Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
иq edиlmишdиr... Шцbhяsиz kи, bu цsul, sankи gюydяn dцшmцш<br />
gюzяl qadыn sиfяtlяrиnиn nцmayиши, gюzяl musиqи, иlahи<br />
qцdrяtи xatыrladan tяbияt mяnzяrяlяrи, parlaq, ичkиlяrlя<br />
dolu яlvan шцшяlяr, sиlah, tяyarяlяr vя иndиyяdяk gюrцnmяmиш<br />
paltarlar-bunlar, mиssиonerlяrиn Latыn Amerиka vя<br />
Afrиkada sыnaqdan keчиrиlяn цsullardan daha effektlи<br />
nяtиcяlяr verиr.... Adamlar ekrandakыlar kиmи yaшamaq,<br />
geyиnmяk, sevmяk иstяyиr, юzlяrиnи kиnoqяhrяmanlarыn<br />
yerиndя tяsяvvцr edиr. Иstanbulun mяnяvи-maddи чюkцшц vя<br />
kиno uьurlarы arasыndakы bиrbaшa яlaqяnи dюvlяt xadиmlяrиmиz<br />
hяqиqяtяn mи gюrmцrц Юlkяmиzdя fahишяxanalarыn<br />
vя kиnoteatrlarыn eynи kцчяlяrdя aчыlmasы tяsadцfцdцrmцц"<br />
Яhalиnиn иqtиsadи problemlяrиnи, yoxsulluьu ortadan<br />
qaldыrmadan mяnяvиyat, яxlaq problemlяrиnиn dя ortadan<br />
qalxmayacaьы шцbhяsиzdиr. Bunlarы dцшцnяn yazarыn "tцrk<br />
dцшmяnи" olmasыna иnana bиlmиrяm... (Amerиka yazarы<br />
Чarlz Bukovskиnиn dя Meksиkanыn acыnacaqlы gerчяklиyи<br />
haqda "Sяfeh Иsalar" adlы kичиk hekayяsиndя dя bu aчыqbяnюvшяyи<br />
rяng Latыn Amerиkasыnыn sиmvolu kиmи gюrцnmяkdяdиr...)<br />
Bиr zamanlar taxt-taca, hakиmиyyяtя yиyяlяnmяk<br />
xatиrиnя яn yaxыn qohumlarыnы qяddarca qяtlя yetиrяn<br />
padшahlarы dцшцnяrkяn, sиyasи nиyyяtlяrи dюvlяt bayraьыnda<br />
юz rяmzи иfadяsиnи tapan etnosun da, modern цsullardan,<br />
yяnи чaьdaш kцtlя psиxologиyasы, sosиal mцhяndиslиk<br />
elmlяrиnиn, шцur manиpulyasыlarы naиlyyяtlяrиnи genиш иstиfadя<br />
edиb, pambыqla baш kяsиb dцnya hakиmlиyиnи яlя<br />
almaq иstяyяn qцvvяlяrиn, юzц olmaq иstяmяyяnlяr цчцn<br />
"tяrяqqи" vя "plцralиzm" tяlяlяrиnя dцшmяk heч dя чяtиn<br />
deyиl.<br />
Heчkяsя gиzlи deyиl kи, bцtцn dцnyada mason xofu<br />
dolaшmaqdadыr. Bu xof, yaxыn gяlяcяkdя cяmиyyяtиn иkи<br />
sиnfя bюlцnяcяyи fиkиrlяrиnя sюykяnиr. Sиnиflяrdяn bиrиnиn<br />
yenи dюvrцn (unиkal bиlgи vя sosиal шяbяkя tяшkиl etmяk<br />
bacarыьыyla bиrlиkdя) bцtцn яsas resurslara hakиm olacaьы,<br />
dиgяrиnиn иsя yenи elиta nцmayяndяlяrи tяrяfиndяn utanmazca,<br />
vя, ola bиlsиn kи, qяddarca manиpulyasиya obyektи<br />
olacaьы ehtиmalыdыr. Bu manиpulyasиyalarыn plцralиzm,<br />
lиberalиzm adlarы altыnda keчиrиlmяlяrи haqda<br />
A.Soljenичыnиn dцшцncяlяrиnя цz tutaq: "Plцralиzmи onlar<br />
tarиxиn alи naиlиyyяtи, fиkrиn alи xeyиrи vя иndиkи qяrb hяyatыnыn<br />
alи keyfиyyяtи sayыrlar. Bu prиnsиpи onlar чox zaman<br />
belя formulя edиrlяr: nя qяdяr чox mцxtяlиf fиkиrlяr olsa, o<br />
qяdяr yaxшыdы. Яsas odur kи, heч kяs юz fиkrиnиn hяqиqиlиyиnи<br />
cиddи иsrar etmяsиn... Prиnsиp kиmи, plцralиzm bиganяlиyя<br />
doьru, hяr cцr dяrиnlиyиn иtиrиlmяsиnя doьru deqradasиya<br />
edиr, mяnasыzlыьa, yanlышlыqlar vя yalanlar plцralиzmиnя<br />
axыb dюnцr... Belяlиklя adamlar meшяdя azmыш kиmи azacaqlar;<br />
hal-hazыrkи dцnya, acиzcя bu paralичя dцчar olubdur:<br />
hяqиqи vя yalan mцddяalarыn, mцtlяq Xeyиrlя mцtlяq<br />
Шяrиn, mяrkяzdяnkяnar nиfaq, fиkиr entropиyasыnыn arasыndakы<br />
fяrqlяrиn иtиrиlmяsи gюz qabaьыndadыr." Bu sюzlяr<br />
