14.02.2015 Views

Alatoran 8-falsh.qxd

Alatoran 8-falsh.qxd

Alatoran 8-falsh.qxd

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Азад Йазарлар Оъаьы<br />

АЛАТОРАН<br />

№8<br />

октйабр 2006<br />

цч айлыг ядяби-бядии журнал<br />

Баш редактор:<br />

Расим ГАРАЪА<br />

Йарадыъы щейят:<br />

Нярмин КАМАЛ<br />

Щямид ЩЕРИСЧИ<br />

Мурад КЮЩНЯГАЛА<br />

Азад ЙАШАР<br />

Рафиг ТАЬЫ<br />

Азяр ЯЩМЯДОВ<br />

Агшин<br />

Сеймур БАЙЪАН<br />

Баби БАДАЛОФФ<br />

Ниъат МЯММЯДОВ<br />

Шяриф АЬАЙАР<br />

Эцнел МЮВЛУД<br />

Севинъ ПЯРВАНЯ<br />

Ган ТУРАЛЫ<br />

Дизайн вя компцтер тяртибаты: Ращиля Мяммядова<br />

Цз габыьындакы ясярин мцяллифи:<br />

Баби Бадалофф<br />

Ялагя:<br />

е-маил:<br />

азадйазарлар@йащоо. ъом<br />

телефон: (050) 316 30 82<br />

УРЛ: www.alatoran.org<br />

АЛАТОРАН ЖУРНАЛЫ РЕДАКСИЙАСЫ ММЪ<br />

1300815541<br />

AZN 1438090000<br />

USD 1438190100<br />

КАПИТАЛ БАНКЫН РАБИТЯ ФИЛИАЛЫ<br />

М/Н 0137010001944 КОД 200189<br />

С.W.I.F.T AIIBAZ 2X<br />

"Алаторан" ядбиййат журналы 6-ъы<br />

сайдан башлайараг ядябиййат вя сянят<br />

журналларыны ящатя едян "Журнал ичярисиндя<br />

Журнал" лайищясини эерчякляшдирмякдядир.<br />

Щямин лайищя чярчивясиндя<br />

“Арили” (Эцръцстан Республикасы) вя<br />

“Йеди Иклим” (Тцркийя) дярэиляриндян<br />

сечмяляри бу сайымызда охуъуларымыза<br />

тягдим едирик.<br />

Лайищя Ачыг Ъямиййят<br />

Институту Йардым Фондунун<br />

дястяйи иля щяйата кечирилир.<br />

Лайищянин щяйата кечирилмясиндяки<br />

мягсяд реэионал мядяни ялагялярин инкишаф<br />

етдирилмясиндян ибарятдир. Щяр цч<br />

юлкядя мцстягил ядябиййат вя мядяниййят<br />

журналлары ейни дяряъядя чятинликля юз<br />

варлыгларыны сцрдцрцрляр. Адятян, бцтцн<br />

гцввясини йашамаг уьрунда мцбаризяйя<br />

щяср едян бу журналлар вя онларын ятрафындакы<br />

мцяллифляр йахын ъоьрафи мяканларда<br />

йерляшян юлкялярдя беля, танынмаг<br />

имканындан мящрум олурлар, ян дар мянада<br />

да "дцнйа иля ялагядя олмамаг"<br />

онларын фяалиййяиня локаллыг газандырыр,<br />

тясир эцълярини азалдыр. Беля журналларын<br />

ятрафында истедадлы шаирлярин, йазычыларын<br />

вя публисистлярин топлашдыьыны, онларын щяр<br />

биринин мцяййян охуъу кцтлясиня тясир<br />

эюстярдийини нязяря алсаг щаггында бящс<br />

етдийимиз лайищянин ня гядяр ящямиййятли<br />

олдуьуну эюрярик.<br />

Чапа имзаланмышдыр: 25.10.06; Каьыз форматы: 60х84 1/8<br />

Щ/н щяъми: ч.в.; Сифариш: ; Тираж: 1000<br />

Д И Г Г Я Т !<br />

Журналда йайынланан ясярлярля<br />

баьлы ирадларынызы мцяллифлярин<br />

юзляриня билдирин!


И Ч И Н Д Я К И Л Я Р<br />

Вали ЭЮЗЯТЯН – МАМАЪЧ (романдан парча)<br />

3<br />

Илащя УЪАРУЩ – ТЦРКЦН ГАРА КИТАБЫ<br />

15<br />

Емин ЩЯСЯНЛИ – Шерляр<br />

21<br />

Фуад ЗЯРБИЙЕВ (тяръцмяляр) – “МЦЯЛЛИФ НЯДИР (Мишел Фуко)<br />

“МЦЯЛЛИФ” ЮЛЦМЦ (Ролан Барт)<br />

22<br />

Ган ТУРАЛЫ – МИНЕРОЛОЭТИЙА (щекайя)<br />

Шерляр<br />

ЕЛЕКТРОНИК СЕВДАЛАРЫМ<br />

30<br />

Сийамяк СЯБРИ– БИР МЦЩАЪИРИН НОТЛАРЫ<br />

34<br />

Диваня ОЗАН– ЯЙАЛЯТДЯН ЯДЯБИ<br />

ПРОСЕСЯ БИР БАХЫШ<br />

41<br />

НИДЖАТ МАМЕДОВ – Стихи<br />

45<br />

Агшин– ИНСАНЛАРА ИТЩАФ (шерляр)<br />

46<br />

Владимир СОРОКИН – БОШ ДЯРС (щекайя)<br />

48<br />

Йаралы БЯХТИЙАР – Шерляр<br />

60<br />

Баби БАДАЛОФФ –ДЯЩШЯТ ДОЬУРАН КУКЛАЛАР<br />

61<br />

Яли НУРИ – Шерляр<br />

62<br />

Рафиг ТАЬЫ – ИЛК ДЦШМЯНИМ ( hekayя)<br />

63<br />

Эцнел – ГАДЫН ПОРТРЕТЛЯРИ (шерляр)<br />

66<br />

Щямид ЩEРИСЧИ – МЦДРИКЛИЙИН ЗИРВЯСИНДЯ... (мцсащибя)<br />

68<br />

Елхан ЗАЛ – Шерляр<br />

74<br />

Щябиб МЦНТЯЗИР – Шерляр<br />

77<br />

Звиад РАТИАНИ (мцсащибя -Эцнел) – “БИЗ ЯДЯБИЙЙАТЫ<br />

ГАДЫН ВЯ КИШИ ЯДЯБИЙЙАТЫНА ЮЛМЦРЦК”<br />

78<br />

Щясян СЯФЯРИ – Шерляр<br />

80<br />

Алийя – Шерляр<br />

82<br />

Мирмещди АЬАОЬЛУ – ХАЛГЫН НАЬЫЛЫ<br />

83<br />

Нуряддин ИСМАЙЫЛ – ЭИРЯЙЯНЛИК (сатира)<br />

85<br />

Бахтияр МАМЕДОВ – ВЛЮБЛЕННОСТЬ<br />

86<br />

Севинъ ПЯРВАНЯ – АНАЛЫГ СИНДРОМУ (шерляр)<br />

87<br />

Аряш ШАИ – Шерляр<br />

88<br />

Йашар ЯСЯН– Шерляр<br />

90<br />

Сеймур БАЙЪАН – есселяр<br />

92<br />

ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ<br />

“ЙЕДДИ ИКЛИМ” – Тцркийя (Али Щайдар Щаксал,<br />

Атилла Мараш, Исмайыл Кыллыоьлу, Сунай Акын, Бцлент Ата,<br />

Камил Ешфаг Бярки, Турщан Той, Неъат Чавуш,<br />

Щайрийя Цнал, Ъащит Кцлеби, Атилла Илщан, Тургут Уйар,<br />

Осман Юзбахча, Назим Щикмят).<br />

98<br />

“АРИЛИ” – Эцръцстан – (Томаз Бадзагуа,<br />

Тамри Пхакадзе, Дато Барбакадзе, иа Стуруайа,<br />

Звиад Ратиани, Эеорэий Лобжанизде, Заза Тварадзе,<br />

Давид Чыхладзе, Гурам Панъикидзе, Мамука Тсиклаури,<br />

Гийа Чумбурудзе).<br />

116<br />

Щязи ЩЯСЯНЛИ – ЕШШЯКЛЯР АРПА ЙЕЙИР<br />

75<br />

2<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


РОМАН<br />

ВАЛИ ЭЮЗЯТЯН<br />

Алманийа<br />

МАМАЪЧ<br />

яввяли “Алаторан” 6-да<br />

7<br />

O<br />

, ышыq ичrя цzmяkdяdиr иndи. Onun sиgaret tцstцsцndя, dюrdkяnlяr yuvarlaшaraq<br />

dиklяшиb, yastыlaшыrlar! Onlar цчkяnlяшиb, bucaqlarы dяmиrlяшяrяk, kюrpцlяr<br />

bюyrцndя uчaqlaшaraq, Иstanbullaшыr! Иstanbul Atatцrk Havaalanыnda uчaqdan enиr.<br />

Pasaport yoxlamasыna doьru yerиyиr. Yolчular sыralarыnda яlчantalarы bиr яllяrиndя, obиr<br />

яllяrиndя pasaportlarы, dюzцmsцzcяsиnя sыralarыnы gюzlяyиrlяr. Nяdяnsя, цчцncц sыrada o<br />

yerиyяrяk, шapbadan zяncи qыzы anыmsayыr! Ansыzыn qulaqlarы, beyиn keyиdяn sяslяrlя dolub,<br />

daшыr! Bиr dиskoda sanыr юzцnц:<br />

- "Ey vay...! Mяnя nя olur! Hardayam mяn Dиskomu burasы A...a.a... Zяncи qыza bax!<br />

Yox, yox! Burasы Neymeyxendяkи dиskodur! O Ezramы orada oynayыr, Nя oldu mяnя Dur<br />

bиr dцшцnцm! Mяn orada "Ezranыn sevgиsиndяnmи danышdыm" юz-юzцnя gцlя-gцlя:<br />

"Ezranыn adы Leyla deyиldи kи! Onun adы Ezraydы. Mяn beynиmdя, nяdяn onlarы dиskoda<br />

oynarkяn dяyишиk saldыm, Ezra Kюlndя yaшamayыrmы Onun Mart ayыnыn yиrиm bиrиndя,<br />

dцm-dцz bиzиm Yenи иl bayramыmыzыn axшamы toyu olmadыmы<br />

Onun anasы Esrar, mяnя bиr toy dяvяtиyяsи gюndяrmишdи! Mяn onun toyuna<br />

gedяbиlmяdиm. Bayram axшamы necя "o"nu yalqыz qoyub, gedяbиlяrdиm Esrar gюzяlиm<br />

"o"nu dяvяt etmяmишdи kи! O...!<br />

Vay bя...! Bu sыrada bиtmяz-tцkяnmяz oldu! Pasaportum hardadыr!" deyя, kиmlиyиnи<br />

чыxarыr.<br />

Uчaьa mиnяnlяr, enяnlяr, pasaport kontroluna doьru tяlяsяnlяr, yцklц, boш daшqalar,<br />

uшaqlar, qadыnlar, polиslяr, bяkчиlяr, sцpцrgячиlяr gюzцnцn юnцndя oynaшaraq, bиr шeylяrlя<br />

uьraшыrlar! Onlarыn hяrяkяtlи sяs-kцrlяrи qulaьыnda qalыnlaшaraq, boьuqlaшыrlar...! O,<br />

"Buyurun polиs amca!" - demяk иstяsя dя, nиfrяt etdиyи pasaportunu uzadaraq,<br />

"Buyurun bяy!" dedиyиnя, sevиnиrяm. Bиr anlыq da olsa, onu sevяbиlяcяyиmи dиlяyиrяm!<br />

Dюrd saatdan sonra onun uчaьы Иstambuldan qalxacaqdыr. Sыrada bиr oturqaca oturur. Altы<br />

saatdan sonra, - юzц demишkяn- "Xяrчяnglи o Tahran"da olacaqdыr.<br />

- Annя, annя шuyaya bakaymыsыn<br />

Oturduьu yerdя o, tanыш bиr sяs eшиdиrmишcяsиnя baшыnы qaldыrыb, юnцnя baxыr.<br />

Yerчяkиmиndяn gцclц bиr cцt gюy gюz, onun gюzlяrиnи чяkя-чяkя ичиnя alыr. Daranmыш<br />

saчlarы qыzыn, чиyиnlяrиndяn omuzlarыnы, kцrяklяrиnи oxшaya oxшaya belиnя baьladыьы, иncя<br />

qыrmыzы belbaьыsыna doьru dalьalanыr. Uшqunso qoxan o kцчяdя иkи qыz uшaьыnыn oynamalarы<br />

bяllяyиndя oynanыr bиrdяnbиrя. Bиrи, 4 yaшыnda Шиlиyalы Onelladыr sanыram. Bиr gцn,<br />

kиlиsя uшaqbaьчasыnda tяrbиyяlяnяn Onella ondan soruшmuш:<br />

- " Balonla tramvayыn fяrqи nяdиr "<br />

O, ona :<br />

- Bиrи gюydя uчar, o bиrи иsя yerцstцndя sцrцlяr - cavab vermиш.<br />

Yenя Onella:<br />

- Balonlar uчan gюydя tanrы da varmы - soruшaraq, onun beynиnи qaraltmышmыш.<br />

O da:<br />

- Onu bиlmяyя heш maraьыm yoxdur bala! "Var!" desяnsя var, "Yox!" desяnsя yox -<br />

demиш.<br />

O, Onellanыn mиnlяr yaшы olan sorьusuna cavab verяbиlmяyиb, onu umsuq qoyduьu<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 3


М<br />

цчцn, цzцlmцш, gцnlяrboyu onu dцшцnmцшdц. Иndи<br />

иsя, uчaqlarыn enиш qalxышыnы durmadan bиldиrяn<br />

sяsyayan gцrцltцsц Onellayla qыrmыzы belbaьыlы qыzыn<br />

А sяsиnи boьur. Qыzыn yaydыьы tanышlыq sevиncи,<br />

sяsyayan gцrцltцsцnцn ona verdиyи acыьы basdыrыr.<br />

Onella artыq uшqunso kцчяlяrdя oynamayыr. O, qыzыn<br />

М gюzlяrиnя baxa qalыr! Юzцnцn meyxoшluьunu duyur!<br />

"Mяynяшиmиn baxышlarыmы bu!" deyя, Mяlяkяnиn<br />

sяsиnя darыxdыьыna sevиnиr! Havalыmanы qaynaшan,<br />

А<br />

daшan yolчularla яrиyиb, dumanlaшыr. цrяyиnиn partlanacaьыndan<br />

bиr an qorxur! Oturqacыndan havalыmanыnыn<br />

чыxыш qapыsыna doьru sычrayыr. Sыradan bиr<br />

Ъ<br />

taksы sцrцcцsцnя:<br />

- Aьsaraya aьbиm.<br />

Ч - Mяrhяba яfяndиm.<br />

- Яf edяrsиnиz qafam bиraz qarышыq.<br />

- Rиca edяrяm.<br />

- ...<br />

"Mяynяшиmи dяnиzя gюtцrmяlиyяm. Юzц dя, Marmara<br />

dяnиzиnя. Qayыqlara, balыqlara... "<br />

- Mяmlяkяtиnиz nяrяsи яfяndиm<br />

- Hя... evet... mяnmи. Bяllи olmaz canыm!<br />

Mяmlяkяtsиzяm.<br />

- Юylя olamaz!<br />

- Ыnanmыyormusun Gцney azяrbaycanlыyam!<br />

- Vay... kardeшиm mяnиm. Canыm Azяrbaycanыm...!<br />

Dиnlяmяyиr onu. Mяlяkяnи dцшцnmяk иstяyиr.<br />

"On beш иldяn sonra... "<br />

- ...Bиlиyormusunuz... canыm kardeшиm! Mяn dя Azяrи<br />

sayыlыram! Qarslыyam!<br />

- Evet! Doьru! Яrdяhanlыlar da..., nasыl olursa, azяrbaycanlы<br />

sayыlыyorlar.<br />

- Tцrkcяnи ama чox gцzяl qonuшuyorsunuz.<br />

- Pяk dя gюzяl deyиl... иdarя edяr.<br />

- Yox canыm, чox иyи qonuшuyorsunuz. Nяrяdя<br />

юyrяndиnиz pяkи<br />

- Anadиlиm ya!<br />

- Tamam da... Tцrkиyя tцrkcяsиnи...<br />

Onun danышmaьa maraqlы olmadыьыnы qanan qarslы<br />

sцrцcц susur. Topqapыya yaxыnlaшыrlar. Aьsaraya azacыq<br />

daha qalmыш. Sevиnиr o. Yenя Mяlяkя, taksыnыn юnцndя<br />

uчur.<br />

- Иstanbulda nя yapacaqsыnыz<br />

- Aьsarayы gяzиb, havaalanыna dюnяcяyяm - чaшыrыr<br />

sцrцcц:<br />

- Nasыl Baшqa mяmlяkяtяmи uчacaqsыnыz<br />

- Evet. Avropadan gяlиyorum.<br />

O, Tehrana uчacaьыnы sюylяmяyя utanыr bиr tяhяr!<br />

Sцrцcц ancaq sиmиtlиyиnя salыr:<br />

- Pяkи, nяrяyя<br />

- Azяrbaycana...Tahrana. - onun чaшqыnlыьы daha da<br />

artыr:<br />

- Tahranamы Tяhlяkяlи deyиlmи<br />

- Bиlmиyorum.<br />

- ...<br />

Aьsarayыn чalpaшыq kюrpцlяrи gюrцnцr artыq.<br />

- Enяcяyяm aьbиm. Burasы иyи. Bиraz yцrцmяk иstиyor<br />

canыm.<br />

- Canыm kardeшиm, tamam! Шиmdи. - deyя, dиreksиyonu<br />

saьa burur. Enиb, dяrиn bиr nяfяs alыr. Dяnиzя doьru<br />

yцrцyцr. Olduqca sevиnclи bиr duyьu ичrяdиr:<br />

- "Mяynяшиmlя dяnиz qыraьыnda Kюlgяbalыьы yeyяcяyиk.<br />

Gюzlяrиmиzи qayыqlarыn gюy boyalarыnda dиncяltdиrяcяyиk.<br />

Arpasularыnы ичиb, чяmяnlиkdя uzanacayыq. чяmяn kюklяrиnя<br />

qulaq yatыracayыq. Dяnиzи dяnlяyяcяyиk. Yaш, qan,<br />

qayьы, qarabasma, qaranlыq, qarьыш... bцtцn "q" иlя<br />

baшlanan, ичи qovurub, qыrovlandыran sюzcцklяrя шяn<br />

яklяyяcяyиk!"<br />

Dяnиz qыraьыna yetишиr. Sevdиyи чalышqan, Anadolu<br />

uшaqlarы, onun dиlяdиyи Kюlgяbalыqlarыnы kюz цstя atыb,<br />

dяnиz qoxusuna, шяhvяtso bиr qoxu qatmышlar! Onlar<br />

buzluqlarda yatыrdыqlarы arpasuyu qutularыnы turиstlяrя<br />

gюrsяdяrяk:<br />

- Buyurun kaltdыr, xanmfяndиm kuldur, kalt bиra beш<br />

bиnя, beш bиnя, beш bиnя! - чaьыrыrlar.<br />

O, чюrяkarasы balыqla arpasuyu tapшыrыr. Soyuq arpasuyunu<br />

ичя-ичя, onlarla danышыr...<br />

Иkи balыqla beш qutu arpasuyu ичdиkdяn sonra, danышmaqdan<br />

doymamышsa da, чяmяnlиkdя uzanmaq иstяyи<br />

yerиndяn qalxыdыr onu. Arpasuyu beynиnи deyиl, zamanы<br />

durdurmuш sankы! Bиr aьacыn altыnda oturub, dяnиzя baxыr!<br />

Gюy qayыqlarda kцrяk чяkиlиr suya sankы! Onlarы gюzlяrиnиn<br />

ичиnя чяkяbиlяcяyи gцcцnц yoxlamaq иstяmяyиr. Uzanыb,<br />

gюzlяrиnи gюyя tиkиr. Gюyц gюzlяrиndя yummaq иstяyиr.<br />

Gюzlяrиnи yummaьa чalышыr...<br />

Gюzlяrиnи aчar aчmaz, yerиndяn atыlыr. "Saat neчя" -<br />

soruшaraq, Aьsaraya doьru tяlяsиk yerиmяyиnиn ayыrdыna<br />

vardыьыnda, чaшыr! Bиrи onu arxadan чaьыrmыш kиmи durur!<br />

Dюnцr! Dяnиzи, qayыqlarы, balыqчыlarы... son gюrцшц olacaqmышcasыna,<br />

gюzlяrиnиn qыyыsыna almaьa чalышыr. Qocaman<br />

tяpяlяrиn dюшцndя qыrmыzы kяrpиclяrlя tиkиlяn Qыzqalasarayыn<br />

gюyя boyanmыш havыzыnda цzяrmишcяsиnя gerи<br />

dюnцb, cadяyя doьru yцrцyцr. Dяmиr pяrчиlяrdяn atыlmaьa,<br />

tяkяr-asfalt qыcыltыsыndan maшыnlaшan cadяdяn цzяrcяsиnя<br />

uчur! Bиr taksы durdurub, yиrmи dяqиqяdяn sonra,<br />

yenя havalыmanыna yetишиr. Bиr saat daha vaxtы vardыr.<br />

Yцklяrи gяldиyи uчaqdan gedяcяyи uчaьa verиlяcяyиnя gюrя,<br />

dцm dцz havalыmanыnыn ичgиevlяrиndяn bиrиnя gedиr. Heч<br />

bиr шeyи dцшцnmяk иstяmяyиr. Lиmonlu vodka иstяyиr canы.<br />

"Sяsи boьuшdurub, qalыnlaшdыran vиskи dя olabиlяr!<br />

Beynиmи dцшцnmяkdяn durdurabиlmяzsяm, yaшadыьыm<br />

bцtцn gюzяllиklяrи dцшцnmяyя dиrяnяcяyяm. Tutuqlanmaq,<br />

zыndan, qan damlalarы, qarabasmalar... hamыsыnы..." -<br />

ичgиevиnиn tuvaletиnя doьru yerиyяrяk: "... hamыsыnы,<br />

ишяdиkdяn sonra sиfonu чяkяcяyяm!"<br />

Ишяyяrяk, dцшцndцklяrиnя gцlцr. Sevиnиr:<br />

- Gцlцmsяmяyи daha unudmadыm! Onu mяnя kиmsя<br />

untduramaz! Qaranlыqda gцlmяyи юyrяnmяdиm mяn! Onu<br />

bяllяyиmdя юzцmlя gцldцrя-gцldцrя gяtиrdиm!...<br />

Zыndandan qorxanlar, dцnyamыzы чoxmu bюyцk gюrцrlяrц!<br />

Яsrцkdцr o! Haчan uчaьa mиndиyиnи иndи bиlsя dя, necя<br />

mиndиyиnи, anыmsamaq belя иstяmяyиr! Baшыnыn цstцndяkи<br />

dцymяlяrиn hansыsыna basmышsa, uчaьыn qulluqчularыndan<br />

4<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


иrи mutvaqdan чыxыb, onun oturduьu yerя doьru yerиyиr!<br />

"Buyurun яfяndиm!" sюylяyяn qыzxanыma: "Bиr vиskи!<br />

Lцtfяn!" deyя, cavab verиr...<br />

Uчaq Tehrana yaxыnlaшdыьыnda, pиlot яfяndи Иran qurallarыnы<br />

vurьulayыr.<br />

O, ичgи yasaьы, юrtц юrtmя gяrяklиlиyиnи eшиtsя dя, eшиtmяzlиkdяn<br />

gяlиr:<br />

- Nя olacaq oьlumц Ич! Mяynяшиn sяnи sяrxoш gюrmяk<br />

иstяyиr!<br />

Sяrxoшdur o! Qorxunc qorxularы basdыrmaq цчцn: -<br />

"Yaшasыn sяrxoшluq! Yaшasыn sяrxoш Mяynяшиm!" - deyя,<br />

yolчularыn yarыsыndan чoxunu enmяkdя gюrdцyцndя, artыq<br />

enmяlи olduьunu qanыr.<br />

8<br />

Onun sevиncи, Tehranыn beyиn qaynatan иstи-tцstцlц<br />

kцчяlяrиnи gюrяbиldиyиndяn deyиl. цч saat pasaport<br />

kontrolunda, иkи saat da yцkkontrolunda tяrlяyя-tяrlяyя<br />

gюzlяdиyиnя dя heч aldыrmayыr. Yalnыz, "pasdar"larыn<br />

яlиndяn "qыsыr qaчmasыna" sevиnиr! Юzцnц шяnlи, qururlu<br />

sanыr. Yцkkontrolundan чыxandan sonra, necя "pasdar"lardan<br />

qurtulduьuna, юzцnц чox qururlu duyur. Dиlиnи<br />

qadaьan edяn pasdarlara Tцrk bиr dиlmac gяtиrtdиrdиyиnя,<br />

dиlmacыn araчыlыьыyla necя onlarla danышdыьыna чaш-baш<br />

qalmыш иndи. "Avropada yaшayan Gцney azяrbaycanlыya<br />

dыlmac da gяtиrяrmишlяr! Ox...!" deyяrяk, darыsqal havalыmanыndakы<br />

чadыralы, saqqallыlarы gюrцncя, keyfи pozulub,<br />

lap bяtяr darыxыr. Eшиyя чыxmaq иstяyиr. Eшиyя чыxыb,<br />

Шapbadan qaчmaq duyьusu, olduqca gцclяnиr ичиndя!<br />

Pasdarlarla qorxmaz-qorxmaz danышan o, bиrdяn-bиrя bиr<br />

anlыq qorxuya bцrцnцr: "Saqqallы, aьыlsыz, o bяdbaxt<br />

"Pasdar"larыn pиs-eyrяtи яllяrиnя geчseydи...!" deyя, dяrиn<br />

qorxulara gиrmяmяsи цчцn, tюkdцyц qorxularыn qururunu<br />

duymaьa чalышыr. Beynи ancaq, yorьunluqdanmы, yoxsa bиr<br />

durqunluqdan tяrpяnяn kиmи, onu иncиdиr. "Pasdar-чadыrsaqqal"ы<br />

dцшцndцkcя, beynи иsиnиr. Иsиndиkcя, qыzышыr, qaynayыr,<br />

яrиyиb, yanmadan, beynиnиn donu яrиyиr; yenя<br />

"Pasdar-чadыr-saqqal"ы dцшцndцkcя, иsиnиr, qыzышыr, qaynayыr,<br />

azqala beynиnиn yanыьыnы qoxlayabиlяcяkdиr. чaшчaшqыn<br />

mиllяtя tиkdиyи gюzlяrиnиnи kиprиklяrиnи чыrpmaьa da<br />

чalышsa, beynиnиn buyruqverяn tellяrи qarышdыьы цчцn,<br />

ayaqlarыnы belя, vargцcцylя чыxыш qapыsыna doьru yerиtdиrиr!<br />

Eшиyя чыxыb, bиr taksы чaьыrmaq иstяyиr. цrяk bulantыsы, baш<br />

aьrыsы amanыnы kяsиr. Acыqlanыr! Ичиnи nиfrяt bцrцyцr. Чыxыш<br />

qapыsыndan чыxar-чыxmaz, dиlиylя dodaqlarыnы yalayaraq,<br />

aьzыnыn tцpцrcяklяrиnи dиlиnиn цstцnя yыьыb, acыqla tцpцrцr.<br />

- " Qяrdяш! Mяnя dя юrgяt, mяn dя tцpцrцm dя!" -<br />

Aьzыnы gцlmяk цчцn яyяn taksыcыnыn bиrи, ona deyиr.<br />

O, gecяnиn boьucu иstиsиnя aldыrmayan taksыcыya baxыb,<br />

"Sяn dяmи tцpцrmяk иstяyиrsяnц" sюylяyиr.<br />

Taksыcы ona doьru yerиyиb, yцkцnц alaraq, "Hя! Nиyя<br />

tцpцrmяyиm. Mяn dя tцpцrrяm!" deyя, taksыnыn qapыsыnы<br />

aчыr. "Buyurun, buyurun!"<br />

Taksыya mиnиb, dяrиn bиr nяfяs alaraq, sюykяnиr:<br />

- "Xяstяlиyи heч saьalmayan bu xяrчяnglи Tehrandan<br />

bиr qurtulsam! Of!" - sюylяdиyиndя, sцrцcц qayыdыb, bиr daha<br />

ona baxaraq, baшыnы tovlayыr:<br />

- "Aьzыva gurban qяrdяш! Qяrиbя sюz dedиn amma!"<br />

Onun Mehrabad adlы zяhяrlи havalыmanыndan qurtulmasыnы<br />

иsя, boьucu иstи, tцstц, saqqallы, чadыralы, юrtцlц,<br />

qara, tutqun, taksы-otomobиllяrиn bиbbиbbиbbиbbиии dцdцklяrи<br />

qarшыlayыrlar. Artыq, Tцrk taksыcыyla danышa-danышa,<br />

qaynayan beynиnи kontroluna alыb, duyduьu qurur шяnlиyиnя<br />

sevиnяrяk, sцrцcцsцnц dцm-dцz Dяmиryolu meydanыnda<br />

tanыdыьы bиr hotelя doьru sцrdцrцr.<br />

Hoteldя o, юzцnц yataьыna atdыьыnda, saat beши on beш<br />

dяqиqя geчиr. Ayaqqabыsыnы belя чыxarmadan, bиr saat<br />

uzanыb, dиncяlmяyя чalышdыqdan sonra, yuyunub, qяynanaltы<br />

gяtиrtdиrиr. Mяlяkяgиlя getmяyя чox tяlяsиr. Saat<br />

ona doьru Иnqиlab meydanыnda bиr taksыdan enиr. On beш иl<br />

юncяkи bиlиyurt юnцndяkи anыlarыnы anыmsamaьa чalышdыьыnda,<br />

"Bиrиncи amacыm Mяynяши tapmaq, иkиncиsи иsя, yenя dя<br />

Mяynяши tapmaq olacaqdыr! Tapdыqdan sonra, bu<br />

шяhяrdяn qaчmaqdan baшqa, bиr ишиm olmayacaqdыr." -<br />

deyя, heч bиr шeyи dцшцnmяdяn, Mяlяkяnиn oturduьu<br />

kцчяnи axtarmaq иstяyиr. Иnqиlab meydanыndan ayrыlan Ишчи<br />

cadяsиnя doьru yerиyиr. Gedяcяyи kцчяnиn adыnы unutduьu<br />

цчцn, kиmsяdяn soruшmadan tapmalыdыr. Kцчяlяrи bиr-bиr<br />

dolaшa-gяzя, Mяlяkяlяrиn aчыq gюyя boyanmыш qapыlarыnы<br />

tapыr. Qoyub getdиyи kиmи heч dяyишmяmиш. Heч bиr шey<br />

dяyишmяmиш. Qapыnыn boyasы belя! Onun чox яskи<br />

olmasыnыn sevиncи, aчыq gюyцn daha aчыqlanmasы, yer-yer<br />

чцrцmяsи, cиngиrtиlи paslanышы, bиr rяsиmtяk gюzlяrиnя<br />

yayыlыr. Onu bиr yol, Mяlяkя onun цzцnя aчыb, onu<br />

qucaqlamышdы. Sonra юpmцшdц. O da onun aьlamaьыndan<br />

aьlamышdы.<br />

O, Mяlяkяyя telefon elяyиb, mяmlяkяtdяn qaчmalы<br />

olduьunu sюylяdиkdя, onun gюzyaшlarыnы gюrяbиlmяmишdи.<br />

Evя gяldиkdя, bu qapыnы Mяlяkя aчыb, qucaqlaшыb, bиr<br />

tяhяr aьlaшmышdыlar:<br />

- "Pasdar"lar Mяmmяdgиlиn evиnя tюkцlцblяr. Onu<br />

tutub, "Evиn" zыndanыna aparыblar! Чoxlu da яlyazыlar pasdarlarыn<br />

яlиnя geчиbdиr...!" Mяn qaчmalыyam sevgиlиm! Sяnи<br />

чox... sevиrяm! Qaчmasam ancaq mяnи юldцrяrlяr!" -<br />

sюylяmишdи Mяlяkяyя. Sonralar qaчa-qaчa, sevdиyи И. S. T.<br />

vиroslarыna yaxalanan beynи, Holandada чarpыnmышdы!<br />

Иndи иsя o, qapыnыn saьыnda yerlяшdиrиlmиш zяngя basmadan,<br />

saчlarыnы darayыb, kюynяyиnиn yaxasыnы yoxlamaьыnы,<br />

daha unutmadыьыna чaшыrыr. Юzяnlя baшbarmaьыnы<br />

zяng dцymяsиnя basыr. "Gюrяsяn иndи Sadыqmы qapыnы<br />

aчacaq, yoxsa Mяlяkяц Mяqsud da aчabиlяr! Sяsиnи<br />

sevdиyиm Mяnsur da olabиlяr!"<br />

Qapыnы aчan olmayыr. Ayaq sяsи belя eшиdиlmяyиr! Bиr<br />

daha zиlи чalыr. Yenя юz-юzцnя danышыr:<br />

- "Evdя olmazsalar! Иndи Mяlяkя qapыnы aчarsa, mяnи<br />

tanыmazsa, "Buyurun! Kиmиnlя ишиnиz var" - deyяrsя..."<br />

Bиr ayaq sяsи eшиdиr! Qulaq yatыrыr. Ayaq sяsи yaxыnlaшыr.<br />

цrяyиnиn sяsиnи, necя basdыrmaьa чaшыrmыш. Bиr yandan<br />

yaxыnlaшan ayaq sяsи, obиr yandan цrяyиnиn dюyцntцsц...<br />

Qapы aчыlыr. яllи-яllи beш yaшlarыnda bиr qadыn! Gюy, qыrmыzы<br />

boyalы, gцllц-чичяklи чяrqяtиnиn dцyцnцnц boьazыnda<br />

gяvшяdяrяk:<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 5


М<br />

- Kиmиnяn ишиz var oьlum<br />

- Sadыq... Mяlяkя... evdяmи xala<br />

- Sadыq kиmdи<br />

А - On beш иl юncя Sadыqgиl burda oturardыlar.<br />

- Yox nяnя canи! Mяn tanыmaram!<br />

- "Baьышlayыn...," demяyи иstяsя dя, aьzыnы<br />

М aчmaьa baшarmayыr. Baшыnыn dюnmяsиnи duyduqca,<br />

yana чяkиlиb, kцrяklяrиnи dиvara sюykяdиb, alnыnыn<br />

tяrиnи sиlяrяk, gюyя baxыr. Qapыnыn arasыndan ona<br />

А<br />

baxan qadыn, nя elяcяyиnя чaшmыш. Kцчя, qapы,<br />

qadыn, gюy, dиvarlar olduqlarы yerdя, onun<br />

Ъ<br />

чevrяsиndя dюnя-dюnя baшqa bиr шeylяrя dюnцшцrlяr.<br />

Qadыn nя dцшцnmцшsя, qapыnы aчыq buraxыb, yeyиn<br />

addыmlarla hяyяtdяn otaьa sarы yerиyиr. Qadыnыn<br />

Ч ayaq sяslяrи onun qulaьыnda, kцчя baшыnda saь-solunu<br />

иtиrяn kиmи, ayaqlarыnыn dюnцb, yцrцdцyц yюnя<br />

yцrцmяkdя olduьunun fяrqиnя varыr! Canы ичgи<br />

иstяyиr. Vodka, vиskи, arpasuyu, чaxыr... nя olur<br />

olsun... ичgи olsun da, zяhяr olsun! Dцnyanыn bцtцn pиslиklяrиnи<br />

addыmlarыnыn atышыnda yansыlanыr gюrцr. цz-bяnиzиnи<br />

tцpцrцlmцш bиr darьышa bяnzяdиr. цzцnц, иkиayaqlы "иnsan"<br />

bичиmиnя gиrmиш bиr qarьa duyur. Ayaqlarы, иstиdяn яrиyяn<br />

asfalt цstцndя sцrцtdяnиr artыq...<br />

Yenя Иnqиlab meydanыndadыr. Иstи, tцstц, aclыq qursaьыnы<br />

sarsыtdыqca, sevиnиr. Ayaqlarыnыn sцrцnmяsиnя acыqlanыr.<br />

Tцpцrmяyя, aьzыnda tцpцrcяk belя qalmamыш. Sяrиn, kюlgяlи<br />

bиr yer axtarыr. Gцnortanыn иstиsи boynunu yandыrыb,<br />

bяnиzиnи alazlayыr. Nя dцшцnmцшsя, юzцnц gцclяndиrиb,<br />

aьzыnы aчmaьa, danышmaьa baшarыr. "Qarnыmыn aclыьыnы<br />

tцstцylя doyuzdura bиlsяm, bu иstиyя dюzяrяm. Bu иstиnи<br />

mяn unudmamышam daha. Bu юlkяdя чяkdиyиm acыlara, bu<br />

иstи gцnяш, nя elяyяbиlяr kиц Bu meydanda mяn, dяlиk-dяlиk<br />

leшlяrdяn axan qanlarыn шorultusunu, qaynamasыnы,<br />

quruyub, yuyulub, sцpцrцlmяsиnи, tuvalet quyularыna<br />

tюkцlmяsиnи gюrmцшяm...!"<br />

Иstиyя aldыrmayaraq, telefon dяftяrиndя yazdыьы bцtцn<br />

nюmrяlяrи gюzdяn geчиrmяyя baшlayыr. Sadыьы tanыyan bиrиnи<br />

axtarыr. On beш иl иlишkиsиnи kяsdиyи, telefonlaшmadыьы, mяktublaшmadыьы,<br />

Sadыьы tanыyan yoldaшlarыndan bиrиnи tapmaq<br />

иstяyиr. Ayda yeddи yol satыlan telefon nюmrяlяrlя kиmsяnи<br />

tapmadыьыnda heч dя чaшmamalыdыr. Olduqca acыqlыdыr.<br />

Юzцndяn belя acыqlanыr daha. "Adamlar da satыlыr bu<br />

юlkяdя!" dцшцndцyцndя, qayьы цrяyиnи basыr. Geчиtdя<br />

geчяn qara чadraya bцrцnmцш qadыnlarыn tяrи, saqqal basmыш,<br />

tutqun geyиntиlи яrkяklяrиn чuxurda gюzцkяn gюzlяrи,<br />

mяzarlыqda yerиmяyиnи beynиndя canlandыrыrlar...<br />

Bиr telefon bodkasыna gиrиr. Son шansыnы чevиrиr. Son<br />

telefon nюmrяsи! Sarышыn Mяmmяdиn telefon nюmrяsиdиr.<br />

Onu yыьыr. Bиb чalыnmaьa baшlanыr. Sayыr o bиb чalыnmasыnы.<br />

Bиr... иkи... цч... Bиr uшaq sяsиnи otaydan eшиdиr:<br />

- Яyo, buyuyun, kиmsиz! - son umudunun umudsuzluьa<br />

чюndцyцnц цrяyиnиn dюyцntцsцndя duyur. "Mяmmяd<br />

evlяnmишmи Mяmmяdиn uшaьыmы bu, yoxsa o da, telefon<br />

nюmrяsиnи satmыш" - юzцnц toparlayыr:<br />

- Mяmmяd aьa evdяmи bala<br />

- Saxya, babamы чaьыyыm.<br />

-Saь ol oьlum! - deyя, dюzцmsцz gюzlяyиr. Dяstяyи sыxы<br />

qulaьыna yapышdыrdыьыndan, qulaьыnыn aьrыsыna belя aldыrmayыr.<br />

- Buyurun!<br />

- Mяmmяd bяy<br />

- Buyurun, kиm olasыz Юzцmяm!<br />

- Sarышыn Mяmmяd deyиlmиsяn<br />

Чaшыrdыьыndanmы, yoxsa tanыmadыьыndan, bиr ara susduqdan<br />

sonra:<br />

- Bяьишlяyиn! Mяn tanыmadыm sиzи!<br />

Sevиncdяn uчmaqdadыr o.<br />

- Tanыmazsan! tanыmazsan! "Hяr шeyиn yenиsи, dostun<br />

kюhnяsи!" - demишlяr.<br />

- Bяьишlяyиn!<br />

- Baьышlamasam<br />

Nя sюylяdиyиnя чaшыrmышcasыna:<br />

- Adыzы dиyиn gюrцm kиmsиz<br />

- Haqlыsan! On beш иldяn sonra, nяcя tanыyacaqsanц<br />

- Ey vay... sяn...<br />

- Hя! Иndи tanыdыn!<br />

- Hardasanц<br />

- Qulaьыnыn dиbиndя!<br />

- Mяnи sяrиmиsяn sяn<br />

- Sяn юl, sяrиmя-mяrиmя yoxdur! Иnqиlab meydanыndayam.<br />

- Hardasan dur orda! Tяrpяшmя, gяlиrяm. Hansы tиlfun<br />

bodkasыndasan<br />

- Dur, tяlяsmя! Sonra gюrцшяrиk. Sяndяn Sadыьы soruшacaqdыm.<br />

- Hansы Sadыq<br />

- Яhяrlи Sadыq da!<br />

Sяsи dяyишиr onun. Bиraz cиddиlяшиr:<br />

- Dur orada, gяlиrяm! - deyя, qarшы чыxmaьa иzиn vermяyиr.<br />

O, telefon bodkasыndan чыxыr. Mяmmяdиn gяlmяsи чox<br />

sцrmяyиr.<br />

Bodkanыn юnцndя bиr sиgaret чяkиb, иkиncи bиr sиgaretlя<br />

Mяmmяdlя gюrцшяcяyиnиn sevиncиnи шяnlяmяdяn, gяlиb<br />

yetишиr o. Qucaqlaшыb, юpцшцrlяr.<br />

Sarышыn Mяmmяdиn saчlarы яrkяn aьarmыш sankы. Иkи юn<br />

dишlяrиnиn yerи boш, avыrdlarы чuxurlandыqca, yanaqlarы<br />

portdaq gюrцnцr. Gцlяndя, dишlяrиnи gиzlяdmяyя чalышdыьыnы<br />

baшarmayыr.<br />

- Buyur gedax evя. - deyиr.<br />

O ancaq, evя getmяk иstяmяyиr. On beш иl юncя, gцnbatanlar<br />

gюrцшmя yerlяrи olan чayxanaya getmяyя anlaшыrlar.<br />

чayxananыn aчыq qapыsыndan ичяrи gиrmяdяn:<br />

- Чox dяyишиlиbsяn! - Sarышыn deyиr.<br />

- Hя! цzцmdяn gюrцnцr! Sяn dя az dяyишmяmишsяn!<br />

Buyur ичяrи! - deyя, ичяrи gиrиb, qapыya yaxыn oturqaclara<br />

otururlar.<br />

Чaylarы tapшыrdыqdan sonra, baшlayыr o:<br />

- Evlяrиnя getdиm; kючmцшlяr onlar.<br />

Onun kиmlяrdяn danышdыьыnы bиlя-bиlя, saь-solda oturan<br />

mцшtяrиlяrя baxaraq:<br />

- Kиmlяr - soruшur ondan.<br />

6<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


- Sadыqlarы deyиrяm da.<br />

- Sadыьыnan nя ишиn vardы<br />

- Gюrцшmяk иstяyиrяm.<br />

- On beш иldяn sora nиyя gяldиn<br />

- Sevиnmяdиnmи<br />

- Sяrиmиsяn mяnи! Olar kи, sюyцnmиyяm<br />

- Sadыьы harada tapabиlяrяmц<br />

Bиr oьlan чaylarы gяtиrиr. Mяmmяd, tяlяsиk bиr чay alыb,<br />

nяlbяkиsиnя boшaldaraq, яlиnиn tиtrяmяsиnи gиzlяdяbиlmяyиr.<br />

- Mяmmяd! - deyиr o.<br />

- Mяn bиlmиrяm.<br />

- Bиldиklяrиnи mяndяn gиzlяdиrsяn.<br />

Acыqlanыr o:<br />

- On beш иldяn sora nяcur olub, Sadыq yadыva dцшцb<br />

Sadыьa gюrя gяlmиsяnsя, gяldиyиn yoldan da qeyиt!<br />

- Nя demяk<br />

- Mяnиm ишиm dяyиl!<br />

- Necя olar kи, sяnиn ишиn olmaya<br />

- Danышabиlmиrяm! Zor demя! Teymuru tanыyыsan!<br />

- Teymur kиm<br />

- Mяn onun tиlfun nюmrяsиn verrяm sяnя; sяn юzцn nя<br />

иstиrsяn ondan soruш.<br />

- Bu olmadы! Sяn mяnя Sadыьыn nюmrяsиnи ver.<br />

- Sadыьыn nя tиlfun nюmrяsи var, nя dя... - sюzцnц kяsиr<br />

o. Susur. Darыxmыш gюzцkцr...<br />

- Nя dя...<br />

- Nя dя adrиsи var mяndя.<br />

Daha da цstцnя varmaьa, sыxышdыrmaьa gюnlц razыlaшmayыr.<br />

Иkи чay daha tapшыrыr. Sarышыn, Teymurun savaшda<br />

юldцrцlmцш Яsьяr yoldaшыnыn qardaшы olduьunu sюylяyяrяk,<br />

onun telefon nюmrяsиnи yazdыrыr ona.<br />

Onun иш-gцcцndяn, evlяnиb, evlяnmяdиyиndяn soruшur.<br />

Gцn batmaqdadыr artыq. Ayaьa galxыrlar:<br />

- Olarы юtцr getsиn! Bu gecя mяnиm qonaьыmsan! Heч<br />

yerя getmиyacaxsan! - deyиr Sarышыn. O ancaq, Teymura<br />

telefon elяyяcяyиnи sюylяyиb, baшqa bиr gecя gяlяcяyиnя sюz<br />

verdиkdяn sonra, saьollaшыb, ayrыlыr.<br />

Azadlыq meydanыna doьru yerиyяrяk, Mяmmяdи<br />

dцшцnцr. Mяmmяd иlя ancaq, yenя bu gecя gюrцшяcяyиnя<br />

arxayыndыr. Onun bиr saat sonra nя qыlacaьыnы, kиmsя<br />

bиlmяz. Onun bu юzяllиyиnи o, devrиmdяn qabaq da<br />

tanыyыrdы. O, hamы yerdя olar, heч yerdя dя gюrцndцrmяzdи<br />

юzцnц. Ona "Юlцmallasы!" deyяnя, "Юlцmallasы mяn<br />

dяylяm! Чox danышma! Durram dцz яzrayиl kиmи, canыvы<br />

allam!" deyя, gцlяrdи. Onu tanыdыьы цчцn, чayxanadan<br />

ayrыldыqdan sonra, onun Teymurgиlя gedяcяyиnя belя, heч<br />

чaшmayыr.<br />

9<br />

O<br />

, Teymurdan Sadыьы soruшmaьы цчцn, bиr telefonbudkasыna<br />

gиrdиyиnя sevиnиrяm! Sarышыn<br />

Mяmmяdиn Sadыqdan soraq vermяmяsи, onun nыgaranlыьыnы<br />

qat-qat artыrmыш. Telefon dяstяyиnи gюtцrцb,<br />

Teymurun nюmrяsиnи yыьыr. Dюrdцncц bиb чalar-чalmaz:<br />

- Яlo, buyurun!<br />

- Teymur bяy<br />

- Bяlи, bяlи юzцmяm. Sиz Mяmmяd aьanыn yoldaшы deyиlsиz...<br />

- Hя, юzцmяm. Hardan bиldиnиz<br />

- Bиraz bundan qabaq Mяmmяd aьa tиlfun elяdи.<br />

Яsьяrиnяn sиzиn yoldaш olduьuzu dedи mяnя.<br />

- Baшыnыz saь olsun! Uzaqdan-uzaьa sиzиn dяrdиnиzя<br />

шяrиk olammadыm. Baьышlayыn! Sяbиrlи olasыnыz! Яsьяr<br />

mяnиm lap yaxыn yoldaшlarыmdandы.<br />

- Saь olun!<br />

- Sиzиnlя gюrцшяbиlяrяmmиц<br />

- Buyurun, xahиш elиyиrяm! Юz evиzdи! Bиr acы чaymыzы<br />

ичяrsиz.<br />

- Saь olun! Sиzя zяhmяt olar! Mяn Sadыьы axtarыram...!<br />

Teymur onun sюzцnц kяsиr:<br />

- Yaxыndan danышsaq, daha yaxчы olar. Bиz Nazыyabadda<br />

oturrux. Elя kцчяmиzиn adыnы taksычыya desяz, юzц gяtиrяr<br />

sиzи kцчяmиzя.<br />

- Elяysя, gяlяrяm. ... Mяmmяd dяmи gяlяcяkц<br />

- Olabиlяr. Ancaq bиr sюz demяdи.<br />

- Demяz, demяz o!<br />

Teymur, kцчяlяrиnиn adыnы ona yazdыrdыqdan sonra<br />

saьollaшыrlar.<br />

Telefon budkasыndan чыxыr o. Bиr чox шeylяrи ondan<br />

gиzlяtdиklяrиnя arxayыn olmuш. Bиr oyuna gиrmиш sanыr<br />

юzцnц. Nя demяk, "Yaxыndan danышsaq..."! Dцшцnmяyя<br />

чalышыr. Gцn batmыш artыq. Bиr taksы durdurur:<br />

- Hara sцrmяlиyяm - soruшur sцrцcц.<br />

- Nazыyabad! - deyя mиnиr. Sцrцcц gaza basmaq цzяrя,<br />

bиr qadыn taksыnыn юnцndяn dюnцb, sцrцcцyя qaш-gюz<br />

edяrяk, mиnmяk иstяdиyиnи bиldиrmяyя чalышыr. Arxadan<br />

taksыlar dцdцk чalыrlar. Sцrцcц иsя:<br />

- Dяrbяstdиr xanыm! - deyя, onu tanыrmышcasыna, "Olmaz<br />

xanыm!" чыьыrыb, deyиr.<br />

Qadыn иsя, qara чadыrasыnы яzиlя-яzиlя aчыr. чыlpaq<br />

dюшlяrиnи tиtrяdя-tиtrяdя:<br />

- H...oy mяnя bиr bax! Mяn dя dяrbяstяm! -deyиb,<br />

yeyиncяsиnя mиnmяk иstяdиyиndя, sцrцcц gaza basыr. yиmи<br />

metrя sцrmяdяn, gцlцb:<br />

- Gюrцsяn! Bular da чadralы qяhbяlяrdяndи! Иstиsяn<br />

gюtцrяk, bиzя fяrq elяmяz! Amma sяnя чoxa baшa gяlяr! -<br />

deyиr.<br />

- Saь olun dadaш! Qяhbя-mяhbя иstяmиrяm. Mяnи<br />

Nazыyabada yetиrsяn, mяnиm dedиyиm olar!<br />

Nazыyabadda, Teymurgиlиn qapыsыnda taksыdan enиr.<br />

Qapыlarыnы tabыb, чaldыьыnda, yиrmи sяkиz-otuz yaшыnda bиr<br />

oьlan qapыnы aчыb, onu ичяrиyя buyur edяrяk, яlиnи uzadыb,<br />

"Mяn Teymuram!" deyиr. Onunla яl verяrяk, ичяrиyя geчиr.<br />

Teymur, yцndяn toxunmuш xalчalarla dюшяnmиш dalanыn<br />

saьыndakы otaьы gюstяrяrяk, "Buyurun! Buyurun! Qяrиbя<br />

ичяrиdя yox!"<br />

Otaьa geчиrlяr. Sarышыn Mяmmяd oturduьu yerdяn<br />

qalxыb, яl verиr. Teymur saь яlиylя muxяttяlяrи gюrsяdяrяk:<br />

"Buyurun яylяшиn! Xoш gяldиz!" deyиr.<br />

Mяmmяd:<br />

- Yerdя oturmaьы day baшarmыrsan! Gюrцrяm, yadыndan<br />

чыxadыbsan! Otur, otur! чoxdandы oturmamышsan yerя.<br />

sюykяn muxяttяlяrя bиr gюrцm! -deyя, gцlцr.<br />

Oturub, dиzlяrиnи yan-yana qadlayыr! Saь dиrsяyиnи<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 7


М<br />

muxяttяlяrя sюykяdяrяk, otaq qapыsыnыn qarшыsыnda<br />

bиr balkonun olmamasыna qayьыlanыr. Sarышыn da<br />

oturub, dиrsяyиnи muxяttяyя sюykяdиr. Teymur<br />

А ayaqцstя:<br />

- Canыz nя иstиr. чaydan, sudan... Aclыьыz yoxduц<br />

-soruшur.<br />

М - Gяlяndяn bяrи, чay ичя-ичя, tиryяkиlяrя<br />

bяnzяmишяm! Bиr lиvan sяrиn su gяtиrsяn yaxчы olar.<br />

- gцlяrяk deyиr.<br />

А<br />

- Sяn nя ичиsяn - Mяmmяddяn soruшur.<br />

- O araqdan qalыr daha<br />

Ъ<br />

- Hя, bиraz daha qalыbdы. Gяtиrиm!<br />

- Hяlя qalsыn soraya! Onun da baшыna daш<br />

salarыq!<br />

Ч - Nя qalsыn sonraya - dиllяnиr o.<br />

- Araьы deyиr da! - Teymur cavab verиr.<br />

Teymurla юz-bюz olmuшcasыna:<br />

- Qadan alыm sяnиn Teymur bяy! Araq vardыrsa,<br />

bя nя durmuшsan. Gяtиr ичяk dя! - deyиr.<br />

- Dцz dиyиr da! Nяkи xarиcяdя az ичиbdи yazыq! "Alышmыш,<br />

qudurmuшdan bяtяr olar!" dиyяrlяr! - Mяmmяd gцlя-gцlя<br />

deyиr. Teymur da gцlяrяk, "Baш цstя!" deyиb, otaqdan чыxыr.<br />

Mяmmяd юzцndяn sюz aчaraq, danышmaьa baшlayыr. O,<br />

onun sюzlяrиnи dиnlяyяrяk, bиr sиgaret alышdыrыr. чox sцrmяdяn,<br />

яlиndя qoymuш kиmи Teymur, yekя bиr sиnиylя ичяrи<br />

gиrиr. Sиnиdяkи bиr parч buzlu su, иstяkanlar, qaчlanmыш<br />

xиyarlar, yoьurt, duz, bиr dя Urmunun evdя чяkиlmиш цzцm<br />

araьыnы onlarыn юnцndя yerя qoyaraq, юzц dя oturur.<br />

Onlarыn sиgaretlяrиnи gюrяr-gюrmяz:<br />

- Sиz buyurun! Mяmmяd иstяkanlarы sяn doldur; mяn<br />

dя bиr чubuqaltы gяtиrиm gяlиm.<br />

Mяmmяd иsя, danышa-danышa, araьы иstяkanlara<br />

sцzmяyя baшlayыr. Teymur qayыdыb, яlиndя иkи kцlqabы oturur.<br />

Mяmmяd иstяkanыn bиrиnи ona, bиrиnи dя Teymura<br />

verиb, юz иstяkanыnы gюtцrяrяk, saьlыq verиr. Ичишmяlяr<br />

baшlanыr. Ичишя-ичишя, beyиnlяr qыzышыr. Qыzышdыqdan sonra,<br />

Sarышыnыn чayxanada "bиlmиrяm, bиlmиrяm"lяrиnиn anlamы<br />

ortaya чыxыr. Saatlar boyu dцшцndцklяrиnи, qыsa tцmlяclяrя<br />

sыьdыrыr:<br />

- "Sяn иstиsяn, Sadыьы doьrudan bиlяsяn kи, hardadыr<br />

- Bяlи...!<br />

- Kargяr xиyavanыn bюyrцndя bиr sandиvич dцkanы var.<br />

Sяn bugцn ordan keшdиn. Ancaq onun yaьlы, kиrlи qapыsыnыn<br />

saьыnda oturan bиrиnи gюrяbиlmяdиn! Onun цч иl boyuncan<br />

gяlиb-gedяnlяrя baxmadan, bиr яlиynяn balaca bиr radиyonu<br />

qulaьыna yapышdыraraq, danышdыqlarыnы bиr dиnlяseydиn!<br />

Onun aьzыndan axan tцpцrcяklяrи, saqqalыnda quruyan<br />

yumurta, pendиr, чюrяk tиkяlяrиnи bиr gюrseydиn! Hяlя onun<br />

Haydegerdяn, Nичяdяn, Musolиnиdяn, kиlsяnиn Avrupada<br />

yandыrdыьы qadыnlardan, gиyotиndяn... danышdыьыnы bиr eшиtseydиn.<br />

"Nичя bиr poxudu yedи dayыsыynan ey! Kцlя Hиtler<br />

bя nиyя ona baxыb, cюhцdlяrиn bиt-bиrяlяrиnи yeyиrdи. Hиtler<br />

kюpяyoьlu bиlmиrdи kи, Marksыn aьlы saqqalыndadы. Onun<br />

aьlы saqqalыnda olmasaydы, nяvяsи Elиzabet Marks, Froyd<br />

яmиnиn mankяnи olmazdы kи! Zeynяb xanыm da dцnяn gecя<br />

шortunu чыxarыb, Aьsarayda bиr kяpяnяyи qovalayaqovalaya<br />

"Ay Klиntenиm! Canыm mяnиm! Uч gяl dцш шortuma!"<br />

demяzdи kи. Gюrdцz иndи mяn olarыn hamыsыndan aьыllыyam!<br />

Saqqalыmda pendиr-чюrяk gиzlяdиrяm kи, aclыq oldu,<br />

qыtlыqda qalmиyam. Иndи bиr malla da mяnя desя, шortuvu<br />

чыxat, чыxatmaram kи! Bя tцrklцyцn geyrяtи-namыsы harda<br />

qaldы ey..."<br />

On beш иldяn sora sяn gяlиb, иndи o Sadыьы axtarыrsan<br />

Onun ortancыl qяrdяши Mяnsur юldцrцlяndяn цч ay qabaq,<br />

bala qяrdяши Mяqsudu Evиn zыndanыnda tиkя-tиkя elиyиb,<br />

leшиnи dя vermяdиlяr! Sadыьы dяlиxanada zиncиrrиyиb, dиrsяklяrиnя<br />

иynя soxanda, шok verяndя sяnи иstиyиrdиm!<br />

Mяlяkяyя dя gюrцrяm чox darыxmышsan! Sekиz иl Evиndя<br />

zыndan чяkяndя, ишkяncяlяrdяn qan qusanda hardaydыn<br />

sяn..."<br />

Mяmmяdиn чox duyьulu, acыqlы danышdыьыnы gюrяn<br />

Teymur, иstяkanlara araq sцzцb, onlara buyur edяrяk, sюzц<br />

dяyишdиrmяyя чalышыr. Ancaq Teymur da яn sonunda<br />

sюzцnц zыndana, ишkяncяyя, Яsьяr qardaшыnыn<br />

юldцrцlmяsиnя, Pasdarlarыn Evиn zыndanыnda balaca qardaшы<br />

Vahиdи ишkяncя elяdиkdяn sonra, sиgaretиnяn цzцnц<br />

yandыrdыqlarыna чevиrиr....<br />

O иsя, onlarыn nя dedиklяrиnи, nяlяr anlatdыqlarыnы<br />

dцшцnmяk иstяsя dя, Urmu araьы beynиnи uчurtmuш. Elя<br />

hoyuxmuш kи, aьlamaq иstяdиyиndя belя, aьlayabиlmяyиr!<br />

Yatmaq иstяyиr...<br />

10<br />

O<br />

, gecяyarыsы ayыlыr. Su gяtиrmяk цчцn, yataьыndan<br />

qalxыb, yuxulu gюzlяrиylя buzdolabыnы axtarыr. Onu<br />

tapmadыьыna heyran qalыr. Otaьыn ortasыnda durur. Harada<br />

olduьunu dцшцnцr. Qaranlыqda gюzlяrи dяrиnlяшиr. Шыrыmшыrыm<br />

яrиyяn, boyalaшan, kюpцklяшяn, dumanlaшan kиtablar,<br />

qorxudur onu gюzlяrиylя bиrlиkdя! Dumanlaшan kиtablar<br />

dиvarlarы юzцnя bцrцyцb, otaqlara yayыlaraq, bиr meydan<br />

bичиmиnя gиrиr. Meydanda yaraqlы atlыlar, at kишnяmяlяrи,<br />

barut qoxusu, чыьыrtыlar, aчыlan tapanчa-tцfяnglяr sяsи onu<br />

hцrkdцrцr. Meydan onun gюrdцyц savaш meydanlara heч<br />

bяnzяmяyиr. Elяnчи meydanы o, televиsиyonda gюrdцyц яskи<br />

savaш meydanlarыna bяnzяdиr.<br />

Meydanыn qarшы kцчяsиnиn tяkиndя gюrцnяn чay kюrpцsцndяn<br />

bиr qadыn чыrыm-чыlpaq, daranmamыш, uzun<br />

saчlarыyla baьыraraq, meydana doьru qaчmaqdadыr.<br />

Qadыnыn чыrыm-чыlpaqlыьыna чaшmadan, onun arxasыndakы<br />

чay kюrpцsцnц gюrяr-gюrmяz, "Saman meydanы"nы anыmsadыьыna,<br />

чaш-baш qalыr.<br />

- "Tяbrиzиn Saman meydanы! Acычay...!"<br />

Ucadan чыьыrыr o. Qadыn иsя, Saman meydanыna<br />

yetишmяkdяdиr. Meydanыn ortasыnda, fars яsgяrlяrи,<br />

tutuqladыqlarы "Demokrat"larы asmaqdadыrlar. Meydanыn<br />

uc-bucaqlarыnda qaчanlar, arxadan qurquшuma baьlanыrlar.<br />

Meydanыn sol bucaьыnda, bиr yцzbaшы,<br />

- "Yaшasыn Azяrbaycan Cumhurиyyяtи!" - baьыran<br />

"Qыzыlbaш Atlыlarы"nыn bиrиnи, asmadan dиlиnи kяsиb, qяrиbя<br />

bиr nиfrяtlя sцngцsцnц чяkиb, цrяyиnя sancыr! Qadыn meydana<br />

yetишmяdяn, ayaqlarы yerdяn цzцlцr. Яllяrи иkи qanad<br />

kиmи sцzцlцb, dumanlы meydanыn цstцndя uчmaьa baшlayыr.<br />

8<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


O, vargцcцnц beynиnя yцklяyиb, dumanlar ичrя gюzdяn<br />

qaчыrdыьы qadыnы gюrmяyя чalышыr. Шapbadan, bиrи saь<br />

яlиndяn yapышыr. Чaш-baшlanmыш o, dюnцb baxmaq<br />

иstяdиyиndя, gюyя uчurdulur. Dюnцb baxabиldиyиndя,<br />

Mяlяkя gюz yaшlarыnы ondan gиzlяtdиrmяk цчцn, onun sol<br />

яlиnи buraxыb, belиnи qucaqlayaraq, baшыnы onun dюшцnя<br />

sюykяndиrиr. Gюz yaшlarы, onun цrяyиnи sыxыb, boьazыnы<br />

dцyцnlяndиrиr. O ancaq Mяlяkяnи ovundurmaq цчцn, aьlamamaьa<br />

чalышыr! Onun gюz yaшlarыnы gюrdцyцnц, bиldиrmяdяn,<br />

onu qucaqlayaraq, uчmaьa dяvam elяyиr.<br />

Onlarыn uчuшu, dumanlarы daha da чяnlяшdиrиr.<br />

Meydanыn цstцndя uчa-uчa, чяnlяr ичrя boьulan meydandakы<br />

pasdarlar hюykцrtцsц, tanklar gцrцltцsц, arvad-uшaq<br />

чыьыrtыsы, aчыlan tapanчa-tцfяnglяr sяsи, dцшяn qurшunlananlar<br />

zяccяsи, яl-ayaq altыnda qalan uшaqlarыn qorxu sяslяrи,<br />

analarыn aьlamalarы, чыьыr-baьыrtыlarы eшиdиlиr. Onlar barut<br />

qoxusunu belя qoxladыqlarыnda, qorxunc savaш xatиrяlяrи<br />

beyиnlяrиndя anыmsanыr. O, Mяlяkяnиn qorxulu<br />

xatиrяlяrиnиn necяlиyиnи dцшцnцr. Artыq цrяyиnиn partdayacaьыnы<br />

hиs elяyиr. Baьыrmasa, boьazыnыn dцyцnlяrи<br />

dяlиnяcяklяr иndи. Mяlяkяnиn belиnи, xatиrяlяrиnи buraxыb<br />

ucadan baьыrыr. Onun sяsи, kцlяkmишcяsиnя dumanlarы<br />

юnlяrиndяn sovurur. Dumanlar sovrula-sovrula uzaqlaшdыqca,<br />

onlarыn qanad kиmи sцzцlmцш яllяrиndяn,<br />

gюyqurшaьы boyalarы meydana saчыlыr! Bиraz юncя savaшыlan<br />

meydanыn ortasыnda, aь mяrmяrdяn yonulmuш bиr atlыnыn<br />

heykяlи gюrцnцr. Mяlяkя heykяlи ona gюrsяdяrяk:<br />

- Bax! Bюyцkbabamы gюrцrsяnmи - deyиr.<br />

- Hя, gюrцrяm! Иlkyol mяn, bиr yцzbaшы onun dиlиnи<br />

kяsяndяn sonra sцngцsцylя юldцrdцyцndя gюrdцm. Nиyя<br />

onu basdыrmamышlar daha<br />

- Onu bиz basdыrmalыyыq!<br />

- Bax! O qыzы gюrцrmцsяn<br />

- Hя! O, чичяk яkиr orada! Onun яkdиyи чичяklяr, sяnиn<br />

baьчandakы чичяklяrdяn deyиlmи<br />

- Hя! Bax necя dя o qыz sяnя bяnzяyиr!<br />

- Mяnяmи<br />

- Hя! Sяnя!<br />

- Nя demяk иstяyиrsяn<br />

- Gюy bиtиyи unutdunmu Onu sяnя verdиyиmdя, sяnиnlя<br />

dюllяшmяdиkmи<br />

- ...<br />

O, yuxudan oyanыrmышcasыna, gюzbяbяklяrи tяrpяnиr.<br />

Kиprиklяrи qamaшыr. Boьazы yanыr. Heч ayыlmamышcasыna,<br />

gюzlяrиnи aчыb, bиlgиsayarыnda yazdыьы Gюy bиtиyи oxumaq<br />

цчцn, "Mamacч" adlandыrdыьы dosиyяnи, иkи yol tыqlayыr.<br />

Sarышыn Mяmmяdи dцшцnmяk иstяyиr. Mяlяkяnи<br />

qucaqlayыb, qucaьыnda bиr bяbяk kиmи aьlamaq иstяyиr.<br />

Bиrdяnbиrя, yox olma иstяyи beynиnи basыr...! Mamacч<br />

aчыlыr. Monиtorda bиraz юncя uчduьu Saman meydanы<br />

gюrцntцlяnиr! Heч чaшmadan saь-soluna baxaraq,<br />

Mяlяkяnи axtarыr. Duman, yenиdяn yerи gюyц чяnlяndиrиr.<br />

Nя meydan, nя savaш, nя heykяl, nя dя Mяlяkя... Heч bиr<br />

nяsnя gюrцnmяyиr. Heчlиkюtяsиnя яrmишcяsиnя,<br />

yerчяkиmиndяn qurtulmuш sanыr юzцnц:<br />

- " Boшluq sцrяcиnиmи yaшayыram mяn иndиц Ox!<br />

Dиlяdиyиm yox olmadыrmы bu" - soruшaraq, ansыzыn dumanlarыn<br />

ичиndяn bиr sяs eшиdиr. Чaшdыьыndan anqыb, hoyuxur!<br />

Чяnlяrиn ичиndя sяsиn yиyяsиnи axtarыr. Dumandan baшqa<br />

heч bиr nяsnя gюrцnmяyиr. Eшиtdиyи sяs yenиdяn ucalыr:<br />

- "Sяnя eшq olsun! Mяnи axtarmaqdan yorulmadыnmы<br />

dahaц Buraya varmaьы, necя baшardыn"<br />

O, sяs yиyяsиnи axtararaq, dumanlar чяkиlиb, bиr чюllцk<br />

gюrцnцr. Orada o, sanыrыlmaz qocaman bиr aьacы ayыrt<br />

etdиyиndя, yenя o sяsи eшиdиr:<br />

- "O daьdaьan aьacыnы gюrцrsяnmи "<br />

O, aьaca yaxыnlaшdыqda, ondan qorxunc bиr qorxu<br />

buьlanыb, onu bцrцyцr. Nяdяnsя, Naymeyxendяkи Engиn<br />

dostunun sюzц, anыmsa bяllяyиnи qыdыqlayыr:<br />

- "Anam Anqarada иkяn mяnи qaш-kиrpиksиz doьurduьu<br />

цчцn, mяnя qara sцd яmzиrmишdи!<br />

Иndи o, daьdaьanыn qalыn bиr dalыnda oturduьunu aydыncasыna<br />

duyabиlиr. Bиraz юncя eшиtdиyи sяsиn yиyяsиnи axtarma<br />

иstяyи yenиdяn ичиndя yoьunlaшыr.<br />

O иsя, durmadan danышыr:<br />

- "Bu daьdaьan aьacы daha gюyяrmяmишdи! Sяn Daha<br />

dцш belя olmamышdыn! Yer, gюy, su, pюhrцz, kюrkцz sяnиn<br />

dцшlяrиndя qaynayыrdы daha! Sяn onda bиr qarabasma иdиn!<br />

Varlыqlar иsя, yaranmaq, yoxlanmaq, qorunmaq, qullanыlmaq<br />

цчцn, sяnиn шиrиn dцшlяrиndя qara basarlardы! Sяn<br />

qarabasmalыydыn daha!"<br />

Onun qorxusu tюkцlmцш artыq sanыram! Danышanыn sяsи<br />

getdиkcяn bяllяyиndяkи Mяlяkя sяsиnи qulaьыna oxшatdыrыr:<br />

- "O daьdaьanы qucaqlayan suyu gюrцrmцsяn Sяn<br />

onun dиblяrиndя pюhrцz atыnы чapdыrmaьыnы anыmsayamazsan<br />

artыq! Sяn Arananы da bиlmяzsяn artыq! Sяn onda,<br />

bиr Mamaч belя olmamышdыn daha! Onda, gюydя nя gцcqaynaьы,<br />

nя dя sevиnc vardы!"<br />

O, bиrиncи yol Mamac sюzcцyцnц eшиdmишcяsиnя:<br />

- "Mamac daha nяdиr" -soruшur.<br />

Mяlяkя sandыьы o, cavab vermяdяn, bиr nяfяsя anlatыr:<br />

- "Aranan, necя qullanmaьы чox иncя bиlяrdи. O, gцcqaynaьыyla<br />

sevиncя яrmяkdяn юtцrц, gюydяn yoьurduьu<br />

Ышыl tomurcuqdan, Gцnчяkиnи gюyяrtdи. Gцnчяkиnlя<br />

sevишяr, gцnяши яmmяklя, юzцnя gцc qaynazardы! Sяnи иsя o,<br />

gцcqaynaьы tюrяtmяk цчцn, sonralar oluшdurdu! O, Boшdюl<br />

иlя Gцndюldяn tюrяtdиyи tomurcuqla, Ayraьы gюyяrtdи!<br />

Ayraьы Gцnчяkиn яmя-яmя, onunla sevишяr, ышыqlanardы!<br />

Sяn иsя, qara basmaьa baшlamaq цчцn, qaranlыьыndan<br />

чыxыb, Arananыn dцшlяrиnя gиrdиn....!"<br />

O, чяpиk чalaraq:<br />

- "Saь ol! Bиlmяdиklяrиmи dя sяn юyrяt mяnя!" -onu<br />

alqышlayыb, gцlsя dя, o eшиtmяzlиkdяn gяlяrяk, юykцsцnц<br />

anlatыr:<br />

- "Aranan, dюlяkчя ulduzlara ayышыьыyla qaranlыq<br />

яmdиrя-яmdиrя onlara Sяpиyи gюyяrtdи! Sonra o, su<br />

evrяnиnи dцшцndц! Dцшцnя-dцшцnя suyu qorumaq, qulluьuna<br />

almaq, onun цzяrиndя yenи bиr varlыq evrяnи yaratmaq<br />

dцшцncяsиnя vardы. Sяn onda, Toqurc dюnяmиndeydиn!<br />

Daha dюzmяlиydиn! O, gцnяш, ay, ulduz, ышыq, qaranlыq, zыq,<br />

su gцclяrиndяn, Яtrяc adlы tomurcuqlar gюyяrtdи. Яtrяclrяи<br />

su altыnda яkdиrmяk цчцn, Sяlcuьun saь-sol qoьunda иkи<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 9


