14.02.2015 Views

Alatoran 8-falsh.qxd

Alatoran 8-falsh.qxd

Alatoran 8-falsh.qxd

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

arazиn" яsяrиndя Balzak arvad donuna gиrmиш bиr<br />

"S xяdиm haqqыnda belя bиr cцmlя ишlяdиr: "o qadыn<br />

иdи, gюzlяnиlmяz qorxularы, яsassыz kaprиslяrи, иnstиnktиv<br />

юzцndяnчыxmalarы, sяbяbsыz cяsarяtlяrи, hиsslяrиnиn иncяlиyи<br />

иlя яsl qadыn иdи". Burada danышan kиmdиr Hekayяnиn<br />

qadыn cиldи altыnda xяdиmиn gиzlяndиyиnи bиlmяk иstяmяyяn<br />

qяhrяmanыmы Шяxsи tяcrцbяsи иlя qadыnlыq fяlsяfяsиnи<br />

юyrяnmиш fяrd Balzakmы Qadыnlыq haqqыnda "яdяbи"<br />

fиkиrlяr yцrцdяn mцяllиf Balzakmы Unиversal mцdrиklиyиn<br />

sяsиmи Romantиk psиxologиyamы Bunu bиlmяk heч<br />

zaman mцmkцn olmayacaq, sadяcя ona gюrя kи, yazы hяr<br />

sяsиn, hяr mяnшяyиn mяhvиdиr.<br />

*<br />

РОЛАН БАРТ<br />

"Mцяllиf" юлцмц<br />

Шцbhяsиz kи, hяmишя belя olub: hяr bиr halda bиr hadиsя<br />

reallыьыn цzяrиnя tяsиr gюstяrmяk nиyyяtи иlя deyиl, qeyrиtranzиtиv<br />

mяqsяdlя, bиr sюzlя sиmvolun realиzяsиndяn<br />

baшqa heч bиr mяqsяd gцdцlmяdяn danышыlыrsa, bu uzaqlaшma<br />

baш verиr, sяs юz mяnшяyиnи иtиrиr, mцяllиf юz<br />

юlцmцnя qяdяm basыr, yazы baшlanыr. Amma bu fenomenlя<br />

baьlы hиsslяr dяyишkяndиr; etnoqrafиk cяmиyyяtlяrdя<br />

hekayяnи иstяnиlяn adam deyиl, шaman, ozan vя s. kиmи<br />

xцsusи шяxslяr danышыr. Bu sonuncularыn иsя "иfasыnы"<br />

alqышlamaq olar, amma "dцhalarыnы" yox. Mцяllиf bиzиm<br />

cяmиyyяt tяrяfиndяn иstehsal olunmuш mцasиr dюvr personajыdыr.<br />

Orta яsrlяrdяn чыxdыqdan sonra bu cяmиyyяt<br />

иngиlиs emprиzmи vя fransыz rasиonalиzmиnиn tяsиrи иlя fяrdиn<br />

yaxud daha eleqant шяkиldя deyиldиyи kиmи "bяшяr<br />

юvladыnыn" nцfuzunu kяшf etdи. Tamamиlя mяntиqяuyьundur<br />

kи, яdяbиyyat sahяsиndя mцяllиfиn "шяxsиnя" яn чox<br />

яhяmиyyяtи kapиtalиst иdeologиyasыnыn nяtиcяsи olan<br />

pozиtиvиzm verиb. Mцяllиf hяlя dя яdяbиyyat tarиxи dяrslиklяrиndя,<br />

yazычы bиoqrafиyalarыnda, jurnallara verиlяn иntervцlяrdя<br />

vя hяtta иntиm gцndяlиklяrи vasиtяsи иlя<br />

шяxиsyyяtиnи vя yaradыcыlыьыnы qovuшdurmaq иstяyяn<br />

yazarlarыn шцurunda hюkmranlыq edиr; mцasиr<br />

mяdяnиyyяtиmиzdя яdяbиyyatиn иmиcи чox gцclц шяkиldя<br />

mцяllиfиn, onun шяxsиyyяtиnиn, hяyatыnыn, zюvq vя иstяklяrиnиn<br />

яtrafыnda mяrkяzlяшиb; яsяrиn иzahatы hяlя dя onun<br />

иstehsal edиldиyи tяrяfdя axtarыlыr, elя bиl kи, hяtta fиksиyanыn<br />

ичиndяn belя mцяllиfиn sяsи danышmaqdadыr.<br />

