14.02.2015 Views

Alatoran 8-falsh.qxd

Alatoran 8-falsh.qxd

Alatoran 8-falsh.qxd

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

"Taxt-taca yиyяlяnmяyя hazыrlaшan<br />

vяlияhdя 29 yaшыna qяdяr sяfeh vя xoшbяxt<br />

uшaq hяyatы sцrmяyя иcazя verяn иmperиya,<br />

tяbии kи, daьиlmaьa, yoxa чыxmaьa mяhkum иdи."<br />

"Ey mяьlub olmuшlar! Ey<br />

alчaldыlmышlar!<br />

Ey lяnяtlяnmишlяr! Ey unudulmuшlar!<br />

Ey heчnя olanlar! Qorxmayыn,<br />

heч kиm юzц ola bиlmяz, heч kиm!<br />

Hяmчиnиn krallar, xoшbяxt padшahlar,<br />

mяhшur adamlar, kиnoulduzlar,<br />

yerlяrиndя olmaq иstяdиyиnиz zяngиnlяr.<br />

Onlardan xиlas olun! Onlar yox olan kиmи<br />

sиzя "sиrr" kиmи tяqdиm etdиklяrиnи tapacaqsыnыz.<br />

Юldцrцn onlarы! Юz sиrrlяrиnиzи yaradыn,<br />

юz tapmacalarыnыzы tapыn!"<br />

O.Pamuk. "Qara kиtab"<br />

Иlahя Ucaruh<br />

T Ц RKЦ N QARA KИ TABЫ<br />

"Юzbяk,<br />

tцrkmяn,<br />

azяr,<br />

qazax -<br />

hamыsы bиr soydur..."<br />

Tцrk mahnыsыndan<br />

Бяшяrиyyяtиn "rяnglи" kиtablarы az deyиl,<br />

mяsяlяn, "Qыrmыzы Kиtab", "Yaшыl<br />

Kиtab", "Sarы Kиtab", "Aь Kиtab",<br />

"Tцrkцn Qыzыl Kиtabы" vя s.<br />

Sadaladыqlarыmdan bиrиncи цч kиtab qяdиm<br />

xяzяr-yяhudи tarиxи яlaqяlяrиndяn gedиr<br />

(bax: M. Pavич "Xяzяr sюzlцyц"). 1939-cu<br />

иldя mцstяqиl Fяlяstиn dюvlяtиnиn yaradыlmasы<br />

mяsяlяsи иlя baьlы "Aь kиtab" adlы<br />

sяnяd ortaya чыxmышdы. "Tцrkun Qыzыl<br />

Kиtabы" tцrklяrиn qяdиm tarиxdя yaratdыьы<br />

dюvlяtlяr, иmperиyalar, hяmчиnиn tцrk<br />

xaqanlarы Gцntяkиn, Tonyиkuk, Иltereш,<br />

Hun sяrkяrdяsи Atиlla, Mete, Чиngиz xan,<br />

Яmиr Teymur, Batu Xan, Toьrul Xan kиmи<br />

шяxsиyyяtlяrиn tarиxdяkи fяalиyyяtlяrи haqdadыr.<br />

"Qara kиtab" иsя "at чapыb, qыlыnc<br />

oynadыb, ad qazanan" bu шяxsиyяtlяrиn elobalarыnыn<br />

aqиbяtиndяndиr.<br />

Mцasиr tцrk яdяbиyyatиnиn яn mцbahиsяlи vя populyar<br />

яsяrи sayыlan "Qara kиtab", 90-cы иllяrиn яvvяllяrиndя Qяrb<br />

яdяbи dцnyasыnыn kяшfи sayыlan tцrk yazarы Orxan Pamukun<br />

4-cц romanыdыr. Mцrяkkяb, qarma-qarышыq, eynи zamanda<br />

dяbdяbяlи yazи tяrzиnя malиk olan bu яsяrdя yazar,<br />

erudиsиyasыnы nцmayиш etmяklя bяrabяr Avropa oxucusunun<br />

яksяrиyyяtиnя tanыш olmayan bиr sыra tarиxи faktlar<br />

цzяrиndя, юzцnцn etиrafыna gюrя, "yцksяk sяslя dцшцnцr."<br />

Mцsahиbяlяrиnиn bиrиndя Pamuk, "...Sиzи иntellektual,<br />

чoxplanlы, keyfиyyяtlи яdяbиyyat maraqlandыrыrsa, "Qara<br />

kиtab"ы oxuyun",-sюylяmишdи. Яsяrиnиn adыnы nиyя "Qara<br />

kиtab" qoymasы иlя baьlы suala, bunun яsla sяbяbиnи<br />

bиlmяdиyиnи demишdи. Onun sюzlяrиnя gюrя, "kиtabыn hazыr<br />