Ì<br />

dяlиkчя aчdы! Яtrяclяrиn bиr dиши, bиr яrkяk, bиr dя<br />

яrgяcиndяn onun qoq dяlиkчяlяrиnя gяvишdиrиb,<br />

Yaxыclarыyla qoqlarnы yaxdы! Gяvишlяr dяlиkчяlяrdя<br />

À<br />

Yaxыclarы яmяrяk, bюyцyя-bюyцyя, onun saь-sol<br />

qoqlarыnda sиyяclяrя dюnцшdцlяr! Sиyяclи Sяlcuq<br />

gцcqaynaьыnы yalnыz kюrkцzlяrиn qanыndan<br />

Ì alabиlяrdи...<br />

- "Kюrkцzlяr suda yaшayan bugцnkц kюpяkbalыqlarыn<br />

ulu babalarыmы sayыlarц Nяdяn bиldиklяrиmи<br />

mяnя anlatыrsanц" - soruшaraq, nя duymuшsa,<br />

À<br />

gцlяrяk, "Mяnиm qoqlarыmda da sиyяc oluшdurabиlяrmиsяn"<br />

deyя, qas-qas gцlцr o! O, onun<br />

Ú gцlmяkdяn geчиndиyиnя aldыrmadan, юykцsцnя<br />

dяvam edиr:<br />

- "O Sяlcuьa, Яtrяcи su altыndakы Qaradaшda<br />

× яkmяyя buyruq verdи. O, saysыz mиnmиnиllиklяrdяn<br />

sonra Яtrяcиn daьdaьan adlы bиr gцcqaynaьы olacaьыnы<br />

bиldиyи цчцn, Alkишиnи чaьыrtdыrыb, pюhrцzlяrиn<br />

Qыrqanad adlы pюhrцzц qorumaq цчцn, onu da sиyяclи<br />

etdиyиndя, tяkcя uчaьan Qыrqanad atpюhrцzц dцшцnmяyиrdи.<br />

O, daьdaьan yarpaqlarыnы yeyяbиlяn bиr Sяrшяn<br />

adlыnы da dцшцnцrdц! Sяn иsя onda, Sяrшяnи sevmяyя<br />

baшlamышdыn!"<br />

- "Yalandыr! Yalan! Mяn bu sюzlяrиn mиnиnи sяnиn цчцn<br />

quraшdыraram. Bиrиnи dиnlя! "Юlцmsцzlцyя яrdиyиnиz bиr<br />

чaьda, nя mиllяt, nя dя devlяt qoca-qarыlarla nя edяcяklяrиnи<br />

bиlmяyяcяklяr! Sяn qurda bяnzяr bиr makыna yaratdыqdan<br />

sonra, onlar: "Qurdlar onlarы yesиn!" deyя, sяnи<br />

юlцm tanrыsы qыlacaqlar! Sяn onda sяhяrlяr oturub, yazacaqsan:<br />

- "Mяn saat 7.15 ayыlar, яl-цzцmц yuyar, geyиnmяdяn<br />

qяynanaltы elяr, saat 7.40 dя yelatыmы mиnиb, 15 dяqиqя<br />

sцrdцkdяn sonra, uшaqbaьчasыna yetишяrdиm! Yolda<br />

gedяrkяn, uшaqlar gяlиb dя qapыda qalmamalarы цчцn чox<br />

tяlяsяrdиm! Saat 10-11 arasы uшaqlarы parka apardыqda, heч<br />

tяlяsmяzdиm! Oynaya...gцlя...чыьыra...яl-яlя Yaшыl parka<br />

gedяrdиk...! Bиlgиsayarыmda mяn, o parkыn necяlиyиnи<br />

чиzmишяm. Parkыn цstцndяkи Anabиlgиsayar burcundan<br />

Telbюcяklяrlя uшaqlarыn oyununu, onlarыn nяlяrlя necя<br />

oynadыqlarыnыn sяbяbиnи, sataшmalarыnы, necя yemяk yedиklяrиnи<br />

belя kontrol edяrяk, bиlgиsayara verиb, hяrяsиnя<br />

uyqun Kюpцclяr tюrяnиlяrdи...!"<br />

- "Nя иsя! Sюzцn nяdиrц Nяyи anlatmaq иstяyиrsяnц Sяn<br />

bиr dиnlя! Юncяlяrdя dя sяn qulaq asmazdыn mяnя! Sяnя<br />

Sяrшяndяn danышmamы иstяmяzmиsяnц Berlиner<br />

cadяsиndяkи Rayndan чыxыb, gяlяn qыzdan vaz geчиrяm!<br />

Sяrшяndяn deyиrяm sяnя. Dиnlя! Aranan, yemyeyяr<br />

Sяrшяnи yoxlamaq цчцn, onu Alkишиnlя Tarqыca verdи. Sяn<br />

onda, onun ulduzяmяrlиkdяn yemyeyяrlиyя яrяcяyиnи,<br />

onunla bиrgцn qaчacaьыnы, dцшlяrиndя belя gюrяmmяzdиn!<br />

Sяn ancaq dюzmяlиydиn! Sяrшяnlя sяn, qaчmalы olmadan,<br />

Mamacчlar юldцrцlmяlи, savaшlar baшlanmalыydы. Sяn...<br />

-<br />

- "Mяnmиц Onunla mяn qaчmыш olsam, heч unudarammыц<br />

Sяnя mяn parkdakы uшaqlarыn Kюpцc bюcяklяrиylя<br />

oynamalarыnы daha sюylяmяdиm. Sяn V. E. L.я vиruslarыnы<br />

tanыsan, Sяrшяn-mяrшяnи..."<br />

10<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />

-<br />

- "Mяn sяnя sяndяn danышыram. Sяn иsя mяnя, sяnlяrи<br />

anlatыrsan! Sяnиn bяllяyиn dяyишdиrиlmиш! Sяn, Yalыqla<br />

Dumazgяnиn mиnlяrcя tюrяtdиklяrи Mamacчlardan bиrиsяn!<br />

Sяrшяnиn sяnи sevяrdиlиyиnя иndи mяn daha qыsqanmaram!<br />

Aranan, sиzиn bиrgцn bиrlиkdя su цzцnя qaчacaьыnыzы dцшцnmяmишdи.<br />

Yalnыz Sяrшяnи su цzцndяkи daьdaьan<br />

yarpaqlarыndan yedиrdяrяk, yoxlayacaqdы. Mamacчlarы o,<br />

ancaq Яrqиш чerиsиnиn gцcqaynaьы olaraq, tюrяtdиrmишdи."<br />

-<br />

- "Яrqишmиц Sяn vиros daшыyan qayыш kюpцclяrиnи bиr<br />

gюrяbиlsяn, Яrqиш-mяrqишdяn danышmazsan! Kюpцclяrиn<br />

bиryolluq beyиnlяrи, Telbюcяklяrиnиn uшaqlardan tanыmladыqlarы<br />

иnformasиyalardan oluшdurular. Sonra onlar<br />

parkdakы, uшaqbaьчasыndakы, aчыq pяncяrяlяr юnцndя<br />

oynayan... uшaqlara gюndяrиlяr..."<br />

-<br />

- "Telkюpцclяrиnи sяn sonraya burax! Sяn Яrqишиn nяlяr<br />

elяdиyиnи bиr dиnlя! Яrqишиn bиrgцn яn bюyцk dцшmяnиn olacaьыnы,<br />

Mamacяmяrcи чerиsиnи quracaьыnы sяn bиlmяyиrdиn<br />

onda! O, dиши Mamaclarы Mamacяmяrlяrя, яrkяk<br />

Mamaчlarы чerи baшчыlarыna qulluqчu olaraq, baьышlarkяn,<br />

sяnи sиyяclи olduьun цчцn, Gцnчяkиnя baьыш etdи. Sяn artыq<br />

Gцnчяkиnиn Mamaчыydыn! O, sяnи цzcцш Mamaч<br />

adlandыraraq, юzцnя чavыш qыldы. Яrqиш, daьdaьanыn gцcqaynaьыnы<br />

yиyяlяnmяk иstяyиrdи! Onun цчцn dя, bцtцn<br />

Mamacчlarыnы qullanaraq, uчaьan Qыrqanadы oьurlamaьa,<br />

duzaqlar qurardы! Ona baш яymяyяn Mamacчlarыn<br />

яrkяyиnи юldцrtdцrцb, dишиlяrиnи иsя, mяmяlяrиndяn qan<br />

sora-sora, onlarы яmиb, tцkяdяrdи. Иsyancы Mamac tapmadыsa,<br />

Mamaчlarыn, Mamaclardan saьdыqlarы sцd-qanы<br />

ичяrdи.<br />

O, Sяlcuqla Sяpиyи azdыrыb, Kюrkцzlяrlя ulduzlarыn<br />

gцcцnц qullanaraq, Arananla Alkишиndяn Qыrqanadы<br />

чalmaьы dцшцnцrdц. O, kюrpяlиyиndя gцnяш, ulduz, ay<br />

яmdиyи цчцn, Mamacяmяrlиyя baшladыьыndan, яmzиklиyи<br />

sevmяmишdи. O, Mamac яmяrиkяn, ичиndя bиr yemя<br />

duyьusu gцclяnиrdи. Oysa, yem, yemя, yemяk sюzcцklяrи<br />

oluшmamышdы daha! O, Arananыn yer-yer-yer uьultularыnыn<br />

anlamыnы belя, qanabиlmяyиrdи! Яrqишиn amacы ancaq,<br />

uчaьan Qыrqanadla Kюrkцzlяrи buyruьuna almaqla, yenи<br />

gцcqaynaьыnыn evrяnиndяn gцnяшя, aya, ulduzlara, suya,<br />

Mamaчlara, varlыqlar evrяnиnя yol tapmaqdи! Onun bu<br />

dяlиso qarabasmasыnыn sonucu, yцzmиnlяr Mamacчыn<br />

юldцrцlmяsиnя sяbяb oldu! O zaman Яrqишиn gиzlи savaшlarы<br />

artыq aчыьa чыxdы. Qorxunc bиr savaшыn baшlanqыcыydы!<br />

Dumazgяn, Yalыqla яmишя-яmишя, Mamacч tюrяtmяkdя иdи.<br />

Яrqиш иsя, sarayыnda bиr Mamacы яmmяkdя иdи. Onun<br />

Mamaчlarы, Mamaclardan saьыb, чяkdиklяrи Mыmыz adlы<br />

чaxыrlarы qonaqlara sцzцrdцlяr. Яrqиш, яmdиyи Mamacы,<br />

Sяlcuьa sunaraq, tartышmalarы шяnlяndиrmяyя чalышыrdы.<br />

Onlarыn antlaшmalarыnы Sцrцш adlы Gцnчяkиnиn Mamaчы<br />

casuzluq elяdиkdя, sяn Gцnчяkиnиn sarayыndaydыn! Tarqыc<br />

иsя, sularыn altыnda, Kюrkцzlяrиylя Qыrqanadы axtarmaqdaydы!<br />

Alkишиn dя, sularыn altыnda Qыrqanadы gиzlяtdиyи<br />

Qaradaш kюhlяnlяrиnя doьru atpюhrцzцnцn belиndяydи!<br />

Gцnчяkиn иsя, Sцrцшdяn aldыьы xяbяrlяrя gюrя, sяnи чaьыrt-


dыrыb, Alkишиnя sюz gюndяrdи. Tarqыc Qыrqanadы axtaraaxtara,<br />

Alkишиnlя цz-цzя gяldиkdя, sяn onlarы uzaqdan<br />

gюrцrdцn. Sяn, Яrqишlя Sяlcuьun antlaшmalarыnы onlara<br />

sюylяdиkdяn sonra, Alkишиn bюyцk bиr savaшa gиrяcяyиnи<br />

qandы. Sяnи Gцnчяkиndяn yardыm иstяmяyя<br />

gюndяrdиyиndяn sonra, Sяrшяnи gяtиrtdиrmяyя Tarqыca<br />

buyruq verdи. Яrqишиn Mamaчlarы, sяnи юldцrmяk иstяdиklяrиndя<br />

иsя, Qaradaшa sцrяn Tarqыcla Sяrшяn sяnи onlarыn<br />

яlиndяn qurtarыb, юzlяrиylя qaчыrtdыlar. Sяn dя, Sяrшяnи<br />

sevdиyиn цчцn, bцtцn gиzlи xяbяrlяrи onlardan<br />

яsиrgяmяdиn."<br />

- "Bиr sanиyя sus gюrцm! Mяnиm beynиmи qarышdыrыrsan!<br />

Mяn Saman meydanыnda Mяlяkяnи axtarыrdыm!... Sяn<br />

mяnя..."<br />

- "Mяnя maraqlanma! Sяn oradan buraya varmaьы<br />

baшardыn! Иndи dallarыnda oturduьun bu daьdaьan aьacыnы<br />

gюrцrmцsяnц Yцksяk, qocaman bacaq-bucaqlarы onun su<br />

altыnda, kюksц su цstцndяdиr. Onun dal-yarpaqlarыna, kиmsяnиn<br />

яlи яrmяzdи. Onu yalnыz Aranan bиlяrdи. Oraya varmaьы<br />

иsя, yalnыz Qыrqanad baшarardы. Alkишиn dя bunu<br />

bиldиyи цчцn, Qыrqanadы gиzlяtdиyи Qaradaш kюhlяnlяrиndя<br />

Tarqыcla Sяrшяnи gюzlяyиrdи. Tarqыcla sяrшяnиn dюnцшцndя,<br />

sяnи dя onlarыn yanыnda gюrdцyцndя, sevиndи o. O ancaq<br />

Sяrшяnlя Tarqыcыn иstяklяrи цzяrя, sяnиn onlarla qaчmaьыna<br />

иzиn verdи. Sиz daьdaьana doьru цzяrяk, Яrqиш dя savaшlar<br />

aчыb, Mamaчlar юldцrtdцrцrdц! Sиz, su цzцnя vardыqdan<br />

sonra Alkишиn, sяnlя Sяrшяnиn daьdaьan yarpaqlarыnы<br />

yemяlи olacaьыnыzы Tarqыca sюylяdи. O, daьdaьanыn юlцm<br />

aьacы olduьunu da Tarqыcdan gиzlяtmишdи! Nяdяnsя<br />

Aranan, bu aьacыn yarpaqlarыnы gюvшяyяn "Mamacч"a:<br />

- "Sяn ot-yarpaq gюvшяyя-gюvшяyя bюyцnяcяk,<br />

bцyцnяcяk, bюyцyяcяksяn! Onu gюvшяyя-gюvшяyя, yedиyиn<br />

yarpaьыn yemи olacaqsan! Чцrцnяrяk, чцrцdяcяksяn юzцnц!<br />

Cяmdяyиn sяnиn daьdaьan kюtцklяrиnиn yemи ola-ola, юz<br />

yemиn olacaqsan!" - sюylяmишdи."<br />

-"Aranan, чцrцmяkdяn baшqa sиzя heч bиr seчяnяk<br />

buraxmamышdыsa da, sиzиn юzyemчиlиyя яrdиyиnиzи alqышladы!<br />

Sиz daьdaьanыn yarpaqlarыnы yemlяmяyя gяrяklиydиnиz!<br />

Yemlяyя yemlяyя sиz, yenи bиr Mamacч tюrяmяsиnи yaratmaьa<br />

чalышdыnыz. Sяn onda, yemlяшяn bиr Yemyeyяr<br />

Mamaчdыn daha! Mяn onda, bиr dцш-qarabasma olaraq,<br />

sяnиn yuxularыna gиrdиm. Qanчычяnиn, Soьurun, dяdя<br />

Dumruьun, Sadыьыn, Mяynяшиn dцшlяrиnи, mяn sяnя sonralar<br />

dцшlяndиrdиm. Onda mяn sяnиn Mяlяшиndиm! Sяnиn<br />

Mяlяkяndиm! Sяnиn sevgиlи xatыnlar xatыnыndыm! Sяnиn<br />

gцlцn, чичяyиn, quzun, otdaшыndыm! Saman meydanыndakы<br />

Mяlяkяnи artыq...!"<br />

- O, onun sюzцnц kяsиb, danышmaq иstяdиyиndя, qapы<br />

aчыlыb, Teymur ичяrиyя gиrиr.<br />

- "Sяhяrиz xeyиr olsun! Чыьыrtы sяsи eшиtdиm! Qapыnы<br />

чaldыm, sяs vermяdиz! Baьышlayasыz! Yaxчы yatabиlmяmишsиz<br />

sanыram!"<br />

Bяrя-bяrя Teymurun gюzlяrиnя baxыr o. Baшы aьrыyыr.<br />

Kиprиklяrи bulaшmыш. Onun kиm olduьunu seчяbиlmяyиr.<br />

- Bя nиyя belя quru yerdя yatыbsыzц Qяlyanaltы hazыrdы.<br />

deyиb, otaqdan чыxыr.<br />

11<br />

O<br />

, otaьыn ortasыnda, baшaьrы ичrя, harada olduьunu<br />

belя ayыrt edяbиlmяyиr. Yuxuyla ayыqlыьы qarышdыran<br />

o:<br />

- "Mamac sevgиlиm! Saman meydanы! Xatыnlar...! Kиm<br />

Harda Onlar kиm..." -deyя, yavaш-yavaш ayыlыr. Dцnяn<br />

gecя sяrxoшluqda eшиtdиklяrиnи anыmsamaьa чalышыr:<br />

- "Mяlяkя, Vahиd, Sadыq, Mяynяшиm, Яsьяr, Яrqиш,<br />

Mяqsud...Ey vay...xatиrяlяrиm...! Hя..., otaьa gиrяn<br />

Teymurmuydu! Hara getdи bя o"<br />

Yerиndяn fыrlanыr. Ucadan danышaraq, dцшцnцr. Saь-soluna<br />

baxыr. Ышыq dцymяsиnи tapmaq цчцn korluq чяkиr. Tpыb,<br />

ышыьы aчыr. Иlkyol gюrdцyц bиr otaq! Qorxur!<br />

- "Yenяmи yuxu gюrцrяm" - deyяrяk, dиvarlara baxыr.<br />

Pяrdяlяrи чяkdиyиndя, gцnяшиn ышыьы otaьa saчыr. Юnцndяkи<br />

dиvarda чяrчиvяlяnmиш цч aь-qara foto! Saьda Mяnsur,<br />

solda Mяqsud, ortada иsя, Яsьяr...<br />

- "Dяlиrяcяyяm. Dяlиrmяkdяyяm! Deyиl, deyиl, dяlиrmишяm."<br />

Qapы чalыnыb, yenя Teymur ичяrи gиrиr.<br />

"Teymuru hardan tanыyыram mяn Hя! Yuxuda<br />

gюrdцyцm Teymurmu"<br />

- "Hamamы qыzdыrdыm. Yuyunmaq иstиrsиz"<br />

- "Hя!"<br />

- "Mяn sиzя hamamы gюrsяdиm."<br />

Hamama doьru yцrцyцrlяr. Yuyunub чыxыr. Onlar qяynanaltыya<br />

onu gюzlяyиrlяr. Teymurun qarшыsыnda oturur.<br />

Mяmmяd чaylarы sцzцr. Чaysыnы шяkяrlяyиb, bиr qurtum<br />

almadan:<br />

- Mяlяkяylя gюrцшmяk иstяyиrяm.<br />

Susquntu ичrя, иstяkan-nяlbяkи sяsиndяn bяшqa kиmsяdяn<br />

sяs чыxmayыr. Mяmmяd, nяlbяkиsиndяkи чaysыnы чalxayaraq,<br />

pцrlяdиkdя, иkи dишиnиn boшluьunu gиzlяdяbиlmяyиr:<br />

- Sиz чыxdыz getdиz. Bиz dя qaldыq bu cяhяnnяmdя.<br />

Mиnnяrcяn иnsannarыmыz malladonu geyиnmиш bu fas<br />

qurumsaьыn ишkяncяsиynяn юldцrцldцlяr.<br />

Юldцrяbиldиklяrиnи юldцrdцb, qalanlarы da dяlи etdиlяr...<br />

Bax! - aьzыnы aчыr, deyиr:<br />

- Bax! Aьzыmda dишиm dя qalmadы. Yeddи иl zыndan<br />

чяkdиm. Mяnиm dяrdиmdяn yazыq anam da юldц!... - sюzцnц<br />

qurtarmadan gюzlяrи doluxur:<br />

- Sиz bu qяbrиstannыqdan qaчdыz! - ucadan aьlamamaq<br />

цчцn yenиlяyиr:<br />

- Sиz bu qяbrиstannыqdan qaчdыz...!<br />

Sюzlяr dиlиndяn deyиl, gюzlяrиndяn damыr sankы! O,<br />

onlarыn gюzlяrиnя baxmadan:<br />

- Mяn bunlarыn hamыsыnы bиlиrяm! Mяnиm amacыm<br />

ancaq Mяlяkяylя gюrцшmяkdиr. Юzц dя bugцn.<br />

- Mяlяkяylя gюrцшmяsяn lap yaxчы olar. - Teymur deyиr.<br />

- Mяlяkя heч kяsиnяn gюrцшmяz. -Mяmmяd bиraz<br />

acыqlы artыrыr.<br />

- Mяnиm gяldиyиmи bиlsя Mяlяkя, elя иndи durub, bura<br />

gяlяr!<br />

- Bяs onda, mяn Mяlяkeynяn danышmalыyam. - yenя<br />

Teymur deyиr.<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 11


М<br />

- Mяlяkяnиn nяyи иlя danышacaqsanц Юzцn<br />

deyиrsяn, ayaьы yerdя deyиl, gюylяrdя uчur.<br />

- Ona gюrя deyиrяm da. Acыqlansa, kиmsя<br />

А qabaьыnы alammaz. Yan-dюrяsиnя keшmax olmaz!<br />

- O mяnиm boynuma. Sяn mяnи onun evиnя<br />

apar, юzцn dя чыx get!<br />

М Teymur, Mяmmяdя baxыr. Mяmmяd:<br />

- Mяn bиlmяrяm! - deyя чиyиn atыr.<br />

- Oldu! - Teymur sюylяyиr.<br />

А<br />

- Saь ol! Saь olun! Yaxчыlыqlarыzы heч unudmayacaьam.<br />

Onlar иkиsи dя gцlцrlяr. Ara-sыra gцlmяlяrиnиn<br />

sяbяbиnи heч anlayabиlmяyиr o.<br />

Ъ<br />

Mяlяkяnиn dя mиmиklяrиnи anlamaьa, korluqmu<br />

чяkяck<br />

Ч Qяynanaltыdan sonra, saь-soluna boyun<br />

чяkdиyиndя:<br />

- Bиr шey axtarыrsan - Teymur soruшur.<br />

- Sиgaretиmи axtarыram.<br />

- Dцnяn gecя sиgaretlяrи sovurduq. - Sarышыn artыrыr.<br />

- Иndи gedиb, alыb, gяtиrrяm. - deyя, Teymur ayaьa qalxmaq<br />

иstяdиyиndя:<br />

- Gяrяyи yoxdur. Eшиyя чыxarkяn yolda alarыq.<br />

- Иstиsяn чыxasan eшиyя - Mяmmяd soruшur.<br />

- Hя! Mяlяkяyя getmяyяcяyиkmи<br />

- Mяn kи gedmиyяcaьam! Sиz юzцz bиlяrsиz!<br />

- Sяn ona darыxma! Bиz иkиmиz gedacax - deyиb,<br />

Mяmmяdя baxaraq, иkиsи dя gцlцrlяr. Gцlцшlяrи onlarыn<br />

hяnglи bиr чыьыrtыnы чalыr, sanыram. Onlarыn gцlmяlяrи,<br />

adamlar tяrяfиndяn anasы юldцrцlmцш bиr qurd yavrыsыnы<br />

gюzцmцn юnцndя oynadыr. Onlar gцlяndя bяnиzlяrи, -юzlяrи<br />

bиlmяdяn - qayьыlanыr. Alыnlarы qыrышlanыb, -юzlяrи иstяmяdяn-<br />

gюzlяrи чuxurda bиr ышыq quyunu andыrыr mяnя...<br />

O, Teymurla bиrgя Mяlяkяyя gedяcяyиnиn sevиncиnи,<br />

onlarыn qayьыlы чыьыrtыlarыnda unudur...<br />

12<br />

Teymurla o, kцчя baшыnda, kartonцstц sиgaret satan<br />

yaшlы bиr kишиdяn, иkи qutu sиgaret aldыqdan sonra,<br />

kцчяnиn saьыnda яyrи park edиlmиш, taksы yerиnя qullanыlan,<br />

1965lяrdяn "talbut" fиrmasыnыn qalыntыlarыndan bиr maшыna<br />

mиnиrlяr. Teymur:<br />

- Azяrи! - deyиr sцrцcцyя. Sцrцcц ayaьыnы gaza basaraq:<br />

- Azяrиnиn harasы -soruшur.<br />

O, sцrцcцnцn baшqa bиr aьыzda danышdыьыnы anladыqda,<br />

tanыdыьы o lяhcяnиn lяzzяtиnи dadmadan, Teymur sцrцcцnцn<br />

sorьusuna:<br />

- Sиz gedиn, mяn dиyяrяm. - cavab verиb, aчdыьы sиgaret<br />

qutusundan sцrцcцyя dя buyur edиr.<br />

O,<br />

- Haralыsыnыz bяy! - soruшduьunda, sцrцcцnцn qulaqlarы<br />

шaxlanыr. Dюnцb, Teymurun saьыnda oturan ona baxыr. Яlayaьыnы<br />

иtиrmишcяsиnя:<br />

- Яrdяbиllи! - deyиr.<br />

- Яrdяbиl aьzыnыn hяngиnи чox sevяrяm! Tяbrиz<br />

lяhcяsиndя, bиr иncя gцlmяcяlиk чыnьыnlansa, Яrdяbиl aьzыnda,<br />

hцzцnlц bиr qoчaqlыq dиngиllяnяr. O чыnьыltыyla bu<br />

dиngиltиnи mяn bиr tяbrиzlиnиn, bиr яrdяbиllиnиn oturduruшunda<br />

belя, gюrцrяm.<br />

Яrdяbиl sюzц aьzыnda quruyan sцrцcц, bиr daha dюnцb,<br />

onun bяnиzиnя dиqqяtlя baxaraq:<br />

- Bakыlы...sыzz<br />

O, onun чaш-baшlыьыnы qanmышcasыna:<br />

- Yo! Budu buralыyam. Шah Иsmayыl Xяtayыnыn Шяsяvяn<br />

Qыzыlbaшlarыndanam. On beш иldи kи, mяn юz aьzыmda<br />

danышmeyиmяm. Шяsяvяn lяhcяsи yadыmdan чыxmышdы. Иndи<br />

burda, юz aьzыmda danышmaьa baшladыm.<br />

- O dиldяkи sяn danышdыn, mяn dedиm bя sяn otaylыsan...!<br />

Sюzlяrиndяn mяn, heч baшчыxadammadыm ey!<br />

- Yox canыm. Mяn sиzиy burdakы hamы lяhcяlяrиyиzи, aьыzlarыyыzы<br />

bиlerem. Bu bиzиm tяbrиzlи Teymuru gцrerey O<br />

bиlя danышer:<br />

"Sиz gяlmишdццццz, bиz bиlmяduuuuux daduuuш!"<br />

Яrdяbиllиnиn gцlmяkdяn geчиndиyиnи gюrяn Teymur,<br />

gцlmяyя baшlamaq иstяdиyиndя,<br />

- Bя sяn nяyя gцlmerey - gцlяrяk, Teymura deyиr.<br />

Maшыnlarыn tцstцsцndяn ac qarnыnы doyuran o, sцrцcц,<br />

Teymur gцlцrlяr. Saьdan-soldan geчяn otomobиllяrя,<br />

dцdцklяrиnя aldыrmadan danышmaьa qыzышmышlar!<br />

- Duy, duy gюyцm! Sяn dя mыnы bиlиrsяn:<br />

"Иffяt xala, aьa Mяhяyyяmиn цtц dцkanыna gиrdиyиndя,<br />

Fяrzиn paltar цtцlяmяkdяymиш. Aьa Mяhяyyяm dя yuxarda<br />

tиkиш tиkиrmиш. Fяrzиn Иffяt xalanыn qapыdan gиrdиyиnи<br />

gюrяr-gюrmяz, "Sяlam Иffяt xaya!" demяdяn:<br />

- Иfяt xaya, Cыyыьыn vaysa, vey mяhяyyяm tиhsиn! -<br />

deyиb, цzцnц yuxarыya tutaraq:<br />

- Mяhяyyяm, Mяhяyyяm, Иffяt xayam gяydи! Gюy<br />

cиyиьи vaydы, al tиh! - sюylяdиyиndя, Иffяt xala, юz-юzцnя,<br />

dцшцnяrяk:<br />

- Vay dяdяm vay! Poxu чыxdы! - deyя, dцkandan qaчmыш.<br />

Sonralar bиr gцn o, Иffяt xanыmы Иnqиlabdakы чadыralы qяhbяlяrиnяn<br />

gюrdцyцnц sюylяmишdи!"<br />

Onlar gцlmяkdяn geчиnиrlяr. Teymur kцчяlяrиn baшыnda<br />

yazыlan adlarы oxumaq цчцn gюzyaшlarыnы яlиnиn dalыyla sиlиr!<br />

Dar bиr kцчяnиn saьыnda, sцrцcцnцn durmasыnы sюylяyяn<br />

Teymur, яlиnи cebиnя uzadmaq иstяdиyиndя o, pul cцzdanыndan<br />

bиr beшyцzlцk чыxarыb, sцrцcцyя uzadыr:<br />

- Buyurun bяy! Sиzиnяn tanыш olmaьыma чox sevиndиm<br />

ey.<br />

- Mяn dя чox sevиndиm ey!<br />

Teymur яlиnи cebиndяn чыxarыb, qapы dяstяsиnя<br />

yapышdыqdan sonra:<br />

- Yetишdux aьa, saь olasыz! чox saь olasыz! - deyиr. Sцrцcц<br />

yana park etdиkdяn sonra, onlar enиb, dar kцчяyя gиrиrlяr.<br />

Barmaьыyla Teymur bиr qapыnы gюstяrяrяk:<br />

- Mяlяkя xanыm da burada oturar. - sюylяyиr.<br />

- Burada tяkmи yaшayыr<br />

- Onun daha bиr kяsи qalmadы kи! - deyиb, qapыnы tыqlayыr<br />

Teymur.<br />

Teymurun arxasыnda юzцnц gиzlяtmяyя чalышan o,<br />

цrяyиnиn dюyцnmяsиnи eшиdиr. Qapы aчыlmadan, onun чяkиb,<br />

getmяsиnи иstяyиr. Sюylяmяyя ancaq utanыr. Teymur bиr<br />

daha qapыnы чalыr.<br />

- Иstяrsяn... sяn... get...<br />

Qapы aчыlыr.<br />

12<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


- Sяlam xanыm! Kefиz necяdи - deyя, salamыnыn cavabыnы<br />

almadan, bиr suч ишlяmишcяsиnя:<br />

- Hяlя юzцmnяn bиr qonaq da gяtиrmишяm! Bяьиш...<br />

- Xoш gяldиnиz! Buyurun! - gцlяrяk, onlarыn gяldиyиnи<br />

bиlиrmишcяsиnя, qonaьыn kиm olduьunu belя sormadan,<br />

buyur edиr.<br />

Чaш-baш qalan Teymur, ona yol aчmaq цчцn, yana<br />

чяkиlиr. O salam verиb, vermяdиyиnи ayыrt edяbиlmяdяn,<br />

qapыdan necя ичяrи gиrmяsиnя чaшыrыr. цzцnц, qapыnы юrtmяk<br />

цzяrя olan Mяlяkяyя tutan Teymurun danышыqlarыnы yaxчы<br />

eшиdяbиlmяyиr.<br />

Иndи o, baшыnы yerя tиkmиш. Onu qaldыrmaqla yuxudan<br />

ayыlacaьыna ыnanыr sankы. Qapыnыn qapanыш sяsиndяn ayыlыr.<br />

Teymur saьollaшыb, getmиш. Mяlяkяnиn gюzцnя, qaшlarыna,<br />

цzцnя, bяnиzиnя, dюшцnя, gюbяyиnя... baxmaq иstяyиr.<br />

Baшarabиlmяyиr ancaq. Gюzlяrиnи ayaqlarыna tиkиb,<br />

yerиndяn tяrpяnяmmяyиr. Яllяrиnиn иkи aьыr yцk olduьunu<br />

duyur. Necя olub olacaьыna чaшmыш. Tяkcя gюzlяrиnи qыmыldada<br />

bиlиr. Mяlяkяnиn arxasыndakы baьчanыn чичяklяrиnи<br />

saymaьa чalышdыьыnы anladыьыnda, dodaqlarы gцlцmsяnиr.<br />

Vargцcцn toplayыb, чичяklяrdяn gюzцnц alыr. Baшыnы<br />

qaldыrыr. Ansыzыn gюzlяrи Mяlяkяnиn gюzlяrиnя чarpыr. Bиr<br />

qыrpыmmы Deyиl! Gюzlяrи zamansыzlыьa чarpыr. Qaчыrdыr<br />

baxышыnы Mяlяkяnиn baxышыndakы zamansыzlыqdan.<br />

- Xoш gяldиn! - deyиr Mяlяkя.<br />

"Xoш gюrdцm!" deyяcяyиnя, Mяlяkяnиn dodaqlarыna<br />

baxыr. Nя bиr qan damlasы gюzlяrиndяn dodaqlarыna doьru<br />

axmaqda, nя dя dodaqlarыndan damlalar яngиnя doьru<br />

sцzцlmяkdяdиrlяr.<br />

Mяlяkя pиllяlяrя doьru yerиyяrяk:<br />

- Sяnя dя bиr чичяk яkmишdиm. Sяnиn юldцyцnц sanmышdыm<br />

- sюylяyиr gцlяrяk.<br />

- ...<br />

Mяlяkя pиllяlяrи чыxыb qapыnыn юnцndя onu gюzlяrcяsиnя,<br />

durur. O иsя, ayaqlarыnы tяrpяdяbиlmяyиr.<br />

Saьыndakы havыza baxыr. Иkи qыrmыzы, bиr ala balыq aьыzlarыnы<br />

чюmчяlяdя-чюmчяlяdя havыz suyunu яmиrlяr. Mяlяkяnиn<br />

qapыdan otaьa gиrdиyиnи, bиr an gюzцnц balыqlarыn aьzыndan<br />

alыb, baшыnы qaldыrdыьыnda gюrцr. Dяrиn bиr nяfяs alыr.<br />

Baьчaya baxыr. Gюy, qыrmыzы, aчыq qыrmыzы чичяklяrи saymaьыnыn<br />

sяbяbиnи anlayabиlmяyиr. Dюnцb havыz baшыna<br />

gedиr. Suyu aчыb sяrиnlяшяndяn sonra, avыclarыnы dolduraraq,<br />

цzцnя чыrpdыrыr. boьazыnы ыsladыr. Qulaqlarыnыn ardыnы<br />

ыslaq barmaqlarыyla sыьayыr. "Deyиl! Yuxu deyиl! Ayыьam!<br />

Mяlяkяnиn evиndяyяm! On addыmlыьыndayam onun! Beш<br />

qaldыrыm, bиr qapы... Mяynяшиm!" - deyя, ayaqlarы<br />

юzюzцndяn чюzцlцr. Pиllяlяrя doьru yerиyиr. Pиllяlяrи чыxыr.<br />

Otaьa gиrиr. Ayaqda, ayaqlarыnыn xalчaya yapышdыьыnы<br />

duyur. Otaq qapыsыnыn qarшыsыnda Mяlяkя baьdaш baьlayыb<br />

sиgaret чяkиr.<br />

"Belяsиnя susub onunla danышmazsam, acыqlandыraram<br />

onu. - dцшцnяrяk, qыfыllanmыш dиlиnи aчmaьa чalышыr.<br />

- Чox acы чяkdиn! ...Demя ...<br />

- Acыmы O nяdиr Acыmы dedиn Buyur otur otdaш<br />

sevgиlиm! Acы bиr чeшиt daddыr! Чяkdиyиm acыdanmы danышmaьa<br />

gяlmишsяn - ucadan gцlяrяk, "Gцlmяyи unudmaq<br />

acыsыnыn dadыnы duydunmu heч<br />

O, cavab vermяdяn, юnцndя oturur. Mяmmяdlя<br />

Teymurun gцlцшlяrи qulaьыnda qыncышыr. Otaqdakы susquntu<br />

boьazыnы sыxыr. Bиr шeylяr sюylяmяk иstяyиr. Beynи bom-boшdur<br />

sankы! Nя deyяcяyиnи belя bиlmяyиr. Dцшцnmяyя<br />

чalышыr. Dцшцnmяyя baшarmadыьыnы belя, anlamayыr daha!<br />

Barmaqlarыyla oynayыr. Mяlяkяnиn ona baxdыьыnы duyduьunda,<br />

baшыnы qaldыrыb, ona baxmadan, gюzцnц xalчa<br />

цstцndяn sцrцtdяyяrяk, Mяlяkяnиn sol яlиnя baxыr gиzlиcя.<br />

Mяlяkяnиn иncя uzun barmaqlarы, kюvrяk dыrnaqlarы, яlиnиn<br />

dalыndakы иncяcиk damarcыqlarы, onun ичиndя yenи duyьular<br />

oluшdurur. Susquntu beynиnя cыrmaq чяkиr. Quшq olmuшcasыna<br />

partlamaqda olduьundan, qorxuya bцrцnцr.<br />

Ansыzыn:<br />

- Sяnиn цчцn gяldиm! -deyиr<br />

- Deyиl! Sяn gяlmяdиn! Kяndova kюhlяnlяrиndя sяnя<br />

yedиrdиyиm Aшыq Quyu otlarы, baьышladыьыm Gюy bиtиyи sяnи<br />

Mяynяшиnlя dюllяшmяyя gяtиrdи!<br />

O, Mяlяkяnиn sюzlяrиnи dиnlяmяyиrmишcяsиnя, ansыzыn<br />

gюzlяrиnи onun яlиndяn qoluna, иllяr boyu daranmamыш,<br />

dolaшыq saчlarыna zиllяyиr. Mяlяkя, bцyцcц bиr ыlan baxышы<br />

kиmи, onun baxышыnы avlayыb, чяkиr gюzцnцn dиbиnя. O,<br />

gюzlяrиnи qurtarmaьa dиrяnsя dя, qurtarabиlmяyиr.<br />

Mяlяkяnиn gюzlяrиndя gюzlяrиnиn quyulaшmasыnы, boyalanmasыnы,<br />

qaradan aчыq mora, mordan tutqun yaшыla, gюyя<br />

чюndцyцnц, цzяrcяsиnя gюrцr! Yerчяkиmиnиn юtяsиndя<br />

цzmяkdя olduьunu ayыrt edяbиlиr artыq. Orada o, nя<br />

dцшцnя, nя danышabиlиr!<br />

Mяlяkя иsя, danышыr, baьыrыr, gцlцr, aьlayыr, acыqla yolur<br />

onun saчlarыnы. Quyulaшmыш gюm-gюy gюzlяrи, bиrdяn-bиrя<br />

ышыqlanыr...<br />

O, ышыq ичrя иndи, bиr qapыya doьru цzmяkdя olduьunu<br />

gюrяbиlиr! Yataq otaьыnda gюrdцyц Mяlяkя, saь яlиnи ona<br />

doьru sцzцldцrцb onun gюzlяrиnи qaralamaьa чalышыr. O,<br />

qollarыnы gяrиb Mяlяkяyя doьru fыrlanmaq иstяyиr.<br />

Baьыrmaq иstяdиyиndя, baьыrtыsыndan ayыlacaьыna qorxur.<br />

Gюzц Mяlяkяnиn qыrmыzыlaшыr, gюylяшиr! O, gяrиlmиш яllяrlя<br />

oturduьu yerdяn юzцnц Mяlяkяyя doьru yцngцlcяsиnя<br />

qalxar sanыr. Яllяrиnи onun яllяrиndя иstяyиr. Bиr tяrpяnишlя<br />

qarшыsыnda oturan Mяlяkяyя doьru sычrayыr. Boynuna<br />

sarыlыr. Yanaqlarыnы, boynunu, dodaьыnы, kиprиklяrиnи<br />

dяlиcяsиnя yalayыr...<br />

Чыrыm-чыlpaq gюvdяsиnи, vargцcцylя sыxыr gюvdяsиnя!<br />

Яlиylя gюbяyиnи ovuшdurur. Qыvrыlыb dюшlяrиnи aьzыna alыb<br />

яmиr...! Qan-tяr ичrя hovuzda balыqlarla цzяrcяsиnя,<br />

dишlяшя-gцlяшя uчuшurlar...!<br />

O, nяfяslяrиnиn xыrыltыsыnы eшиtdиkdя, ayыlыr. Mяlяkяnиn<br />

gюzlяrиnя baxыr. Pыrыl-pыrыl parlayan baxышlarыnыn ичиndя<br />

uчmaьыnы gюrцr. Mяlяkя kиrpиk чalmadan, cцrц barmaьыyla<br />

onun qaшыndan sцzцlяn tяrlяrи иncяdяn sиlяrяk, onu<br />

юzцnя doьru чяkиb, gюzlяrиnи юpцr. Gюzlяrи onun yuxudan<br />

ayыlarcasыna, kиprиklяrи иncяdяn чыrpыnыr. Gюzlяrиnиn uчurtmatяk<br />

gюylяrdя цzmяyиnи sanыr. Kиprиklяrи иncяcиk<br />

qamaшыr. Mяlяkяnиn sяsиnи ancaq, daha eшиdяbиlиr:<br />

- Yaxыnlaшma mяnя! Al! Sяnиn olsun! Onu qoru! Sяnиn<br />

dюlяkчяnи mяn, uшaqlыьыmda bюyцdяcяyяm! Arxayыn ol<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 13


М<br />

А<br />

М<br />

otdaш sevgиlиm! Darыxma! Doьulacaьыnы gюrmяsяn<br />

dя, eшиdяcяksяn gцlцm!<br />

Dяrиn bиr yuxudan ayыlmaьыnы dиlяmяdиyи цчцn,<br />

Mяlяkяnиn sюzцnц kяsиb, чыьыrыr...<br />

Onun чыьыrtыsы, иncя иtи bиr ьыьыlыш tona<br />

А чюnяrяk, qulaьыndan beyиn damarlarыna<br />

toxunur. Onlarы tиtrяшdиrиb qыьыlcыm чaxdыrar-чaxdыrmaz,<br />

oturqacыndan yыxыlыr! Bиlgиsayar monиtorunun<br />

Ъ ышыьы gюzlяrиnи yaxmыш sankы! Gюzlяrи sыzlayыr!<br />

Yыxыldыьы yerdяn eшиyя baxыr. Yer sюkцlmяkdяdиr.<br />

Gцnяш, azqala doьacaqdыr!<br />

Ч<br />

O:<br />

- "Ax!" - deyя yerdяn qalxыb, bиlgиsayarыn юnцndя<br />

durur.<br />

Mиzиn цstцndяn шarabыnы gюtцrцb baшыna чяkиr!<br />

Sonra шцшяnи mиzиn цstцnя qoyub, gюzlяrиnи yumur.<br />

Шapbadan onu qamrayыb kablolarыnы elektиrиk axыmыndan<br />

чюzmяyи dцшцnmяdяn, qaldыrыb pяncяrяdan aшaьыya atыr.<br />

Dяrиn bиr nяfяs almaq иstяdиyиndя, юskцrцklяr boьazыnы<br />

иncиdиr! Bиlgиsayar monиtorunun partlayышыndan, qonшular<br />

pяncяrяlяrиnи aчыb eшиyя baxыrlar...!<br />

O artыq, nя qыlacaьыnы bиlиr sankы! Balkon qapыsыnы<br />

qapadmadan, dюnцb bиlgиsayar mиzиndяn tцtцnцnц<br />

gюtцrцr. Bиr sиgaret eшиr. Qяynanaltыnы yeyяndяn sonra,<br />

alыш-verишя gedяcяyиnи dцшцnцr. Yoldaшы gцnbatana yaxыn<br />

Utrextdяn Kюlnя doьru hяrяkяt edяcяk. Bиr fиlm чяkmяk<br />

цчцn, Azяrbaycana uчacaq.<br />

Sиgaretиnи alышdыrыb pяncяrяyя baxыr. Baxa-baxa,<br />

13<br />

pяncяrя camыndakы turuncso gцnяbaxan чичяyиnиn kюlgяlяndиrяbиlmяdиyи<br />

ышыqlar ичrя dюnцr! Dюnцшmяlяr ичrя,<br />

saqqalыnda pendиr-чюrяk gиzlяdяn Sadыqla dяlиso<br />

Mяlяkяsиnи beynиnиn damarlarыnda dюnцшdцrцr. Onlarы,<br />

Nazlычayыnыn uшqunluьunda dюndяrя-dюnцшdцrя, bиr<br />

sarышыn qaplanыn юnцndя fыrlana-fыrlana oynayan qыzыn<br />

dишиlиk duyьusunu ичиnя yaydыrыr! Dюnцш sevиncи ичrя<br />

sиgaretиnиn tцstцsцnц cиyяrlяrиnя чяkиr! Meyxoшcasыna<br />

Pяncяrяdяn eшиyя baxыr. Ышыq eшиklя ышыklaшaraq, ичичlяшиr!<br />

Чяmяnlяrиn цstцndя bиlgиsayarыn paramparчalыьыnы<br />

gюrdцyцndя, bиlgиsayardan qurtulduьuna arxayыn olur!<br />

Azяrbaycanda чяkяcяklяrи Mamacчlarы gюzцnцn юnцndя<br />

oynaшdыrыb, dюnцшlяrиndя onlarы yaxalayыr. Onlarla dюnmяk<br />

иstяyиr.<br />

Yerиn sюkцlmяsи, gюzlяrиnи parladыr! Bиrdяn-bиrя telefon<br />

sяsиndяn hцrkцnцr! Otaьыn sol bucaьыnda, bala mиzиnиn<br />

цstцnя qoyduьu telefona baxыr. Heч eшиdmяdиyи bиr sяs<br />

eшиdиrcяsиnя, telefona yaxыnlaшыr:<br />

"Bu qara telefon hardan чыxdы" soruшur. Dыrыllayan<br />

telefon beynиnя aman vermяyиr. Sяsиnи kяsmяk цчцn dя<br />

olsa, яyиlяrяk, dяstяyиnи gюtцrцb qulaьыna yaxыnlaшdыrыr:<br />

- Hallo!... Hallo...! Ыch Weиss, dass du da bиst! Bиtte!<br />

Antworte bиtte! Wo warst du denn gesternnacht! Deиn<br />

Freund hat mиch angerufen! Pass auf gцlцm! Bevor du<br />

nach Azяrbaycan flиegst, muss du deиne bцrokratиscnen<br />

sachen erledиgen. Sonst... meиne Blцm...<br />

- Яlo!... Яlo...! Sяnиn orada olduьunu bиlиrяm! Lцtfяn!<br />

yanыt ver lцtfяn! Haradaydыn bя dцnяn gecя! Dostun mяnя<br />

zяng elяmишdи. Dиnlя mяnи gцlцm! Azяrbaycana uчmadan,<br />

kaьaz ишlяrиnи sяn baxmalыsan! Yoxsa...mяnиm gцlц...<br />

Dяstяyи yerиnя qoyaraq, baьlantыnы kяsиr.<br />

•<br />

Valи Gю z я t я n<br />

Алманийада йашайан чох юнямли бир йазарымыз<br />

1964-cц иlиn bиrиncи ayыnda Tцrk kючяrи,<br />

Шahsevяn bиr aиlяdя anadan doьulmuш, 1985-cи<br />

иldя Almanyaya yerlяшmишdиr. 1990dan ana<br />

dиlиndя yazmaьa baшlamышdыr. Valиnиn ana<br />

dиlиmиzdя иlk kиtabы 1992-dя "Dяyиrman<br />

Kюlgяsи" Kюln шяhяrиndя yayыmlanmышdыr.<br />

Valи Gюzяtяnиn ясярляри sыrayla:<br />

1- Dяyиrman Kюlgяsи (Azяrbaycan иlя Tцrkиyя tцrkcяsиndя<br />

1992 Kюln Bayquш yayыmы)<br />

2- Qaraltыlar Mahnыsы (Шersяl dцzyazыlar, Latиn-яrяb яlиfbalarыyla,<br />

Bayquш Yayыmы 1992 Kюln)<br />

3- Bayquш 1 (Иncяsяnяt, Яdяbиyat dяrgиsи. Yaz 1993 Koeln<br />

Bayquш Yayыmlarы. Latиnlя Яrяb яlиfbasыnda 190 sяhиfя).<br />

4- Bayquш 2 (Yay 1993, Latиnlя Яrяb яlиfbasыnda, 172 sяhиfя)<br />

5- Bayquш 3 (Yaz 1994, Latиnlя Яrяb яlиfbasыnda, 262 sяhиfя)<br />

6- Tunqac (Dцzyazыlar) yayыnlanmamыш<br />

7- Barmaqиzи (Dцzyazыlar) yayыnlanmamыш<br />

8- Bиr Qucaq Ышыq (Seчmя шerlяr, 1995dя Gцney Azяrbaycanda<br />

яrяb яlиfbasыyla qaчaq yayыnlanmыш.)<br />

9- Gиzlи dюyцntцlяr (Seчmя dцzyazыlar. 1995dя Gцney<br />

Azяrbaycanda яrяb яlиfbasыyla qaчaq yayыnlanmыш.)<br />

10- Bиr Balaca Hя (Шer, Gиtar, Saz)<br />

11- Sиzlяrя (Шerlяr. Bayquш yayыnlarы. Yay 1996 Koeln- Latиn-<br />

Яrяb яlиfbalarыyla)<br />

12- Hя (6 шer kиtabыmdan seчmяlяr. 167 шer. Yenи dцnya Yayыn<br />

evи. 1997 Gцney Azяrbaycanda yayыnlanmыш. Яrяb яlиfbasыyla)<br />

ЫSBN: 964-91427-6-2<br />

13- Yenи Dalьa Sonrasы (97-98 Шerlяrи. 114 Шer) yayыnlanmamыш<br />

14- Azяrbaycan Odlar Yurdu (Sяnяtsяl-bяlgяsяl, 55 Dяqиqяlиk<br />

bиr fиlm. Yay 1998. Quzey Az.dan... Holandanыn иkи шяhяrиndя<br />

yayыnlanmыш)<br />

15- Dцш+ Sяn+ Heч (Yenи Dalьa Sonrasыndan seчиlmиш 21<br />

Dяqиqяlиk чalьыsayar aracыlыьыyla bяstяlяnmиш. CDyя qayыt)<br />

16- Mamacч (13 bюlцmdяn oluшan Bиr Roman.)<br />

17- Sяrgи (2000 иlиndяkи Sяnяt sяrgиmиn Vиdeo fиlmи)<br />

18- Bиr Шaka (38 Шer, Tцrkcя-Almanca dиllи шerlяr: Sяrgи<br />

Sonuclarы ) yayыnlanmamыш.<br />

19- SonDЮkцM (Qarышыq 61 Шer) yayыnlanmamыш.<br />

20- ШЯN ШиИR FЯLsяFЯ dИLИ mи yayыnlanmamыш.<br />

21- Yumurta (uшaq юykцsц- Az.tr. Almanca) yayыnlanmamыш.<br />

22- Doqquzlar (Yepyenи шerlяr) yayыnlanmamыш.<br />

23- Mяcиm (шersяlyazыlar) yayыnlanmamыш.<br />

24- Koelnde "YepYenи bиr sяrgи" adlы resиm sяrgиsи (05.06.04dяn<br />

20.07.04dяcяn)<br />

25- www.dalgam.com<br />

26- AyAz<br />

27- Q. Q. bичиmlяr<br />

28 -Almanca: http://sudamen.blogspot.com<br />

14<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"Taxt-taca yиyяlяnmяyя hazыrlaшan<br />

vяlияhdя 29 yaшыna qяdяr sяfeh vя xoшbяxt<br />

uшaq hяyatы sцrmяyя иcazя verяn иmperиya,<br />

tяbии kи, daьиlmaьa, yoxa чыxmaьa mяhkum иdи."<br />

"Ey mяьlub olmuшlar! Ey<br />

alчaldыlmышlar!<br />

Ey lяnяtlяnmишlяr! Ey unudulmuшlar!<br />

Ey heчnя olanlar! Qorxmayыn,<br />

heч kиm юzц ola bиlmяz, heч kиm!<br />

Hяmчиnиn krallar, xoшbяxt padшahlar,<br />

mяhшur adamlar, kиnoulduzlar,<br />

yerlяrиndя olmaq иstяdиyиnиz zяngиnlяr.<br />

Onlardan xиlas olun! Onlar yox olan kиmи<br />

sиzя "sиrr" kиmи tяqdиm etdиklяrиnи tapacaqsыnыz.<br />

Юldцrцn onlarы! Юz sиrrlяrиnиzи yaradыn,<br />

юz tapmacalarыnыzы tapыn!"<br />

O.Pamuk. "Qara kиtab"<br />

Иlahя Ucaruh<br />

T Ц RKЦ N QARA KИ TABЫ<br />

"Юzbяk,<br />

tцrkmяn,<br />

azяr,<br />

qazax -<br />

hamыsы bиr soydur..."<br />

Tцrk mahnыsыndan<br />

Бяшяrиyyяtиn "rяnglи" kиtablarы az deyиl,<br />

mяsяlяn, "Qыrmыzы Kиtab", "Yaшыl<br />

Kиtab", "Sarы Kиtab", "Aь Kиtab",<br />

"Tцrkцn Qыzыl Kиtabы" vя s.<br />

Sadaladыqlarыmdan bиrиncи цч kиtab qяdиm<br />

xяzяr-yяhudи tarиxи яlaqяlяrиndяn gedиr<br />

(bax: M. Pavич "Xяzяr sюzlцyц"). 1939-cu<br />

иldя mцstяqиl Fяlяstиn dюvlяtиnиn yaradыlmasы<br />

mяsяlяsи иlя baьlы "Aь kиtab" adlы<br />

sяnяd ortaya чыxmышdы. "Tцrkun Qыzыl<br />

Kиtabы" tцrklяrиn qяdиm tarиxdя yaratdыьы<br />

dюvlяtlяr, иmperиyalar, hяmчиnиn tцrk<br />

xaqanlarы Gцntяkиn, Tonyиkuk, Иltereш,<br />

Hun sяrkяrdяsи Atиlla, Mete, Чиngиz xan,<br />

Яmиr Teymur, Batu Xan, Toьrul Xan kиmи<br />

шяxsиyyяtlяrиn tarиxdяkи fяalиyyяtlяrи haqdadыr.<br />

"Qara kиtab" иsя "at чapыb, qыlыnc<br />

oynadыb, ad qazanan" bu шяxsиyяtlяrиn elobalarыnыn<br />

aqиbяtиndяndиr.<br />

Mцasиr tцrk яdяbиyyatиnиn яn mцbahиsяlи vя populyar<br />

яsяrи sayыlan "Qara kиtab", 90-cы иllяrиn яvvяllяrиndя Qяrb<br />

яdяbи dцnyasыnыn kяшfи sayыlan tцrk yazarы Orxan Pamukun<br />

4-cц romanыdыr. Mцrяkkяb, qarma-qarышыq, eynи zamanda<br />

dяbdяbяlи yazи tяrzиnя malиk olan bu яsяrdя yazar,<br />

erudиsиyasыnы nцmayиш etmяklя bяrabяr Avropa oxucusunun<br />

яksяrиyyяtиnя tanыш olmayan bиr sыra tarиxи faktlar<br />

цzяrиndя, юzцnцn etиrafыna gюrя, "yцksяk sяslя dцшцnцr."<br />

Mцsahиbяlяrиnиn bиrиndя Pamuk, "...Sиzи иntellektual,<br />

чoxplanlы, keyfиyyяtlи яdяbиyyat maraqlandыrыrsa, "Qara<br />

kиtab"ы oxuyun",-sюylяmишdи. Яsяrиnиn adыnы nиyя "Qara<br />

kиtab" qoymasы иlя baьlы suala, bunun яsla sяbяbиnи<br />

bиlmяdиyиnи demишdи. Onun sюzlяrиnя gюrя, "kиtabыn hazыr<br />

olmasыna baxmayaraq, adы mцяyyяn deyиlmиш vя xanыmы иlя<br />

sюhbяtdя bu ad tяsadцfяn ortaya чыxmышdыr." Lakиn bu<br />

kиtabыn adыnыn tяsadцfи qoyulmasыna иnanmaq, mяncя,<br />

avamlыq olardы.<br />

"Qara kиtab"da mцxtяlиf aшkar vя gиzlи, sяtиraltы vя<br />

sяtиrцstц qatlarыn bиr-bиrиnя dolaшdыrыlmasы, qarышmasы,<br />

lakиn яsяrя xяlяl gяtиrmяmяsи, яksиnя яsas иdeyaya xиdmяt<br />

etmяsи sяbяbиylя bяzи tяnqиdчиlяr Orxan Pamuku "yazычыsиmfonиst",<br />

"bюyцk forma ustasы", яsяrиnи<br />

иsя "roman-xartиya", "roman-sиvиlиzasиya"<br />

adlandыrmышlar.<br />

Иlk юncя O.Pamukun "Mяnиm Adыm<br />

Qыrmыzы", "Qar" romanlarы kиmи "Qara<br />

kиtab"ыn da Rюyaya иthaf edиldиyиnя<br />

dиqqяtиnиzи yюnяltmяk иstяrdиm. Kиmdиr<br />

Rюyaц Vя ya nяdиr bu Rюyaц Bunun cavabыnы<br />

anladыьыm qяdяr sonda verяcяyяm...<br />

Mцяllиfиn baшqa mяhшur romanlarы<br />

kиmи, "Qara kиtab"da da vяtяnиnя, keчmиш<br />

tarиxиnя, иslama qarшы neqatиv baxыш vardыr.<br />

Nяdяndиr bu mцnasиbяtц "Gцldцrяnиn<br />

yanыna yox, aьladanыn yanыna get"<br />

Azяrbaycan atalar sюzцnц yada salыb,<br />

yazarыn bu antиpatиya sяbяblяrиnиn,<br />

motиvlяrиnиn bяzи uclarыndan tutmaьa<br />

чalышaq.<br />

"Qara kиtab" dцnyada иlk uьurlu tцrk detektиvи kиmи<br />

tanыnmaqdadыr. Yoxa чыxmыш sevиmlи hяyat yoldaшы Rюyanы<br />

axtaran Qalиb, Иstanbulda axtarышlara baшlayыr. Bu<br />

axtarышlarыn hяr epиzodu mяtnиn яlvan sцjetиnя yenи<br />

naxышlarla toxunulur: sufи alиmanя poezиyasыnыn чoxsaylы<br />

alleqorиk metaforalarы, dиnsиzlиk, kafиrlиk motиvlяrи, hцrufи<br />

fиrqяsи vя bяktaшиlяr qardaшlыьы, sufи fяlsяfяsи, dюvlяt<br />

чevrиlишlяrи, Шяrq-Qяrb problemlяrи vя s. Mцяllиf, иrfantяsяvvцf<br />

gюrцшlяrиnя bяlяd olmadыьыnы, bunlarы ancaq<br />

ruhuyla yaшadыьыnы, hиss etdиyиnи vurьulamышdы.<br />

Roman, hekayя ичиndя hekayя цsulu иlя yazыlыb.<br />

Qatlarыnыn чoxluьu яsяrя mцxtяlиf sяpkиlи faktlarыn daшыnыlmasыndan<br />

иrяlи gяlиr. Professиonal jurnalиst Pamuk иnformasиyanы<br />

sevиr, bunun hamыsыnыn mяna vя dяyяrиnиn<br />

olduьunu sюylяyиr. Mяtnlяrиn яlaqя tиplяrи -- иntertekst,<br />

paratekst, metatekst, hиpertekst, arxиtekstuallыq, Pamuk<br />

yaradыcыlыьыnda genиш realиzя edиlиr. M. Hotdиnerя gюrя,<br />

"mяhz иntertekstlя tяmas prosesиndя mцasиr mяdяnиyyяt<br />

цчцn dяyяrи devalvasиyaya uьramыш, konnotasиyalarыn,<br />

baшlanьыcы иtиrиlmиш mяnalarыn mяdяnи qavrama reaktuallaшdыrmasы,<br />

yяnи "иtиrиlmиш mяnalarыn tяzяdяn kяшfи" иmkanы<br />

aчыlыr."<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 15


"Mиstиka vя panteиzm иlя dolu dцnyada яsas<br />

yarasalar, qыzыlgцl suyu vя nяшяdиr, иtmиш sevgиlи иsя яsas<br />

deyиl ..."<br />

"Yolgetmя gedиlяn sяmtdяn daha юnяmlи иdи"<br />

"Oxucu kцtlяsиnя hansыsa bиr иdeyanы tяlqиn etmяk<br />

иstяyяn yazычы gяrяk яsrlяr boyu Qara dяnиzиn dиbиndя<br />

yatan fяlakяtя uьramыш gяmи qalыqlarыnы suyun цzцnя<br />

qaldыrma kиmи, onu oxucu yaddaшыnыn dяrиnlиklяrиndяn<br />

чыxarda". O.Pamuk da tцrk tarиxиndя tяsadцfяn vя ya qяsdяn<br />

dиqqяtdяn kяnarda qalan, яksяrиyyяtиn romantиk<br />

иdealиzяyя bцrцdцyц faktlarы цzя чыxarыr, tяhlиl edиr.<br />

Иslamdan qopub, qeyrи-ortodoksal olmuш, sonra yenя<br />

dя иslama qayыdan, ortodoksallaшan tяzadlы panteиzmи,<br />

tяsяvvцfц tяnqиd edяnlяrиn sыrasыnda duran O.Pamuk da<br />

gюrцnmяkdяdиr. Avropanыn Иntиbah vя Aydыnlanma<br />

чaьlarыnыn mцtяfяkkиrlяrиndяn fяrqlи olaraq, cяmиyyяtи<br />

dяyишmяk, xиlas etmяk planlarыndan mяhrum olan sufиlяr,<br />

sиyasи fяlsяfя vя hцquq sиstemlяrи ortaya qoymadыlar.<br />

Tяsяvvцf sayяsиndя иslam Шяrqиndя gцclц fяrdlяr yetишsя<br />

dя, цmumиyyяtdя иslam dцnyasы иnkишaf etmяdи. Tяsяvvцf<br />

bцtцn toplumu dяyишdиrяcяk vя gяlишdиrяcяk zehnиyyяt<br />

yarada bиlmяdи vя hцquq planыnda fиqh (яnяnяvи иslam<br />

hцququ) sиstemиnя yuvarlandыlar. Bu hяqиqяtи daha parlaq<br />

nцmayиш etmяk цчцn mцяllиf, Иslam vя tяsяvvцf fиkrиnиn<br />

zиrvяsи sayыlan Mevlanя Cяlalяddиn Rumиnиn hяyatыndan<br />

bяzи qяrиbя faktlara цz tutur: "23 oktyabr 1244-cц иldя иlk<br />

gюrцшdяn sonra Mevlana Cяlalяddиn Rumи vя Шяms<br />

Tяbrиzи mяdrяsяdя dцz 6 ay tяk qalыblar, bиr dяfя dя olsun<br />

oradan чыxmayыblar... Шяms Tяbrиzиnиn mцяmmalы yoxa<br />

чыxmasыndan sonra axtarышlardan yorulan Mevlana bиr gцn<br />

"Sяn demя mяn - oyam! Onda nиyя mяn onu axtarыramц"-<br />

deyиr... Шяms Tяbrиzиdяn sonra Mevlanя чox adи bиr<br />

zяrgяrlя yaxыnlыq edиr. Иkиncи "yaxыn dost" юlяndяn sonra<br />

onun yerиnи elя yenя adи bиr adam tutur... Bu fakt<br />

Mevlanяnиn юz mяnяvи halыna ишarя edиr, bцtцn araшdыrmaчыlarыn<br />

sцbut elяmяyя чalышdыьы Tяbrиzlи Шяmsиn gцclц<br />

tяsиrиnиn gюstяrиcиsи deyиl... Шяms Tяbrиzиnи юldцrmяyи<br />

Mevlanяnиn юzц яmr edиb... Bu юlцmdяn яn чox Mevlanя<br />

qazanыrdы: sыravи hacыlar cяrgяsиndяn bюyцk mиstиk шaиrlяr<br />

dяstяsиnя dцшцr, demяlи, bu юlцmц яn чox o arzulaya<br />

bиlяrdи... Mиstиka vя panteиzm иlя dolu dцnyada яsas<br />

yarasalar, qыzыlgцl suyu vя nяшяdиr, иtmиш sevgиlи иsя яsas<br />

deyиl. ... Axtarыш vя mяqsяdя doьru hяrяkяt, sevgиlиnиn<br />

tapиlmasыndan daha vacиb иdи..." - bu qяnaяtя, romanda<br />

jurnalиst araшdыrmasы yapan Cяlal gяlиb чыxыr. Lakиn qeyrиpopulyar<br />

mцnasиbяtиnя vя "bюyцk dиn xadиmи Mevlanяnи<br />

tяhqиr etdиyиnя gюrя" Cяlal, mяktяb mцяllиmи tяrяfиndяn<br />

kцчяdя gцllяlяnиr. Fиkиr verяk - mяktяb mцяllиmи<br />

tяrяfиndяn. Zahиrяn sekular, lakиn mahиyyяtcя mцsяlman<br />

юlkяsи olan Tцrkиyyяdя mцяllиmиn hяtta aqressиv fanatиklиk<br />

nцmayиш etdиrmяsи savadsыz qara camaatыn hansы psиxolojи<br />

sяvиyyяdя olmasыndan xяbяr verиr. Иslamыn ruh zиrvяsи<br />

sayыlan sufиlиkdя axtarыш, axtardыьыnы tapmaqdan, yol getmя<br />

иsя gedиlяn sяmtdяn daha юnяmlи olduьundan, tarиx boyu<br />

mцsяlman dцnyasыnыn иrяlиlяmяmяsиnя, bяшяrиyyяtя yenи<br />

tюhfя verя bиlmяmяsиnя vя, demяlи, gerиlиyиn parlaq<br />

rяmzиnя dюnцшmяsиnя xиdmяt etmишdи. Axtarыш mяqsяdя<br />

dюnяndя, proses nяtиcяdяn vacиb olanda, cяmиyyяt yerиndя<br />

saymaqda qalar, praqmatиzmиn чatышmazlыьыndan mиllяt<br />

dя, dюvlяt dя иtиrяr, qazanmaz...<br />

"Gюrцnцr kи, sиfяtlяrиmиzя mяna vermяk цчцn<br />

yenи sиstem yaratmaq, yenи цsul kяшf etmяk lazыmdыr..."<br />

"Hцrufиlяrиn sиrrи, varlыьыn mahиyyяtиnи иfadя edиrdи."<br />

Hцrufиlяrиn peyьяmbяrи, Quranыn gюrцnяn hяqиqи<br />

mяnasыna yox, gюrцnmяyяn sиrlи mяnasыna иnandыьыna gюrя<br />

юldцrцlяn Fяzlullah Nяиmи vя onun davamчыsы, etиqadыna<br />

gюrя dиrи-dиrи dяrиsи soyulan hцrufи шaиr Nяsиmи fяlsяfяsиndяn<br />

яtraflы sюz aчan Pamuk bunu, Mevlanяyя шцbhяlяrlя<br />

dolu mцnasиbяtdяn fяrqlи olaraq, bюyцk hюrmяt,<br />

sиmpatи vя юnяm vermяklя edиbdиr: "Hцrufиlяrиn Tanrыnыn<br />

иnsan sиfяtиndя tяzahцr etmяsи иnancыna layиqlи qиymяt<br />

verиlmяmяsи, bu tяlиmиn unudulmasы, sиfяtlяrиmиzdя<br />

mяnanыn, dцnyada иsя sиrrиn иtmяsи demяkdиr... Иndи<br />

sиfяtlяrиmиz boшdur, onlarы яvvяlkи kиmи oxumaьa иmkan<br />

yoxdur, qaшlarыmыz, burnumuz, gюzlяrиmиz, baxышlarыmыz,<br />

sиfяtиmиzиn иfadяlяrи mяnasыzdыr... Dцnyanы sadя, bиrmяnalы,<br />

sиrsиz gюrяnlяr mяьlubиyyяtя, vя bunun qaчыnыlmaz<br />

nяtиcяsи olan kюlяlиyя mяhkumdurlar... Hцrufиlяrиn sиrrи,<br />

varlыьыn mahиyyяtиnи иfadя edиrdи." Sиvиlиzasиyanыn dцnya<br />

sиrrиnи unutmasыnы O.Pamuk, tяfяkkurцn яsaslarыndan<br />

mяhrum olma sayыr.<br />

Romanda hцrufиlиk иdeyalarыnы tяdrиcяn шишиrdяn yazar,<br />

иnanclarы fanatиkcя иfrata, absurda yuvarladanlara,<br />

bayaьыlaшdыranlara bиr mesaj yollayыr sankи. (Son zamanlar<br />

Amerиka yaxыnlыьыnda guya dяnиzlяrdя tutulan bяzи<br />

balыqlarыn, elяcя dя meшяlяrdяkи bяzи aьac yarpaqlarыnыn<br />

цstцndя tяbияtиn "яlи иlя" яrяb hяrflяrиlя "Allah" sюzц<br />

"yazыlmasы" haqda шayияlяr, sиyasи "xal" qazanmaq цчцn<br />

Qяrb юlkяlяrиnиn xцsusи qurumlarыnыn иslamчыlarыn<br />

mцhavиzяkarlыqlarыnы, vя, demяlи, fanatиklиklяrиnи, cahиllиklяrиnи<br />

artыrmaq mяqsяdиylя bu cцr "tяdqиqatlara", "oyunlara"<br />

яl atmalarы yenи kяшf deyиl...) Dиnи cяrяyanlarыn,<br />

иnanclarыn sиyasяtчиlяrиn яlиndя bиr nюv kцtlяшdиrиcи kцtlяvи<br />

sиlaha, vasиtяyя чevиrmяlяrи mцasиr dцnyada sakrallыq<br />

(mцqяddяslиk) anlayышыnыn иtиrиlmяsиnя, иdeyalarыn чюkmяsиnя,<br />

oьurlanmasыna gяtиrиb чыxarыr. Mцяllиfиn nяzяrиncя,<br />

bu, Шяrqиn Qяrbя uduzmasы anlamыna gяlmяkdяdиr:<br />

"Fяzllullah "Cavиdannamя"dя цstцюrtцlц yazmыш kи, Qяrb<br />

vя Шяrq arasыndakы toqquшma dюvrlяrи tяsadufи deyиl,<br />

qanuna uyьunluqdur. Bu toqquшmalarda hяmиn o tarиxи<br />

mяqamda dцnyanы sиrlяrlя vя иkиmяnalы tapmacalarla dolu<br />

gюrяn qalиb gяlиrdи."<br />

16<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"Bиr zamanlar bцtцn mюvcudluьun юzц шeиr иdи..."<br />

"Yuxunun yaxшы cяhяtlяrиndяn bиrи<br />

can atdыьыmыz иdealdan nя qяdяr uzaqda olduьumuzu<br />

unutmaьa иmkan verиr."<br />

"Oxшatdыqlarыnыn hamыsыnы юzцndя bиrlяшdиrяn bиr<br />

шяxsиyyяt" olduьunu etиraf edяn Pamuk, Dostoyevskи,<br />

Bredberи kиmи yazычы-mцtяfяkkиrlяrиn bиr fиkrиnи "Qar"da<br />

olduьu kиmи, "Qara kиtab" romanыna da daшыyыr,<br />

bяшяrиyyяtиn иlkиn, qяdиm чaьlarыnыn шяrtиlиklяrdяn,<br />

sцnииlиklяrdяn, чяrчиvяlяrdяn azad olmasыnы, цmumиyyяtlя<br />

bцtцn mюvcudluьun шeиr olduьunu vurьulayыr, o чaьlarыn<br />

gиzlи hяsrяtиnи чяkиr: "O dumanlы sяhяr чaьlarыnda yuxudan<br />

oyananlar yuxunu gerчяklиkdяn, poezиyanы hяyatdan,<br />

иnsanlarы adlarыndan ayыra bиlmиrdиlяr. O zamanlar hяyat<br />

vя tarиx o qяdяr hяqиqи иdи kи, hяyat nяdиr, tarиx nяdиr<br />

soruшmaq heч kиmиn aьlыna belя gяlmиrdи. Yuxular<br />

yaшanыlыrdы, hяyat yozulurdu. O zamanlar яtrafda olan hяr<br />

шey kиmи иnsanlarыn da sиfяtlяrи mяnalы иdи." (Burada Dяdя<br />

Qorqudun hяddи-buluьa чatmыш Alpan elиnиn gяnclяrиnя<br />

ad qoymasы yada dцшцr, o zamanlar ad hяr fяrdиn юzяl<br />

xцsusиyyяtlяrиnя gюrя, mяharяtиnя gюrя verиlиrdи,<br />

qazanыlыrdы, vя, demяk kи, Pamukun da qeyd etdиyи kиmи,<br />

иnsanlarы adlarыndan ayыrmaq olmurdu... )<br />

"Yuxularыn vя boшluьun rяngи qaradыr"<br />

"Юzц ola bиlmяyя qadиr olmayan xalqlar,<br />

юzцnц baшqa sиvиlиzasиyalara oxшadan sиvиlиzasиyalar,<br />

baшqalarыnыn tarиxи иlя kиfayяtlяnяn mиllяtlяr иflasa,<br />

nяslиn kяsиlmяsиnя vя unudulmaьa mяhkumdurlar...<br />

Skиflяr, kalmыklar, mиdиyalыlar юzlяrи olmaq<br />

иstяmяdиklяrиndяn yoxa чыxmышlar."<br />

"Hяyatda hяr шey olanlarыn tяkrarы, oxшatmasы, yansыlamasыdыr"<br />

deyяn yazar, tarиxиn, bяшяrиyyяtиn bиr yerdя saymasыna,<br />

иrяlиlяmяmяsиnя, yetkиnlяшmяmяsиnя vя bununla<br />

da belя taleиmиzиn heч dяyишmяmяsиnя ишarя edиr.<br />

Romanda vяlияhdиn naьыlы, tцrklяrиn шюhrяtlи иgиdlиklяrиndяn,<br />

"qыzыl чaьlarыndan" sonra "qara gцnlяrя" цz tutmalarыnыn,<br />

fяlakяtlяrя uьrama sяbяblяrиnи yada salыr,<br />

gяlяcяk aqиbяtиmиzdяn цstцюrtцlц xяbяr verиr: "Tarиx,<br />

nюvbя иlя dяyишиlяn eynи mяnalы dюvrlяrdяn иbarяtdиr, vя bu<br />

bиr aksиomadыr. Ona gюrя dя иndи bиz bяdbяxtlиklяr zolaьыna<br />

hazыr olmalыyыq, vя bu, dцz xoшbяxt hяyatыn sцrdцyц<br />

zaman qяdяr sцrяcяkdиr..."<br />

Osmanlы sultanlarыnыn hakиmиyyяt чяkишmяlяrи dяhшяtlи<br />

sяhnяlяrlя dolu olubdur. Yalnыz torpaqlarыnыn (vя demяlи,<br />

varиdatlarыnыn) artыrыlmasыnы dцшцnяn fatehlяr, padшahlыq<br />

taxtыna чыxar-чыxmaz, yerdя qalan qardaшlarыnы юldцrцr,<br />

sonra da etdиklяrиndяn яzab чяkdиklяrиndяn rahat yaшaya<br />

bиlmиr, dяlи olurdular. "Taxt-taca yиyяlяnmяyя hazыrlaшan,<br />

юz dюvlяtиnиn tarиxиnи bиlmяyя mяcbur olan hяr vяlияhd<br />

tarиx kиtablarыndan oxuya bиlяrdи kи, babalarыndan bиrи, ЫЫЫ<br />

Mehmed, padшah olduьunda, ичlяrиndя sцdяmяr kюrpяlяr<br />

dя olmaqla, 12 qardaшыnы юldцrtdцrmцшdц. Sonralar suиqяsd<br />

kиmи qяlяmя verиlяn boьulma, zяhяrlяnmя vя ya<br />

baшqa cцr qяtl gюzlяyяrяk yaшamaq dюzцlmяzdиr... Belя<br />

vяzиyyяtdя "mяn oyundan чыxыram" mяnasыnda olan dяlи<br />

olma, яlbяttя kи, taxta yиyяlяnmяyи gюzlяyяn (юlцmцnц<br />

gюzlяmяyя bяrabяr olan taxta yиyяlяnmяyи) vяlияhdlяr<br />

цчцn qurtulmanыn яn asan yolu иdи... "Dяlи olmaq"<br />

padшahыn xяbяrчиlяrиnиn nяzarяtиndяn, иntrиqaчы<br />

sиyasяtчиlяrиn qяsd vя tяlяlяrиndяn qurtulmaq anlamыnda<br />

иdи. "Dяlи olmaq", taxt-taca yиyяlяnmяk kиmи dюzцlmяz<br />

xяyallardan xиlas olmaq иdи... Иmperиya xяrиtяsиnя nяzяr<br />

salan hяr bиr padшah olmaq иstяyяn vяlияhd, bцtцn<br />

mяsulиyyяtи цzяrиnя gяtцrяcяyи vя иdarя edяcяyи torpaqlarыn<br />

nяhяng vя sonsuz olduьunu anlayыrdы. Gяlяcяk<br />

mяsulиyyяtиn mиqyasыnыn dяrkиndяn qorxmayan vяlияhd<br />

dяlи sayыlmaya bиlmяzdи..."<br />

Иmperator taxtыnы gюzlяyяnlяrdяn цчцncц olan vяlияhd<br />

Osman Cяlalяddиn Яfяndи, kиtablarыn kюmяyи иlя<br />

padшahlыьыn юhdяsиndяn daha yaxшы gяlя bиlяcяyиnи<br />

dцшцnцr, 6 иl dцnyanыn mяhшur kиtablarыnы oxuyur. Lakиn<br />

sonra 10 иl onlardan canыnы qurtarmaq иstяyиr, onlarla<br />

dюyцшцr. O, kиtablardakы sяslяrиn, fиkиrlяrиn vя hadиsяlяrиn<br />

yerиnя юz sяsиnи, fиkrиnи vя hadиsяlяrиnи qoymaq иstяyиr,<br />

dцшцnцr kи, "юzц ola bиlmяyя qadиr olmayan xalqlar, юzцnц<br />

baшqa sиvиlиzasиyalara oxшadan sиvиlиzasиyalar, baшqalarыnыn<br />

tarиxи иlя kиfayяtlяnяn mиllяtlяr иflasa, nяslиn kяsиlmяsиnя<br />

vя unudulmaьa mяhkumdurlar... Skиflяr, kalmыklar,<br />

mиdиyalыlar юzlяrи olmaq иstяmяdиklяrиndяn yoxa<br />

чыxmышlar." (Яrяblяшяn, farslaшan, ruslaшan, чиnlяшяn tцrklяrя<br />

dя aиddиr bu fиkиr...)<br />

Юzц olmaьыn mцmkцnlцyц vя ya qeyrи-mцmkцnlцyцnц<br />

dцшцnяn bu gяnc vя aьыllы vяlияhdиn yuxuda yatdыьы yerdя<br />

юlmяsи sиmvolиk mяna daшыmaqdadыr. Bu sиmvol, sekular<br />

dюvlяt olan (vяlияhdиn Volterи, Шopenhauerи vя s. Avropa<br />

mцяllиflяrиnи mцtalия etmяsи buna ишarяdиr) Tцrkиyyяnиn dя<br />

"yata-yata" (vя ya "yatыrыla-yatыrыla") gяlяcяkdя dцnya<br />

xяrиtяsиndяn yoxa чыxma tяhlцkяsиnи ehtиmal edиr.<br />

(Tцrkиyyяnи nяdяn bu aqиbяt gюzlяdиyиnи soruшanlara cavabы<br />

nюvbяtи abzaslarda vermяyя чalышacaьam.) Hяrяmxana<br />

eyш-ишrяtиndяn, яtrafdakы cahиllиkdяn bezmиш, yalnыz mиllяtиnи<br />

necя xoшbяxt vя dюvlяtиnи necя иdarя edяcяyиnи<br />

dцшцnяn vяlияhdиn vaxtsыz юlцmцndяn sonra taxt-taca,<br />

uшaqlыqda шиllя vurduьu qardaшы Mяmmяd Rяшad Яfяndи<br />

oturur. Osman иmperatorluьunun bu son hakиmи, юlkяsиnи<br />

bяlalara sцrцklяmиш, bюyцk mцharиbяnи uduzaraq, чюkdцrmцшdцr.<br />

Чцnkи "taxt-taca yиyяlяnmяyя hazыrlaшan vяlияhdя<br />

29 yaшыna qяdяr sяfeh vя xoшbяxt uшaq hяyatы sцrmяyя<br />

иcazя verяn иmperиya, tяbии kи, daьиlmaьa, yoxa чыxmaьa<br />

mяhkum иdи." Tцrklяrиn bяxtи heч gяtиrmиr dцшцncяlи<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 17


padшahlardan: XЫX яsrdя Qacar иmperatorluьunda da<br />

шahzadя Abbas Mиrzanыn vaxtsыz юlцmц sяbяbи иlя dя<br />

Gцney Azяrbaycanыn o zamankы Avropa mяdяnиyyяtиnя<br />

yaxыnlaшma cяhdlяrи яngяllяndи. Nяtиcяdя mиllи шцurdan<br />

mяhrum vя soyca tцrk olan Qacar иmperatorluьunun<br />

шahlarы юlkяnи aьыllыca иdarя etmяdиklяrиndяn, dюvlяt<br />

чюkdц, baшqa, шovиnиst mиllяtиn, farslarыn яlиnя keчdи, 1925<br />

cи иldя Иran adlы dюvlяt yarandы, o bюyцk яrazиdя mюvcud<br />

olan tarиxиn sиyasи vя mяdяnи varиsи farslar oldu.Чцnkи<br />

tцrklяrиn gяlяcяklя baьlы heч bиr planlarы olmamышdыr.<br />

Dцnяnиn иdarячиsи, bu gun kюlя olmuшdur. "Bugцn-иndиkи<br />

zaman" - tarиxиn yaratdыьы durumdur. Cяnubи Azяrbaycan<br />

юz-юzцnя яsarяtя keчmяmишdиr. Tцrk tarиxиndяkи qяflяt vя<br />

cяhalяt bu mиllяtи яsarяtя sюvq etmишdиr, иndи иsя onun<br />

dцшцnяn qыz-oьullarы farsыn zиndanыnda can vermяkdя, ya<br />

da mиllи kиmlиklяrиnи dяrk etdиklяrиndяn yurdlarыnы tяrk<br />

etmяk mяcburиyyяtиndяdиrlяr.<br />

18<br />

Suи-qяsd tarиxиmиzlя baьlы bиr sиrr aчacaq<br />

Boьazlarda yenи dюvlяt qurulacaqdыr.<br />

O.Pamuk<br />

"Prиnsиp kиmи, plцralиzm bиganяlиyя doьru, hяr cцr<br />

dяrиnlиyиn иtиrиlmяsиnя doьru deqradasиya edиr,<br />

mяnasыzlыьa, yanlышlыqlar vя yalanlar<br />

plцralиzmиnя axыb dюnцr."<br />

Soljenиcыn<br />

Иstanbulun vя цmumиyyяtlя Tцrkиyyяnиn qeyrиqяnaяtbяxш<br />

durumunundan oxucusu иlя "dяrdlяшяn"mцяllиf,<br />

bunun sяbяblяrиnи dиnи fanatиzm, mиllи laqeydlиk, sиyasи<br />

dayazlыqda gюrцr. Yazarыn fиkrиncя, bu sиyasи dayazlыq,<br />

qяdиmlяrdя kahиnlяr tяrяfиndяn aшkar, иndи иsя pяrdя arxasыnda<br />

dцnyanы иdarя edяn transmиllи korporasиyalarыn<br />

dяyиrmanыna su tюkmяkdяdиr. 2 mиn иllиk tяcrцbяlяrя<br />

dayanan, uzaq gяlяcяyя hesablanan, dюvlяtlяrи, dиnlяrи vя<br />

mиllяtlяrи mяhvetmя vя яsarяtdя saxlama planlarы, O.<br />

Pamukun fиkrиncя, gиzlи hazыrlanan fиzиkи vя mяnяvи terror,<br />

zor vя manqurtlaшdыrma yolu иlя hяyata keчиr. Bu qяsdи<br />

Tцrkиyyяdя hazыrlayanlarыn яksяrиyyяtи юzgяlяшmяyя<br />

meyllи olan tцrklяrиn elя юzlяrиdиr: "Yad юlkяnиn dиlиndя<br />

yazыlan чaьrышlarы tяrcцmя edиr, camaata paylayыrlar,<br />

иnandыqlarы иdeya uьrunda чalышыr. Яslиndя иsя bu cavanlar<br />

sadяcя baшqa cцr olmaq иstяyиrlяr. Gиzlи tяшkиlatlardan<br />

yenи, qondarma adlar, pasportlar alыb иstиfadяetmя,<br />

dяyишиlmя, yenиlяшmя macяralarы xoшlarыna gяlиrdи. Lakиn<br />

dяyишиldиkdяn sonra tяzяdяn яvvяlkи vяzиyyяtя qayыtmaq<br />

mцmkцn deyиl..." Юzgяlяшmя fяalиyyяtиnя dяhшяtlи meyl,<br />

tцrklяrиn bиr zaman kцtlяvи шяkиldя юz Gюy Tanrыsыndan<br />

ayrыlыb, яrяblяrиn dиnиnя fanatиkcя цz tutmalarыna sяbяb<br />

deyиlmиц Fanatиk цчцn fяalиyyяt, nяtиcяdяn daha vacиbdиr.<br />

Praqmatиklяr цчцnsя яksиnя... Tarиx gюstяrиr kи, fanatиklиk<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />

dя, praqmatиklиk dя ayrы-ayrыlыqda bяшяrиyyяtя xяlяl<br />

gяtиrиr. Ta qяdиmdяn fanatиklиyи praqmatиzmlя ahяngdar<br />

bиrlяшdиrmяyи bacaran xalq, dцшцnцrяm kи, dцnyanыn яn<br />

aьыllы sayыlan mиllяtиdиr...<br />

Tцrklяrиn yяhudиlяrlя tarиxи qohumluьunu xatыrladan<br />

Pamuk, "mцasиr era yяhudи erasы, XX яsr иsя yяhudи яsrи"<br />

olduьuna gюrя, yяhudиlяшmяmяyиmиzя bиr nюv tяяssцflяnиr:<br />

"Avropa vя Amerиka yяhudиlяrиnиn яksяrиyyяtи mиn иllяr<br />

boyu Qafqaz vя Volqa чayы arasыndakы яrazиdя yerlяшяn<br />

yяhudи-xяzяr dюvlяtиndяn чыxmышlar. Bиlиrdиk kи, xяzяrlяr<br />

иudaиzmи qяbul etmиш tцrklяrdиr ... Иkи qardaш tayfalarыn<br />

иnkишaf tarиxиnи иzlяmяk olduqca maraqlыdыr. Иyиrmи яsr<br />

mцddяtиndя kюч edиb bиr-bиrиlя daиma tяmasda olaraq,<br />

sankи hansыsa bиr duyulmaz musиqи sяdasы altыnda sиam ekиzlяrи<br />

tяk rяqs rиtmlяrиndя fыrlanыrdыlar. Bиr yerdя yaшamaьa<br />

mяhkum olan bu иkи tayfa bиrlяшmяdи kи bиrlяшmяdи..." Bu<br />

genetиk yaxыnlыьы tяsdиqlяmяk цчцn Pamuk, jurnalиst<br />

Cяlalla Eduard Robиnsonun uzaq qohumlar kиmи bиrbиrиlяrиnя<br />

bяnzяmяlяrиnи qeyd edиr. Dцnyaya яn чox elm,<br />

иncяsяnяt, sиyasяt, иqtиsadиyyat sahяlяrиndя dahи<br />

шяxsиyyяtlяr bяxш edяn yяhudиlяrиn hяr cяhяtdяn supermиllяt<br />

olmasыnы etиraf etmяmяk mцяllиfя чяtиndиr...<br />

Bununla bяrabяr, yazar demяk иstяyиr kи, юzц olmaq<br />

иstяmяyяn tцrklяr, heч olmasa иslam adы altыnda яrяb tarиxи<br />

иlя kиfayяtlяnmяk yerиnя, юz soy qohumu olan Шяrqи<br />

Avropa yяhudиlяrиnиn иnancыna meyllяnsя иdи, иndи daha<br />

uьurlu bиr talehи yaшayardы. Rus atalar sюzцndя olduьu<br />

kиmи, "иkи шяrdяn daha kичиk olanы seчяrlяr".<br />

"Boьazlarda yenи dюvlяt qurulacaqdыr. Bu dяfя mиn<br />

иllяr boyu bиr neчя dяfя olduьu kиmи, bu yenи dюvlяtdя<br />

gяlmяlяr az olacaq..." Gюrяsяn bununla Qяrb dяyяrlяrиnя,<br />

sиyasяtиnя bиr mяnalы yanaшmayan Pamuk nяyя ишarя edиrц<br />

Mцasиr Tцrkиyя цzяrиndя yenи dюvlяtи az saylы gяlmяlяrlя<br />

necя qurmaq olarц Bu mцяllиf tяxяyyцlцdцr, yoxsa яdяbи<br />

formaya bцrцnmцш tarиxи-sиyasи proqnozdurц Cavabы,<br />

"иudeylяrиn tцrk olduьu qяdяr dя tцrklяrиn иudey olduьunu<br />

bиlmиrdиk" cцmlяsиndя axtarmaq gяrяkdиr. Bu иfadя,<br />

Tцrkиyя vяtяndaшlarыnыn pasportlarыnda mиllиyяt qeydи<br />

цчцn ayrыlan sяtrdя ermяnиnиn dя, yяhudиnиn dя, lazыn da,<br />

kцrdцn dя, vя s. mиllи azlыqlarыn sиyasи "sяhv" (ya suчц)<br />

ucbatыndan "tцrk" yazыlmasы sяbяbиlя dя gяlяcяkdя baш<br />

verя bиlяcяk sиyasи duruma ишarя deyиlsя, bяs nяdиrц...<br />

"Yenи gяlяnlяr иndиkи sakиnlяrи "yenи adamlara",<br />

qulluqчulara dюndяrяcяklяr. Bundan юtrц yaddaшыmыzы alыb<br />

bиzи soysuz, zamansыz, keчmишsиz vя tarиxsиz bиr mяxluqlara<br />

чevиrяcяklяrиnи tяxmиn etmяk цчцn hяtta Иbn Hяldunu<br />

oxumaьa belя, ehtиyac yoxdur... Yaddaшыmыzы mяhv etmяk<br />

цчцn яvvяl onlar tцrk uшaqlarыna Иstanbul mиssиoner mяktяblяrиndя<br />

aчыq-bяnюvшяyи rяngиndя mayyя ичиzdиrmяyи<br />

planlamышdыlar. Lakиn sonra Qяrbиn "humanиst" qanadы bu<br />

radиkal addыmы kиmyяvи maddяlяrиn zяrяrlи olduьundan<br />

tяhlцkяlи saymышdы. Bundan sonra daha yumшaq, amma<br />

daha uzun mцddяtя hesablanmыш kиno vя musиqи цsulu tяt-


иq edиlmишdиr... Шцbhяsиz kи, bu цsul, sankи gюydяn dцшmцш<br />

gюzяl qadыn sиfяtlяrиnиn nцmayиши, gюzяl musиqи, иlahи<br />

qцdrяtи xatыrladan tяbияt mяnzяrяlяrи, parlaq, ичkиlяrlя<br />

dolu яlvan шцшяlяr, sиlah, tяyarяlяr vя иndиyяdяk gюrцnmяmиш<br />

paltarlar-bunlar, mиssиonerlяrиn Latыn Amerиka vя<br />

Afrиkada sыnaqdan keчиrиlяn цsullardan daha effektlи<br />

nяtиcяlяr verиr.... Adamlar ekrandakыlar kиmи yaшamaq,<br />

geyиnmяk, sevmяk иstяyиr, юzlяrиnи kиnoqяhrяmanlarыn<br />

yerиndя tяsяvvцr edиr. Иstanbulun mяnяvи-maddи чюkцшц vя<br />

kиno uьurlarы arasыndakы bиrbaшa яlaqяnи dюvlяt xadиmlяrиmиz<br />

hяqиqяtяn mи gюrmцrц Юlkяmиzdя fahишяxanalarыn<br />

vя kиnoteatrlarыn eynи kцчяlяrdя aчыlmasы tяsadцfцdцrmцц"<br />

Яhalиnиn иqtиsadи problemlяrиnи, yoxsulluьu ortadan<br />

qaldыrmadan mяnяvиyat, яxlaq problemlяrиnиn dя ortadan<br />

qalxmayacaьы шцbhяsиzdиr. Bunlarы dцшцnяn yazarыn "tцrk<br />

dцшmяnи" olmasыna иnana bиlmиrяm... (Amerиka yazarы<br />

Чarlz Bukovskиnиn dя Meksиkanыn acыnacaqlы gerчяklиyи<br />

haqda "Sяfeh Иsalar" adlы kичиk hekayяsиndя dя bu aчыqbяnюvшяyи<br />

rяng Latыn Amerиkasыnыn sиmvolu kиmи gюrцnmяkdяdиr...)<br />

Bиr zamanlar taxt-taca, hakиmиyyяtя yиyяlяnmяk<br />

xatиrиnя яn yaxыn qohumlarыnы qяddarca qяtlя yetиrяn<br />

padшahlarы dцшцnяrkяn, sиyasи nиyyяtlяrи dюvlяt bayraьыnda<br />

юz rяmzи иfadяsиnи tapan etnosun da, modern цsullardan,<br />

yяnи чaьdaш kцtlя psиxologиyasы, sosиal mцhяndиslиk<br />

elmlяrиnиn, шцur manиpulyasыlarы naиlyyяtlяrиnи genиш иstиfadя<br />

edиb, pambыqla baш kяsиb dцnya hakиmlиyиnи яlя<br />

almaq иstяyяn qцvvяlяrиn, юzц olmaq иstяmяyяnlяr цчцn<br />

"tяrяqqи" vя "plцralиzm" tяlяlяrиnя dцшmяk heч dя чяtиn<br />

deyиl.<br />

Heчkяsя gиzlи deyиl kи, bцtцn dцnyada mason xofu<br />

dolaшmaqdadыr. Bu xof, yaxыn gяlяcяkdя cяmиyyяtиn иkи<br />

sиnfя bюlцnяcяyи fиkиrlяrиnя sюykяnиr. Sиnиflяrdяn bиrиnиn<br />

yenи dюvrцn (unиkal bиlgи vя sosиal шяbяkя tяшkиl etmяk<br />

bacarыьыyla bиrlиkdя) bцtцn яsas resurslara hakиm olacaьы,<br />

dиgяrиnиn иsя yenи elиta nцmayяndяlяrи tяrяfиndяn utanmazca,<br />

vя, ola bиlsиn kи, qяddarca manиpulyasиya obyektи<br />

olacaьы ehtиmalыdыr. Bu manиpulyasиyalarыn plцralиzm,<br />

lиberalиzm adlarы altыnda keчиrиlmяlяrи haqda<br />

A.Soljenичыnиn dцшцncяlяrиnя цz tutaq: "Plцralиzmи onlar<br />

tarиxиn alи naиlиyyяtи, fиkrиn alи xeyиrи vя иndиkи qяrb hяyatыnыn<br />

alи keyfиyyяtи sayыrlar. Bu prиnsиpи onlar чox zaman<br />

belя formulя edиrlяr: nя qяdяr чox mцxtяlиf fиkиrlяr olsa, o<br />

qяdяr yaxшыdы. Яsas odur kи, heч kяs юz fиkrиnиn hяqиqиlиyиnи<br />

cиddи иsrar etmяsиn... Prиnsиp kиmи, plцralиzm bиganяlиyя<br />

doьru, hяr cцr dяrиnlиyиn иtиrиlmяsиnя doьru deqradasиya<br />

edиr, mяnasыzlыьa, yanlышlыqlar vя yalanlar plцralиzmиnя<br />

axыb dюnцr... Belяlиklя adamlar meшяdя azmыш kиmи azacaqlar;<br />

hal-hazыrkи dцnya, acиzcя bu paralичя dцчar olubdur:<br />

hяqиqи vя yalan mцddяalarыn, mцtlяq Xeyиrlя mцtlяq<br />

Шяrиn, mяrkяzdяnkяnar nиfaq, fиkиr entropиyasыnыn arasыndakы<br />

fяrqlяrиn иtиrиlmяsи gюz qabaьыndadыr." Bu sюzlяr<br />

цzяrиndя dцшцnmяk bяlkя dя hяlя gec deyиl...<br />

"Baшыnы dиk tutan jurnalиstи dюvlяt hesabыna basdыrarlar"<br />

"Gюrцnяn dцnyanыn arxasыnda sadя sиrr<br />

gиzlяnиbdиr. Bu sиrrиn aчыlmasы иnsanы azad edиr."<br />

O.Pamukun etиrafыna gюrя, bu romanыn yazы tяrzи,<br />

"daha чox mцяllиfиn qяrиbяlиyи иlя bяzяdиlmиш" zяmanяmиzиn<br />

иntellektual tцkяnmяsи haqda "yцksяk sяslя fиkиrlяшmяdиr".<br />

"Hekayяsиnя dиqqяt edяnlяrиn qayьыsыna qalmayan"<br />

Pamuk, romanыn 3-4 yerиndя "kяnaraчыxmalara"<br />

yer verиr, oxucuya юz yazычы "mяtbяxиnиn" pяrdяsиnи bиraz<br />

aчыr: "Adamlarыn яksяrиyyяtи bяzи шeylяrиn mahиyyяtиnи<br />

gюzцnцn qabaьыnda olduьundan gюrmцr... Иkиncи dяrяcяlи<br />

xцsusиyyяtlяrи иsя, gюzя tez чarpmadыьыna gюrя tez dиqqяt<br />

mяrkяzиnя alыrlar. Ona gюrя dя mяn яsas иdeyanы aчыq<br />

demиrяm, onu gиzlяdиrяm,... яsas olan, tamam yenи bиr яsяr<br />

yaratmaq deyиl, mиn иllяr boyu yaradыlan, sonralar unudulan<br />

o dahи яsяrlяrи цzя чыxarmaq vя onlarыn яsasыnda юz<br />

sюzцmц demяyи vacиb sayыram."<br />

Fяlsяfи юzцnцdяrkиn sяrgиsи цчцn sяtиrarasы mяna, иkиncи<br />

mяnalarыn sиrrlи dцnyasыna keчmяyя чalышan, "yenи иши<br />

kюhnя, чox kюhnя tarиxlяrиn, hadиsяlяrиn yenи nяqlиndяn<br />

иbarяt" olan Pamuk, юzцnцn dя elя bu romandaca etиraf<br />

etdиyи kиmи, yцksяk bяdиyyatчыlыq yox, daha чox publиsиstlиyиnи<br />

nцmayиш etmишdиr. Bяzи юzцndяn яsassыz razы<br />

yazarlardan fяrqlи olaraq, иstedanыnы obyektиv qиymяtlяndиrmяyи<br />

bacaran Pamuk bu haqda yazыr: "Яgяr bяdbяxt<br />

bиr jurnalиst yox, яsиl professиonal, иstedadlы yazычы olsaydыm,<br />

яmиn olardыm kи, "Rюya vя Qalиb" hekayяsи aьыllы vя<br />

hяssas oxucunun qяlbиndя hяlя чox иllяr yaшayacaq. Lakиn<br />

kиtabыmы vя bacarыьыmы aydыn qиymяtlяndиrmяyиm bu<br />

яmиnlиyи mяnя vermиr."<br />

Romanda,"baшыnы dиk tutan jurnalиstи dюvlяt hesabыna<br />

basdыrarlar" cцmlяsиndя yazar, hakиm dюvlяt sиyasяtиnя,<br />

иdeologиyasыna "tяn gяlmяsя gen gяrяk" gяzяsи цsyankar<br />

qяlяm sahиblяrиnя fяrqlи fиkиrlяrиnя gюrя qяsd edиlmяlяrи,<br />

sonra da, nя qяdяr qяrиbя olsa da, mяhz hяmиn dюvlяtиn<br />

hesabыna dяfn olunmasы faktlarы, gюrцnцr, yarыmmolla,<br />

yarыmdemokrat Tцrkиyyяdя юzцnцn dя qeyrи-populyar<br />

dцшцncяlяrиnи bиldиrmяsиnиn nя иlя bиtяcяyи Orxan Pamuku<br />

dцшцndцrцr. "Baшыnы dиk tutan"Azяrbaycanыn jurnalиstи<br />

Elmar Huseynovun da dюvlяt hesabыna dяfn edиlmяsиnи<br />

burada xatыrlamamaq чяtиndиr...<br />

Иstanbul, чюkцшцn baшladыьы иlk, sыnaq daшыdыr<br />

"Burada Marsel Prustu vя яsяrиnиn qяhrяmanы<br />

Albertиnanы anlayanlar yarananda, bяlkя<br />

kцчяlяrdяkи bяdbяxtlяr daha yaxшы yaшayacaq,<br />

dяlи qыsqanclыqdan bиr-bиrиlяrиnи bычaqlamayacaqlar."<br />

"Qara kиtab"da Иstanbul шяhяrи "baш qяhrяmanlardan"<br />

bиrиdиr. Шяhяrиn qяdиmlиyи, tarиxи vя s. haqda genиш,<br />

aчыq yazan mцяllиf, onun mцassиr durumunu xыrda, lakиn<br />

lakonиk cиzgиlяrlя verиr: "Burada nяиnkи yaшamaq, hяtta<br />

ayaq qoymaq mяьlub olmaq demяkdиr... Bu dяhшяtlи<br />

шяhяr иndи яvvяllяr yalnыz qaranlыq kиnoteatrlarda<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 19


gюrdцyцmцz иyrяnc sяhnяlяrlя doludur... Иstanbull иsя<br />

hяmиnkи kиmи kasыb qalacaqdыr... Mяscиdlяrиn ичи, hяmишя<br />

olduьu kиmи lampalarыn bиr hиssяsи oьurlandыьыndan,<br />

qяrиbя gюrцnцrdц." Lampalarыn hяtta mяscиdlяrdяn<br />

oьurlanmasы faktы юzц-юzlцyцndя чox шeylяrdяn - kasыblыq,<br />

fяqиrlиk, иdealsыzlыq, dиnи mяbяdlяrиn vя qanunlarыn яhalи<br />

arasыnda ehtиramыnы иtиrmяsиndяn vя s. xяbяr vermяkdяdиr.<br />

Bяyoьlu adыyla tanыnan quldurlarыn Иstanbulda "Klassиk<br />

tцrk иncяsяnяtиnиn dяstяyи klubu" rяsmи adы altыnda<br />

fahишяxana aчmalarы da bu шяhяrиn чюkцшцnцn rяmzlяrиndяndиr.<br />

Romanda, Иstanbulu юz nцfuz daиrяsиnя<br />

almыш Bяyoьlu quldurlarы, bu nяhяng шяhяrиn "qurdlar<br />

sцfrяsи" olmasыnыn sяbяblяrиndяn bиrи kиmи gюrцnmяkdяdиr.<br />

Mцsяlman юlkяlяrиndя kиtaba tapыnanlar, mцtalияnи<br />

sevяnlяr tяbяqяsиnиn hansы mяnяvи facияlяr yaшadыьыnы<br />

Azяrbaycan яdяbиyyatыnыn Keflи Иskяndяr obrazыndan<br />

yaxшы tanыyыrыq. "Qara kиtab"da Иstanbullu bиr qoca tяnha<br />

jurnalиst Avropanыn mяhшur yazarы Marsel Prustun<br />

"Иtиrиlmиш zamanыn axtarышыnda" romanыnы oxuduqda, dиn vя<br />

cahиllиk qaranlыьыna dцшmцш яhalи ичиndя fиkиrlяrиnи<br />

bюlцшmяk цчцn юzцndяn baшqa bu dяrиn яsяrи oxuyana rast<br />

gяlmиr, kиtaba maraq gюstяrяn tapmыr. Jurnalиst, юlkяsиnиn<br />

belя kasыb vя bяdbяxt olmasыna, bu юlkяdя Prust vя onun<br />

Albertиnasыnы tanыyan olmadыьыna gюrя kяdяrlяnиr.<br />

Dцшцnцr kи, "burada Prustu vя Albertиnanы anlayanlar<br />

yarananda, kцчяlяrdяkи bяdbяxtlяr bяlkя daha yaxшы<br />

yaшayacaq, dяlи qыsqanclыqdan bиr-bиrиlяrиnи bычaqlamayacaqlar..."<br />

Bu nяtиcяnи Azяrbaycan reallыqlarыna da aиd<br />

etmяk gяrяk. Kцtlяdя mцtalия alышqanlыьыnыn olmamasыndan<br />

kиtab oxuyanlarыn da яtrafыndakыlara yaranan<br />

mцnasиbяtиnи Pamuk чox yerиndя tutmuшdur: "Heчkяsиn<br />

oxumadыьы Qяrb kиtabыnы lяzzяtlя oxumuш hяr bиr tцrk bиr<br />

mцddяtdяn sonra nяиnkи bu kиtabы lяzzяtlя oxumaьыna,<br />

hяtta bu kиtabы юzц yazdыьыna sяmиmи иnanmaьa baшlayыr.<br />

Vя sonra da яtrafdakыlara yalnыz bu kиtabы oxumadыqlarыna<br />

gюrя yox, onlarыn bu cцr yazmaьa qadиr olmamalarыna gюrя<br />

onlara nиfrяt vя hяqarяtlя baxmaьa baшlayыr." (1992-cи иlиn<br />

nцfuzlu statиstиk mяlumatыna gюrя, hяr bиr Japonиya vяtяndaшы<br />

иldя ortalama 25 kиtab oxuyur. Tцrkиyяdя иsя hяr 6<br />

tцrk иldя 1 kиtab oxuyur (!). Nя qяdяr qorxunc bиr<br />

mяlumat... Yaponиyanыn vя Tцrkиyяnиn fяrqи bu<br />

statиskadan aчыqca gюrцnцr. Azяrbaycan da kиtabчыlыq<br />

kцltцrц baxыmыndan Tцrkиyяyя bяnzяmяkdяdиr.)<br />

Mцtalия kцltцrцnцn yayьыn olmamasы toplumun<br />

цmumи gerиlяmяsиnя gяtиrиb чыxarыr, adamlarы yalnыz maddи<br />

nemяtlяr иstиfadячиsи sяvиyyяsиndя saxlayыr, ruhlarы<br />

kцtlяшdиrиr. Rusиyada son иlиn mяhшur "Duxless" romanыnыn<br />

mцяllиfи Serqey Mиnayevиn fиkrи burada yerиnя dцшцr:<br />

"Aьыllы иstehlakчы hяr kяsя maraqlы deyиl, kцt иstehlakчы иsя<br />

hamы цчцn - dюvlяt, иstehsalчы, falчыlar цчцn иdealdыr. Яlbяttя,<br />

kцt audиtorиyadan yenи Eynшteynlяr doьmayacaq, lakиn<br />

eynи zamanda yenи Чe Qevaralar da doьmayacaq. Bu иsя<br />

цmцmи "tяhlцkяsиzlиk" цчцn daha vacиbdиr..."<br />

Hяyatdan mюcцzяlи heчnя yoxdur. Sюzdяn savayы.<br />

Romanda qяhrяmanlarыn adlarы da mяna yцkц daшыmaqdadыr.<br />

Osmanlыnыn яn dцшцnяn vяlияhdиnиn adы da<br />

Mevlanяnиn яsиl adы kиmи Cяlalяddиn иdи, bunlarыn hяr иkиsи<br />

dя fяalиyyяtиnи, fяalиyyяtиn nяtиcяsиnя deyиl, fяalиyyяtиn<br />

юzцnя yюnяltmишdи, gцclц fяrd olduqlarы qяdяr dя passиv<br />

иdиlяr. Passиv olduqlarыndan иsя cяmиyyяtи dяyишmяkdя heч<br />

bиr иш gюrmяdиlяr.<br />

Romanыn qяhrяmanы Qalиb, Rюyanы axtardыьы kиmи,<br />

bиz tцrklяr dя, bиr zaman dцnyaya qalиb gяlяn fateh ulu<br />

babalarыmыzыn Turan rюyasыnыn axtarышlarыndayыq...<br />

Tяsяvvцfdяkи kиmи, axtaranla axtarыlan eynиlяшиb, bиz tapmaqdan<br />

чox axtarыш lяzzяtиnи yaшamaqdayыq, son nяtиcя<br />

цчцn иsя, hиylяgяr dцшmяnlяrя sиnя gяrяn, bцtюv vя demяlи,<br />

gцclц Tцrk Dцnyasы иdeyasыnы, иdealыnы gerчяklяшdиrmяk<br />

цчцn cиddи proqramlar, projektlяr ortaya qoya bиlmиrиk,<br />

bяlkя dя иstяmиrиk... Bиzlяr, torpaq payыmыzы qoruya<br />

bиlmяyиb, иtиrяndяn sonra axtarышlara dцшцrцk vя sufи<br />

яxlaqыna (estetиkasыna) uyьun olaraq, sonralar axtarыш, tapmaqdan<br />

bиr nюv daha vacиb mяqsяdя dюnцшцr...<br />

Mцtalия, baшqasыnыn шцurunu tяdrиcяn<br />

dяrk etmяk deyиlsя, bяs nяdиrц<br />

"Deyиlяnlяrиn hamыsы юzц-юzlцyцndя hяqиqяt deyиl,<br />

lakиn artыq deyиlяnя vя hяlя deyиlmяyяnя ишarя edиr.<br />

Yalnыz deyиlmяyяnlяr deyиlяnlяrlя uyьunlaшdыrыlanda,<br />

bцtцn mцlahиzяlяr aydыnlaшыr."<br />

Qadamer<br />

"Deyиlmяyяnlя deyиlяnи uyьunlaшdыrыb", bunu anladыm:<br />

"Qara kиtab" ыn adы tяsadцfи deyиl. Qara rяng bu<br />

gцnцmцzцn vя gяlяcяk aqиbяtиmиzиn rяngиdиr. Boшluq,<br />

yuxu vя юlцmцn rяngиdиr qara. "Tцrkцn Qыzыl kиtabы", tцrk<br />

ulularыnыn "Юzцn ol! Юzцn olanda bюyцk olursan!"<br />

чaьrышыnы yada salыr. "Юzц olmaq иstяmяyяn xalqlar yoxa<br />

чыxacaqlar!" xяbяrdarlыьыnы da tцrkцn "Qara kиtab"ы edиr.<br />

Яsяrиn юnцndяkи "Rюyaya иthaf edиlиr" cцmlяsи dя,<br />

mяncя, tцrklяrиn иfratчы dиnчиlиyиndяn vя tяqlиdчиlиyиndяn<br />

oyanmaq иstяmяdиyи bюyцk rюyasыna, юlцmя bяrabяr yuxusuna<br />

hяsr edиlиbdиr. Bцtovlцkdя "Qara kиtab" xяbяrdarlыqdыr,<br />

bяlkя dя mяrsиyя... Pamukdan daha юncя Bюyцk<br />

Hцseyn Cavиd dя bu mesajы<br />

"Tцrk ordusu daиm qoшaraq юlkяlяr almыш,<br />

Яn sonra sиyasяtdя basыlmыш vя bunalmыш"<br />

шяklиndя vermишdиr. Bu mиsralarda sиyasяt bиlgи<br />

anlamыndadыr vя tцrklяr bиlgиsиzcя ancaq иnanaraq юlkяlяr<br />

almыш, sonra da tarиxdя иnancыn yerиnя bиlgи yerlяшdиyи<br />

zaman aldыьы юlkяlяrи saxlaya bиlmяmишdи.<br />

Roman чox planlы olduьundan onun tяhlиlиnи davam<br />

etmяk olardы. Lakиn R.Bartrыn "Oxucu, mяtnи tяшkиl edяn<br />

bцtцn cяhяtlяrи bиr yerя yыьan adamdыr. Lakиn heч kиm,<br />

hяtta яn "nцmunяvи" oxucunun da mяtnиn bцtцn<br />

mяnalarыnы tuta bиlmяsи qeyrи-mцmkцndцr, чцnkц mяtn,<br />

sonsuz dяrяcяdя sonsuzluьa aчыqdыr" fиkrи иlя razыlaшdыьыma<br />

gюrя "Qara kиtab"ыn tяhlиlиnи burada bиtиrиrяm.<br />

•<br />

20<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


Elmin Hяsяnli<br />

***<br />

ayrыldыq...<br />

mяn buna dюzяmяm ki<br />

sяnsiz<br />

nя yaparыm bяn...<br />

mяn sяni bir юmцr boyu unuta bilirmiyim..<br />

unutamam sяni...----deyя qatыqlayыrdыm bu gecя<br />

***<br />

mяni atыb getdin<br />

tяk qaldыm<br />

yol pulumu verяn olmadы<br />

***<br />

ш e r l я r<br />

hяyat<br />

ilk tяpiyi yediyin vaxtdan baшladы<br />

ilk sюyцшц sюymяyinlя davam etdi<br />

dostum,<br />

adamlardan чox яшyalarыn sevildiyi bu dцnyada<br />

heч bir sirr yox, mяna yox<br />

sirrlяri dя,<br />

mяna olmaldыr-ы da<br />

biz uydumuшuq<br />

sяn bunlarы nяzяrя alaraq<br />

heч nяyi nяzяrя almadan<br />

rahat yaшa<br />

***<br />

tam яsяbi<br />

bu юlkяni tяrk etmяmяk цчцn<br />

hяrdяn balaca da olsa bяhanяlяr tapыram<br />

цmidlяr tapыram<br />

amma...<br />

bяlkя yazacaьыm bu cцmlя mяnim gяlяcяk<br />

karyerama tяsir etsin:<br />

mяnim azяrbaycan adlы vяtяnim yoxdur<br />

tцpцrdцm bu юlkяyя!<br />

чцn<br />

bu юlkяdя цmidlяr ana bяtnindя юlяn kюrpя kimi<br />

yox yox yox<br />

indi цmidlяri yox<br />

цmidя hamilя ananы юldцrцrlяr<br />

юldцrцblяr<br />

ў<br />

siqaretin zяhяrli tцstцsцnц bizdяn чox<br />

yer kцrяsi чяkяr canыna<br />

biz yeri qazыb-qazыb o tяrяfdяn amerikadan<br />

чыxmaьы xяyal edirdik<br />

indi dя!<br />

mяqsяdimiz eyni<br />

цsullar dяyiшmiш<br />

sevgilяr цrяyimizdяn чox<br />

qыsa mesaj kanallaыrnda itib batar<br />

sevgilяr цrяyimizdяn daha чox<br />

inboxlarda yaшar<br />

adamlardan daha чox яшyalar sevilяr<br />

gцnяш yeri fыrlatmaqda<br />

milyard ildir<br />

planetlяrlя bu oyunu oynamaqda<br />

яslindя dцnyaыnыn heч bir sirri yox<br />

sirrlяri biz uydurmaqda<br />

Ряссам: Баби Бадалофф<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 21


Ï î ñ ò ì î ä å ð í<br />

FUAD<br />

ZЯRBИYEV<br />

1977-cи иlиn sentyabrыnda Masallы rayonunun Bяdяlan kяndиndя doьulub. 1998-cи<br />

иldя Bakи Dюvlяt Unиversиtиtиnи "Beynяlxalq hцquq" иxtиsasы цzrя fяrqlяnmя dиplomu<br />

иlя bиtиrиb. Hяmиn иldяn tяhsиlиnи Fransada davam etdиrиb.<br />

Fransanыn Qrenobl шяhяrиndя Pyer-Mandes Frans Unиversиtetиndя "Beynяlxalq<br />

sиyasяt vя beynяlxalq иdarячиlиk" иxtиsasы цzrя bakalavr, Strasburqun Robert Шuman<br />

Unиversиtetиndя "Beynяlxalq hцquq" vя "Иnsan hцquqlarы" иxtиsaslarы цzrя magиst<br />

dяrяcяlяrи alыb. Haaqa Beynяlxalq Hцquq Akademиyasыnыn vя Strasburqun Rюne<br />

Kasяn adыna Beynяlxalq Иnsan Hцquqlarы Иnstиtutunun dиplomчusudur. Hazыrda<br />

Иsveчrяnиn Cenevrя шяhяrиndя yerlяшяn "Beynяlxalq mцnasиbяtlяr Иnstиtutu"nda doktorluq<br />

ишиnи hazыrlayыr vя hяmиn Иnstиtutda elmи asиstent kиmи чalышыr.<br />

Ашаьыда Фуадын орижиналдан тяръцмясиндя юнямли постмодернист философларын<br />

ясярляриндян нцмуняляри дяръ едирик.<br />

Bиr qяdяr qяrиbя gюrцnя bиlяcяk bu mюvzunu seчmяyиm<br />

иlk nюvbяdя vaxtы иlя yazdыьыm bяzи шeylяrи tяnqиd etmяk<br />

vя yol verdиyиm bяzи ehtиyatsыzlыqlarыn цzяrиnя qayыtmaq<br />

иstяyиmlя baьlыdыr. "Sюzlяr vя шeylяr" яsяrиmdя mяn<br />

kиtab, яsяr vя mцяllиf kиmи юyrяшdиyиmиz vahиdlяrя bюlцnmяyяn<br />

dиskursиv praktиkalarы, verbal kцtlяlяrи tяhlиl<br />

etmяyя cяhd gюstяrmишяm. Bu яsяrdя konkret olaraq<br />

яsяrlяrdяn yaxud mцяllиflяrdяn deyиl, цmumи bиr шяkиldя<br />

"tяbии tarиx"dяn, "sяrvяtlяrиn analиzи"ndяn, yaxud "sиyasи<br />

иqtиsad"dan danышыram. Amma bцtцn bu mяtn boyu mяn<br />

sadяlюvhcяsиnя mцяllиf adlarи иstиfadя edиr, Bцfondan,<br />

Kцvyedяn, Rиkardodan vя baшqalarыndan danышыr vя bu<br />

adlarы qeyrи-mцяyyяn bиr atmosferdя ишlяdиrяm. Buna<br />

gюrя mяnя tamamиlя haqlы olaraq иkи иrad etmяk olardы<br />

vя hяqиqяtяn dя bu иradlar olundu. Bиr tяrяfdяn mяnя<br />

иrad tutdular kи, nя Bцfonu, nя dя onun yaradыcыlыьыnы<br />

lazыmи шяkиldя tяsvиr etmиrяm, yaxud Marks haqqыnda<br />

yazdыqlarыm Marksыn fиkиrlяrиnя mцnasиbяtdя hяddяn<br />

artыq azdыr. Tamamиlя яsaslы olsalar da bu иradlar qarшыma<br />

qoyduьum layиhяyя mцnasиbяtdя mяnя relevant<br />

gюrцnmцr. Чцnkи mяnиm nиyyяtиm Bцfon ya Marksы<br />

tяsvиr etmяk, yaxud onlarыn dedиklяrи ya demяk иstяdиklяrиnи<br />

tяqdиm etmяk olmayыb. Mяnиm mяqsяdиm onlarыn<br />

mяtnlяrиndя rast gяlиnяn bиr sыra konseptlяrиn vя nяzяrи<br />

sиstemlяrиn formalaшmasыnы tяnzиmlяyяn qaydalarы tapmaq<br />

olub. Mяnя edиlяn baшqa иrad иsя bиr-bиrиndяn чox<br />

uzaq olan Bцfon vя Lиne, Kцvye vя Darvиn kиmи adlarы<br />

yaxыnlыq vя tяbии oxшarlыьыn яn elementar qaydalarыnи<br />

pozaraq eynи kateqorиyalarda tяqdиm etmяyиmdиr.<br />

Amma bu иrad da mяnя adekvat gюrцnmцr, чцnkи mяn<br />

heч vaxt ayrы-ayrы fиkиr adamlarыnыn genealojи cяdvяlиnи<br />

tяrtиb etmяk, yaxud XVИИ, XVИИИ яsrlяrиn alиm yaxud<br />

tяbияtшцnaslarыnыn tиpиk portretlяrиnи tяqdиm etmяk<br />

MИШEL FUKO<br />

"Mцяllиf" nяdиr<br />

nиyyяtиndя olmamышam. Mяnиm<br />

mяqsяdиm daha sadя olub, bu da<br />

spesиfиk dиskursиv praktиkalarыn fяalиyyяt шяrtlяrиnи axtarmaqdan<br />

иbarяtdиr.<br />

Mяndяn soruшula bиlяr kи, belя olan tяqdиrdя nя цчцn<br />

"Sюzlяr vя шeylяr" яsяrиndя mцяllиf adlarы ишlяtmишяm; ya<br />

bunlarи ишlяtmяmяlи иdиm, ya da ишlяtdиyиm halda onlardan<br />

иstиfadя tяrzиnи mцяyyяn etmяlи иdиm. Mяncя bu иrad<br />

tamamиlя яsaslыdыr vя bиzи "mцяllиf" anlayышы haqda<br />

dцшцnmяyя dяvяt edиr. Bu anlayыш fиkиr, bиlиk, яdяbиyyat,<br />

fяlsяfя vя elm tarиxиndя fяrdиlяшmяnиn mцhцm bиr anыnы<br />

tяcяssцm etdиrиr. Hяtta bu gun belя hяr hansы konseptиn,<br />

яdяbи janrыn, yaxud fяlsяfя tиpиnиn tarиxиnи tяsvиr edяrkяn<br />

bu adычяkиlяn bюlgцlяrи иlkиn, sяbatlы vя fundamental<br />

vahиdlяr olan mцяllиf vя яsяrя mцnasиbяtdя иkиncи<br />

dяrяcяlи sayыrlar.<br />

Mяn mцяllиfиn personajыnыn tarиxи-sosиolojи tяhlиlиnи<br />

kяnara qoyuram. Bиzиm mяdяnиyyяtиmиzdя mцяllиf necя<br />

fяrdиlяшиb, ona hansы status verиlиb, nя zamandan<br />

etиbarяn autentиklиk vя mяnsubetmя axtarышlarы baшlanыb,<br />

nя zamandan etиbarяn daha qяhrяmanыn deyиl, mцяllиfиn<br />

hяyatы danышыlmaьa baшlanыb - bцtцn bunlar sюzsцz kи,<br />

tяdqиq olunmaьa layиq mяsяlяlяrdиr. Amma mяn hяlяlиk<br />

dиqqяtи mяtn vя hяr halda иlk baxышda ona kяnar olan vя<br />

zaman etиbarы иlя ondan яvvяl gяlяn bu fиqurun -mцяllиfиn<br />

mцnasиbяtиnя yюnяltmяk иstяyиrяm.<br />

Tяhlиl etmяk иstяdиyиm mюvzunun qoyuluшunu mяn<br />

Beketdяn gюtцrmяk иstяrdиm: "Kиmиn danышmasы heч bиr<br />

яhяmиyyяt kяsb etmиr". Mяncя bu etиnasыzlыqda mцasиr<br />

yazыnыn яn fundamental etиk prиnsиplяrиndяn bиrиnи gюrmяk<br />

lazыmdыr. Mяn "etиk" sюzцnц ишlяdиrяm, чцnkи bu etиnasыzlыq<br />

danышыq yaxud yazы tяrzиnи xarakterиzя edяn bиr<br />

22<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


cяhяtdяn daha чox, иmanent, fasиlяsиz olaraq ortaya<br />

qoyulan, amma tam olaraq heч zaman tяtbиq olunmayan<br />

bиr qaydadыr, bиtmиш mяhsul kиmи gюtцrцlяn yazыnы xarakterиzя<br />

etmяyяn, amma praktиka kиmи baxыlanda yazыda<br />

hakиm olan bиr prиnsиpdиr. Bu qayda чox yaxшы mяlum<br />

olduьuna gюrя onun tяhlиlиnя чox vaxt ayыrmaq lцzumsuzdur.<br />

Onunla baьlы иkи mяsяlяnи xatыrlatmaq kиfayяtdиr.<br />

Яvvяlcя onu qeyd etmяk lazыmdыr kи, bu gцn yazы иfadя<br />

temasыnыn caynaьыndan qurtulub: o yalnыz юzцnя gюndяrиr,<br />

amma buna baxmayaraq daxиlи sяrhяdlяrи иlя mяhdudlaшmыr,<br />

яksиnя bayыra proyeksиyasы иlя tanыnыr. Bu o<br />

demяkdиr kи, o ишarяlяr arasыnda oyun kиmи<br />

sяcиyyяlяndиrиlsя bu oyunda dяlalяt edяnиn tяbияtи dяlalяt<br />

edиlяn mяzmundan daha mцhцm rol oynayыr. Yazы<br />

qaчыlmaz шяkиldя юz qaydalarыndan o yana keчяn vя<br />

belяlиklя bayыra чыxan oyundur. Onun mahиyyяtи yazы<br />

jestиnи nцmayиш etdиrmяk yaxud yazыnыn apologиyasы deyиl,<br />

yazan subyektиn aramsыz olaraq yoxa чыxdыьы bиr meydan<br />

yaratmaqdыr.<br />

Dиgяr mяsяlя иsя bundan da artыq tanышdыr: bu yazы vя<br />

юlцm arasыnda yaxыnlыqdыr. Burada bиz qяdиm яfsanяlяrиn<br />

yaxud yunan epopeyalarы иlя baьlы яnяnяlяrиn яksи olan<br />

bиr praktиka иlя rastlaшыrыq. Belя kи, bu яfsanяlяr vя<br />

epopeyalar qяhrяmanыn юlmяzlиyиnи яbяdиlяшdиrmяk<br />

mяqsяdиnи daшыyыrdы. Яgяr qяhrяman gяnc yaшda юlmяyи<br />

qяbul edиrdиsя, mяqsяd bu иdи kи, onun юlцmlя bюyцk<br />

dяyяr alan hяyatы яbяdиyyяtя qovuшsun. Sankи hekayя bu<br />

qяbul edиlmиш юlцmц satыn alыrdы. Mцяyyяn mяnada "Mиn<br />

Bиr gecя" nagыllarыnыn da яsas motиvи vя mюvzusu юlцmdяn<br />

yayыnmaq иdи. Naьыlчы юz naьыlыnы sяhяr aчыlana qяdяr<br />

davam edиrdи kи, onun aьzыnы hяmишяlиk baьlayacaq юlцmц<br />

юzцndяn kяnarlaшdыrsыn. Шяhrиzadыn яhvalatы bиr nюv<br />

qяtlиn tяrsиdиr, юlцmц uzaqlaшdыrmaq цчцn yorulmaz<br />

cяhdlяrdиr. Bиzиm mяdяnиyyяtиmиz yazыya bu baxышы metamorfoza<br />

uьradыb; иndи yazы qurbanlarla, hяtta hяyatыn<br />

qurbanы иlя яlaqяlиdиr. Sюhbяt kюnцllц sиlиnmяdяn,<br />

kяnarlaшmadan gedиr; bu sиlиnmя ya kяnarlaшmanыn<br />

kиtablarda tяsvиr olunmaьыna ehtиyac yoxdur, чцnkи o<br />

yazычыnыn mюvcudиyyяtиndяn belя yan keчmиr. Юlmяzlиk<br />

gяtиrmяk vяzиfяsи olan яsяr иndи юldцrmяk, юz mцяllиfиnиn<br />

qatиlиnя чevrиlmяk hцququ qazanыb. Floberи, Prustu,<br />

Kafkanы yada salыn. Bundan baшqa юlцm hяm dя yazan<br />

subyektиn fяrdи keyfиyyяtlяrиnиn yox olmasыnda da юzцnц<br />

bцruzя verиr. Yazan subyektиn юzц vя yazыsы arasыndakы<br />

dцnyada onun fяrdиyyяtиnиn heч bиr иzи yoxdur. Yazы oyununda<br />

mцяllиf юlц rolunu oynayыr. Bцtцn bunlar yaxшы<br />

tanыnan mяsяlяlяrdиr vя artыq чoxdandыr kи, яdяbи tяnqиd<br />

vя fяlsяfя mцяllиfиn иtmяsи yaxud юlцmцnц mцяyyяn edиb.<br />

Amma mяnя elя gяlиr kи, bu analиzdяn bцtцn zяrurи<br />

nяtиcяlяr чыxarыlmayыb vя onun nя dяrяcяdя vacиb olmasы<br />

dяqиq шяkиldя anlanmayыb. Daha dяqиq desяm, mяncя<br />

mцяllиfи яvvяlkи statusunda яvяz edяn bиr sыra anlayышlar<br />

var kи, onlar bu prosesdя maneчиlиk tюrяdяrяk lazыmи<br />

nяtиcяlяr чыxarmaьы яngяllяyиr. Mяn bu anlayышlardan<br />

иkиsиnиn цzяrиndя dayanacaьam.<br />

Иlk nюvbяdя яsяr anlayыsыna nяzяr salaq. Mяlum olduьu<br />

kиmи иndи belя hesab olunur kи, tяnqиdиn vяzиfяsи яsяr vя<br />

mцяllиf arasыnda яlaqяlяrи mцяyyяn etmяk, yaxud<br />

mяtnlяrdяn чыxыш edяrяk mцяllиfиn dцшцncяsиnи ya konkret<br />

tяcrцbяsиnи rekonstruksиya etmяk yox, яsяrи юzцюzlцyцndя,<br />

daxиlи arxиtekturasыnda, ичиndяkи яlaqяlяrиn<br />

яsasыnda tяhlиl etmяkdиr. Amma bu zaman dяrhal sual<br />

meydana чыxыr: " Яsяr nяdиr Nяdяn tяшkиl olunub Яsяr<br />

mцяllиf adlandыrыlan шяxs tяrяfиndяn yazыlmыш шey deyиlmи <br />

" Gюrdцyцmцz kиmи mяsяlя bиr qяdяr чяtиnlяшиr. Яgяr bиr<br />

adam mцяllиf deyиlsя, onun yazdыьыna, dedиyиnя, kaьыzlarda<br />

qoyduьuna, ona иstиnad edиlяn шeylяrя яsяr demяk<br />

olarmы Sad mцяllиf olmazdan яvvяl onun kaьыzlarыnыn<br />

statusu nя иdи Yяqиn kи, hяbsdя olarkяn gцn uzunu юz<br />

fantazmalarыnы цzяrиnя kючцrdцyц kaьыz yыьыnыndan baшqa<br />

heч nя.<br />

Amma sюhbяtиn mцяllиfdяn getdиyи mяlum olandan sonra<br />

da mяsяlя tam hяll olunmur. Sual yaranыr : onun bцtцn<br />

yazdыqlarы, dedиklяrи, юzцndяn sonra qoyduqlarы onun<br />

яsяrlяrиnя aиddиrmи Bu hяm nяzяrи, hяm dя texnиkи<br />

problemdиr. Mяsяlяn, Nиtsшenиn яsяrlяrиnи dяrc etmяk<br />

иstяyяndя, harda dayanmaq lazыmdыr Шцbhяsиz kи, hяr<br />

шeyи чap etmяk lazыmdыr. Amma bu " hяr шey " nя<br />

demяkdиr Sюzsцz kи, Nиtsшenиn юzцnцn dяrc etdиrdиyи<br />

bцtцn yazыlar bura aиddиr. Bяs яsяrlяrиnиn qaralamalarы <br />

Шцbhяsиz, onlar da. Bяs aforиzm layиhяlяrи Hяmчиnиn.<br />

Bяs gцndяlиyиn bиr ucunda edиlmиш qeydlяr Onlar da.<br />

Amma tutaq kи, ичи aforиzmlя dolu gцndяlиkdя tяyиn olunmuш<br />

bиr gюrцшlя baьlы qeydиn, bиr цnvanыn, yaxud<br />

camaшыrxana qяbzиnиn цstцnя dцшцrцk. Bunlar яsяrdиr ya<br />

yox Cavab " yox " иsя, nя цчцn Bu cцr problemlяr sonsuzdur.<br />

Bиr adamыn юlцmцndяn sonra qoyduьu mиlyonlarla<br />

иzиn arasыnda " яsяr "и necя mцяyyяn etmяk olar Яsяr<br />

nяzяrиyyяsи mюvcud deyиl vя bu vя ya dиgяr mцяllиfиn<br />

яsяrlяrиnиn kцlиyyatыnы dяrc etdиrяnlяr belя bиr<br />

nяzяrиyyяyя malиk deyиldиrlяr. Suallar sыrasыnы genишlяndиrmяk<br />

olar : mяsяlяn, " Mиn bиr gecя " яsяrdиrmи <br />

Иsgяndяrиyyяlи Klementиn " Stromat "ы yaxud Dиogen<br />

Laersиn " Юmцrlяr "и necя Gюrdцyцmцz kиmи suallar<br />

sonsuzdur. Buna gюrя dя " yazычыnы, mцяllиfи kяnara<br />

qoyaq, яsяrиn юzцnц юyrяnяk " demяk kиfayяt deyиl. Яsяr<br />

anlayышы mцяllиf qяdяr problematиk anlayышdыr.<br />

Mцяllиfиn tamamиlя yox olmasыna mane olan baшqa bиr<br />

anlayыш yazы anlayышыdыr. Яslиndя bu anlayыш mцяllиfя иstиnadы<br />

lцzumsuz etmяlи иdи. Doьrudan da hazыrda yazыya<br />

verиlяn statusda nя yazы jestиndяn nя dя mцяllиfиn nя<br />

demяk иstяdиyиndяn sюhbяt getmиr. Иstяnиlяn mяtn<br />

yayыldыьы mяkan, uzandыьы zaman daxиlиndяkи mюvqeyиnя<br />

mцnasиbяtdя юyrяnиlиr.<br />

Amma fиkrиmcя belя bиr sual qoymaq olar : yazы<br />

anlayышыnыn bu шяkиldя иstиfadяsи mцяllиfиn empиrиk<br />

xцsusиyyяtlяrиnиn transendental bиr anonиmlиyиn цstцnя<br />

transpozиsиyasыna gяtиrиb чыxarmыrmы Mцяllиfиn emprиk-<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 23


lиyиnиn чox nяzяrя чarpan иzlяrиnи yoxa чыxartmaq цчцn<br />

bяzяn paralel, bяzяn bиr-bиrиnя qarшы olaraq иkи metoddan<br />

иstиfadя olunur : tяnqиdи vя dиnи analиz tяrzи. Hяqиqяtяn<br />

dя yazыya prиmordиal status vermяk bиr tяrяfdяn onun<br />

mцqяddяslиyи haqda teolojи mцlahиzяnи, dиgяr tяrяfdяn,<br />

yazыnыn yaradыcы xarakterи haqda tяnqиdи mцlahиzяnи<br />

transendental шяkиldя иfadя etmяk deyиlmи Yazыnыn<br />

unutqanlиq vя tяhrиf sиnaьыna mяruz qaldыьыnы qяbul etmяk<br />

gиzlи mяna haqda dиnи prиnsиpи vя иmplиsиt, qaranlыq mяzmun<br />

haqda tяnqиd prиnsиpиnи transendental mцstяvиdя qoymaq<br />

deyиlmи Yazыnы mцяllиfиn qaиblиyи иlя sяcиyyяlяndиrmяk<br />

dиnиn daиmи vя dяyишmяz яnяnя prиnsиpиnиn vя yazыnыn<br />

mцяllиfиn юlцmцndяn o yana qalmasы haqda estetиk prиnsиpиn<br />

transendental tяrcцmяsи deyиlmи <br />

Buna gюrя mяnиm fиkrиmcя yazыnыn bu шяkиldя xarakterиzя<br />

olunmasы mцяllиflиyя aиd edиlяn xцsusиyyяtlяrиn saxlanmasыna<br />

gяtиrиr. Baшqa sюzlя mцяllиfиn Malarmedяn baшlayaraq<br />

aram bиlmяyяn иtmяsиnя transendental яngяllяr<br />

mane olur.<br />

***<br />

Aydыndыr kи, "mцяllиf daha mюvcud deyиl", "Allah vя иnsan<br />

bиrgя юlцmdяn юlцb" kиmи шцarlarы tяkrarlamaqla<br />

kиfayяtlяnmяk olmaz, mцяllиfиn boш qoyduьu mяkanи<br />

dиqqяtlя mцшahиdя etmяk lazыmdыr.<br />

Яvvяlcя mяn bиr necя kяlmя иlя mцяllиfиn adиnиn иstиfadяsи<br />

иlя baьlы problemlяrя toxunmaq иstяyиrяm. Mцяllиfиn adы<br />

nя demяkdиr O necя fяalиyyяt gюstяrиr Bu suallara tam<br />

cavab gяtиrmяk fиkrиndяn uzaьam, amma bиr neчя чяtиnlиyя<br />

dиqqяtи cяlb etmяk иstяyиrяm.<br />

Mцяllиf adы цmumи adlar sыrasыndandыr vя onlarla eynи<br />

problemlяrи bюlцшцr. (Burda mяn mцxtяlиf tяdqиqatlarыn<br />

arasыnda Sюrlиn ишlяrиnя иstиnad edиrяm). Aydыndыr kи,<br />

цmumи ad (o cцmlяdяn, mцяllиf adы) tяkcя gюndяrиш, иstиnad<br />

funksиyasыnы yerиnя yetиrmиr. O tяkcя adama tuшlanmыs<br />

barmaq deyиl, o mцяyyяn mяnada tяsvиr funksиyasы<br />

daшыyыr. "Arиstotel" deyяrkяn bиz "Analиtиklяr"иn mцяllиfи"<br />

yaxud "ontologиyanыn banиsи" kиmи tяsvиr yaxud tяsvиrlяr<br />

serиyasыnыn ekvиvalentи olan bиr sюz ишlяdиrиk. Dиgяr<br />

tяrяfdяn, mцяllиf adы mяna vermяk funksиyasыndan baшqa<br />

da funksиya yerиnя yetиrиr; mяsяlяn, bиzя bиrdяn mяlum<br />

olsa kи, Rяmbo "Ruhanи axtarыш"и yazmayыb, bu o demяk<br />

deyиl kи, bu цmumи ad ya mцяllиf adыnыn mяnasы dяyишиr.<br />

Цmumи ad vя mцяllиf adыnыn funksиyasы tяsvиr vя tяyиn<br />

qцtblяrи arasыnda realиzя olur; bu ad шцbhяsиz kи,<br />

adlandыrыlan subyektlя mцяyyяn яlaqяdяdиr. Amma bu<br />

яlaqяnи nя tяsvиr, nя dя tяyиn funksиyasы tam шяkиldя иfadя<br />

etmиr.<br />

Dиgяr tяrяfdяn, mяцllиf adы adи adlardan fяrqlи чяtиnlиklяr<br />

yaradыr. Belя kи, hяr hansы шяxsиn цmumи adы иlя onun юzц<br />

arasыnda яlaqя mцяllиf adы иlя bu adыn adlandыrdыьы subyekt<br />

arasыnda яlaqяdяn fяrqlяnиr. Mяsяlяn, яgяr mяnя<br />

mяlum olursa kи, Pyer Dцponun gюzlяrи mavи rяngdя<br />

deyиl, yaxud o Parиsdя doьulmayыb, ya hяkиm deyиl vя s.,<br />

Pyer Dцpon adы цtцn bunlara baxmayaraq eynи adama<br />

gюndяrmяkdя davam edяcяk vя tяyиn яlaqяsи dяyишmяz<br />

qalacaq. Mцяllиf adlarыnыn qoyduьu problemlяr иsя qatqat<br />

daha чяtиndиr: mяsяlяn, яgяr aшkar olunsa kи, Шekspиr<br />

bu gцn turиstlяrиn onun evи kиmи zиyarяt etdиklяrи evdя<br />

doьulmayыb, bu yenиlиk bu mцяllиf adыnыn fяalиyyяtиnя<br />

dяyишиklиk gяtиrmяyяcяk; amma sцbut olunsa kи, Шekspиr<br />

"Sonnet"lяrи yazmayыb, belя dяyишиklиk tamamиlя baшqa<br />

nюvlцdцr vя mцяllиf adыnыn fяalиyyяtиnя tяsиrsиz юtцшmцr.<br />

Яgяr sцbut olunsa kи, Шekspиr Bakonun "Orqanon"<br />

яsяrиnи yazыb vя bu иkи mцяllиfиn яsяrlяrиnи yazan eynи<br />

adamdыr - belя dяyишиklиk mцяllиf adыnыn fяalиyyяtиnи kюklц<br />

шяkиldя dяyишиr. Bиr sюzlя mцяllиf adы dиgяr цmumи adlar<br />

kиmи deyиl.<br />

Mцяllиf adыnыn paradoksal mяxsusиlиyиnи bиr sыra dиgяr<br />

mиsallar da gюstяrиr. Mяsяlяn, Pyer Dцponun mюvcud<br />

olmamasыnы demяk Homer yaxud Hermes Trиmejиstиn<br />

mюvcud olmamalarыnы demяklя eynи шey deyиl. Bиrиncи<br />

halda, bu o demяkdиr kи, Pyer Dцpon adыnы heч kиm<br />

daшыmыr ; иkиncи halda иsя belя mяlum olur kи, bиr neчя<br />

шяxs bиr ad altыnda qarышdыrыlыb yaxud яsl mцяllиf яnяnяvи<br />

olaraq Homer ya Hermes personajlarыna aиd edиlяn heч<br />

bиr cяhяtя malиk deyиl. X.-иn яsl adыnыn Pyer Dцpon deyиl,<br />

Jak Dцran olmasыnы юyrяnmяk bиr шeydиr, Stendalыn<br />

adыnыn Anrи Bel olmasыnы aшkar etmяk tamam baшqa шey.<br />

Bu fяrqlяrи yяqиn kи, bu cцr иzah etmяk olar: hяr hansы<br />

dиskursda mцяllиf adы adиcя bиr element deyиl (hansы kи,<br />

mцbtяda ya tamamlыq ola bиlяr, яvяzlиklя иfadя oluna<br />

bиlяr vя s.); o dиskursa mцnasиbяtdя tяsnиfedиcи funksиya<br />

иcra edиr: mяsяlяn fиlan ad mцяyyяn sayda mяtnlяrи bиr<br />

yerdя qruplaшdыrmaq, onlardan bяzиlяrиnи kяnarlaшdыrmaq,<br />

onlarы baшqa mяtnlяrlя qarшыlaшdыrmaq иmkanы verиr.<br />

Bundan baшqa o mяtnlяrиn bиr-bиrи иlя яlaqяyя qoyulmasы<br />

иmkanыnы yaradыr. Bиr neчя mяtnиn eynи ad altыnda qruplaшdыrlmasы<br />

gюstяrиr kи, onlarыn arasыnda bиr homogenlиk,<br />

qarшыlыqlы иzahetmя xцsusиyyяtи vя s. kиmи яlaqяlяr var.<br />

Nяhayяt, mцяllиf adы dиskursun xцsusи nюv mюvcudluq<br />

tяrzиnи иfadя edиr: hяr hansы bиr dиskurs цчцn mцяllиf<br />

adыnыn olmasы, "bu fиlankяs tяrяfиndяn yazыlыb", yaxud<br />

"fиlankяs bunun mцяllиfиdиr" deyя bиlmяk gюstяrиr kи, bu<br />

dиskurs gцndяlиk hяyatыn xцsusи dиqqяt cяlb elяmяyяn,<br />

dяrhal иstehlak olunan, gяlиb-gedяn sюzц deyиl, xцsusи<br />

qaydada qяbul edиlmяlи olan vя ичиndя hяrяkяt etdиyи<br />

mяdяnиyyяt чяrчиvяsиndя xцsusи status almalы olan sюzdцr.<br />

Bцtцn bunlar gюstяrиr kи, mцяllиf adы adи adamlarыn<br />

adlarыndan fяrqlи qaydada fяalиyyяt gюstяrиr. Nяtиcя<br />

etиbarи иlя belя demяk olar kи, bиzиm sиvиlиzasиyamыzda<br />

mцяyyяn sayda dиskurslar var kи, onlarda "mцяllиf" funskиyasы<br />

var, dиgяrlяrиndя иsя yox. Шяxsи mяktubun иmzaчыsы<br />

ola bиlяr, amma mцяllиfи yox; mцqavиlяnиn qarantы ola<br />

bиlяr, mцяllиfи yox. Kцчяdя oxuduьumuz, dиvara<br />

24<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


yapышdыrыlmыш anonиm mяtnиn tяrtиb edиcиsи var, mцяllиfи<br />

yox. Belяlиklя, mцяllиf funskиyasы cяmиyyяt daxиlиndя bяzи<br />

dиskurslarыn mюvcudluq, sиrkulyasиya vя fяalиyyяt tяrzи иlя<br />

mцяyyяn olunur.<br />

***<br />

Иndи иsя bu "mцяllиf" funksиyasыnы araшdыraq. Bu<br />

funksиyanы daшыyan dиskurs bиzиm mяdяnиyyяtиmиzdя necя<br />

xaraktыrиzя olunur O dиgяr dиskurslardan nя иlя<br />

fяrqlяnиr Mяnиm fиkrиmcя яgяr sюhbяt yalnыz hяr hansы<br />

kиtab yaxud mяtnиn mцяllиfиndяn gedиrsя, dюrd sяcиyyяvи<br />

cяhяt qeyd oluna bиlяr.<br />

Яvvяla bu kиtab vя mяtn mцlkиyyяt obyektиdиr. Onlarыn<br />

aиd olduьu mцlkиyyяt formasы mяxsusи xarakterlяrя<br />

malиkdиr vя artыq uzun иllяrdиr kи, mяcяllяlяшdиrиlиb. Qeyd<br />

etmяk lazыmdыr kи, krиmиnal aspektя mцnasиbяtdя<br />

mцlkиyyяt aspektи tarиxяn sonra gяlиr. Mяtnlяrиn,<br />

kиtablarыn, dиskurslarыn mиfolojи yaxud mцqяddяs personajlardan<br />

fяrqlи, real mцяllиflяrиnиn olmasы dиskurslarыn<br />

transqressиv ola bиlmяsи vя buna gюrя mцяllиfиn cяzalandыrыlmasы<br />

иmkanы иlя baьlыdыr. Bиzиm mяdяnиyyяtиmиzdя<br />

(vя шцbhяsиz kи, bиr sыra baшqa mяdяnиyyяtlяrdя) dиskurs<br />

иlk zamanlarda bиr шey yaxud mяhsul deyиl, akt sayыlыrdы<br />

vя bиr akt olaraq mцqяddяs/qeyrи mцqяddяs, qanunи/<br />

qanunsuz, dиnи/blasfem kиmи иkиqцtblц mцstяvиdя yer<br />

alыrdы.Tarиxяn dиskurs mцlkиyyяt чevrяsиnя daxиl olmazdan<br />

яvvяl rиsklи bиr jest olub. Amma mяtnlяr цчцn<br />

mцlkиyyяt rejиmи bяrqяrar olandan, mцяllиflиk hцquqlarы,<br />

mцяllиf-naшиr mцnasиbяtlяrи, reproduksиya hцquqlarы vя s.<br />

haqda qaydalar qяbul edиlяndяn sonra - yяnи XVИИИ яsrиn<br />

sonu, XИX яsrиn яvvяllяrиndя - yazы aktыna xas olan transqressиya<br />

иmkanы getdиkcя яdяbиyyatыn иmperatиvиnя<br />

чevrиlmяyя baшladы. Elя bиl kи, yazar mцlkиyyяt sиstemиnя<br />

yerlяшdиrиldиkdяn sonra belя bиr status almaьыn яvяzиnи<br />

transqressиyanы sиstematиk шяkиldя hяyata keчиrmяklя<br />

alыrdы.<br />

Dиgяr tяrяfdяn, mцяllиf funksиyasы bцtцn dиskurslarda<br />

unиversal vя sяbatlы шяkиldя reallaшmыr. Bиzиm sиvиlиzasыyamыzda<br />

eynи mяtnlяr heч dя hяr zaman mяnsubиyyяt<br />

tяlяb etmяyиb. Vaxt olub kи, bиzиm иndи яdяbи adlandиracaьыmыz<br />

bиr sыra mяtnlяr (яhvalatlar, naьыllar, dastanlar,<br />

tragedиya vя komedиyalar) onlarыn mцяllиflяrи haqda heч<br />

bиr sorьu-sual olmadan qяbul edиlиr, otцrцlцr vя dяyяrlяndиrиlиrdи.<br />

Onlarыn anonиmlиyи heч bиr чяtиnlиk yaratmыrdы,<br />

onlarыn hяqиqи yaxud ehtиmal edиlяn qяdиmlиyи<br />

qaneedиcи tяmиnat иdи. Bunun яksиnя olaraq, bиzиm иndи<br />

elmи adlandиracaьыmыz vя kosmologиya, fяza, tяbabяt vя<br />

xяstяlиklяr, tяbияt elmlяrи yaxud coьrafиyaya aиd mяtnlяr<br />

Orta яsrlяrdя yalnыz mцяllиfиn adы иlя bиrgя olmaq шяrtи иlя<br />

qяbul edиlиr vя hяqиqяt daшыyыcыsы sayыlыrdы. "Hиpokrat<br />

demишdиr kи...", "Plиn belя nяql edиr kи..." kиmи иfadяlяr<br />

tяkcя dяlиl kиmи иstиfadя olunmurdu. Onlar hяm dя иsbatlanmыш<br />

kиmи qяbul olunmalи dиskurslarыn tanыnma vasиtяsи<br />

иdи. XVИИ yaxud XVИИИ яsrdяn baшlayaraq bu tяcrцbя<br />

kяnarlaшdыrыldы: o zamandan bяrи elmи dиskurslar olduьu<br />

kиmи qяbul olunmaьa baшladы: bu halda onlarиn aиd<br />

olduьu adama иstиnad yox, bиr elmи sиstemя aиdиyyatы<br />

tяmиnat kиmи qяbul olunur. Mцяllиf funksиyasы belя hallarda<br />

kяnara чяkиlиr. Иxtиraчыnыn adы sadяcя bu vя ya dиgяr<br />

teorem, elmи mцlahиzя, patolojи sиndrom цчцn ad kиmи иstиfadя<br />

olunur. Lakиn яdяbи dиskurslar yalnыz mцяllиfи иlя<br />

bиrgя qяbul oluna bиlяr: hяr hansы шeиr yaxud nяsr mяtnиndяn<br />

onun hardan gяldиyи, kиm tяrяfиndяn, hansы<br />

tarиxdя, hansы шяraиtdя, hansы layиhяdяn чыxыш edиlяrяk<br />

yazыldыьы soruшulur. Ona verиlяn mяna, ona tanыnan status<br />

vя dяyяr bu suallara verиlяn cavablardan asыlыdыr. Яgяr<br />

tяsadцfяn yaxud mцяllиfиn юy иstяyи иlя mяtn bиzя anonиm<br />

gяlиb чatыrsa, dяrhal mцяllиf axtarыlmaьa baшlanыr. Яdяbи<br />

anonиmlиk bиzиm цчцn dюzцlmяzdиr- bиz onu yalnыz tapmaca<br />

kиmи qяbul edиrиk. Bиr sюzlя, mцяllиf funksиyasы<br />

яdяbи яsяrlяr цчцn tam gцcц иlя ишlяyиr (Яlbяttя bцtцn<br />

bunlara bяzи nцanslar gяtиrmяk lazыmdыr: artыq bиr neчя<br />

vaxtdыr kи, tяnqиd яsяrlяrи onlarыn fяrdи yaradыcыlarыna<br />

gюrя deyиl, onlarыn janr vя tиpиnя, onlarda rast gяlиnяn<br />

daиmи elementlяrя gюrя analиz edиr. Yaxud, яgяr daha<br />

mцяllиfя иstиnad rиyazиyyatda bu vя ya dиgяr teoremи<br />

yaxud mцlahиzяnи adlandиrmaqdan baшqa heч nяyя xиdmяt<br />

etmиrsя, bиologиya vя tяbabяtdя mцяllиfиn adыnыn vя<br />

onun ишиnиn tarиxиnиn gюstяrиlmяsи tamam baшqa rol<br />

oynayыr: bu tяkcя mяnbяnи gюstяrmяyя xиdmяt etmиr,<br />

hяm dя mцяyyяn bиr dюvrdя bu vя ya dиgяr laboratorиyada<br />

иstиfadя olunan texnиka vя tяcrцbя obyektlяrиndяn<br />

чыxыш edяrяk ишиn etиbarlыlыьыnы mцяyyяn etmяk цчцn<br />

vasиtяdиr).<br />

Mцяllиf funksиyasыnыn цчцncц sяcиyyяvи cяhяtи ondan<br />

иbarяtdиr kи, o mцяyyяn dиskursun spontan шяkиldя<br />

mцяyyяn шяxsя mяnsub edиlmяsи deyиl, mцяllиf fиqurunun<br />

konstruksиyasыna xиdmяt edяn mцrяkkяb bиr яmяlиyyatыn<br />

nяtиcяsиdиr. Шцbhяsиz kи, bu fиqura realиst bиr status vermяyя<br />

cяhd edиlиr - mцяllиf yazыnыn mяnшя yerи kиmи tяqdиm<br />

edиlиr. Amma яslиndя шяxsdя mцяllиf adlandиrиlan (yaxud<br />

шяxsdяn mцяllиf edяn) mяtnиn цzяrиndя aparыlan яmяlиyyatlarыn<br />

(mцяyyяn cяhяtlяrиn relevant sayыlmasы, mцяyyяn<br />

yaxыnlaшdыrmalarыn aparыlmasы, mцяyyяn davamиyyяtиn<br />

aшkar edиlmяsи, mцяyyяn kяnarlaшdыrmalarыn realиzя<br />

edиlmяsи) proyeksиyasыndan baшqa bиr шey deyиl. Bu<br />

яmяlиyyatlar tarиxи dюvrlяrdяn vя dиskursun tиpиndяn asыlы<br />

olaraq dяyишиr. "Fяlsяfя sahяsиndя mцяllиf" "шaиr"lя eynи<br />

qaydada konstruksиya edиlmиr. Eynи zamanda яdяbи<br />

яsяrиn mцяllиfи bu gцn XVИИИ яsrdяkи kиmи konstruksиya<br />

edиlmиr. Amma mцяllиf fиqurunun konstruksиyasы<br />

sahяsиndя sabиt elementlяr dя tapmaq olar.<br />

Mяsяlяn, mяnя elя gяlиr kи, яdяbи tяnqиdиn uzun zamanlar<br />

boyu mцяllиfи mцяyyяn etmяk, daha doьrusu mюvcud<br />

mяtn vя dиskurslardan чыxыш edяrяk mцяllиf formasыnыn<br />

konstruksиyasыnы reallaшdыrmaq tяrzи xrиstиan яnяnяsиndя<br />

mяtnlяrиn autentиklяшdиrиlmяsи praktиkasыndan kиfayяt<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 25


qяdяr bиrbaшa шяkиldя qaynaqlanыr. Baшqa sюzlя desяk,<br />

яsяrdя mцяllиfи "tapmaq" цчцn mцasиr tяnqиd mяtnиn<br />

dяyяrиnи mцяllиfиn mцqяddяslиyи иlя sцbut etmяk цчцn<br />

xrиstиan eqzejetиkasыnыn иstиfadя etdиyи sxemlяrя чox yaxыn<br />

tяrzdя davranыr. "De vиrиs иllustrиbus" яsяrиndя mцqяddяs<br />

Jerom иzah edиr kи, eynи adы daшыma чoxsaylы яsяrlяrиn<br />

mцяllиflяrиnиn legиtиm шяkиldя иdentиfиkasыyasы цчцn yetяrlи<br />

deyиl: baшqa-baшqa шяxslяr eynи adы daшыya bиlяrlяr yaxud<br />

bиrи dиgяrиnиn adыndan suи-иstиfadя edя bиlяr. Tekstual<br />

яnяnяlяrdя ad fяrdиlиyиn markasы kиmи kиfayяt etmиr. Belя<br />

olan halda чoxsaylы dиskurslarы eynи mцяllиfя necя aиd<br />

etmяlи Sюhbяtиn eynи adamdan yaxud fяrqlи adamlardan<br />

getdиyиnи mцяyyяn etmяk цчцn mцяllиf funksиyasыnы necя<br />

reallaшdыrmalы Mцqяddяs Jerom bunun цчцn dюrd meyar<br />

tяqdиm edиr: яgяr mцяllиfя aиd edиlяn яsяrlяrиn ичиndя bиrи<br />

dиgяrlяrиnя mцnasиbяtdя zяиfdиrsя, onu sиyahыdan чыxartmaq<br />

lazыmdыr (bu halda mцяllиf eynи sяvиyyяlи dяyяr kиmи<br />

sяcиyyяlяndиrиlиr) ; яgяr mцяllиfиn bяzи mяtnlяrи onun<br />

dиgяr яsяrlяrи иlя doktrиnal sяvиyyяdя zиddиyяt tяшkиl<br />

edиrsя, yenя eynи qaydada davranmaq lazыmdыr (bu halda<br />

mцяllиf nяzяrи yaxud konseptual cяhяtdяn zиddиyяtsиz<br />

sahя kиmи gюtцrцlцr) ; eynи zamanda fяrqlи bиr stиldя,<br />

mцяllиfиn qяlяmиndя adяtяn rast gяlиnmяyяn sюz vя<br />

иfadяlяr ишlяnmиш яsяrlяrи xarиc etmяk lazыmdыr (burada<br />

mцяllиf stиlиstиk vahиd kиmи gюtцrцlцr) ; nяhayяt, mцяllиfиn<br />

юlцmцndяn sonraya aиd olan hadиsяlяrdяn yaxud personajlardan<br />

danышan яsяrlяrи dя kяnarlaшdыrmaq lazыmdыr<br />

(burada mцяllиf konkret tarиxи an, mцяyyяn sayda<br />

hadиsяlяrиn qovuшma yerи kиmи gюtцrцlцr). Mцasиr яdяbи<br />

tяnqиd hяtta autentиfиkasиya иlя baьlы qayьыlarы olmadыqda<br />

belя (bиr qayda olaraq belя olur) mцяllиfи heч dя fяrqlи<br />

шяkиldя mцяyyяn etmиr: mцяllиf mцяyyяn bиr яsяrdя<br />

mцяyyяn hadиsяlяrиn hяm mюvcudluьunu, hяm dя transformasиyasыnы,<br />

deformasиyasыnы vя dяyишmяlяrиnи иzah edяn<br />

faktordur (bunun цчцn mцяllиfиn bиoqrafиyasыna mцracияt<br />

olunur, onun fяrdи perspektиvи mцяyyяn edиlиr, onun<br />

sosиal mяnsubиyyяtи tяhlиl edиlиr, onun fundamental<br />

layиhяsи aшkara чыxarыlыr). Mцяllиf hяm dя yazыnыn bиrlиyиnи<br />

tяcяssцm etdиrиr - bцtцn fяrqlи cяhяtlяr яn azы evolyusиya,<br />

yetkиnlиk yaxud tяsиr prиnsиplяrи иlя иxtиsara salыnmalыdыr.<br />

Mцяllиf eynи zamanda mцяyyяn mяtnlяrиn arasыnda<br />

ortaya чыxa bиlяcяk zиddиyyяtlяrиn aradan qaldыrыlmasыna<br />

иmkan verяn vasиtяdиr: mцяllиfиn fиkиr dцnyasыnda, arzularыnda,<br />

шцur yaxud tяhtяlшцurunda bиr mяqam olmalыdыr<br />

kи, bu mяqamdan чыxыш edяrяk zиddиyяtlяr hяll oluna, bиrbиrиnи<br />

qarшыlыqlы иnkar edяn цnsцrlяr bиr-bиrиlя uzlaшa<br />

yaxud fundamental yaxud иlkиn zиddиyyяtиn яtrafиnda<br />

yыьышa bиlsиn. Nяhayяt mцяllиf иfadя baxыmыndan bиr<br />

bцtюvlцk tяшkиl edиr vя bu cяhяt onun hяm яsяrlяrиndя,<br />

hяm qaralamalarыnda, hяm mяktublarыnda yaxud fraqmentlяrиndя<br />

юzцnц gюstяrиr. Mцqяddяs Jeromun sadaladыьы<br />

dюrd meyar mцasиr tяnqиdиn mцяllиf funksиyasы иlя<br />

ишlяmяyиnиn dюrd tяrzиnи иfadя edиr.<br />

Lakиn mцяllиf funksиyasы passиv bиr mяtndяn чыxыш edяrяk<br />

hяyata keчиrиlяn sadяcя bиr rekonstruksиya kиmи<br />

qиymяtlяndиrиlя bиlmяz. Belя kи, mяtndя hяmишя mцяllиfя<br />

gюndяrиш edяn mцяyyяn sayda ишarяlяr olur. Bu ишarяlяr<br />

qrammatиka mцtяxяssиslяrиnя yaxшы tanышdыr: bunlar шяxs<br />

яvяzlиklяrи, zaman vя mяkan zяrflиklяrи, fellяrиn tяsrиfиdиr.<br />

Amma qeyd etmяk lazыmdыr kи, bu elementlяr mцяllиf<br />

funksиyasыna malиk olan vя bu funksиyadan mяhrum<br />

dиskurslarda eynи cцr ишlяmиr. Bu sonuncularda sюzцgedяn<br />

elementlяr hяqиqи danишana vя onun dиskursunun<br />

mяkan/zaman koordиnatlarыna gюndяrиr. Bиrиncиlяrdя иsя<br />

onlarыn rolu daha mцrяkkяb vя daha rяngarяngdиr. Yaxшы<br />

mяlumdur kи, tяhkиyячиnиn danышdыьы яhvalat kиmи tяqdиm<br />

olunan romanda bиrиncи шяxsя aиd яvяzlиk, иndиkи zaman,<br />

mяkana aиd ишarяlяr yazычыya, onun yazdыьы ana yaxud<br />

yazma aktыna deyиl, yazычыya mцnasиbяtdя dиstansы<br />

яsяrdяn-яsяrя, hяtta bиr яsяrиn ичиndя dяyишя bиlяn alter<br />

eqoya gюndяrиr. Mцяllиfи hяqиqи yazычы tяrяfdя axtarmaq<br />

onu xяyalи tяhkиyячи tяrяfdя axtarmaq qяdяr yanlышdыrmцяllиf<br />

funksиyasы bu иkиsиnиn arasыnda hяyata keчиr. Belя<br />

zяnn etmяk olar kи, bu roman yaxud poetиk dиskursa aиd<br />

sяcиyyяvи cяhяtdиr, yalnиz kvazи-dиskurslarыn oynadыьы<br />

sahяlяrя aиddиr. Яslиndя иsя mцяllиf funksиyasы olan bцtцn<br />

dиskurslarda bu eqo чoxluьu rast gяlиnиr. Mяsяlяn, bиr<br />

rиyazиyyat traktatыna yazыlmыш юn sюzdя danышan vя bu<br />

traktatыn tяrtиb olunma шяraиtиnи gюstяrяn eqo nя<br />

mюvqeyиnя, nя dя fяalиyyяtиnя gюrя bиr иsbatыn gedишиndя<br />

danышan vя "Mяn belя nяtиcяyя gяlиrяm kи..." yaxud "Fяrz<br />

edиrяm kи..." formasыnda цzя чыxan eqo иlя eynи deyиl: bиr<br />

halda "mяn" ekvиvalentи olmayan, mцяyyяn mяkan vя<br />

zaman daxиlиndя mцяyyяn иши gюrmцш adama gюndяrиr ;<br />

иkиncи halda иsя " mяn " eynи sиmvollar, eynи aksиomlar vя<br />

eynи иlkиn sцbutlar sиstemиnи qяbul edяn иstяnиlяn шяxsиn<br />

tuta bиlяcяyи mюvqenи gюstяrиr. Lakиn eynи traktatda<br />

цчцncц eqonu da aшkar etmяk olar; bu eqo ишиn mяnasыnы<br />

иzah edиr, qarшыya чыxan чяtиnlиklяr, яldя edиlяn nяtиcяlяr,<br />

hяlя qalmaqda olan problemlяrdяn danышыr; bu eqo artыq<br />

mюvcud olan yaxud gяlяcяk rиyazи dиskurslar<br />

mцstяvиsиndя yerlяшиr. Bu halda mцяllиf funksиyasы dиgяr<br />

eqolarы arxa planda qoyan bиr eqo tяrяfиndяn hяyata<br />

keчиrиlmиr. Яksиnя belя dиskurslarda mцяllиf funksиyasы elя<br />

fяalиyyяt gюstяrиr kи, eynи zamanda цч eqonun dиspersиyasыna<br />

gяtиrиb чыxarыr.<br />

Шцbhяsиz kи, axtarышlar sayяsиndя mцяllиf funksиyasыnыn<br />

baшqa cяhяtlяrиnи dя tapmaq mцmkцndцr. Amma mяn bu<br />

dюrd cяhяtlя kиfayяtlяnиrяm, чцnkи onlar яn чox nяzяrя<br />

чarpan vя яn vacиblяrиdиr. Onlarы belя yekunlaшdыrardыm :<br />

mцяllиf funksиyasы dиskurs alяmиnи mцяyyяn vя<br />

artиkulyasыya edяn hцquqи vя иnstиtusиonal sиstemlя<br />

baьlыdыr; o bцtцn dиskurslarla baьlы, bцtцn dюvrlяrdя vя<br />

bцtцn sиvиlиzasиyalarda eynи qaydada fяalиyyяt gюstяrmиr;<br />

o hяr hansы dиskursun spontan шяkиldя onun иstehsalчыsыna<br />

aиd edиlmяsи kиmи mexanиkи prosesdяn deyиl, bиr sыra<br />

spesиfиk vя mцrяkkяb яmяlиyyatlardan иbarяtdиr; o<br />

sadяcя hяqиqи bиr шяxsя gюndяrиш etmиr, eynи zamanda<br />

mцxtяlиf kateqorиyalara aиd шяxslяrиn tuta bиlяcяyи eqolara<br />

gюndяrиr.<br />

26<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


***<br />

Anlayыram kи, иndиyя qяdяr mюvzunu яsassыz шяkиldя mяhdudlaшdыrыram.<br />

Шцbhяsиz kи, rяssamlыq, musиqи, texnиka vя<br />

s. sahяlяrdя mцяllиf funksиyasыnыn nяdяn иbarяt olmasы<br />

haqda danышmaq lazыm иdи. Bundan baшqa hяtta mяnиm<br />

etdиyиm kиmи yalnыz dиskurs alяmиnи gюtцrsяk, dцшцnцrяm<br />

kи, mяnиm "mцяllиf"я verdиyиm mяna hяddяn artыq mяhduddur.<br />

Mяn mцяllиfи иstehsalыnыn legиtиm шяkиldя ona aиd<br />

edиlmяsи mцmkцn olan bиr mяtnиn, bиr kиtabыn yaxud bиr<br />

яsяrиn mцяllиfи kиmи mяhdud шяkиldя tяqdиm etdиm.<br />

Halbukи dиskurs alяmиndя kиtabdan artыq bиr шeyиn mцяllиfи<br />

olmaq иmkanыnы gюrmяk asandыr - mяsяlяn, bиr<br />

nяzяrиyyяnиn, bиr яnяnяnиn yaxud bиr fяnnиn mцяllиfи<br />

olmaq olar kи, bunlarыn hяr bиrиnиn чяrчиvяsиndя baшqa<br />

kиtablar yaxud baшqa mцяllиflяr юz nюvbяsиndя yer ala<br />

bиlяr. Belя mцяllиflяr "transdиskursиv" bиr mюvqedяdиrlяr.<br />

Bu davamlы bиr fenomendиr vя onun bиzиm sиvиlиzasиyamыz<br />

qяdяr yaшы var. Homer vя Arиstotel, kиlsяnиn atalarы bu<br />

rolu oynayыblar; eynи sюzlяrи иlk rиyazиyyatчыlar vя hиppokrat<br />

яnяnяsиnиn mяnшяyиndя duranlar haqda da demяk<br />

olar. Amma mяnя elя gяlиr kи, XИX яsrdя Avropada чox<br />

mяxsusи mцяllиf tиplяrи meydana gяlиb. Onlarы nя " bюyцk<br />

" яdяbиyyat nцmayяndяlяrи, nя dиnи kanonиk mяtnlяrиn<br />

mцяllиflяrи, nя dя elmlяrиn banиlяrи иlя qarышdыrmaq<br />

olmaz. Onlarы bиr qяdяr arbиtrar шяkиldя " dиskursиvlиk<br />

banиlяrи " adlandыraq.<br />

Bu mцяllиflяrи sяcиyyяlяndиrяn cяhяt odur kи, onlar tяkcя<br />

юz яsяrlяrиnиn, kиtablarыnыn mцяllиflяrи deyиllяr. Onlar<br />

bundan daha artыьыnы, baшqa mяtnяrиn formalaшmasы<br />

иmkanыnы vя qaydasыnы ortaya qoyublar. Bu mяnada<br />

onlar, mяsяlяn, bиr roman mцяllиfиndяn чox fяrqlяnиrlяrbu<br />

sonuncu hяr bиr halda юz mяtnиnиn mцяllиfиndяn baшqa<br />

bиr шey deyиl. Bunun яksиnя olaraq, mяsяlяn Freyd tяkcя "<br />

Rюyalarыn tяfsиrи " яsяrиnиn mцяllиfи deyиl, Marks tяkcя "<br />

Manиfest "иn ya Kapиtalыn mцяllиfи deyиl : onlar sonsuz<br />

dиskurslar иmkanыnы yaradыblar. Sюzsцz kи, mяnя asanlыqla<br />

belя bиr иrad tutmaq olar kи, roman mцяllиfиnиn tяkcя юz<br />

romanыnыn mцяllиfи olmasы hяqиqяtя uyьun deyиl; яgяr<br />

sюhbяt kиfayяt qяdяr " vacиb " mцяllиfdяn gedиrsя, o bundan<br />

artыq bиr шeydиr. Sadя bиr mиsal gюstяrmяk цчцn<br />

demяk olar kи, Ann Radklиf tяkcя " Pиreney qяsrиndя<br />

qarabasmalar " vя bяzи baшqa romanlarыn mцяllиfи deyиl, o<br />

hяm dя XИX яsrиn яvvяllяrиndя dяhшяt romanlarы janrыnы<br />

mцmkцn edиb vя bu mяnada onun mцяllиf funksиyasы<br />

onun яsяrиnи юtцb keчиr. Amma mяncя bu иrada belя<br />

cavab vermяk olar : dиskursиvlиyиn banиlяrиnиn (mиsal kиmи<br />

mяn Marks vя Freydи gюtцrцrяm, чцnkи onlar hяm<br />

bиrиncи, hяm dя яn mцhцmlяrиdиr) mцmkцn etdиklяrи bиr<br />

roman mцяllиfиnиn mцmkцn etdиyиndяn tamamиlя<br />

fяrqlиdиr. Ann Radklиfиn mяtnlяrи bu mяtnlяrdяn<br />

qиdalanan bиr sиra bяnzяtmя vя analogиyalara yol aчыb.<br />

Onun yaradыcыlыьыnda mцяyyяn xarakterиstиk<br />

xususиyyяtlяr, fиqurlar, strukturlar var kи, onlar sonradan<br />

yenиdяn иstиfadя oluna bиlиb. Ann Radklиfиn dяhшяt<br />

romanыnыn tяmяlиnи qoymasыnы demяk bu mяnanы verиr :<br />

XИX яsrиn dяhшяt romanыnda Ann Radklиfdя olduьu kиmи<br />

юz gцnahsыzlыьыnыn tяlяsиnя dцшmцs qadыn qяhrяmanы, sиrlи<br />

qяsrи, dцnyadan ona edиlяn pиslиklяrиn яvяzиnи чыxmaьы<br />

юzцnя qayя etmиш mяnfи qяhrяmanы vя s. gюrmяk olar.<br />

Amma mяn dиskursиvlиyиn юzцlцnu qoyanlar kиmи Marks<br />

vя Freyddяn danышanda onu demяk иstяyиrяm kи, onlar<br />

tяkcя mцяyyяn sayda analogиyalarы deyиl, hяm dя<br />

mцяyyяn sayda fяrqlи yanaшmalarы mцmkun edиblяr.<br />

Onlar tяmяlиnи qoyduqlarыndan fяrqlи olsa da ona aиd<br />

olmaqda davam edяn yol aчыblar. Freydиn psиxanalиzиn<br />

bцnovrяsиnи qoymasыnы demяk o demяk deyиl kи, (sadяcя<br />

o demяk deyиl kи) lиbиdo konsepsиyasыnы yaxud rюyalarыn<br />

tяfsиrи texnиkasыnы Abrahamda yaxud Melanи Klaynda<br />

tapmaq olar, bu o demяkdиr kи, Freyd юz mяtnlяrиnя,<br />

konseptlяrиnя, hиpotezlяrиnя mцnasиbяtdя fяrqlи olsa belя<br />

psиxanalиtиk dиskursa aиd olan praktиkanы mцmkцn edиb.<br />

Bu anda yenи bиr чяtиnlиk ortaya чыxыr : sual vermяk olar<br />

kи, mяgяr bu cяhяt иstяnиlяn elm banиsиndя, yaxud hяr<br />

hansы elmdя mцnbиt bиr transformasиya aparmыш иstяnиlяn<br />

mцяllиfdя mюvcud deyиlmи Belя demяk olar kи, Qalиley<br />

tяkcя юzцndяn sonra onun qanunlarыnы tяkrarlanmasы<br />

иmkanыnы yox, hяm dя ondan kяnarlaшmalarы mцmkцn<br />

edиb. Яgяr Kuvye bиologиyanыn, Sosцr lиnqvиstиkanыn<br />

banиsи sayыlыrsa, bu ona gюrя belя deyиl kи, onlarы иmиtasиya<br />

edиblяr, ona gюrяdиr kи, Kцvye mцяyyяn mяnada onun<br />

юzцnцn fиksиzmи иlя daban-dabana zиdd olan tяkamцl<br />

nяzяrиyyяsиnи mцmkцn edиb; yaxud ona gюrяdиr kи, Sosцr<br />

onun struktural analиzlяrиndяn чox fяrqlи olan generatиv<br />

qrammatиka иmkanыnы yaradыb. Belяlиklя, elmdя<br />

tяmяlчиlиk dиskursиv tяmяlчиlиklя eynи sыraya gяlиr.<br />

Lakиn mяnиm fиkrиmcя burada bиr fяrq var vя bu fяrq чox<br />

mцhцmdцr. Elm mиsalыnda tяmяl aktыnыn юzц gяlяcяk<br />

transformasиyalarыn ичиndяdиr; o bиr nюv mцmkцn etdиyи<br />

transformasиyalar sиstemиnиn tяrkиb hиssяsиdиr. Bu aиdиyyat<br />

mцxtяlиf formalarda ola bиlяr. Elmdя tяmяl aktыnыn bu<br />

elmиn sonrakы transformasиyalarыnыn gedишиndя kяшf olunan<br />

daha bюyцk bиr nяsnяnиn mяxsusи tяtbиq halы olmasы<br />

aшkarlana bиlяr. Yaxud hesab edиlя bиlяr kи, bu akt<br />

иntuиsиya vя emprиzm цzяrиndя qurulub; bunun цчцn onu<br />

yenиdяn formallaшdыrmaq zяrurяtи yarana bиlяr, onu daha<br />

samballы шяkиldя яsaslandыrmaq цчцn яlavя nяzяrи<br />

яmяlиyyatlar aparыla bиlяr. Yaxud hяmиn akt tяlяsиk<br />

цmumиlяшdиrmя sayыla bиlяr, bu zaman onun hяqиqи<br />

fяalиyyяt meydanыnы mцяyyяn etmяk lazыm gяlяcяk. Baшqa<br />

sюzlя, elmи tяmяl aktы hяr bиr zaman ondan meydana<br />

gяlяn transformasиyalar aparatыna yenиdяn daxиl edиlя<br />

bиlяr.<br />

Bunun яksиnя olaraq dиskursиvlиyиn tяmяlиnиn qoyulmasы<br />

aktы onun sonrakы transformasиyalarыna mцnasиbяtdя heterogendиr.<br />

Freyd tяrяfиndяn bцnюvrяsи qoyulan psиxanalиzиn<br />

bиr dиskursиvlиk kиmи genишlяndиrиlmяsи ona onun<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 27