цzяrиndя dцшцnmяk bяlkя dя hяlя gec deyиl...<br />
"Baшыnы dиk tutan jurnalиstи dюvlяt hesabыna basdыrarlar"<br />
"Gюrцnяn dцnyanыn arxasыnda sadя sиrr<br />
gиzlяnиbdиr. Bu sиrrиn aчыlmasы иnsanы azad edиr."<br />
O.Pamukun etиrafыna gюrя, bu romanыn yazы tяrzи,<br />
"daha чox mцяllиfиn qяrиbяlиyи иlя bяzяdиlmиш" zяmanяmиzиn<br />
иntellektual tцkяnmяsи haqda "yцksяk sяslя fиkиrlяшmяdиr".<br />
"Hekayяsиnя dиqqяt edяnlяrиn qayьыsыna qalmayan"<br />
Pamuk, romanыn 3-4 yerиndя "kяnaraчыxmalara"<br />
yer verиr, oxucuya юz yazычы "mяtbяxиnиn" pяrdяsиnи bиraz<br />
aчыr: "Adamlarыn яksяrиyyяtи bяzи шeylяrиn mahиyyяtиnи<br />
gюzцnцn qabaьыnda olduьundan gюrmцr... Иkиncи dяrяcяlи<br />
xцsusиyyяtlяrи иsя, gюzя tez чarpmadыьыna gюrя tez dиqqяt<br />
mяrkяzиnя alыrlar. Ona gюrя dя mяn яsas иdeyanы aчыq<br />
demиrяm, onu gиzlяdиrяm,... яsas olan, tamam yenи bиr яsяr<br />
yaratmaq deyиl, mиn иllяr boyu yaradыlan, sonralar unudulan<br />
o dahи яsяrlяrи цzя чыxarmaq vя onlarыn яsasыnda юz<br />
sюzцmц demяyи vacиb sayыram."<br />
Fяlsяfи юzцnцdяrkиn sяrgиsи цчцn sяtиrarasы mяna, иkиncи<br />
mяnalarыn sиrrlи dцnyasыna keчmяyя чalышan, "yenи иши<br />
kюhnя, чox kюhnя tarиxlяrиn, hadиsяlяrиn yenи nяqlиndяn<br />
иbarяt" olan Pamuk, юzцnцn dя elя bu romandaca etиraf<br />
etdиyи kиmи, yцksяk bяdиyyatчыlыq yox, daha чox publиsиstlиyиnи<br />
nцmayиш etmишdиr. Bяzи юzцndяn яsassыz razы<br />
yazarlardan fяrqlи olaraq, иstedanыnы obyektиv qиymяtlяndиrmяyи<br />
bacaran Pamuk bu haqda yazыr: "Яgяr bяdbяxt<br />
bиr jurnalиst yox, яsиl professиonal, иstedadlы yazычы olsaydыm,<br />
яmиn olardыm kи, "Rюya vя Qalиb" hekayяsи aьыllы vя<br />
hяssas oxucunun qяlbиndя hяlя чox иllяr yaшayacaq. Lakиn<br />
kиtabыmы vя bacarыьыmы aydыn qиymяtlяndиrmяyиm bu<br />
яmиnlиyи mяnя vermиr."<br />
Romanda,"baшыnы dиk tutan jurnalиstи dюvlяt hesabыna<br />
basdыrarlar" cцmlяsиndя yazar, hakиm dюvlяt sиyasяtиnя,<br />
иdeologиyasыna "tяn gяlmяsя gen gяrяk" gяzяsи цsyankar<br />
qяlяm sahиblяrиnя fяrqlи fиkиrlяrиnя gюrя qяsd edиlmяlяrи,<br />
sonra da, nя qяdяr qяrиbя olsa da, mяhz hяmиn dюvlяtиn<br />
hesabыna dяfn olunmasы faktlarы, gюrцnцr, yarыmmolla,<br />
yarыmdemokrat Tцrkиyyяdя юzцnцn dя qeyrи-populyar<br />
dцшцncяlяrиnи bиldиrmяsиnиn nя иlя bиtяcяyи Orxan Pamuku<br />
dцшцndцrцr. "Baшыnы dиk tutan"Azяrbaycanыn jurnalиstи<br />
Elmar Huseynovun da dюvlяt hesabыna dяfn edиlmяsиnи<br />
burada xatыrlamamaq чяtиndиr...<br />
Иstanbul, чюkцшцn baшladыьы иlk, sыnaq daшыdыr<br />
"Burada Marsel Prustu vя яsяrиnиn qяhrяmanы<br />
Albertиnanы anlayanlar yarananda, bяlkя<br />
kцчяlяrdяkи bяdbяxtlяr daha yaxшы yaшayacaq,<br />
dяlи qыsqanclыqdan bиr-bиrиlяrиnи bычaqlamayacaqlar."<br />
"Qara kиtab"da Иstanbul шяhяrи "baш qяhrяmanlardan"<br />
bиrиdиr. Шяhяrиn qяdиmlиyи, tarиxи vя s. haqda genиш,<br />
aчыq yazan mцяllиf, onun mцassиr durumunu xыrda, lakиn<br />
lakonиk cиzgиlяrlя verиr: "Burada nяиnkи yaшamaq, hяtta<br />
ayaq qoymaq mяьlub olmaq demяkdиr... Bu dяhшяtlи<br />
шяhяr иndи яvvяllяr yalnыz qaranlыq kиnoteatrlarda<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 19