olmasыna baxmayaraq, adы mцяyyяn deyиlmиш vя xanыmы иlя<br />

sюhbяtdя bu ad tяsadцfяn ortaya чыxmышdыr." Lakиn bu<br />

kиtabыn adыnыn tяsadцfи qoyulmasыna иnanmaq, mяncя,<br />

avamlыq olardы.<br />

"Qara kиtab"da mцxtяlиf aшkar vя gиzlи, sяtиraltы vя<br />

sяtиrцstц qatlarыn bиr-bиrиnя dolaшdыrыlmasы, qarышmasы,<br />

lakиn яsяrя xяlяl gяtиrmяmяsи, яksиnя яsas иdeyaya xиdmяt<br />

etmяsи sяbяbиylя bяzи tяnqиdчиlяr Orxan Pamuku "yazычыsиmfonиst",<br />

"bюyцk forma ustasы", яsяrиnи<br />

иsя "roman-xartиya", "roman-sиvиlиzasиya"<br />

adlandыrmышlar.<br />

Иlk юncя O.Pamukun "Mяnиm Adыm<br />

Qыrmыzы", "Qar" romanlarы kиmи "Qara<br />

kиtab"ыn da Rюyaya иthaf edиldиyиnя<br />

dиqqяtиnиzи yюnяltmяk иstяrdиm. Kиmdиr<br />

Rюyaц Vя ya nяdиr bu Rюyaц Bunun cavabыnы<br />

anladыьыm qяdяr sonda verяcяyяm...<br />

Mцяllиfиn baшqa mяhшur romanlarы<br />

kиmи, "Qara kиtab"da da vяtяnиnя, keчmиш<br />

tarиxиnя, иslama qarшы neqatиv baxыш vardыr.<br />

Nяdяndиr bu mцnasиbяtц "Gцldцrяnиn<br />

yanыna yox, aьladanыn yanыna get"<br />

Azяrbaycan atalar sюzцnц yada salыb,<br />

yazarыn bu antиpatиya sяbяblяrиnиn,<br />

motиvlяrиnиn bяzи uclarыndan tutmaьa<br />

чalышaq.<br />

"Qara kиtab" dцnyada иlk uьurlu tцrk detektиvи kиmи<br />

tanыnmaqdadыr. Yoxa чыxmыш sevиmlи hяyat yoldaшы Rюyanы<br />

axtaran Qalиb, Иstanbulda axtarышlara baшlayыr. Bu<br />

axtarышlarыn hяr epиzodu mяtnиn яlvan sцjetиnя yenи<br />

naxышlarla toxunulur: sufи alиmanя poezиyasыnыn чoxsaylы<br />

alleqorиk metaforalarы, dиnsиzlиk, kafиrlиk motиvlяrи, hцrufи<br />

fиrqяsи vя bяktaшиlяr qardaшlыьы, sufи fяlsяfяsи, dюvlяt<br />

чevrиlишlяrи, Шяrq-Qяrb problemlяrи vя s. Mцяllиf, иrfantяsяvvцf<br />

gюrцшlяrиnя bяlяd olmadыьыnы, bunlarы ancaq<br />

ruhuyla yaшadыьыnы, hиss etdиyиnи vurьulamышdы.<br />

Roman, hekayя ичиndя hekayя цsulu иlя yazыlыb.<br />

Qatlarыnыn чoxluьu яsяrя mцxtяlиf sяpkиlи faktlarыn daшыnыlmasыndan<br />

иrяlи gяlиr. Professиonal jurnalиst Pamuk иnformasиyanы<br />

sevиr, bunun hamыsыnыn mяna vя dяyяrиnиn<br />

olduьunu sюylяyиr. Mяtnlяrиn яlaqя tиplяrи -- иntertekst,<br />

paratekst, metatekst, hиpertekst, arxиtekstuallыq, Pamuk<br />

yaradыcыlыьыnda genиш realиzя edиlиr. M. Hotdиnerя gюrя,<br />

"mяhz иntertekstlя tяmas prosesиndя mцasиr mяdяnиyyяt<br />

цчцn dяyяrи devalvasиyaya uьramыш, konnotasиyalarыn,<br />

baшlanьыcы иtиrиlmиш mяnalarыn mяdяnи qavrama reaktuallaшdыrmasы,<br />

yяnи "иtиrиlmиш mяnalarыn tяzяdяn kяшfи" иmkanы<br />

aчыlыr."<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 15

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!