Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
padшahlardan: XЫX яsrdя Qacar иmperatorluьunda da<br />
шahzadя Abbas Mиrzanыn vaxtsыz юlцmц sяbяbи иlя dя<br />
Gцney Azяrbaycanыn o zamankы Avropa mяdяnиyyяtиnя<br />
yaxыnlaшma cяhdlяrи яngяllяndи. Nяtиcяdя mиllи шцurdan<br />
mяhrum vя soyca tцrk olan Qacar иmperatorluьunun<br />
шahlarы юlkяnи aьыllыca иdarя etmяdиklяrиndяn, dюvlяt<br />
чюkdц, baшqa, шovиnиst mиllяtиn, farslarыn яlиnя keчdи, 1925<br />
cи иldя Иran adlы dюvlяt yarandы, o bюyцk яrazиdя mюvcud<br />
olan tarиxиn sиyasи vя mяdяnи varиsи farslar oldu.Чцnkи<br />
tцrklяrиn gяlяcяklя baьlы heч bиr planlarы olmamышdыr.<br />
Dцnяnиn иdarячиsи, bu gun kюlя olmuшdur. "Bugцn-иndиkи<br />
zaman" - tarиxиn yaratdыьы durumdur. Cяnubи Azяrbaycan<br />
юz-юzцnя яsarяtя keчmяmишdиr. Tцrk tarиxиndяkи qяflяt vя<br />
cяhalяt bu mиllяtи яsarяtя sюvq etmишdиr, иndи иsя onun<br />
dцшцnяn qыz-oьullarы farsыn zиndanыnda can vermяkdя, ya<br />
da mиllи kиmlиklяrиnи dяrk etdиklяrиndяn yurdlarыnы tяrk<br />
etmяk mяcburиyyяtиndяdиrlяr.<br />
18<br />
Suи-qяsd tarиxиmиzlя baьlы bиr sиrr aчacaq<br />
Boьazlarda yenи dюvlяt qurulacaqdыr.<br />
O.Pamuk<br />
"Prиnsиp kиmи, plцralиzm bиganяlиyя doьru, hяr cцr<br />
dяrиnlиyиn иtиrиlmяsиnя doьru deqradasиya edиr,<br />
mяnasыzlыьa, yanlышlыqlar vя yalanlar<br />
plцralиzmиnя axыb dюnцr."<br />
Soljenиcыn<br />
Иstanbulun vя цmumиyyяtlя Tцrkиyyяnиn qeyrиqяnaяtbяxш<br />
durumunundan oxucusu иlя "dяrdlяшяn"mцяllиf,<br />
bunun sяbяblяrиnи dиnи fanatиzm, mиllи laqeydlиk, sиyasи<br />
dayazlыqda gюrцr. Yazarыn fиkrиncя, bu sиyasи dayazlыq,<br />
qяdиmlяrdя kahиnlяr tяrяfиndяn aшkar, иndи иsя pяrdя arxasыnda<br />
dцnyanы иdarя edяn transmиllи korporasиyalarыn<br />
dяyиrmanыna su tюkmяkdяdиr. 2 mиn иllиk tяcrцbяlяrя<br />
dayanan, uzaq gяlяcяyя hesablanan, dюvlяtlяrи, dиnlяrи vя<br />
mиllяtlяrи mяhvetmя vя яsarяtdя saxlama planlarы, O.<br />
Pamukun fиkrиncя, gиzlи hazыrlanan fиzиkи vя mяnяvи terror,<br />
zor vя manqurtlaшdыrma yolu иlя hяyata keчиr. Bu qяsdи<br />
Tцrkиyyяdя hazыrlayanlarыn яksяrиyyяtи юzgяlяшmяyя<br />
meyllи olan tцrklяrиn elя юzlяrиdиr: "Yad юlkяnиn dиlиndя<br />
yazыlan чaьrышlarы tяrcцmя edиr, camaata paylayыrlar,<br />
иnandыqlarы иdeya uьrunda чalышыr. Яslиndя иsя bu cavanlar<br />
sadяcя baшqa cцr olmaq иstяyиrlяr. Gиzlи tяшkиlatlardan<br />
yenи, qondarma adlar, pasportlar alыb иstиfadяetmя,<br />
dяyишиlmя, yenиlяшmя macяralarы xoшlarыna gяlиrdи. Lakиn<br />
dяyишиldиkdяn sonra tяzяdяn яvvяlkи vяzиyyяtя qayыtmaq<br />
mцmkцn deyиl..." Юzgяlяшmя fяalиyyяtиnя dяhшяtlи meyl,<br />
tцrklяrиn bиr zaman kцtlяvи шяkиldя юz Gюy Tanrыsыndan<br />
ayrыlыb, яrяblяrиn dиnиnя fanatиkcя цz tutmalarыna sяbяb<br />
deyиlmиц Fanatиk цчцn fяalиyyяt, nяtиcяdяn daha vacиbdиr.<br />
Praqmatиklяr цчцnsя яksиnя... Tarиx gюstяrиr kи, fanatиklиk<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
dя, praqmatиklиk dя ayrы-ayrыlыqda bяшяrиyyяtя xяlяl<br />
gяtиrиr. Ta qяdиmdяn fanatиklиyи praqmatиzmlя ahяngdar<br />