иlk vaxtlarda qяbul etmяdиyи цmumиlиk vermяk deyиl,<br />

sadяcя onun цчцn mцяyyяn sayda tяtbиq иmkanlarыnы<br />

aчmaqdыr. Onun daraldыlmasы иsя яslиndя tяmяl aktыnda<br />

elя цnsцrlяrи иzolя etmяk cяhdиdиr kи, yalnыz bu цnsцrlяrя<br />

tяmяlчиlиk dяyяrи tanыnиr vя Freydиn bu vя ya dиgяr<br />

nяzяrиyyя yaxud konsepsиyasы onlara mцnasиbяtdя tюrяmя<br />

yaxud иkиncи dяrяcяlи sayыlыr. Nяhayяt bu tиp banиlяrиn<br />

яsяrlяrиndя hяr hansы mцlahиzя sяhv sayыlmыr; sadяcя bяzи<br />

mцlahиzяlяr qeyrи-relevant sayыldыьы цчцn yaxud onlarыn<br />

baшqa tиp dиskursиvlиyя aиd olmasы hesab olunduьu цчцn<br />

kяnarlaшdыrыlыr. Baшqa sюzlя desяk, elmи tяmяlчиlиkdяn<br />

fяrqlи olaraq dиskursиv tяmяlчиlиk юzцnцn sonrakы transformasыyalarыnыn<br />

tяrkиb hиssяsи deyиl. Bunun nяtиcыsиdиr kи,<br />

burada hяr hansы mцlahиzяnиn nяzяrи dяyяrи bu banиlяrиn<br />

яsяrlяrиnя mцnasиbяtdя mцяyyяn olunur, halbukи Qalиley<br />

vя Nyutonun halыnda onlarыn иrяlи sцrdцyц mцlahиzяlяrиn<br />

statusu fиzиkanыn vя kosmologиyanыn mюvcud normalarыna<br />

mцnasиbяtdя mцяyyяn edиlиr. Qыsaca olaraq belя yekunlaшdыrmaq<br />

olar kи, dиskursиv banиlяrиn yaradыcыlыьы onlarыn<br />

konturlarыnы cыzdыьы elmя vя meydana mцnasиbяtdя yer<br />

almыr, яksиnя bu elm vя dиskursиvlиk иstиnad mяnbяyи kиmи<br />

onlarыn yaradыcыlыьыna mцnasиbяtdя yer alыr.<br />

Bu elementlяrdяn чыxыш edяrяk bu tиp dиskursиvlиklяrdя<br />

qaчыlmaz bиr zяrurяt kиmи rast gяlиnяn " mяnшяyя qayыdыш<br />

" tяlяbиnи anlamaq olar. " Mяnшяyя qayыdыш " dedиkdя nя<br />

baшa dцшmяk lazыmdыr Mяncя bu иfadя иlя юzцnцn mяxsusи<br />

cяhяtlяrи olan vя mяhz dиskursиv tяmяlчиlиyи<br />

sяcиyyяlяndиrяn bиr hяrяkatы gюstяrmяk olar. Qayыdышыn<br />

olmasы цчцn яvvяlcя unutmanыn olmasы zяrurиdиr; sюhbяt<br />

tяsadцfи yaxud anlaшыlmazlыqdan иrяlи gяlяn unutmadan<br />

yox, fundamental unutmadan gedиr. Tяmяl aktы юz<br />

mahиyyяtи etиbarы иlя elяdиr kи, o unudulmaya bиlmяz.<br />

Onu nцmayиш etdиrяn, ondan tюrяnяn eynи zamanda<br />

ondan kяnarlaшmanы vя onu dяyишmяnи tяcяssцm etdиrиr.<br />

Bu qeyrи-tяsadцfи unutmalar иdentиfиkasиyasы vя tяhlиl<br />

edиlmяsи mцmkцn olan konkret яmяlиyyatlar vasиtяsиlя<br />

hяyata keчиr vя onlarы tяmяl aktыna qayыdышla mяhdudlaшdыrmaq<br />

olar. Unutmanыn gяtиrdиyи maneя sюzцgedяn<br />

dиskursиvlиyя bayыrdan pяrчиmlяnmяyиb, o elя<br />

dиskursиvlиyиn tяrkиb hиssяsиdиr, onun qaydalarыnы bu<br />

dиskursиvlиk mцяyyяn edиr. Bu шяkиldя unudulmuш<br />

dиskursиv tяmяl aktы hяm bu unutmadan иrяlи gяlяn<br />

maneяnиn mяnшяyиndя durur, hяm dя bu maneяnи aчmaq<br />

цчцn aчarы tяmиn edиr- elя bиr tяrzdя kи, bu unutmanы<br />

ancaq gerиyя qayыdышla kяnarlaшdыrmaq olar. Bundan<br />

baшqa bu qayыdыш mяtnя qayыdышdыr, daha dяqиq desяk<br />

mяtnиn boшluqlarыna, sяtиraltы mяnalarыna qayыdышdыr. Bu<br />

qayыdыш unutmanыn maskaladыьы, gиzlяtdиyи, yaxud yanlыш<br />

ya pиs шяkиldя doldurduьu boшluьun цzяrиnя qayыdышdыr vя<br />

o hяmиn boшluьu yaxud чatышmamazlыьы yenиdяn aшkar<br />

etmяlиdиr. Bu proses boyu иsя bиz tяmяl dиskursиvlиyя<br />

qayыdышы sяcиyyяlяndиrяn daиmи mцzakиrяnи gюrцrцk : bиr<br />

tяrяfdяn deyиlиr kи, bu burada deyиlиb, oxumaq kиfayяt иdи<br />

kи, bunu aшkar edяsяn, gяrяk gюzlяrиn qapalы, qulaqlarыn<br />

tutulmuш olsun kи, bunu nяzяrdяn qaчыrasan; dиgяr<br />

tяrяfdяn иsя deyиlиr kи, burda olan sюzlяrиn heч bиrи bu<br />

mяsяlяnи hяll elяmиr, bunun цчцn sяtиrlяrиn arasыnda,<br />

sюzlяrиn arasыnda axtarmaq lazыmdыr. Tяbии kи, buradan<br />

mяlum olduьu kиmи dиskursun юzцnцn tяrkиb hиssяsи olan<br />

bu qayыdыш onu aramsыz olaraq transformasиyaya uьradыr.<br />

Bu qayыdыш dиskursиvlиyиn цzяrиndя юzlцyцndя gяrяksиz<br />

bяzяk kиmи yer alan tarиxи яlavя deyиl. O dиskursиv praktиkanыn<br />

transformasиyasы цчцn zяrurи olan vasиtяdиr.<br />

Qalиleyиn bu vя ya dиgяr mяtnиnиn yenиdяn tяhlиlи mexanиkanыn<br />

tarиxи haqda bиzиm bиlgиlяrиmиzи dяyишя bиlяr,<br />

lakиn bu tяhlиl heч bиr halda mexanиkanыn юzцnц dяyишя<br />

bиlmяz. Bunun яksиnя olaraq, Freydиn mяtnlяrиnиn<br />

yenиdяn tяhlиlи psиxanalиzи, Marksиn яsяrlяrиnиn yenиdяn<br />

analиzи marksиzmи dяyишиr.<br />

Bu qayыdышlar hяmчиnиn яsяr vя mцяllиf arasыnda enиqmatиk<br />

яlaqяnи gюstяrиr. Mяtn mяhz mцяllиfиn mяtnи<br />

olduьu цчцn tяmяlчи dяyяrи var vя mяhz bu mцяllиfиn<br />

mяtnи olduьu цчцn ona qayыtmaq lazыmdыr. Nyutonun<br />

yaxud Kantorun namяlum bиr mяtnиnиn aшkara чыxmasы<br />

klassиk kosmologиyanы yaxud qrup nяzяrиyyяsиnи heч vaxt<br />

dяyишя bиlmяz (bu яn uzaьы bu nяzяrиyyяlяrиn meydana<br />

gяlmяsи tarиxи haqda bиlgиlяrи dяyишя bиlяr). Amma<br />

Freydиn " Eskиz" яsяrи kиmи bиr mяtnиn ortaya чыxmasы bu<br />

mяtnиn Freyddяn gяlmяsи sяbяbиndяn psиxanalиzиn tarиxи<br />

haqda bиlиklяrи deyиl, onun nяzяrи fяalиyyяt meydanыnы<br />

hяmишя dяyишиr, яn azы onun aьыrlыq mяrkяzиnи yaxud fundamental<br />

aspektlяrиnиn yerиnи dяyишmяklя.<br />

"Dиskursиv quruculuq " haqda mяnиm dedиklяrиm шцbhяsиz<br />

kи, чox sxematиk xarakterlиdиr. Bunu xцsusяn onunla<br />

elmи quruculuq arasыnda fяrqlяndиrmя haqda demяk olar.<br />

Ola bиlяr kи, konkret hallarda sюhbяtиn bu vя ya<br />

dиgяrиndяn getmяsиnи ayыrd etmяk hяmишя asan deyиl.<br />

Bundan baшqa demяk olmaz kи, bu prosedurlardan bиrи o<br />

bиrиsиnи иstиsna edиr. Bu fяrqlяndиrmяnи mяn yalnыz onu<br />

gюstяrmяk mяqsяdиlя apardыm kи, hяlя konkret иmzasы<br />

olan kиtab yaxud mяtnlяr serиyasы sяvиyyяsиndя analиzи<br />

mцrяkkяb olan mцяllиf funksиyasы, яsяrlяr qrupu yaxud<br />

bцtюv fяnlяrя gяldиkdя baшqa determиnant faktorlarla<br />

sяcиyyяlяnиr.<br />

28<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


arazиn" яsяrиndя Balzak arvad donuna gиrmиш bиr<br />

"S xяdиm haqqыnda belя bиr cцmlя ишlяdиr: "o qadыn<br />

иdи, gюzlяnиlmяz qorxularы, яsassыz kaprиslяrи, иnstиnktиv<br />

юzцndяnчыxmalarы, sяbяbsыz cяsarяtlяrи, hиsslяrиnиn иncяlиyи<br />

иlя яsl qadыn иdи". Burada danышan kиmdиr Hekayяnиn<br />

qadыn cиldи altыnda xяdиmиn gиzlяndиyиnи bиlmяk иstяmяyяn<br />

qяhrяmanыmы Шяxsи tяcrцbяsи иlя qadыnlыq fяlsяfяsиnи<br />

юyrяnmиш fяrd Balzakmы Qadыnlыq haqqыnda "яdяbи"<br />

fиkиrlяr yцrцdяn mцяllиf Balzakmы Unиversal mцdrиklиyиn<br />

sяsиmи Romantиk psиxologиyamы Bunu bиlmяk heч<br />

zaman mцmkцn olmayacaq, sadяcя ona gюrя kи, yazы hяr<br />

sяsиn, hяr mяnшяyиn mяhvиdиr.<br />

*<br />

РОЛАН БАРТ<br />

"Mцяllиf" юлцмц<br />

Шцbhяsиz kи, hяmишя belя olub: hяr bиr halda bиr hadиsя<br />

reallыьыn цzяrиnя tяsиr gюstяrmяk nиyyяtи иlя deyиl, qeyrиtranzиtиv<br />

mяqsяdlя, bиr sюzlя sиmvolun realиzяsиndяn<br />

baшqa heч bиr mяqsяd gцdцlmяdяn danышыlыrsa, bu uzaqlaшma<br />

baш verиr, sяs юz mяnшяyиnи иtиrиr, mцяllиf юz<br />

юlцmцnя qяdяm basыr, yazы baшlanыr. Amma bu fenomenlя<br />

baьlы hиsslяr dяyишkяndиr; etnoqrafиk cяmиyyяtlяrdя<br />

hekayяnи иstяnиlяn adam deyиl, шaman, ozan vя s. kиmи<br />

xцsusи шяxslяr danышыr. Bu sonuncularыn иsя "иfasыnы"<br />

alqышlamaq olar, amma "dцhalarыnы" yox. Mцяllиf bиzиm<br />

cяmиyyяt tяrяfиndяn иstehsal olunmuш mцasиr dюvr personajыdыr.<br />

Orta яsrlяrdяn чыxdыqdan sonra bu cяmиyyяt<br />

иngиlиs emprиzmи vя fransыz rasиonalиzmиnиn tяsиrи иlя fяrdиn<br />

yaxud daha eleqant шяkиldя deyиldиyи kиmи "bяшяr<br />

юvladыnыn" nцfuzunu kяшf etdи. Tamamиlя mяntиqяuyьundur<br />

kи, яdяbиyyat sahяsиndя mцяllиfиn "шяxsиnя" яn чox<br />

яhяmиyyяtи kapиtalиst иdeologиyasыnыn nяtиcяsи olan<br />

pozиtиvиzm verиb. Mцяllиf hяlя dя яdяbиyyat tarиxи dяrslиklяrиndя,<br />

yazычы bиoqrafиyalarыnda, jurnallara verиlяn иntervцlяrdя<br />

vя hяtta иntиm gцndяlиklяrи vasиtяsи иlя<br />

шяxиsyyяtиnи vя yaradыcыlыьыnы qovuшdurmaq иstяyяn<br />

yazarlarыn шцurunda hюkmranlыq edиr; mцasиr<br />

mяdяnиyyяtиmиzdя яdяbиyyatиn иmиcи чox gцclц шяkиldя<br />

mцяllиfиn, onun шяxsиyyяtиnиn, hяyatыnыn, zюvq vя иstяklяrиnиn<br />

яtrafыnda mяrkяzlяшиb; яsяrиn иzahatы hяlя dя onun<br />

иstehsal edиldиyи tяrяfdя axtarыlыr, elя bиl kи, hяtta fиksиyanыn<br />

ичиndяn belя mцяllиfиn sяsи danышmaqdadыr.<br />

*<br />

Mцяllиfиn иmperиyasы gцclц olsa da bяzи yazычыlar artыq<br />

чoxdan onu sиlkяlяtmяyя cяhd edиblяr. Fransada<br />

Malarme шцbhяsиz kи, bиrиncи olaraq o vaxta qяdяr dиlиn<br />

mцlkиyyяtчиsи sayыlanыn yerиnи dиlиn юzцnя tutdurmaьыn<br />

zяrurиlиyиnи gюrцb. Onun иrяlи sцrdцyц vя bиzиm dя<br />

bюlцшdцyцmцz fиkrя gюrя danышan dиldиr, mцяllиf deyиl.<br />

Lиnqvиstиka da mцяllиfиn bu cцr mяhvиnя qиymяtlи analиtиk<br />

vasиtяlяr verиr: belя kи, o gюstяrиr kи, enonsиyasиya<br />

bцtюvlцkdя bюш prosesdиr vя onun fяalиyyяt gюstяrmяsи<br />

цчцn bu boшluьu mцsahиblяrиn шяxslяrи иlя doldurmaьa<br />

heч bиr zяrurяt yoxdur: lиnqvиstиk baxыmdan yanaшdыqda<br />

mцяllиf yazandan baшqa bиr шey deyиl, necя kи, mяn mяn<br />

deyяndяn baшqa bиrиsи deyиlяm.<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 29<br />

*<br />

Mцяllиfиn uzaqlaшmasы tяkcя tarиxи bиr fakt deyиl. O<br />

mцasиr mяtnи baшdan-ayaьa dяyишиr. Яvvяla zaman elementи<br />

eynи deyиl. Mцяllиf konsepsиyasыna иnanan цчцn<br />

mцяllиf hяmишя юz kиtabыnыn keчmишиndяdиr: onlarыn arasыnda<br />

яvvяl vя sonra mцnasиbяtlяrи var. Mцяllиf kиtabыn qиda<br />

mяnbяyи sayыlыr, o ondan яvvяl mюvcuddur, onun цчцn<br />

dцшцnцr, яzиyyяt чяkиr, yaшayыr; o яsяrи иlя ata-uшaq<br />

mцnasиbяtlяrиndя olduьu bиrиncиlиk mцnasиbяtиndяdиr.<br />

Bunun яksиnя olaraq mцasиr yazar юz mяtnи иlя eynи<br />

zamanda doьulur; o heч bиr halda юz mяtnиnи zamanca<br />

qabaqlamaq keyfиyyяtиnя malиk deyиl. Yeganя mюvcud<br />

olan zaman enonsиyasиya zamanыdыr vя hяr bиr mяtn<br />

яbяdи olaraq burada vя иndи yazыlыr. Burdan belя nяtиcя<br />

чиxиr kи, daha yazыya bиr qeydиyyat, tяsbиt prosesи kиmи<br />

baxыla bиlmяz; yazы Oksford fиlosoflarыnыn ardыnca lиnqvиstиkanыn<br />

performatиv adlandыrdыьы quruluшdur- yяnи<br />

burada enonsиyasыyanыn mяzmunu onun иfadя olunduьu<br />

aktla цst-цstя dцшцr (mяsяlяn, hюkmdarlarыn "Mяn bяyan<br />

edиrяm kи..." иfadяsи kиmи).<br />

*<br />

Mцяllиf uzaqlaшdыrыldыqdan sonra mяtnиn kodunu deшиfrя<br />

etmяk иddиasы luzumsuzlaшыr. Mяtnя mцяllиf vermяk onu<br />

яtalяtя sцrцklяmяk, onu fиnal vя qяtи dяlalяt edиlяnlя<br />

tяmиn etmяk, yazыnы qыfиllamaq demяkdиr. Bu konsepsиya<br />

tяnqиdиn ишиnя yarayыr, чцnkи belя olan halda tяndиq юz<br />

qarшыsыna mцяllиfи яsяrиn altиnda kяшf etmяk vяzиfяsи<br />

qoyur: mцяllиf tapыlandan sonra mяtn "иzah" olunur vя<br />

tяnqиd ишиnи bиtmиш sayыr. Buna gюrя tяяccцblц deyиl kи,


mцяllиfиn aьalыq etdиyи tarиxи dюvr tяnqиdиn eynи statuslu<br />

dюvrц иlя цst-цstя dцшцr vя bu gцn tяnqиd mцяllиflя eynи<br />

zamanda sиlkяlяnиr.<br />

щекайя<br />

*<br />

Balzakdan gяtиrиlяn sиtata qayыdaq. Danышan heч kиm<br />

deyиl: onun sяsиnи, mяnbяyиnи yazыda deyиl, oxuda axtarmaq<br />

lazыmdыr. Baшqa bиr mиsal bunu aydыn gюstяrиr. Bu<br />

yaxыnlarda aparыlmыш tяdqиqatlar gюstяrиr kи, yunan<br />

tragedиyalarы konstиtutиv olaraq mцяmmalы tяbияtя<br />

malиkdиr. Bu tragedиyalar иkиbaшlы sюzlяrlя zяngиndиr vя<br />

personajlarыn hяr bиrи onlarы bиr mяnada anlayыr (mяhz bu<br />

яbяdи anlaшыlmazlыq "tragиk" elementи gюstяrиr); amma bиr<br />

nяfяr var kи, o hяm sюzlяrи hяr иkи mяnasыnda tutur, hяm<br />

dя personajlarыn dиgяr mяnaya mцnasиbяtdя anlaqsыzlыьыnы<br />

gюrцr: o adam oxucudur. Yazы юz mahиyyяtиnи bu<br />

cцr aчыr: mяtn coxsaylы mяdяnиyyяtlяrdяn ortaya gяlяn vя<br />

bиr-bиrи иlя dиaloqa, parodиyaya, konfrontasиyaya daxиl<br />

olan чoxsaylы yazыlardan tяskиl olunub; amma bu<br />

чoxluqlarыn toplaшdыьы bиr yer var kи, o da иndиyя qяdяr<br />

deyиldиyи kиmи mцяllиf yox, oxucudur. Oxucu yazыnыn<br />

bцtцn цnsцrlяrиnиn toplaшdыьы mяkandыr. Mяtnиn<br />

bцtюvlцyц onun mяnшяyиndя deyиl, onun tяyиnatыndadыr.<br />

Amma bu tяyиnat fяrdиlяшdиrиlя bиlmяz: oxucu hяyat<br />

tarиxи, bиoqrafиyasы, psиxologиyasы olmayan bиr adamdыr. O<br />

sadяcя yazыnыn tяшkиl olunduьu bцtцn иzlяrи bиr yerdя<br />

tutan kиmsяdиr. Amma klassиk tяnqиd heч vaxt oxucu иlя<br />

mяшьul olmayыb. Yazыnыn gяlяcяyиnи ona qaytarmaq цчцn<br />

onunla baьlы mиfи tяrsиnя чevиrmяk lazыmdыr: oxucunun<br />

doьumu mцяllиfиn юlцmц hesabыna baшa gяlmяlиdиr.<br />

Qan Turalы<br />

MИNEROLOGИYA KИTABI<br />

Bиlиrdиm kи, чox чяkmяyяcяk bu hиcran. Bиr gцn sяn<br />

qayыdacaqsan vя mяnиm olacaqsan. Yazdыьыm шeиrlяr dя<br />

bunu deyиrdи, sяnиn mяnя baxan amиranя baxышlarыnыn<br />

da ardыndan gюrцrdцm bu vцsalы. Hяr dяfя "yox" cavabыnыn<br />

arxasыnda belя gяlяcяyи gюrцrdцm. Bu gяlяcяk<br />

bиr gцn bиzиm olacaqdы. Sяnиn vя mяnиm.<br />

Bиrcя qorxum vardы sяn sarыdan. Bиlиrdиm, mяndя bu<br />

иnadkarlыq varsя sяn gюzяl gцnlяrиn bиrиndя mяnя "hя"<br />

deyяcяkdиn. Bяlkя dя bu "hя" olmayacaqdы, amma sяn<br />

bиr gцn "yox"u elя deyяcяkdиn kи, "hя" kиmи чыxacaqdы.<br />

Amma qorxum onda иdи kи, sяn Ulu Yaradana иnanmayacaqdыn,<br />

onu иnkar edяcяkdиn, o zaman mяn seчиmи<br />

sяndяn yox ondan yana edяcяkdиm. Amma bцtцn<br />

namazlarda Allaha dua edиrdиm kи, mяnи belя sыnaq<br />

qarшыsыnda qoymasыn. Иlk gюrцшцmцzdяn sяn mяnя<br />

dedиn kи, namaz qыlmaq иstяyиrsяn. Bиlиrdиm, Rяbbиmи<br />

secяcяkdиm, amma Allahы qazansam da sяnи иtиrmяk<br />

иstяmиrdиm, Allah sevgиsи nя qяdяr xoш иdиsя sяnи иtиrmяk<br />

sяadяtи o qяdяr aьыr иdи. Yaxшы kи, Allah mяnи belя<br />

bиr sыnaq qarшыsыnda qoymadы. Шцkцrlяr olsun.<br />

Sabaha qяdяr sяnи dцшцnцrdцm, kaьыzlar yazыb<br />

kиtablarыn arasыna qoyurdum, o kaьыzlarda sяnиn adыnы<br />

yazыlы иdи. Mиnerologиya иmtahanaыna hazыrlaшarkяn<br />

kиtabыn arasыnda sяnиn adыnыn чыxmaьы o qяdяr xoш иdи<br />

kи.<br />

Sяnи belя sevиrdиm...<br />

Ряссам: Баби Бадалофф<br />

30<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />

Qulamяlи dцшцncяlяrdяn ayrыldы. Artыq avtobus<br />

Bakыya чatыrdы. Bu avtobus onu sevdиyиnя tяrяf<br />

aparыrdы. Pяncяrяdяn чюlя baxdы. Kapиtalиzm иnkишaf<br />

etdиkcя yol qыraьыndakы sяhrayabяnzяr яrazиlяrdя dя<br />

hяyat qaynayыrdы. Amma yol kяnardakы fahишяxanalar<br />

daha чox proletarиata xиdmяt edиrdи. Vaxtaшыrы<br />

televиzиyalar burda adи bиr konduktorun, ya da иnшaat<br />

fяhlяsиnиn 3-4 gцnlцk qazancыnы bиr neчя saata necя xяrclяmяsи<br />

haqda sanballы reportajlar hazыrlayыrdы.<br />

Qulamяlи цчцn fahишя яn pиs adam иdи. Onlara dadanan


fяhlяlяrя dя elя. Uшaq vaxtы bиr<br />

roman oxumuшdu. Цmumиyyяtlя<br />

son иllяrdя чox az roman oxuyuиrdu.<br />

Яsas mцtalияsи dиnи kиtablar иdи.<br />

"Qяlbиn zцmrцd tяpяlяrи" oxuduьu<br />

яn son kиtab иdи, burda kюnцl<br />

alяmиnя yolчuluqla иnsanыn юz<br />

daxиlиnи necя paklaшdыrdыьыna aиd<br />

tutarlы шeylяr vardы. Bax, elя иndи bu<br />

fahишяxanalarы dцшцnmяyи onun<br />

иmanыnыn kamиl olmadыьыna tutarqa<br />

иdи. Mюmиn иnsan belя шeylяrи dцшцnmяmяlи<br />

иdи. Uшaq vaxtы oxuduьu<br />

kиtabda bиr dяnиzчиnиn altы aylыq<br />

sяfяrdяn sonra fahишяxanaya getmяsи<br />

vя orda юz bacыsыna rast<br />

gяlmяsиndяn bяhs edиrdи. Elя bиlиrdи<br />

kи, fahишяxanaya getsя orda bacыsыnы<br />

gюrяcяkdи.<br />

Sevgиlиsи orda yox иdи. Onu gюzlяmяyи<br />

чox sevиrdи. Qan Turalыnыn<br />

шeиrиnи xatыrladы:<br />

Bu altыncы sиqaretdиr<br />

Sяnи gюzlяyяrkяn чяkdиyиm<br />

Nя olar qutu bиtmяdяn юncя gяl<br />

Sиqaretи tяrgиzsя dя bu шeиrи hяr<br />

dяfя onu gюzlяyяndя bu шeиr yadыna<br />

dцшцrdц, hяtta sevgиlиsи gяlяndяn<br />

sonra da dodaьыnda mыzыldayыrdы.<br />

Bиr dя gюrdц kи, "gюzяllяr gюzяlи"<br />

gяlиr.<br />

-Gюzlяtmяdиm kи<br />

Heч vaxt saat taxmazdы, saata<br />

baxsaydы bиlяrdи kи, gecиkиb. Amma<br />

Balacaxanыm yaxшы bиlиrdи kи, nя<br />

qяdяr gec gяlsя bиr o qяdяr urvatlы,<br />

hюrmяtlи olar. Elя mяhz bu nюqteyи<br />

nяzяrdяn mцlahиzя yцrцdцb oьlanы<br />

beш-altы ay arxasыnca hяrlяmишdи.<br />

-Sяnи gюzlяyяndя saat tez keчиr.<br />

-Иstяdиm kи, gцnorta namazыmы<br />

qыlыb чыxыm. Azanы gюzlяdиm, yoxsa<br />

elя bиr ишиm yox иdи.<br />

-Bиr az gюzlяyяydиn bиr yerdя<br />

qыlardыq da namazы. Nя olardы Юzцn<br />

dя yaxшы bиlиrsяn kи, camaat<br />

namazыnыn savabы чoxdur.<br />

-Camaat nя deyяr, baшqa oьlanыn<br />

arxasыnda namaz qыlmaьыma.<br />

-O da dцzdцr.<br />

-Bиr dя kи, bиr yerdя hяlя чox<br />

namaz qыlacaьыq. Bunu deyиb<br />

Balacaxanыm gцlцmsцndц.<br />

Hansыsa kиtabda oxumuшdu kи,<br />

yataq sevgиlиlяrиn mцbahиsяsиnя son<br />

qoyur. Tяbяssцmцn dя belя bиr<br />

mиsyonu var. Bunlarы Qulamяlи<br />

dцшцnцrdц. Bиr dя чox mцbahиsя<br />

etmяzdиlяr. Onu чox иstяyиrdи. Bиr<br />

dяfя чox pиs mцbahиsя etmишdиlяr.<br />

Az qala kцsяcяkdиlяr. Qulamяlи<br />

haqlы olduьunu dяqиq bиlиrdи. Amma<br />

nяyяsя gюrя Balacaxanыm mюhkяm<br />

dиrяnmишdи. Яslиndя Qulamяlиnиn<br />

dиnи mяsяlяlяrdя чox bиlиklи olduьuna<br />

яmиn иdи. Mцbahиsя Шeytanыn cиn<br />

yoxsa mяlяk olmasы цstцndя dцшdц.<br />

Balacaxanыm deyиrdи Шeytan<br />

mяlяkdиr, Qulamяlи deyиrdи cиn.<br />

Qulamяlи dцz bиlиrdи.<br />

Yerиmяyя baшladыlar. Hяr<br />

gюrцшdяn яvvяl Balacaxanыm dostlarы<br />

haqda xяbяrlяrи чatdыrыrdы.<br />

Balacaxanыm dedи-qodu elяyяn<br />

deyиldи, bunlar sюhbяtя gиrиш иdи.<br />

-Samиrяnиn toyu olacaq gяlяn ay.<br />

-Kиmlя evlяnиr kи<br />

-Xalasыoьlu иlя "gюbяkkяsmя"<br />

иdиlяr. Oьlan bu-gцn sabah gяlяcяk<br />

Rusиyadan.<br />

-Nя yaxшы.<br />

-Hя yadыma dцшmцшkяn deyиm,<br />

bиr dя bиzя zяng elяmя.<br />

-Nиyя<br />

-Atam o gцn gюrdц telefondan<br />

asыlmaьыmы. Anamdan soruшub kи,<br />

kиmlя danышыr Anam da ишarя vurub<br />

kи, sяnиnlя. O da anama deyиb kи,<br />

bиr dя evdяn danышmasыn.<br />

-Bяs nя edяk<br />

-Mяn юzцm sяnя qonшudan zяng<br />

vuraram.<br />

-Sяn hяmишя чяtиn mяsяlяlяrи hяll<br />

edиrsяn.<br />

Bиr xeylи gяzdиlяr. Sonra<br />

Qulamяlи чay ичmяyи tяklиf elяdи.<br />

Ичdиlяr. Balacaxanыm tez qalxdы:<br />

-Atam bu gцn ишdяn tez gяlяcяk.<br />

Daha yalan danышmaqdan<br />

bezmишяm.<br />

-Hя, get onda. Mюvlanя deyиb<br />

kи, zarafatla olsa da yalan danышmayыn<br />

-Mюvlanяnиn nяsиhяtиnя яmяl<br />

etmяk цчцn mяn getmяlиyяm.<br />

Onu yola saldы. Evя qayыtmalы<br />

иdи. Avtobusa mиndи. Avtobusa<br />

yolчu yыьan uшaqlarыn sяs-kцyц<br />

alяmи gюtцrmцшdц, bиrdяn ona elя<br />

gяldи kи, bu uшaqlar bиr gцn yoxa<br />

чыxsalar шяhяr tяnha qalar.<br />

Avtobusa mиnиb sevиmlи yerиndя<br />

oturdu. Arxada яn kцncdяkи yerdя.<br />

Bura avtobusda yeganя yer иdи kи, o<br />

burda heч kиmя yer vermяyя borclu<br />

deyиldи. Qarшыda oturan adam qяzet<br />

oxuyurdu. Qяzetя baxdы. "Yenя qan<br />

tюkцldц, yenя baш yarыldы" yazыrdы<br />

qяzet. Шofer deyяsяn bцtцn yerlяr<br />

tutulana qяdяr tяrpяnmяyяcяkdи.<br />

Bu vaxt avtobusa bиr kишчи mиndи,<br />

яlиndя dя dяmиr vanna. Yanыnda<br />

oturanlar иsя Иsveчdяn danышыrdыlar.<br />

Deyиrdиlяr kи, orda иnsanlarыn<br />

rahatыnы pozmamaq цчцn axшam<br />

saat 6-dan sonra avtobuslar ишlяmиr.<br />

Axыr kи, avtobus getmяyя<br />

baшladы. Bиr-иkи dayanacaq sonra<br />

balaca bиr uшaq avtobusdan dцшdц.<br />

Цzц elя sevиnclи иdи kи.. Yanыndakы<br />

qadыnыn (yяqиn anasы иdи) ona verdиyи<br />

pulu шюferя uzatdы. Pulu юzц<br />

verdиyиnя gюrя sevиnиrdи. Ona baxыb<br />

gцlцmsцndц. "Bиz dя яmяllяrиmиzя<br />

gюrя Rяbbиmиzdяn cяnnяtи alanda<br />

bu uшaq kиmи sevиnяcяyиk" dedи юzюzцnя.<br />

16-18 иyul 2006<br />

•<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 31


Qan Turalы<br />

32<br />

шерляр<br />

SЯNЯ MESAJ YAZMAЬЫM GЯLИR<br />

suyumuz gяlmиr<br />

avtobusda da basa-basdыr<br />

telefon da sюnцb aчыlmыr<br />

bиr yandan da yaьыш baшladы<br />

sяnя mesaj yazmaьыm gяlиr<br />

kиrlи paltarlarыm yыьыlыb<br />

цzцm dя tцklцdц<br />

dцz 10 gцndцr<br />

evdя kиmsя yox<br />

kиtablar da maraqsыz<br />

sяnя mesaj yazmaьыm gяlиr<br />

bиr шey tapmaq olmur<br />

evdя paltarlarыn arasыnda<br />

corabыn bиr tayы яlиmdя<br />

шalvarы tapa bиlmиrяm<br />

stяkanыn da rяngи bиlиnmиr<br />

sяnя mesaj yazmaьыm gяlиr<br />

seчkиlяr dя belя getdи<br />

mиtиnq dя tяxиrя salыndы<br />

иcazяsиz aksиya da olmayacaq<br />

sabah boшam deyя dцшцnцrяm<br />

elя bu dяm<br />

sяnя mesaj yazmaьыm gяlиr<br />

ayaqqabы da qoшulur цmumи tona<br />

o da tяmиzlяnmиr gюr nя vaxtdы<br />

gцzgцmцz dя чиlиk-чиlиk oldu<br />

яn bюyцk parчanы tapыram<br />

sиfяtиmя baxыram<br />

gюzlяrиmя yazыlыb<br />

sяnя mesaj yazmaьыm gяlиr<br />

SEVGИLИYЯ ЧEVRИLЯN DOST<br />

HAQQЫNDA ШEИR<br />

yaxшы tanыyыrsan mяnи<br />

nя qяdяr maaш aldыьыmы belя bиlиrsяn<br />

daha юncя harda чalышdыьыmы da<br />

atamы, anamы шяkиllяrdяn tanыdыn<br />

bиr иnsan dostuna nя deyя bиlяrsя<br />

artыq<br />

demишяm sяnя<br />

yatdыьыm fahишяlяrdяn<br />

иш sonrasы macяralarыmdan xяbяrи<br />

yox<br />

(yaxшы kи, yoxdur)<br />

tяblиьata ehtиyac yoxdu<br />

plakatlar da lazыm deyиl<br />

sяndя шяkиlиm чoxdu<br />

gяlmишяm qapыna<br />

sevиrяm sяnи<br />

bиlmяdиm nя zaman oldu<br />

fяrqиnя belя varmadыm<br />

cиb telefonumun fakturasыnda<br />

kяшf etdиm иlk юncя bu hяqиqяtи<br />

bиr ay яrzиndя 47 dяqиqя sяnиnlя<br />

danышmышam<br />

65 dяnя dя mesajыmы almыsanmыш<br />

hяr halda elя deyиr<br />

яlиmdяkи uzun kaьыz<br />

(kaьыz kaьыzlыьыynan<br />

шahиdlиk edиr<br />

sяnsиz dura bиlmяdиyиmя<br />

bиr kaьыzcan olmadыn)<br />

иш yoldaшlarыmыn<br />

(bяzиlяrиnи tanыyыrsan)<br />

иfadяlяrиnя gюrя<br />

чox dяyишmишяm son zamanlarda<br />

sяslяnяndя eшиtmиrяmmиш<br />

hяmишя gцlцmsяyиrяmmиш<br />

sяbяbsиz, durup dururkяn<br />

artыq gяnc sekreterиmиz dя<br />

mяnиmчцn maraqlы deyиlmиш<br />

bufetчи qadыn da elяcя<br />

иnanmыram sяn dя hиss etmяyяsяn bu<br />

dяyишиklиyи<br />

цstяlиk sяnя qarшы ola<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />

bu hиsslяrиmиn adыnы mяhяbbяt<br />

qoymuшam<br />

чox иstяyиrsяnsя<br />

"yataqdan qabaqkы ehtиras artыran<br />

vиaqraya bяnzяr mяhяbbяtиn "<br />

deyя bиlяrsяn<br />

zaten sяndяn baшqa bиr шey dя<br />

gюzlяmиrяm.<br />

amma necя deyиm kи<br />

gюzяlsиz keчdи юmrцm<br />

чox tanыdыьыm var<br />

aralarыnda sevgиlиm yoxdur<br />

qыzыlca kиmи bиr sevgиyя ehtиyacыm var<br />

bиr dяfяlиk<br />

bцtцn bяdяnи<br />

daшlaшmыш цrяyиmи tиtrяdяn<br />

sonra bиr daha dюnmяmяk цzяrя<br />

чыxыb gedяn<br />

bиr sevgиyя<br />

"mяn dя sevdиm" deyя bиlmяkчцn<br />

bunu sяnя demиrяm<br />

orasыnы юzцn dцшцn<br />

•<br />

Ряссам: Баби Бадалофф


Elektronиk sevdalarыm<br />

Q. TURALЫ<br />

Ган Туралы юзцнцн илк китабы<br />

“Електроник севдалар” щаггында йазыр:<br />

- YYazarn z sr haqda yaz yazmaq<br />

nns yoxdur. slnd bu ox nmldr.<br />

Mn br ox yenly mza atmam:<br />

hl yazlmayan roman tnqd etmk<br />

bunlarn br ola blr. Bu gn zmdn<br />

danacam. Yazar z d slnd br<br />

oxucudur, onun sr nterpretasya<br />

etmk ans baqalarnnk qdrdr.<br />

Amma o baqa oxuculardan lk oxucu<br />

olmaq etbar l d selr, br d yazar<br />

srn nec yazldn da yax blr. er<br />

yazmaa ox gec balamam. yrm<br />

yamda. O zaman mn unverstetn son<br />

kursunda oxuyurdum, daha dorusu,<br />

buraxl mn mdafs n verln<br />

son br ayn nd dm. Mn lk nml<br />

tsr edn arn km olduunu dey<br />

blmrm, o zamana qdr er oxuma<br />

sevmzdm, nsr daha ox sevrdm.<br />

Nsrdn sz dmkn, mn yazmaa<br />

el yrm yalarmda nsrl balamam,<br />

o povest baa atmayb, yqn k, he br<br />

zaman btv br sr km ortada olmayacaq,<br />

lakn onun qlplrn z sonrak<br />

nsr srlrmd aqca hss edrm.<br />

Povestn ad "Ay " d. Amma bhs<br />

etdym dvrd dbyyata maram<br />

kfayt qdr artmd, bunun sbblr<br />

ox zldr. Mn lk mpuls vern Rasm<br />

Qaraca oldu, onun "Drd er" szn<br />

hqq mnasnda mn alovlandrd,<br />

htta lk yazdm erd bu erdn br<br />

msra da var d. "Bz nsanlar uydurmadqm<br />

ayrlq szn" msras, lbtt<br />

k, ndk km drnaq nd. lk ermn<br />

ad s "Eq flsfs" d, onda 20 yam<br />

vard. Mn o zaman bel hesab edrdm<br />

k, (el nd d o fkrdym) poezya<br />

masr nsann dnc sstemn anlamaldr,<br />

onu btn xttlr l ks etdrmldr.<br />

Masr nsann dnc<br />

sstemnd, elc d onun praktk hyatnda<br />

n nml yer tutan yalardan<br />

br d cb telefonudur. Mn poezyann<br />

qdm pryomunu saldm. Bu pryomun<br />

ad anmzmdr, yn nsana xas<br />

olan keyfyytlrn baqa varlqlara<br />

krlms. Hl folklorda bunun elementlrn<br />

rast glmk olar: buludlar<br />

alad, Gn gld v s. Amma mnc,<br />

nsan tb varlq km tbtdn qopub, o<br />

daha ox cmyytn rsnddr. Buna<br />

gr d nsana mxsus olan keyfyyt<br />

hanssa daa, buluda, aaca deyl,<br />

hammzn hyatnda nml yer tutan br<br />

yaya - telefona krmy qrara<br />

aldm. Bu szlr br d ona gr deyrm<br />

k, bzm nnv poezyada mvcud<br />

olan anmstk elementlr nd d<br />

saxlanlr. krm ylslnn br<br />

hekaysnd ronya l yazd km,<br />

sevgllr "uca da banda, tnha vls<br />

altnda grrlr". Amma nd n tnha<br />

vls oxucuya ns deyr, n d da<br />

ba (A mn he vls aacn da<br />

tanmram). O cr er yazan adamlarn<br />

zlr d cblrnd telefon gzdrrlr.<br />

Yazdm n byk er olan "Telefon"<br />

er bel yarand. Amma bu ern<br />

zrnd hddndn ox ldym d<br />

demlym, bu ern dz alt lyazma<br />

varant var. Yer varkn, Lamartn n<br />

yax hesab etdy er haqda deyrd k,<br />

bu ern deyas gec med alma<br />

glb, lndn sonra onun arxvn<br />

aradranlar bu ern oxlu lyazmalarn<br />

tapdlar, mlum oldu k, bu er<br />

Lamartnn zrnd n ox ldy er<br />

m. Eyn aqbt "Telefon" ernd d<br />

yaamam, deya brc anla beyn<br />

glr, onun mkmml bd formasn<br />

tapmaq s zaman tlb edr. Baqa br<br />

mqam da mn dndrrd, mnc,<br />

kk erlr yazmaq lazm d. Onlarn<br />

hcm 160 ardn ox olmamal d,<br />

nk br mesajla ancaq bu hcmd mtn<br />

yollamaq olard. Bl, bu erlr cb telefonu<br />

l gndrmk n yazlmal d, bu<br />

erlr br trfdn yazb, o trfdn<br />

gndrrdm, br oxunu da el yolla<br />

gedrkn cb telefonumda yazmam.<br />

Yazrsan, gndrrsn. dbyyat real<br />

hyatn n salmaq n bundan effektv<br />

yol blmrm. Bu gn el adamlar var<br />

k, telefonunun mesaj blmsnd<br />

mnm 30-40 erm saxlayr. Onlarn<br />

hamsn mn gndrmm, Aqnn<br />

sz olmasn, mn btn oxucularm<br />

zdn tanyram. SMS erlrm yzdn<br />

oxdur, amma onlarn say tez-tez artr,<br />

dzdr, redakt d olunur, karandan<br />

br ucu kmrdrs, o br trf pozandr.<br />

Snubr adl dostumun ad gnn tbrk<br />

etmy unutmudum, a, bu, nadr<br />

hadsdr, o da mn "Ad gnndr,<br />

mesaj yazmram, etrazn loyal formas"<br />

erm gndrmd. Mllfn z srn<br />

oxuyub, hanssa shvn gr utanmasnn<br />

br varant da bu olsa grk.<br />

"sgrn er"nn btn motvlrn<br />

qzetdn gtrmm. Adtn, mn<br />

drs gednd qzet alram, metroda<br />

yol boyunca oxuyuram, dzdr, vaqonun<br />

nd o qzet trf boylananlar olur,<br />

bunu br df Seymur Baycan yazmd,<br />

amma Seymurdan frql olaraq, bu mn<br />

ox sbldrmr, qzetd yazlanlarla<br />

brabr br daha mn olursan k, sn<br />

Azrbaycanda yaayrsan. O gn s<br />

shr qzet almadm, drsdn glnd<br />

qzet aldm, oradan oxuduum br<br />

hads mn ox kdrlndrd: Br sgr<br />

tez-tez gec nvbsn atb Brdnn<br />

qaqn drgsnd yaayan sevgls<br />

l gr gedrm, bundan duyuq<br />

dn qzn qohumlar onu ldrmdlr.<br />

Xbr onlarn mhkms<br />

haqqnda d. Qzetd sgrn kl d<br />

var d, he demzdn k, bu cr far<br />

grkml adam bel br tutar, bu<br />

csartn yys ola blr. Yqn, ldrmsnlr<br />

dey, yalvarrm qatllrn,<br />

sona qdr qhrman km qalmaq<br />

olmur. Amma hr halda, ldrmdlr,<br />

z d sevdyn gr. Bu, br er n<br />

kfayt d. Sonralar arlrdn mn<br />

daha ox tsr edn Nazm Hkmt oldu.<br />

Onun mbarzs, deyas v lbtt k,<br />

erlr, erlrndk optmst hvalruhyy,<br />

kskn ctma motv mn ox<br />

clb edrd. Yaadm hrdk pols<br />

darsnn yern ancaq pasport alanda<br />

yrnmdm, amma Nazmn tsr l<br />

2005-c ln oktyabrnda "Hbsxanadan<br />

mktub" erm yazdm. lbtt, Nazm<br />

mn ox doma d, yqn k, hr zaman<br />

bel olacaq. Amma mn bu er<br />

yazdran o zamanlardak meydan<br />

hrkat d, slnd bz mbarz<br />

deynd ox mhdud eylr dnrk.<br />

El blrk k, ld br df "20 Yanvar"dan<br />

"Qlb"y getmk mbarzdr. Bz<br />

sadc olaraq bununla ovunuruq. Ktab<br />

"naat fhls" er l alr, mlumdur<br />

k, yaltdn gln gnclr lk nvbd<br />

tkntd lyrlr, burda tapmaq daha<br />

asandr. Br df bel br tkntd lyn<br />

tanm mn qrb br fxrl dand k,<br />

eyn evd krayd qald uaqlara nsbtn,<br />

onun asandr, yer evn<br />

yaxndr v bu er d bel yarand. er<br />

sevg motvlrn zm lav etmm.<br />

nd artq yaltdk gnclr Bakya<br />

zavodlarda, fabrklrd lmy glmrlr,<br />

tkntd lyrlr. Ona gr bu<br />

mvzunu aktual sayram. erlrm<br />

bard bu qdr kfaytdr. Son sz, tb<br />

k, oxucunundur. lbtt, gr zaman<br />

oxucunu mhv etmybs...<br />

www.qantural.nfo<br />

turalc@yahoo.com<br />

•<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 33


NORVEЧ *<br />

БИР МЦЩАЪИРИН НОТЛАРЫ<br />

Sиyamяk Sяbrи<br />

Эцней Азярбайъандан олан сойдашымыз<br />

Сийамяк Сябринин Норвеъдя башына эялянляр.<br />

1905 cи иldя иlk dяfя baьыmsыz юlkя kиmи юzцnц dцnyaya бяйан едян Norveч<br />

юlkяsи, bugцn dцnyada яn иrяlи getmиш vя yцksяk yaшam standartlarыna malиk bиr<br />

17May<br />

юlkя olaraq tanыnыr. Dцnyanыn hяr tяrяfиndяn bu юlkяdя yaшamaqчцn qaчqыnlar<br />

vя kючяrиlяr axыnыna шahиdиk. Sиyasи haxlar baxыmdan demяk olarkи Norveч vяtяndaшы яn yцksяk<br />

haxlara malиk vяtяndaшdыr vя demokrasиyanыn hяrtяrяflи mяzиyyяtlяrиndяn faydalana<br />

bиlиr. Иqtиsadи baxыmdan dцnyanыn яn zяngиn olkяsи olan Norveч, юz vяtяndaшlarыndan яlavя<br />

olaraq, bиr чox yoxsul юlkяlяrdяn dя maddи yardыmыnы яsиrgяmиr. Erkяk-Qadыn bяrabяrlиyи<br />

vя uшaq haxlarы konusunda Norveч standartlarы dцnyanыn иlk 3 юlkяsи ичиndя yerlяшиr.<br />

Devlяtиn verdиyи tяhsиl иmkanlarы, иш vя ишчи haxlarы, saьlamlыq xиdmяtlяrи olduqcan yetяrlи<br />

sяvиyyяdяdиr. Иnsan haxlarы deyиlяn normalarыn real yaшama daшыnmasы baxыmdan, bu юlkя<br />

bцtцn юlkяlяr arasыnda yenя dя yцksяk yerlяrdя durur. Heyvanlarыn haxlarыda bu юlkяdя<br />

unudulmamыш vя onlarы qoruyan bиr чox devlяt vя юzяl organlar vardыr! BMT dиlиndяn desяk,<br />

bu юlkя "yaшamaqчцn dцnyanыn яn gюzяl юlkяsи" sayыlыr vя bu mяqamы nadиr hallarda Canada<br />

юlkяsиlя dяyишmяyя mяcbur olur. Ancaq bиrcя mяsяlяyя dиqqяt yetиrmяlиyиk kи, BMT bu<br />

qяrarы verdиkdя ancaq vя ancaq statиstиk bиlgиlяrdяn faydalanmышdыr !<br />

Tяbиkи bu юlkяnиn ana yasasыnda yazыlan qanunlarda hяmишя sюhbяt Norveч vяtяndaшыndan<br />

gedиr. Vяtяndaш olan hяr hansи bиr иnsan bцtцn bu иmkanlardan faydalana bиlяr.<br />

Vяtяndaш olmayan шяxslяr , bu юlkяdя yaшadыqlarы sцrяdя bцtцn иnsan haxlarыnda qeyd olunan<br />

haxlarы tяlяb etmяyя qanunи иmkanlarы vardыr. Sиьыnacaq иstяyяn шяxslяrиn яrиzяsиnя<br />

baxыlan sцrяdя dя иш haqqы alыb vя юlkяnиn bиrчox иmkanlarыndan faydalana bиlяrlяr. Ancaq<br />

mяnиm zяnnиmcя bu юlkяnи dцnyada яn gюzяl юlkяkиmи tanыdan standartlara uyub vя bu<br />

цzdяn hяr hansы иnsanыn arzu edяcяyи юlkя olmalыdыr dиyя dцшцnmяk, sadяlюvhlцkdцr !<br />

Bugцnkц dцnyada statиkaya sюykяnяn bиlgиlяr bиr toplumu tanыyыb vя tanыtmasыnda nя<br />

qяdяr юnяmlи rol oynasa da, bиr o qяdяr dя toplumun zяиf sяmtlяrиnи basыrmaqda rol<br />

oynayыr. Belяkи sяvиyyя deyиlяn юlчц normasы hяmишя statиkanыn gюzцndяn uzaq durur.<br />

Statиka rяqяmlяrdяn danышыr vя tяbиkи bиr чox bиlgиlяr яldя etmяyя yardыmcы olur. Ancaq<br />

statиka sяlиqя vя sяvиyyя deyиlяn юnяmlи dяyяrlяndиrmя faktorunu nяzяrя almыr.<br />

Muxatяbиn nя yaшda vяya hansы mиllяtdяn olmasыda statиkanыn umurunda belя deyиl! Bиr<br />

cцmlяdя sюzц belя baшlayыmkи BMT statиkaya sюykяnяn bиlgиlяr яsasыnda deyиrkи :<br />

"Norveч dцnyanыn яn gюzяl юlkяlяrиndяn bиrиdиr ". Ancaq mяsяlя burdadыrkи BMT<br />

demиr: "Norveч юlkяsи kиmlяrцчцn vя nя sayaq toplumsal yaшam иstяyяnlяr цчцn dцnyanыn<br />

яn gюzяl юlkяsиdиr! "<br />

Omrцmцn яn gюzяl иllяrиnиn 6 иldяn coxцnц bц olkяdя yaшыyыb vяya cцrцtdцyцmц<br />

bиlmяkчцn, bц юlkяdя yaшadыqlarыmы vя bu юlkя haqqыnda oxuyub vя topladыьыm bиlgиlяrи<br />

sиzиnlя paylaшmaq qяrarыna gяldиm. Nюvbяtи yazыlarla bu юlkяnи sиzя tanыtmaьa чalышacam.<br />

1 Mart 2001 gцnц Oslo aиrportunda oturan uчaqdan yerя endиm. Sankи uzun иllяr boyu<br />

arzu etdиyиm юzgцrlцyя qovuшmuшam deyя dяrиndяn nяfяs alыrdиmkи atmosferи<br />

qaчыrmayыm. 98.cи иlиn fevral ayыnda Azяrbaycan BMT-sиnя muracияt edиb vя 3 ay яrzиndя<br />

bu tяшkиlatdan posиtиv cavab almышdыm. Qыsa zaman ичиndя Norveч юlkяsиnиn bacыmыn<br />

yaшadыьы шяhяrиn dяvяtиn яldя etdиyиmя baxmayaraq, Azяrbaycan xarиcи ишlяr nazиrlиyи<br />

tяrяfиndяn gяrяkяn чыxыш mюhцrцnц gюzlяmяk цzцndяn, bu fasиlяnи Bakиda qalasы oldum.<br />

Zorakи qonaq qaldыьыm aylarыn xatиrяlяrи qalsыn bиr sonrakы dяftяrиn yazыlarыna, Norveчdя<br />

kюnцllц yaшadыьыm иllяrdяn danышmaьыn daha maraqlы olduьunu sanыram.<br />

BMT.nиn dedиyиnя gюrя Oslo aиrportunda mяnи qarшыlamaьa hazыr olan kиmsяlяr hazыr<br />

* Бу ясярин бцтцн щагглары “Алаторан” журналына аиддир, изн олмадан чохалтмаг вя йайынламаг<br />

йасагдыр.<br />

34<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


olacaьmыш. Uчaqdan endиyиm zaman gюrdцm юlkяnиn torpaьыna<br />

addыm basmaqчцn bиr keчиdиn юnцndя sыraya durmalыyamkи<br />

bцtцn mцsafиrlяr orda toplanыr. Sыra mяnя<br />

чatanda яlиmdя normal pasaport olmadыьи цzцndяn,<br />

yoxlayan cяnab kиmяsя telefon aчdы vя bиraz sonra bиr<br />

яfяndи bяy gяldи vя mяnи aиrportun polиs шюbяsиnя apardы.<br />

Orda mяnиm gиrиш vиzamы vя bцtцn яшyalarыmы yoxladыlar vя<br />

sonra gцlяr цzlя buraxdыlar. Mяn tяsяvvцr etmишdиmkи<br />

ardыmcan gяlяn bяy яfяndи BMT ишчиsиdиr vя mяnя<br />

yolчuluq etmяk qяsdиlя gяlиb. Sonralar bиldиmkи gиrиш<br />

keчиdиndяkи bяy яfяndи mяnиm sяnяdlяrиmdяn шцpяlяnиb<br />

vя polиsя zяng edиbdиr! Bu цzdяn dя mяn Norveч юlkяsиnя<br />

addыm basmadan belя polиs tяrяfиndяn yoxlanыb vя<br />

buraxыlmышam. Daha BMT ишчиsиnиn gяlmяsиnи gюzlяmяdиm<br />

vя gedяcяyиm rayonun цnvanыnы lиstяlяrdяn tapыb vя<br />

yolчuluьuma dяvam etmяk qяrarыnы verdиm.<br />

Oslodan Flora шяhяrиnя uчmalыydыm. Aиrportda getmяm<br />

gяrяkяn "gate".иn harda yerlяшdиyиnи soruшduьum<br />

zaman, gцlяr цzlя bиlgиlяr verяn иnsanlarla qarшыlaшdыqcan<br />

sankи dцnyanыn hяqиqяtяn dя яn gюzяl юlkяsиndя olduьuma<br />

иnanmaьa baшladыm. Kиmsя kиmsяnиn ишиnя burun soxmurdu,<br />

kиmsя kиmsяnи fыrlatmaqla mяшqul deyиldи, sankи hяr шey<br />

qaydasыnda olduьu kиmи gюrцnцrdц. Яtraf olduqcan tяmиz<br />

gюrцnцrdц. Иnsanlarыn sиfяtиndя hиrs, qяzяb gюrцnmцrdц.<br />

Adres soruшduьum zaman sankи onlar maaш alacaqlarы ишlя<br />

mяшqul olduqlarы kыmы, olduqcan soruya cиddиcяsиnя<br />

yanaшыrdыlar. Uчaq oturmadan юncя pяncяrяdяn шяhяrя<br />

baxыrdыm. Avropa юlkяlяrиnиn шяhяrlяrиnя uчaqdan<br />

baxdыьыn zaman, uшaqlыqda qurmaq иstяdиyиmиz evcиklяrи<br />

xatыrlayыrdыm. Sankи юlчц metrяsиnи яlя alыb vя hяr шeyи<br />

metrиlя юlчцb bюlцblяr. Necя dя maraqlыdыr Avropa<br />

шяhяrиndя иlk dolanыш vя яtrafы olduqcan optиmиst baxышlarla<br />

gюrцb vя posиtиv dцшцncяlяrlя analиz etmяk! O anlar tяkrar<br />

olmayasы qяdяr dяyяrlи sevиnc dolu hиsslяr yaradыr иnsanda.<br />

Sevdиyиn иnsanlarыn boш yerиnи gюrцrsяn vя bu sevиncи onlarla<br />

paylaшa bиlmяdиyиnчцn цzцlцrsяn. Tяk baшыma юzgцrlцk<br />

hиssиnи yaшayыrdыm. Юzgцr, hяmdя tяk!<br />

Юrsta шяhяrcиyиnя uчmalыydыm. BMT-nиn aиlя bиrlяшmяsи<br />

qanununa яsasяn, bacыmыn yaшadыьы юlkяyя<br />

gюndяrиlmишdиm. Tяbиkи шяhяr dя eynи olmalыydы. Oslonun<br />

aиrportundan baшqa heч yerиn gюrmяyя иmkan olmadы.<br />

Uчaьы qaчыrsaydыm avara sяrgяrdan qalacaьdыm. Иkи dяfя<br />

uчaq dяyишmяlиydиm. Юmrцmdя иlk dяfя olaraq mиnиuчaqla<br />

uчmaьы tяcrubя elяdиm. Sonralar bиldиmkи<br />

Norveчlиlяr юlkяnиn hяr yerиndя sяpяlяnиb yaшadыqlarыna<br />

gюrя, ancaq bюyцk шяhяrlяr arasыnda uчan uчaqlar nиsbяtяn<br />

bюyцk olur. Qalan xиrda шяhяrcиklяrя 20-30 nяfяr<br />

yerlяшяn uчaqlarla yolчuluq etmяk olur. Bяzяn 5 000<br />

nяfяrlиk шяhяrcиklяrиn dя aиrportu olur. Юrstanыn 8 000<br />

nяfяr nцfusu olduьun bиlиrdиm. Zatяn bu mяkan haqqыnda<br />

bacыmdan aldыьыm bиlgиlяr dя bundan artыq deyиldи !<br />

***<br />

Юlkяyя addыm basalы иlk gцn olduьuna baxmыyaraq,<br />

nяsя hиss olurdu kи Oslo aиrportunda цzlяшdиyиm<br />

adamlar, Юrstaya uчan uчaqda oturanlardan bиraz<br />

fяrqlяnиrdи. Uчaqlar kичиldиkcяn, иnsanlarыn sosиal davranыш<br />

яhatяlяrи dя kичиlиrdи !<br />

Nяhayяt иkи mиnи-uчaq dяyишяndяn sonra mяqsяdя<br />

чatdыm. Bяlяdиyyя (Kommun) tяrяfиndяn bиr nяfяr qarшыlamaьa<br />

gяlmишdи. Tяbиkи bacыm da orda mяnи gюzlяyиrdи. Hяr<br />

yan qar doluydu. Aиrport шяhяrcиyиn tam doьu tяrяfиndя<br />

yerlяшиrdи. Bacыm da batы tяrяfиndя yaшayыrdы. Evя чatana<br />

qяdяr yolun baшa baшыnda шяhяrcиyиn tam ortasыndan keчяn<br />

kцчяdя 10 nяfяrdяn чox saya bиlmяdиm. Havanыn<br />

soyuqluьunu sяbяb bиlиb vя bu haqda heч nя soruшmadыm.<br />

Sonra anladыm kи, 8 000 nяfяr dedиyиn nцfus, шяhяrcиyиn<br />

bцtцn яtrafыnda yaшыyanlarы nяzяrя alaraq yazыlыb. Ancaq<br />

olduqcan maraqlы tяbияtя malиk yerиdи. Maraqlы deyиrяm<br />

ona gюrяkи bиr чoxlarыna gюzяl adыna layиq tяbияt olsaydы<br />

da, mяnиmчцn sadяcя maraqlыydы. Yaшыl daьlar, meшяlяr vя<br />

bиr yandan da dяnиzя qovuшan kичиk kюrfяz, mяndя bиr o<br />

qяdяr dя daиmи maraq tюrяtmиrdи. Bu maraq da иlk ayda<br />

vяya hяftяdя иtиb getdи. Nяdя olsa omцr boyu yaшadыьыm<br />

yerlяrиn hamыsыnda daь olmuшdur. Yaшыl, qayalы, meшяlи vя<br />

axar чaylarы olan daьlarы gюrdцyцm иlk dяfя deyиldи.<br />

Яslиndя mяn daha gюzяl tяbияtdя yaшamaqчцn юlkяnи tяrk<br />

etmяmишdиm kи, tяbияtlя maraqlanыm. Eшиdиrdиm, bяzи<br />

Afrиkadan gяlяn qaчqыnlar юmцrlяrиndя иlk dяfиyя qarыn nя<br />

olduьunu Norveчdя gюrцblяr. Yяqиn bu цzdяndиr kи,<br />

Norveчlиlяrиn yabancыlardan soruшduьu иlk sual belя olur: "<br />

Sиzиn юlkяdя Qar olur !" Tяkcя qar deyиl, иndиkи<br />

tяcrubяlяrиmя яsasяn arxayыnlыqla deyя bиlяrяm kи, bиr чox<br />

Norveчlиnиn dцшцncяsиndя цчцncц vя hяtta иkиncи dцnyadan<br />

olan yabancыnыn юlkяsиndя heч nя yoxdur. Cиblяrи vя<br />

baшlarы boш иnsanlardыlar kи, юlkяlяrиnиn tяbияtи dя kasыbdыr.<br />

Nя zaman bиzdяn sиvиlиzasиyadan nишanя gюstяrяn<br />

davranышlar gюrsяlяr gюzlяrи dюrd olur vя иnanmaьa чяtиnlиk<br />

чяkяrlяr. Tяbrиzdя qarыn olduьunu sцbut etmяkчцn<br />

dяrиdяn qabыqdan чыxыrdыm. Sonralar anladыm kи, Norveчlы<br />

юz medиasыndan yayыnmayan bиlgиlяrя иnanmaqda olduqcan<br />

шцbhяlи yanaшыr.<br />

Иlk иkи hяftяnи bacыma qonaq oldum. BMT tяrяfиndяn<br />

gяlяn qaчqыnlara vя ya юlkяnиn юzцndя sыьыnacaq яrиzяsи<br />

qяbul olan шяxslяrя gяrяkяn яшyalarla dolu ev vermяk<br />

devlяtиn borcu sayыlыr. Bяzи шяhяrlяrdя яшyanыn pulunu<br />

verиb vя alыb daшыmasыnы qaчqыnыn юz юhdяsиnя qoyurlar.<br />

Юrstada qayda belяydиkи bяlяdиyyя юzц alыb vя evи<br />

dюшцyяndяn sonra qaчqыna verиr. Bu цzdяndя иkи hяftяnи<br />

gюzlяmяlи oldum. Norveч dиlи юyrяnmяk qaчqыnыn иlk<br />

gюrяvиdиr, "gюzяl" tяbияtи bиr yana buraxыb hяmяn dиlи<br />

юyrяnmяyя baшladыm.<br />

Bиr чox Azяrbaycan gяnclяrи kиmи Avropaya addыm<br />

basmadan юncя bu qиtя haqqыnda bиr чox utopиst<br />

иnanclarыm varыdы. Юzяllиklя Avropanыn Skandиnavиya<br />

adlanan юlkяlяrи mяnиm dцшцncяmdя иkи qat Moderen<br />

юlkяlяr sayыlыrdы. Sankи bu юlkяlяrиn vяtяndaшlarы hяr bиrи<br />

bиr fиlosof olmalыdыr sanыrdыm. Skandиnavиya юlkяsи olmaqdan<br />

яlavя, BMT tяrяfиndяn "dцnyanыn яn gюzяl юlkяsи"<br />

adыyla юdцllяnяn Norveч, mяnиm rюyamda яn иntelиgent<br />

vяtяndaшlar юlkяsи olmalыydы. Bu юlkяyя oqяdяr иdeal<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 35


