You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
arazиn" яsяrиndя Balzak arvad donuna gиrmиш bиr<br />
"S xяdиm haqqыnda belя bиr cцmlя ишlяdиr: "o qadыn<br />
иdи, gюzlяnиlmяz qorxularы, яsassыz kaprиslяrи, иnstиnktиv<br />
юzцndяnчыxmalarы, sяbяbsыz cяsarяtlяrи, hиsslяrиnиn иncяlиyи<br />
иlя яsl qadыn иdи". Burada danышan kиmdиr Hekayяnиn<br />
qadыn cиldи altыnda xяdиmиn gиzlяndиyиnи bиlmяk иstяmяyяn<br />
qяhrяmanыmы Шяxsи tяcrцbяsи иlя qadыnlыq fяlsяfяsиnи<br />
юyrяnmиш fяrd Balzakmы Qadыnlыq haqqыnda "яdяbи"<br />
fиkиrlяr yцrцdяn mцяllиf Balzakmы Unиversal mцdrиklиyиn<br />
sяsиmи Romantиk psиxologиyamы Bunu bиlmяk heч<br />
zaman mцmkцn olmayacaq, sadяcя ona gюrя kи, yazы hяr<br />
sяsиn, hяr mяnшяyиn mяhvиdиr.<br />
*<br />
РОЛАН БАРТ<br />
"Mцяllиf" юлцмц<br />
Шцbhяsиz kи, hяmишя belя olub: hяr bиr halda bиr hadиsя<br />
reallыьыn цzяrиnя tяsиr gюstяrmяk nиyyяtи иlя deyиl, qeyrиtranzиtиv<br />
mяqsяdlя, bиr sюzlя sиmvolun realиzяsиndяn<br />
baшqa heч bиr mяqsяd gцdцlmяdяn danышыlыrsa, bu uzaqlaшma<br />
baш verиr, sяs юz mяnшяyиnи иtиrиr, mцяllиf юz<br />
юlцmцnя qяdяm basыr, yazы baшlanыr. Amma bu fenomenlя<br />
baьlы hиsslяr dяyишkяndиr; etnoqrafиk cяmиyyяtlяrdя<br />
hekayяnи иstяnиlяn adam deyиl, шaman, ozan vя s. kиmи<br />
xцsusи шяxslяr danышыr. Bu sonuncularыn иsя "иfasыnы"<br />
alqышlamaq olar, amma "dцhalarыnы" yox. Mцяllиf bиzиm<br />
cяmиyyяt tяrяfиndяn иstehsal olunmuш mцasиr dюvr personajыdыr.<br />
Orta яsrlяrdяn чыxdыqdan sonra bu cяmиyyяt<br />
иngиlиs emprиzmи vя fransыz rasиonalиzmиnиn tяsиrи иlя fяrdиn<br />
yaxud daha eleqant шяkиldя deyиldиyи kиmи "bяшяr<br />
юvladыnыn" nцfuzunu kяшf etdи. Tamamиlя mяntиqяuyьundur<br />
kи, яdяbиyyat sahяsиndя mцяllиfиn "шяxsиnя" яn чox<br />
яhяmиyyяtи kapиtalиst иdeologиyasыnыn nяtиcяsи olan<br />
pozиtиvиzm verиb. Mцяllиf hяlя dя яdяbиyyat tarиxи dяrslиklяrиndя,<br />
yazычы bиoqrafиyalarыnda, jurnallara verиlяn иntervцlяrdя<br />
vя hяtta иntиm gцndяlиklяrи vasиtяsи иlя<br />
шяxиsyyяtиnи vя yaradыcыlыьыnы qovuшdurmaq иstяyяn<br />
yazarlarыn шцurunda hюkmranlыq edиr; mцasиr<br />
mяdяnиyyяtиmиzdя яdяbиyyatиn иmиcи чox gцclц шяkиldя<br />
mцяllиfиn, onun шяxsиyyяtиnиn, hяyatыnыn, zюvq vя иstяklяrиnиn<br />
яtrafыnda mяrkяzlяшиb; яsяrиn иzahatы hяlя dя onun<br />
иstehsal edиldиyи tяrяfdя axtarыlыr, elя bиl kи, hяtta fиksиyanыn<br />
ичиndяn belя mцяllиfиn sяsи danышmaqdadыr.<br />
*<br />