bиrlяшdиrmяyи bacaran xalq, dцшцnцrяm kи, dцnyanыn яn<br />
aьыllы sayыlan mиllяtиdиr...<br />
Tцrklяrиn yяhudиlяrlя tarиxи qohumluьunu xatыrladan<br />
Pamuk, "mцasиr era yяhudи erasы, XX яsr иsя yяhudи яsrи"<br />
olduьuna gюrя, yяhudиlяшmяmяyиmиzя bиr nюv tяяssцflяnиr:<br />
"Avropa vя Amerиka yяhudиlяrиnиn яksяrиyyяtи mиn иllяr<br />
boyu Qafqaz vя Volqa чayы arasыndakы яrazиdя yerlяшяn<br />
yяhudи-xяzяr dюvlяtиndяn чыxmышlar. Bиlиrdиk kи, xяzяrlяr<br />
иudaиzmи qяbul etmиш tцrklяrdиr ... Иkи qardaш tayfalarыn<br />
иnkишaf tarиxиnи иzlяmяk olduqca maraqlыdыr. Иyиrmи яsr<br />
mцddяtиndя kюч edиb bиr-bиrиlя daиma tяmasda olaraq,<br />
sankи hansыsa bиr duyulmaz musиqи sяdasы altыnda sиam ekиzlяrи<br />
tяk rяqs rиtmlяrиndя fыrlanыrdыlar. Bиr yerdя yaшamaьa<br />
mяhkum olan bu иkи tayfa bиrlяшmяdи kи bиrlяшmяdи..." Bu<br />
genetиk yaxыnlыьы tяsdиqlяmяk цчцn Pamuk, jurnalиst<br />
Cяlalla Eduard Robиnsonun uzaq qohumlar kиmи bиrbиrиlяrиnя<br />
bяnzяmяlяrиnи qeyd edиr. Dцnyaya яn чox elm,<br />
иncяsяnяt, sиyasяt, иqtиsadиyyat sahяlяrиndя dahи<br />
шяxsиyyяtlяr bяxш edяn yяhudиlяrиn hяr cяhяtdяn supermиllяt<br />
olmasыnы etиraf etmяmяk mцяllиfя чяtиndиr...<br />
Bununla bяrabяr, yazar demяk иstяyиr kи, юzц olmaq<br />
иstяmяyяn tцrklяr, heч olmasa иslam adы altыnda яrяb tarиxи<br />
иlя kиfayяtlяnmяk yerиnя, юz soy qohumu olan Шяrqи<br />
Avropa yяhudиlяrиnиn иnancыna meyllяnsя иdи, иndи daha<br />
uьurlu bиr talehи yaшayardы. Rus atalar sюzцndя olduьu<br />
kиmи, "иkи шяrdяn daha kичиk olanы seчяrlяr".<br />
"Boьazlarda yenи dюvlяt qurulacaqdыr. Bu dяfя mиn<br />
иllяr boyu bиr neчя dяfя olduьu kиmи, bu yenи dюvlяtdя<br />
gяlmяlяr az olacaq..." Gюrяsяn bununla Qяrb dяyяrlяrиnя,<br />
sиyasяtиnя bиr mяnalы yanaшmayan Pamuk nяyя ишarя edиrц<br />
Mцasиr Tцrkиyя цzяrиndя yenи dюvlяtи az saylы gяlmяlяrlя<br />
necя qurmaq olarц Bu mцяllиf tяxяyyцlцdцr, yoxsa яdяbи<br />
formaya bцrцnmцш tarиxи-sиyasи proqnozdurц Cavabы,<br />
"иudeylяrиn tцrk olduьu qяdяr dя tцrklяrиn иudey olduьunu<br />
bиlmиrdиk" cцmlяsиndя axtarmaq gяrяkdиr. Bu иfadя,<br />
Tцrkиyя vяtяndaшlarыnыn pasportlarыnda mиllиyяt qeydи<br />
цчцn ayrыlan sяtrdя ermяnиnиn dя, yяhudиnиn dя, lazыn da,<br />
kцrdцn dя, vя s. mиllи azlыqlarыn sиyasи "sяhv" (ya suчц)<br />
ucbatыndan "tцrk" yazыlmasы sяbяbиlя dя gяlяcяkdя baш<br />
verя bиlяcяk sиyasи duruma ишarя deyиlsя, bяs nяdиrц...<br />
"Yenи gяlяnlяr иndиkи sakиnlяrи "yenи adamlara",<br />
qulluqчulara dюndяrяcяklяr. Bundan юtrц yaddaшыmыzы alыb<br />
bиzи soysuz, zamansыz, keчmишsиz vя tarиxsиz bиr mяxluqlara<br />
чevиrяcяklяrиnи tяxmиn etmяk цчцn hяtta Иbn Hяldunu<br />
oxumaьa belя, ehtиyac yoxdur... Yaddaшыmыzы mяhv etmяk<br />
цчцn яvvяl onlar tцrk uшaqlarыna Иstanbul mиssиoner mяktяblяrиndя<br />
aчыq-bяnюvшяyи rяngиndя mayyя ичиzdиrmяyи<br />
planlamышdыlar. Lakиn sonra Qяrbиn "humanиst" qanadы bu<br />
radиkal addыmы kиmyяvи maddяlяrиn zяrяrlи olduьundan<br />
tяhlцkяlи saymышdы. Bundan sonra daha yumшaq, amma<br />
daha uzun mцddяtя hesablanmыш kиno vя musиqи цsulu tяt-