14.02.2015 Views

Alatoran 8-falsh.qxd

Alatoran 8-falsh.qxd

Alatoran 8-falsh.qxd

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

иq edиlmишdиr... Шцbhяsиz kи, bu цsul, sankи gюydяn dцшmцш<br />

gюzяl qadыn sиfяtlяrиnиn nцmayиши, gюzяl musиqи, иlahи<br />

qцdrяtи xatыrladan tяbияt mяnzяrяlяrи, parlaq, ичkиlяrlя<br />

dolu яlvan шцшяlяr, sиlah, tяyarяlяr vя иndиyяdяk gюrцnmяmиш<br />

paltarlar-bunlar, mиssиonerlяrиn Latыn Amerиka vя<br />

Afrиkada sыnaqdan keчиrиlяn цsullardan daha effektlи<br />

nяtиcяlяr verиr.... Adamlar ekrandakыlar kиmи yaшamaq,<br />

geyиnmяk, sevmяk иstяyиr, юzlяrиnи kиnoqяhrяmanlarыn<br />

yerиndя tяsяvvцr edиr. Иstanbulun mяnяvи-maddи чюkцшц vя<br />

kиno uьurlarы arasыndakы bиrbaшa яlaqяnи dюvlяt xadиmlяrиmиz<br />

hяqиqяtяn mи gюrmцrц Юlkяmиzdя fahишяxanalarыn<br />

vя kиnoteatrlarыn eynи kцчяlяrdя aчыlmasы tяsadцfцdцrmцц"<br />

Яhalиnиn иqtиsadи problemlяrиnи, yoxsulluьu ortadan<br />

qaldыrmadan mяnяvиyat, яxlaq problemlяrиnиn dя ortadan<br />

qalxmayacaьы шцbhяsиzdиr. Bunlarы dцшцnяn yazarыn "tцrk<br />

dцшmяnи" olmasыna иnana bиlmиrяm... (Amerиka yazarы<br />

Чarlz Bukovskиnиn dя Meksиkanыn acыnacaqlы gerчяklиyи<br />

haqda "Sяfeh Иsalar" adlы kичиk hekayяsиndя dя bu aчыqbяnюvшяyи<br />

rяng Latыn Amerиkasыnыn sиmvolu kиmи gюrцnmяkdяdиr...)<br />

Bиr zamanlar taxt-taca, hakиmиyyяtя yиyяlяnmяk<br />

xatиrиnя яn yaxыn qohumlarыnы qяddarca qяtlя yetиrяn<br />

padшahlarы dцшцnяrkяn, sиyasи nиyyяtlяrи dюvlяt bayraьыnda<br />

юz rяmzи иfadяsиnи tapan etnosun da, modern цsullardan,<br />

yяnи чaьdaш kцtlя psиxologиyasы, sosиal mцhяndиslиk<br />

elmlяrиnиn, шцur manиpulyasыlarы naиlyyяtlяrиnи genиш иstиfadя<br />

edиb, pambыqla baш kяsиb dцnya hakиmlиyиnи яlя<br />

almaq иstяyяn qцvvяlяrиn, юzц olmaq иstяmяyяnlяr цчцn<br />

"tяrяqqи" vя "plцralиzm" tяlяlяrиnя dцшmяk heч dя чяtиn<br />

deyиl.<br />

Heчkяsя gиzlи deyиl kи, bцtцn dцnyada mason xofu<br />

dolaшmaqdadыr. Bu xof, yaxыn gяlяcяkdя cяmиyyяtиn иkи<br />

sиnfя bюlцnяcяyи fиkиrlяrиnя sюykяnиr. Sиnиflяrdяn bиrиnиn<br />

yenи dюvrцn (unиkal bиlgи vя sosиal шяbяkя tяшkиl etmяk<br />

bacarыьыyla bиrlиkdя) bцtцn яsas resurslara hakиm olacaьы,<br />

dиgяrиnиn иsя yenи elиta nцmayяndяlяrи tяrяfиndяn utanmazca,<br />

vя, ola bиlsиn kи, qяddarca manиpulyasиya obyektи<br />

olacaьы ehtиmalыdыr. Bu manиpulyasиyalarыn plцralиzm,<br />

lиberalиzm adlarы altыnda keчиrиlmяlяrи haqda<br />

A.Soljenичыnиn dцшцncяlяrиnя цz tutaq: "Plцralиzmи onlar<br />

tarиxиn alи naиlиyyяtи, fиkrиn alи xeyиrи vя иndиkи qяrb hяyatыnыn<br />

alи keyfиyyяtи sayыrlar. Bu prиnsиpи onlar чox zaman<br />

belя formulя edиrlяr: nя qяdяr чox mцxtяlиf fиkиrlяr olsa, o<br />

qяdяr yaxшыdы. Яsas odur kи, heч kяs юz fиkrиnиn hяqиqиlиyиnи<br />

cиddи иsrar etmяsиn... Prиnsиp kиmи, plцralиzm bиganяlиyя<br />

doьru, hяr cцr dяrиnlиyиn иtиrиlmяsиnя doьru deqradasиya<br />

edиr, mяnasыzlыьa, yanlышlыqlar vя yalanlar plцralиzmиnя<br />

axыb dюnцr... Belяlиklя adamlar meшяdя azmыш kиmи azacaqlar;<br />

hal-hazыrkи dцnya, acиzcя bu paralичя dцчar olubdur:<br />

hяqиqи vя yalan mцddяalarыn, mцtlяq Xeyиrlя mцtlяq<br />

Шяrиn, mяrkяzdяnkяnar nиfaq, fиkиr entropиyasыnыn arasыndakы<br />