axыrdыm kи, hяtta yabancыlarыn ичиndя nяsя yaramaz<br />

olabиlяcяyиnя belя иnanmaq иstяmиrdиm. Tяsяvvцr edиrdиm,<br />

bu иdeal юlkяnиn yяqиn иdeal bиr araшdыrma mяrkяzи vardыr,<br />

hяrhansы baшdan xarabыn bиrиsиnи юlkяyя buraxmaz.<br />

Norveчlиlяrиn kцчя bazarda nяdяn danышdыqlarыnы<br />

anlamыrdыm tяbиkи, ancaq belя tяsяvvцr edиrdиm kи, onlar<br />

yяqиn dцnyada baш verяn юnяmlи hadиsяlяrdяn danышыrlar!<br />

Nяdя olsa bleяnчи юlkяnиn vяtяndaшы vaxtыnы axmaq-axmaq<br />

sюzlяrlя keчиrяn иnsan ola bиlmяz. Иngиlиscяm яn bяdяvи<br />

sюhbяtlяrя yetяr-yetmяzиdи, Norveч dиlиnи dя юmrцmdя иlk<br />

dяfя eшиdиrdиm. Aьlыmdakы bu иntelиgent mиllяtlя olduqcan<br />

tez иlишgи qura bиlиm deyя, cиddиcяsиnя Norveч dиlиnи юyrяnmяyя<br />

baшladыm. Balыq dolu чaya dиzяcяn gиrmиш ac иnsanы<br />

tяsяvvцr edиn, qarmaьы yoxdur deyя, lяzzяtlи яtи olan<br />

sandыьы balыqlarыn gюzц юnцndя цzmяsиnя шahиd olsun !<br />

Яtrafыmda hяrnя Norveчlи gюrцrdцmsя aьlыmda onu<br />

savadlы vя dяrиn иnsan hesab edиrdиm. Bu fиlosoflarla danышmaq<br />

иstяyиrdиm. Nяdя olsa mяndя bиr иkи kяlmя fяlsяfяdяn<br />

qыrыldadacam deyя sяbиrsиzlяnиrdиm. Ara sыra daha юncя<br />

gяlяn qaчqыnlarыn dиlиndяn onlarыn bu юlkяdяn heч dя razы<br />

olmadыqlarыnы eшиdиrdиm. Яn azы Юrstadan! Ancaq mяn<br />

olarыn sюzцnя heч qulaq vermиrdиm. Deyиrdиm, yяqиn bu<br />

onlarыn sяhvиdиrkи bu иnsanlarыn dцшцncя tяrzиndяn baш aчa<br />

bиlmиrlяr. Dиlи юyrяnиm, onlara sяhv etdиklяrиnи subut<br />

edяrяm. Bu sayaq dцшцnmяyя dяvam etmяyиn sяbяbи<br />

varыdы. Hяlя Norveчlиynяn tanыш olmamышdыm. Ancaq Fars<br />

vя Tцrk dиlиnи bиldиyиmчцn demяk olarkи bиr чox юlkяdяn<br />

gяlяn qaчqыnlarla danышыb vя tanыш olmaq шansыm varыdы.<br />

Яfqan etnиklяrиlя, Иran etnиklяrиlя, Tцrkиyя vя Tцrkиstan<br />

юlkяlяrиndяn gяlяnlяrlя tam olaraq vяya azacыq anlaшa<br />

bиlиrdиk. Kцrdlяrиn bиr чoxu Tцrkcя vяya Farsca bиlиrdиlяr.<br />

Bu иnsanlarla tanыш olduqcan hиss edиrdиmkи nяsя burda bиr<br />

yanlышlыq olmalыdыr! Ya mяn hяdsиz иdeal dцшцnцrяm vяyaxud<br />

nяsя bu sиstemdя bиr anlaшыlmazlыq olub. Hяr halda<br />

belяnчи tanышlыqlar artdыqcan mяn яmиn olurdumku bunlarыn<br />

sюzlяrиnя иnanmaq aьыldan deyиl. Яgяr onlar razы<br />

deyиllяrsя, Norveчlи taqsыrkar ola bиlmяz. Yяqиn kи,<br />

Norveчlи dя bulardan razы olmamalыdыr. Burasыn dцz<br />

anlamышdыm! Sonra anladыm kи, Norveч vяtяndaшlarы ичиndя<br />

yabancы sevmяmяk sayы vя dяrиnlиyи иldяn иlя artыrmыш.<br />

Ancaq mяn o zaman heч иnanmazdыm bиr gцn mяn dя eynи<br />

sюzlяrи dиlиmя gяtиrяcяm !<br />

***<br />

Bяlяdиyyя yaшamam gяrяkяn evиn aчarыnы verdи.<br />

Hardasa 50-55 kvm. bюyцklцkdя bиr yataq otaqlы<br />

evиdи. Norveчdя buna иkи otaqlы deyиrlяr. Etajlarы saymalarыda<br />

bиzdяn fяrqlиydы. Norveчdя иkиncи etaj dedиyиn,<br />

bиzdя bиrиncи etaj sayыlыr. Mяncя mяnиm evиm иkиncи etajda<br />

vя bиr otaqlыydы ama Norveчdя ona цчцncц etaj vя иkи<br />

otaqlы deyиrdиlяr. Bunu иlk dяfя eшиdяndя asla razы olmaq<br />

иstяmиrdиm. Mяntиqя uyqun subutlar gяtиrиrdиm vя иkиncи<br />

qatda, bиr otaqlы evdя yaшadыьыmы subut etmяk иstяyиrdиm.<br />

Bцtцn ev яшyalarы yenи alыnmышdы. Hяtta pяrdяlяrи belя yenи<br />

asmышdыlar. Mяtbяx яшyalarы hamыsы yerиndяydи, hяtta bиr<br />

neчя tяzя dяstmal. Dolabыnda meyvя dolu ev alan qaчqыn<br />

da olmuшdur. O zaman ayda 400 $ kиrayяsиydы. Ышыq pulu<br />

яlavя olanda hardasa 500 $ yaxыn olurdu. Hamыsыnы<br />

bяlяdиyyя юdяyиrdи. Bu юlkяdя su havayыdыr. Hяtta bиrиncи<br />

иlиn TV abonentиnи dя bяlяdиyyя юdяyиrdи. Яlavя olaraq<br />

yemяk ичmяk xarcиnиdя 500 $ verиrdиlяr. Ыkи dяfя paltar<br />

pulu da verdиlяr. Hяr dяfя 200 $. Qaчqыnыn иlk vя son<br />

gюrяvи mяktяbя gedиb vя Norveч dиlи юyrяnmяyиdи. Bяzи<br />

bяlяdиyyяlяrdя bunu cиddи tuturdular. Mяktяbя getmяdиyиn<br />

gцnlяrиn pulunu aylыqdan kяsиrdиlяr.<br />

Ev sahиbи olmuшdum! Цstяlиk dahи иnsanlarla danышmaьы<br />

юyrяdяn dиl mяktяbиnя getmяyя belя baшladыm. Aldыьыm<br />

aylыqla Bakыda qazandыьыm borclarы belя юdяyя bиlиrdиm.<br />

Daha nя dяrdиm ola bиlяrdиkи!<br />

Иlk hяfяtяldя kяsиnlиklя юzцmи yad bиr юlkяdя vяya yad<br />

иnsanlar toplumunda hиss elяmиrdиm. Чevrяmdяkи иnsanlarыn<br />

hamыsыyla dostluq шansыm var deyя dцшцnцrdцm.<br />

Ortada olan sadяcя bиrcя problem vardыr sanыrdыm : Dиl !<br />

Norveч dиlиnи bиlmяdиyиmчцn юzцmц qыnamыrdыm tяbиkи.<br />

Ancaq vaxtыnda Иngиlиs dиlиnя lazыmы dяyяrи vermяdиyиmчцn<br />

юzцmdяn zяhlяm gedиrdи. Mяktяbdя 7 иl tamam bu dиlи<br />

oxuduьuma baxmayaraq, Иranda orta mяktяbи bиtиrяn<br />

bцtцn юyrяncиlяr kиmи bu dиldя danышmaqdan acиzиdиm.<br />

Hяlя unиversиtяdя oxuduьumuz Иngиlиscяnи dя hesaba<br />

salanda, durumun nя qяdяr utandыrыcы olduьu tam olaraq<br />

ortaya чыxыrdы. Bu dиlи normal danышa bиlmяkчцn Bakыda da<br />

bиr dяfя adыmы юzяl kurslara yazdыrdыm ama 3-4 dяfяdяn<br />

чox sиnиfdя otura bиlmяdиm. Sankи bu mиras problem tиlsиmя<br />

dцшmцшdц. Hesab edиrdиm kи, яgяr vaxtыnda bu чatышmazlыqla<br />

mяшqul olsaydыm, Norvecя addыm basan kиmи<br />

юzцmя bиr sцrц dost tapacaqdыm. Ancaq daha чox gec<br />

olmuшdu vя yeganя шans Norvec dиlиnи tez юyrяnmяyиdи.<br />

Lalыdыm ama kor vя kar deyиldиm. Чalышdиm kи, bu иkи<br />

hиssdяn olduqcan faydalanыm. Юzяllиklя чevrяmdя baш<br />

verяnlяrи tam dиqqяtlя gюz altыna alыrdыm. Sиmbollardan<br />

faydalanыb vя onlarыn arxasыnda yatan anlayышlarы baшa<br />

dцшmяyя чalышыrdыm. Hansы rяnglяrdяn daha чox иstиfadя<br />

edиrlяr, nя sayaq paltarlar geyиrlяr, yemяklяrи necяdиr, bиr<br />

bиrlяrиlя danышanda heч nя anlamыrdыm ama hansы tonla<br />

danышmalarыna dиqqяt edиrdиm. Sankи dиlиnи bиlmяdиyиnиz<br />

kиnoya baxыrdыm, юz dиlиmdя alt yazыsы da yoxdur.<br />

Sиfяtlяrиndяkи mиmиklяr, яl ayaq hяrяkяtlяrи vя bиr kяlmя<br />

dя desяm, gюrцntцlяrиnя baxыb vя nя haqda danышdыqlarыnы<br />

bиlmяk иstяyиrdиm. Яmиnиdиm kи, baшa dцшя bиlmяdиyиm<br />

sюzlяrdяn danышmыrlar, sadяcя konuyu bиlmяkчцn bцtцn<br />

nишanяlяrи araшdыrmaьa чalышыrdыm. TV programlarы da<br />

yardыmcы olurdu. Bu medиa vasиtяsиnя чox bel baьlamышdыm<br />

ama demяk olar kи, иlk шoku bu medиa vasиtяsи mяnя yaшatdы.<br />

Norvecdя gцnцn bu gцnц 5 dяnя TV kanalы vardыr. 2<br />

dяnяsи devlяt kanalыdыr vя 3 dяnяsи юzяldиr. Devlяt kanallarы<br />

axшam saat 4-5 cиvarы baшlыyыr vя gecя saat 12-01 olur<br />

olmaz programlarы bиtиr. Bu kanallara baxmaqчцn o<br />

zaman иldя 400 $ cиvarыnda pul юdяmяk gяrяkиrdи. Evиnиzиn<br />

qapыsыnы dюyцb vя TV.nиz vardыr ya yox dиyя yoxlamalar<br />

aparыla bиlяr. Kanallara baxыb baxmadыьыnыz devlяtиn umurunda<br />

belя deyиldиr. Gцndя 6-7 saat program yayыnlanыr<br />

deyя TV varыnыzdыrsa юdяmяn gяrяk. Юzяl kanallar<br />

bedavadыr vя hяmишя programlarы vardыr. Ancaq mяnиm<br />

yaшadыьыm шяhяrcиkdя иkи dяnя kanala baxmaq olurdu. Bиrи<br />

devlяtиn vя bиrи dя юzяl. Qalan kanallara baxa bиlmяkчцn<br />

36<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


яlavя olaraq bиr dяnя daha юzяl anten gяrяkиrdи. Mяn<br />

uydudan danышmыram. Adиcя юlkя kanallarыnыn hamыsыnы<br />

seyr etmяkчцn 2 dяnя anten lazыmdыr. Sanыram orda hяlя<br />

dя durum belяdиr. Maraqlыsы buyudu kи, hяtta 2 antenlя<br />

belя 4 kanal yaxalamaq olurdu vя 5-cи yaxalanmaz kanal,<br />

devlяt kanalыydы. Bu kanalыn dalьalarы kюkцndяn bиzиm<br />

шяhяrcиkdя yayыlmыrdы. Ancaq bu mяsяlя abonementи tam<br />

olaraq юdяmяyя maneчиlиk tюrяtmиrdи. Hamы юdяyиrdи !<br />

Saatlarca TV qabaьыnda otururdum. Nяdя olsa lokal tv<br />

programlarыndan bu mиllяtиn haqqыnda bиr чox bиlgиlяr<br />

toplaya bиlяrяm dцшцnцrdцm. Qzetlяrdяn yararlanmaьa<br />

шansыm yoxudu. Radиoda habelя. Bunlarыn hяr иkиsи<br />

mцkяmmяl dиl bиlmяk tяlяb edиrdи. Zatяn юmцr boyu 5<br />

dяnя qazet alыb almadыьыma шцbhяm var!<br />

Mяnиmчцn яn maraqlы olan buydu kи, юlkяnиn adlыm<br />

(tanыnan - red.) fиkиr sahиblяrиnи TV vasиtяsиlя tanыyыm.<br />

Gцclu sяnяdlи fиlmlяr, dцnyanыn dюrd bucaьыndan vиdeo<br />

xяbяrlяr, sиyasи analиzlяr, hяr konuyla baьlы tяnqиdlя<br />

yanaшan programlar vя saиra. Dцnyanыn яn gюzяl юlkяsи<br />

adlanan юlkяnиn tv-sиndяn bu programlarы gюzlяmяk<br />

иdealиstlиkdиr bяyяm Dцnyanыn яn demokrat юlkяlяrиndяn<br />

bиrи olan Norvec, necя ola bиlяr kи, gцclu fиlosoflardan<br />

bяhrяsиz olsun Onlarы tv-dя gюrmяk иstяyи utopиstlиkdиr<br />

bяyяm Modern юlkяnиn adlыm sяnяtkarlarыnы harda gюrmяk<br />

mцmkцndцr Bяyяm 3-cц dцnya юlkяlяrиdиr kи, яsl<br />

sяnяtkarlarы tv-yя buraxmasыnlar<br />

Bяyяm mяn Modern юlkяyя gяlmяmишяm !<br />

Belяlиklя иlk ayda tv adlanan yaramaz medиanы bцkцb<br />

bиr kяnara qoydum. Gцnцn bu gцnц dя Norveчиn tv kanallarы,<br />

bиr kяlmяdя, yaramaz kanallardыr. Kablo, tv vя ya<br />

uydusu olmayan Norveclи, mяncя Norveч kanallarыnы<br />

иzlяmяklя dцnyadan xяbяrsиz yaшayыb vя юlяcяk. Xяbяrlяr<br />

haqqыnda demяk olar kи, Amerиka Яfqanиstana vя Иraqa<br />

hцcum etmяsяydи, xarиcи xяbяrlяrdяn яsяr яlamяt gюrя<br />

bиlmяzdиnиz. Tяbи kи, Avropa vя Amerиka adlanan<br />

qиtяlяrdяn bяzяn xяbяrlяr almaq шansы hяmишя vardыr.<br />

Ancaq Asиa vя Afrиkada nяlяr olub baш vermяsи xяbяrlяrя<br />

gяlmиrdи. Sonralar bиldиm, hяftяdя bиr saat xarиcи xяbяrlяr<br />

adlы program vardыr. Иlk baxышda hadиsяlяrи analиz edяn<br />

program kиmи gюrцnsя dя, яslиndя hadиsя haqqыnda raportdan<br />

baшqa nяsя hиss olunmurdu. Иndи bu an bu sяtиrlяrи<br />

yazdыьыm zaman ( saat 05:49 ) dюvlяt kanallarы иkиsи dя boшdur.<br />

Юzяl kanallarda hяrяsиndя 1 nяfяr yenиyetmя qadыn<br />

oturub vя CD dяyишиr. Mahnыlarыn vиdeo klиplяrи dя<br />

gюstяrиlmиr. Hяmиn gюzяl qиz sankи mahnыnы oxuyur deyя,<br />

muьяnnиnи yansыlayыr. Dяrd burasыndadыr kи, bяzяn bu<br />

gюzяl qadыnlarыn olmadыьы zaman, qaba bяylяrdяn bиrи bu<br />

rolu юhdяsиnя alыr!<br />

Bиr sюzlя, desяm Norvecиn юzяl kanallarы "papanыn gцl<br />

balasы" olan qыz-oьlanlarыn at чapasы mяkanlardыr. Юlkяnиn<br />

80%-и papanыn gцl balasыdыr deyя, demяlи bu kanallarda<br />

иfaчыlыq etmяkчцn hamыnыn шansы vardыr. Bu kanallarda eшиtdиyиm<br />

яn maraqlы 2 xяbяrи unuda bиlяcяyиmи sanmыram.<br />

Bиrиsи belяydи : Demяlи bиr neчя Arы bиr mяktяb bиnasыnыn 2-<br />

cи qatыndakы pяncяrяnиn bucaьыnda yuva salыmышdы. Arыlar<br />

юlmяlиydи. Bu ишиn uzmanы gяrяkяn paltarlarы geyиb vя ишиnи<br />

baшlamadan юncя jurnalиstя bиr sыra юnяmlи bиlgиlяr verиrdи!<br />

Tяbии, journalиst dя hяmиn paltarlarda nяrdиvanыn kяnarыnda<br />

durmuшdu. Sonra nяrdиvan 2 oldu. Чцnkи jurnalиst<br />

hadиsяnиn baш verdиyи zaman cameranы hadиsя mяhяllиnя<br />

zum etmяk иstяyиrdи. Uzman adam яlиndя bиr kичиk balon<br />

sol yandan vя journalиst dя saь tяrяfdяn Arыlara hцcuma<br />

keчdиlяr. Uzman adam balonu 2-3 dяfя fыsыldatdы vя arыlar<br />

ичяrиdя oldцlяr. Sonra hamыsыnыn юlцmцndяn arxayыn<br />

olmaqчцn, uzman adam dedи kи, bиr neчя dяfя artыq fыsыldatmaq<br />

lazыmdыr. Belя dя oldu vя hadиsя kиmsяyя zиyan<br />

dяymяdяn bиtdи. Xяbяrlяr dяvam edиrdи...<br />

***<br />

Bugцnkц tяcrцbяlяrиmя dayanaraq artыq иnanыramkи<br />

иkиncи vя цчцncц dцnyada yaшыyan gяnclяrиn<br />

tяxmиnяn hamыsы, Avropa adlanan qиtя haqqыnda fantazиya<br />

dolu beyиnlя yaшayыrlar. Bu fantazиlяr bяzяn dяrиn иnanc<br />

sяvиyyяsиnя gяlиb чatыr. O qяdяr dяrиn иnanclы gяnclяr olur<br />

kи, hяtta bu юlkяlяrdя uzun иllяr boyu yaшayan<br />

Azяrbaycanlыnыn bяzи tяnqиdlяrиnя belя иnanmaq иstяmиr!<br />

Sankи allahыna toxunursan. Mяn юzцm dя bu qaydadan<br />

иstиsna deyиldиm. Yaxшы yadыmdadыr kи hяr kиm kи<br />

Avropanыn pozиtиv sяmtlяrиndяn danышardы, dиyяrdиmkи<br />

шцpяsиz dцz olmalыdыr. Ancaq bиr balaca tяnqыd etsяydи,<br />

dиyяrdиm yяqиn kи юz axmaqlыьыndan bu sorunlarы yaшыyыb.<br />

Hesab edяrdиmkи Avropada hяrшey qaydasыndadыr vя<br />

яdalяt иdeal sяvиyyяdя toplumda иcra olur. Hяr kиm яdalяtsиzlиkdяn<br />

шиkayяtчиdиrsя, demяlы юz sяhvиnи basыrыr vя<br />

шцpяsиz юz gцnahыdыr. Zehnиmиzdяkи bu иdeal dцшцncяlяrиn<br />

qaynaqlarыnы axtaranda olduqcan maraqlы sяbяblяrиn яsas<br />

rol oynamasы ortaya чыxыr. Bu konuya sonralar qayыdacam.<br />

Bu юlkяdя yaшadыьыm acы vя bяzяn шиrиn tяcrцbяlяrиn<br />

mяnиmчцn verdиyи bиlgиlяrиn яn yararlы hиssяsи bu konuya<br />

aиddиr. Nяdяn bиz belя dцшцnцrцk sualы adamы o qяdяr юz<br />

baшыna fиrladыrkи axыrda иnsan mяcbur olur юz юlkяsи<br />

haqqыndakи dцшцncяlяrи tam olaraq yenиdяn yoxlasыn.<br />

Yetяrkи шцphя etmяk qabиlиyyяtиnи yenиdяn яldя edя<br />

bиlяsяn.<br />

Bu sюzlяrи xatиrяlяrиn sonunda yerlяшdиrяcяyиmи<br />

sanыrdыm. Ancaq юzцmц sakиtlяшdиrя bиlmяdиm.<br />

Baшlanqыcda oxucuya negatиv tяsиr edиcи sюzlяrи yazmиyacam<br />

demишdиm. Чцnkи yaшadыьыm faktlarы ortaya qoymadan,<br />

qяzavяt шansыnы oxucudan almaq иstяmиrdиm.<br />

Bacardыqcan tяrяfsиz olaraq xatиrяlяrиmи yazmaьы planlamышdиm.<br />

Ancaq bu sюzlяrи yazan adam artыq иstяr-иstяmяz<br />

yaшadыqlarыndan tяsиr alыb! Юzцmц unuda bиlmяdиm.<br />

Neynяk ! Hяr halda Norvecиn pozиtиv sяmtlяrиndяn bиraz<br />

yazыb vя hиsslяrи neytral hala qaytarmaьa чalышa bиlяrяm.<br />

Nя dя olsa hиsslяrя uyan mиllяtиk. Dцшцncяmиzя tяsиr edя<br />

bиlяn hяlя anasыndan olmayыb!<br />

Dиl юyrяnmяkчцn qaчqыnыn mяktяbя getmяsи gяrяklиdиr<br />

yazmышdыm. BMT tяrяfиndяn pozиtиv cavab almыш vя bu<br />

юlkяyя gяlяnlяrиn yeganя gюrяvи budur. Qabaqlar юz baшыna<br />

bu юlkяnи seчиb vя юlkяnиn ичиndя sыьыnacaq яrиzяsи<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 37


verяnlяr dя kampda qaldыqlarы zaman bu xиdmяtdяn<br />

havayы olaraq faydalanыrdыlar. Ancaq artыq bu шяraиt<br />

onlarчцn yaradыlmыr. Keflяrи иstяrsя юzlяrи юyrяnmяlиdиrlяr.<br />

Gяldиyиm gцndяn 3-4 gцn sonra Norveccя-Farsca<br />

sюzlцyцnц яldя etdиm. Hяlя Norveccя-A.Tцrkcя sюzlцyцn<br />

bazara gяlmяsи barяdя bиr sюz eшиtmяdиm. Quzeylиlяrdя<br />

Norveccя-Rusca sюzlцyцnя qяnaяt etdиklяrиnи duydum.<br />

Norveccя-T.Tцrkcяsиndя sюzlцyцn olmasыnы dцz 3 иldяn<br />

sonra bиldиm. Farsca sюzlцk olduqcan sяvиyyяsиzиdи. Bunu<br />

Tцrk olduьuma gюrя demиrяm. Doьurdan da belяydи. Son<br />

zamanlarda bиr dяnя abыrlыsыn чыxarыblar. Sюzlцyц 4 gцn gec<br />

яldя edяbиldиyиmчцn чox яsяblяnmишdиm. Nя dя olsa<br />

Norveчlиlя danышa bиlmяkdя 4 gцn dalы qalmышdыm! Bu<br />

fasиlяdя bяlяdиyyяdяn чaьыrdыlar. Bu gюrцшя bцtцn qaчqыnlar<br />

иlk gяldиklяrиndя dяvяt olurlar. Bяlяdиyyяnиn qaчqыnlarla<br />

mяшьul olan bиr neчя gюrяvlиsи olur. Sayыlarы baxыr<br />

шяhяrиn bюyцk-kичиk olmasыna. Sayыlarы bиr qыraqda dursun<br />

ama шцbhяm yoxdurkи hamыsы yenи qaчqыnы olduqcan gцlяr<br />

цzlя qarшыlayыrlar. Mяn dя Norveчlиlя иlk gюrцшdя bunu<br />

tяcrцbя etdиm tяbиkи. Sankи юlkя haqqыnda яskиdяn olan<br />

bцtцn tяsяvvцrlяrиmя tяsdиq peчatы vuruldu. Bacыm tяrcцmячи<br />

olaraq mяnиmlя gяldи. Bu шansы olmayanlarчцn<br />

devlяt xяrcиnя tяrcцmячи ишя alыnыr. Adam varkи 10 иldиr bu<br />

юlkяdя vя hяlя dя devlяt xяrcиnя tяrcцmячиdяn иstиfadя<br />

etmяlи olur.<br />

Gцlцшц dodaqlarыndan цzцlmяyяn bиr yaшlы qadыn bиzи<br />

qarшыladы. Sankи uzun иllяr boyu юz balasыnы gюrmяyиb! Hиss<br />

elяdиmkи hяlя sandыьыmdan da 2 qat чox Sцt gюlц olan<br />

юlkяdяyяm vя чevrяmdяkи иnsanlar hamыsы mяlяkdиr. Яn<br />

pиsи bяlkя 1 qanadlы mяlяk ola bиlяr sanыrdыm. Hяlя baшqa<br />

qaчqыnlarla tanыш olmamышdыm. Hяtta onlarы da иdeal<br />

qaчqыnlar hesab edиrdиm.<br />

Haxlarыmы bиr bиr saymaьa baшladы vя axыrda dedиkи<br />

yenя dя hяr nя lazыm olsa gяl yanыma danышaq. Sonralar<br />

bиldиmkи qaчqыnlarыn bиr чoxu иlk aylarda vя bяlkя иllяrdя,<br />

dяfяlяrcя ora gedиb vя яlavя yardыmlar da alыrlar. Tяbи kи<br />

yardыmlarыn яn sevиmlи vя populяr hиssяsи, яlavя maddи<br />

yardыmlardыr. Heч olmasa юzцmцz юdяmяsи gяrяkяn faktoralarыn<br />

bиr hиssяsиnи dя devlяtиn baшыna salmaq чяtиn иш<br />

deyиlmиш. Mиsalчцn telefon vя ya иnternet faktoralarы. Bunu<br />

gec юyrяnmяyиmя baxmыyaraq, mяn dя bu bacadan bиraz<br />

faydalandыm.<br />

Иkи hяftя иstиrahяt et vя sonra mяktяbя gedяrsяn dedи.<br />

Nяdяnsя hиss elяdи kи mяn bиraz tutqunam. O saat soruшdu:<br />

yяqиn kи buranыn qarы vя dяyишиk havasы sяnи sыxыr!<br />

Dedиm axы! Norveclи иlk danышmada konuyu bиr tяhяr qara<br />

baьlыyacaq. Ama bиr tяrяfdяn dя dцz deyиrdи bяlkя. Kичиk<br />

aьaclarыn цstцndяkи qarы belя eшшяyя yцklяsяydиn, heyvanыn<br />

belи sыnardы …<br />

Hamы юmrцnцn иlk mяktяb gцnцnц bиr dяfя uшaxlыxda<br />

yaшasa da, qaчqыn bunu 2 dяfя yaшыyыr ! …<br />

Aman tanrыm ! Utopиa sandыьыn юlkяdя yaшamaq шansыn<br />

яldя etmяk vя hяr шeyи yenиdяn vя цstяlиk иstяdиyиn kиmи<br />

qurmaq gцcцnц яldя etmяyя иnanmaq, nя gюzяl bиr<br />

duyьudur. Yetяr kи planыn olsun. Skandиnavиa юlkяlяrиndя<br />

tяhsиl almaqчцn yaranan иmkanlar, olduqcan yetяrlи vя<br />

hяrtяrяflиdиr. Mяnиm amacыm Antropology fakultяsиndя<br />

yer almaqdan иbarяtиdи. Humanиtar elmlяrdя tяhsиl<br />

almaqчцn, юlkяnиn dиlиnи иkи qat yaxшы bиlmяn gяrяkиr. Adи<br />

ишlяrdя ишlяmяkчцn gцndяlиk sюzlяrи bиlmяk yetяrlиdиr.<br />

Hяtta tяbии elmlяrdя tяhsиl almaqчцn dя юlkяnиn dиlиnи<br />

mцkяmmяl bиlmяk gяrяkяn deyиl. Bunu bиldиyиm zaman<br />

Norveч dиlиnи юyrяnmяkчцn иkи qat чaba gюstяrmяyя<br />

baшladыm.<br />

Mяktяbиn иlk gцnц maraqlыydы. Altыdan altmышa, hяr<br />

rяngdя vя dцnyanыn bиr neчя fяrqlи юlkяlяrиndяn gяlяn<br />

qaчqыnlar varыdы. Qaчqыnlar hamыsы Septamber ayыnda bu<br />

юlkяyя gяlmиr tяbиkи. Bu цzdяndиr kи иlиn baшы vя yaxud<br />

sonu olmasыna baxmayaraq, yenи юyrяncи sиnиfя яlavя ola<br />

bиlяr. Bиzиm mяktяbdя цч gruppa varыdы. Tam yenи<br />

юyrяncиlяr, orta sяvиyyяlи vя bиr dя dиlи nиsbяtяn danышa<br />

bиlяnlяr. Tяbии kи tam amator grupun sиnиfиndя oturmlы<br />

oldum. Mart ayыnыn ortalarыydы vя tяxmиnяn цч ay sonra<br />

tяtиllяr baшlayacaqdы. Karи adlы bиr orta yaшlы qadыn bиzя<br />

mяllиmlиk edиrdи. Sиnиfdя bиr neчя mиllяtdяn юyrяncи varыdы,<br />

ama Яfqanlar vя Kцrdlяr demяk olarkи mяktяbdя hamыdan<br />

чoxudu. Gцnцydяn olduьuma baxmayaraq, юmrцmdя<br />

иlk dяfиyя canlы olaraq Яfqanlы bиr иnsanla tanыш oldum.<br />

Иranda яn azы иkи mиlyon Яfqan yaшыyыr ama Gцnцydя saylarы<br />

olduqcan azdыr. Sonralar bu иnsanlarla tanыш olduqcan,<br />

onlarыn Иran adlы юlkяdя nяlяr yaшadыqlarыnы юz aьыzlarыndan<br />

eшиtdиm. Hяtta dяfяlяrcя onlara Tцrk olduьumu<br />

dedиyиmя baxmayaraq, yenя dя hиss edиrdиm kи yaxыnlaшmaqdan<br />

чяkиnиrlяr vя bиr чox zюlяrиnи ичlяrиndя udub vя<br />

mяnя demиrlяr. Hesab edиrdиlяr kи Иranlыyam vя bu<br />

sюzlяrdяn xoшlanmaram! Bu haqda яtraflы yazmaьы sonraya<br />

saxlыyыram.<br />

***<br />

Mяn o zamanlarda иndиkи kиmи Иngиlиs dиlиndяn heч<br />

nя anlamыrdыm. Ancaq Karиlя mцqayиsяdя bu dиlи<br />

mцkяmmяl bиlиrdиm sankи. Bununчцn dя sюzlяrи vя dяrsи<br />

anlamaqчцn, mяnиmlя onun arasыnda yeganя alternatиv<br />

Pantomиm ишarяtlяr yardыmcы olurdu. Mяndяn юncя gяlяn<br />

Яfqanlar vя Fars dиlиnи bиlяn Kцrdlяrиn yardыmыnы яlavя<br />

edяndя, sюhbяt nяdяn gedиr dиyя bиr шeylяr anlыyыrdыm.<br />

Яvvяllяr belя hesab edиrdиm kи, yяqиn bu grupdakиlar<br />

hamыsы uzaq baшы keчяn иlи tяtиllяrdяn sonra gяlяn qaчqыnlardыr.<br />

Sonra bиldиmkи иkи vя hяtta цч иl mяndяn юncя<br />

юlkяyя gяlяnlяrdяn dя bu sиnиfdя vardыr. Neчя yaшda<br />

olmaq vяya neчя иl юlkяdя yaшamaq, grupun sяvиyyяsиn<br />

tяyиn etmиrdи. Eynи sиnиfdя belя olanlarыn sяvиyyяsи dя<br />

yetяrиncяk fяrqlи gюrцnцrdц. Baшqa formada olmasыnы<br />

dцшцnmяk dя чяtиn иdи bяlkя. Axы иlиn baшыndan sonunacan<br />

qapыsы aчыqolan sиnиfиn юyrяncиlяrи necя bиr sayaqda dяrs<br />

ala bиlяrdиlяr kи Gцneydя bиr чox kичиk kяndlяrdя ancaq<br />

bиr dяnя mяllиm olardы. Sanыram иndи dя belяdиr. Onlar bиr<br />

otaqda bиrиncи sиnиfdяn ta beшиncи sиnиfяdяk olan mяktяb<br />

шagиrdlяrиn toplayarmышlar. Hяr sиnиfя baшqa baшqa dяrslиklяr<br />

verиb vя obиrиsиlяrlя mяшqul olarmышlar. Bиzиm bu dиl<br />

sиnиfиdя olara bяnzиyиrdи. Ancaq hяtta o kяnd mяktяbиnиn<br />

шagиrdlяrи bиr otaqda olsaydыlarda, fяrqlы sиnиflяrя bюlцnцb<br />

vя fяrqlи dяrslиklяr alыrdыlar. Bиrdяkи bиr шagиrd yenи иl<br />

baшlayandan ta bиtяnяcяn, hansы sиnиfdя olduьun bиlиrdи.<br />

38<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


Bиzиm bu amatorlar grupundan mяn heч nя anlamadыm. O<br />

gцnlяrи xatыrladыqcan bиlmиrяm gцlцm yoxsa aьlыyыm! Цч иl<br />

bundan яvvяl bu Norveчdя yenи bиr plan hazыrladыlar vя<br />

hяyata keчиrиrlяrkи belяnчи axmaq ишlяrиn bиraz qabaьыn ala<br />

bиlsиnlяr. Bundan юncя qaчqыn gяlиrdи vя evиndя yerlяшиrdи.<br />

Hяmяn hяmяn bиr dяnя Uydu alыb vя damda qoyurdu<br />

yada kи duvardan asыrdы. Sonra da get mяktяbя! Yeganя<br />

toplumsal aktиvиtet olurdu mяktяbя getmяk. Buda olduqcan<br />

yaramaz metodlarla ve habelя yorucu formada tяkrar<br />

olurdu. Nяhayяt mяktяbя getmяyиn yeganя sяbяbи qalыrdы.<br />

Getmяsяn bяlяdиyyя maaшыndan kяsяcяk !<br />

Maraqlыydы! Юmrцmdя иlk dяfиyя gюrцrdцmkи иnsanlar<br />

mяktяbя gяlиrkи pulun kяsmяsиnlяr. Sиnиfиn hamыsы fяhlяydи<br />

mяncя. Иkи nяfяrdяn baшqa qalanы hamыsы plan doldururdu<br />

...<br />

Norveч, шяhяr vяya mяktяb haqqыnda hяr hansы<br />

qaчqыnla danышыrdыm, иstиsna olmadan hamыsы яn azы mяktяbи<br />

vя шяhяrиn яhalиsиn sюyцrdц. Bиr gцn bu cцmlяnи hяmиn<br />

шяhяrdяn olan bиr Norveчlи oxuyub hиrslяnяcяk dиyя sansor<br />

edя bиlmяdиm. Tam gяrчяkdиr. Norveч haqqыnda posиtиv<br />

dцшцnяnlяr dя hamыsы gюzlяrиnи Osloya, yяnи baшkяndя<br />

baьlamышdы. Mяktяbи sevmяdиklяrиnи baшa dцшmяk bиr az<br />

zaman aldы. Ancaq шяhяrиn яhalиsиnи sevmяmяklяrиnя hяlя<br />

yetяrиncяk sяbяb toplayыb vя onlara haqq qazandыra<br />

bиlmиrdиm. Belя dцшцnцrdцm kи, bu onlarыn юz чatышmazlыqlarыndan<br />

qaynaqlanыr. Yяnи dиlи yaxшы bиlmяmяk vя<br />

Modern dцnyanы yaxшы anlamamq vя saиrя. Belяnчи dцшцnmяkчцn<br />

yetяrlи subutlar tapыrdыm. Mиsalчцn eшиdиrdиm kи<br />

qaчqыnlarыn bяzиsи шяhяrиn qыzlarыnыn hamыsыnы fahишя bиlиr,<br />

ona gюrяkи onlar alkol ичиr vяya nя bиlиm dиskoda atыlыr<br />

dцшцr vя ...<br />

Bяzи qaчqыnlar kюkцndяn bu mиllяtи kafяr hesab<br />

edиr vя donquz яtи yedиklяrиnя gюrя vя onlarыn baxышlarыnda<br />

eybяcяr geyиnишlяrиnя gюrя, иlишgиyя gиrmяdяn belя<br />

яhalиnи boykot etmишdиr. Hamы olarыn Rasиst olduqlarыn<br />

deyиrdи vя bиzlяrи sevmяdиklяrиndяn шцphяlяrи yox иdи. Hяr<br />

kяs ama hяr kяs o шяhяrdяn qaчmaьa can atыrdы. Hяtta<br />

bиzlяrя pul verяn bяlяdиyyяnи dя sюyцrdцlяr. Bunlara иnanmaq<br />

чox чяtиnиdи. Bcardыqcan чalышыrdыm kи bu narazыlыьыn<br />

sяbяbиnи onlarыn юz dцшцncяlяrиndя, yaшam tяrzlяrиndя vя<br />

dцnya gюrцшlяrиndя axtarыm. Чox zamanlar bu araшdыrmanыn<br />

sonucu mяnя haqq qazandыrыrdы kи, sorumun bюyцk<br />

hиssяsи onlarыn baxышlarы vя bяklяntиlяrиndяdиr. Hяtta olarы<br />

яlя salыb, bяzяn цrяyиmdя vяya hяtta цzlяrиnя deyиb vя<br />

gцlцrdцm. Mяnи яn чox gцldцrяn bиr nяfяr Mиsиrlиydи.<br />

Яhalиnиn ona xarиcиdиr dиyя yuxarыdan baxmalarы onu elя<br />

яsяblяndиrиrdи kи, hяr gцn deyяrdи kи Norveч pasportumu<br />

alan gцn чыxacam kцчиyя vя pasportumu яldя saxlыyыb,<br />

qabaьыma чыxan hяr hansы Norveчlиnиn baшыna чalacam.<br />

Baшыna чalыb deyяcяm kи: bax, mяn dя Norveчlиyяm artыq.<br />

Sяnиn mяndяn heч nя artыьыn yoxdur!<br />

O yazыq deyяrdи vя яsяblяnяrdи, mяn dя gцlяrdиm.<br />

Шяhяrcиyиn dцkkanlarы axшam saat 18:00 baьlanыrdы.<br />

Saat 16:00 dan sonra demяk olardы kи, kцчяlяr bom-boш<br />

olurdu. Ana kцчяdя яn чox sayda иnsan gюrmяk, ancaq vя<br />

ancaq Шяnbя gцnlяrи mцmkцnцdцr. Saat 11:00 - 14:00<br />

fasиlяsиndя. Sonra yenя dя kцчя boшalыrdы. Maraьыmы чяkяn<br />

bиr mяsяlя varыdы. Mяn heч zaman gюrmяdиm hяmиn<br />

шяhяrиn яhalиsиndяn bиr nяfяrи, bиr qaчqыnla bяrabяr adыm<br />

atsыn ! Olan 2-3 nяfяr qara baш varыdы kи onlar da hяmиn<br />

шяhяrdяn bиr qыzla evlяnmишdиlяr vя ayиlя kиmи gяzиrdиlяr.<br />

Чox sonra bиldиm kи, hяmиn qыzlara da яhalи tяrяfиndяn<br />

tяhqиr gюzиlя baxыlыr vя boykot olmuш durumda yaшыyыrlar.<br />

Hяtta юz aиlяlяrи dя onlarы tяrd edиrdи bяzяn. Mяn bunlarы<br />

bиlmиrdиm, ama kцчяdя gяzяrkяn yavaш yavaш hиss edиrdиm<br />

kи, nяsя яhalиnиn baxышlarыnda pozиtиv hиsslяrи gюrmяk<br />

olmur. Юz dцшцncяmdя яhalиyя nиsbяt tam olaraq pozиtиv<br />

zehnиyyяtиm hяr hadиsяnи posиtиv sяmtя yormaьыma mяnя<br />

чox yardыmcы olurdu. Hяtta aшkarcasыna tяrs baxanlarы da<br />

yazыrdыm sяhv anlayышыn hesabыna. Deyиrdиm dиl bиlmиrяm<br />

ondandыr. Dиl юyrяnяrяm vя sonra hяr шey yaxшы olacaq.<br />

Mяktяb bиtяndяn sonra bиr baшa evя gяlиrdиm. Xыrda шяhяr<br />

olduьuna gюrя demяk olar kи яylяncя mяrkяzlяrиndяn яsяr<br />

яlamяt yoxudu. Mиsalчцn Bиlyard vя ya Шahmat klublarы<br />

yoxudu. Яhalиnиn yeganя яylяncяsи Cцma vя Шяnbя<br />

gecяlяrи dиskoya getmяkdяn иbarяtиdи. Qalan gцnlяrиn<br />

axшamlarы gяnc oьlanlar vя qыzlar maшыnlarыnda oturub vя<br />

kичиk mяsafяdя юz baшlarыna fыrlanыrdыlar. 200 metrяlиk<br />

mяsafяnи sцrцb, bиraz dayanыb vя yenиdяn яvvяlkи yerя<br />

qayыdыb vя maшыn ичиndя sиgaretlя musиqи dиnlяyиrdиlяr.<br />

Axшamlarы gяnclяrиn иши peшяsи buyudu. Evdя oturanlarы da<br />

sonralar bиldиmkи compцter oyunlarыyla mяшqul olurlar.<br />

Qaчqыnlarыn hamыsы bu gяnclяrи sюyцrdц ama aчыьыn<br />

deyиm kи, o zaman mяnиm olara цrяyиm yanыrdы. Aчыqcasыna<br />

gюrцnцrdц adamlar nяdяnsя bezиblяr kи belяnчи vaxt<br />

юldцrmяyя чalышыrlar. Bu bezdиklяrи шey nяdиr deyя mяnи<br />

maraqlandыrыrdы. Sonralar bu haqda yazacam.<br />

Bahar yaxыnlaшыrdы. Mяktяbdяn evя gяlиb vя yemяkdяn<br />

sonra dиlиnяn mяшqul olurdum. Axшam цstц чыxыb havamы<br />

dяyишиrdиm. Bиr gцn axшamцstц gяzяndя hяmиn bu maшыnla<br />

avaralananlarыn bиrи camы yendиrdи vя keчяrkяn orta barmaьыnы<br />

mяnя gюstяrdи. Gюzlяrиmя иnana bиlmиrdиm. Яtrafa<br />

baxdыm gюrdцm mяndяn baшqa kиmsя yoxdur. Demяlи<br />

mяnи nяzяrя almышdыr. Aьlыma sыьышdыra bиlmиrdиm kи, axы<br />

bu yaratыq nяdяn bunu edя bиlяrkи! Artыq posиtиv zehnиyyяt<br />

mяnя yardыmcы ola bиlmиrdи. Daha bunu sяhv anlayыш hesab<br />

etmяk olmaz. Mяn bunu яlavя etmяlиyяmkи юlkяdя<br />

xarиcиnи sevmиyяnlяrиn olduьundan xяbяrsиz deyиldиm.<br />

Hяtta xarиcиdяn nиfrяt edяnlяrи dя eшиtmишdиm. Ancaq aьыl<br />

deyиrkи иnsan rastlaшdыьы vя иlишgи qurduьu иnsanlarыn<br />

arasыnda kиmsяnи sevя vя ya nиfrяt edя bиlяr. Mяnиmlя bu<br />

yaratыьыn arasыnda nя zaman vя hansы яlaqя olub olmasыna<br />

mat qalmышdыm.<br />

Bu orta barmaq sankи mяnиm dяyяrlяndиrmя<br />

sиstemиmиn tam ortasыna gиrdи. Иndиkи aьlыmыnan desяm<br />

яgяr, o barmaьы qыzыla tutmaq gяrяkиrdи! Иmkanыmda olsaydы<br />

bцtцn Azяrbaycanlы aydыnlarыn adresиnи o barmaq<br />

sahиbиnя verяrdиm kи barmaqыndan bиr foto чяkиb vя<br />

onlara yollamaq шansыnы яldя etmиш olasun.<br />

***<br />

Mяktяbя arada sыrada bиr gedиrиm. Maraqlыydыkи<br />

bяlяdиyyя aylыьыmdan kяsmиrdи. Mяllиmlяrиn sayы<br />

artыrdы. Цч ay яrzиndя иkи qadыn vя иkи kиши mяllиmlя dиl<br />

dяrslяrи keчиrdиk. Bяzяn getmяdиyиm gцnlяr eynи mяllиmиn<br />

dяrs gцnlяrиnя dцшцrdц vя belяlиklя hяrdяn bиr hяftя<br />

tamam bиr mяllиmи gюrmцrdцm. Bиrgцn bиrи sиnиfdя mяnя<br />

"Шaxta baba" adы verdи. Иldя bиrdfя gюrцnяn yaratыqlara<br />

bяnzяtdи mяnи. Tam mяsulиyyяtlя deyя bиlяrяm, Norveчdя<br />

gцndяlиk yaшamda yumor hиssиndяn яsяr яlamяt gюrmяk<br />

чox чяtиndиr. O zaman mяllиmиn atmacasыnы чox normal<br />

qarшыladыm. Sonralar mиnlяrlя ona tay atmaca sюzlяrи<br />

eшиdиb vя юyrяnяcяyиmи sanыrdыm. Yяqиn kи, Norveч dиlиdя<br />

baшqa dиllяrя tay olaraq, иkи mяnalы sюzlяrlя dolu olmalыdыr<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 39


sanыrdыm. Ancaq иndи цstцndяn altы иldяn чox keчmяyиnя<br />

baxmayaraq, hяlя ona bяnzяr vяya daha maraqlы atmaca<br />

eшиtmяmишяm. Иndиkи tяcrцbяmlя dиyяbиlяrяmkи Norveч<br />

dиlиndя tяxmиnяn atmaca yoxdur ! Яgяr Norveчlиlя<br />

danышanda иkи mяnalы sюzlяrlя zarafat etmяk ишlяtsяnиz,<br />

bюyцk ehtиmalla baшa dцшmяyяcяk vя ya sяhv baшa<br />

dцшяcяk. Sиz dяrhal mяqsяdиnиzи aчыqcasыna demяlи olacaqsыzkи<br />

иkиnиz bяrabяr gцlmяk шansыn яldя edя bиlяsиz. Bu<br />

haqda sonralar yazaram. Hяlяlиk bu qяdяr deyиm kи<br />

Norveчlиlя zarafat etmяk иstяsяnиz, чox mцrяkkяb vя neчя<br />

mяnalы sюzlяrdяn иstиfadя etmяmяnиz mяslяhяtdиr.<br />

Mяktяbиn son ayыnda yenи bиr mяllиm gяldи. Mяn иndи<br />

dя baшa dцшя bиlmяmишяm kи, amator dиl юyrяncиlяrиnя 3-4<br />

mяllиmиn dяrs demяsиndя mцsbяt sяmt nяdяn иbarяt ola<br />

bиlяr! Bяlkя amator юyrяncи yenи dиlи vя yenи sюzlяrи, yenи<br />

mяllиmlяrlя daha tez юyrяnя bиlяr dиyя hesab etmишlяr. Hяr<br />

halda mяnя belя gяlиrdи kи, sиnиfdя hamы чaш-baш<br />

dцшmцшdц. Aчыqcasыna dиyя bиlяrяm, tяxmиnяn bцtцn<br />

tanыdыьыm qaчqыnlar belя hesab edиrdи kи, Norveч dиlиnи<br />

юyrяnmяk mцmkцn deyиl. Bu цzdяn dя kиmsя юzцnц yormurdu.<br />

Sиnиfdя hamы юz dиlиnи bиlяnlя иstяdиyиnи danышыrdы.<br />

Mяllиmиn иши gцcц buydu kи, bиzиm yadыmыza salsыn: Norveч<br />

dиlиndя danышыn! Bu uyarы neчя dяqиqяdяn чox dяvam<br />

etmиrdи. Bиrиsи beш kяlmя Norveч dиlиndя dиyяndя, hяr<br />

tяrяfdяn onun sяhflяrиn юz ana dиlиndя baшa salanlar<br />

tapыlыrdы. Belя kи, bиr-bиrlяrиlя mцbahиsяyя gиrиb vя mяllиmи<br />

heч oralarыna da saymыrdыlar. Mяllиmиn yenиdяn kontrolu<br />

яlя almaьa чalышmasы yararsыz olurdu. Onu baшa dцшmяyяn<br />

юyrяncи ona muracияt etmиrdи. Hяtta bяzяn gюrцnцrdц kи,<br />

Norveч dиlиndя bиr baшqa mиllяtdяn olan юyrяncиylя<br />

mubahиsя edиrdи vя bиr bиrlяrиn baшa dцшцrdцlяr. Ancaq<br />

mяllиm baшa dцшmцrdцkи onlar Norveч dиlиndя bиr bиrlяrиnя<br />

ne dedиlяr ! Bleяnчи hallara hяr yerdя rast gяlmяk olar.<br />

Fяrqlи mиllяtlяrdяn olan qaчqыnlar demяk olar kи,<br />

юzlяrичцn юzяl Norveч dиlи yaradыblar kи ancaq qaчqыnlar<br />

bunu tam olaraq baшa dцшя bиlяr. Bu haqda sюhbяt etmяk<br />

dя qalsыn sonraya.<br />

Ancaq axыrыncы mяllиm tam baшqa formada sиnиfи иdarя<br />

edиrdи. Kяsиnlиklя plan doldurmurdu. Yeganя mяllиmиdи kи<br />

sиnиfdя hamыnыn fиkrиnи юzцnя cяlb edя bиlиrdи. Юzиlя sиnиfя<br />

kaьыz gяtиrиb paylamыrdы, oturun bu tяklиflяrи yerиnя<br />

yetиrиn demиrdи. Яn sadя kяlmяlяrlя hamыyla danышыrdы. Hяr<br />

kяs bиldиyи kяlmяlяrи cцmlяyя чevиrmяk шansыn яldя edиb vя<br />

hяtta onunla zarafat edиrdи. Sankи o da qaчqыn<br />

Norveчcяsиn yaxшы bиlиrdи! Son gцnlяrdя bиraz danышa<br />

bиlиrdиm. O dedи kи konцllц olaraq qыrmыzы-xaч quvvяlяrи<br />

ичиndя яskи Yugoslavиyada savaш baшlыyanda oralarda olubdur.<br />

Afrиkada bиr neчя olkяdя kюnцllц xиdmяtlяr edиbdиr.<br />

Tam atesиt bиr иnsanыdы. Mяn sonrala baшa dцшdцmkц o bu<br />

tяcrцbяlяr цzцndяn qaчqыnlarыn яhval ruhиyyяsиnи yaxшы<br />

baшa dцшцrdц vя qaчqыn Norveчcяsиnи bиlmяsи dя bu<br />

цzdяnиmиш. Bu иnsanla raslaшdыqda mяndя яskи Utopиst<br />

dцшцncяlяr yenиdяn gцclяndи. Mяktяbdяn, bяzи qaчqыnlardan<br />

vя hяtta yavaш yavaш шяhяrcиk яhalиsиndяn bezmяyя<br />

baшlasaydыm da, yenиdяn яmиn oldumkи yяqиnkи baшqa<br />

шяhяrlяrdя bleяnчи иnsanlar doludur. Yenя dя tяklиyиn яsas<br />

sяbяbиnи "dиl bиlmяmяzlиyиn" hesabыna yazdыm vя яn pиs<br />

durumda шяhяrи dяyишиb vя иstяdиyиm grupu tapacam<br />

sanыrdыm. Bu dяyяrlи иnsan haqqыnda sonra mukяmmяl<br />

olaraq yazacam. Tяxmиnяn иkи mяktяbdяn sonra hяmиn<br />

иnsanla yenиdяn qarшыlaшdыm vя иkи иl sцrяsиndя bиr bиrиmиzlя<br />

bиr чox konular barяdя danышdыq.<br />

***<br />

Yay tяtиllяrиnиn baшlamasыna az qalыrdы. Onsuz da<br />

mяktяbя getdиyиm gцnlяr ancaq hяmиn sayqы dяyяr<br />

mяllиmиn saatlarыndan иbarяtиdи. Hяr шey yorucu olmaьa<br />

baшladы. Artыq mяn dя bu qяnaяtя gяldиmkи bюyцk шяhяrя<br />

kючmяlиyяm. Bu цzdяn dя tezlиklя иш tapыb vя kючmяkчцn<br />

pul qazanmalыydыm. Ишlяmяk иstяyиrяm dиyяndя, bиr чox<br />

qaчqыnlar bunu unut dedиlяr. Bяzиlяrи hяtta bunun<br />

mцmkцn olmadыьыn deyиrdи. Maraqlыydи kи, kиmsя qяbul<br />

etmиrdиkи яsas problem dиl bиlmяmяkdиr. Onlarыn dedиyиnя<br />

gюrя Orsta яhalиsи qaчqыna иш vermяkяn чяkиnиr. Lazыmы<br />

qяdяr dиl bиlяnlяrиn ишsиz qalmasыn gюrцrdцm ancaq yenя dя<br />

hяmишяkи kиmи юzцm dяnяmяdяn qяbul etmяk иstяmиrdиm.<br />

Qara ишdяn baшqa seчяnяk yoxdur deyиrdиlяr. Kичиk<br />

чяhяrdя qara иш tapmaq olduqcan чяtиndиr. Иkи dяnя<br />

restoran varиdи kи xarиcиlяr иdarя edиrdи. Bиrиsи Marokkolu<br />

vя obиrиsи dя Иrak Kцrdцydц. Kичиk шяhяrdя Norveчlиlяr<br />

иstяsяlяr dя qara иш vermяkdяn чяkиnиrlяr. Rяsmи qeydиyyatdan<br />

keчmиш fиrmada qara fяhlя ишlяmяk tяxmиnяn иmkansыzdыr.<br />

Ишяdцzяltmя иdarяsиnя getdиm vя orada ишlяyяnlяrиn<br />

bиrиlя danышdыm. Dedи sяnиnчцn чox tezdиr. Gцlцmsцyцb<br />

dedи: Get mяktяbя! Hяr шeyи baшa sala bиlяcяk qяdяr dиl<br />

bиlmиrdиm tяbи kи. Onun dedиklяrиnиn hamыsыn anlamыrdыm<br />

ama nя demяk иstяdиyиnи baшa dцшцrdцm. Qayыtdыm evя<br />

fиkиrlяшdиm kи gяlяn dяfя bacыmы tяrcцmячи gюtцrцm, onu<br />

yaxшы baшa salsыn. Fиkиrlяшdиm, o mяnи yaxшы baшa dцшmяdи<br />

vя bu цzdяn mяnи cиddиyя almadы. Dиlи yaxшы bиlmяdиyиmdя<br />

sюz yox, ama bиr чox ишlяr vardыr kи mцkяmmяl dиl tяlяb<br />

etmиr. Mяn hяr иш gюrmяyя hazыrыdыm. Zatяn Tяbrиzdя bиr<br />

чox adи ишlяrlя mяшqul olmuшdum vя aьыr яl ишlяrиndяn<br />

qaчan deyиldиm. Bunlarыn hamыsыnы ona baшa salarsamsa<br />

яgяr, sorun ortadan qalxacaq sandыm. Bacыmla bяrabяr<br />

getdиk ama faydasы olmadы. O dedи kи яn azы 800 saat mяktяbdя<br />

olduьunu subut edяn sяnяd lazыmdыr ! Hяmиn gцn<br />

baшa dцшdцm, orda da plan doldurmaqla mяшquldular.<br />

Mяn heч baшa dцшя bиlmиrdиm kи иш baшыnda gяrяkяn , 800<br />

saat mяktяbdя olmaьы subut edяn sяnяdmиdиr yoxsa<br />

ишчиnиn nя sayaq ишlяmяsи! Pиlot kиmи ишlяmяk иstяsяydиm<br />

яgяr, sяnяdlяrиn gяrяklи olmasыnы baшa dцшяrdиm.<br />

Hamballыqчцn 800 saat mяktяbdя avaralanmaq, anlamsыzыdы<br />

mяncя.<br />

Qadam ишяdцzяltmя иdarяsиnиn yardыmыna, deyиb юzцm<br />

bиrbaшa fabrиklяrи dяnяmяk qяrarыna gяldиm. Bцtцn fabrиklяrи<br />

bиr bиr gяzdиm. Hamыsы gцlяr цzlя иnsanы qяbul edиr<br />

vя яmяllи baшlы qeydиyyatdan keчиrиr. Ad, adres vя telefon<br />

nюmrяsиnи alыr vя gцlяr цzlя deyиrkи nяzaman lazыm olsa<br />

telefon edяcяyиk. Чox sevиnиrdиm. Deyиrdиm nя dя olsa<br />

yaxыnda bиrиndяn xяbяr чыxacaq. Ancaq heч bиrиndяn bиr<br />

xяbяr чыxmadы. Sonra eynи fabrиkя yenиdяn mцracияt<br />

edяndя, yenя dя adamы gцlяr цzlя qarшыlayыb vя ишчи<br />

gяrяkяn zaman telefon edяcяklяrиnи deyиrdиlяr. Sonra baшa<br />

dцшdцmkц belяnчи mяdяnи sяvиyyяdя яrиzя qяbul edиb vя иш<br />

иstяyяnи yola salmaq, tam formalиtя bиr davranышdыr. Bиzиm<br />

юlkяdя gцlяr цzlя qяbul edиlmяk vя telefon vermяk,<br />

tяxmиnяn ишя alыnmaq anlamыna gяlиb чыxыr. Norveчdя яgяr<br />

hяr цzцnцzя gцlяn иnsanы, sиzя valeh olubdur hesab etsяnиz,<br />

qыsa zamanda Narsиsиsm xяstяlиnя dцчar olacaqsыz.<br />

40<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


Bu gцlmяk mяsяlяsи чox юnяmlиdиr. Bиr чox hallarda<br />

Norveчlи qadыn-qыzlarы bundan шиkayяt edиr kи,<br />

yabancыlarыn цzцnя adиcя tяbяssцm edяndя, hяmиn gecя<br />

onunla yatmaq иstяdиyиnи dцшцnцr ! Bunu da яlavя edиm kи<br />

yabancы qadыnlar da шиkayяt edиr kи Norveчlи olanlar<br />

onlarыn чяkиcи hяrяkяtиnи baшa dцшmцr! Maraqlы hallardыr .<br />

Norveчlи qadыn tяbяssцmцn yataq sиgnalы olmadыьыnы bиlиr<br />

vя yabancы qadыn da tяbяssцmlяrиnиn Norveч яrkяyиndя<br />

tяsиrsиz olduьundan шиkayяtчиdиr. Tяbииkи mяn иstиsna hallarы<br />

hяmишя genяl sюhbяtlяrdяn uzaq tuturam. Bu haqda<br />

яtraflы yazmaq da qalsыn sonraya .<br />

***<br />

Norveчя gяldиkdя belя hesab edиrdиm kи mяnиmlя<br />

bяrabяr bцtцn BMT dя verdиyиm mцsahиbяlяr<br />

Norveчя gюndяrиlиbdиr. Яn azы 30 dяfя BMT dя mцsahиbя<br />

olmuшdum. Sяbяbиnи araшdыrmaq qalsыn Bakы xatиrяlяrиnи<br />

yazdыьыm zamana , ancaq o zaman hamы bиlиrdи kи mяn<br />

pozиtиv cavabы чox tez aldыm. Mяnя dedиlяr kи, haqqыmda<br />

toplanan bцtцn bиlgиlяr Jeneva шяhяrиnя gюndяrиlиbdиr vя<br />

bиr bacыm Norveчdя olduьu цzdяn, hяmиn юlkяdяn pozиtиv<br />

cavab almaьыmыn иmkanы yцksяkdиr. Guya BMT dя aиlя<br />

bиrlяшmяsи barяdя bиr qanun vardыr kи hяmиn qanuna<br />

яsasяn mяnиm Norveчя getmяk шansыm иkи qat olurmuш.<br />

Yerи gяlmишkяn keчиcи olaraq deyиmkи mяn BMT dяn<br />

pozиtиv alandan sonra, dяrhal Norveчdя Orsta шяhяrиndяn<br />

BMTyя bиr mяktub gюndяrиldи kи, bиz onu qыbul etmяyя<br />

hazыrыq. Ancaq buna baxmayaraq mяn 12 ay tamam<br />

Bakыdan чыxmaьы gюzlяdиm!<br />

Яmиn иdиm kи, haqqыmda BMT tяrяfиndяn Jenevaya<br />

gюndяrиlяn bиlgиlяr, nяyиnkи Norveчиn xarиcиlяr цzrя ишlяyяn<br />

шюbяsиnя, habelя gюndяrиldиyиm шяhяrиn bяlяdиyyяsи vя<br />

polиsиndя dя olmalыdыr. Bu цzdяn dя юzцmц camaatыn<br />

yanыnda qяrиb hиss etsяm dя, dюvlяt organlarыna addыm<br />

basanda, sankи tanыш иnsanlar ичиndя gяzdиyиmи sanыrdыm.<br />

Bяlяdиyyя, Polиs vя mяktяbиn mяndяn xяbяrsиz olduqlarыnы<br />

sanmыrdыm ! Sonra шяhяrиnиn olduqcan kичиk olduьun gюrdukdяn<br />

sonra, belя hesab edиrdиm kи bu azacыq иnsanlara<br />

qaчqыnlarы tanыtmaq olduqcan qolay иш olmalыdыr. Ancaq<br />

getdиkcяn bunun tяrsиnи hиss etdиm vя yaшadыm. Azacыq<br />

zamandan sonra bиldиm kи, qaчqыnlarla шяhяr яhalиsи<br />

arasыnda tяxmиnяn heч bиr яlaqя yoxdur. Nяdяn bюylя<br />

olduьu yenя dя sonrakи sюhbяtdиr, ama mяn bunu gюzцmlя<br />

gюrцrdцm vя eшиdиrdиm. Bиrdяfя bиr baшqa qaчqыnla<br />

kцчяdя bиsиkletlя gяzиrdиk. Qarшыda yol цstцndя иkи dяnя<br />

Norveчlи dayanmышdы. Mяn чox adи olaraq onlara xяbяrdarlыq<br />

etdиmkи yoldan чяkиlиn. Yanыmdakы qaчqыn az qala<br />

цrяyи dayanacaqdы! Mяn hяtta onlarыn цstцnя sцrdцm vя<br />

dolaysыyla onlara demяk иstяdиmkи yoldan чяkиlиn. Yol<br />

bиzиmdиr! Mяnиmlя bяrabяr olan qaчqыn az qala yolun<br />

dяyишиb vя evиnя dюnmяk иstяyиrdи. Belяnчи hadиsяlяr mяnи<br />

baшa salыrdи kи, bu xarabada kиmsяnиn kиmsяdяn xяbяrи<br />

yoxdur. Яn azы kиmsяnиn qaчqыnыn kиm olduьundan xяbяrи<br />

yoxdur.<br />

Bankada hesab aчa bиlmиrdиm. Чцnkц Norveч юlkяsиnя<br />

ayиd olduьumu subut edя bиlяn шяxsи nюmrяm yoxudur.<br />

Norveчdя bцtцn vяtяndaшlarыn ozцnя aиd bиr nюmrяlяrи<br />

vardыr. 11 шиfrяlи nюmrяdиr kи, иlk 6 шиfrяsи vяtяndaшяn<br />

doьum tarиxиn gюstяrиr vя son 5 nюmrяdя devlяt ona tяyиn<br />

edиr. Bu nюmrяsи olmayan Norveчdя yaшыyanlar bиr чox<br />

юzяl vя devlяt xиtmяtlяrиndяn faydalana bиmяzlяr. Mяnиm<br />

qaldыьыm шяhяrcиyиn bankalarы da bu nюmrяsи olmayan<br />

иnsana hesab aчmыrdыlar. Bu nюmrяnиn haчan mяnя<br />

verиlmяsиn soruшduqda, mяnя deyиrdиlяrkи yaxыn zamanda<br />

Polиs sяnи чaьыracaq vя formalиtя bиr mцsahиbяdяn sonra<br />

sяn bu nюmrяnи alacaqsan. Polиsиn mяnиmlя nя mцsahиbя<br />

aparacaьы mяnиmчцn maraqlыydы. Mяgяr bunlar bиlmиrdи<br />

kи, шяhяrя kиm gяlиr Yяnи mяnиm haqqыmda yetяrlи bиlgиlяrи<br />

yoxdur Hяr halda bu mцsahиbя bяrи baшdan<br />

mяnиmчцn anlamsыz gюrцnцrdц. Banka hesab vermяyяndя,<br />

dюvlяt yardыmыnы gedиb юzцm almalы olurdum. Bu da<br />

mяnиm heч xoшuma gяlmиrdи kи, hяr ay gedяm vя яlиmи<br />

aчam kи, aylыьыmы юzцmя юdяsиnlяr. Nяhayяt bиr neчя ay<br />

sonra polиsdяn bиr kaьыz gяldи, falan tarиxdя polиs<br />

шюbяsиndя olmalыyam. Bяlяdиyyяnиn tяrcцmячиsи mяnиmlя<br />

bяrabяr olacaьыnы mяnя yazmышdыlar.<br />

Oturduq bиr ortayaшlы polиslя. Baшladы adыmы soruшmaьa.<br />

Mяn tяrcцmячиyя baxыb vя tяccцbцmц bиldиrdиm.<br />

Necя yanы adыn nяdиr BMT tяrяfиndяn gюndяrиlmиш vя<br />

Jenevada Norveчиn ишчиsи tяrяfиndяn sяnяdlяrи tяsdиqlяnmиш<br />

vя цstяlиk шяhяrиn bяlяdиyyяsи mяnи qяbul etmяsиnи<br />

bиldиrdиyи halda, adыmы soruшur!<br />

Tяrcцmячи ardы kяsиlmяdяn mяnя deyиrdиkи bu<br />

mцsahиbя tamamиlя formalиtяdиr! Cиddиyя almaq lazыm<br />

deyиl. Bunlar bиr sыra kaьыzlarы qaralamalыdыrlar, bu qяdяr.<br />

Mяn dя susdum vя adыmы vя soy adыmы dedиm. Sonra<br />

mяndяn doьum gцnц vя hansы юlkяdяn olduьumu soruшdu.<br />

Aчыqcasыna demяlиyяm kи bu suallar mяnи mazqи edиrdи!<br />

Tяrcцmячи dя bunu gюrцb vя mяnиm atmacalarыmы vя hяtta<br />

sюyцшlяrиmи sansor edиrdи. Чцnkи mяn 10 cцmlя dиyяndя, o<br />

sadяcя 1-2 cцmlяdя bиtиrиrdи. Mяndяn soruшdu kи,<br />

Norveчdяn юncя hansы юlkяlяrdя olmuшam. Mяn dя cavab<br />

2 kяlmяdиr deyя tez dedиmkи Иran vя Azяrbaycan vя yaxamы<br />

qurtarmaq иstяdиm. Polиs dяrhal hansы цnvanlarda<br />

olduьumu soruшdu<br />

Иш bu suala чatanda mяn artыq yцz faиz bиldиm kи bu<br />

adam mяnи dolayыr vя yaxud kюkцndяn bu musahиbя<br />

ancaq oyuncaqdыr. Dedиm kи Иranda 6 шяhяrdя yaшamышam<br />

vя Azяrbaycandada bиr чox yerlяrdя. Bиr neчя шяhяrиn<br />

adыnы Иranda verdиm vя bиr neчя rayonun adыnы Bakыda.<br />

Dedиm kи heч bиrиnиn adresиnи xatыrlamыram. Sonrakы bцtцn<br />

suallarы belяnчи baшdan sovma cavablarla bиtиrdиm. Axыrda<br />

polиs mяndяn soruшdu: " Шяhяrи sevиrsяn Orstada yaшamaqdan<br />

razыsan" . Mяn derhal dedиm YOX ! Soruшdu<br />

nиyя Mяn dя tяrcцmячиyя bиr чox sюzlяr dedиm vя bяzи<br />

tяcrцbяlяrиmdяn anlatdыm. Ancaq o yenя dя mяnиm uzun<br />

sюzlяrиmи 1-2 cцmlяdя bиtиrdи. Mяn цzцmц tutdum polиsя<br />

vя aчыqcasыna orta barmaьыmы ona gюstяrdиm vя dedиm kи:<br />

яgяr sяn bиr yad шяhяrя getsяn vя sяnи belя qarшыlasalar,<br />

sяn hяmиn шяhяrdяn razы qalarsan <br />

Tяrcцmячи qurudu baxdы mяnя. Ama daha qaчa<br />

bиlmяzdи. Polиs soruшdu vя o da dedи kи, buna orta barmaq<br />

gюstяrиblяr vя bu шяhяrdяn razы deyиl. Hяr halda bu hиssяnи<br />

dя polиsdяn чыxandan sora tяrcцmячи mяnя dedиkи polиsя<br />

belя tяrcцmя etmиш. Mяn bu gцndя bиlmиrяm kи, o polиsя nя<br />

deyиbdиr, ama bиlиrяm kи artыq sansor etmяk шansы yoxumuш.<br />

Hяr шey bиtяndяn sonra polиs dedи kи, bu kaьazыn altыna<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 41


qol чяk. Tяrcцmячиdяn soruшdum, bu nяdиr Dedи, чяtиn<br />

tutma яши. Bu da sadяcя kaьыz bazlыqdыr. Bu юlkяdя bцtцn<br />

qaчqыnlar buna qol чяkиr. Bu sыьыnacaq яrиzяsиdиr !!!<br />

Axmaqlыьыna 2 subut toplamalыsan desяlяr, bиrиncи<br />

sяnяdи hяmиn gцn o qondarma sяnяdя qol чяkmяyиmи ad<br />

aparardыm. Qaчqыn sыьыnacaьы vermиш юlkяdя иnsana qaчqыn<br />

sыьыnacaьы яrиzяsиn иmzalatmaq, son dяrяcяdя шяrяfsиzlиkdиr<br />

mяncя !<br />

Hяmиn gцn tяrcцmячиlя чяkиш bяkишlяrиm tamamиlя<br />

polиsиn qulaqыndan uzaq qalmышdыr sanыram. Иndиkи aьlыmla<br />

deyя bиlяrяm kи hяmиn gцn polиsdя hяmиn anlamsыz sяnяdя<br />

qol чяkяndя, aшaьыlыq bиr sestemиn doьru olduьuna qol<br />

чяkdиyиmи sanыram ! Mяn Иran adlanan юlkяdя bиr dяfя<br />

olsun belя qondarma seчgиlяrdя ишtиrak edиb vя sиstemи,<br />

seчgиlяrи rяsmиyyяtя tanыmamышdыm. Ama Norveчdя mяnи<br />

яmяllи baшlы axmaq hesab edяn Norveчиn qaчqыnlar цzrя<br />

sиyasяtиnя rяsmяn sяs verиb vя qяbul etmишdиm! Lяnяt<br />

olsun o gцnя ...<br />

Gцnц gцndяn artыq hиss edиrdиmkи Orsta шяhяrиndя<br />

qaчqыnlarla яhalи arasыnda Чиn duvarы qalыnlыqda bиr amen<br />

vardыr. Qaчqыnlarыn яhalи arasыna яlaqя qura bиldиyи иnsanlar<br />

ya narkomanlarыdы vя ya pиyanиskalar! Malи durumlarы<br />

yaxшы olan цч-beш xarиcиlяrdя шяhяrиn pozьun qыz-qadыnlarыyla<br />

иlишgиlяrи varыdы. Pozьun dedиkdя mяn bu adы o<br />

qadыnlra vermиrdиm. Яhalиnиn юzц bu qыzlarы xarиcиlя иlишgи<br />

qurublar dиyя pozьun adlandыrыrdы. Hяtta xarиcиlя яlaqя<br />

yaradan vя ya hяtta aиlя quran Norveчlи qыzlar gюrdцmkи<br />

aиlяsи tяrяfиndяn tяrd olunmuшdu. Hяmиn qadыnlardan bиrи<br />

sonralar юzц mяnя danышdыkи hяtta onun rяfиqяlяrи belя ona<br />

pиs gюzdя baxыb vя onunla oturmaьa hazыr olmamышlardы.<br />

Burasы Neqыr qoxusu verиr dиyя onun yanыndan durmuшlar<br />

vя o hяmишя юzцnц шяhяrdя tяk hиss etmишdиr. Tяbиkи 1-2<br />

dяnя rяfиqяsи onunla яlaqяsиnи saxlamышdы ama genяl<br />

olaraq xarиcиlя яlaqяdя olan qыzlaraыn Orstada gцnц qaraydы<br />

vя pozqun adы daшыyыrdыlar.<br />

Getdиkcяn hиss edиrdиm, xarиcиlяr bu atmosferи necя<br />

fяrqlи formalarda qarшыlayыb vя buna munasиbяt<br />

bиldиrиrdиlяr. Bяzиlяrи kюkцndяn heч umrunda deyиldиkи<br />

яhalиnyяn иlишgи qura bиlиb ya yox. Bunlarыn bиr чoxu evиndя<br />

bиr sыra иmkanlar yaradыb vя ancaq vя ancaq юz mиllяtиndяn<br />

olan xarиcиlяrlя bиr grup yaradыb vя юzцчцn yaшыyыrdы.<br />

Чanaq anten duvardan asыlы, fax vя telefon vя compиuterи<br />

evdя toplayыb vя юz юlkяsиnиn TV kanallarыna baxыb vя<br />

юlkяsиndя olan qohum qonшuyla яlaqя saxlayыrdы.<br />

Norveчиn ичиndя dя ancaq baшqa шяhяrlяrdя olan юz<br />

hяmvяtяnlяrиlя danышыrdы. Norveчdя nя baш verиb vermяdиyи<br />

heч umurlarыnda belя deyиldи. Hяtta gцndяm xяbяrlяrи<br />

dя иzlяmиrdиlяr. Bunlarыn hamыsы gцnlяrи sayыrdы kи<br />

иmkan яldя etdиklяrи zaman bюyцk шяhяrя kючцb vя юz<br />

hяmvяtяnlяrиnиn daha чox sayda olduьu mяkana gedяcяklяr.<br />

Bunlarыn чoxu tяhsиlatsыz иnsanlarыdыkи иш peшяlяrи<br />

Norveч Kronu toplamaqdan иbarяtиdи. Norveчя kючmяk<br />

onlarda zяrrя qяdяr fиkиr vя dцnya gюrцшц dяyишmяsиnя<br />

sяbяb olmamышdы. Necя vardыlar, elяdя dяvam edиrdиlяr.<br />

Tam olaraq яskи baxышlarыyla чevrяlяrиnи dяyяrlяndиrиb vя<br />

юz ишlяrиnи asan etmишdиlяr.<br />

Bи baшqa grup gюrцrdцm kи, nиsbяtяn юzlяrиndя dяyишиklяr<br />

yaradыb ama yenя dя hиss olurduku bunlar da olduqcan<br />

muhafиzяkarcasыna чevrяnи araшdыrыb vя fиkиrlяrиnи<br />

bяlяndиrиrdиlяr. Maraqlыydы, bu grupda yerlяшяnlяr чoxunluqda<br />

Иran adlanan юlkяnиn Fars vяtяndaшlarы olurdu !<br />

Turk manqurtlarda varыdы ama onlarыn sayы 2 nяfяrdяn чox<br />

deyиldи. Bиrиsи kюkцndяn Tцrk olduьunu danыb vя<br />

gиzlяdиrdи vя baшqasы da Tцrk dиlиndя danышыb vя Tцrk<br />

olduьunu danmыrdы. Bugцnkи tяcrцbяmя яsasяn, dцnyanыn<br />

bиr чox mиllяtlяrиndяn olan иnsanlarla gюrцшцb vя tanыш<br />

olandan sora, tam mяsulиyyяtlя deyя bиlяrяm, dцnyada<br />

kяndиnи bяyяnmиш vяya daha dцzц, юz mяdяnиyyяtиnи yцksяk<br />

bиlиb vя baшqa mиllяtlяrиn mяdяnиyyяtиnя yuxarыdan<br />

baxan иkи mиllяt olsa, bиrиncи Fransыzlardыr vя иkиncиsиdя<br />

Иranlы Farslar ! Fransыzlarыn kяndиnи bяyяndиklяrи Avropa<br />

юlkяlяrиndя mяшurdur. Шovиnиzm kяlmяsи dя яslиndя<br />

Napleonun pяrяstишkarыnыn adыndadыr sanыram. Hяr halda<br />

Fransыzlarыn kяndиnи bяyяnяn olduqlarыna bяlkя yцzlяrcя<br />

tarиxи sяbяblяr tapmaq olar kи onlar hяmиn hadиsяlяrя fяxr<br />

edиb vя юz mяdяnиyyяtlяrиnи daha yцksяk bиlиrlяr. Ancaq<br />

Farslarыn nя sяbяbdяn юzlяrиnя aшыq olduqlarы hяlя dя<br />

mяnиmчцn sualdыr.<br />

Hяr halda bu konuya aиd olmayan sюzlяrи demяkdя<br />

mяqsяdиm buydu kи, bu иnsanlarыn necя Norveчdя vя<br />

Norveч toplumunda raslaшdыqlarы komplekslяrdяn<br />

danышыm. Bunu da яlavя edиm, bu юzцnя vя иrqиnя aшиq<br />

olmaq tяssцf, bugцn 80 иllиk assиmиlyasиya nяtиcяsиndя, bиr<br />

чox qeyrи Fars Иran vяtяndaшlarыna da kючmцшdцr. O cцmlяdяn<br />

Gцneylиlяrdя dя bяzяn bu xяstяlиyиn яsяr-яlamяtи<br />

hиss olunur. Bu psиkolojиynяn Avropada qaчqыn olmaq vя<br />

юzяllиklя Norveч kиmи mono kцltцrяll юlkяnиn Orsta<br />

шяhяrиndя yaшamaq bяzяn чox maraqlы hallar yaradыrdы.<br />

Mяnиm dя qыsa zamandan sonra anladыьыm kиmи, bu иnsanlar<br />

da gюrцrdцlяr kи, яhalиnиn vя genяllиkdя Norveчlиnиn<br />

xarиcиdяn xoшu gяlmиr. Bu цzdяn dя bunlar bacardыqcan<br />

чalышыrdыlar юzlяrиnи xarиcиlяrdяn uzaq saxlasыnlar vя<br />

belяlиklя яhalиyя fяrqlи olduqlarыnы gюstяrsиnlяr. Hяr<br />

иnsanыn юzцnц fяrqlи gюstяrmяk haqqыna qarшы deyиlяm,<br />

ancaq baxыr bu fяrqиn яsasыnы юz dцшцncяsиndя bиlsиn vя ya<br />

иrqиndя vя юz mяdяnиyyяtиndя !<br />

Юzцnц tamamиlя xarиcиdяn uzaq saxlayan bиr qaчqыn<br />

mяnиm maraьыmы юzцnя чяkdи. Иlk юncя belя hesab edиrиm<br />

kи, bяlkя bu иnsane da mяnиm kиmи юzцnц xarиcиlяr ичиndя<br />

tяk hиss edиr vя bu цzdяn dя artыq bezиb vя bиrdяfя яlaqяnи<br />

kяsиb. Gюrцrdцm, bяzи yenиyetmя Norveчlиlяrиnяn qaynayыb<br />

qarышыb. Цrяyиmdя deyиrdиm nя bacarыqlы иnsandыr.<br />

Yяqиn kи, юz adяd-яnяnяvи kцltцrц vя Modern kцltцr<br />

arasыndakи fasиlяnи doldura bиlиb vя юz kиmlиyиnи hиfz<br />

edяrяk, яhalиnиn yenиyetmяlяrиndяn bиr neчяsиlяdя dostluq<br />

edя bиlиr. Maraьыmы чяkяn bиr mяsяlя varыdы. Hяmиn oьlan<br />

saчыnы Sarы rяnglяyиrdи. Bиraz eybяcяr gюrцnцrdц ama buna<br />

da normal baxыrdыm. Hesab edиrdиmkи yяqиn sevdиyи rяng<br />

Sarыdыr vя bиr dя kи bu onun юz ишиdиr. Ancaq qыsa zamandan<br />

sonra bиldиmkи bu oьlan dиnиnи vя hяtta adыnы da<br />

dяyишиbdиr. Bu ишlяrиn hamыsыnы onun doьal haqlarы bиlиrdиm<br />

ama artыq bиr acы gerчяk tam ortadaydы. Mяn яmиn oldum<br />

kи bu yazыq юz baшыna qalmayan oyunu gяtиrиb kи bяlkя<br />

toplumda юzцnя bиr иnsane kиmи yer aчa bиlsиn. Bиr иnsane<br />

kиmи, bиr qaчqыn kиmи yox !<br />

(арды вар)<br />

•<br />

42<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


Яyalяtdяn яdяbи prosesя bиr baxыш<br />

Dиvanя Ozan<br />

Dиvanя Ozan kюhnя яdяbи yazыlarыndan qopanda bюyцk dиvar saatы 24.00-ц<br />

gюstяrиrdи, demяk kюhnя gцn bиtmишdи vя yadыmdadы kи, mяn nяsя axtarыrdыm o sыrada.<br />

Qяzяb vя nиfrяtdяn sonra vahиmя ичиndя Tцrk yяhяrиnиn tиbbи saьlamlыьы tяhtяlшцur ruhи<br />

proseslяr vaxtы mяnя elя gяldи kи, deyяsяn dиktator oluram vя onda baшa dцшdцm kи,<br />

