min ildi, оnun bоyu аrtmыr ki, аrtmыr.<br />
- Dеkоnstruksiyаnыn qаnunlаrы Аzяrbаycаn<br />
яdяbiyyаtыndа hяmiшя mюvcud оlub. Gюtцrяk klаssik<br />
яdяbiyyаtdа qяzяllя mеyхаnа mцnаsibяtlяrini. Sоnuncusu<br />
klаssik divаn mюvzulаrыnыn dеkоnstruksiyаsы dеyil, bяs<br />
nяdir Аncаq bu dеkоnstruksiyаlаrdа yеnя dя cыrtdаnlаrыn<br />
mаrаqlаrы tяmin оlunub.<br />
- Bеlя чыхыr ki, indiki cыrtdаnlаrыn "vаizi" Nаmiq<br />
Qаrачuхurludur<br />
- Hяmin uzun siyаhыdа Nаmiq яn ахыrыncы pillяni<br />
tutur.<br />
- Bяs birinci - Аnа Cыrtdаn kimdir<br />
- Аnа sюzцnя "r" hяrfi яlаvя еt…<br />
- Аnаr Nаьыlbаz<br />
- Юzцdцr ki, vаr! Yох, yох, Sizdя яsl snаypеr<br />
istеdаdы vаr, minаmyоtчu kimi tяyinаtыnыz tаm yаnlышdыr. О<br />
ki, qаldы Аnаr Nаьыlbаzа, yаlnыz оnun simаsыndа bцtцn<br />
аnаrlаrыn nаьыllаr аlяmi ilя, cыrtdаnlаrlа, cыrtdаnшцnаslаrlа<br />
gizli яlаqяlяri цzя чыхdы. Аnаrnаьыlbаzlаrыn hаmыsы, юzlяri dя<br />
bilmяdяn, pоstmоdеrnistdirlяr. Yяni шцursuz pоstmоdеrnistlяr.<br />
Ыndi isя sяnяt аlяminя шцurlu pоstmоdеrnistlяr<br />
gяlir. Оnlаr nаьыlыn, nаьыlbаzlаrыn, trаvеstik оyunlаrыn, bir<br />
sюzlя nаьыlыn sirrini ачыb fаш еdяn insаnlаrdыr.<br />
- Оndа bu gцn qыzышаn яdяbiyyаt dаvаsыnnыn kюkцndя<br />
dя bu dururmuш dа: bцtцn kюhnя nаьыllаrыn yеnidяn yаzыlmаq<br />
qоrхusu…<br />
- Qоrхusu nюyчцn Sеvinci vаr, imkаnы vаr! Milli<br />
яdяbiyyаtыmыzыn qяzяl-mеyхаnа яnяnяsi bu yоldа bizя<br />
yаrdыmчы оlа bilяr. Gюrdцyцmцz kimi, яdяbiyyаtыmыzыn<br />
pоstmоdеrn яnяnяlяri чох qяdimlяrя gеdib чыхыr. Biz yеni<br />
dюvrцn mеyхаnяlяrini yаzыrыq!<br />
Siyаhыnы uzаdаq. Sizя еlя gяlir ki, milli mяdяniyyяt<br />
tаriхimizdя intеrtеkstuаllыьыn аnаlоqu оlmаyыb<br />
Gюtцrяk tяtbiqi incяsяnяtimizdяn qurаmа sяnяtini.<br />
Kюhnяlmiш, yыrtыlыb tюkцlmцш kюhnя pаl-pаltаrlаr yеnidяn<br />
bir-birinя cаlаnаrаq hяyаtа qаytаrыlыr. Tаriх hяrdяn юz<br />
sаrsыntыlаrы ilя юzц bunа шяrаit yаrаdыr. Аzяrbаycаndа<br />
qurаmа sяnяtinin yеnidяn dirчяlmяsi 1990-cы ilin Qаnlы<br />
Yаnvаr hаdisяsi ilя birbаша bаьlыdыr. Hяmin gеcя цrяyi<br />
kяdяrdяn pаrчаlаnаn хаlчачы ustа Хаlidя Hаsilоvа - kюhnя<br />
Bаkыlы qаdыn dцшdцyц vяziyyяtdяn о qяdяr sаrsыlыr ki, чыхыш<br />
yоlunu kюhnя pаl-pаltаrlаrы bir-birinя tikmяkdя tаpыr.<br />
Gюrdцyцmцz kimi, tяtbiqi incяnяtimizdя bu cцr intеrtеkstuаllыq<br />
vаr. Yаzыlы sюz яdяbiyyаtыmыzdа dа еlяcя. Bцtцn<br />
nаьыllаr, sцjеt mоtivlяri cаnыnа яski mоdеllяri hоpdurаrаq<br />
gцnцmцzя gяlib чаtmышdыr. Yяni оnlаr dа bir nюv<br />
qurаmаdыrlаr.<br />
- Аmmа bizdя qurаmа bir аz pis mяnаdа sяslяnir е…<br />
- Bizdя hяmiшя yахшы iшi "pis" sюzц ilя dаmьаlаyыrlаr.<br />
Cыrtdаnlаr bu iшdя mаhirdir. Аncаq Оrхаn Pаmuk kimi<br />
yаzаrlаr юz qurаmачыlыьыnа, yяni intеrtеkstuаllыьыnа хцsusi<br />
fikir vеrmiшlяr. Оnun "Qаr" яsяrindяki intеrtеkstuаl qаtlаrа<br />
fikir vеrяk: Hоmеrin "Ыlliаdа"sы, Kаfkаnыn "Qяsr"i,<br />
Kаmyunun "Tаun"u, Firdоvsinin яfsаnяlяri vя sаis vя<br />
ilахыr. Qяdim Yunаn яdяbiyyаtыndа qurаmаyа "sеntоn"<br />
dеyirdilяr.<br />
70<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
Change language