fяrqlяrиn иtиrиlmяsи gюz qabaьыndadыr." Bu sюzlяr<br />

цzяrиndя dцшцnmяk bяlkя dя hяlя gec deyиl...<br />

"Baшыnы dиk tutan jurnalиstи dюvlяt hesabыna basdыrarlar"<br />

"Gюrцnяn dцnyanыn arxasыnda sadя sиrr<br />

gиzlяnиbdиr. Bu sиrrиn aчыlmasы иnsanы azad edиr."<br />

O.Pamukun etиrafыna gюrя, bu romanыn yazы tяrzи,<br />

"daha чox mцяllиfиn qяrиbяlиyи иlя bяzяdиlmиш" zяmanяmиzиn<br />

иntellektual tцkяnmяsи haqda "yцksяk sяslя fиkиrlяшmяdиr".<br />

"Hekayяsиnя dиqqяt edяnlяrиn qayьыsыna qalmayan"<br />

Pamuk, romanыn 3-4 yerиndя "kяnaraчыxmalara"<br />

yer verиr, oxucuya юz yazычы "mяtbяxиnиn" pяrdяsиnи bиraz<br />

aчыr: "Adamlarыn яksяrиyyяtи bяzи шeylяrиn mahиyyяtиnи<br />

gюzцnцn qabaьыnda olduьundan gюrmцr... Иkиncи dяrяcяlи<br />

xцsusиyyяtlяrи иsя, gюzя tez чarpmadыьыna gюrя tez dиqqяt<br />

mяrkяzиnя alыrlar. Ona gюrя dя mяn яsas иdeyanы aчыq<br />

demиrяm, onu gиzlяdиrяm,... яsas olan, tamam yenи bиr яsяr<br />

yaratmaq deyиl, mиn иllяr boyu yaradыlan, sonralar unudulan<br />

o dahи яsяrlяrи цzя чыxarmaq vя onlarыn яsasыnda юz<br />

sюzцmц demяyи vacиb sayыram."<br />

Fяlsяfи юzцnцdяrkиn sяrgиsи цчцn sяtиrarasы mяna, иkиncи<br />

mяnalarыn sиrrlи dцnyasыna keчmяyя чalышan, "yenи иши<br />

kюhnя, чox kюhnя tarиxlяrиn, hadиsяlяrиn yenи nяqlиndяn<br />

иbarяt" olan Pamuk, юzцnцn dя elя bu romandaca etиraf<br />

etdиyи kиmи, yцksяk bяdиyyatчыlыq yox, daha чox publиsиstlиyиnи<br />

nцmayиш etmишdиr. Bяzи юzцndяn яsassыz razы<br />

yazarlardan fяrqlи olaraq, иstedanыnы obyektиv qиymяtlяndиrmяyи<br />

bacaran Pamuk bu haqda yazыr: "Яgяr bяdbяxt<br />

bиr jurnalиst yox, яsиl professиonal, иstedadlы yazычы olsaydыm,<br />

яmиn olardыm kи, "Rюya vя Qalиb" hekayяsи aьыllы vя<br />

hяssas oxucunun qяlbиndя hяlя чox иllяr yaшayacaq. Lakиn<br />

kиtabыmы vя bacarыьыmы aydыn qиymяtlяndиrmяyиm bu<br />

яmиnlиyи mяnя vermиr."<br />

Romanda,"baшыnы dиk tutan jurnalиstи dюvlяt hesabыna<br />

basdыrarlar" cцmlяsиndя yazar, hakиm dюvlяt sиyasяtиnя,<br />

иdeologиyasыna "tяn gяlmяsя gen gяrяk" gяzяsи цsyankar<br />

qяlяm sahиblяrиnя fяrqlи fиkиrlяrиnя gюrя qяsd edиlmяlяrи,<br />

sonra da, nя qяdяr qяrиbя olsa da, mяhz hяmиn dюvlяtиn<br />

hesabыna dяfn olunmasы faktlarы, gюrцnцr, yarыmmolla,<br />

yarыmdemokrat Tцrkиyyяdя юzцnцn dя qeyrи-populyar<br />

dцшцncяlяrиnи bиldиrmяsиnиn nя иlя bиtяcяyи Orxan Pamuku<br />

dцшцndцrцr. "Baшыnы dиk tutan"Azяrbaycanыn jurnalиstи<br />

Elmar Huseynovun da dюvlяt hesabыna dяfn edиlmяsиnи<br />

burada xatыrlamamaq чяtиndиr...<br />

Иstanbul, чюkцшцn baшladыьы иlk, sыnaq daшыdыr<br />

"Burada Marsel Prustu vя яsяrиnиn qяhrяmanы<br />

Albertиnanы anlayanlar yarananda, bяlkя<br />

kцчяlяrdяkи bяdbяxtlяr daha yaxшы yaшayacaq,<br />

dяlи qыsqanclыqdan bиr-bиrиlяrиnи bычaqlamayacaqlar."<br />

"Qara kиtab"da Иstanbul шяhяrи "baш qяhrяmanlardan"<br />

bиrиdиr. Шяhяrиn qяdиmlиyи, tarиxи vя s. haqda genиш,<br />

aчыq yazan mцяllиf, onun mцassиr durumunu xыrda, lakиn<br />

lakonиk cиzgиlяrlя verиr: "Burada nяиnkи yaшamaq, hяtta<br />

ayaq qoymaq mяьlub olmaq demяkdиr... Bu dяhшяtlи<br />

шяhяr иndи яvvяllяr yalnыz qaranlыq kиnoteatrlarda<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 19

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!