чoxlarы mяndяn narazы qalacaq, mяn юzцm dя dцnyanыn saxta parыltыsыndan narazы иdиm<br />

vя dиvardan asыlmыш Cяnubи Amerиka dяvяsи - lama шяkиlиnя baxanda яdяbиyyatыn<br />

embrиonunun hиcrяtи, "Mяn nя etmяlиyяm"dяn canыnы qurtarmaq цчцn hяddяn artыq<br />

ekspansиvlиk etdи.<br />

"<strong>Alatoran</strong> 5"dяkи" Zяhяr vя oyuncaq<br />

цчцn darыxanlar" sиlsиlяsиndяn "<strong>Alatoran</strong><br />

7"dя чap olunan "rяnglяrи yemяk dя<br />

mцmkцndцr"я qяdяr haracan иnkишaf<br />

etdиyиmи bяlkя dя mяndяn yaxшы heч kиm<br />

bиlmяz. Burada romantиka da var, sцrrealиzm<br />

dя, hяtta postmodernиzm dя.<br />

Tяklиk-яdяbи mцhиtdяn uzaqda<br />

olmaq1ыq шerlяrиmя юzцmцn mцxtяlиf<br />

adamlarыn gюzц иlя baxmaьa mяcbur etdи<br />

vя mяndя olan mяlumata gюrя onda o<br />

шerlяrи o qяdяr adam oxudu kи, bu mяnиm<br />

юzцmя dя maraqlы gяldи. Dиvarыn o<br />

цzцndяkи oxucular dяyишdиyи цчцn mяnиm<br />

шerиm dя dяyишdи. Hяyatla яlaqя vя<br />

цnsиyyяt dцnyanыn qavranma manerasы vя<br />

mцasиr иnsanыn daxиlи alяmи vя onun иdeallarыnыn<br />

яksи mяnиm цчun яsasdыr.<br />

"Mяdяnиyyяt" qяzetиnиn 31-cи nюmrяsиndя<br />

Tofиq Abdиnиn "Mцstяqиllиyиmиzиn<br />

boz яdяbиyyatы" sяrlюvhяlи yazыsы dяrc<br />

olunub vя mцяllиf "Boz kиtablar"dan danышыr,<br />

ancaq ad чяkmиr vя hяmиn kиtablarыn<br />

mцяllиflяrиnиn YB цzцvlяrи olduьunu<br />

юzц dя gюzяl bиlиr. Belя "Boz kиtablar"<br />

яyalяtlяrdя dя чoxdur. Иndи YB цzцvlяrиnиn<br />

sayы 1000-nи keчиb vя цzцvlцyя qяbul<br />

zamanы neqatиv hallarыn olduьunu bиrlиyиn<br />

rяhbяrlяrи dя etиraf edиblяr dolasыyla.<br />

Dяfяlяrlя deyиlmяsиnя baxmayaraq яdяbи<br />

atestasиya keчиrиlmиr vя bцtцn bunlar azmыш<br />

kиmи яyalяtlяrdя yenи fиlиallar aчmaq<br />

gцndяmdяdиr vя bu acыnacaqlы vя bиr qяdяr<br />

dя gцlmяlи bиr vяzиyyяtdиr, yяnи mяrkяzdя<br />

vяzиyyяt qeyrи normaldыrsa, яyalяtlяrdяkи,<br />

vяzиyyяtи tяsяvvцr etmяk чяtиn<br />

deyиl.<br />

Nяrgиz Cabbarlы Ичtиmaи Televиzиyada<br />

YB цzцvlяrи Vahиd Яzиz, Vaqиf Bяhmяnlи<br />

иlя AYO цzvlяrи Qan Turalы, Seymur<br />

Baycanы dяvяt edиr vя bu яlbяttя onda kи,<br />

Nяrgиz xanыm dиl boьaza qoymadan<br />

AYO-чularыn sюzцnц kяsиb, ona tapшыrыlanы<br />

deyиr, bax onda bu pиsdиr. Verиlишиn<br />

sonunda иsя юzцnя vя YB-nя lazыm olan<br />

sюzlяrlя deyиr.<br />

Bиr gцn caьdaш Azяrbaycan tяnqиdи<br />

bюhran иcяrsиndяdиr. Daha cox YB-dя<br />

cяmlяnяn "peшяkar" tяnqиdcиlяr hяmиn<br />

bиrlиyиn rяhbяrlиyиndяn, xususяn sяdr<br />

Anardan qorxaraq dunya яdяbиyyatы иlя<br />

ayaqlaшa bиlяcяk yenи яdяbи quvvяlяrиn<br />

yazdыqlarы яsяrlяrя (hяmиn яsяrlяr daha<br />

cox ALATORAN jurnalыnda dяrc olunur)<br />

etиnasыzlыq gostяrиrlяr vя bununla da<br />

daha cox юz karyeralarыnы qoruyurlar kи,<br />

bundan иtиrяn ancaq Azяrbaycan tяnqиdи<br />

olur.<br />

Tяnqиdcи Яsяn Cahangиr postmodernиzm<br />

haqqыnda nяzяrи yazыlar yazыr vя<br />

tяrcцmяlяr edиr, lakиn onda prиnsиpиallыq<br />

vя obyektиvlиk catышmыr, belя olmasaydы o<br />

YB-nиn sяdrи Anarыn doьma qыzы Gunel<br />

Anarqыzыnыn zяиf "Altыncы" povestи haqda<br />

(Ulduz N4,2006) cыzmaqara "tяnqиd" yazmazdы.<br />

Belя yazыlar caьdaш яdяbи tяnqиdя<br />

utanc gяtиrиr vя daha cox marksиzmlenиnиzиm<br />

dцnyagюrцшцnя sюykяnяn яskи<br />

sovet tяnqиdиdиr bu vя Яsяd Cahangиr<br />

belя passиv yazыlarla яdяbи prosesи dцzgцn<br />

qиymяtlяndиrdиyиnи zяnn edиr, чиfayda<br />

sяhv, qeyrи obyektиv tяnqиd яdяbиyyatы<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 43


gerиyя aparыr.<br />

Tяnqиdчиyя nя lazыmdыr Heч шцbhяsиz иlk nюvbяdя<br />

иstedad яsasdыr, lakиn onu narahat edяn яdяbи problemlяr<br />

nюqsanlыdыr vя hяqиqяtяn uzaqdыr, suи-иstиfadяyя<br />

aludя olmasыdыr kи, bu da doьru яdяbи nяtиcяyя<br />

gяlmяkdя ona mane olur vя sonda tяnqиd vя onun<br />

nяtиcяsи tamam basqa aspektdя, yяnи tяnqиdчиnиn юzunя<br />

sяrf etdиyи kиmи araшdыrыlыr vя o bu yolda<br />

G.Mayakovskиsayaьы var sяsиylя hayqыrыr.<br />

Яsяd Cahangиrиn tяnqиdиndя heч шцbhяsиz mцasиrlиk<br />

чatышmыr vя bununla da Azяrbaycan oxucusu чaьыn<br />

estetиk mюvqeyиndяn qяsdяn uazaqlaшdыrыlыr vя tяnqиdчи<br />

borclu olduьu sozц demяkdяnsя oxucunun gюzц<br />

qarшыsыnda bяdии tяsяrrцfatыn lazыmsыz peyzajыnы canlandыrыr.<br />

"Alma"qяzetиnиn 001-cи sayыnda Яsяd Cahangиrиn<br />

"Plaqиat" yazыsыnы oxuyarkяn onun necя qeyrи-cиddи tяnqиdчи<br />

olduьunun шahиdи oldum vя bu mцlalиzяlяr basdan-ayaьa<br />

sяhv vя qeyrи obyektиv vя qяrяzlиdиr. Burada<br />

hяqиqяt иfadя olunmadыьы цcцn oxucular tяrяfиndяn<br />

qяbul edиlmиr, чцnkи burada qaranlыq meyar чoxdur,<br />

tяnqиdчи obyektиvlиyи иsя yoxdur. Qяrяzlи tяnqиdиn dя<br />

qяdяrи olmalыdыr, yoxsa bu sonda яdяbи mцhиtя dя<br />

mяnfи tяsиr gюstяrяcяkdиr vя nяtиcяdя belя prиnsиpsиzlиk<br />

чaьdaш saьmal яdяbи tяnqиdи nцfuzdan salacaq, yяnи bu<br />

gцn Azяrbaycan яdяbи tяnqиdиndя yuxarыda qeyd<br />

etdиyиmиz kиmи saьlam abи-hava yoxdur vя qeyrи saьlam<br />

яdяbи tяnqиdи tяnzиmlяmяk чagыn яsas mяsяlяsи<br />

olmalыdыr.<br />

Belя qeyrи normal mцnasиbяt Яsяd Cahangиrиn яdяbи<br />

tяnqиdи nцfuzuna zяrbя vurur vя bu gun o bunun<br />

fяrqиndя deyиldиr.<br />

Tяnqиddя obyektиvlиk son dяrяcя vacиbdиr. Ucuz<br />

шюhrяt цчцn yazыlan tяnqиdи yazыlar tяnqиdчиnи hюrmяtdяn<br />

salыr.<br />

Basqa sюzlя tяnqиdиn юzцnц dя tяnqиd etmяsяn bu<br />

sonda ancaq zиyan gяtиrяcяkdиr. Tяnqиdчи o zaman<br />

sяmиmи olur kи, юz qяlяmиndяn чыxan bяdии yazыlarы<br />

яdяbи tяnqиddяn keчиrиr. Яsяd Cahangиrиn<br />

"Azяrbaycan" jurnalыnda чap olunan шerlяrиnи oxuyarkяn<br />

orada xeylи ruhu tяsиrlяnmяlяrи vя kюcцrmяlяrи<br />

aydыn gordцm, yяnи folkloru vя aшыq яdяbиyyatыnы,<br />

klassиk vя mцasиr яdяbиyyatы yaxшы bиldиyиmdяn hansы<br />

sюzun hardan gяldиyи mяnиm цчцn gцn kиmи aydыndыr,<br />

lakиn Яsяd Cahangиr poezиyasы belя deyяk яdяbиyyatda<br />

heч bиr aktuallыq kяsb etmиr vя caьdaш oxucunun maraq<br />

daиrяsиndя deyиldиr, odur kи, onlarыn цstцndяn ancaq<br />

sцkutla keчиrяm.<br />

Professиonal яdяbи fиkrи azdыrmaq tяnqиdчи sяnяtиnя<br />

ucalыq gяtиrmиr. Яdяbи dunyaya qeyrи-fяal mцnasиbяt,<br />

bюyцk яdяbиyyat uьrunda mцbarиzя aparan vя caьdaш<br />

Azяrbaycan яdяbиyyatыnы sonda xиlas edяcяk yazarlarы<br />

иnkar, qeyrи hяqиqяtpяrяstlиkdяn baшqa heч nя deyиldиr<br />

vя Яsяd Cahangиrиn bu yazыsыnda tяnqиdчиnиn tяsdиq<br />

ruhu чatыsmыr.<br />

Vaxtы иlя N.A.Dobrolyubov "Oblomovчuluq nя<br />

demяkdиr"adlы mяqalя yazmышdы, яgяr o saь olsaydы vя<br />

Яsяd Cahangиrиn "Plagиat"yazыsыnы oxusaydы, heч шцbhяsиz<br />

"Яsяd Cahangиrlиk nя demяkdиr" adlы cox sanballы<br />

mяqalя yazardы. Hяr halda tяnqиdчиnиn meydanы boш<br />

gюrяrяk baш gиrlяmяsи bu mяqalяnиn яsas mюvzusu<br />

olardы. Nя qяdяr qяrиbя gюrцnsя dя, Яsяb Cahangиrиn<br />

tяnqиdи partиyalы tяnqиddиr. Marksиzm-Lenиnиzm metodologиyasы<br />

onun яsasыnы tяskиl edиr vя mяhz bu yazыda<br />

kommunиst шцuru vardыr kи, bu da яdяbиyyatыmыzыn yenи<br />

yцksяlишиnя manияdиr vя bu yazыda tяnqиdlя hяyatыn<br />

яlaqяsи иtmишdиr hяm dя.<br />

Tяnqиdиn dиgяr aktиv nцmayяndяsи Vaqиf Yusиflиdя<br />

иsя tяnqиdи tяfяkkцr var vя o иstяsя mяlumat zяngиnlиyи<br />

vя чaьdaшlыьы иlя dиgяr tяnqиdчыlяrdяn daha чox fяrqlяnя<br />

bиlяr, ancaq o da яskи sovet tяnqиd mюvqeyиndяn яl чяkя<br />

bиlmиr, bu mиnvalla o da gиrlи ola bиlmиr. Onun<br />

rцbabыnыn tяrяnnцm etdиyи яdяbи tяranяlяr чox kюhnяdиr.<br />

Bu яlbяttя kи, sяrt desяk facияvи tяqlиdчиlиkdиr,<br />

baьышlayыn..., tяnqиdчиlиkdиr.<br />

Saьlam яdяbи tяnqиdlя onun arasыnda dяrиn bиr<br />

uчurum vardыr. Яskи bяdии яhval -ruhиyyя yenи яdяbи<br />

estetиk dяyяrlяrlя sяslяшиr. Hansыsa yazarlara цnvanlanan<br />

tяmtяraqlы яdяbи tostlar, sиmvolиka, dayaz яdяbиfяlsяfи<br />

dцшцncяlяrиn яksи. Bu hяmиn canlы, яslиndя юlц<br />

yazarlara eqoиzиmdяn baшqa heч nя vermиr.Kюhnяnи<br />

uчurmaq vя bundan иlhamlanыb yenиnи yaratmaq.<br />

Яslиndя яsas qayя bu olmalыdыr. Tяnqиdчи Vaqиf<br />

Yusиflиyя elя gяlиr kи, kюhnяlяrи чox yazmaqla юzunяxas<br />

fяdakarlыq gюstяrиr. Axы o fasиlяsиz yazыr vя onun aydыn,<br />

yenи estetиk kredosu olsa, o bundan qaчa bиlяr.<br />

Professor Nиzamи Cяfяrovda fяal tяnqиdчи mюvqeyи<br />

yoxdur, belя olmasaydы o da yazdыqlarыnыn hяlя ozц<br />

tяrяfиndяn yazыlmasы mцbahиsя olan Hцseyиnbala<br />

Mиrяlяmova "Cяza mцяllиfиnя aчыq mяktub" yazmazdы<br />

vя onu tяbrиk etmяzdи.<br />

Bu gцn чaьdaш яdяbиyyatыn daxиlи alяmиnиn vя иdeallarыnыn<br />

dцzgцn yazыlmasы Nиzamи Cяfяrovu qяtиyyяn<br />

maraqыandыrmыr.<br />

Sentyabыrыn 26 da rayon tяhsиl шюbяsиndя metodиstlяrdяn<br />

bиrи mяnя Nиzamи Cяfяrovun 11-cи sиnиf цчun<br />

яdяbиyyat dяrslиyиndя getmиш, 20-cи яsrиn ortalarыndan<br />

bu gцnя qяdяr Azяrbaycan яdяbиyyatы"(sяh. 145)<br />

иcmalыnы oxudu vя mяn onu qeyd dяftяrиnя kючцrdцm vя<br />

mяsяlя burasыndadыr kи, hяmиn qeydlяr Hцseynbala<br />

Mиrяlяmov haqqыndadыr vя elя hяmиn gцn rayona 2 gцn<br />

gec gяlиb чыxmыш "Alma"qяzetиnи 002 sayыnы aldыm vя<br />

qяzetиn 17-cи sяhиfяsиndя Elnur Astanbяylиnиn "Bиr az da<br />

dюz 2" kюшя yazыsыnda 11-cи sиnfиn яdяbиyyat<br />

dяrslиyиndяn Hцseyиnbala Mиrяlяmov haqda olan qey-<br />

44<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


dlяrи oxudum vя elя burada Elnur Astanbяylиnиn operatиvlиyиnя<br />

"яhsяn" dedиm vя bu gцn cяmи 2200 tиrajla<br />

чыxan "Alma"qяzetиnиn oxuculara цnvanlanmыш hяmиn<br />

иcmalыnы burada yazmaq mяcburиyyяtиndяyяm kи,<br />

яldяn-яlя keчиb daha чox oxunaqlы olan "<strong>Alatoran</strong>" oxucularы<br />

da bu bиabыrчыlыqla tanыш olsun vя Nиzamи<br />

Cяfяrova "яhsяn" desиn.<br />

"Hцseyиnbala Mиrяlяmov"(1947)<br />

Yaradыcыlыьa gяnc yaшlarыndan baшlasa da, яsяrlяrи<br />

яdяbи-ичtиmaи mцhиtdя 80-cи иllяrиn sonu , 90-cи иllяrиn<br />

яvvяllяrиndя genиш yayыlmышdыr. H.Mиrяlяmov<br />

Azяrbaycan xalqыnыn цmummиllи lиderи H.Яlиyevlя baьlы<br />

bяdии publиsиstиk яsяrlяrиn, "Daьlarda atыlan gцllя",<br />

"Xяcalяt", "Cяza" vя s. roman vя povestlяrиn mцяllиfиdиr.<br />

Sosиal-mяnяvи, яxlaqи problemlяr qaldыran "Gяlиnlиk paltarы"<br />

romanы son иllяr яdяbиyyatыmыzыn яn dяyяrlи яsяrlяrиndяndиr."<br />

N.Cяfяrov 11-cи sиnиf цчun "яdяbиyyat" dяrslиyи<br />

sяh.145<br />

Elя bиlиrяm яlavя шяrhя ehtиyac yoxdur vя elя иcmaldakы<br />

bu qeydlяrиnя gюrя Nиzamи Cяfяrova "Яhsяn"<br />

dцшцr.<br />

Onu da qeyd edиm kи, "Dramaturgиya"<br />

bюlmяsиndя(sяh.145)dя Hцseyиnbala Mиrяlяmovun adы<br />

чяkиlиr.<br />

Nиzamи Cяfяrov "Sяnяt"qяzetиnиn 12-cи sayыndakы<br />

mцsahиbяsиndя иsя deyиr: "Иlk nюvbяdя иsя yaradыcы mяhsuldarlыqla<br />

seчиlmяk lazыmdыr. Яn obyektиv, яn normal<br />

vя яn etиbarlы mцbarиzя yolu budur."<br />

Qяrиbя paradokusdur,deyиlmи<br />

Чagdaш tяnqиddя daxиlи saflaшma prosesи getmяlиdиr.<br />

Tяnqиdиn цslub rяngarяnglиyиnя чalышmaq, yenи tяшяbbцslяrи<br />

doьru, dцzgцn, tяrяfsиz, qrup mяnafeyиnя<br />

uymadan чюzmяk, яdяbиyyatыn yaradыcыlыq иmkanlarыnы<br />

genишlяndиrяcяk, onu sяmяrяlи vя faydalы edяcяk.<br />

Keyfиyyяtlи bяdии tяrcumяyя genиш oxucu kutlяsиnиn<br />

bцtцn zamanlarda ehtиyacы vardыr. Burada hяddяn artыq<br />

sяrbяstlиyя yol vermяk olmaz. Qeyrи peшяkarlыq vя<br />

dиqqяtsиzlиk sonda nюqsanlы tяrcumя nцmunяsи ortaya<br />

чыxaracaq.<br />

Чagыmыzda yenи tяrcumячи necя olmalыdыr Hansы<br />

yenи яsяrlяr tяrcцmя olunmalыdыr<br />

Bu suallarыn doьru, dцrцst cavablarы olsa da, bяzи<br />

tяrcцmячиlяr юz ишlяrиnя mяsulиyyяtsиz yanaшmaqla<br />

qцsurlu tяrcцmя vя bяdии cяhяtdяn orjиnaldan qat-qat<br />

zяиf чevиrиlяr ortaya qoymaqla юzlяrиnя vя oxuculara<br />

hюrmяtsиzlиk edиrlяr.<br />

YB-nиn sяdrи Anar "Xяzяr" jurnalыnыn 2006-cи sayыnda<br />

Mark Tvenиn "Tennesи шtatыnda jurnalиstlиk"<br />

hekayяsиnи чevиrиb. Elя buradaca qeyd edиm kи, Anar<br />

юzunun "Sиzsиz" naьыlыnda ("Dunya bиr pяncяrяdиr"<br />

Gяnclиk-1986, sяh.397) yazыr:<br />

"Atam bиzя Mark Tvenиn hekayяlяrиnи oxuyur.<br />

Hansы hekayяlяrи oxuduьu da dяqиq yadыmda qalыb:<br />

"Tennesиdя jurnalиstlиk" ... vя s. Gцlцrцk, uьunub<br />

gedиrиk."<br />

Anarыn юzцnцn etиraf etdиyи kиmи hekayя vaxtы иlя чox<br />

uьurlu чevrиlиb. Belя olan halda hяmиn hekayяnи dцbarя<br />

чevиrmяyя nя hacяt Elя яsяrlяrи tяzяdяn чevиrmяk<br />

lazыmdыr kи,vaxtы иlя uьursuz чevrиlиb. Bu anda mяnя elя<br />

gяldи kи, Anar dяqиq bиlиr kи, Mark Tven иmzasы hяlя<br />

uzun mцddяt dцnya яdяbиyyatы tarиxиndя yer tutacaq vя<br />

belяdя Anar adы da Mark Tvenиn чevиrmяnи kиmи onun<br />

kюlgяsиndя gюrцnя bиlяr. Buna oxшar vяzиyyяt<br />

V.Шekspиrиn "Pyeslяr"(Yazычы,1989 sяhиfя 521) kиtabыnda<br />

"Fыrtыna" pyesиnиn zяиf чevrиsиndя dя hиss olunur vя<br />

mяlumdur kи, Sekspиr adы dцnya яdяbиyyatы xяzиnяsиnиn<br />

uьurlarыndandыr vя yuxarыdakы fиkиrlяrи bura da шamиl<br />

etmяk olar.<br />

"Xяzяr" иn yuxarыda gюstяrdиyиm sayыnda Ezra<br />

Paundun шerlяrи (Orjиnaldan чevиrи Aynur Sabиtova,<br />

bяdии чevиrи Zakиr Fяxrи) bяrbad чevrиlиb. YB-nыn<br />

цzцvlяrи olan yazычыlarыn zarafat kиmи bиr bиrиnя dedиklяrи<br />

mяшhur mиsralarы yadыma dцшцr:<br />

Otururam hяr cцmя<br />

Eylяyиrяm tяrcцmя<br />

Ancaq bunlar чatmayыr<br />

Xыrda-xuruш xяrcиmя<br />

Eynи sюzlяrи jurnalыn hяmиn sayыnda getmиш Яbu<br />

Hяmиd Яl Qяzalиnиn "Sяadяt иskиrи"яsяrиnиn anormal<br />

чevиrиsи barяdя dя demяk olar vя hяmиn яsяrиn чevиrиsи<br />

Afaq Mяsuda mяxsusdur kи, F.Dostoyevskиnиn<br />

"Karamazov qardaшlarы" яsяrиndяn bиr parчanы da чevиrmяyя<br />

cяhd edиb. Bяlи, ancaq cяhd edиb...<br />

"<strong>Alatoran</strong>"ыn 6-cы sayыnda bяdии чevиrи иlя baьlы hяyяcan<br />

tяblиmиzdяn nяtиcя чыxararq tяnqиdчи Яsяd<br />

Cahagиrиn "Azяrbaycan" jurnalыnda yazacaьыnы nяzяrdя<br />

tutduьu "Юylя bиr tяrcцmя kи", цmumи sяrlюvhяlи "Son<br />

иllяr meydana чыxan яdяbи -bяdии tяrcцmяlяr haqqыnda<br />

qeydlяr" sиlsиlяsиndяn bиrиncи yazыsы dяrc olunub. Hяmиn<br />

yazы da "Bиr yarpaq. Turkиyя qadыn шerи antologиyasы<br />

(Bakы,"Yurd"-NPB-2006) haqqыndadыr. Antologиyanы<br />

Narыngцl "чevиrиb". Elя buradaca Яsяd Cahangиrиn<br />

xatыrladиьыm чevиrи mяsяlяsиnя mцnasиbяtиmи bиldиrиm,<br />

yяnи Яsяd burada <strong>Alatoran</strong>ыn adыnы чяkmяmяyиnиn<br />

sяbяbи bиrbaшa YB-nыn sяdrи Anarla bиrbaшa baьlыdыr,<br />

baшqa sюzlя o, <strong>Alatoran</strong>ыn adыnы чяkmиш olsaydы яlbяtdя<br />

kи, bu Anarы qяzяblяndиrяrdи vя Яsяd Cahangиr buna<br />

getmяz иndиkи mяqamda.<br />

2-cиsи Яsяd Cahangиr "Bиrиncи yazы"sыnы Narыngцlцn<br />

чevиrиdяn baшqa hяr шeyя oxшayan "чevrиsиnя" cяlb<br />

etmяklя oxucularы чaшdыrmaq mяqsяdи gцdцr, yяnи<br />

mяsяlяnиn kюklц hяllиndяn яdяbи иctиmayyяtи yayыndыrыr.<br />

Яlbяtdя "Dцnya яdяbиyyatы books" serиyasыndan<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 45


kиtablar чap etmяk olar.<br />

Mяsяlя burasыndadыr kи, respublиkada "Azяrbaycan<br />

Tяrcцmя mяrkяzи" fяalиyyяt gюstяrиr vя яlbяtdя kи,<br />

hяmиn mяrkяz dюvlяt tяrяfиndяn malиyyяlяшdиrиlиr vя<br />

uzun иllяrdиr kи, oraya Afaq Mяsud rяhbяrlиk edиr.<br />

Mяncя mяsяlяyя elя buradan baшlamaq lazыmdыr, yяnи<br />

mяrkяzиn dиrektoru Afaq Mяsudu hяmиn ишdяn<br />

kяnarlaшdыrmaqla Mяrkяzиn ишиnи yenиdяn qurmaq daha<br />

mяqsяdяuyьun olar.<br />

Azad Yaшarыn "<strong>Alatoran</strong> 7" - dя gedяn "Konseptual<br />

шerlяr"иnи oxuduqdan sonra xeylи rahat nяfяs aldыm,<br />

yяnи tez-tez sяslяnяn "Azяrbaycan шerи qurtarыb" fиkrиnя<br />

Azadыn bu шerlяrи tutarlы cavabdыr vя fиkrиmcя onun bu<br />

шerlяrи Azяrbaycan шerиnи dцnyanыn иstяnиlяn яdяbи<br />

nюqtяsиdя tяmsиl edя bиlяr vя иndи buna чalышmaq<br />

lazыmdыr kи bu яdяbи fakt чaьdaш Azяrbaycan шerиnиn<br />

цsyankar ruhunu hяr yana yaya bиlsиn vя иnanыram kи,<br />

Azad Yaшar яdяbи varlыьы onun hяr шeyиn fюvqцndя<br />

dayanaraq яdяbи uчuшu uьurla davam etdиrяcяk.<br />

Sevиnc Чыlьыn "Sяnяt" qяzetиnиn 10-cu nюmrяsиndя<br />

чap olunmuш шerlяrиndяn <strong>Alatoran</strong> 7- dяkи шerlяrиnя<br />

qяdяr fяal шaиr юzцnяmяxsusluьu ortaya qoymaьa<br />

чalышmышdыr vя hяr yenи poetиk sиma sehиrlи bиr alяmиn<br />

hadиsяsиdиr hяm dя vя bunun zяrurяtя чevrиlя bиlmяsи,<br />

шaиrиn donma nяtиcяsиndя "kюhnя шerя yetяr" - deyя<br />

bиlmяsи vя qяfиldяn hцcum, ayaьыnы yorьanыna gюrя<br />

uzatmamaq cяhdlяrи, baшqa sюzlя яrишиn иpиnи яks<br />

иstиqamяtdя toxumaq, gцndяn-gцnя (шerdяn-шerя)<br />

lюhrяm яdяbи yerишdяn uzaqlaшmaq vя "иndи mяnиm<br />

nюvbяmdиr"- deyиb ayaьыnы yerя bяrk vurmaq vя "sиz<br />

mяnи xatыrlayacaqsыnыz" - dan sonra иrяlи чыxmaq, hяm<br />

dя yenи яdяbи daш чыxarыlan yerя getmяk meylи, yandыrыcы<br />

яdяbи maddяlяrdяn иstиfadя иlя tezalovlanan mяnalы vя<br />

mяnasыz hяr шeyи bиrbaшa (azad, sяrbяst) deyя (yaza)<br />

bиlmяklиk юzц цчцn yenи яdяbи yol aчmaqlыqdыr Sevиnc<br />

цчцn hяm dя.<br />

Azяrbaycan яdяbиyyatыnda bu gцn qadыn poezиyasы<br />

surяtlи иnkишaf dюvrцnц keчиrиr. Юzgяlяшя bиlmяk,<br />

nцmayишkяranя deyиm tяrzи, daha чox alt dцnyanы yazmaq<br />

vя яdяbиyyatы qaldыrmaq meylи qadыn шaиrlяrdя<br />

gцclцdцr. Sevиnc Чыlьыn цчцn sюzцn dюnцш nюqtяsи onun<br />

шerlяrиnиn heyrяtamиzlиyиndяn baшlayыr vя nя yaxшы kи, bu<br />

шerlяr qurama deyиl.<br />

"Azяrbaycan" jurnalыnыn kиtab rяfи bюlmяsи heч kиmя<br />

gяrяk olmayan kиtablarы чox hяvяs vя иnadla tяblиь edиr.<br />

Harda dцшцb sыndы шaиr qцruru -Vahиd Яzиzdяn<br />

deyиrяm. O Vahиd Яzиzdяn kи, Space kanalыndakы "Azяrи<br />

star" estrada yarышmasыnda mцnsцflяr heyyяtиnиn<br />

tяrkиbиndя mцьяnnи Иlhamя Qulиyevanыn aьzыndan чыxan<br />

hяr sюzя "Lяbbeyk" - deyиr.<br />

Adиl Mиrseyиdиn Parиs hяsrяtи чox sцnиdиr. Aqшиnиn<br />

Praqa mяsяlяsи иsя чox canlы vя adama yaxыndыr.<br />

46<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />

Elчиn Hцseyиnbяylиnиn kompиlyasиya romanlarы baш<br />

alыb gedиr. Onun 4 romanыndan Qan Turalыnыn 4<br />

hekayяsи yaxшыdыr vя sonuncunun hekayяlяrиndя postmodern<br />

elementlяr var vя bu юzцnцn uьurlu hяllиnи<br />

tapыb.<br />

Яhmяd Oьuzun "Hиdayяt: yerиn yurdun ruhu var"<br />

яdяbи sюhbяtиndяn sonra юzц yazmыш "sualsыz cavab vя<br />

ya 2 saatlыq sюhbяtя sюzardы..." olacaq yяqиn. Шяxsи<br />

karиyerasыnda hюkmяn olacaq.<br />

Azяrbaycan nяsrи Tцrkиyяdя "Sular gцnяшя шяrqи<br />

sюylяrkяn" kиtabыnda Rяшad Mяcиd(), Yaшar (), Gцnel<br />

Anarqыzы(), Иlqar Fяhmи, Sяlиm Babullaoьlu(),Elчиn<br />

Hцseyиnbяylи() иlя tяmsиl olunub. Hяqиqяtяn olunubmu<br />

Nяrmиn Kamalыn romanы ortadadыr. Qurban Sяиdиn<br />

romanыndan sonra mяn hяr halda oxucunu razы salan<br />

иkиncи belя яsяr oxumamышam.<br />

"Xяzяr 3"(2006) nюmrяsиndя BSU-nun aspиrantы<br />

Rюvшяn Яlиyevиn "Mцasиr Azяrbaycan tяrcцmяшцnaslыьыn<br />

stratejи konsepsиyasы" чap olunub. Ancaq orada<br />

yenи heч nя yoxdur, ylnыz yazыlanlarыn tяkrarыdыr bu,<br />

baшqa heч nя deyиl.<br />

Иlqar Fяhmиnиn чevrи dиlи чox qurudur vя oxucunu<br />

mяtndяn uzaqlaшdыrыr.<br />

Bиldиrиш<br />

Azяrbaycanda normal vя saьlam яdяbи tяnqиd<br />

mяdяnиyyяtи чatышmыr vя bцtцn яdяbи mяsяlяlяr azяrbaycansayaьы<br />

xыrdalanыr.<br />

Чatышmayan azadlыq<br />

Яdяbи tяnqиd azad olmalыdыr hяm dя.<br />

Яbяdи qalan yaxud Professor Nиzamи Cяfяrova<br />

yadasalma:<br />

11-cи sиnfиn "Яdяbиyyat"dяrslиyи yenи tяdrиs иlиndя<br />

tяkmиllяшdиrиlяrkяn Azяrbaycanda yenи яdяbиyyatыn<br />

bцnюvrяsиnи qoyan "Dюrd dev"(mяnbя:Elxan Zal<br />

Qaraxanlы"Dюrd dev") - Rasиm Qaraca, Hяmиd Herиsчи,<br />

Murad Kюhnяqala vя Azad Yaшarыn yaradыcыlыqlarы<br />

haqqыnda mяlumat vermяynиzиn vaxtыdыr dцшцnцrяm.<br />

Zяnglяr kиmиn цчцn чalыnыr<br />

(Mяnbя:Ernest Hemиngway "For whom the bell talls")<br />

Yazычы - Tяnqиdчи Mehdи Hцseyиn bolшevиk иdeologиyasыnыn<br />

иfrat keшиyиndя duran adam olub.<br />

Mцяyyяn mяnada sadиst иdи hяm dя. Ona gюrя dя onu<br />

YB-nиn sяdrи "seчmишdиlяr" vя sonda su sяnяyи suda<br />

sыndы.<br />

Note: Яdяbи tяnqиddяn (цmumиyyяtlя яdяbиyyatdan)<br />

heч bиr tяmяnnam vя иddиam yoxdur.<br />


***<br />

ß íå ôàíàò ïîñòìîäåðíèçìà,<br />

íî åñòü íàäåæäà - è âåñüìà -<br />

÷òî õàîñ, ñëîâíî êëèçìà,<br />

íàø ìèð î÷èñòèò îò äåðüìà<br />

òîòàëèòàðèçìà!<br />

Íèäæàò ÌÀÌÅÄÎÂ<br />

Ðóáàè<br />

***<br />

ß íå ñèëåí êàê Ðåìáî èëü Ðåìáî -<br />

íè íà ðóêàõ è íè â ñòèõàõ ìíå íå âîçíåñòè òåáÿ,<br />

ÿ äàæå íå... íå Âîçíåñåíñêèé, ÷òîá<br />

ôàìèëèåé ñâîåþ ïîäåëèòüñÿ è<br />

õîòÿ áû òàê ïîìî÷ü òåáå ïàðèòü,<br />

íî ÿ ãîòîâ áåç ïðîìåäëåíüÿ<br />

ñåé òåêñò ðàçìíîæèòü<br />

ïîñðåäñòâîì Xerox è óñòëàòü<br />

ïðîñïåêòû, óëèöû, äâîðû è òðîòóàðû,<br />

îïåðåæàÿ òâîé êàæäûé øàã<br />

...ïîäîáíûé ìèëëèìåòð ìíå ïî çóáàì...<br />

Ïåñíü ëèòåðàòîðà<br />

ß ëèòåðàòîð, ÿ îòñòîé.<br />

Ïîãîâîðèë áû êòî ñî ìíîé,<br />

à òî ìîè ïîäðóæêè<br />

áóêâàøêè êíèã äà ìóøêè.<br />

Ýõ, æèçíü ìîÿ - Êàøòàíêà,<br />

òî÷íåé Ìóìó.  áîëîòî!<br />

Æèâó ÿ êàê ïîãàíêà,<br />

à ìíå áîëòàòü,<br />

à ìíå áîëòàòü,<br />

à ìíå áîëòàòü îõîòà!!<br />

ß ëèòåðàòîð, ÿ îòñòîé!<br />

Íå ÿ ìíå íóæåí, à ÄÐÓÃÎÉ.<br />

Âíóòðè ìåíÿ öèòàòû,<br />

ñíàðóæè ëèøü çàïëàòû.<br />

Ïðîòèâíî<br />

Ýõ, æèçíü ìîÿ - Êàøòàíêà,<br />

òî÷íåé Ìóìó.  áîëîòî!<br />

Æèâó ÿ êàê ïîãàíêà,<br />

à ìíå áîëòàòü,<br />

à ìíå áîëòàòü,<br />

à ìíå áîëòàòü îõîòà!!<br />

I<br />

Áóòûëêà øàìïàíñêîãî â äèêîé ñòðàíå<br />

íå ðàçëåé âîäà ñ î÷êîì íåóãîäíûõ.<br />

Çäåñü èìåííî òàê ñòàâÿòñÿ êëèçìû, äàáû<br />

âûñâîáîäèòü èç ñûòûõ â ïîëüçó ãîëîäíûõ.<br />

II<br />

 ïðàâîé ðóêå øàóðìà, â ëåâîé àéðàí.<br />

Äîåäàé, äîïèâàé, ïîòîì íà òàðàí<br />

áàíæèõó âîçüìè, ïðîéäÿñü ïî âîêçàëó.<br />

Îíà - òâîé íàðîä. Òû - åé òèðàí.<br />

III<br />

"Ñìåðòü íåèçáåæíà - òû êðè÷èøü,<br />

óêðûâøèñü ñ ãîëîâîé. -<br />

Îòâåòü, îòâåòü, âîçëþáëåííûé ìîé,<br />

ìèëûé, äîðîãîé!"<br />

Íî ÷òî ìîãó îòâåòèòü ÿ - áåçóìíûé è áîëüíîé:<br />

"Ïåé ïèâî, ïèâî ïåé è çàåäàé ÷èïñîé..."<br />

***<br />

Íàëåé, êðàñàâèöà, ñåáå -<br />

ìíå íðàâèòñÿ äóïëèòü ïüÿíæó÷åê.<br />

Íàïîìèíàþò ìíå îíå<br />

ïóñòóþ âíóòðåííîñòü èãðóøåê.<br />

Î äà! Íàïîìèíàåò ìíå<br />

òâîÿ ñìåðäÿùàÿ áëåâîòà<br />

î ñìåðòè, ìóêàõ, Ñóäíîì äíå,<br />

è ÷òî çà íèì - òóïèê, áîëîòî!<br />

Çàâèäåâ, êàê äàåøü òû òå÷ü,<br />

ÿ ôàëüøü ñåé æèçíè çàáûâàþ.<br />

Áåññâÿçíóþ óñëûøàâ ðå÷ü,<br />

Êîêòî è Áàðòà âñïîìèíàþ.<br />

Áóõíè, ìîÿ ðàäîñòü, áóõíè<br />

è ïåðåñòàíåøü áûòü ïå÷àëüíîé:<br />

ïîøèðå íîæêè ðàñïàõíè -<br />

è ðàñêà÷àåì áåðåã äàëüíèé.<br />

•<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 47


Aзяр ЯЩМЯДОВ<br />

Америка Бирляшмиш Штатлары<br />

DЦNYA REKORDU<br />

щ ekayя<br />

Xяbяr agentliklяri xяbяr yaydыlar - Almaniya yeni dцnya rekordu qazanыb. Ыnternetdя<br />

bu xяbяri bir neчя dяfя gюrdцmsя dя цstцnя tыklayыb oxumadыm nя rekorduymuш bu.<br />

Yalnыzca idmanla baьlы bir шey olduьunu ehtimal etdim deyя bilяrяm. Vя yenя dя<br />

dцшцnцrяm, doьrudanmы ehtimal etmiшdim necя<br />

Bir шeyя яminяm, o xяbяrin nя olduьunu юyrяnmяk istяmirdim. Yadыmdadыr ki,<br />

tяkrar-tяkrar qarшыma чыxdы, YahooNews vя baшqa яn mцxtяlif xяbяr xidmяtlяrindя;<br />

mяnsя hяr gюrdцyцmdя цstцndяn keчdim; istяdim bir sirr olaraq da qalsыn mяnimчцn.<br />

Sonra yerli qяzetlяrdяn birini oxuyarkяn balaca bir yazыya rast gяldim vя bu dяfя nяzяrlяrimi<br />

qaчыrda bilmяdim, mяqalяni son cцmlяsinя qяdяr oxudum.<br />

Futbol цzrя dцnya чempionatыndan sonra nюvbяti Avropa cempionatыnыn seчmя<br />

oyunlarы baшlayыbmыш demя. Юtяn чempionatdan юz istяdiklяrini ala bilmяyяn hegemon<br />

millяtlяrin yыьmalarы hirslяrini tюkцblяr cыrtdan юlkяlяrin цstцnя. Qoldan vur ki, vurasan.<br />

Fransa Gцrcцstana 3-0 vurub, Ыngiltяrя Andorraya 5-0 vurub, bu tяrяfdяn yoldaшlыq<br />

gюrцшцndя Ukrayna Azяrbaycana 6-0 vurub, vя buyurun, Podolskinin 4, Schweinsteiger,<br />

Ballack, Hitzlsperger vя Klosenin hяrяyя 2, Friedrixin 1 qolu ilя Almaniya San Marinoya<br />

13-0 hesabыyla qalib gяlib.<br />

Bircя Ыtaliyanыn adы чяkilmir bu hяngamяdя. Чempion adыnы alыb qoyublar<br />

baшlarыnыn altыna, kimя nя sцbut edяsidirlяr ki Romada Litva kimi zяif bir takыmla sakit<br />

bir heч-heчя oynadыlar, 1-1. Ыnsafяn Ыtaliyanы hegemon dюvlяt adlandыrmaq da olmaz.<br />

Ыtalyanlar юzlяri haqda чox aшaьы dцшцnяn tяvяzюkar bir millяtdir. Afrikada 2-3<br />

koloniyalarы olub, onun da fяrli-baшlы bir xeyrini gюrmяyiblяr.<br />

Mяnim ilk uшaqlыq xatirяm futbol haqdadыr. 1978-ci il. Dцnya чempionatыnыn finalы,<br />

Argentina-Hollandiya gюrцшmяsi. Yadыmda qalan Argentinanыn az qala qapы xяttinin<br />

цstцndяn vurduьu qol vя hollandlalra argentinalыlar arasыnda yaшanan gяrginlikdir. Bir dя<br />

nяsя чox tutqun bir sяhnя…. hяrdяn mяnя elя gяlir ki, aь-qara TV-nin qarшыsыnda dayanmышam,<br />

яtrafda adamlar var; futboldan vя digяr шeylяrdяn danышыrlar, kimsя bяrkdяn nяsя<br />

dяyir, camaat gцlцшцr. Amma nя deyirlяr, nя danышыrlar Argentinanыn чempion olmaьыna<br />

sevinirlяrmi Yoxsa Hollandiyaya yazыqlarы gяlir Sюz-sюhbяtdяn heч nя yadыmda deyil.<br />

Bяlkя bir sяs, ya bir jest yox… yadыmda qalmayыb.<br />

1978-ci ildя mяnim цч yaшыm vardы. Bu yaшda mяn nя Argentina tanыya bilяrdim, nя<br />

dя dцnya, hakim, чempion, qapы xяtti kimi abstraksiyalarы qavraya bilяrdim. Bunlar<br />

hamыsы olsa-olsa sonrakы illяrdяn yadыmda qalmыш sюhbяtlяrdir demяk.<br />

Amma o sяhnя, aь-qara TV-nin qarшыsыnda oturmaьыm, TV-nin цstцnя qoyulduьu<br />

masa, masanыn цstцndя aь-gюy rяngli dama-dama юrtцk, ekranda futbol gюrцntцlяri…<br />

bunlardamы olmayыb<br />

Futbolu hяr zaman dяli kimi sevmiшяm. Dцnya чempionatlarыnda elя bil son dюrd<br />

ilin dяrd-sяrini, azar-bezarыnы unudub юmrцn tяzя bir mяrhяlяsinя baшlayыram. Ыndi qanrыlыb<br />

arxaya baxdыqca юmцr чempionatlar arasы dюrdillik intervallara bюlцnmцш kimi<br />

gюrцnцr mяnя - Argentina(1978) vя Ыspaniya(1982) arasы mяktяbя getdim, Ыspaniya vя<br />

Meksika(1986) arasы kяnddяn Bakыya kючdцk, Meksika vя Ыtaliya(1990) arasыnda юzцmя<br />

peшя seчdim, Ыtaliya vя Amerika(1994) arasыnda orta mяktяbi bitirdim, Amerika vя<br />

Fransa(1998) arasы юlkяdяn xaricя getdim, Fransa vя Koreya(2002) arasыnda evlяndim,<br />

Koreya vя Almaniya(2006) arasы qыzыm dцnyaya gяldi. Belяcя, 4-я bюlцnяn illяrin birindяn<br />

o birisinя, qitяdяn qitяyя, stadiondan stadiona hoppana-hoppana keчib getmяkdяdir<br />

hяyat.<br />

48<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


-Mцmkцn deyil qяti. Gяrяk on top fяrqi ilя<br />

uda. Belя шey futbolda mцmkцn deyil.<br />

-Mцmkцn deyil<br />

- Yox. Bircя Malta ilя gюrцшdяn яvvяl top<br />

fяrqindя 11 top geridяydi. Vя 12-1 uddular Maltanы.<br />

Amma Malta nяdir ki Mяhlя komandasыdыr Malta.<br />

-Hяm dя gюr ee, bir top boшlayыb qapыsыndan,<br />

amma yenя dя istяdiklяri qяdяr vurublar.<br />

-Hя. Malta mяhlя komandasыdыr.<br />

Bu sюhbяt neчя ildir yaddaшыmda iliшib qalib.<br />

Romblarыn vя kvadratlarыn yerinя yazыlasы takыmlarыn<br />

adlarыnы unutmuшam.<br />

Rяhmяtlik dayыmla aramыzdakы bu sюhbяtin doьrudan<br />

da baш vermяsinя mяn hяr zaman inanmaq istяmiшяm.<br />

Hяm dя ayrы шeylяr dя yadыmdadыr. Danышdыьыmыz otaq,<br />

otaqda soba yanmasы … baшqa nя … sюhbяtlяr …<br />

- Bax onun adыnы dцz de gюrцm deyя bilяrsяnmi<br />

- Elikyar.<br />

- Yox.<br />

- Elkiyar.<br />

- Yox<br />

-Bяs nя<br />

- Elkyaer! Onun adы Elkyaerdir, dцnyanыn яn gцclц<br />

futbolчusudur bu dяqiqя.<br />

Dцnya чempionatlarы mяnя dцnyanыn pozuq dцzяninя<br />

bir dцzяliш kimi dя gюrцnцr. Mяsяlяn, 2002-ci il чempionatыnыn<br />

ilk gюrцшцnц xatыrlayыn. Чempion Fransa neчя il<br />

mцstяmlяkяsi olmuш Seneqala 1-0 yenilir. Dюrd il юz gцnlяrini<br />

lovьalanmaqla, eyш-iшrяtlя keчirяn Fransa millisi<br />

чempionatda bir qol da vurmadan evя dюnцr. Яvяzindя<br />

Tцrkiyя vя Koreya яn gцclц dюrd takыm sыrasыna чыxыr.<br />

Yaxud, son dюrd чempionatda afrikalыlarыn mюhtяшяm<br />

qяlяbяlяrini xatыrlayыn; bir-birinin ardыnca Kamerun,<br />

sonra Nigeriya, sonra Seneqal, sonra Qana dцnyanы<br />

heyrяtя salыr. 2006-ci il чempionatыnыn hяlledici Qana-ABШ<br />

gюrцшц. Bir tяrяfdя dцnyanыn яn varlы юlkяsi. O biri tяrяfdя<br />

яhalisinin яksяriyyяti elektriksiz qalыb bu gюrцшmяni seyr<br />

etmяkdяn mяhrum olan kasыb bir mяmlяkяt.<br />

1982-ci ilin чempionatы haqdasa mяn artыq чox шeyi<br />

xatыrlayыram. Televizorumuz iшlяmяdяyindяn dostum<br />

Чontalangildя baxыrdыm. Bяzяn gecя saat birdя-ikidя<br />

gяlirdim evя, bяzяn qardaшыmы da юzцmlя gюtцrцrdцm.<br />

-Tяzяgцl, Gцlцsц! Bu uшaqlara yaь dцrmяyi gяtirin!<br />

Otaqda чox vaxt Mяtlяb, mяnlя qardaшыm vя<br />

Чontalan olurduq. Aramыzda iyirmi illik yaш fяrqi, amma<br />

hamыmыz furbolu sevirik.<br />

- Niyя yemirsiz чюrяyinizi<br />

Mяtlяb hяm dя ruscadan tяrcцmя elяyirdi, biz rusca<br />

danышыьы baшa dцшmцrdцk. SSRЫ-Yeni Zellandiya gюrцшц<br />

yadыma gяlir, 4-0. Mяn heч googlя filan aramadan da deyя<br />

bilяrяm ki, bu o zamana gюrя SSRЫ цчцn rekord gюstяricidir.<br />

(Meksika чempionatыnda Macarыstanы 6-0 yenib<br />

tяzяlidilяr rekordu).<br />

яdяdlяrlя. Tяqvimi dя elя tarixi unutmamaqчцn kяшf ediblяr.<br />

- Чюrяyinizi yemяdiniz Nя var o dцrmяyin<br />

arasыnda<br />

- …<br />

-Tяzяgцl! Sяnя шor dцrmяyi dedim, yoxsa yaь dцrmяyi<br />

-Nяnяm qoymur ee yaьa яl vuraq.<br />

- Aaz, dedim ki, yaь dцrmяyi gяtir uшaqlara!<br />

Mяtlяblя sonuncu dяfя 1986-cы ildя, Meksikadakы<br />

чempionatыn qыzьыn bir чaьыnda gюrцшdцk, Bakыda. Dedi<br />

чempion Danimarka olacaq, mяn dя sevincяk razыlaшdыm.<br />

O vaxt Danimarka чox gцclцydц, qrup oyunlarыnda hяr цч<br />

takыmы yenmiшdilяr. Elkyaer hяlя oynayыrdы. Amma<br />

gюzlяnilmяdяn sяkkizdя bir finalda 5-1 uduzdular.<br />

Maraqlыdыr, bu da bir rekordmu Ыnternetdя arayыram.<br />

Bяli, rekordmuш. Danimarka dцnya чempionatlarыnda heч<br />

vaxt belя bюyцk hesabla yenilmяyib.<br />

Almaniyanыn San Marino цzяrindяki qяlяbяsindяn<br />

hяlя цч-dюrd gцn яvvяl mяn Ыngiltяrяylя Andorranыn oyununa<br />

baxыrdыm. Ыngilislяr ilk on beш dяqiqiяdя iki qol vurdular,<br />

mяn dя hesabladыm ki, bu gediшlя yazыq Andorranыn<br />

qapыsыna 12 qol vuracaqlar. Hяmin andaca юzцmdяn soruшmuшdum:<br />

12-0 hansыsa bir rekord filan olmaya 12-1<br />

hesabыnы xatыrlamышdыm, dayыm Firdovsiylя sюhbяtimizi<br />

xatыrlamышdыm. Vя yalnыz indi mяnя aydыn olur ki,<br />

Almaniyanыn rekordundan bяhs edяn o xяbяrlяri oxumaq<br />

istяmяmяyimin tяk sяbяbi qorxu imiш. Ыstяmirdim<br />

юyrяnяm ki, futbol tarixindя heч bir юlkя Maltanы 12-1 yenmяyib.<br />

Чцnki bu sohbяtin doьrudan da baш vermяsinя<br />

mяndя heч vaxt яminlik olmayыb. "Yanlыш yaddaш" deyilяn<br />

bir anlayыш var psixologiyada, mяsяlяn, uшaq xatыrlayыr ki,<br />

atasы bычaьы яlinя alыb anasыnы hяdяlяyir, anasы da qorxu<br />

iчindя чыьыrыr. Яslindяsя, ata bычaqla hяyяtdяki toyuьun<br />

baшыnы kяsirmiш, ana da hяyяtdяki itя чыьыrыrmыш. Elяcя dя<br />

xoш duyьulu xatirяlяrimiz qurama ola bilir.<br />

Mяqalя belя bir sonluqla bitirdi: "Almaniyanыn bu<br />

qяlяbяsinя qяdяrki rekord nяticя Ыspaniya-Malta<br />

gюrцшцndя qeydя alыnmышdы. Hяmin gюrцшdя ispanlar 12-1<br />

hяsabы ilя qalib gяlmiшdilяr".<br />

Demяk, olubmuш belя bir шяy! Kvadratlarыn yerinя<br />

adы yazыlasы takыm da Ыspaniyaymыш!<br />

Boris Pasternak vaxtilя yazыb: "Biz цrяyimizdя<br />

yaшatdыьыmыz xatirяlяrя sыyrыlыb юlяcяyik". Bunu bir<br />

яdяbiyyat forumunda gюrdцyцmя яsasяn yazыram,<br />

Pasternakыn belя bir sюz deyib-demяmяsini dяqiqlяшdirя<br />

bilmяdim. Цrяyimizdя yaшatdыьыmыz xatirяlяr… юz-юzцmя<br />

bir neчя dяfя pычыldayыram. Юlцm ayaьыnda o xatirяlяrin<br />

hяm dя hяqiqяt olduьuna яmin olmamыz чoxmu vacibdir<br />

Bakыdakы ikiotaqlы mяnzilimizin geridяki otaьыndayыq.<br />

Soba yanыr, mяn vя dayыm futboldan danышыrыq.<br />

Otaqda baшqa heч kim yoxdur. Gюrяsяn o hansы takыmmыш<br />

ki, kimisя 10 qol fяrqi ilя yenmяsi gяrяkirmiш Bunu da<br />

юyrяnmяk mцmkцn olsaydы.<br />

Yaddaшыmыza toplanmыш шeylяri biz nяylяsя assosiasiya<br />

edяrяk qoruyub saxlaya bilirik чox zaman, mяsяlяn,<br />

Oktyabr 2006, Santa Barbara<br />

•<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 49


ДЦНЙА ПОЕЗИЙАСЫ КОРИФЕЙЛЯРИ<br />

W.S.Merwin mцasir Amerika шeirindя яn nцfuzlu fiqurlardan biridir. 1927-ci ildя Nyu Yorkda doьulub,<br />

Nyu Cersi vя Pensilvaniyada bюyцyцb. Ыspaniyada, Fransada, Ыngiltяrяdя, Meksikada vя Havay<br />

adalarыnda yaшayыb. Gяncliyindя fransыz, ispan, latыn vя portugal dillяrindяn tяrcцmяlяr etmяklя<br />

юzцnц dolandыrыb. Tяrcцmячilik sonralar da W.S.Merwin yaradыcыlыьыnыn mцhцm bir hissяsini tяшkil<br />

edib.<br />

20-dяn artыq шeir kitabы, чoxlu nяsr яsяrlяri, tяrcцmяlяr, esselяr чap etdirib. 1970-ci ildя Pulitzer<br />

Mцkafatыnы qazanыb. Hяmin ildяn indiyя qяdяr Havay adalarыnda yaшayыr. Bu adalarыn fцsunkar<br />

tяbiяti W.S.Merwinin son dюvr yaradыcыlыьыnda чox asan duyulur. W.S.Merwin яtraf mцhitin qorunmasы<br />

uьrunda mцbarizя aparan bir aktivist kimi dя tanыnыr.<br />

60-cы illяrdя Vyetnamdakы mцharibя яleyhinя yazdiьi шeirlяr W.S.Merwini xalq arasыnda<br />

mяшhurlaшdыrыb. Sonralar o, metrik nizamsыzlыq, durьu iшarяlяrinin yoxluьu vя vasitяli nitqdяn istifadяylя<br />

xarakterizя olunan юzцnяmxsus poeziyasы ilя Amerika яdяbi mцhitindя aparыcы mюvqe<br />

qazanыb. Son dюvr шeirlяrindя ekoloji fяlsяfя vя buddizmя olan maraьыnыn tяsiri duyulmaqdadыr. 2005-<br />

ci ildя чap etdirdiyi Migrasiya шeirlяr kitabi Milli Kitab Mцkafatыna layiq gюrцlцб.<br />

ANANAS TARLASЫ ЮNЦNDЯ DAYANMЫШ TURЫSTLЯRЯ SUALLAR<br />

Yediyiniz ananas xoшunuza gяlirmi salfet istяyirsizmi<br />

sizя ananasi kim verdi o adamlar haqda nя bilirsiz<br />

чoxmu ananas yeyrisiz hardan gяlmisiz<br />

indi yediyiniz ananas яvvяl yediklяrinizlя mцqayisяdя necяdir<br />

axыrыncы dяfя ananas yediyiniz yadыnыzdamы<br />

bilirdizmi o ananaslar hardan gяlib qiymяti neчяyя idi<br />

ilk dяfя ananas daddыьыnыz gцn yadыnыzdamы<br />

ananasы tяzяmi xoшlayыrsыz yoxsa konserv qabыnda<br />

qabыn цstцndяki шяkildяn nяsя xatыrlayыrsыzmы<br />

o шяklя baxanda nя hisslяri keчirdiniz<br />

nя daha чox xoшunuza gяlir шяkil yoxsa ananas tarlasы<br />

ananasыn hardasa bitdiyini tяsяvvцr etmiшdizmi heч<br />

bu ananas tarlalarы nяcяdir xoшunuza gяlirmi<br />

яvvяllяr ananas tarlasы gюrmцшdцnцzmц heч<br />

ananas bu adalarda qяdimdяnmi olub bilirsizmi<br />

yerli яhali ananas yeyibmi bilirsizmi<br />

yerli яhali ananas яkib-becяribmi bilirsizmi<br />

bu torpaqlarы necя alыb ananas tarlasыna чeviriblяr<br />

torpaьы tarlaya чevirmяkчun ona nя ediblяr bilirsizmi<br />

neчя ay iшlяyiblяr torpaqda hansы dяrinlikdя шumlayыblar<br />

bilirsizmi o maшыnlar nя цчцndцr sizi heyrяtlяndirirmi<br />

bilirsizmi o konteynerlяrdя nя var sizi maraqlandыrыrmы<br />

ananas tarlasыndan юncя burda nя vardы nя dцшцnцrsцz<br />

tarlalarы inkiшaf gюstяricisi saymaq olarmы nя dцшцnцrsцz<br />

orda bir kvadrat mil яrazidяki plastik qablar nя цчцndцr sizcя<br />

mяhsul yыьыmыndan sonra bu plastik qablar hara gedir sizcя<br />

mяhsul yыьыmыndan sonra torpaьa nя edirlяr bilirsizmi<br />

siz heч яtrafda quш gюrdцnцzmц harda vя nя vaxt<br />

hansы quш nюvц idi yadыnыzdadыrmы<br />

burda яvvяllяr quш olubmu bilirsizmi<br />

siz gяldiyiniz yerlяrdя quш varmы<br />

sizcя bu vacibdirmi nяlяr vacibdir bяs<br />

bura gяlяndяn bяri yerli яhalidяn gюrmцsцzmц heч<br />

50<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


nя edirdilяr яyinlяrindя nя vardы<br />

hansы dildя danышыrdыlar gecя klublarыndaydыlarmы<br />

siz gяldiyiniz yerlяrdя aborigenlяr varmы<br />

ananas tarlasыnыn шяklini чяkmisizmi hяч<br />

istяrdizmi fotoaparatы mяn tutam<br />

belяdя siz hamыnыz шяklя dцшяrdiniz<br />

mяn sizin шяklinizi чяksяm etiraz etmяzsiz ki<br />

elя burda durardыz ananas tarlasыnыn юnцndя<br />

nя vaxtsa bir dя buralara gяlяcяksizmi<br />

яn яsas nя sяbяbя bura gяlmяyя qяrar verdiz<br />

nяsя bir шey цчцnmц axtardыьыnыz bir шeymi var<br />

bu adalar haqda ilk dяfя harda eшtidiniz<br />

siz onda hardaydыz neчя yaшыnыz vardы<br />

adalarы hansы sюzlяrlя tяsvir etdilяr sizя<br />

indi burda olduьunuz zaman o sюzlяr sizя nя mяna vяrir<br />

siz nя iшlя mяшьulsuz чюrяkpulunuz nяdяn чыxыr<br />

bu ananasыn yarpaьы hansы rяngdяdir siz nя deyяrdiz<br />

siz cяrgяylя dцzцlmцш шeylяrя baxanda hansы hisslяr keчirirsiz<br />

istяrdizmi yuxunuzda ananas tarlasы gюrяsiz<br />

bu sizin birinci gяliшinizmi adalar xoшunuza gяlirmi<br />

юz sюzlяrinizlя desяz adalarda яn чox nя xoшunuza gяlir<br />

bir sяfяrя чыxanda цrяyinizdяn яn чox nяlяr keчir<br />

bura nя vaxt gяldiniz nя qяdяr qalacaqsыz<br />

gяlяndя adalarыn шяraitiniя uyьun paltar aldыnыzmы heч<br />

nя qяdяr pul xяrclяdiz paltar tapmaq asan idimi<br />

gяzmяkчцn юzцnцzцn planыnыz varmы yoxsa hansыsa qrupa mяnsubsuz<br />

юzbaшыnamы olmaьы xoшlayыrsыz yoxsa qrupla olmaьы<br />

qrupunuzda neчя adam var biletiniz neчяyя idi<br />

ekskurisyalar da biletя daxilmi yoxsa яlavя pul юdяyirsiz<br />

hotel maшыn yemяk necя onlardamы biletdяn kяnardыr<br />

biletin pulunu odяmisizmi yoxsa sonra verяcяksiz<br />

чeklяmi юdяdiz yoxsa kredit kartla<br />

maшыnыnыzы gцnlцkmц kirayя etmыsыz yoxsa hяftяlikmi<br />

bu maшыn daha rahatdыr yoxsa evdя surdцyцnцz maшыn<br />

bir qallona neчя mil getmяk olur<br />

bu adalarda hara qяdяr getmяk istяyirsiz<br />

axыrыncы цч saatda haralarda olmusuz<br />

axыrыncы цч mil яrzindя nяlяr gюrmцsцz<br />

sяfяrdя vaxt azlыьы duydunuzmu heч<br />

sizcя bura gяlmяyiniz verdiyiniz pula dяyяrmi<br />

neчя yaшыnыz var evdяn юtrц darыxmыsыzmы heч<br />

burda nя yeyirsiz istяdiyinizi yeyя bilirsizmi<br />

юzцnцzlя evя nя hяdiyyяlяr gюtцrяcяksiz<br />

o hяdiyyяlяrя nя qяdяr pul xяrclяyяcяksiz<br />

artыq almыш olduьunuz bir hяdiyyя varmы<br />

onlarы necя yerlяшdirяcяksiz bu haqda dцшцnmцsцzmц<br />

o hяdiyyяlяrin hardan gяlmяsi haqda bir sюz deyяcяksizmi<br />

ananas tarlalarы haqda bir sюz deyяcяksizmi<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 51


яqs etmяk xoшunuza gяlirmi burda<br />

yaьыш yaьanda nя edirsiz<br />

bura istirahяt цчцnmц gяldiz чoxmu<br />

iчirsiniz burda<br />

юlkяnizdя yaшadыьыnыz yer xoшunuza<br />

gяlirmi<br />

ordamы doьulmusuz neчя il<br />

yaшamisiz orda<br />

o yerin adыnыn bir mяnasы varmы<br />

яhalinin sayы artыtrmы<br />

neyчцn orda yaшayыrsыz hяlя чoxmu<br />

yaшayacaqsыz<br />

eviniz kюhnя evdirmi satmaq<br />

istяrdinizmi<br />

sizin fikrinizcя tяcrцbяnizя яsasяn<br />

adalar siz yaшda adama perspektiv<br />

vяd edirmi<br />

bir dяyiшiklik varmы ki burda etmяk<br />

istяyяrdiz<br />

bura para yatыrmaq istяrdizmi burda<br />

yaшamaq istяrdizmi<br />

bцtцn ilimi yaшayardыz yoxsa ilin<br />

bir hissяsin<br />

ananasda sizcя bir mяnfяяt varmы<br />

ЧALЫШMALAR<br />

Яvvяl saatыn neчя olduьunu unut<br />

bir saat яrzindя чalыш xatыrlamayasan<br />

gцnцn hansы vaxtыdыr<br />

ve bunu hяr gцn tяkrar et<br />

sonra hяftяnin gцnцnц unut<br />

hяr hяftя mяшq elя bunu<br />

sonra da bir hяftя яrzindя<br />

tez-tez unut ki hansы юlkяdяsяn<br />

чalыш unutduьun intervallar<br />

mцmkцn qяdяr uzun olsun<br />

bцtцn bunlar sяnя kюmяk edяcяk ki<br />

toplamanы<br />

ya da чыxmanы unudasan<br />

fяrqi yoxdur<br />

birindяn yerlяri dяyiшmяklя o birisin<br />

alыrsan<br />

bunlarыn sayяsindя<br />

bir hяftяyя filan<br />

saymaьы unudacaqsan<br />

saymaьы unutdunmu<br />

юz yaшыnы da unut<br />

sonra geriyя saymaьы unut<br />

sonra yuvarlaq яdяdlяri unut<br />

kяsrlяri unut<br />

keч Roma rяqяmlяrinя<br />

onlarы da unutduqdan sonra<br />

kюhnя tяqvimi unut<br />

ordan keч kюhnя яlifbanы unutmaьa<br />

ordan da keч яlifbanы unut<br />

ta o vaxtacan ki<br />

hяr шey yenя dя<br />

kяsilmяz gюrцnяcяk sяnя<br />

bir zaman olduьu tяk<br />

davam et<br />

elementlяri unut<br />

sudan baшlayaraq<br />

keч yerя<br />

hansы ki oddan yaranmышdы<br />

odu unut<br />

FONTAN<br />

Qяsяbяdя<br />

alыcыlarыn sifяtinя<br />

baxa-baxa<br />

seks шoularыna bilet satan<br />

qoca bir qadыn<br />

юz mяtbяxindя<br />

yaxыn adamlar vя onlarыn dostlarы цчцn<br />

ziyafяt tяшkil elяyib<br />

qonaqlarыn чoxunu tanыmыr da heч<br />

amma hamыya qulluq edir<br />

sцfrяdяki tort vя meringi<br />

юz hяyяtinin yumurtasыndan<br />

hazыrlanыb<br />

bunu tяkrar-tяkrar юzц dя deyir ki<br />

bir dяnя dя olsun sцni шey yoxdur<br />

sцfrяdя<br />

kцncdя чarpayыsы qoyulmuш<br />

balaca oьlan da tяsdiqlяyir<br />

dцzdцr nяnя dцzdцr<br />

qadыn qapыnы da aчыb<br />

axшamыn zяif iшыьыnda<br />

hяyяtdяki fontanыn baшыna yыьышыb<br />

dыrnaqlarы ilя qaшыnan<br />

toyuqlarы da gюstяrir<br />

52<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


ALATORANDA GЮBЯLЯK AXTARЫШЫ<br />

Gцn hяlя чыxmayыb<br />

mяn neчя яsrlik юlц<br />

шabalыd yarpaqlarыnыn цzяrilя gedirяm<br />

kяdяr yoxdur bu yerdя<br />

amma oreol quшu<br />

baшqa bir hяyatdan xяbяrdarlыq edir ki<br />

mяn oyaьam<br />

Qaranlыqda yaьыш yaьdыьы zaman<br />

qыzыlы шanterellяr*<br />

yuxunun iчяrisinя soxulub<br />

mяni oyatdыlar<br />

mяnim deyildi o yuxu<br />

vя mяn onlarы tapmaqчцn<br />

bu tяpяnin baшыna чыxdыm<br />

Harda gюrцnцrlяrsя<br />

elя bilirяm ki<br />

orda nя vaxtsa olmuшam<br />

mяn onlarыn yerlяrini<br />

baшqa bir hяyatы xatыrlayыrmыш kimi<br />

tanыyыram<br />

deyir onlarla eyni шяhяrdя yaшayanda belя<br />

ayda bir dяfя bяlkя daha az<br />

gюrяrdim onlarы<br />

mяn deyirяm ah elяdir<br />

o deyir axыrыncы dяfя atamы gюrmяyя gedяndя<br />

mяn deyirяm axыrыncы dяfя atamы gюrяndя<br />

o deyir axыrыncы dяfя atamы gюrяndя<br />

o mяndяn yaшayышыm barяdя soruшurdu<br />

iшlяrim nеcяdir kefim nеcяdir<br />

sonra o qonшu otaьa keчdi ki<br />

nяsя gюtцrцb mяnя vяrsin<br />

ah deyirяm mяn<br />

atamыn яllяrinin soyuqluьunu<br />

bir dя yenidяn hiss elяyirяm<br />

deyir atam qayыtdы<br />

vя gюrdц mяn qapыnыn aьzыnda dayanыb<br />

qol saatыma baxыram<br />

dedi bilirsяn mяn istяrdim sяn mяnimlя qalasan<br />

sюhbяt edяk<br />

Ah harda gяzirяm axы mяn<br />

юzцmц axtara-axtara<br />

CEYMS<br />

Xяbяr verdilяr ki<br />

чox uzaqlarda olan bir dostum<br />

юlцr<br />

pяncяrяdяn bayыra baxdыm<br />

yaz otlarы arasыnda<br />

balaca чiчяklяr чыxmышdы<br />

vя mяn o ciчяklяrin adыnы<br />

heч cцr xatыrlaya bilmirяm<br />

DЦNЯN<br />

*шanterel - gюbяlяk nюvц<br />

Dostum deyir mяn yaxшы oьul<br />

olmamышam<br />

baшa dцшцrsяnmi<br />

mяn deyirяm bяli baшa dцшцrяm<br />

deyir mяn юz ata-anamы gюrmяyя<br />

чox az-az gedяrdim bilirsяnmi<br />

mяn deyirяm bilirяm<br />

ah bяli mяn deyirяm<br />

ancaq sяn mяшьulsansa<br />

istяmirяm юzцnц mяcbur edib<br />

burda qalasan<br />

tяk elя mяnя gюrя<br />

mяn heч nя demirяm<br />

o deyir atam dedi<br />

bяlkя<br />

sяnin vacib bir iшin var<br />

ya bяlkя kiminlяsя gюrцшцn var<br />

istяmirяm iш-gцcцndяn olasan<br />

mяn pяncяrяdяn чюlя baxыram<br />

dostum mяndяn yaшca bюyцkdцr<br />

deyir mяn atama dedim ki elяdir<br />

getmяliyяm<br />

vя onu tяrk etdim<br />

halbuki deyir<br />

nя getmяyя bir yerim vardы<br />

nя dя gюrmяyя bir iшim<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 53<br />

ў


Ряссам: Баби Бадалофф<br />

54<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


INSАNLАRА ITHАF<br />

Mяnim цчцn kечmiш dеkаbrdыr<br />

Bu gцn hяrя bir cцr bяdbяхdir, mяn iki cцr<br />

Qаlхыb pяncяrяni юrtцrяm.<br />

Яsяn kцlяk hяyяtdяki kцknаr аьаcыnыn tоzunu<br />

Оtаьа dоldurur,<br />

Mяni tоz bаsmыш insаnа чеvirir<br />

Gеc dоьmаlашыb, tеz юgеylяшяn tоz bаsmыш bir kiшiyя.<br />

АГШИН<br />

ИKИ MИN DЮRD YЦZ ИLDИR KИ...<br />

(Sd n)<br />

Qяdim yunаn filоslаrыndаn biri dеyib ki,<br />

Хошbяхtlik ikinяfяrlik mяsяlяdir.<br />

Bяs hаnы о ikinci nяfяr, kimdir о, hаrdаdыr, hаnsы cяhяnnяmdя<br />

Ыki min dюrd yцz ildir ki, biz оnun yоlunu gюzlяyirik<br />

Ыki min dюrd yцz ildir ki, biz tяkik<br />

Ыki min dюrd yцz ildir ki,<br />

Biz bашыmыzы yаzы yаzdыьыmыz mаsаnыn цstцnя qоyub<br />

аьlаyыrыq.<br />

Яsgяrdя оlаndа bizim hяrbi hissяyя<br />

Ыkinci cаhаn sаvашыndа dоndurulmuш яt шаqqаlаrы gяlirdi<br />

Bir sаvашdа dоndurulmuш яtlяri<br />

Bашqа bir sаvашdа yеyirdik<br />

Bяlkя еlя yыllаr юncя dоndurulmuш яt шаqqаsыdыr<br />

Hяmin ikinci nяfяr.<br />

О, mяnim qаrшыmа чыхsа<br />

Bахmаrаm bюyrяklяrimdя dаш vаr<br />

Bахmаrаm qаn аzlыьыndаn чяkdiyim аьrыlаrа<br />

Яn аzы, юldцrmяyin nя оlduьunu bilmяyяn яllяrimi<br />

vеrяrяm оnа dцшmяnlяrini юldцrmяk цчцn<br />

аncаq о yохdur, hеч оlmаyаcаq dа.<br />

Аdаm yоrьаnыn аltыndа dаhа yахшы аnlаyыr<br />

Tяk qаldыьыnы<br />

Sizi bilmirяm, шяхsяn mяn insаnы tяk gюrяndя<br />

Чооооооооооооооооооооооооооооооооооох dаrыхыrаm<br />

Lаp mаьаrа divаrыndаn sаllаnыb qыш yuхusunа gеdяn<br />

yаrаsаyа dюnцrяm<br />

Lаp о yаrаsаnыn bцzцшmцш dяri qаnаdыnа чеvrilirяm<br />

Bаtаqlыqdа bаtsа bеlя insаnа kюmяk еtmяk, яlindяn tutmаq<br />

Оnunlа bаtmаq lаzыmdыr.<br />

Bаtаn, bоьulаn insаnы bеlя tяk qоymаq qяddаrlыqdыr, Sяdа<br />

Bu gцn yаnvаr аyыdыr,<br />

Mяn hяqiqяti yаlnыz<br />

Dаdыn аlmа bоyuncа bяrаbяr pаylаnmаsыndа gюrdцm<br />

Bашqа hеч yеrdя<br />

Цzцmц uшаqlаrа tuturаm:<br />

- uшаqlаr tаnыш оlun bu kяdяrdir!<br />

Bizim еvlяrя яlidоlu gяlяn yеgаnя qоnаq<br />

Diшlяriniz tюkцlяndя аьlаmаyыn, bu kяdяr dеyil<br />

Оnlаrыn yеrindяn yеnisi чыхаcаq<br />

О шеylяrin yеrinя аьlаyыn ki,<br />

Оnlаrыn yеrindяn hеч vахt yеnisi чыхmыr.<br />

Sяdа, gюzяl qаdыn,<br />

Sяnя isя bircя sюz dеmяk istяyirяm,<br />

Dцnyаdа gюzяllikdяn bоl hеч nя yохdur!<br />

Hеч nя!!!<br />

QАDЫN ЕV HЕYVАNЫDЫR<br />

(qni H. n)<br />

Ошяhяrdя ki,<br />

Dоьmа еvindя tцrmя hяyаtы yашаyаnlаr<br />

Sеvdiyi qаdыnы юzgя аrvаdы kimi qucаqlаyаnlаr<br />

Hаlаl чюrяyini яsir dцшmцш яsgяr kimi чеynяyяnlяr vаr<br />

О шяhяrdя<br />

Bашыmыzыn цstцndяki sяmа hяlя gюy dеyil<br />

Аyаьыmыz аltыndаkы tоrpаq hяlя yеr dеyil<br />

Bir аydыr ki, bizim еvdя sааt dоqquzdur<br />

Pяncяrяdя vurnuхаn qаrа milчяyin vыzыltыsыnы dilimizя<br />

чеvirirяm<br />

Bilirяm ki, milчяk шцшяnin о biri цzц цчцn охuyur<br />

О biri цzцndяkilяr цчцn охuyur<br />

Nя milчяk tяkdir bu еvdя, nя dя mяn tяkяm<br />

Dоьub, tюrяyя bilirsя, hеч bir cаnlы tяk dеyil<br />

Dеmяk hяr bir cаnlыnыn iчindя bашqаlаrы vаr<br />

Mаsаmыn цstцndя bir bошqаb sup buьlаnа-buьlаnа dцшцnцr<br />

Sup dа dцшцnцr, mяn dя dцшцnцrяm<br />

Dцшцnцrцk ki,<br />

Vяtяn insаnыn dоьulduьu yеr dеyil<br />

Vяtяn insаnыn оldцyц yеrdir!<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 55


Sяn gеdяndяn sоnrа yеrini аdыnыn чяkilmяsini istяmяyяn<br />

Bir qаdыndаn sоruшdum<br />

Qаdыn dеdi: "о, аdаm bяlkя dя еvimizin dаmыndа yашаyаn<br />

Vяhшi gюyяrчinlяrin аrаsыndаdыr<br />

Bяlkя dя yоl bоyuncа dцzцlmцш<br />

Tоzlu kцknаr аьаclаrыnыn sыrаsыndаdыr<br />

Еvdяn чыхаndа яynindя bоz pеncяk, qаrа шаlvаr<br />

Аyаьыndа ipli аyаqqаbы,<br />

Gюzцndя цmid vаrdы...<br />

Hяftяnin tяk gцnlяri tаnrыyа inаnаr,<br />

Cцt gцnlяri inаnmаzdы<br />

Qышdа sоbаnыn dibindя bцzцшцb yаtаrdы<br />

Qоnшudа tяzяcя dоьulmuш cоcuq аьlаyаndа yашаmаqdаn<br />

qоrхаrdы<br />

Еvdяn чыхаndа яynindя цmid vаrdы<br />

Siqаrеtini bашqаsыnыn siqаrеtindя yаndыrmаz<br />

Sааtыnы bашqаsыnыn sааtыylа qurmаzdы<br />

Оnun dа qаdыnlаrы sяninkilяr kimi хяyаnяtkаrdы<br />

Еvdяn чыхаndа iчindя цmid vаrdы"<br />

Qаdыnа inаnmаdыm!<br />

Mяn bilirяm, yеr цzцndя yаlnыz bircя qаdыn vаr<br />

Yеrdя qаlаnlаr оnu yаmsыlаmаqlа mяшьuldur<br />

Mяn bilirяm, qаdыn еv hеyvаnыdыr<br />

Kiшi оnu tяbiяtdяn tutub яhillяшdirib<br />

Qаdыnа inаnmаdыm.<br />

Bizi tяrk еtmiш insаnыn ismin "Kim" suаlыnа yох,<br />

"hаrа" suаlыnа cаvаb vеrdiyini dя bilirяm<br />

Аtаm юldц. О, аrtыq yеrdir, оrаdыr<br />

Gцnbаtаndыr<br />

Еvimizdяn чыхаndа цstцndя цmid vаrdы.<br />

Qаdыnа inаnmаdыm<br />

Qаlхыb еvdя gяziшdim, юlkяmя bахdыm<br />

Bu юlkя mяnя qаrnыndаkы cоcuьu yumruqlаyаn<br />

Zаlыm аnаnы хаtыrlаtdы<br />

Bu юlkя mяnя хяstя cоcuьun ikrаhlа yеdiyi yеmяyi хаtыrlаtdы<br />

Bu юlkя mяnя аclаrы vя yохsullаrы<br />

Dilяnчi оvcundаkы яzik pullаrы<br />

Zibil yешiklяrindя qаynашаn siчоvullаrы хаtыrlаtdы<br />

Bu юlkя mяnя<br />

Bяzяn яlimdяki siqаrеtin kцlцnц чыrpmаьа yеr tаpmаdыьыm<br />

dцnyаnы хаtыrlаtdы<br />

Bu юlkя mяnя sяrчяlяr dяnlяmяsin dеyя<br />

Kяnd аrvаdlаrыnыn gцnяbахаnlаrыn gцlцmsяyяn цzцnя<br />

nяk pохunu yахmаsыnы хаtыrlаtdы<br />

Аrvаdlаrыn qаnахmаsыnы хаtыrlаtdы<br />

Bаш gюtцrцb gеtmяk istяdim<br />

Аncаq yеnя gяziшdim, dцшцndцm...<br />

Gюrцnцr burdа dа kimsя оlmаlыdыr<br />

Dоьmа еvindя tцrmя hяyаtы yашаmаlыdыr<br />

Sеvdiyi qаdыnы юzgя аrvаdы kimi qucаqlаmаlыdыr<br />

Hаlаl чюrяyini яsir dцшmцш яsgяr kimi чеynяmяlidir...<br />

...DЫR, ...DUR, ...DЦR...<br />

YЦZ QЫRХ YЕDDИ DЯNЯ SЯN<br />

(ysl n)<br />

Sяn hеч "Nя цчцn qаnlа bашlаnыr qаdыn" rоmаnыnы охumusаn<br />

Hаrdаn охuyаsаn, hеч bu rоmаnы yаzаn оlub ki<br />

Dцnяn gеcя dоstum Sаlаmlа аrаq iчirdik, sеvgidяn<br />

dаnышыrdыq<br />

"18 yашыnа чаtmаyаnlаrа sеvgi qаdаьаndыr" - dеyirdik<br />

"Sеvgi iki nяfяr аrаsыnа чяkilmiш bяrаbяrlik iшаrяsi dеyil,<br />

Bяrаbяrsizlik iшаrяsidir" - dеyirdik<br />

"Ыki nяfяr аrаsыndаkы yеgаnя bяrаbяrlik tяklikdыr" -<br />

dеyirdik<br />

"Bяrаbяrlik iшаrяsi riyаziyyаt еlminin fыrыldаьыdыr,<br />

Hяyаtdа bяrаbяr оlаn iki hеч nя yохdur" - dеyirdik<br />

Rus аrаьы iчirdik.<br />

Sяn hеч юz еvciyindя gildяn insаn dцzяldяn<br />

bаlаcа tаnrы gюrmцsяn<br />

Bu gцn еvdя dаrыхdыm, qаlхыb yцz qыrх yеddi dяnя "sяn"<br />

sаydыm<br />

Yцz qыrх yеddi dяnя sяn<br />

Biz bir yеrdя оlаndа hеч bu qяdяr чох dеyildin<br />

Nяsя bir аz аz idin<br />

Kцlяkli hаvаdа аьzыmdа хыrчыldаyаn qum dяnяsi qяdяr аz.<br />

Mяnim еvim yох idi<br />

Mяnim dюrd kцncцm vаr idi, hяr kцncdя bir hюrцmчяyim<br />

vаr idi<br />

Bашыmыn цstцndя bir dаmыm vаr idi<br />

Bir qаpыm, iki pяncяrяm vаr idi, sяn gяlяnя qяdяr.<br />

Sяn gяlяndя mяn tяk idim, pivя iчirdim<br />

Nяfяsimdя qurudulmuш duzlu bаlыqlаr цzцrdц<br />

Yаlnыz sяnin bяdяnin idi, mяnim tяkliyimin mаyа dяyяri<br />

Yаlnыz sяnin bяdяnini юdяyib<br />

Sаtыn аlmаq оlаrdы mяnim tяkliyimi<br />

Юz mаyаsыnа sаtdыm sяnя tяkliyimi<br />

Sяn gяlяndя mяn tяk idim, nяnяmi dцшцnцrdцm<br />

Sяn gяlяndя nяnяmin gюzlяri bizi чохdаn unutmuшdu<br />

Nяnяmin gюzlяri tяk qаlmышdы<br />

Оnun iynяsini sаplаyаn biz cоcuqlаr<br />

Bu qоcа аrvаdа gюzlяrindяn girib чыхыrdыq<br />

Nяnяmin gюzlяri biz оnun iчindя оlаndа юrtцldц<br />

Biz nяnяmin iчindя аьlаша-аьlаша qаldыq<br />

Ыnsаnыn pаrча-pаrча юldцyцnц hеч kim dеmяmiшdi bizя<br />

Bizя dеmяmiшdilяr ki,<br />

Dюшlяrindяn bашlаyыr юlmяyя<br />

qаdыn bяdяni<br />

Dеmяmiшdilяr ki,<br />

Яn ахыrdа qаdыnыn аyаqlаrы юlцr<br />

Biz gюzцmцzц ачаndа nяnяmin dюшlяri чохdаn юlmцшdц<br />

Sinяsindя bаsdыrmышdы юlmцш dюшlяrini nяnяm<br />

Nяnяm юlяndя аdаmlаr яllяrinя tцpцrцb, bеli gюtцrdцlяr vя<br />

dеdilяr:<br />

56<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


- шцkцr sяnя ilаhi, чохdаn idi ki, yахшы аdаm bаsdыrmыrdыq.<br />

Sяn gяlяndя tяk idim, insаnlаrа mяktub yаzыrdыm<br />

Yаzыrdыm ki, еy insаnlаr,<br />

sizinlя bir dцnyаdа yашаmаq<br />

Еvinizin yаnыndа еv tikmяk, sizя qоnшu оlmаq<br />

Hеч bilirsiniz nеcя чяtindir<br />

Sяn gяlяndя sяnя dеmяk istяyirdim ki, dаrыхmа<br />

Kцlяklяr sяni чох sеvdiyindяn<br />

Hаmыdаn чох цшцdяcяk<br />

Yаьышlаr sяni hаmыdаn чох islаdаcаq<br />

Dяniz sяni чох sеvdiyindяn<br />

Hаmыdаn tеz bоьаcаq sulаrыndа<br />

Bаlыqlаr sяni чох sеvdiyindяn<br />

Hаmыnыn cяsяdindяn tеz gяmirяcяklяr cяsяdini<br />

Tоrpаqlаr bцtцn sцmцklяrdяn tеz чцrцdяcяklяr<br />

sяnin sцmцklяrini<br />

hяr шеy, hяr шеy sяni tяlяsdirяcяk ki,<br />

Mяnя tеz qоvuшаsаn<br />

Sяn gяlяndя mяn cаnlы dеyildim, аdаm dеyildim<br />

Mяn sяnin gяlib чыхdыьыn yеr idim!<br />

Sяn gяlяndя mяn tяk idim<br />

Ыndi хаtыrlаmаdыьыm kimisя unudurdum<br />

(Symr Bycn n)<br />

АT ЯTЫNDЯN DОST<br />

Sеmir, hаydы<br />

Юzцmцzя qоyun яtindяn qаdыn yаrаtmаьыn vахtы gяldi<br />

Яti insаn яtindяn оlаnlаr чох ucuzdur<br />

Яn bаhаlыlаrы gеcя bаrlаrыndаdыr<br />

Vахtы gяldi, dоstumuzu аdаmlаrа gюstяrib dеmяyin:<br />

- tаnыш оlun, dоstumdur, хаlis аt яtindяndir, юzцm yоьurmuшаm<br />

Sеmir,<br />

Ыkinci insаnы birincinin qаbыrьаsыndаn yаrаtdы tаnrы<br />

Bяs цчцncцnц ikincinin hаrаsыndаn yаrаtdы<br />

Bяs dюrdцncцnц<br />

Bяs bешincini<br />

Bilmяk istяyirяm ki,<br />

Mяn indi аtаmыn hаrаsыndаnаm<br />

Sеmir, bilirsяn nя цчцn dаrыхыr insаn<br />

Еlя bil bu qяdяr quшun, оtun, hяшяrаtыn аrаsыndа<br />

Nяsя чаtышmыr,<br />

Еlя bil kimsя yохdur<br />

Mяn hяmiшя bяdяnimin qаbаq tяrяfiylя dаrыхыrаm<br />

Bяdяnimin qаbаьыylа gюzlяyirяm оnu<br />

Sеmir, bu gцn аvtоbusdа bir qоcа юz-юzцnя dеdi ki,<br />

Владимир СОРОКИН<br />

Владимир Эерэийевич Сорокин<br />

1955-ъи илдя Москванын Быково<br />

гясябясиндя доьулуб. Нефт вя Газ<br />

Институтуну битирся дя, ихтисасы цзря<br />

щеч вахт ишлямяйиб. Техники<br />

китабларын бядии тяртибаты иля мяшьул<br />

олуб. Насир, опера либреттолары<br />

мцяллифи, кинодраматург, дизайнер<br />

вя ряссам кими фяалиййят эюстяриб.<br />

Илк китабы 1985-ъи илдя Парисдя няшр<br />

олунуб, Алманийа Мядяниййят Назирлийинин мцкафатыны<br />

газаныб. Русийада илк ясяри 1990-ъы илдя ("Дцшбяря" пйеси), илк<br />

китабы ися<br />

1992-ъи илдя чапдан чыхыб.<br />

Бош дярс<br />

( щ е к а й я )<br />

Черныш уьунараг гачан Эерайа сойунма отаьынын кандарында<br />

чатды, йахасындан йапышыб ону эери дартды:<br />

- Эял бяри… сонъуглама… инди щяр шейи ушаглара ачыб<br />

дейяъям…<br />

Эцлмякдян юзцнц сахлайаммайан Эера тахта мящяъъярдян<br />

йапышды:<br />

- Кюмяйя эялин! Кю-мя-йяяя!<br />

Онун эур сяси мяктябин бомбош дящлизини башына эютцрдц.<br />

Эеранын мцряккябя булашмыш яллярини мящяъъярдян дартыб<br />

айырмаг цчцн эцъянян Черныш пычылдады:<br />

- Эял бяри дейирям… Йохса Сашканы да чаьыраъам…<br />

якишдирмяйи бяс дейил, щяля бир эцлцр дя…<br />

- Кю-мя-йя эя-лин!<br />

Эера эери ганрылды, бойнунун ардыйла Чернышын чянясиня<br />

бир дяня илишдиринъя йенидян гящгящя чякди.<br />

- Вай сяни яълаф! - дейян Черныш ону юз ардынъа сцрцдцб<br />

апарды.<br />

Тцнд эюй рянэли мяктябли пенъяйи Эеранын эялиб башына<br />

чыхмышды, кафел дюшямядя сцрцшян чякмяляри ися ъцйцлдяйирди.<br />

- Йахшы, Черныш, бурах… ешитмирсян… йетяр даща.<br />

- Сонъуглама…<br />

Архадан дикдабанларын шух таггылтысы ешидилди.<br />

Дящлиз бойу: - Чернышев! - нидасы якс-сяда верди.<br />

Черныш айаг сахлады.<br />

- Бу ня щянэамядир беля - дейян Зинаида Михайловна<br />

ъялд йахынлашды, йахалыьындан тутараг ону Эерадан айырды. -<br />

Бу ня демякдир! Сяндян хябяр алырам!<br />

Йолдашынын ъайнаьындан гуртулан Эера дикялди, пенъяйини<br />

сащмана салмаьа башлады.<br />

Бурнуну чякян Черныш бахышларыны дивара дикди.<br />

Эера да эюзлярини ейни сямтя зилляди.<br />

Яллярини юнцндя чатаглайан Зинаида Михайловна сорушду:<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 57


