14.02.2015 Views

Alatoran 8-falsh.qxd

Alatoran 8-falsh.qxd

Alatoran 8-falsh.qxd

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

"Bиr zamanlar bцtцn mюvcudluьun юzц шeиr иdи..."<br />

"Yuxunun yaxшы cяhяtlяrиndяn bиrи<br />

can atdыьыmыz иdealdan nя qяdяr uzaqda olduьumuzu<br />

unutmaьa иmkan verиr."<br />

"Oxшatdыqlarыnыn hamыsыnы юzцndя bиrlяшdиrяn bиr<br />

шяxsиyyяt" olduьunu etиraf edяn Pamuk, Dostoyevskи,<br />

Bredberи kиmи yazычы-mцtяfяkkиrlяrиn bиr fиkrиnи "Qar"da<br />

olduьu kиmи, "Qara kиtab" romanыna da daшыyыr,<br />

bяшяrиyyяtиn иlkиn, qяdиm чaьlarыnыn шяrtиlиklяrdяn,<br />

sцnииlиklяrdяn, чяrчиvяlяrdяn azad olmasыnы, цmumиyyяtlя<br />

bцtцn mюvcudluьun шeиr olduьunu vurьulayыr, o чaьlarыn<br />

gиzlи hяsrяtиnи чяkиr: "O dumanlы sяhяr чaьlarыnda yuxudan<br />

oyananlar yuxunu gerчяklиkdяn, poezиyanы hяyatdan,<br />

иnsanlarы adlarыndan ayыra bиlmиrdиlяr. O zamanlar hяyat<br />

vя tarиx o qяdяr hяqиqи иdи kи, hяyat nяdиr, tarиx nяdиr<br />

soruшmaq heч kиmиn aьlыna belя gяlmиrdи. Yuxular<br />

yaшanыlыrdы, hяyat yozulurdu. O zamanlar яtrafda olan hяr<br />

шey kиmи иnsanlarыn da sиfяtlяrи mяnalы иdи." (Burada Dяdя<br />

Qorqudun hяddи-buluьa чatmыш Alpan elиnиn gяnclяrиnя<br />

ad qoymasы yada dцшцr, o zamanlar ad hяr fяrdиn юzяl<br />

xцsusиyyяtlяrиnя gюrя, mяharяtиnя gюrя verиlиrdи,<br />

qazanыlыrdы, vя, demяk kи, Pamukun da qeyd etdиyи kиmи,<br />

иnsanlarы adlarыndan ayыrmaq olmurdu... )<br />

"Yuxularыn vя boшluьun rяngи qaradыr"<br />

"Юzц ola bиlmяyя qadиr olmayan xalqlar,<br />

юzцnц baшqa sиvиlиzasиyalara oxшadan sиvиlиzasиyalar,<br />

baшqalarыnыn tarиxи иlя kиfayяtlяnяn mиllяtlяr иflasa,<br />

nяslиn kяsиlmяsиnя vя unudulmaьa mяhkumdurlar...<br />

Skиflяr, kalmыklar, mиdиyalыlar юzlяrи olmaq<br />

иstяmяdиklяrиndяn yoxa чыxmышlar."<br />

"Hяyatda hяr шey olanlarыn tяkrarы, oxшatmasы, yansыlamasыdыr"<br />

deyяn yazar, tarиxиn, bяшяrиyyяtиn bиr yerdя saymasыna,<br />

иrяlиlяmяmяsиnя, yetkиnlяшmяmяsиnя vя bununla<br />

da belя taleиmиzиn heч dяyишmяmяsиnя ишarя edиr.<br />

Romanda vяlияhdиn naьыlы, tцrklяrиn шюhrяtlи иgиdlиklяrиndяn,<br />

"qыzыl чaьlarыndan" sonra "qara gцnlяrя" цz tutmalarыnыn,<br />

fяlakяtlяrя uьrama sяbяblяrиnи yada salыr,<br />

gяlяcяk aqиbяtиmиzdяn цstцюrtцlц xяbяr verиr: "Tarиx,<br />

nюvbя иlя dяyишиlяn eynи mяnalы dюvrlяrdяn иbarяtdиr, vя bu<br />

bиr aksиomadыr. Ona gюrя dя иndи bиz bяdbяxtlиklяr zolaьыna<br />

hazыr olmalыyыq, vя bu, dцz xoшbяxt hяyatыn sцrdцyц<br />

zaman qяdяr sцrяcяkdиr..."<br />

Osmanlы sultanlarыnыn hakиmиyyяt чяkишmяlяrи dяhшяtlи<br />

sяhnяlяrlя dolu olubdur. Yalnыz torpaqlarыnыn (vя demяlи,<br />

varиdatlarыnыn) artыrыlmasыnы dцшцnяn fatehlяr, padшahlыq<br />

taxtыna чыxar-чыxmaz, yerdя qalan qardaшlarыnы юldцrцr,<br />

sonra da etdиklяrиndяn яzab чяkdиklяrиndяn rahat yaшaya<br />

bиlmиr, dяlи olurdular. "Taxt-taca yиyяlяnmяyя hazыrlaшan,<br />

юz dюvlяtиnиn tarиxиnи bиlmяyя mяcbur olan hяr vяlияhd<br />

tarиx kиtablarыndan oxuya bиlяrdи kи, babalarыndan bиrи, ЫЫЫ<br />