*<br />

Mцяllиfиn иmperиyasы gцclц olsa da bяzи yazычыlar artыq<br />

чoxdan onu sиlkяlяtmяyя cяhd edиblяr. Fransada<br />

Malarme шцbhяsиz kи, bиrиncи olaraq o vaxta qяdяr dиlиn<br />

mцlkиyyяtчиsи sayыlanыn yerиnи dиlиn юzцnя tutdurmaьыn<br />

zяrurиlиyиnи gюrцb. Onun иrяlи sцrdцyц vя bиzиm dя<br />

bюlцшdцyцmцz fиkrя gюrя danышan dиldиr, mцяllиf deyиl.<br />

Lиnqvиstиka da mцяllиfиn bu cцr mяhvиnя qиymяtlи analиtиk<br />

vasиtяlяr verиr: belя kи, o gюstяrиr kи, enonsиyasиya<br />

bцtюvlцkdя bюш prosesdиr vя onun fяalиyyяt gюstяrmяsи<br />

цчцn bu boшluьu mцsahиblяrиn шяxslяrи иlя doldurmaьa<br />

heч bиr zяrurяt yoxdur: lиnqvиstиk baxыmdan yanaшdыqda<br />

mцяllиf yazandan baшqa bиr шey deyиl, necя kи, mяn mяn<br />

deyяndяn baшqa bиrиsи deyиlяm.<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 29<br />

*<br />

Mцяllиfиn uzaqlaшmasы tяkcя tarиxи bиr fakt deyиl. O<br />

mцasиr mяtnи baшdan-ayaьa dяyишиr. Яvvяla zaman elementи<br />

eynи deyиl. Mцяllиf konsepsиyasыna иnanan цчцn<br />

mцяllиf hяmишя юz kиtabыnыn keчmишиndяdиr: onlarыn arasыnda<br />

яvvяl vя sonra mцnasиbяtlяrи var. Mцяllиf kиtabыn qиda<br />

mяnbяyи sayыlыr, o ondan яvvяl mюvcuddur, onun цчцn<br />

dцшцnцr, яzиyyяt чяkиr, yaшayыr; o яsяrи иlя ata-uшaq<br />

mцnasиbяtlяrиndя olduьu bиrиncиlиk mцnasиbяtиndяdиr.<br />

Bunun яksиnя olaraq mцasиr yazar юz mяtnи иlя eynи<br />

zamanda doьulur; o heч bиr halda юz mяtnиnи zamanca<br />

qabaqlamaq keyfиyyяtиnя malиk deyиl. Yeganя mюvcud<br />

olan zaman enonsиyasиya zamanыdыr vя hяr bиr mяtn<br />

яbяdи olaraq burada vя иndи yazыlыr. Burdan belя nяtиcя<br />

чиxиr kи, daha yazыya bиr qeydиyyat, tяsbиt prosesи kиmи<br />

baxыla bиlmяz; yazы Oksford fиlosoflarыnыn ardыnca lиnqvиstиkanыn<br />

performatиv adlandыrdыьы quruluшdur- yяnи<br />

burada enonsиyasыyanыn mяzmunu onun иfadя olunduьu<br />

aktla цst-цstя dцшцr (mяsяlяn, hюkmdarlarыn "Mяn bяyan<br />

edиrяm kи..." иfadяsи kиmи).<br />

*<br />

Mцяllиf uzaqlaшdыrыldыqdan sonra mяtnиn kodunu deшиfrя<br />

etmяk иddиasы luzumsuzlaшыr. Mяtnя mцяllиf vermяk onu<br />

яtalяtя sцrцklяmяk, onu fиnal vя qяtи dяlalяt edиlяnlя<br />

tяmиn etmяk, yazыnы qыfиllamaq demяkdиr. Bu konsepsиya<br />

tяnqиdиn ишиnя yarayыr, чцnkи belя olan halda tяndиq юz<br />

qarшыsыna mцяllиfи яsяrиn altиnda kяшf etmяk vяzиfяsи<br />

qoyur: mцяllиf tapыlandan sonra mяtn "иzah" olunur vя<br />

tяnqиd ишиnи bиtmиш sayыr. Buna gюrя tяяccцblц deyиl kи,

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!