- Нийя дярсдя дейилсиниз<br />

- Зинаид Михална… биздя о… бизи<br />

бурахыблар… дярсимиз бошдур.<br />

- Кимдя, йяни "биздя" Бешинъи<br />

"Б"дями<br />

- Щя.<br />

- О нийя еля Нийя дярс бошдур ки<br />

- Светлана Николайевна хястяляниб.<br />

- Щя-я… доьрудан ща. Щя, ня олсун<br />

ки Демяли, онда сиз юзбашыналыг етмялисиниз<br />

Эерасименко! Бу ня ойундур<br />

Нийя чыьыртынла бцтцн мяктяби лярзяйя<br />

салмысан<br />

Эера дивара бахмаьындайды.<br />

- Татйана Борисовна бизя мясяля<br />

щялл етмяйи тапшырыб эетди.<br />

- Щя, ня олсун ахы Нийя мяктяби<br />

учурдурсунуз Щя<br />

- Зинаид Михална, биз фикирляшдик<br />

ки…<br />

- Бяс ев тапшырыглары Ев тапшырыьыныз<br />

да йохдур ки Йохдур Юзцнцзц щарада<br />

зянн едирсиниз ки<br />

Ушаглар сусурду.<br />

Зинаида Михайловна кюкс ютцрцб,<br />

Чернышевин чийниндян йапышды:<br />

- Эерасименко, синифя эет. Чернышев,<br />

сян ися ардымъа эял…<br />

- Зинаид Михална, нолар…<br />

- Эедяк, эедяк! Эерасименко, синифдякиляря<br />

де сяс салмасынлар. Бир аздан<br />

эялиб сизя баш чякяъяйям.<br />

Эера йериндян эютцрцлдц.<br />

- Эедяк, Чернышев. Беля эюрцрям ки,<br />

сян лап сыртылмысан. Дцнян Болшованы<br />

инъитмишдин, буэцн ися Эерасименкону<br />

йерля сцрцдцрсян…<br />

58<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />

- Зинаид Михална, нолар, бир дя елямяйяъям…<br />

- Эял, эял эюрцм. Баш-бейними апарма.<br />

Дцнян Болшова мцяллимляр отаьында<br />

аьлайырды! Бир дя, йери эялмишкян,<br />

дцнян нийя дярсдян сонра йаныма эялмядин<br />

Щя Бяйям сяня тапшырмамышдым<br />

ки<br />

- Мян эялмишдим, Зинаид Михална,<br />

сиз йериниздя йох идиниз.<br />

- Йох идим Щяля эюзцмцн ичиня йалан<br />

да дейир. Бярякяллащ сяня.<br />

Зинаида Михайловна кабинетиня чатыб<br />

гапыны ачды.<br />

- Кеч эюрцм.<br />

Чернышев цсуллуъа ичяри кечди.<br />

Онун ардынъа отаьа дахил олан Зинаида<br />

Михайловна гапыны юртдц.<br />

- Демяли, беля. Сяс-кцйцнцз мяним<br />

отаьымдан да ешидилирди. Бцтцн мяктяби<br />

башына эютцрмцшдц сясиниз.<br />

Гадын ачарларыны масанын цстцня атараг<br />

отурду, Чернышевя башыйла ишаря етди:<br />

- Йахын эял.<br />

Оьлан цркяк-цркяк масайа йанашыб,<br />

гадынла цзбяцз дайанды.<br />

Зинаида Михайловна эюзлцйцнц чыхартды,<br />

гашларынын арасыны овушдурду, йорьун-арьын<br />

оьланы сцздц:<br />

- Ахы, мян сянинля неъя баш едим,<br />

Чернышев, щя<br />

Башыны ашаьы салан Чернышев сусурду.<br />

Бцрцшцк пионер галстуку сцрцшяряк эедиб<br />

чийниня чыхмышды.<br />

- Адын нядир<br />

- Серйожа.<br />

- Серйожа. Щялялик бешинъи синифдясян.<br />

Щарадаса ики ил сонра сяккиздя олаъагсан…<br />

Бяс сонра Бялкя еля билирсян<br />

ки, бу ъцр давранышла биз сяни доггузунъу<br />

синифя кечиряъяйик Давранышдан<br />

гиймятин нечядир<br />

- Цч…<br />

- Бяс ъябрдян<br />

- Дюрд.<br />

- Чох шцкцр… бяс ядябиййатдан<br />

- Цч.<br />

- Рус дилиндян<br />

- Цч…<br />

- Буйур. Бялкя пешя мяктябиня эетмяйи<br />

дцшцнцрсян Нийя сусурсан<br />

Чернышев бурнуну чякди:<br />

- Йох. Еля бурда охумаг истяйирям.<br />

- Сяня бахан буну демяз. Бир дя ки,<br />

бу ъцр гиймятлярля щеч биз дя буна разы<br />

олмарыг. Вя цстялик, беля давранышла.<br />

- Зинаид Михална, амма щяндясядян<br />

вя рясмдян гиймятлярим бешдир…<br />

Зинаида Михайловна эюзлцйцнц гылыфына<br />

гойду:<br />

- Галстукуну дцзялт.<br />

Ял щавасына галстукунун дцйцнцнц<br />

тапан Чернышев ону йериня гайтарды.<br />

- Валидейнлярин нячидирляр<br />

- Атам мцщяндисдир. Анам ися сатыъы<br />

ишляйир. "Москва" универмаьында…<br />

- Щя. Бяс онда нийя юзцнц беля апарырсан<br />

Бялкя о Куликовдан нцмуня<br />

эютцрцрсян Дейяк ки, о йетимханада<br />

бюйцйцб, сянин ки, ата-анан вар. Она бир<br />

тярбийя верян йохдур, бяс сяня ня олуб<br />

Бялкя сянин неъя охумаьын валидейнляринин<br />

веъиня эялмир<br />

- Йох, веъиня эялир…<br />

- Атан эцндялийини йохлайыр<br />

- Йохлайыр.<br />

- Ня дейир ки<br />

- Данлайыр…<br />

- Бяс сян ня едирсян<br />

- Нолар… Зинаид Михална, бир дя<br />

юзцмц беля апармайаъаьам…<br />

- Ня беля тутугушу кими дил-боьаза<br />

гоймурсан Ахы, сян пионерсян, йекя<br />

адамсан артыг! Сянин бир дя беля едибетмяйяъяйин<br />

бир еля ваъиб дя дейил, ясас<br />

одур ки, беля эется, сяндян ня чыхаъаг!<br />

Анлайырсан буну<br />

- Анлайырам… чалышаъам юзцмц<br />

дцзялдим…


Зинаида Михайловна кюкс ютцрдц.<br />

- Щеч инанмаьым эялмир, Чернышев.<br />

- Доьру сюзцмдцр.<br />

- Щя, сянин бу доьру сюзцн дя ки… -<br />

дейя эцлцмсцнян гадын йериндян галхыб,<br />

пянъяряйя йанашды, цшцдяряк ири<br />

чийинлярини чякди. - Бяс дцнян Болшова<br />

иля ня ойун чыхартмышдын<br />

Чернышев дурухду:<br />

- Садяъя… мян…<br />

- Ня садяъя Садяъя гызын хятриня<br />

дяймишдин Садяъя хятриня - елями<br />

- Йох, мян буну истямирдим… биз<br />

юз арамызда гачды-тутду ойнайырдыг…<br />

- Чернышев, ойун эюз йашларына эятириб<br />

чыхартмамалыдыр…<br />

- Мян ону аьлатмаг истямирдим ахы.<br />

- Она эюря гызын туманыны дартырдын<br />

ки<br />

- Мян дартмырдым… садяъя…<br />

Зинаида Михайловна она йахынлашды:<br />

- Щя, онда де эюряк, буну ня мягсядля<br />

едирдин бяс<br />

- Зинаид Михална, яввял о юзц мяни<br />

чимдикляди, кцряйимя-кцряйимя вурду…<br />

- Сян дя онун туманыны ашаьы дартдын<br />

Сян дя, пионер ола-ола, онун туманыны<br />

сыйырдын Щя, Чернышев Яэяр буну<br />

о кцчя ушаьы Куликов елямиш олсайды,<br />

мяня йер елямязди. Сяня ня олуб! Сян<br />

ки, кечян ил щяндяся цзря шящяр олимпиадасына<br />

эюндярилмишдин! Инди ися галхыб<br />

туман сыйырырсан<br />

- Амма бу биръя йол…<br />

- Ахы нийя Ня цчцн<br />

- Билмирям…<br />

- Йахшы, бундан фикрин, мягсядин ня<br />

иди ахы Бялкя онун алтында ня олдуьуну<br />

эюрмяк истяйирдин<br />

- Йох…<br />

- Бяс онда ахы нийя сыйырырдын<br />

- Билмирям…<br />

- Сян дедин - мян дя инандым! Ахы<br />

нийя сыйырырдын Йохса буну етираф етмяйя<br />

ъцрятин чатмыр Юзцн дя эяляъяйин<br />

комсомолусан!<br />

- Мян садяъя…<br />

- Садяъя онун алтында ня олдуьуну<br />

эюрмяк истямишдин Эял, киши кими<br />

дцзцнц де! Дцз тапмышам!<br />

- Щя…<br />

Зинаида Михайловнаны эцлмяк тутду:<br />

- Яъяб сарсагсанмыш… Бяс сянин юз<br />

шалварынын алтында ня вар<br />

- Ичдону…<br />

- Гызларда да ичдону вар. Бяс сян ня<br />

зянн етмишдин - бялкя йун кюйняк олмалыйды<br />

Бяйям сян билмирдин ки, гызлар да<br />

ичдону эейинирляр<br />

- Билирям… билирдим…<br />

- Онда, яэяр билирдинся, нийя сыйырырдын<br />

- Ахы, о да мяни чимдикляди…<br />

- Амма сян еля индиъя бойнуна алдын<br />

ки, туманын алтда ня олдуьуну эюрмяк<br />

истяйирдин!<br />

Чернышев сусурду.<br />

Зинаида Михайловна башыны йырьалады:<br />

- Чернышев… Чернышев… Нийя мяня<br />

кяп эялирсян, щеч утанмырсан<br />

- Кяп эялмирям, Зинаид Михална.<br />

- Кяп эялирсян! Нюмря эялирсян! -<br />

Гадын она сары яйилди. - Бяйям эерчяйи<br />

бойнуна алмаг сяндян ютрц беля гялиз<br />

олуб Кяп эялирсян! Чцнки сяни туман<br />

вя йа ичдону йох, мящз онун алтындакы<br />

марагландырырмыш!<br />

Чернышев башыны бир аз да ашаьы саллады.<br />

Зинаида Михайловна чийниндян йапышыб<br />

ону силкяляди:<br />

- Сяни бу, мящз бу марагландырырмыш!<br />

Чернышев мызылданды:<br />

- Йох… йох…<br />

- Айыб олан щеч дя бу дейил. Яксиня<br />

бу, чох тябиидир… Айыб одур ки, сян эерчяйи<br />

мяндян эизлядирсян! Бах, бу - айыбдыр!<br />

- Эизлятмирям… эизлятмирям…<br />

- Йох, эизлядирсян!<br />

- Эизлятмирям…<br />

- Онда буну ачыгъа де мяня.<br />

Зинаида Михайловна масанын архасында<br />

яйляшяряк, ялини чянясиня сюйкяди.<br />

Чернышев бурнуну чякиб, ялини йанаьында<br />

эяздирди:<br />

- Демяли, мян…<br />

- "Демяли" артыгдыр!<br />

- Демяли… мяни марагландырырды…<br />

мян садяъя марагланырдым ки…<br />

Башыны йырьалайан Зинаида Михайловна<br />

она кюмяйя эялди:<br />

- Чернышев, нечя йашын вар<br />

- Он ики.<br />

- Он ики… Йекя адаммышсан. Баъын<br />

неъя, вар<br />

- Йох.<br />

Зинаида Михайловна карандашыны ойнадараг:<br />

- Йох… - дейя тякрарлады. - Гулаг<br />

ас! Кечян щяфтя сян Нина Зачепина иля<br />

дя далашмышдын! Онун да ичдонунун алтына<br />

бахмаг истяйирдин!<br />

- Йох… щеч дя йох… онда мян…<br />

онда тамам башга шей цстя…<br />

- Щайды, дцз эюзляримин ичиня бах.<br />

Бары инди эоплама.<br />

Чернышев башыны ашаьы саллады.<br />

- Чцнки онда да сяни ейни шей марагландырырды.<br />

Дцздцр Щя<br />

Оьлан башыйла буну тясдиг етди.<br />

Зинаида Михайловна эцлцмсцндц:<br />

- Чернышев, сян еля билмя ки, мян сяня<br />

истещза едирям вя йа бундан ютрц сяни<br />

ъязаландыраъаьам. Бурада вязиййят<br />

чох фярглидир. Сян он ики йашын ичиндясян.<br />

Щяр шейля марагланан вахтындыр.<br />

Щяр шейи эюрмяк, билмяк истяйирсян.<br />

Мяним дя ня вахтса он ики йашым олуб,<br />

буну йахшы анлайырам. Йохса сян еля<br />

зянн едирсян ки, баш мцяллим еля анаданэялмя<br />

баш мцяллим олур Мян дя гыз<br />

олмушам. Амма мяним юзцмдян<br />

бюйцк гардашым да вар иди. Ады Володйа<br />

иди. Вахты эяляндя о да мяня баша салмышды<br />

оьланла гызын фяргини. Мян дя она<br />

эюстярмишдим бу фярги. Бах, беля. Чох<br />

садя бир шейдир. Она эюря дя о, юзэянин<br />

туманыны сыйырмаьа ещтийаъ дуймамышды.<br />

Нормал адамлар кими бюйцмцшдцк.<br />

Инди о, мцлки авиасийа пилотудур, мян<br />

ися мяктябдя баш мцяллимяйям. Бах,<br />

беля.<br />

Чернышев гашларынын алтындан гадына<br />

эюз гойурду.<br />

Зинаида Михайловна эцлцмсямяйиня<br />

давам едирди:<br />

- Эюрдцйцн кими, щяр шей чох бяситдир.<br />

Разысан бунунла<br />

- Щя…<br />

- Гощумларда сянинля йашыд щяр щансы<br />

гыз ушаьы вар<br />

- Йох. Халаоьлум вар… халагызым<br />

ися йох…<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 59


- Бяс гызлардан бир ряфигян, йахын ряфигян<br />

неъя, вар Щягиги мянада ряфигян,<br />

йяни щягиги достун вар Ки, она<br />

щяр сиррини етибар едясян<br />

- Йох. Йохдур…<br />

Зинаида Михайловна ялиндяки карандашы<br />

бир тяряфя гойуб, эиъэащыны гашыды:<br />

- Яъяб яфял-бичаря нясил бюйцйцр.<br />

Ня баъылары вар, ня дя ряфигяляри… Он<br />

сяккиз йаша эяляндя башлары айылаъаг,<br />

онда да башлайаъаглар гатыгламаьа…<br />

Бир дягигялийиня сусан гадын галхыб<br />

гапыйа тяряф йюнялди, ачары ики дяфя бурмагла<br />

гапыны ичяридян килидляди. Сонра<br />

ися ити аддымларла Чернышевин йанындан<br />

ютяряк пянъярянин пярдясини чякди:<br />

- Буну щямишялик йаддашына йаз,<br />

Чернышев: щеч няйи долайы йолларла юйрянмяйя<br />

ъан атма. Бу йолла юйряндийин<br />

билэидян сян щеч вахт, щеч вядя хейир<br />

эюрмязсян. Йахын эял.<br />

Чернышев цзцнц она сары дюндярди.<br />

Гадын пянъярядян араланды, яйниндяки<br />

гящвяйи туманы йухары галдырыб,<br />

чяняси иля сахлады, ашаьы чырмаладыьы колготкасынын<br />

алтындан мави ичдону<br />

эюрцндц.<br />

Чернышев башыны чийинляринин арасына<br />

гысараг эери-эери чякилди.<br />

Зинаида Михайловна колготкасыны<br />

ашаьы чякди, сонра щяр ики ялини ичдонунун<br />

ичиня салды. Йанбызыны ойнатмагла,<br />

ичдонуну дизиня гядяр сыйырды.<br />

Чернышев она арха чевирди.<br />

- Дайан! Дайан, сарсаг! - бир ялийля<br />

туманыны сахлайыб, диэяр ялийля оьланын<br />

голундан йапышараг ону юзцня сары дюндярди.<br />

- Щяддин вар цзцнц йана чевир!<br />

Мян бурда сяндян ютрц чалышырам, эиъгулу!<br />

Бах!<br />

Тотуг дизлярини аралайараг, Чернышевин<br />

голуну бир дя дартды:<br />

- Бах! Сянинляйям! Чернышев!<br />

Чернышев бир бахыб, йенидян цзцнц<br />

чевирди.<br />

- Бах! Бах дейирям! Бах!<br />

Айагларыны аралы гойан гадын оьлана<br />

тяряф йериди. Додагларыны бцзян Чернышев<br />

зырылдады.<br />

- Бах! Юзцн эюрмяк истяйирдин дя!<br />

Инди буйур… бах…<br />

Гадын туманыны бир аз да галдырды.<br />

Цзцнц пенъяйинин голуйла юртян<br />

60<br />

Чернышев щюнкцртц вурду.<br />

- Нийя аьлашма гурмусан, Чернышев.<br />

Кяс! Бу дягигя мумла. Ня олду, горхдун<br />

йохса Кяс… кяс демядим сяня..<br />

Гадын ону диварбойу дцзцлмцш стуллара<br />

тяряф дартды:<br />

- Отур. Отур, юзцня тохтаглыг вер.<br />

Чернышев стула чюкдц, яллярийля<br />

цзцнц тутуб щюнкцрдц.<br />

Туманыны ъялд ашаьы салан Зинаида<br />

Михайловна онун йанында яйляшди:<br />

- Чернышев, щя, ня олду ки, сяня Ня<br />

олду ахы, Серйожа<br />

О, оьланы чийинляриндян тутуб гуъаглады.<br />

- Ди бясдир, ешидирсян Бялкя гызбибисян,<br />

щя Йа да о биринъилярдянсян<br />

Чернышев аьламаьындайды.<br />

- Щеч бир эюр утаныр! Бясдир, сян ъанын.<br />

Ахы, сян юзцн буна ъан атырдын. Бу<br />

дягигя кяс! Лап аьыны чыхартдын! Мумла!<br />

Гадын ону силкяляди.<br />

Сон кяря ич вуран Чернышев сусараг<br />

отурдуьу йердяъя бцзцкдц.<br />

- Бах, беля… эюзцнцн горасыны сыхма…<br />

беля дя зырылдамаг олар.. Евцяъян,<br />

сяни…<br />

Йенидян ич вуран Чернышев йумруьунун<br />

далыйла эюзцнц силди. Зинаида Михайловна<br />

онун башыны сыьаллайараг деди:<br />

- Ня олду сяня Нейчцн горхдун ки<br />

Щя Диллян дя. Щя Диллян.<br />

- Билмирям…<br />

- Бялкя сян еля билирдин ки, сянин бу<br />

сиррини щамыйа ачыб сюйляйяъяйям Ахмаг.<br />

Мян билярякдян пянъярянин пярдясини<br />

чякмишдим. Сяня шяряф сюзц верирям<br />

ки, буну щеч кяся демяйяъяйям.<br />

Инандын Щечъя кимя. Мяня инанырсан<br />

да Инанырсан<br />

- Инанырам…<br />

- Бяс онда нядян горхдун ки<br />

- Билмирям…<br />

- Щяля дя горхурсан Доьрудан, бялкя<br />

щяля дя горхурсан<br />

- Горхмурам… - дейян Чернышев ич<br />

вурду.<br />

Зинаида Михайловна онун гулаьына<br />

пычылдады:<br />

- Партийачы сюзц верирям ки, буну<br />

Кимсяйя демяйяъяйям! Ясил партийачы<br />

сюзц! Билирсян дя, бу "партийачы сюзц"<br />

нямяня шейдир<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />

- Щя… билирям…<br />

- Сян мяня эцвянирсян Щя Диллян.<br />

Эцвянирсянми Ай сарсаг, мян дя еля<br />

сяндян ютрц чалышырдым да байагдан. Сонрадан<br />

"саь ол" дейяъяксян мяня. Щя,<br />

эцвянирсян мяня<br />

- Щя дя… эцвянирям…<br />

- "Щя дя, эцвянирям" йох! Де ки,<br />

эцвянирям, Зинаида Михайловна.<br />

- Эцвянирям, Зинаида Михайловна.<br />

- Даща аьлашма гурмайаъагсан ки<br />

- Йох.<br />

- Сюз верирсян<br />

- Сюз верирям.<br />

- Ясил пионер сюзц вер ки, даща аьлайыб-сытгамайаъаг<br />

вя бу сирримизи щеч кяся<br />

ачмайаъагсан!<br />

- Ясил пионер сюзцмдцр.<br />

- Ня "ясил пионер сюзцндцр" ки<br />

- Даща аьлайыб-сытгамамаг вя бу<br />

сирримизи щеч кяся ачмамаг…<br />

- Бах, беля. Йягин байаг сян еля билирдин<br />

ки, мян сяни яля салырам… бойнуна<br />

ал, еля билирдин Еля билирдин, йа йох<br />

Еля дя билирмишсян, вай сяни эиъгулу,<br />

дцз тапыбмышам, щя - дейя хымыр-хымыр<br />

эцлцмсцнян гадын, онун чийнини силкяляди.<br />

Чернышев: - Бир ара, - сюзлярини мызылдайараг<br />

эцлцмсяди.<br />

- Яъяб сарсагсан, Чернышев. Йяни<br />

доьруданмы, щеч бир гыз сяня орасыны эюстярмяйиб<br />

ки<br />

- Йох… щеч бириси…<br />

- Вя сян дя щеч кимдян буну ъанидилдян<br />

хащиш елямямисян, елями Бары<br />

эюзуъу эюрмяк цчцн<br />

- Йо-ох…<br />

- Амма эюрмяк истяйирдин, елями<br />

Дцзцнц де, истяйирдинми<br />

Чернышев чийинлярини дартды:<br />

- Билмирям…<br />

- Йалан демя! Ахы, биз сянинля<br />

дцзцнягулу данышырыг! Истяйярдинми<br />

Ясил пионер сюзц кими! Щя, дцзцнц де!<br />

Истяйярдин<br />

- Дейяк ки… истяйярдим…<br />

Гадын цсуллуъа туманыны галдырыб, тотуг<br />

айагларыны аралады:<br />

- Еля ися бах… бах, цзцнц йана тутма…<br />

Чернышев гашларынын алтындан дейилян<br />

тяряфя бахды.


Гадын узунбоьаз чякмяляринин<br />

цстцня дцшян колготкасыны вя ичдонуну<br />

гайдайа саландан сонра дизлярини бир аз<br />

да аралады:<br />

- Бах. Яйил, лап йахындан бах…<br />

Бурнуну чякян Чернышев яйилди.<br />

- Щя, эюрцрсян<br />

- Эюрцрям…<br />

- Бяс нийя яввял-башдан горхурдун<br />

ки Щя<br />

- Билмирям… Зинаида Михайловна…<br />

бялкя лазым дейил…<br />

- Щеч эюр утанырсан! Индиъя юзцн<br />

няйи бойнуна алмышдын, щя Йахшы-йахшы<br />

бах.<br />

Чернышев лал-мат бахмалы олду.<br />

Гадын она тяряф яйилиб хябяр алды:<br />

- Йахшыъа эюря билирсянми<br />

Эюрмцрсянся, бах, беля дя дайана билярям…<br />

Гадын онун лап юнцндя дурду.<br />

Чернышев гара тцклярля сымсых юртцлц<br />

гасыьа нязяр салды. Бир аз цстдя, йамйасты<br />

гарнын ортасында гадынын ири эюбяйи<br />

эюзя дяйирди. Резинин онун гарны цзяриндя<br />

ачдыьы дярин шырым ашкар сезилирди.<br />

- Яэяр мейлин чякирся, тохуна билярсян…<br />

яэяр истяйирсянся, тохун… горхма.<br />

Зинаида Михайловна онун эюзйашларыйла<br />

исланмыш ялини эютцрцб, юз гасыьына<br />

гойду:<br />

- Истядийин кими тохун… щя… тохунсана…<br />

Чернышев мамырлы тяпяъийя тохунду.<br />

Пюртмцш Зинаида Михайловна<br />

эцлцмсцндц:<br />

- Эюрдцн ки, бунда гярибя щеч ня<br />

йохдур Эюрдцн, йохдур Щя Эюрдцн<br />

Сяндян сорушурам<br />

Гадынын башы йырьаланыр, бойалы додаглары<br />

ися истямсиз сяйрийирди.<br />

- Йохдур.<br />

- Еля ися йеня тохун. Ашаьылара да.<br />

Ашаьылара да тохун. Горхма…<br />

Гадын сяйримяйя башлайан айагларыны<br />

даща да аралады.<br />

Чернышевин яли онун габармыш ъинсиййят<br />

додагларында долашды.<br />

- Йеня тохун… йеня… нядян горхурсан<br />

ки… гыз-зад дейилсян ки… щяр<br />

неъя олса, артыг пионерсян ахы…<br />

Чернышев овъуну гадынын мящрям<br />

йериндя эяздирди.<br />

- Архайа да тохуна билярсян… орадан<br />

даща йахындыр… бах, беля ща…<br />

Гадын далыны оьлана сары чевирди, туманыны<br />

йухары галдырды.<br />

- Архадан да тохун… тохунсана…<br />

Чернышев ялини саллаг йанбызларын арасында<br />

эяздиринъя йенидян о ислаг мящрям<br />

йеря эялиб чыхды.<br />

- Бах беля… тохун… истядийин гядяр<br />

тохун… инди ися йенидян габаг тяряфя<br />

тохун…<br />

Чернышевин яли габаг тяряфя кечди.<br />

- Инди йеня дя архадан… бах, беля…<br />

бир аз сярт тямаса кеч… црякли<br />

ол… ня горхагсан беля… орада дар бир<br />

йуваъыг вар… бармаьынла ону тап…<br />

йох, ашаьыларда… щя, о. Дцрт ичяри…<br />

беля…<br />

Чернышев бармаьыны тапдыьы дялийя<br />

йеритди.<br />

- Беля. Эюрцрсян… тапдын… йуваъыьы…<br />

- дейя Зинаида Михайловна йанбызыны<br />

даща да дикялтди, эюзлярини тавана<br />

дикяряк пычылдады. - Йох… бир аз ичяридя<br />

сахла… бах… галх да айаьа… нийя<br />

отурмусан ахы!<br />

Чернышев айаьа галхды.<br />

- Бир ялинля архада эязиш, о бириси иля<br />

юндя… бах, беля…<br />

Оьлан щяр ики ялини ишя салды.<br />

- Бах, беля. Истяйирсянся, мян дя сянинкиляря<br />

тохунум Истяйирсян<br />

- Билмирям… бялкя… буна эяряк<br />

йохдур…<br />

- Мян билирям ки, истяйирсян… еляъя<br />

тохунаъам… сян мянимкиляря тохунурсан<br />

ахы… мяня дя мараглыдыр ки, бяс<br />

сянин…<br />

Гадын оьланын няфяйини йохлады,<br />

дцймяляри ачыб, ялини ичяри салды:<br />

- Бах… бах… эюрдцн ки… сянинки<br />

щялялик балаъадыр… амма сян бюйцйяндя…<br />

йяни о бюйцйяндя… бах, беля<br />

ща… онда сян ону… йеня ялля, горхаг<br />

олма… бах, беля… вя онда сян онунла<br />

чох дяликляр фятщ едяъяксян… беля…<br />

инди ися щяля тездир… нийя ялини чякдин<br />

ки… бир аз да тохун…<br />

Зянэ вурулду.<br />

- Щя, бу гядяри дя йетяр… - Гадын<br />

йериндя дикялди, колготкасы иля ичдонуну<br />

ъялд йухары чякди, туманыны сащмана<br />

салды. - Бясдир… щя, сян щеч кяся бу<br />

барядя щеч ня демязсян ки Доьрудан<br />

- Йох, демярям…<br />

- Ясил пионер сюзцндцр<br />

- Ясил пионер сюзц.<br />

- Бу, бизим сирримиз кими галаъаг,<br />

елями<br />

- Щя.<br />

- Ушаглара да демяйяъяксян<br />

- Демярям.<br />

- Анана да<br />

- Анама да.<br />

- Анд ич. Ялини галдыр вя де - пионер<br />

сюзц верирям.<br />

Чернышев йапышганлы ялини алнынын<br />

юнцндя тутду:<br />

- Пионер сюзц верирям.<br />

Зинаида Михайловна маса архасындакы<br />

дивардан асылмыш Ленинин портретиня<br />

сары дюнцб деди:<br />

- Партийа сюзц верирям…<br />

Зянэ бир дя чалынды.<br />

Баш мцяллимя дилхор щалда сорушду:<br />

- Бу, тяняффцс зянэидир, йохса дярся<br />

башлама зянэи<br />

Чернышев:<br />

- Тяняффцс зянэидир, - деди.<br />

Зинаида Михайловна пянъяряйя йанашыб,<br />

пярдяни ачды, сонра Чернышевя сары<br />

дюндц:<br />

- Чох да пюртмямишям ки<br />

- Йох…<br />

- Йох Еля ися якил бурдан. Бир дя<br />

дялядузлуг елямя…<br />

Гадын гапыны ачды.<br />

- Сцрцш… Дайан! Няфяйини дцймяля.<br />

Оьлан архасыны она чевириб, няфяйини<br />

баьлады.<br />

- Сиздя инди щансы дярсдир<br />

- Тябиятшцнаслыг…<br />

- Он сяккизинъи отагда<br />

- Щя, орда, йухарыда…<br />

- Щайды, эет.<br />

Гадын йенидян гапыны ачды.<br />

Ешийя чыхан Чернышев дабанына<br />

тцпцрдц.<br />

Дилимизя чевирди - Азад ЙАШАР<br />

•<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 61


Qazax r-nu<br />

Yaralы Bяxtиyar<br />

ДЮЗЦМЛЦ ХАЛГЫН МЯDHИЙЙЯСИ<br />

Mn d edrm<br />

Tez-tez: dzml xalqq<br />

Dzmn tprm snn<br />

Dz, dzmlu xalqq<br />

ШAИRLЯR VЯTЯNИNDЯ<br />

Qazaxda alm d oxdu, hkm d, mullm d<br />

aqlar var mcls-mcls<br />

arlr var toyxana-toyxana<br />

syastlr var ayxana -ayxana<br />

qrz, bolluqdu qarda<br />

brc mnm erlrmn lk oxucusu atmr<br />

Bana taxta dn,<br />

dlxanaya dun<br />

n blm zbl dun, burda ar olur<br />

Vtn er adna<br />

gerbmzdk pald yarpana<br />

er yazrlar sevg r adna<br />

gl yarpagna er yazrlar<br />

Amma xngl yarpana ad olur<br />

O kmd anqrr trbunada<br />

gostrn gzndk tr buna da<br />

verslr db trbunala<br />

burda arlr lum kslr<br />

Hrdn bu arlr<br />

ot manna doldurulan xotma km<br />

mana doldurub tdbr aparrlar<br />

ot nd gln lan km<br />

lrnd lan qvrlr-hazrlar<br />

tdbrd szu zhrlmy<br />

Ey gnc dostum<br />

bunlarn agzna baxnca<br />

nazlana-nazlana gedn br canyanmn<br />

dalnca bax, dalnca<br />

yoxsa sn d balarsan rlmy<br />

Be-alt agacn kslmsn dzmdk<br />

ayaa qalxdq<br />

be-alt mnmzn ba ksld-dzdk<br />

bz dzml xalqq<br />

Ceyran qaan, cyr mlyn dalar-dzlr buraxb<br />

lan mlyn dzlr gldk<br />

Anamz mlts d<br />

dz-dzml xalqq<br />

Mn ’yz-yz’ yaayram<br />

sn d yaayasan yz-dzml xalqq<br />

dzmn tprm snn<br />

dz, dzml xalqq<br />

•<br />

Ряссам: Баби Бадалофф<br />

62<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


DЯHШЯT DOЬURAN<br />

KUKLALAR<br />

Babи Badaloffla mц sahи b я :<br />

- Necя oldu kuklalar janrыnda ишlяmяyя baшladыn<br />

- Sяn bиlиrsяn, yaradыcыlыq axtarыш ичяrиsиndя<br />

olmaq demяkdиr, daha doьrusu bяdии yaradыcыlыq иnsan<br />

axtarышlarыnыn, xцsusиlя яgяr sюhbяt иdeal hяqиqяt<br />

axtarышыndan gedиrsя, mяn deyяrdиm kи, яn цstцn formasыdыr.<br />

Hяr bиr yaradыcы иnsan, sяnяt adamы da юzцnцn<br />

maksиmal иfadя цslubunu axtarыr, bu hяr kяsdя bиr cцr<br />

alыnыr, mяsяlя daxиlиndяkи yaradыcыlыq enerjиsиnя tam sяrbяstlиk<br />

vermяk, onun qanadlanmasыna, bцtцn шиddяtиylя<br />

цzя чыxmasыna шяraиt yaratmaqdan иbarяtdиr. Mяn uzun<br />

иllяrиn yaradыcыlыq tяcrцbяsи nяtиcяsиndя artыq юz potensиalыmы<br />

яn yaxчы шяkиldя kuklalarda иfadя edя bиlиrяm.<br />

Tяsdцfи deyиl, kuklalar bиzиm uшaqlыьыmыzla baьlы bиr<br />

anlayышdыr, sankи uшaqlыьыmыzla bиrlиkdя bиrdяfяlиk<br />

keчmишdя qalыb, ancaq яslиndя uшaqlыьыmыz bиzиm varlыьыmыzda<br />

gиzlи olduьu kиmи kuklalar da bиzиm alt шцurumuzda<br />

юz gиzlи hяyatlarыnы sцrdцrцrlяr, mяn kuklalar<br />

dцzяldяrkяn юz uшaqlыьыma tяhtяlшцur bиr sяyahяt tяшkиl<br />

edиrяm vя onlardan zюvq alan иnsanlara da belя bиr<br />

sяyahяtиn zюvqцnц daddыrыram.<br />

- Sяnиn kuklalarыn яn yaxшы halda яcaиbdиr, onlarы<br />

bиr uшaьыn oyuncaqlarы olmaqdan daha чox, hяyat adlы<br />

dяhшяtlи hadиsяnиn yuxulardakы eybяcяr proyeksиyasы<br />

adlandыrmaq daha doьru olardы.<br />

- Шяxsяn mяnиm юz uшaqlыьыm gюrdцyцnцz bu<br />

kuklalarda яks olunub. Mяn heч vaxt valdeynlяrиmиn<br />

sюzцnя baxmamышam, onlarыn gюrmяk иstяdиyи kиmи<br />

olmamышam... Mяn kukla dцzяldяrkяn aчыq, demonstratиv<br />

шяkиldя oynayыram, юzцnциfadяnиn bu formasы<br />

mяnя lяzzяt verиr, sankи яvvяllяr necя valиdeynlяrиmиn<br />

sюzцnя baxmыr юz uшaq oyunlarыmы davam etdиrиrdиm,<br />

иndи dя cяmиyyatиn kanonlarыna, satu-kvoya etиraz<br />

olaraq mяn yenя sюzя baxmыram, юz oyunuma davam<br />

edиrяm, bu cцr olmaq mяnиm цчцn var olmanыn иdeal<br />

шяklиdиr, bu cцr yaшamaqdan, hяqиqяtяn lяzzяt alыram.<br />

- Babи, sяnиn yaratdыьыn bu kuklalara, mяn<br />

bиdиyиmя gюrя шяhяrиmиzdя yaшayan xarиcиlяr daha чox<br />

maraq gюstяrиrlяr, bu yaxыnlarada Иngиltяrяdя yaradыcыlыq<br />

sяfяrиndя olarkяn nя qяdяr kukla satыn alыndыьыnы mяnя<br />

danышmышdыn, bunu necя иzah etmяk olar<br />

- Bиzиmlя Qяrb иnsanыnыn estetиk qavrayышы arasыnda<br />

bюyцk fяrq var. Toplum olaraq parыltыlы, bяzяkdцzяklи<br />

шeylяrя meyllиyиk, zahиrи effekt, tяmtяraqlыlыq<br />

bиzиmчцn bюyцk яhяmиyyяt daшыyыr. Bиr avropalы vя ya<br />

amerиkalы belя deyиl, belя шeylяr onlar цчцn keчиlmиш<br />

mяrhяlяdиr. Цmumиyyяtlя, bиr az oxumuш, иncяsяnяtи<br />

baшa dцшяn, aьыllы иnsanlar kцtlяvи иstehsal mяhsulu olan,<br />

serиyalы yaradыcыlыq nцmunяlяrиnи qяbul etmяzlяr, o шey<br />

kи, tяk bиr nцsxяdиr, yalnыz bиrcя dяfя yaradыlыb, artыq<br />

иstяsяn belя иkиncи dяfя eynиsиnи yarada bиlmяzsяn,<br />

qиymяtlиdиr. Mяnиm kuklalarыm da belяdиr, mяn onlarы<br />

satanda юz юvladlarыmdan яbяdи ayrыlыrammыш kиmи hиsslяr<br />

keчиrиrяm. Bu kuklalarыn hяr bиrи tяk bиr nцsxяdиr.<br />

- Babи, sяnиn kuklalarыn gцldцrmяkdяn, яylяndиrmяkdяn<br />

daha чox иnsana fяlakяt, facиanяlиk hиssи aшыlayыr,<br />

bu nяdиr, sяn bиr rяssam kиmи, hяyatыn facиanяlиyиnиmи<br />

gюstяrmяk иstяyиrsяn, yoxsa sяnиn юz шяxsи hяyatыn belя<br />

facияlяrlя doludur<br />

- Bяlи, иnsanlar юz яmяllяrиylя bиzиm hяyatыmыza<br />

чoxlu facия gяtиrиblяr, bиzиm uшaqlыq dцnyamыzы eybяcяrlяшdиrиblяr.<br />

Mяnиm kuklalarыm dяhшяt doьurur, onlar<br />

absurd fиqurlardыr, bununla mяn bиzиm baшыmыza nя<br />

oyun gяtиrиldиyиnи gюstяrmяk иstяyиrяm. Mяnиm kuklalarыm,<br />

яgяr belя demяk olarsa, bиzиm ич dцnyamыzыn<br />

шяklиnи tяcяssцm etdиrиrlяr...<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 63<br />


Яlи Нurи<br />

Яrdяbиl (1988)<br />

1<br />

bцtцn savaш yerlяrиndя yaшayan sevdaшlarыma<br />

susqun kцчя<br />

kцчя susub<br />

vя цчцnчц evиn qapыsыndakы aьaclar<br />

gцndяkиndяkиndяn gцdя gюrsяnиrlяr<br />

yalnыz mяnиdиm<br />

vя иndи<br />

yellя sovrulan qяzetlяrdя gяlиbdиrlяr<br />

bиlmяm nяdяn mяn sяnи<br />

tяkcя<br />

qяzetlяrиn hadиsяlяr sяhиfяsиndя gюrdцm<br />

2<br />

gюrцш<br />

57<br />

58<br />

59<br />

60<br />

saat12<br />

yeddи gюz kюrpц<br />

kюlgяm utanыr mяndяn<br />

tяpиlиr ayaqlarыm altыna<br />

gяlиr uzaqdan<br />

tutuшur baxышlarыmыz<br />

gяlиr<br />

sovuшur<br />

ayrыlыrыq<br />

o saьdan gedиr<br />

mяnsя soldan<br />

qalиlейиn fяrzиyяsи dцz чыxmышdыr<br />

mяn yenя onu gюrяcяyяm<br />

яyяr dиskиnmяsяlяr sяrhяddиlяrdя mиn bombalarы<br />

ayaqlarыmыn sяsиnя<br />

3<br />

sыьara<br />

gecя gюzц<br />

иldиrиskи ышыьыnda<br />

aь geyиmlи bиr boy gюrцшцr<br />

vя sяn<br />

mяnи alышdыrыb qaranlыqda иtиrsяn<br />

aay deyиrlяr sыьara sяrяtan gяtиrиr<br />

4<br />

oyanыш<br />

qяlяm<br />

radyo<br />

mиz цstц saatыm<br />

toxunublar qorxulu bиr xalчanыn<br />

boшluqlarыna<br />

uчmadan tяpиlиr yerя<br />

qat bя qat<br />

tabut<br />

lяhяd<br />

torpaq<br />

daш<br />

salam<br />

necяsиz<br />

bиtиbdиrmи иcяrиmdя doьulan gцnlяr<br />

64<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


HEKAYЯ<br />

Rafиq Taьы<br />

И Л K D ЦШ M Я N И M (МЕМУАР)<br />

Hяsяnaьa on yaшыnda юldц. Юldц dя yox, gяbяrdи,<br />

gяbяrdи dя yox, xosunvay oldu.<br />

Иndи mяn юz keчmиш yaшыdыmdan - иlk dцшmяnиmdяn dцz<br />

45 иl bюyцyяm. "O, rяhmяtя getdи", "o, haq dцnyaya qovuшdu",<br />

- bu cцr-bu sayaq шиrиn-шяkяr иfadяlяrdяn dя zяndeyиzяhlяm<br />

gedиr. Dцzц, artыq elя mяdяnи sюzlяrя mяndя<br />

hюvsяlя qalmayыb. "Mяdяnи" deyяndя - чцrцk vя boш, шиt,<br />

sцnи-bцrokratиk sюzlяr.<br />

Oьlan ad gцnцndяn bиrcя hяftя sonra suda batdы.<br />

Pudluq daш kиmи чayыn palчыqlы-lиllи dиbиnя getdи...<br />

Boьulanda, onu bиr uшaq gюrцbmцш. Hяmиn uшaq иndи<br />

durur vя 50-nи hяlя tяzя haqlayыrsa da, yцz иldи mцsиnn<br />

qocalara oxшayыr. Allah canыnы salamat elяsиn,<br />

Hяsяnaьanыn юlцm anlarыndan da bиr tяk "bul-bul" yadыnda<br />

qalыb. Deyиr, "bul-bul" onun vяsиyyяtи kиmи bиr шeydи.<br />

Hя, юlцmц tяntяnяsиz baш verиb. Yox, bиr dayan, чay<br />

sяthиnиn lиllяnmяsиnи bяlkя tяntяnяyя bяnzяtmяk olar da.<br />

Sarы-bulanыq daиrя narыncы xяttя чevrиlяrяk чay aшaьы<br />

axmaьa baшlayыb. Yяqиn bяd xяbяr gedиb dяnиzя dя чatыb.<br />

Hяr halda, Hяsяnaьanыn hяlakы bu юtяrи tяbияt<br />

mяnzяrяsиnи oьlanыn yaddaшыna hяkk edя bиlиb.<br />

Иыk dцшmяnиmdяn yeddи gцn kичиkdиm deyя, onun<br />

юlцmц bиr hяdиyyя kиmи gяlиb ad gцnцmяcя dцшdц.<br />

Tamamиlя tяsadцfяn. Bиr zяrurяt kиmи dя anam ad gцnlяrиmиn<br />

yaraшыьы, daиmи шюhrяtи saydыьы шahanя bиr plov<br />

asmышdы. Plov qыpqыrmыzы boranыsыyla buludlu-yaьышlы hяmиn<br />

qara gцndя Gцnяши rяmzlяndиrиrdи.<br />

Иlk dцшmяnиm tez sыradan чыxdы, чыxdaш oldu vя desяm,<br />

qыlыncыmыn qaшы dцшmяz kи, юz юlцmцylя mяndя gяlяcяyя<br />

bюyцk цmиdlяr doьurdu. Artыq rahatca yaшamaq vя axыrda<br />

da qol-qычыnы uzadыb rahat юlmяk mцmkцn gюrцnцrdц.<br />

Xoшbяxtlиk - dцшmяnи olmamaqlыqdы. Hяsяnaьa sankи<br />

dцшmяn olan kяsиn kиmlиk vя necяlиyиnи mяnя anlatmaq<br />

цчцn hяyata gяlmишdи. Gяldи, anladыb da getdи. Hяm dя o,<br />

hяyata gяlmяsяydи vя gяlиb dя tezbazar getmяsяydи,<br />

mяndя gяlяcяyя цmиdlяr hardan yaranardы! Юzцdя bu<br />

tezlиkdя. Onun sayяsиndя mяn цmиdиn шяhdи-шяkяrиnи duydum,<br />

яsl lяzzяtиnи gюrdцm. Цmиdlяrиn иncяlиk vя zяrиflиklяrи<br />

mяnя чatdы.<br />

Яllяrиmи qaldыrыb etиraf edиrяm: mяnя havayы-kalam<br />

qяlяbя nяsиb olmuшdu.<br />

Kиmиn yadыnda deyиl: uшaqlыqdakы dцшmяn adama hяdsиz<br />

qorxunc gюrsяnиr. Иlk dцшmяn ortaya чыxdыmы, sankи<br />

qarшыsыna mяqsяd qoyub, uzaq baшы, bиr-иkи hяftяyя mиfolojиlяшиr.<br />

Цstяlиk, gecяlяrи saymazyana yuxuna gиrиr, orda<br />

uzun-caydaq ayaqlarыyla azad-asudя gяzиr. Mяncя, иlk<br />

dцшmяn юmцrlцk uyumur vя uyumursa da, demяk, sяnя<br />

pusqu qurur. O, yuxularda qurduьu pusqudanca hяmlяlяr<br />

edяr, sяnя hяyatda xяtяr-xяsarяt, sяdяmя yetиrя bиlяr.<br />

Яfsus, иlk dцшmяnиmиn юlцmцndяn gяlяn sevиnc uzun<br />

sцrmяdи - vur-tut bиr иl чяkdи. Maьыl юzцm цчцn шellяnя-шellяnя<br />

gяzиrdиm. Hяtta Hяsяnaьanы yamsыlayыb ona-buna<br />

sataшыrdыm da. Ta orasыnы demяzlяr kи - ичиmи yeyя-yeyя.<br />

Hardasan-burdasan, sonrakы ad gцnцmdя oьlan, keчяl<br />

baшы da sankи yaьlanыb, yumшaqca vя sяssиzcя fиkиr-xяyalыma<br />

soxuldu. Onun dцшцncяlяrиmи zяbt etmяsи aчыqca bиr<br />

zorakыlыq aktы, qяsbkarlыqdы. Get-gedя dя Hяsяnaьanыn<br />

zorakыlыqlarы hяr dяfя yenи halqada vя yenи keyfиyyяtdя цzя<br />

чыxыrdы. 15 иyullar, ad ьцnцm yox, bиr nюv, yetиmчя<br />

Hяsяnaьanыn anыm gцnlяrи oldu. Ишя bax, o mяnя nя dяyиr,<br />

hяtta nя xяtrиmя dяyиrdиsя dя, иlbяиl onun xofu canыmы<br />

цzmяkdя, цrяyиmи saplaьыndan qoparmaqdaydы.<br />

Plov da - hяmишяkи qыrmыzы. Deyиrdиn, яlbяt, keчяn иlиn<br />

bu иldя kserosurяtи чыxarыlыb.<br />

Baшaьrыsы olmasыn, Hяsяnaьa bu dцnyadan 10 yaшыnda<br />

иtmишdиsя, ad gцnlяrиmdя иllиk-юmцrlцk bиtmишdи. O mяnиm<br />

hesabыma hяr иl bиr gцn hяyata юz яlavяsиnи yaшamaqdaydы.<br />

Dost-doьmalarы onu unutmaqda, yeganя dцшmяnиsя getgedя<br />

daha parlaq xatыrlamaqdaydы. Юz юlцmцylя bиrgя<br />

Hяsяnaьa ad gцnlяrиmиn gцldяstяsиydи. Иndяn belя dя otuz<br />

иl yaшasam, otuz иl юmr edяcяk, яllи иl yaшasam - яllи. Яl<br />

чяkяnя oxшamыr. Saьlыьыnda ad gцnlяrиmя vыz atmazdы,<br />

юlяndяn sonra... mazata mиnmишяm. Qaчa-qaчa, dяvяtsиz<br />

gяlиr. Юlцb nяcиblяшmишdи. Ad gцnцmя hяdиyyяsи dя nя ola<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 65


- gяtиrиb цrяyиmя sancdыьы vahиmяlяr чяlяngи. Artыq mяn ad<br />

gцnlяrиmи ancaq onunla keчиrиrdиm. Tяkbяtяk. Tet-a-tet.<br />

Bиr tяk onunla mяшьuldum. Buna mяcbur иdиm. Evdяkиlяr<br />

gюzцmя kюlgя kиmи gюrsяnиrdиlяr. Bяlkя heч yoxdular da.<br />

Hяsяnaьa realdы, qohumlarыm иrreal.<br />

Doьrudan da, yetиmчяnи mяndяn baшqa hamы unutmuшdu.<br />

Kяnddя dя, bяlkя elя юz evlяrиndя dя. Durub<br />

soruшsan, anasы da (atasы yoxdu), elя bиr cцt qaraqarьa<br />

bacыsы da nяиnkи onun doьulduьu gцnц-ayы, ya иlи, hяtta<br />

юzцnц-цzцnцdя dumanlы xatыrlayar. Mяnsя Hяsяnaьanы<br />

unutmaq nяdи, юldцyцgцnцbelя saatыna-dяqиqяsиnяcяn<br />

dяqиq bиlиrdиm. Aчыьы, иlk dцшmяn kиmи o mяnя юz doьmalarыna<br />

- ana-bacыsыna olduьundan dяyяrlи иdи. Onun varlыьы<br />

bиr zaman mяnиm цчцn hяyatи яhяmиyyяt kяsb edяrdи;<br />

elя иndи dя edиr. Vaxt-bиvaxt o mяnи vяhшяtlы olum-юlцm<br />

dиlemmasы qarшыsыnda qoyub; yenя qoyur. Sиnяmя hяr<br />

чюkяndя, elя bиlmишяm иndи-bu saat ишиm bиtdи - яlvиda,<br />

hяyat.<br />

Gяl gюr, belя bиrиsиnиn юlцmцgяlиb sяnиn ad gцnцnя<br />

dцшя...<br />

Dцшmяn dostdan unudulmazdыr.<br />

Pяrvяrdиgara, mяn ad gцnlяrи nevrozuna tutulmuшam!<br />

Artыq ovuclayыb atdыьыm trankvиlиzatorlar qяtиyyяn kar<br />

elяmиr. Dяrman-zad Hяsяnaьanыn da yanыndan yel olub<br />

юtmцr. Onu nяиnkи yatыrtmыr, heч mцrgцlяtmиr dя. Amma<br />

иstяrяm barы ad gцnцmdяsя o yata; elя mяn dя. Ad<br />

gцnцmцheч dя шad gцnцm kиmи qeyd etmяk иstяmяzdиm.<br />

Mяnиm ad gцnцm artыq чoxdan yalnыz nяzяrи cяhяtcя шad<br />

gцndцr. Boranыlы plov Gцnяши rяmzlяndиrиrsя dя, шadlыьы<br />

zяrrяcя яks etdиrmиr. Rяdd olsun ad gцnlяrиm! Mяn onlarы<br />

bиlmяrrя unutmaq иstяrdиm. Qoy hamы elя bиlsиn kи, hяlя<br />

heч doьulmamышam. Barы bиr nяfяrи doьulanlar<br />

cяrgяsиndяn sиlsиnlяr. Yalvarыram! Nя olar Mяn bunu<br />

юzцmя bиr hюrmяt, yaxшыlыq sanaram. Иstяrяm qяvи dцшmяnи<br />

ad gцnцmdяcя fыs vurub yatan gюrцm. Dцшmяnи yatыlы gюrmяk<br />

necя xoшdur... Onda onu hяyatdan lяkя kиmи sиlmяk<br />

dя asan olar. Yox, юlя dя, mяn onu saь qoymaram! Ad<br />

gцnlяrиmиn bиrиndя onu leш-boьaz edяr, qяtlя yetиrяrяm,<br />

иnшallah! Bычaьы reallыqdan vиrtuallыьa - bиrbaшa цrяyиnяcя<br />

saplayacaьam. And ичmишяm!<br />

Elя 4-5 yaшlarыndan fыrыldaьыn cюvhяrи, qudurmuшun<br />

yekяsиydи. Yekяbaшdы. Gюz-baшы cиvя kиmи qaynayardы. Bиr<br />

dя gюrdцn kиmиnsя dalыna bиr tяpиk - uшaq zыr-zыr aьlamaьa<br />

baшladы. Яsas da baшыaшaьы-яlaчы uшaqlarыn belиnя qalxыrdы.<br />

Kяndиn qoч-qoyununu at kиmи чapardы. Bиzlяyиb-yerиtmяyя<br />

hюvsяlяsи чatmadыьыndan, bиr tяk eшшяyя mиnmяzdи.<br />

O, eшшяklяrя юlяnяcяn bиganя qaldы. Onlar da - buna.<br />

Hяsяnaьanыn baшы - hazыrcana kub. Hяvя dишlяrи цst<br />

dodaьыnы юnя иtяlяdиyиndяn, aьzы яksяrяn aчыq qalыrdы.<br />

Цzdяn ana sюyцшцsюyяnя oxшayыrdыsa da, иnsafяn, heч vaxt<br />

dиlиndяn elя bиr sюz qaчыrtmadы. Яksиnя, ana sюyцшцsюyяnlяrиn<br />

qяnиmи иdи. O юz anasыnы da sюyцшlяrdяn hяlяlиk ancaq<br />

sankи dяmиrdяn dцzяldиlmиш yumruqlarыyla qoruya bиlиrdи.<br />

66<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />

Hamыnыn ondan иt kиmи qorxmasы mяnя bиr tяsяllи иdи.<br />

Qorxaqlыqda tяk deyиldиm.<br />

Lakиn baшqasыyla nя ишиm, dюymяk Hяsяnaьaya, elя<br />

bиlиrяm, dюyцlmяksя ayыb-ayыb bиr tяk mяnя xas<br />

xцsusиyyяtdи. Юlяn gцnцnяcяn mяn onun hяr yay цlgцclя<br />

qыrxdыrdыьы baшыna elgюzцnя yцngцl bиr чыrtmasa da vurmadыm.<br />

Яksиnя, юzцm onun yumruq-tяpиklяrиnи, шиllяqapazlarыnы<br />

"ишtahla" yedиm. Barmaьыnыn tиnиylя tяpяmи<br />

dюyяclяyяndя, az qalыb beynиm fяvvarяlяr kиmи gюyя uчa.<br />

Шalvarыm tяpиk yerlяrиndяn alabяzяkdи. Ayaqqabыlarыnыn<br />

altы dalыmda mюhцr шяklиndя иz buraxardы. Bиr dяfя dя<br />

tяpиklяrиndяn sonra qayышыmdan quш lяlяyи sallanыrmыш.<br />

Hamы aьzыnы ayыrыb qaqqanaq чяkиr - "Bunun dalы lяlяklяyиb,"-<br />

deyиrdи. Яlbяttя, dюyцlяnя gцlяrlяr. Яcяb dя<br />

elяyяrlяr. Vя yяqиn gцcsцzя kюmяk dяmшяklиk, ya sяfehlиk<br />

sayыldыьыndandы kи, hamы Hяsяnaьanыn tяrяfиnи tuturdu.<br />

Mяn elя o vaxtdan hцquq qanmayan, hцquqa qыsnadыlmayan<br />

uшaqlarы sevmиrяm. Onlarы gюrmяyя gюzцm yoxdur.<br />

Uшaqlarda hяr шey vяhши tяbияtlя hяmahяngdиr. ...Hяmишя<br />

dя evя шalvar-kюynяyиmи чыrpыb-gцl kиmи tяmиzlяyяndяn<br />

sonra qayыdardыm. Qorxurdum ata-anam onun adиcя sюzцdava<br />

olan anasыyla (atasы yoxdu) dиllяшяr, юzцmцrdяшиr<br />

ишlяyяn, danышanda цzцpomиdor kиmи qыzaran, boyun<br />

damarlarы barmaq yogunluqda шишяn arvad onlara cыrmaq<br />

atar.<br />

Mяncя, tяhqиrlяrя dюzmяklя dцnya mцharиbяlяrиnиn dя<br />

qabaьыnы almaq mцmkцndцr.<br />

Amma яcяb Hяsяnaьa xortdayыb gяlя, bиr onu salam<br />

tяpиyиmиn altыna. Qabыrьalarыnы sыndыrmaqla dяrsиnи verяm.<br />

Namxuda, artыq юkцz boydayam, onu bиrcя dяqиqяyя<br />

xяшиlя dюndяrяr, cяhяnnяmя vasиl edяrяm. Qoy elя<br />

qыnasыnlar-sюysцnlяr mяnи: qыllы-яjdaha bиr kиши sarыqыlчыq<br />

bиr yetиmиncя цstцnя dцшцb. Pah, onun dишlяrиnи xцsusи lяzzяtlя<br />

qыrыb qarnыna tюkяrdиm! Demяzsиnиz, vцcudumda at<br />

gцcцylя hesablanasы qцvvяtlяr yatыr. Я, mяn onu<br />

ovuclarыmda atыb-tutub oynadaram! Цzцyuxarы da elя tullayaram,<br />

cяmdяyи gedиb gюy qцbbяsиnя yapышar. Чox da<br />

xofu hяlя canыmdadыr.<br />

Bиr yandan qorxurdum da hяr шey tяrsиnя alыna: uшaq<br />

uшaqlыьыynan arxamы vura yerя.<br />

Hяr ad gцnцmdя mяn Hяsяnaьanы bиr baшqa cцr xatыrlamышam.<br />

30-35-dя bиr olan Allahdan onun dиrиlиyиnи arzulayardыm.<br />

Bu иllяr onunla haqq-hesabы чцrцtmяk цчцn яn<br />

mцnasиb vaxtdы. Qayышbaldыr чaьlarыmdы. Яfsus, sonra иrи<br />

addыmlarla xяstяlиklяr gяlиb чыxdы, qocalыq mяnи haqladы,<br />

gцc-mцc getdи ишиnиn dalыnca. Burda bиrcя yaxшы cяhяt var<br />

kи, dиrиlяrsя, o elя uшaq kиmи dя dиrиlяcяk vя onda mяn o<br />

uшaьы, "dюymяk" o sюz deyиl, dяlи mal kиmи tapdayacaьam.<br />

Ancaq o bюyцyяrdиsя, bиr vaxtlarыn sяhvяn zиrяklиyиnи,<br />

ona-buna xox gяlmяklиyи bяlkя юzцyerя qoyacaqdы.<br />

Uшaqlыqda aьzы gen yerdяydи. Шцbhяsиz, sonra hяyat sыxыb<br />

suyunu чыxarar, onu muma dюndяrяrdи. Hяsяnaьanыn<br />

ondakы qoчaqlыqlarы bцsbцtцn anlamazlыqdandы. Bюyцk dя<br />

anlaшыlmazlыqdы. Baшы яhlяt daшыna dяyяndя, qorxaьыntцlkцnцn<br />

yekяsи olacaqmыш. Qara kяnd ишlяrиndя belи яyиlяr,<br />

donqarlarы kюynяyиnи yыrtar, bax, onda иkи яlи, bиr gиc baшы<br />

olardы. Nяdяnsя, mяn onun yaшlы чaьlarыnы mяьmun<br />

tяsяvvцr edиrяm. Sosиal vяzиyyяtи dя nя ola - qиda чatышmazlыьы,<br />

avиtamиnozlar. Vяrяm dиspanserиnиn pasиyentи olub<br />

da, nяfяsиndяn saчыlan tubazиd qoxusuyla ьяzяcяkdи.<br />

Aчыьы, tяzяlиkcя mяn onu юzцmя dost seчmишяm<br />

(юlцmцndяn sonra). Yяqиn artыq qяbrи иtиb dя, ya hяmиn<br />

qяbиr durursa, цstцnцot-яlяf, qanqal basыb. Bиnяva nя<br />

yatdы kи, nя dя yuxu gюrя. Gюzlяrиnи dцnyaya aчыb bиr tяk<br />

uчuq-sюkцk evlяrиnи gюrdц; яylяncяsи bиr yanы salxaq, bиr<br />

yanы qalxaq eyvanda sцrцшmяk, ekskursиyalarыsa barы<br />

Lяnkяrana-Masallыya da yox, yalnыz qonшu kяndя oldu:<br />

xalasыgиlя. Heyranlыьы bюyцk tяbияtиn ancaq юz<br />

sovetlиyиmиzя dцшяn parчasыnaydы.


Onun hяyatda gюrdцyцяn ekzotиk шey "Bakы-Astara"<br />

qatarы sayыla bиlяr.<br />

Artыq mяn Hяsяnaьanыn hяr pиslиyиnя "neynяk"<br />

deyиrяm. Olan olub, keчяn keчиb. Torpaq altda иynя-иynя<br />

sцmцklяrи qalan bиr cиnbalayla kиn-kцdurяt saxlamaq nя<br />

dяrяcяdя doьrudur! Mяnи eшшяk kиmи чыrpmaqda cиnayяtzad<br />

gцdmцrdцkи. Elяcя mяzяlяnиrmиш. Tяbияt qanunlarы<br />

onda daha barиz цzя чыxmышdы. Bu qanuna яsasяn gцclцgцcsцzцdюymяlи<br />

vя яzmяlиdиr, dи vяssalam, o da neylяyиr -<br />

dюyцr vя яzиrdи. Heч nя ondan asыlы deyиlmиш. Mяnя яl<br />

bulaшdыrmaqda bиr qяbahяtи yoxmuш. Tяbияtя uyьun belя<br />

hяrяkяtlяr яslиndя gюzяllиk sayыlmalыdыr. Onsuz<br />

bюyцdцkcя, ondakы olan-qalan bu gюzяllиk tяdrиcяn иtяcяk,<br />

tяrzи-hяrяkяtlяrи sosиallыьa kюklяnяcяk, belя deyяk, ayы<br />

boyda bиr kиши sичanbяyи bиrиsиnиn qabaьыnda quyruq<br />

bulayacaqdы. Ancaq hяrdяn dя beynиmиn qurdu tяrpяnиr,<br />

"elя yaxшыdы, vaxtыnda gorbagor olub", deyиrdиm. Kиm bиlиr,<br />

bяlkя bюyцyцb kиllerdяn-reketdяn olacaqdы. Zиyanxah bиr<br />

varlыьa чevrиlяrdи. Yox, яcяb olub ona; gюydяkи kиши onu bu<br />

dцnyadan yaxшы rяdd elяyиb. Иnsanlar onun nazыyla<br />

oynayasы deyиldи. Bяшяrиyyяt Hяsяnaьanыn юlцmцsayяsиndя<br />

xeylи иrяlи dцшdц. Ыndи heч fяrz edя bиlmиrяm dя kи, o, saь<br />

qalsaydы, юlkяm hansы tarиxи bataqlыqlarda eшяlяnиrdи.<br />

Hardan yadыna dцшdцsя, bиr gцn qыzыm gцndяlиklяrиnи<br />

mяnя oxumaьa verdи. Orda dюrd gюzlя юz ad gцnlяrиmи<br />

aradыm.<br />

1-cи 15 иyul:<br />

Bu ьцn atamыn ad gцnцdцr. Bиz bu ad gцnцnцyubиley<br />

adlandыrdыqsa da, atam sevиnmяdи. Nяdяnsя, o, nиgarandы.<br />

Gюzlяrи yol чяkиrdи. Yяqиn elя ona gюrя dя 50 иllиyи<br />

maraqsыz keчdи.<br />

Mяn atamda yubиleylяrя bиganяlиk kяшf etdиm.<br />

2-cи 15 иyul:<br />

Atam hяmишя deyяr kи, plov ad gцnlяrиnиn чыraьыdыr.<br />

Neчя-neчя aylar fиkиr verиb nя gюrdцm: hяqиqяtяn dя,<br />

plovun boranыlыsы qыrmыzы, boranыsыzы aь lampaya bяnzяyиr.<br />

Ышя bax, bu яzиz gцndя atam ишtahsыzdыr, "qыrmыzы lampa"ya<br />

gюzucu da baxmыr. "Elя bиl dиpdиrи bиr cюngяnи yeyиb durmuшam",<br />

deyиr.<br />

Yox, bu dяfя plov evиmиzя bayram gяtиrmяdи.<br />

3-cц15 иyul:<br />

Bu gцn o, sцbhцn gюzцaчыlandan юzцnцbиlя-bиlя<br />

sevиncяk gюstяrиrdи kи, bиz dя ona baxыb sevиnяk, atыlыbdцшяk.<br />

Onun dodaьы qaчdыmы, evиmиzdя hamы qanad taxыb<br />

uчmaьa qalыr. Qaш qaralыb pяncяrяlяr alышandasa, onun<br />

sevиncи sюndц.<br />

Atam yaxшыca maska taxыbmыш; mяn ondan heч belя шey<br />

gюzlяmяzdиm.<br />

4-cц15 иyul:<br />

Atam юz ad gцnцndя aьladы. Bяhanяsи dя gюr nя oldu:<br />

mahnыdan tяsиrlяnиb. Axы, hanы mahnы Hansы mahnыdan<br />

Bиz elя bиr шey eшиtmиrdиk. Bиrdяn dalaьыm sancdы kи, mahnыnы<br />

цrяyиndя oxuyurmuш.<br />

5-cи 15 иyul:<br />

Atamыz hяrdяn dишlяrиnи xыrчыldadыr. Gюrяn, nиyя Uшaq<br />

da deyиl kи, deyяm qurdu var. Sual: bюyцklяrdя dя qurd<br />

olur<br />

Burda yorulub dayandыm. Hя, ad gцnlяrиm<br />

Hяsяnaьanыn mюvcudluq gцnlяrи иdи. Mяn gюrцrdцm kи,<br />

Hяsяnaьa qыzыmыn "Gцndяlиy"иndя aчыqca юz tяsbиtиnи<br />

tapыb. Qыzыmsa hяr иlиn mяhz bu яlamяtdar gцnцndя<br />

ovqatыma soьan doьranmasыnыn motиvиnи hяlя tapmamышdы.Yцz<br />

иl qala, heч cцr tapa bиlmяzdи dя. Чцnkи nиyя<br />

- mяnиm bиabыrчы tarиxчяmdяn xяbяrsиzdи. O, Hяsяnaьa<br />

юlяndяn dцz 30 иl sonra dцnyaya gюz aчыb. Hяsяnaьanыn<br />

юlцmц, facияlи olmuш olsa da, sonrakы юlцm hadиsяlяrиnи<br />

цstяlяyя bиlmяmиш, barы yцngцl xяbяr шяklиndяsя gяlиb ona<br />

чatmamышdы.<br />

Юlцm яfsanяyя dюnmяdиsя, xяbяrи yerиndяcя qalar.<br />

Hяsяnaьa чayda batan gцnц sellяmя yaьыш yaьыr,<br />

sarayыmыz damыr, ичяrиdя musиqиyя oxшar boьunuq, bиr az<br />

da qorxunc rиtmlяr yaranыrdы. Ыnяyиn belиnя dцшяn damcыlar<br />

чиlиklяnиb яtrafa sяpяlяnиrdи. Kяndиn aшaьы baшыnda nagahan<br />

шиvяn qopdu. Aьыzlarыn hansы sяmtя dцшmяsиndяn asыlы<br />

olaraq da, sяslяr artыb-azalыrdы. Цstяlиk, aьlaшma damcыlarda<br />

яks-sяda verиr, sиntezator effektиndя qяnшяr evlяrя<br />

чatыrdы. Yenя deyиrяm, яcяb oldu ona. Xam tapmышdы mяnи!<br />

Яclafыn yumruьu elя dя aьыrdы... Daшdы elя bиl! Bиr yol sol<br />

qulaьыmыn dиbиnи necя alышdыrdыsa, elяcя цstdяn aшaьы -<br />

цrяyиmяcя aьrыlar doldu. Dцz цч ay cиn-шяyatиn sяslяrи<br />

ичиndя чabaladыm. Цrяk tяrяfdяkи qulaьыm иndиyяcяn<br />

mayыfdы. Hяsяnaьa sankи qulaьыmыn ичиndя oturub, hяyatdan<br />

gяlяn sяslяrиn qabaьыnы alыr.<br />

Artыq onun boyda nяvяm var; batmыш hяrdяn elя dя<br />

zиrяklяшиr, qaчыb mяnи yumruqlayыr. Dюymцr kи..., elяbelя...<br />

mяzяlяnиr. Daha dюyцlmяk vaxtыm keчиb. Qurana яl<br />

basaram kи, bu saat bиr kяs mяnя чыrtma da vurmaz. Xahиш<br />

etsяm belя. Kиmиn nяyиnя lazыmam Hяm dя yenя xatыrladыram:<br />

yaш mяsяlяsи. Tяsadцfяn цst-цstя qalaqlanmыш<br />

иllяr mяnи xиlas edиr, hяr cцr travmatиzmdяn uzaqlaшdыrыr.<br />

Mяnя яl qaldыran oьlan tapыlarsa da, dяrhal иctиmaи qыnaьa<br />

tuш gяlяr. Aьsaqqallыьыma ишarя vurar, hяmиn yaramaza<br />

"юl, utan", deyяrlяr. Lap bu yaxыnlaracan yaшamaq mяnя<br />

qorxunc gяlяrdи. Hяyatda dяlи-qudurmuш nя чox, иstяnиlяn<br />

vaxt gяlиb qarnыnы balыq qarnы kиmи yыrta bиlяrlяr. Юzцdя<br />

sяbяbsиz-fиlansыz. Bиrи elя bu Hяsяnaьa kиmи. Zor elя ona<br />

gюrя zor sayыlыr kи, adamы oturduьu yerdяcя qamarlayыr,<br />

ram edиr. Яlhяmdцlиllah, mяn uшaqlыq vя gяnclиyиmи xatabalasыz<br />

yola vermишяm. Юlцm-иtиmdяn bиrtяhяr qurtulmuшam.<br />

...Qocalыьыm da яmиn-amanlыqda keчяr, иnшallah!<br />

Artыq иlиn 364 gцnцnцюlцb, tяkcя bиr gцn - mяnиm ad gцnlяrиmdя<br />

sag qalan, elя hяmиn gцnlяrdя batdыьы чaydan<br />

baшыnы qovzayыb boy gюstяrяn Hяsяnaьanыn varlыьы mяnи<br />

qыcыqlandыrmыr. Dцшdцyцm halla barышmышam. Amma<br />

hamы elя bиlиr o, иl boyu - hяr gцn юlцb...<br />

Dцzdц, mяn юlяndя, иstяdи-иstяmяdи, onu da qяbrя<br />

mяnиmlя bиr quylayacaqlar. Hяsяnaьa dиrи qaldыьы bиrcя<br />

gцnцndя dя юlцb gedяcяk. Maьыl gцman olunur kи, mяnиm<br />

цstцmdя ayda-иldя bиr yol aьlayacaqlar, onunkunda - яsla.<br />

O mяnиmlя bиr qяbиrdя olsa-olsa иldя bиr gцn -<br />

keчиrиlmяyяn ad gцnцmdя qol-boyun "yatacaq". Yarяb, o<br />

da aьlaшmalarla цst-цstя dцшя, ya dцшmяyя, mяnиm цчцn<br />

tюkцlяn gюz yaшlarыndan ona da beш-цч damcы чata, ya yox.<br />

Qalan vaxtы o hamы tяrяfиndяn hяr gцn unudulub. Hayыf.<br />

20.06.05 - 13.10.06<br />

•<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 67


Гадын портретляри<br />

Эцнел<br />

Кафйа гары<br />

Эюзцмц дцнйайа ачар-ачмаз<br />

Сянин нифрятинля гаршылашдым<br />

Ганлы ялляринля мяни шилляляйиб<br />

Сясини чыхарт, кцчцк - дейя гышгырдын<br />

Мяня еля эялди ки<br />

Сонрадан мяни тез-тез беля чаьыран анам<br />

Ювладыны тящгир етмяйи сяндян юйрянди<br />

Бцтцн cаван аналар кими<br />

Аьлым кясмяйя башлайанда<br />

Сяня олан нифрятими<br />

Эизлятмядим<br />

Кянд арасында сяня раст эялирдим<br />

Мяни юпмяк цчцн яйиляндя<br />

Йанагларыны дишляйирдим<br />

Дишим ятиня кечяня гядяр<br />

Узагдан эюряндя<br />

Балдырларыны даша тутурдум<br />

Бу ушаг гудуздур - дейирдин<br />

Сян араланан кими<br />

Мяни йеня дюйцрдцляр<br />

Сяня эюря<br />

Вя сяня олан нифрятим бир аз да артырды<br />

Бюйцдцкcя<br />

Дцнйайа эяляр-эялмяз<br />

Мяни алчалтдыьыны унутдум<br />

Инди сяня башга шейляря эюря нифрят едирдим<br />

Сян йашландыгcа ган ичяня чеврилмишдин<br />

Cаван ата-аналары<br />

Севинмяйя гоймаздын<br />

Кюрпяляри доьулан кими<br />

Онлары чапыб-таламагла<br />

Йеня дя бцтцн кюрпяляри<br />

"Кцчцк" дейя чаьырыр<br />

Валидейнляря<br />

Ушаглары тящгир етмяйин мцмкцнлцйцнц<br />

Баша салырдын<br />

Сянин щекайятини<br />

Мяня лап бюйцйяндя данышдылар<br />

Щяля cаван вахтларындан<br />

Кяндин ян йарашыглы кишиси олан ярин<br />

Сяня хяйанят едирмиш<br />

Кяндин бцтцн cаван гадынларыны<br />

Юзцня рягиб билирмишсян<br />

Щяр дяфя ушаг доьуздурмаьа эедяндя<br />

Доьулан кюрпядя яриндян бир шей ахтарыр<br />

Чох вахт да тапырмышсан<br />

Амма сясини чыхартмаз<br />

Севдийин ярини яля вермязмишсян<br />

Кюрпяляря нифрят етмяйя<br />

Эцнащсыз варлыглардан<br />

Щейиф чыхмаьа<br />

Инсанлары<br />

Доьулан ушаьын севинcини йашамаьа гоймамаьа<br />

О вахтдан башламысан<br />

Амма щеч вахт ялиндя ушаг юлмяйиб<br />

68<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


Ешитдиклярим сяня олан нифрятими азалтмады<br />

Бир дяфя сяня щяр шейи билдийими дедим<br />

Вя сяндян<br />

"нийя, нийя юлдцрмцрдцн о ушаглары!" дейя<br />

сорушдум<br />

Сяндян яълафъасына бир йалан ешидяъяйимя яминдим<br />

Кафтар ганъыг!<br />

Сянся о гядяр гоъалмышдын ки<br />

мяним цзцмя беля бахмаьа щейин олмады<br />

башыны галдырмадан<br />

"Аллащдан горхурдум, бала, Аллащдан!" дедин<br />

Яря эедирди<br />

Ушаг доьурду<br />

Сонра бошанырды<br />

О щяр дяфя бошананда<br />

Гоъа ата-анасы севинирди<br />

О бири гызлары кцсцлц эяляндя<br />

Гоъа гызлырыны дюйцр, яр евиня гайтарырды<br />

Гызлар аьлайырдылар-<br />

Бяс Сянубяря щеч ня демирсян!<br />

Гоъанын цзц бир анлыг ишыгланыр<br />

О сизин кими дейил - дейирди<br />

О Сянубярди!<br />

Бири Сянубярди<br />

Гоъанын беш гызы варды<br />

Дюрдц бир-бириндян эюзялди<br />

Бири Сянубярди<br />

Гоъа юзц беля дейярди<br />

Башгалары ондан соршанда<br />

Дюрд гызыны эюрянляр<br />

Бешинъи дя беля эюзялди - дейя сорушардылар<br />

Гоъа щейран-щеран узаглара бахарды<br />

Йох-дейярди эцлцмсяйяряк<br />

- Бешинъиси Сянубярди<br />

Сянубяр о бириляриня охшамырды<br />

Билмирям о неъяйди<br />

Йа даща эюзялди<br />

Йа бир аз чиркин<br />

Дейя билмярям<br />

Биръя буну билирям ки<br />

Щамы цчцн<br />

О садяъя Сянубярди<br />

Сянубяри щамы севирди<br />

Амма анламырды<br />

Сянубяр китаб охуйурду<br />

Иняк саьырды<br />

Халча тохуйурду<br />

Гарьыдалы сачаьы гурудурду<br />

Гоъа атасы цчцн<br />

Сянубяр гярибя гызды<br />

Аьрыйанда кимсяйя демирди<br />

Кимсянин йанында гаш-габаг тюкмцрдц<br />

Щамыныn гайьысына галыр<br />

Кюмяйиня эялирди<br />

Амма кимсянин досту олмурду<br />

Цч ушаьы варды<br />

Щяряси бир яриндян<br />

Онларла ана кими давранмырды<br />

Тямиз, тох сахлайыр<br />

Дярсляринин гейдиня галыр<br />

Дярдлярини динляйирди<br />

Амма башларыны сыьалламаз<br />

Гуъаьына алмаз<br />

Ширин бир сюз демязди<br />

Сянубяр ъаван юлдц<br />

30 йашында<br />

О юляндя<br />

Мян гябир цстцндя<br />

Ня "гызым" фярйады ешитдим<br />

Ня "баъым"<br />

ня "йазыг эялин"<br />

Цч ушаьы беля<br />

"ана" дейил<br />

"Сянубяр" дейиб аьлайырды…<br />

•<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 69


Щямид Щеришчийля мцсащибя:<br />

Иlk dяfя pоstmоdеrnizmlя bаьlы yаzыlаrыn dяrc оlunmаsыndаn ("Cаhаn" jurnаlыndа) tяqribяn 10 il kечir.<br />