Mehmed, padшah olduьunda, ичlяrиndя sцdяmяr kюrpяlяr<br />

dя olmaqla, 12 qardaшыnы юldцrtdцrmцшdц. Sonralar suиqяsd<br />

kиmи qяlяmя verиlяn boьulma, zяhяrlяnmя vя ya<br />

baшqa cцr qяtl gюzlяyяrяk yaшamaq dюzцlmяzdиr... Belя<br />

vяzиyyяtdя "mяn oyundan чыxыram" mяnasыnda olan dяlи<br />

olma, яlbяttя kи, taxta yиyяlяnmяyи gюzlяyяn (юlцmцnц<br />

gюzlяmяyя bяrabяr olan taxta yиyяlяnmяyи) vяlияhdlяr<br />

цчцn qurtulmanыn яn asan yolu иdи... "Dяlи olmaq"<br />

padшahыn xяbяrчиlяrиnиn nяzarяtиndяn, иntrиqaчы<br />

sиyasяtчиlяrиn qяsd vя tяlяlяrиndяn qurtulmaq anlamыnda<br />

иdи. "Dяlи olmaq", taxt-taca yиyяlяnmяk kиmи dюzцlmяz<br />

xяyallardan xиlas olmaq иdи... Иmperиya xяrиtяsиnя nяzяr<br />

salan hяr bиr padшah olmaq иstяyяn vяlияhd, bцtцn<br />

mяsulиyyяtи цzяrиnя gяtцrяcяyи vя иdarя edяcяyи torpaqlarыn<br />

nяhяng vя sonsuz olduьunu anlayыrdы. Gяlяcяk<br />

mяsulиyyяtиn mиqyasыnыn dяrkиndяn qorxmayan vяlияhd<br />

dяlи sayыlmaya bиlmяzdи..."<br />

Иmperator taxtыnы gюzlяyяnlяrdяn цчцncц olan vяlияhd<br />

Osman Cяlalяddиn Яfяndи, kиtablarыn kюmяyи иlя<br />

padшahlыьыn юhdяsиndяn daha yaxшы gяlя bиlяcяyиnи<br />

dцшцnцr, 6 иl dцnyanыn mяhшur kиtablarыnы oxuyur. Lakиn<br />

sonra 10 иl onlardan canыnы qurtarmaq иstяyиr, onlarla<br />

dюyцшцr. O, kиtablardakы sяslяrиn, fиkиrlяrиn vя hadиsяlяrиn<br />

yerиnя юz sяsиnи, fиkrиnи vя hadиsяlяrиnи qoymaq иstяyиr,<br />

dцшцnцr kи, "юzц ola bиlmяyя qadиr olmayan xalqlar, юzцnц<br />

baшqa sиvиlиzasиyalara oxшadan sиvиlиzasиyalar, baшqalarыnыn<br />

tarиxи иlя kиfayяtlяnяn mиllяtlяr иflasa, nяslиn kяsиlmяsиnя<br />

vя unudulmaьa mяhkumdurlar... Skиflяr, kalmыklar,<br />

mиdиyalыlar юzlяrи olmaq иstяmяdиklяrиndяn yoxa<br />

чыxmышlar." (Яrяblяшяn, farslaшan, ruslaшan, чиnlяшяn tцrklяrя<br />

dя aиddиr bu fиkиr...)<br />

Юzц olmaьыn mцmkцnlцyц vя ya qeyrи-mцmkцnlцyцnц<br />

dцшцnяn bu gяnc vя aьыllы vяlияhdиn yuxuda yatdыьы yerdя<br />

юlmяsи sиmvolиk mяna daшыmaqdadыr. Bu sиmvol, sekular<br />

dюvlяt olan (vяlияhdиn Volterи, Шopenhauerи vя s. Avropa<br />

mцяllиflяrиnи mцtalия etmяsи buna ишarяdиr) Tцrkиyyяnиn dя<br />

"yata-yata" (vя ya "yatыrыla-yatыrыla") gяlяcяkdя dцnya<br />

xяrиtяsиndяn yoxa чыxma tяhlцkяsиnи ehtиmal edиr.<br />

(Tцrkиyyяnи nяdяn bu aqиbяt gюzlяdиyиnи soruшanlara cavabы<br />

nюvbяtи abzaslarda vermяyя чalышacaьam.) Hяrяmxana<br />

eyш-ишrяtиndяn, яtrafdakы cahиllиkdяn bezmиш, yalnыz mиllяtиnи<br />

necя xoшbяxt vя dюvlяtиnи necя иdarя edяcяyиnи<br />

dцшцnяn vяlияhdиn vaxtsыz юlцmцndяn sonra taxt-taca,<br />

uшaqlыqda шиllя vurduьu qardaшы Mяmmяd Rяшad Яfяndи<br />

oturur. Osman иmperatorluьunun bu son hakиmи, юlkяsиnи<br />

bяlalara sцrцklяmиш, bюyцk mцharиbяnи uduzaraq, чюkdцrmцшdцr.<br />

Чцnkи "taxt-taca yиyяlяnmяyя hazыrlaшan vяlияhdя<br />

29 yaшыna qяdяr sяfeh vя xoшbяxt uшaq hяyatы sцrmяyя<br />

иcazя verяn иmperиya, tяbии kи, daьиlmaьa, yoxa чыxmaьa<br />

mяhkum иdи." Tцrklяrиn bяxtи heч gяtиrmиr dцшцncяlи<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 17

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!