Mцяllиfиn иmperиyasы gцclц olsa da bяzи yazычыlar artыq<br />
чoxdan onu sиlkяlяtmяyя cяhd edиblяr. Fransada<br />
Malarme шцbhяsиz kи, bиrиncи olaraq o vaxta qяdяr dиlиn<br />
mцlkиyyяtчиsи sayыlanыn yerиnи dиlиn юzцnя tutdurmaьыn<br />
zяrurиlиyиnи gюrцb. Onun иrяlи sцrdцyц vя bиzиm dя<br />
bюlцшdцyцmцz fиkrя gюrя danышan dиldиr, mцяllиf deyиl.<br />
Lиnqvиstиka da mцяllиfиn bu cцr mяhvиnя qиymяtlи analиtиk<br />
vasиtяlяr verиr: belя kи, o gюstяrиr kи, enonsиyasиya<br />
bцtюvlцkdя bюш prosesdиr vя onun fяalиyyяt gюstяrmяsи<br />
цчцn bu boшluьu mцsahиblяrиn шяxslяrи иlя doldurmaьa<br />
heч bиr zяrurяt yoxdur: lиnqvиstиk baxыmdan yanaшdыqda<br />
mцяllиf yazandan baшqa bиr шey deyиl, necя kи, mяn mяn<br />
deyяndяn baшqa bиrиsи deyиlяm.<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 29<br />
*<br />
Mцяllиfиn uzaqlaшmasы tяkcя tarиxи bиr fakt deyиl. O<br />
mцasиr mяtnи baшdan-ayaьa dяyишиr. Яvvяla zaman elementи<br />
eynи deyиl. Mцяllиf konsepsиyasыna иnanan цчцn<br />
mцяllиf hяmишя юz kиtabыnыn keчmишиndяdиr: onlarыn arasыnda<br />
яvvяl vя sonra mцnasиbяtlяrи var. Mцяllиf kиtabыn qиda<br />
mяnbяyи sayыlыr, o ondan яvvяl mюvcuddur, onun цчцn<br />
dцшцnцr, яzиyyяt чяkиr, yaшayыr; o яsяrи иlя ata-uшaq<br />
mцnasиbяtlяrиndя olduьu bиrиncиlиk mцnasиbяtиndяdиr.<br />
Bunun яksиnя olaraq mцasиr yazar юz mяtnи иlя eynи<br />
zamanda doьulur; o heч bиr halda юz mяtnиnи zamanca<br />
qabaqlamaq keyfиyyяtиnя malиk deyиl. Yeganя mюvcud<br />
olan zaman enonsиyasиya zamanыdыr vя hяr bиr mяtn<br />
яbяdи olaraq burada vя иndи yazыlыr. Burdan belя nяtиcя<br />
чиxиr kи, daha yazыya bиr qeydиyyat, tяsbиt prosesи kиmи<br />
baxыla bиlmяz; yazы Oksford fиlosoflarыnыn ardыnca lиnqvиstиkanыn<br />
performatиv adlandыrdыьы quruluшdur- yяnи<br />
burada enonsиyasыyanыn mяzmunu onun иfadя olunduьu<br />
aktla цst-цstя dцшцr (mяsяlяn, hюkmdarlarыn "Mяn bяyan<br />
edиrяm kи..." иfadяsи kиmи).<br />
*<br />
Mцяllиf uzaqlaшdыrыldыqdan sonra mяtnиn kodunu deшиfrя<br />
etmяk иddиasы luzumsuzlaшыr. Mяtnя mцяllиf vermяk onu<br />
яtalяtя sцrцklяmяk, onu fиnal vя qяtи dяlalяt edиlяnlя<br />
tяmиn etmяk, yazыnы qыfиllamaq demяkdиr. Bu konsepsиya<br />
tяnqиdиn ишиnя yarayыr, чцnkи belя olan halda tяndиq юz<br />
qarшыsыna mцяllиfи яsяrиn altиnda kяшf etmяk vяzиfяsи<br />
qoyur: mцяllиf tapыlandan sonra mяtn "иzah" olunur vя<br />
tяnqиd ишиnи bиtmиш sayыr. Buna gюrя tяяccцblц deyиl kи,