Pоstmоdеrnizmin bu yubilеyini kiminlя qеyd еdяk, оnun шяrяfinя dоlddurduьumuz tаrаш stяkаnlаrы kiminlя tоqquшdurаq<br />

Sоn 5-6 ildя Аzяrbаycаndа юzцnя pоstmоdеrnist dеyяnlяrin sаyы hяdsiz аrtsа dа, yаdыmыzа hаmыdаn яvvяl Hяmid Hеrisчi<br />

dцшdц. Bu gцnlяrdя 45 yашыnы mцdrikliyin zirvяsindя hаqlаyаn qоcаmаn yаzычыmыz illяrdir ki, pоstmоdеrnizmя "оturub".<br />

Mцdrikliyin zirvяsindя…<br />

- Hяmid, Аzяrbаycаn юz pоstmоdеrn nаьыlыnы yаrаdа<br />

bildimi Hяr hаldа 10 il bir igidin юmrцdцr…<br />

- Pоstmоrdеrnistlяrin qаrшыsыndа durаn яn аьыr<br />

mяsяlяlяrdяn biri хаlqыmыzыn яn ахmаq nаьыlы оlаn<br />

"Cыrtdаn"ы tяzяdяn yаzmаq vяzifяsidir. Bu dяfя Div qаlib<br />

gяlmяlidir. Cыrtdаn юz cыrtdаn yеrini tutmаlыdыr. Vя yахud<br />

bашqа cцr: bu sцjеtin hяr iki vаriаntы юz hяllini tаpmаlыdыr.<br />

Hяlя ki, оnun bir vаriаntыnы yаzmышыq - Cыrtdаnа qяlяbя vеrmiшik.<br />

Divlяrя qаrшы dцшmяn mцnаsibяtdяyik. Bu, nаьыldаn<br />

gяlir. Яdяbiyyаt isя, hяr iki tяrяfin lаyiqli qяlяbяsini tяmin<br />

еtmяliydi. Ruslаr, аnqlоsаkslаr, itаlyаnlаr bu cцr trаvеstik<br />

цsullаrlа юz яdяbiyyаtlаrыnыn bцtюvlцyцnц tяmin еtmiш,<br />

Divinkini Divя, Cыrtdаnыnkыnы Cыrtdаnа vеrmiшlяr. Bеlя<br />

trаvеstik оyunlаrы Аzяrbаycаn яdяbiyyаtы hяyаtа kечirmяk<br />

istяmir. Bunun dа bашыndа dеdiyim hяmin "cыrtdаnlаr pаrtiyаsы"<br />

dаyаnыr. О cыrtdаn hяr birmizin kюnlцndя<br />

dоminаntlыq qаzаnыb. Biz юz Divimizя qаrшы tаm яdаlяtsizik.<br />

- Siz "Div" dеdikdя nяyi nяzяrdя tutursunuz:<br />

insаnыn шцurаltыsыndа gizlяnяn titаntыlаrыmы, Nаzim<br />

Hikmяtin dеdiyi "Mаvi gюzlц Dеv"imi Yохsа Rаmшtеynin<br />

"Аnа" klipinin bаш qяhrяmаnы - mяhbяsя аtыlmыш Аtlаntы<br />

- Sizin чох gюzяl gюrmя qаbiliyyяtiniz vаr. Яsgяrlikdя<br />

snаypеr оlmаmsыnыz<br />

- Yох, minаmyоtчu оlmuшаm.<br />

- Оndа, vахsеy. Divlяrin qаnы gеtdi ki! Nаzim<br />

Hikmяtin Mаvi gюzlц Divi sяni gюrцncя, "Sаhil" bаьыnыn<br />

аьаclаrы аrаsыndа gizlяnяcяk. Nя sяn оnun fаrkыndа<br />

оlаcаqsаn, nя Cыrtdаnыn fаrkыndа. Pоlis isя АYB-nin<br />

qаpыsыnы - cыrtdаnlаrы qоruyаcаq!..<br />

- Yахшы, bu Cыrtdаnы Divя dоьru nеcя dеkоnstruksiyа<br />

еtmяk оlаr Ахы цч min ildi, оnun bоyu аrtmыr ki, аrtmыr.<br />

- Dеkоnstruksiyаnыn qаnunlаrы Аzяrbаycаn<br />

яdяbiyyаtыndа hяmiшя mюvcud оlub. Gюtцrяk klаssik<br />

яdяbiyyаtdа qяzяllя mеyхаnа mцnаsibяtlяrini. Sоnuncusu<br />

klаssik divаn mюvzulаrыnыn dеkоnstruksiyаsы dеyil, bяs<br />

nяdir Аncаq bu dеkоnstruksiyаlаrdа yеnя dя cыrtdаnlаrыn<br />

mаrаqlаrы tяmin оlunub.<br />

- Bеlя чыхыr ki, indiki cыrtdаnlаrыn "vаizi" Nаmiq<br />

Qаrачuхurludur<br />

- Hяmin uzun siyаhыdа Nаmiq яn ахыrыncы pillяni<br />

tutur.<br />

- Bяs birinci - Аnа Cыrtdаn kimdir<br />

- Аnа sюzцnя "r" hяrfi яlаvя еt…<br />

- Аnаr Nаьыlbаz<br />

- Юzцdцr ki, vаr! Yох, yох, Sizdя яsl snаypеr<br />

istеdаdы vаr, minаmyоtчu kimi tяyinаtыnыz tаm yаnlышdыr. О<br />

ki, qаldы Аnаr Nаьыlbаzа, yаlnыz оnun simаsыndа bцtцn<br />

аnаrlаrыn nаьыllаr аlяmi ilя, cыrtdаnlаrlа, cыrtdаnшцnаslаrlа<br />

gizli яlаqяlяri цzя чыхdы. Аnаrnаьыlbаzlаrыn hаmыsы, юzlяri dя<br />

bilmяdяn, pоstmоdеrnistdirlяr. Yяni шцursuz pоstmоdеrnistlяr.<br />

Ыndi isя sяnяt аlяminя шцurlu pоstmоdеrnistlяr<br />

gяlir. Оnlаr nаьыlыn, nаьыlbаzlаrыn, trаvеstik оyunlаrыn, bir<br />

sюzlя nаьыlыn sirrini ачыb fаш еdяn insаnlаrdыr.<br />

- Оndа bu gцn qыzышаn яdяbiyyаt dаvаsыnnыn kюkцndя<br />

dя bu dururmuш dа: bцtцn kюhnя nаьыllаrыn yеnidяn yаzыlmаq<br />

qоrхusu…<br />

- Qоrхusu nюyчцn Sеvinci vаr, imkаnы vаr! Milli<br />

яdяbiyyаtыmыzыn qяzяl-mеyхаnа яnяnяsi bu yоldа bizя<br />

yаrdыmчы оlа bilяr. Gюrdцyцmцz kimi, яdяbiyyаtыmыzыn<br />

pоstmоdеrn яnяnяlяri чох qяdimlяrя gеdib чыхыr. Biz yеni<br />

dюvrцn mеyхаnяlяrini yаzыrыq!<br />

Siyаhыnы uzаdаq. Sizя еlя gяlir ki, milli mяdяniyyяt<br />

tаriхimizdя intеrtеkstuаllыьыn аnаlоqu оlmаyыb<br />

Gюtцrяk tяtbiqi incяsяnяtimizdяn qurаmа sяnяtini.<br />

Kюhnяlmiш, yыrtыlыb tюkцlmцш kюhnя pаl-pаltаrlаr yеnidяn<br />

bir-birinя cаlаnаrаq hяyаtа qаytаrыlыr. Tаriх hяrdяn юz<br />

sаrsыntыlаrы ilя юzц bunа шяrаit yаrаdыr. Аzяrbаycаndа<br />

qurаmа sяnяtinin yеnidяn dirчяlmяsi 1990-cы ilin Qаnlы<br />

Yаnvаr hаdisяsi ilя birbаша bаьlыdыr. Hяmin gеcя цrяyi<br />

kяdяrdяn pаrчаlаnаn хаlчачы ustа Хаlidя Hаsilоvа - kюhnя<br />

Bаkыlы qаdыn dцшdцyц vяziyyяtdяn о qяdяr sаrsыlыr ki, чыхыш<br />

yоlunu kюhnя pаl-pаltаrlаrы bir-birinя tikmяkdя tаpыr.<br />

Gюrdцyцmцz kimi, tяtbiqi incяnяtimizdя bu cцr intеrtеkstuаllыq<br />

vаr. Yаzыlы sюz яdяbiyyаtыmыzdа dа еlяcя. Bцtцn<br />

nаьыllаr, sцjеt mоtivlяri cаnыnа яski mоdеllяri hоpdurаrаq<br />

gцnцmцzя gяlib чаtmышdыr. Yяni оnlаr dа bir nюv<br />

qurаmаdыrlаr.<br />

- Аmmа bizdя qurаmа bir аz pis mяnаdа sяslяnir е…<br />

- Bizdя hяmiшя yахшы iшi "pis" sюzц ilя dаmьаlаyыrlаr.<br />

Cыrtdаnlаr bu iшdя mаhirdir. Аncаq Оrхаn Pаmuk kimi<br />

yаzаrlаr юz qurаmачыlыьыnа, yяni intеrtеkstuаllыьыnа хцsusi<br />

fikir vеrmiшlяr. Оnun "Qаr" яsяrindяki intеrtеkstuаl qаtlаrа<br />

fikir vеrяk: Hоmеrin "Ыlliаdа"sы, Kаfkаnыn "Qяsr"i,<br />

Kаmyunun "Tаun"u, Firdоvsinin яfsаnяlяri vя sаis vя<br />

ilахыr. Qяdim Yunаn яdяbiyyаtыndа qurаmаyа "sеntоn"<br />

dеyirdilяr.<br />

70<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


- Siz bununlа dеmяk istяyirsiniz ki, pоstmоdеrnizm<br />

bizim milli yаddашыmыzа yаd dеyil<br />

- Hяttа яzizdяn яzizdir. Чаьdаш Аzяrbаycаn<br />

яdяbiyyаtыndа qяribя bir vяziyyяt yаrаnыb. Яslindя biz<br />

pоstmоdеrnizmi юzцnя pоstmоdеrn dеyяnlяrin яsяrlяrindя<br />

yох, hяmin яsяrlяrin яtrаfыndа yаrаnmыш яcаib яhvаlаtlаrdа,<br />

sяrgцzяшtlяrdя ахtаrmаlыyыq. Gюtцrяk Kаmаl Аbdullаnыnыn<br />

hяr iki яsяrini. Pоstmоdеrn еlеmеntlяr оnun tяbliьаtыndа<br />

dаhа чохdur, nяinki яsяrindя. Bu, bilirsiniz, mяnim yаdыmа<br />

nяyi sаldы Tаrаntinо, Fеllini kimi rеjissоrlаr чох zаmаn bir<br />

sцjеtdяn istifаdя еdirdilяr - оnlаr filmin чяkilmя prоsеsinin<br />

filmin юzцndяn mаrаqlы оlduьunu dцшцnцr vя bu prоsеsi<br />

чяkib аyrыcа filmя чеvirirdilяr. Yяni film iчindя film.<br />

"Yаrыmчыq яlyаzmа" vя "Sеhirbаzlаr dяrяsi" юz яdяbi tяrяfi<br />

ilя dеyil, hяyаti tяrяfi ilя mаrаqlыdыr.<br />

- Sizcя, pоstmоdеrnizmin imkаnlаrы hаrdа dаhа<br />

чохdur - pоеziyаdа, yохsа nяsrdя<br />

- Pоеziyа mоdеrnizmя аid mяsяlяdir. Оnun vяtяni<br />

mоdеrnizmdir. Pоstmоdеrnizm yаlыnz nяsrin яsаs qаyяsi<br />

оlа bilяr. Mоdеrnizm яski mоdеllяrin lяьvinя tяrяfdаrdыr.<br />

Pоstmоdеrnizm isя яski mоdеllяri lяьv еtmir, dяyiшdirir.<br />

Pоstmоdеrnist hеч vахt mцяllif dеyil, hяmiшя hяmmцяllifdir.<br />

Yаlnыz Pоstmоdеrnist tаlе ilя hяmmцяllif оlmаq<br />

hцququ qаzаnыb.<br />

- Bеlя чыхыr ki, mоdеrnistlяr ilkin sцjеtlяri, sizin tяbirinzcя<br />

dеsяk, tаlеyin юzцnц lяьv еtmяk istяyirmiшlяr.<br />

- Hяr hаldа pоstmоdеrnizm tаlеyi lяьv еtmir, оnu<br />

yаlnыz dяyiшir. Оnun яdяbi sцjеtlяrя mцnаsibяti bu fяlsяfiаntоlоji<br />

qаyяdяn qаynаqlаnыr. Bizim хаlqыn яbяdi istяyi dя<br />

bu dеyildimi: tаlеyi lяьv оlunmаsыn, dяyiшsin! Gюrdцnцz,<br />

хаlqы dа pоstmоdеrnist чыхаrtdыq. Аmmа хаlqа qаrшы<br />

snаypеr аtяшi yох, minаmyоt аtяшi lаzыmdыr. Bах, burаdа sizi<br />

minаmyоtчu gюrmяk istяyirяm. Ахы biz hяmiшя хаlqа - cыrtdаnlаr<br />

kцtlяsinя yаltаqlаnmышыq. Аncаq mяn ruhяn, fikrяn<br />

mоdеrnizmi dя hаqlы sаyыrаm. Fяqяt оnun qяlяbяsi yаlnыz<br />

ruhi аlяmdя mцmцkцndцr. Gяlin оnu яdяbiyyаtа gяtirib<br />

uьursuzluьа dцчаr еtmяyяk.<br />

- Bяs hаrdа sахlаyаq bu yеtim mоdеrnizmi Ахundоv<br />

kitаbхаnаsыnыn tоzlu rяflяrindяmi<br />

- Hяr hаldа Divя qаrшы оlаn яnяnяvi<br />

dцшmяnчiliymizi mоdеrnizmя qаrшы yюnяltmяmяliyik.<br />

- Аrtыq оrtаlыqdа mоdеrnizim-pоstmоdеrnizm qаrшыdurmаsыnыn<br />

iшаrtыlаrы dа gюrцnmяkdяdir.<br />

- Pоstmоdеrnist яsяr qаnunlаrа rяьmяn dеyil, zidd<br />

оlаrаq yаrаnыr. Pоstmоdеrnizmdя qаnunlаr yох, tюvsiyyяlяr<br />

vаr. О, dаhа dеmоkrаtikdir. Pоstmоdеrnizmlя Аzяrbаycаn<br />

milli mяclisinin yеrini qаrышыq sаlmаyыn.<br />

- Suаlыm cаvаbsыz qаldы. Ахы bu mоdеrnizmin yеrini<br />

yеnя tаpа bilmяdik. Hаrdа yашаmаlыdыr о Mяnim kirаyя<br />

qаldыьыm еvdяmi<br />

- Яdяbiyyаtdа еviniz vаrdыr, bяsinizdir. Аmеrikаdа<br />

hяr bir yаzычы яsяrini yаzаndа юzцnя bir еv kirаyяlяyir vя<br />

оrаdа юz яsяrini yаzыr. Bir sюzlя, dяrviш kimi qаpаnыr, bаtinя<br />

чяkilir. Qяdim Hindistаndа yоqlаr яtrаflаrыnа dаirя чяkib<br />

dцz оnun оrtаsыndа оtururdulаr. Еlя bilirdilяr ki, оturduqlаrы<br />

yеrя gюydяn bilgilяr юtцrцlяcяk. Bizim шаirlяrin nя<br />

Аmеrikаlыlыr kimi еvlяri vаr, nя dя yоqlаr kimi tохunulmаz<br />

dаirяsi.<br />

- Nеyniyяk dеyirsяn, indi яtrаfыmыzа hind yоqlаrы<br />

kimi dаirя чяkяk, hеч kimi burахmаyаq yаnыmыzа Чаrя yаlnыz<br />

budur<br />

- Яdяbiyyаtdа bunu еtmяk lаzыmdыr. Mоdеrnizmlя<br />

pоstmоdеrnizmin tохunulmаz dаirяlяri bir-birlяrinя hяm<br />

чох yахыn, hяm dя чох uzаqdыr. Pоstmоdеrnizmlя яlаqяdаr<br />

mяni dцшцndцrяn bir bашqа mяsяlя dя vаr.<br />

Pоstmоdеrnizmlя яdяbiyyаtdа filоsоflаrыn dюvrц bаша чаtыr,<br />

filоlоqlаrыn dюvrц bашlаyыr. Bцtцn pоstmоdеrnistlяr ilk<br />

nюvbяdя filоlоqdurlаr. Filоlоqun filоsоfdаn цstцnlцyцnц ilk<br />

dяfя Nitше sцbut еdib. Unutmаyаq ki, о, filоlоq idi. Bцtцn<br />

dцшцncяlяrinin qаynаьы dа filоsоfiyа yох, filоlоgiyа idi.<br />

Frаnsа sеmiоtik mяktяbi sцbut еdir ki, hяr bir millяt юz<br />

dil оyunlаrыnыn qurbаnыdыr. Hяr bir millяt bir dil оyunu<br />

оynаyыr. Yаpоnlаrdа bu, yаpоn dili, bizdя isя аzяrbаycаn<br />

dili аdlаnыr. Hяr bir yеni zаmаn kяsiyindя yаzычыlаr bu<br />

оyunu yеnilяшdirmяklя mяшьuldurlаr.<br />

- Аzяrbаycаndа kimi pоstmоdеrn yаzаr hеsаb<br />

еdirsiniz<br />

- Murаd Kюhnяqаlаnы. Яn юndя gеdяn pоstmоdеrnist<br />

mяhz оdur. Аncаq о, yаzыlы яdяbiyyаtlа dеyil, fоlklоrlа<br />

uьrашыr. Bu dа аz dеyil. Mяncя, Murаd Tяhsil Nаzirliyinin<br />

bцtцn dяrsliklяrini - bоtаnikаdаn tutmuш, cоьrаfiyаyа<br />

qяdяr hаmыsыnы dеkоnstruksiyа еtmяk istяyir.<br />

- Bяs Siz юzцnцz nя qяdяr pоstmоdеrnistsiniz<br />

- Mяn ахmаq dеyilяm ki, tаm pоstmоdеrnist оlum.<br />

Чцnki tаm ахmаq vя tаm pоstmоdеrnist ifаdяlяri sinоnimdir.<br />

- Yяni yаrыmчыq… Bu ifаdя sаnki nяyisя хаtыrlаdыr…<br />

- Gяlin bu suаlыn cаvаbыndа bir dяqiqяlik sцkut еlаn<br />

еlяyяk.<br />

Bir dяqiqя sоnrа… Fikirlяшdim ki, mцsаhibяni burdаcа<br />

yаrыmчыq kяsib, dцnyаdаkы bцtцn bir dяqiqяlik sцkutlаrыn<br />

аcыьыnа, hеч оlmаsа юz sцkutumuzu yаrыmчыq qоymаyаq,<br />

оnu dяqiqяlrin яlindяn аlыb dа яbяdiyyяtя qоvuшdurum.<br />

Qоy bu sцkutun юmrц АYB-nin юmrц qяdяr uzun оlsun!<br />

Bir sюzlя cыrtdаnlаr cыrtdаnlыьыndа, Divlяr Divliyindя qаlsыn…<br />

Hяmsюhbяtim mцdrik insаn kimi яlini чяnяsinя<br />

qоyаrаq, mцdrikliyin zirvяsindя itib-bаtmышdыr…<br />

Чюldя yаьыш yаьыr…<br />

Pяncяrяlяr kюvrяlib…<br />

Sюhbяt: Z.Яzяmяt<br />

"Sяnяt Qяzeti" 15 iyun 2006<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 71


" A l a t o r a n " d a g ю r ц ш l я r<br />

Avqustun 6-da Yenи Galereyada<br />

"<strong>Alatoran</strong>" jurnalыnыn tяqdиmat<br />

mяrasиmи keчиrиldи. Mяrasиmdя Tцrkиyяdяn<br />

vя Gцrcцstandan qonaqlar<br />

ишtиrak edиrdиlяr. 6-cы saydan baшlayaraq<br />

"<strong>Alatoran</strong>" яdяbиyyяt jurnalы "Jurnal<br />

ичиndя Jurnal" layиhяsиnи gerчяklяшdиrmяkdяdиr.<br />

Layиhяnиn иrяlи<br />

sцrцlmяsиndя mяqsяd Azяrbaycan<br />

respublиkasыna yaxыn coьrafиyalardakы<br />

mцstяqиl яdяbиyyat jurnallarыnы qardaшlaшdыrmaqdan<br />

иbarяt olmuшdur.<br />

Tяdbиrя qatыlanlar, цrяk sюzlяrиnи<br />

sюylяyяnlяr dя bu cцrя яlaqяlяrиn son<br />

dяrяcя zяrurи olduьunu dиlя gяtиrdиlяr.<br />

Mцstяqиl яdяbиyyat jurnallarы hяr yerdя<br />

юz varlыqlarыnы чяtиnlиklяn sцrdцrцrlяr,<br />

adяtяn bцtцn qцvvяsиnи yaшamaq<br />

uьrunda mцbarиzяyя hяsr edяn bu jurnallar<br />

vя onlarыn яtrafыndakы mцяllиflяr<br />

yaxыn coьrafи mяkanda yerlяшяn<br />

юlkяlяrdя belя tanыnmaq иmkanыndan<br />

mяhrum olurlar. Murad Kюhnяqala,<br />

Hяmиd Herиsчи, Sяfяr Alышarlы юz<br />

чыxышlarыnda yenи nяsиl яdяbи qцvvяlяrиn<br />

tamamяn yenи яdяbи яlaqяlяr yaratmasыna<br />

bюyцk ehtиyac olduьunu,<br />

яdяbиyyatыn bяшяrи mиssиya daшыdыьыnы<br />

иfadя etdиlяr.<br />

Aчыq Cяmиyyяt Иnstиtutu Yrdыm<br />

Fondunun dяstяklяdиyи "Jurnal<br />

ичиndя Jurnal" layиhяsи 2 mяrhяlяdя hяyata<br />

keчиrиlmяkdяdиr. "<strong>Alatoran</strong>" jurnalыnыn<br />

6 vя 7-cи saylarыn Tцrkиyяdя<br />

yayыnlanan "Kaшkar" vя "Hece", Gцrcцstanda<br />

yayыnlanan "Alternatиve" vя<br />

Иran Иslam Respublиkasыnda yayыnlanan<br />

"Yarpaq" jurnallarы genиш шяkиldя tяq-<br />

72<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


dиm olunub, bu jurnallarыn яtrafыndakы<br />

100-я yaxыn yazarыn иmzasы Azяrbaycan<br />

oxucusuna tanышdыrыlыb. Tяkcя bu nяшrlяr<br />

bиzя yaxыn coьrafиyada necя canlы bиr<br />

яdяbи prosesиn olduьunu sяrgиlяmяkdяdиr.<br />

"<strong>Alatoran</strong>" jurnalыnы 8 vя 9-cu<br />

saylarыnda layиhя davam etdиrиlяcяk. Bu<br />

layиhя cяrчиvяsиndя 8 xarиcи яdяbиyyat<br />

jurnalы Azяrbaycan oxucusuna qazandыrыlmыш<br />

olacaq.<br />

Layиhяnиn davamы olaraq, adы<br />

чяkиlяn jurnallarыn redaktorlarы<br />

vя tяmsиlчиlяrи Bakыya dяvяt olunмушlar.<br />

Tяkcя "Yarpaq" dяrgиsиnиn<br />

nцmayяndяsи mцяyyяn sяbяblяr цzцndяn<br />

щямин tяdbиrdя ишtиrak etmиrdi.<br />

"Hece" jurnalыnы tяmsяlяn baш redaktor<br />

Иbrahиm Чelиk vя jurnalыn naшиrи Necиp<br />

Evlиce, yazычы-fиlosof Turan Koч,<br />

Gцrcцstanыn "Alternatиve" jurnalыnы<br />

tяmsиlяn baш redaktor Шota Иataшvиlи vя<br />

Zvиad Ratиanи tяqdиmat mяrasиmиndя<br />

ишtиrak edиrdиlяr.<br />

4 gцn davam edяn proqram чяrчиvяsиndя<br />

Azad Yazarlar Ocaьы цzvlяrиylя<br />

Tцrkиyя vя Gцrcцstan yazычыlarы<br />

arasыnda ayrы-ayrыlыqda yaradыcыlыq gюrцшlяrи<br />

keчиrиlmиш, gяlяcяkdя bиrlиkdя<br />

чalышmanыn yollarы araшdыrыlmышdыr. Rasиm<br />

Qaracanыn tяklиf etdиyи Qafqaz Pen-<br />

Klubunun yaradыlmasы иdeyasыnы gцrcцstanlы<br />

yazычыlar maraqla qarшыlayыblar.<br />

"Hece" dяrgиsиnиn redaktoru Hцseyn Su<br />

da юz nюvbяsиndя, иldя bиr dяfя Hece-<br />

<strong>Alatoran</strong> ortaq dяrgиsиnи Tцrkиyяdя<br />

yayыnlanmasыnы юz цzяrиnя gюtцrdц.<br />

Bundan baшqa, "Hece"nиn naшиrи Necиp<br />

Evlиce Yazarlar Ocaьы цzvlяrиnиn<br />

kиtablarыnыn (иlkиn olaraq 3 kиtab; Gцnel<br />

Mюvludun, Sevиnc Pervanяnиn vя Qan<br />

Turalыnыn шer kиtablarыnы) "Hece" nяшrиyyatыnda dяrc edяcяyиnя sюz verdи.<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 73


SЮZ BОYАSЫNDА PАYЫZ<br />

<br />

HЕLЕNLИ АХШАM<br />

Yоrьunluьun gюydяlяnи<br />

mиn gюzlя bахыr pяncяrяlяrdяn,<br />

buludlаrыn nяnnиsиndя<br />

uyumа яhvаlыndаdыr gцnяш,<br />

gцndцzlя-gеcя аrаsыndаkы dоdаqlаrы<br />

sоyuq tиyяsиylя аyыrаndа qыlыnc,<br />

yаrpаqlаrыn qаnахmаsы bашlаdы<br />

аy bашы tаmаm оlmаdаn,<br />

zеytunlаrыn gюzlяrиndя<br />

йumrucа yuvа qurdu tоrаn,<br />

kеfcиl шяhяr sяrчяlяrи<br />

budаqlаrdа bоyаt rиyаn,<br />

цfцq kюшkцndя шюlяn vаr,<br />

еnlи bиr tеrrаsdа mаnqаl yаnыr,<br />

kишnяшяn аvtоmоbиllяrиn qаzы<br />

gюydяlяnиn bашыnа<br />

чаlmа-чаlmа dоlаnыr,<br />

sааtlы qцllяlяrdя<br />

vахtыn аьаcdяlяnи<br />

dиmdиklя dиvаr yоnur,<br />

mяn pаyыzа bцkцldцkcя<br />

еhtиrаslаr sоyunur,<br />

чиnаrlаrыn чиyиnlяrи<br />

gюydяlяnиn mиn gюzц юnцndя<br />

цryаn,<br />

bяbяklяr bяdяn yаlаyыr,<br />

bиr kиmsяdяn utаnmаdаn,<br />

hаvаdа ешq qохusu qurtаrmаz,<br />

mаndаtlа qяlbя gиrmяz sеvиш,<br />

sеvdа zиkrиnиn hяzzиndя<br />

qаlа bцrclяrи иrишиr dиш-dиш,<br />

buludlаr bашыndа аsmа qяsrlяr,<br />

kаbuslаr аdаmvаrи оlub,<br />

gеrblи cяngаvяr bаyrаqlаrы sаrы,<br />

Иrtыш sаhиllяrиndяkи bиr kюydяn,<br />

шаmаn rяqsиnиn rиtmlяrиnи<br />

yоrьunluьа pаy gяtиrиr<br />

yаddашыmыn dиkuчаrы,<br />

yаrpаqlаr, hяr yаndа yаrpаqlаr<br />

yоllаrы kцlяyя bulаyыr fыrfыrа,<br />

mяn dяnиzиn gюzlяrиndя<br />

mаvи kцmbяz иstяyиrяm,<br />

mиnаrяsи qоша durа,<br />

yаrpаqlаr, qаnlы yаrpаqlаr,<br />

шаmаn rяqsиnиn rиtmиylя<br />

yоl аzыb аzаn sяsиndя,<br />

юrцlяn dоdаqlаr qum dаdыr,<br />

Аvrоpаnыn bцrclяrиnя<br />

qаrmаьыnы аtаn шяhяr<br />

yаrpаqtюkяn durumdаdыr.<br />

YАLNЫZ GЯZИШMЯDЯ -<br />

KЕNQURU HЯVЯSLИ АNLАR<br />

Gцnяшdя dоymаsа sяhrа bоzаrmаz,<br />

Ышыьыn ичиndя tаp qаrаnlыьы<br />

dяvя gюvшяyиndя яzиlиr sцkut,<br />

kцlяyиn sяsиndя sюz dиlиmlяnиr.<br />

74<br />

Elxan Zal<br />

Саkиt qаfаlаrdа hяzиn mцzиk vаr,<br />

rаhаtsыz sааtlаr hаy-kцyя pяrчиm,<br />

иш-gцc оlmаyаndа vахtыn lешиnи<br />

аrmudu stяkаnlа sюkцr yаlquzаq.<br />

Gюyя buynuz аtаn еvlяr еvkаlиpt,<br />

kеnquru hяvяslи аnlаr hоppаnыr,<br />

иzdиhаm tаkt tutur dаlьа rиtmиnя<br />

kцtlя dаnышаndа sюz dя quruшdu.<br />

Uчаqlаr dаlыncа yеl qоvur sяmа,<br />

yаlыnы оynаdыr аvtоmоbиllяr,<br />

gяzиnmя hяvяsи аt иyиndяdиr<br />

mаdyаn mаcяrаlаr kяmяnd иstяyиr.<br />

Ишlяr пlеybеyvаrи, bиnаlаr kцbаr,<br />

юmцr tеаtrоsu bцrkцlц bохcа,<br />

hяzrяtи bиznеsиn sаksаullаrы<br />

bцtцn gиrишlяrи gюlgяlяyиblяr.<br />

Dяblяr sяrgиlяnиb fоntаn bаьыndа,<br />

аь mаyа qыzlаrыn gюbяyи цryаn,<br />

sеvdаlы duyьulаr yаtыrыmында,<br />

bахышlаr хяrclяyиr krеdиt kаrtыnы.<br />

Yоsmа dаlьаlаrыn чаlыsы чыlьыn,<br />

qаyьыlаr qumundа аьnаyыr шяhяr,<br />

Ыzdиhаm tаkt tutur dаlьа rиtmиnя,<br />

kцlяyиn sяsиndя sюz dиlиmlяnиr.<br />

<br />

ИZMИR ШИVЯSИNDЯ SЫЬАL<br />

Gцlцш sяsи иz sаlаndа Bоsfоrа<br />

аdаm bиr аz чаьаlаnmаq иstяyиr.<br />

Sаrmашыqlы gюrцшlяrиn gцldаnы<br />

dоdаьыndа qоша yаrpаq иstяyиr.<br />

Аc оlsаq dа nя hаcяt vаr nаhаrа<br />

sеvdаmыzыn gюy dumаnы lоkаntы,<br />

аdаlаrыn хяlvяtи оrmаnыndа<br />

tяklиk dя qurtаrdы, sюz dя tыхаndы.<br />

Rаkыdаn dа, vоdkаdаn dа tцnd оlur,<br />

цrkяk юpцшlяrиn dаdlы pиvяsи.<br />

Mяnиm qulаьыmа хош gяlиr yаmаn,<br />

qаdыn sыьаlыnыn иzmиr шиvяsи.<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />

Bяyаz gяmи quш uчurdu Bоьазичиndяn<br />

юzlяyишиn dаlьаlаrы Vаrnаyа vаrdы.<br />

Sеvdаmыzыn qаьаyыlы pычыltыlаrы,<br />

аdаlаrыn sцkutunu qыdыqlаyыrdы.<br />

Хош gцnlяrиn gцlцшlяrи gюy rяngиndяdи<br />

kоrsан ruhu sеvdаylа dа аlыnmаz sаtыn.<br />

Dаlьа хоru zиkrиmиzи оvsunlаyаndа<br />

mюvlаnяnи хаtыrlаyыr dяspиnя хаtыn.<br />

Sеvишlяrиn kаyutundа Аy yеmиш dаdыr,<br />

цrkяk hеlеn sыьаlыnыn bиzаnslыьы dul.<br />

Yцzиllяrиn аrхиvlяшяn qаrаnlыьыndа<br />

sеvgиlяrи kюrpцlяdиr qоcа Иstаnbul.<br />

<br />

MUTLULUQ АT BЕLИNDЯ<br />

Юpцшlяrиn шяrbяtи<br />

gцllяr цstя dаn suyu.<br />

Шяrqи яsrиklиyиndя<br />

qucаqlаrdа dаns uyur.<br />

Gеtmяyя bиr оdа yох<br />

qоllаrыmыz sаrmашыq.<br />

Sыьаllаr цksцk-цksцk<br />

юpцшlяr qашыq-qашыq.<br />

Mutluluq аt bеlиndя<br />

tяtиkdя durub yаrаq.<br />

Sеvишиn sоnu оlmаz<br />

gяl bеlяcя qurtаrаq.<br />

<br />

ШЯHЯRЯ YАХЫN<br />

Hяlя цч-dюrd sааtlыq krеdиt<br />

qаlыb sяhяrdяn<br />

mutluluq sаndыьыndаn ахчаlаr<br />

tюkцr yаьыш.<br />

Ыlаhя Иnаnnыаnыn mяmяlяrи tяk<br />

шuх tяpяlяrdяn<br />

gюrцnmяz gюzlяr bахыr,<br />

mяnя оnlаrdаn dаnыш.<br />

Gюrцnmяzlяr gюrцnmяz,<br />

ешqlяr qumаr охшаrы<br />

яllяrиnи vеr mяnя rulеtkаnы hяrlяyяk.<br />

Ычиmdя yоl yеllяyиr аrqаmаk иlхыlаrы<br />

fыrlа, fыrlа kяmяndи, bиrиnи yяhяrlяyяk.<br />

Ulduz tюkцr gюy цzц, dаlьаlаr<br />

dюllяnmяdя<br />

qаьаyы dиmdиklяrи yыьыr bаlыq pulunu.<br />

Bиz dцnyа zяngиnиyиk yаpаcаьыq yеnя dя<br />

bоzqыr vя dяnиzlяrиn оrtаq Ыstаnbulunu.<br />


ЩЕКАЙЯ<br />

Щязи Щясянли<br />

ЕШШЯКЛЯР<br />

АРПА ЙЕЙИР<br />

Эцняш Айбатан даьынын архасындан тязяъя<br />

бойланырды. Нахырлар юрцшя чыхыр, сцрцляр архаъда эюйшяк<br />

вурур, кюпякляр йалланыр, пишикляр сыьалланыр, ешшякляр<br />

чулланыр, атлар налланыр, арылар эцллярдян шящд-ширя чякиб<br />

балланыр, адамлар да ешшяк арылары кими гайнашыр, щяря бир<br />

тяряфя йолланырды.<br />

Кяндин 8-10 йашында оьлан ушаглары да юз ишляриндя<br />

иди. Щяряси бир ешшяйин белиндя, кимиси булагдан су эятирир,<br />

кимиси мешядян одун, кимиси дя бичянякдян от шяляси.<br />

…Узун гыш эеъясиндя Ешмяддинля Ешнийар ширин-ширин<br />

яр-арвад сющбяти елийяндя евин бюйцк оьлу Ешгымыш да<br />

ямялли-башлыъа гулагларыны шякляйиб ешитмишди ки, бяс атасы<br />

дейир:<br />

- Ай арвад, бизим бу эядя ешшяк бойда олуб,<br />

юйляндирмяк лазымдыр. Бир онун аьзыны ара, эюр бяйяниб<br />

елядийи вармы Пайыз бу ешшяйи евляндиряк.<br />

,,, Бу сющбятин цстцндян фясилляр ютцрдц. Амма анасы<br />

Ешгымышын цряйини юйрянмяйи йадындан чыхармышды. Ешгымыш<br />

да эюрмцшдц ки, анасындан бир щярякят йохдур, юзц<br />

мясяляни ачмаг гярарына эялмишди:<br />

- Няня ,йадындадымы, гышда дядямля бир сющбят<br />

елямишдиниз<br />

- Ня билим, юйцм-ешийим, дядянля узун гыш<br />

эежяляриндя о гядяр сющбят елямишик ки. Щансыны дейирсян<br />

- Ону дейирям ай няня, ешшяк мясялясини..<br />

- Щя, даьым-араным, онуму дейирсян Бир эежя<br />

дядянля башымыз сющбятя о гядяр гарышды ки, аз галмышды<br />

ешшяйи ъанавар йесин…<br />

- Йох, о дюйцл.<br />

- Бяс щансыны дейирсян, диряйим-дайаьым Щя демишди<br />

ки, бу йай гураг кечяжяк. Эяряк ешшяйи щяр эцн чимиздиряк<br />

ки, чохлу йаьыш йаьсын. Йохса чюлляр, коллар од тутуб йанар.<br />

- Йох, о да дюйцл. Ямбя онун да йандырыб-йахмаьы<br />

вар.<br />

- Щя, кяндим-кясяйим. Дядян дейирди ки, Эцн кяндин<br />

ортасында кечял башлары йандырыб - йаханда бизим ешшяк биръя<br />

дяфя ангырыб саат бир тамам олдуьуну хябяр верир.<br />

- Ещ, ай няня, ня саат, ня ангырты Дядям демишди ки,<br />

пайызда … ешшяк…<br />

- Бый, тапдым, малым-мцлкцм. Дядян дейирди ки,<br />

пайыз ешшяйимиз далава эяляжяк. Годухларымыз чохалажаг,<br />

малымыз-мцлкцмцз артажаг…<br />

- Йох… йох…йох…<br />

… Эцняш Эюнцгалын кяндинин дцз ортасына<br />

санъылмышды. Ешмяддин дя хаталы кими дцз Эцняш санъылан<br />

нюгтядя дцмдцз дайанмышды. Еля билярдин ки, ханчал удуб.<br />

Бирдян гядди яйилди. Яйилиб хром чякмяляринин боьазына<br />

санъдыьы гамчыны щавада йеллядя-йеллядя, ити аддымларла<br />

евлярин цст йанындакы тяпяйя чыхды. Ешнийары сясляди:<br />

- Ай ешшяйин гызы, щеей! Дан атды, эцн батды, Ешгымыш<br />

щарда йатды Ешшяйи чулла, бура йолла…<br />

Эюнцгалын кяндиндя ешшяклярин сайы адамларын<br />

сайындан чох иди, гоншу ъамааты да Эюнцгалын кяндини<br />

"ешшякли кянд" адландырырды.<br />

Эюнцгалынлылар ешшяк сюзцнц щяр кялмябашы<br />

ишлядирляр. Эцнц-эцзяраны ешшяк белиндя кечян кянд ящлинин<br />

мяълисдя, мярякядя сюзц-сющбяти дя ешшякля баьлы олур.<br />

Ики Эюнцгалынлы щал-ящвал тутанда дейир:<br />

- Гаш-габаьын йерля эедир.Ешшяйинми юлцф<br />

О бири дя гайыдыр ки:<br />

- Дцнян эежя ешшяк кими ишдямишям… Йорулмушам<br />

дана…<br />

- Еля мян дя йорьунам сян юл! Дейирям эцнцмцз<br />

ешшяк эцнцдц.<br />

Еля ки, цчцнъцсц эялир, сющбят дя узаныр:<br />

- Айя, сиз тойа эетмялисиниз ки…Биз ешшяк йериня дя<br />

ишляйирик, ат йериня дя… Еля она эюря адам йериня гойан<br />

йохдур бизи.<br />

Булаг башындакы эюнцгалынлы арвадларын сющбятиндян:<br />

- Ушаг йаман сарылыг тутмушду.Биръя байда ешшяк<br />

сцдц ичиртдим. Бцтцн аьры-ажысы ъанындан чыхды эетди;<br />

- Филан яр-арвад щеч йола эетмирляр. Щяр эцн евдя<br />

гырьына чыхырлар. Дейирляр йазыьын яриня ешшяк башы йедирдифляр;<br />

- Дейирляр, Ешназын боз ешшякдя эязян эядяси еля<br />

йыхылыф ки, ямэяйи йеря дяйиф.<br />

Евдя ата оьлуну сясляйир. Сюзцнц вежя алмайан<br />

доьмаъа оьлуна ата беля дейир:<br />

- Ешшяйин белиндян эялян щеч ганыф гандырмер…<br />

Оьлундан сющбят ачан щямкяндлиси санки о биринин<br />

дярдини тязяляйир. О да юз оьлунун нагислийиндян сющбят<br />

ачыр:<br />

- О эцн оьлумун цстцня бир балажа щирсляндим.<br />

Ешшякоьлу гайыдыф маа ня деся йахшыды<br />

- Ня деди<br />

Йер-йердян башгалары да диллянир:<br />

- Ня деди<br />

- Ня деди<br />

- Ня деди<br />

- Яши, ня дейяжящ, дейилясидими дейим<br />

- Бир де эюряк дана…<br />

- Щя, ноолду<br />

Башына ъям оланларын мараьынын цстцн эялдийини<br />

эюрян нагис оьулун атасы байагдан дейяъяйи сюзцн<br />

адиляшдийини дцшцнцб, диниб-данышмыр.<br />

Гылыьына эирмяк цчцн чалышанлар лап ялдян-дилдян<br />

дцшцрляр. Белядя онларын да "ешшяк аьзы" ачылыр:<br />

- Айя, ешшяк кими гулахларыны ня саллайыфсан,<br />

ешитмирсян<br />

- Айа, ешшяк кими эюзлярини нийя дюйцрсян Бу гядяр<br />

адамы эюрмцрсян Бир ъаваб вер дана.<br />

Бири дя цзцнц о йана тутуб дейир:<br />

- Ешшяк оьлу ешшяк, лап ешшяклийиня салыф…<br />

- Айа, ешшяк юлцсцнц ортайа атдын…Цряйимизи цзмя,<br />

де эюряк оьлун годух саа ня деди <br />

- Вай дядя эял, няня эял. Айа, бу гядяр адам сянин<br />

цчцн ешшяк- заддымы<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 75


- Бизим бу ешшяйя ъанымыз йаныр. Эюрясян оьлу буна<br />

ня дейиф. Бу да хам ешшяк кими еля бил нохталаныб.<br />

Hя дана, бир диллянмир ки, эюряк буна ня дейиф, биз<br />

дя эедиф о ешшяйин башына аьыл гойах.<br />

- Хызыр щаггы, бу еляжя Хаъъа халамын хашал ешшяйи<br />

кими йахшы - йаман ганан дюйцл.<br />

- Ешшяк бойун йеря эирсин.<br />

- Йахшылыьа йаманлыг, боз ешшяйя саманлыг.<br />

- Айа, эедин, калафадан бир-ики ешшяк гангалы йыьыф<br />

эятирин, аьыз-бурнуну гангалла далайын. Бялкя дили ачылды.<br />

Бялкя ангыра билди Бу щеч ангырмаьы да башармер<br />

Байагдан бяри лал олмушун дили ачылыр :<br />

- Нийя башармерам айа ! Бя нийя оьлум маа еля<br />

дейирди<br />

- Nя дейирди<br />

- Щееч.<br />

Топлашанларын сайы эетдикъя артды.Тязя эялянляр даща<br />

бюйцк марагла сющбятя гошулдулар.<br />

- Айа, бурада нолуфду Ешшяйинизми юлцфдц<br />

- Айа, олмуйа кабаб ийиня эялиф, даьланан ешшяк<br />

эюрцфсцнцз<br />

Кянддя щамы бир-бириня дяймишди.Яслиндя бура<br />

ахышанларын аьзында еля бил ешшяк сюзц битмишди.<br />

- Сян юл, ешшяк бойда адамы бир гяпиклик елядиляр.<br />

- Ай-щай, ня ганерсан О эцн базарда боз годуьу бир<br />

ятяк пула сатдылар.<br />

Годух демишкян, бахыб эюрдцляр ки, ушаглар да<br />

бурададыр, нларын шулуглуг салдыьыны эюрцб тяпиндиляр:<br />

- Айа, годухлар , ешшяк балалары кими хонъухламайын<br />

. Хаварыныз йохдуму, годух ойнайанда гар йаьар…<br />

- Ешшяй ушаьына сюз дя тясир елямир.<br />

Бир дястя ушаг да аралыда янзяли, ешшякбели ойнайырды.<br />

… Башыпапаглыларын щамысы евляриндян ялимйандыда<br />

чыхыб эялмиш вя бурада илишмишдиляр. Щяр евдя арвадлар да<br />

бир-бириндян хябярсиз ейни ъцр эилейлянирдиляр.<br />

- Бый, башыма хейир… Ики ешшяйин арпасыны бюля билмир,<br />

харавасына да вахтында эялмир. Чяр дяймиш ешшяк дя чюлдя<br />

галды.<br />

Чюлдя галан ешшяклярин байрамы иди. Колхозун тахыл<br />

зямисини хырман йериня дюндярмишдиляр.<br />

…Бахыб эюрдцляр ки, кяндарасы йолда тозанаг гопду.<br />

Бир атлы чапараг еля эялир ки, атын налы да гыьылъым сачыр. Бу<br />

кянддя ат минян биръя няфяр варды, о да колхоз сядри иди. Ат<br />

дейяндя, готур бир йавысы варды колхоз сядринин. Колхоз<br />

сядри йетирща-йетирдя ешшяк йийяляри сарфаларыны уддулар.Сядр<br />

онлара ешшяйин абрыны верди.Ялиня кечяни ешшяк кими чырпды.<br />

Зямини хырмана дюндяриб ращатланан ешшякляр кими, йийяляри<br />

дя ращатландылар.<br />

Сядр дя тювшцйя-тювшцйя алнынын тярини силди. Сонра<br />

да арыг Йавынын йящяриня дирсякляниб маддым-маддым<br />

ешшяк йийяляринин цзцня бахды.Белядя ешшяк йийяляри<br />

цряклянди.<br />

-Ай сядр, бизим ня эцнащымыз вар Ешшяйя эцжцн<br />

чатмер, паланы дюйяшляйирсян…<br />

Арайа йеня сцкут чюкдц…Ону "старшы гаровул"ун<br />

айаг сясляри позду:<br />

- Сядр, ешшяклярин щамысыны долдурмушам тювляйя,<br />

гой ажындан юлсцнляр…<br />

Бу сюзляри ешидян сядр юзцнц Йавынын белиндя йох,<br />

санки ъин атынын белиндя щисс етди. Еля бiл кцмясиня од дцшдц.<br />

"Старшы гаровул"ун хябяри йох иди ки, сядр хейли вахтдыр<br />

тювлядян анбар кими истифадя едир.<br />

…Сядр Йавынын белиндян ениб, ъялд тювлянин гапысына<br />

йахынлашды.Гапыны ачыб ичяри эиряндя ня эюрся йахшыдыр<br />

Ешшяклярин щярясинин башында бир торба. Демя,<br />

ешшякляр колхозун бир иллик арпа ещтийаты йыьылмыш кисяляри<br />

дешиб, арпаны сон дянясиня кими йемишляр.<br />

Иши беля эюрян сядр "старшы гаровул"а беля деди:<br />

-Алтыmдакы гатырла сянин фяргин йохдур…<br />

Сонра да Йавыны гамчылайыб эюздян итди. "Старшы<br />

гаровул" да сивишиб арадан чыхды.Йийяляри ешшяклярля цз-цзя<br />

эяляндя хорла эцлцшдцляр.Эцлцш хоруна бянд имиш кими,<br />

ешшякляр дя хорла ангырдылар.Эюнцгалынлылар данышырлар ки, щеч<br />

бинейи гядимдян беля ангырты ешитмяйиблярмиш.<br />

Щяря юз ешшяйини минди вя цз гойду евиня.<br />

…Кяндин йол айрыъына чатанда дайандылар. Бцтцн бу<br />

олайларын тюрямясиня сябябкар олан gюнцгалынлынын бу дяфя<br />

башга ъцр гылыьына эирдиляр:<br />

- Сян олмасайдын ешшякляр арпа йемязди.Бир де эюряк<br />

оьлун сян щирсляняндя ня демишди<br />

Нагис оьулун атасы юзцня бир эюркям верди, бир<br />

эюркям верди ки, еля бил гырх ешшяйи варды.<br />

- Оьлумун цстцня щирсляняндя маа демишди ки,…<br />

- Щя, ня демишди<br />

- Ня демишди <br />

- Ня демишди <br />

- Демишди ки, ешшяк кими ангырма!!<br />

- Айа, оьлун гялят еляйир! Сян щяр эцн ангыр, бялкя<br />

ешшякляр йеня арпа йедиляр…<br />

…Щамынын ешшяйи эялмишди, бир няфярдян башга. О<br />

да чыхмышды Айбатан даьынын зирвясиня. Орадан кянди<br />

щарайлайырды. Сяси Айбатан даьындан уъалыб, Гурдбасан<br />

гайасынын синясиня дяйиб гайыданда бцтцн кянд ешидирди :<br />

- Айа, бизим ешшяйи эюрдцнцзмц, щууй!<br />

…Сящяр тездян ися …Ешгулу дамын цстцня чыхыб<br />

чяпяр гоншулары Ешмалыны сясляйирди :<br />

- Айя, мешядян одун эятирмяк цчцн дцнян дядям<br />

дядяня ешшяк демишди…<br />

Адам да истямишди…Ноолду<br />

- Дядям деди ки, биздян ешшяк олду, адам<br />

олмайажах…<br />

76<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


E-YAZЫ<br />

Hяbib Mцntяzir<br />

Almaniya<br />

Konturum qurtarmamыш bir sms yarя yazыm,<br />

Yetir юzцnц chata, dяrdimя et чarя yazыm.<br />

Hяyяcandan messengerin шifrяsin unutmuшam,<br />

Gяlmяmiшdяn mяni sяn etmisяn avarя, yazыm.<br />

Girib messengere dilxor vяziyyяtdя yenя mяn,<br />

Yetirim hicrimi vяslя, gцlц rцxsarя yazыm.<br />

Barmaqlarыm klavyяdя sanki piano чalыr,<br />

Sюzlяrim rяqs elяyir, heч bilmirяm harя yazыm.<br />

Dяli шeytan deyir ki, Webcamыn istя gюzяlin,<br />

O gюzяl gцl цzцnцn mяdhinя ibarя yazыm.<br />

Hяbibя sevdiyini etiraf etsяn dяxi sяn,<br />

Mяn gяrяk sevdiyimi status, шцarя yazыm!<br />

SЯN GET, SONRA GЯL<br />

Sяn get McDonaldsda<br />

BigMac boьmalan<br />

sonra gяl mяnя<br />

antisemitizmdяn<br />

lovьalan<br />

Sяn get Coca-Cola<br />

zяhяrlяn<br />

sonra gяl Amerikaya<br />

qяhяrlяn<br />

adы dindar<br />

юzц mundar<br />

Sяn get xaricdя<br />

ermяni gяdasы ilя<br />

bacы-qardaш olub<br />

шellяn<br />

sonra gяl<br />

Xocalы soyqыrыmыnda<br />

ermяnistan sяfirliyi<br />

юnцndя mitinq edib<br />

veyillяn<br />

adы vяtяnpяrvяr<br />

юzц gюdяnpяrvяr<br />

Sяn get tяlяbяdяn<br />

rцшvяt qыrp<br />

sonra rцшvяt almamaq<br />

barяdя<br />

mцhazirя oxuyub<br />

цzцnя чыrp<br />

adы Professor<br />

юzц rцшvяtxor<br />

Sяn get vяtяn uьrunda<br />

юlmяkdяn danыш<br />

sonra gяl dцшmяnlя<br />

sцlh etmяyя<br />

чalыш<br />

adы яsgяr<br />

юzц peysяr<br />

Sяn get Hipokrata<br />

and iч<br />

sonra bяdbяxt xalqыn<br />

boьazыnы, cibini<br />

biч<br />

adы cяrrah<br />

юzц cяllad<br />

Sяn get namusdan,<br />

qeyrяtdяn dяm vur<br />

sonra gяl Dubaya<br />

gюndяrmяyя<br />

zяnani-ordu qur<br />

adы Qяmlo<br />

юzц Papakarlo<br />

Sяn get<br />

bayramdan-bayrama<br />

qaчqыn qeydinя qal<br />

sonra gяl<br />

Qыrmыzы Xaчыn<br />

qaчqыn yardыmыndan<br />

cibinя sal<br />

Sяn get...<br />

gюrmяmiш oьlu gюrmяmiш!<br />

Siyasяtя keчmяmiш...<br />

Heч gяlmя!<br />

ў<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 77


G ц rcц stа ndа "Yа z ычыl а r Bи rlи y и " dе m я k о l а r kи , kаьыz ц z я r и ndя mю vcuddur<br />

ZVИАD RАTИАNИ:<br />

"BИZ ЯDЯBИYYАTЫ QАDЫN<br />

VЯ KИШИ ЯDЯBИYАTЫNА<br />

BЮLMЦRЦK"<br />

Август айында<br />

"Аzаd Yаzаrlаr<br />

Ocаьы"<br />

"Аlаtоrаn"<br />

jurnаlыnыn 7-cи<br />

sаyыnы, "Jurnаl<br />

ичиndя jurnаl"<br />

lайиhяsиnи tяqdиm<br />

еtmяk, еynи<br />

zаmаndа yаzаrlаr<br />

аrаsыndа яlаqяlяr<br />

yаrаtmаq<br />

mяqsяdи иlя gцrcц<br />

vя tцrk<br />

yаzаrlаrыnы Bаkыyа<br />

dяvяt еtdи.<br />

4 gцn яrzиndя<br />

qоnшu юlkяlяrиn<br />

yаzаrlаrы шяhяrdя<br />

bиr sыrа<br />

gюrцшlяr<br />

kечиrяrяk<br />

Azяrbайcаn<br />

яdяbиyyаtыnыn<br />

gяnc sиmаlаrы иlя<br />

tаnыш оldulаr.<br />

Хаtыrlаdаq kи, Gцrcцstаndаn qоnаq gяlmиш yаzаrlаr hяlя kечяn иl<br />

Bаkыyа sяfяr еtmишdиlяr. "Аltеrnаtиvа" jurnаlыnыn bаш rеdаktоru,<br />

yаzаr, tяnqиdчи Шоtа Иаtашvиlи vя шаиr Zvиаd Rаtиаnиnиn шеиrlяrи dиlиmиzя tяrcцmя<br />

еdиlmиш vя чаp оlunmuшdu. Hяmиn gюrцшdяn bиr иl kечиr vя gцrcц yаzаrlаrыnы<br />

аzяrbаycаn яdяbиyyаtы vя оnun чаьdаш nцmаyяndяlяr hаqdа fиkиrlяrиnи<br />

bиlmяk, еynи zаmаndа Gцrcцstаndаkы яdяbиyyаt fаktоru hаqdа bяzи<br />

mяlumаtlаr аlmаq иstяdиk. Bunа gюrя dя, оnlаrlа sюhbяt еtmяk vя bu sюhbяtи<br />

охuculаrа dа чаtdыrmаq mаrаqlы gюrцndц.<br />

Mцsаhиbиmиz иndиyя qяdяr 8 шеиrlяr kиtаbыnыn mцяllиfи, шаиr Zvиаd Rаtиаnиdиr.<br />

- Zvиаd, яn чох bиlmяk иstdяdиyиmиz шеy budur: Gцrcцstаndа "Yаzычыlаr Bиrlиyи"<br />

vаrmы, vя яgяr vаrsа, nеcя fяаlиyyяt gюstяrиr<br />

- Gцrcцstаndаkы "Yаzычыlаr Bиrlиyи" dеmяk оlаr kи, sаdяcя kаьыz цzяrиndя<br />

mюvcud оlаn bиr qurumdur. Оrаdа bиr nечя gцlmяlи, kюhnя, яyаlяt tяfяkkцrlц<br />

аdаm tоplашыb kи, оnlаr dа яdяbиyyаtа dяхlи оlаn hечbиr ишlя mяшьul оlmur.<br />

Bunun яvяzиnя hяmиn bиrlиyиn аltеrnаtиvи оlаn, оnlаrыn еdя bиlmяdиklяrиnи еdяn,<br />

gяnc, mцаsиr bахышlы yаzаrlаrdаn иbаrяt оlаn яdяbи qurumlаr vаr. "Yаzаrлаr<br />

Bиrlиyи"nиn цzvlяrиnи иsя bиz чохdаn kаrиkаturа qяhrяmаnlаrыnа чеvиrmишиk.<br />

- Dеmяlи bиrlиyиn цzvlяrи yашlы nяsиl яdяbи qцvvяlяrdиr<br />

- Yох. Bиlиrsиnиz, bиzdя nяsиllяr аrаsыndа оlаn mцnаsиbяtlяr bиr qяdяr<br />

fяrqlиdиr. Mяsяlяn, "Yаzычыlаr Bиrlиyиn"nиn цzvlяrи о qяdяr dя yашlы аdаmlаr<br />

dеyиl. Аmmа, яdяbи bахышlаr mяsяlяsиndя kиfаyяt qяdяr kюhnяdиrlяr. Yеnиlиkчи<br />

cаvаnlаrа dа mцnаsиbяtlяrи yахшы dеyиl. Yашlы nяslиn nцmаyяndяlяrи иsя яksиnя,<br />

bиzиmlя dаhа чох hяmfиkиrdиrlяr.<br />

Оnlаr оrtа nяslиn nцmаyяndяlяrиndяn dаhа чох bиzиmlя цnsиyyяtdя оlurlаr.<br />

Yяqиn kи, bu оnlаrыn cаvаnlашmаq аrzusundаn иrяlи gяlиr.<br />

- Zvиаd, Аzяrbаycаndа еpаtаj характерли ясярляр аqrеssиvlиklя qаrшыlаnыr. Sиzdя<br />

беля мцяллифляр вармы вя онларын неcядир, ачыг-сачыглыьы нормал гаршыланырмы<br />

- Яlbяttя, vаr. Mцnаsиbяtlяr иsя yеnя fяrqlиdиr. Bиzdя еpаtаj яdяbиyyаt<br />

yаrаdаnlаrа mцnаsиbяt gяlиb bu sяvиyyяyя чаtmыr. Yяnи mцnаsиbяtи bеlя хаrаk-<br />

78<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


tеrиzя еtmяk оlаr: "Nя yаzыr, qоy yаzsыn"<br />

- Bяs qаdыn яdяbиyyаtы Оnlаr yеnиlиkчиlиyя,<br />

cяsаrяtlи аddыmlаrа mеyиllиdиrlяrmи<br />

- Bиz яdяbиyyаtы qаdыn vя kиши яdяbиyyаtlаrыnа<br />

bюlmцrцk. Yяnи nяsя yаzаndа yаzаrыn qаdыn vя yа<br />

kиши оlmаsы mяncя чох шеyи dяyишmиr. Hаzыrdа bиzdя<br />

10 nяfяrя yахыn qаdаn yаzаrыn аdыnы чяkmяk оlаr kи,<br />

юz mяtnlяrи иlя nя cяsаrяtdя, nя dя yеnиlиkчиlиkdя<br />

kишиlяrdяn gеrи qаlmыrlаr.<br />

- Gцrcцstаndа yаzаr юz mяtnlяrи иlя yашаmыnы<br />

tяmиn еdя bиlиrmи<br />

- Шяхsяn mяnя шеиrlяrиm цчцn pиs qоnоrаr vеrmиrlяr.<br />

Яvvяllяr, gяnc vахtlаrыmdа nяшrиyyаtlаrdаn<br />

bиrиndя rеdаktоr ишlяyиrdиm, vя qаzаncdаn dа<br />

шиkаyяtиm yох иdи. Ыndи иsя mяn mоbиl яlаqяlяr kоmpаnиyаsыndа<br />

mоntаjчы mцhяndиs kиmи чаlышыrаm.<br />

Yахшы qаzаnыrаm, аmmа burаdа qаzаncа gюrя<br />

ишlяmиrяm. Vахtыmыn чохunu иnsаn оlmаyаn yеrlяrdя<br />

kечиrиrяm. Yа dа яtrаfыmdа оlаnlаr еlя аdаmlаr<br />

оlur kи, яdяbиyyаtа hеч bиr dяхlи оlmur. Yаzаr<br />

dоstlаrыmыn bunа gюrя mяnя yаzыьы gяlиr. Mяn иsя<br />

tаmаm яksиnи dцшцnцrяm. Hяr zаmаn аrzulаmышdыm<br />

kи, yаzmаqdаn яlаvя dя bиr pешя sаhиbи оlum. Аrtыq<br />

yеddи иldиr kи, bu ишlя mяшьulаm. Ыndи bеlя qяnаяtя<br />

gяlmишяm kи, mяn yахшы яlяqяlяndиrиcи оlduьum<br />

qяdяr yахшы yаzаr dеyиlяm. Bиlиrsиnиz, mяnиm ишиmdя<br />

hяr шеy чох mцrяkkяbdиr. Bu ишdя hяttа яn аz<br />

pешяkаr оlаn, vя чох аz bиlяn аdаm dа оlduqcа чох<br />

bиlиr. Yяnи bu иши bиlmяmяsи mцmkцn dеyиl. Bu ишdя<br />

"sыfыr" dеyиlяn sяvиyя yохdur. Аmmа яdяbиyyаtdа<br />

bеlя dеyиl. Яdяbиyyаt sаhяsиndя оlаn еlя аdаmlаr<br />

vаr kи, bu bаrяdя hеч nя bиlmиr аmmа иrяlи gеdя<br />

bиlиr.<br />

Bunа gюrя dя mяn vахtыmыn чохunu яdяbиyаtа<br />

dяхlи оlmаyаn, аmmа яlа иnsаnlаrlа kечиrdиyиmя<br />

gюrя mяyus dеyиlяm. Mяn аzаdаm, иstяdиyиm аdаmlа<br />

dоstluq еdиrяm, fяrqи yохdur, о yаzаrdыr, yа yох.<br />

- Bяlkя ишиnиzиn rоmаntиk bиr tяrяfи dя vаr, оnа<br />

gюrя ишиnиzи bеlя чох sеvиrsиnиz<br />

- Bяs nеcяц Mяn яlаqяlяndиrиcиyяm. Sиz mоbиl<br />

tеlеfоndаn иstиfаdя еdиrsиnиz, еlяmиц Ыndи fиkиrlяшиn<br />

kи, sиzя mиnlяrlя kиlоmеtr uzаqdаn gяlяn sяs mяnиm<br />

чяkdиyиm nаqиllяrlя dяnиzиn аltыnа еnиr, sоnrа yцksяklиyя<br />

qаlхыr, mяsаfя qяt еdиb bиr аnыn ичиndя sиzя<br />

чаtыr. Burаdа hяr sяs шиfrяdиr, vя оnu юtцrmяk цчцn<br />

mяn hяyаtыmы rиskя аtыrаm. Rоmаntиkdиr, еlяmи<br />

- Sиz bunlаrы yаzыrsыnыz<br />

- Hяlя kи yох.<br />

- Nиyя<br />

- Bиlmиrяm, yа иstеdаdыm чаtmыr, yа dа vахtыm.<br />

Аmmа, цmиd еdиrяm kи, nя vахtsа bunlаrы<br />

яdяbиyyаtа чеvиrяcяm.<br />

- Юtяn иl dя Аzяrbаycаnа gяlmишdиnиz. Аzяrbаycаn<br />

яdяbиyyаtы hаqdа nя kиmи tяssцrаtlаrыnыz vаr<br />

- Mяn burаdа bиr чох mаrаqlы, иstеаdlы yаzаrlа<br />

tаnыш оldum. Dоьrudur, dеyя bиlmяrяm kи, mцаsиr<br />

аzяrbаycаn яdяbиyаtы hаqdа tаm tяsяvvцrя<br />

mаlиkяm. Аmmа, mяnиm dоstum, " Аltеrnаtиvа"<br />

jurnаlыnыn bаш rеdаktоru Шоtа Ыаtашvиlи sиzиn bиr sыrа<br />

yаzаrlаrыnыzы tяrcцmя еdяrяk mцаsиr аzяrbаycаn<br />

шаиrlяrиnиn шеиrlяrиndяn иbаrяt оlаn bиr аntоlоgиyа<br />

hаzыrlаyыb. Hяmиn шеиrlяrи mяn dя охudum. Dеmяk<br />

оlаr kи, hаmыsы хошumа gяldи. Rаsиm Qаrаcаnыn,<br />

Hяmиd Hеrиsчиnиn, Nиcаtыn шеиrlяrи mяnи чох tяsиrlяndиrdи.<br />

Mяncя, sиzdяkи pоеzиyа qоnшu хаlqlаrыn<br />

pоеzиyаsыndаn gеrиdя qаlmыr.<br />

- Яdяbиyyаtdаn kяnаr bиr suаl: kечяn иl dя Bаkыdа<br />

иdиnиz, bu иl hаnsы dяyишиklиklяrи gюrdцnцz<br />

- Sюzцn ачыьы, yаnыmdа yеrlи аdаm оlmаsа, mяn<br />

иndи шяhяrdя аzа bиlяrяm. О qяdяr yеnи, hцndцrmяrtяbяlи<br />

bиnаlаr tиkиlиb kи, kюhnя шяhяr dеmяk оlаr<br />

, оnlаrыn аrаsыndа иtиb. Bunlаrы gюrяndя, Bаkыnыn<br />

kюhnя цslцbdа оlаn еvlяrи цчцn dаrыхdыm. Bиr dя<br />

шяhяrиnиzdя оlduqcа чохlu fяvvаrяlяr gюrdцm.<br />

Dоьrudur, bиzиm prеzиdеnt Sааkашvиlи dя fяvvаrяlяrи<br />

чох sеvиr, аmmа bиzdя hяlя bu hцndцrlцkdя<br />

fяvvаrяlяr yохdur.<br />

- Bиr dаhа bиzя qоnаq gяlmяk иstяrdиnиz<br />

- Bюyцk mяmnunиyyяtlя.<br />

Gцnеl Mюvlud<br />

•<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 79


HЯSЯN SЯFЯRИ<br />

Hяsяn Sяfяrи Яlи oьlu 1973-cц иl noyabr ayыnda Tяbrиz<br />

шяhяrиndя doьulub, alи tяhsиlиnи<br />

Bakы шяhяrиndя davam etdиrmиш vя<br />

hal-hazыrda AMEA-nыn dиssertantыdыr.<br />

hseferи az@yahoo.com<br />

80<br />

Nя bиlиrsяn Ayxan<br />

Hяlя nя bиlиrsяn Ayxan<br />

nя bиlиrsяn<br />

Yarы uшaqlыq,<br />

dцzlцk,<br />

ananыn юyrяtdиyи mehrиbanlыq,<br />

vя yarы<br />

atanыn gюstяrdиyи mяrdlиk<br />

vя иnsanlыq.<br />

Hяlя nя bиlиrsяn Ayxan<br />

nя bиlиrsяn<br />

Yenи dцnyalar,<br />

yenи иnsanlar<br />

vя иnsan adlыlar gюrяcяksяn,<br />

gюzlяrиnя kцsяcяksяn Ayxan<br />

gюzlяrиnя kцsяcяksяn.<br />

Иkи цzlцlцklяr,<br />

yaltaqlыqlar gюrяcяksяn<br />

цrяyиn aьrыyacaq<br />

darыlacaqsan Ayxan<br />

darыlacaqsan.<br />

Sцrtцk цzlцlяr,<br />

hяyasыzlar<br />

utanmayan<br />

utanmazlar gюrяcяksяn!<br />

Шяrяfиnя цz чevиrяnlяr<br />

vиcdansыzlar<br />

daь ayыsы<br />

qanmazlar gюrяcяksяn<br />

od tutub yanacaqsan Ayxan<br />

yanacaqsan.<br />

Иnsanlara pay verяsи sevиncиnи,<br />

dodaьыnda gцl basmasы gцlцшlяrиnи<br />

dяrяcяk,<br />

sevяn цrяyиnи sыndыracaqlar Ayxan<br />

sыndыracaqlar.<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />

Mиn bиr oyunla<br />

saflыьыna qыyacaqlar,<br />

aldadacaqlar,<br />

umudunu qыracaqlar Ayxan<br />

umudunu qыracaqlar.<br />

Kюvrяk duyьularыnы donduracaq,<br />

чыrpыnan цrяyиnи<br />

dayandыracaq,<br />

gюydaшыna dюndяrяcяklяr Ayxan<br />

gюydaшыna dюndяrяcяklяr.<br />

Arzularыnы yasaqlayanlar,<br />

qыsqanclar gюrяcяksяn,<br />

haqqыnы yeyяn zalиmlяr,<br />

gюzц gюtцrmяyяnlяr,<br />

яlиndяn yeyяn<br />

nankorlar gюrяcяksяn Ayxan<br />

nankorlar gюrяcяksяn,<br />

vя иnsanlыьыna qыyacaqlar<br />

qova-qova<br />

namяrd edяcяklяr sяnи Ayxan<br />

namяrd edяcяklяr.<br />

Xoш arzularыnы<br />

иyи nиyyяtlяrиnи<br />

bиr-bиr<br />

цrяyиndя yarqыlayыb asdыracaqlar Ayxan<br />

asdыracaqlar.<br />

Baxышыnы иnsanlara<br />

цrяyиnи юzцnя<br />

kцsdцrяcяklяr.<br />

Цstяlиk<br />

sяnиn tцrkцlяrиn qan aьlar<br />

rюyalarыna duman чюkяr!<br />

bиlяn olsa qan yaш tюkяr Ayxan<br />

qan yaш tюkяr!<br />

Юlkяlи юlkяsиz<br />

ulusu yeyяsиz<br />

dюvlяtdяn yetиm,


yeyяsиz<br />

bиlяn olsa qan yaш tюkяr Ayxan<br />

qan yaш tюkяr.<br />

Sяnи mяn yaratdыm<br />

Sяn<br />

Allahыn<br />

yeddи qat gюyцndяn dцшяn<br />

ay parчasы<br />

vя yaratdыьы<br />

xяyallar mяlяyи dя deyиldиn.<br />

Mиlyonlarca<br />

baxmadыьыn<br />

иnsanlarыn bиrи kиmи<br />

bиr иnsandыn,<br />

adи иnsan.<br />

Sяnи mяn yaratdыm<br />

duyьularыmla<br />

ruhumun<br />

dop-doьma balasы kиmи<br />

яslиndя dцшmяnиm<br />

qatы dцшmяnиm.<br />

Sяnи mяn yaratdыm<br />

Duyьularыmla,<br />

юzцmцn duyduьum<br />

mяlяyиm kиmи.<br />

Sяn nяydиn<br />

Sяn nяydиn<br />

nя<br />

Bяstяlяnmяmиш bиr mahnы<br />

чяkиlmяmиш bиr rяsиm<br />

vя bяlkя tanыnmamыш bиr evrяndиn<br />

Nяydиn<br />

nя<br />

Bяzяn "Pиnokиo"ydun<br />

bяzяn Pиnokиonun юzцnц aldadan formasы.<br />

Mиn иllяrиn яzabыndan<br />

tяzя doьulmuшdun bяlkя,<br />

bяlkя dя mиn иllяrиn яzabыna.<br />

Цrяyиn sevda saxlancы<br />

sevdan barыt qoxuluydu<br />

vя gюzlяrиn yaшarmaьa aчar<br />

цrяyиnя hяsrяt mиsrasы tюkяrdиn.<br />

Bяzяn tцkяnmяyя tяlяsяrdиn<br />

bяzяn tцkяnmяkdяn qorxar<br />

vя aьlardыn.<br />

Vulkandыn<br />

чыlьыnlыqdыn<br />

vя sonda<br />

bяlkя dя bиr шeydиn<br />

чыrpыnыb-чыrpыnыb<br />

nяfяsdяn dцшяn bиr kяpяnяk.<br />

Sяn nяydиn<br />

nя<br />

Bяlkя dя aьrы-acыydыn<br />

шиrnиyyat qutusunda!<br />

Mяnя elя baxma<br />

Gюzяlиm<br />

mяnя elя baxma,<br />

mяn dя<br />

tutuшan цrяklяrиn<br />

qыzmar sevdasыndan<br />

чыxmышam.<br />

Mяn dя<br />

шиrиn xяyallarda<br />

yoьrulmuшam,<br />

xяyallar bяbяyи olmuшam<br />

doьulmuшam<br />

yaradыlmышam<br />

lap sяnиn kиmи!<br />

Ax vяtяnиm<br />

Ax...<br />

gюzlяrиmdя<br />

yalnыzlыq hцznц,<br />

цrяyиmdя qяrиblиk aьrыsы,<br />

dиlиmdя<br />

tцkяnmяyяn tцrkцlяrиn<br />

vя цrяyиmdя bиtmяyяn sevdan<br />

ax vяtяnиm!<br />

Qucaьыnda bяslяdиyиn<br />

dцшmяnlяrиn qяdяr<br />

Mutlu olsaydыm!<br />

Цrяyиmи qыfыlladыm<br />

Dцn<br />

Param-parчa цrяyиmи qыfыllayыb<br />

duyьularыmыn zяmhяrиr odasыna atdыm,<br />

чиlяlяrиm ичrя<br />

юmrцmцn qыш yuxusuna batdыm<br />

vя bюylя kцskцn<br />

юfkяlяrиmdя yatdыm.<br />

Of...<br />

Sяn hardan gиrdиn цrяyиmя<br />

Hardan<br />

vя nяyя<br />

Цrяyиmи иsиdиb<br />

qыrыb getmяyяmи<br />

•<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 81


АLИYЯ<br />

....dо stlа r<br />

яvvяllяr<br />

uydurub sеvmяk vаrdыsа<br />

indi sеvdiyini uydurmаq<br />

istяyi<br />

bеlя-bеlя<br />

vя bеlя hяzzi uydurmаq kimi<br />

fаhiшя vяrdiшlяri...<br />

bir gцn yоrаndа sizlяri<br />

bюyцk qоnаqlыqlаrdа<br />

gюzяl gцldаnlаr dцzцn<br />

mаsаlаrы birlяшdirdiyiniz yеrя<br />

itirdiyiniz dоstlаrыn шяrяfinя...<br />

...bюyцmяdiniz<br />

hяnuz bюyцmяdiniz яslа<br />

tяlяskяn sеvgilяr цzцndяn<br />

цzrlцyяm nеcя dя оlsа...<br />

Еvlяrin цstцnя<br />

"dаm"<br />

dеmяsяydilяr<br />

яgяr,<br />

dаmmаzdы<br />

indi bu yаьыш<br />

еvin iчinя.<br />

sяnя sеvdаm dеmяsяydim<br />

qяsdяn bir dяfя<br />

sеvmяzdim sяni<br />

bir dаmcы qяdяrindя...<br />

аmmа mяnяm ахы<br />

yаьышdаn чыхыb<br />

yаьmurа dцшяn<br />

pяsdяn bir nяьmя<br />

dаmsыz<br />

sеvdаmsыz<br />

kюhnя аdаmsыz...<br />

а vqustdа n mя ktub<br />

qоcаlmыш gilаslаr dяrdim<br />

аvqustun birinci gцnц<br />

cыr budаqlаrdаn<br />

bюyцrtkяn kоllаrы<br />

cыzыb аyаqlаrыmы<br />

dаrыхыrаm...<br />

еlя bir yеrdi ki,<br />

sяn dя оrdа yохsаn<br />

sоruшmа<br />

tаnыmыrsаn...<br />

оvcumu uzаtsаm<br />

чюrяklя bяslяdiyim cцcяlяr<br />

яlimdяn gilаslаr dяrяcяk<br />

iчimdя bir hiss vаr<br />

guyа bu yаy<br />

hеч vахt bitmяyяcяk<br />

аvqustа qаlmыш<br />

bцzцшmцш gilаslаr<br />

qоcа nяnяm kimidirlяr<br />

sяrчяlяr bеlя оnlаrlа mаrаqlаnmыr<br />

tяkcя kюrpяlяr hяr шеylя mаrаqlаnыr<br />

mяndяn bеш dяfя kiчik<br />

оn dяfя шяn qыzcыьаz<br />

hюvsяlяsi чаtаnа qяdяr<br />

аь vяrяqlяrя cыzmа qаrа sаlыb<br />

qоcа qаrыyа<br />

"nяnяnin цzц<br />

yаzыq-yаzыqdы" dеdi<br />

аcgюzlцyцnц gюrцb<br />

"nяnя yаzыqdы" dеdi...<br />

bu yаy bяlkя bitяr dеyя<br />

цmid еdirяm<br />

sяni gюrяcяyim gцnц<br />

sеvirяm<br />

...vя<br />

lеntя yаzыlmыш<br />

юzgя sяslяri<br />

nеcя qоrхunc tяsяllidi<br />

аьыr yоrьаn аltdа<br />

yаtа bilmяyяn qаdыnа<br />

...sяhяrlяr pяncяrяsindя<br />

gцnяш ахtаrаnыn<br />

iчindя<br />

qаrа bir gеcя vаr<br />

sяhяrlяr yаtаьыndа<br />

qаdыn ахtаrаn kiшinin<br />

iчindя sоyuq bir sяhяr...<br />

Ряссам: Баби Бадалофф<br />

е tirа f<br />

yаzmаdыьыm<br />

bцtцn шеrlяrя аnd оlsun<br />

bцtцn еtirаflаrdа<br />

bir riyа vаr<br />

цzя gцlяn<br />

gюzя dцrtцlяn<br />

guyаlаrы яzяn<br />

bu ilаnы<br />

tяkcя gюrmяk lаzыm idi<br />

gюz yашlаrыmыn pаrыltыsыndа...<br />

82<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


MИRMEHDИ AЬAOЬLU<br />

XALQЫN NAЬЫLЫ<br />

Bиrи var иdи, bиrи yox. Яgяr иmkan tapsam sиzя bиzиm zяmanяdя yяnи, Иsanыn<br />

doьumundan 2006, Buddanыn doьumundan 2563, Mяhяmmяdиn hиcrяtиndяn<br />

1384 иl sonra yaшayan lopabыь, peysяrи hяmишя цlgцclц, ayrыc saчlы, motal шoruyla,<br />

kцftя-bozbaшla, dana bassыrmasыyla, nehrя yaьыyla, tяndиr чюrяyиlя bюyцmцш, beш,<br />

yeddи, on dюrd yaшlarыnda sцnnяt toyu olsa da, axыr kи, on altы yaшыnda "mцsяlman"<br />

olmuш, mяktяbя юmrцndя иkи dяfя - bиrиncи vя son zяnglяrdя getmиш, яsgяrlиyиnи saysыz<br />

mяzunиyyяtlяrlя mяmяsиnиn yanыnda keчиrmиш, иlk keyfиnи kяnd чobanыnыn eшшяyиlя<br />

yaшamыш, иyиrmи bиr yaшыnda evlяnяr-evlяnmяz arvadыnыn gюzцnцn altыnы qaraldыb sonra<br />

bиr dяfяyя иkи bala almыш, nяиnkи "D" kateqorиyasы heч sцrцcцlцk vяsиqяsи olmayaolmaya<br />

sяrnишиn daшыyan QAZEL sцrцcцsцndяn danышacam. Dяqиq bиlmиrяm naьыl<br />

bцtцnlukdя ondan bяhs edяcяk ya yox, amma naьыla onunla baшlayыram. Belяlиklя<br />

mиnиn getdиk.<br />

Sцrцcц gцnlяrиn bиrиndя sяhяr tezdяn qalxыb motal шorundan, nehrя yaьыndan<br />

yeyиb gяlиr ишя, hяmишяkи kиmи QAZELи bardaчokacan adamla doldurub maqиntafondan<br />

gяlяn hяzиn musиqи sяdalarы altыnda Moskva prospektи иlя sцrяrkяn necя<br />

olursa ишыqforu qыrmыzы ишыqda keчиb yandan gяlяn avtomobиllя toqquшur. Burnu<br />

qanayan, baшы parpresdяn чыxыb partlayan, gюzц чыxan, qolu sыnan olsa da шцkцr allaha<br />

юlяn olmur. Allah иraь elяsиn, hadиsя yerиndя чox dayanmayaq, xяsarяt alanlar<br />

pиrя, sцrцcц dя mяhkяmяyя yollanыr. Daha doьrusu gяtиrиrlяr (arada mяnя elя gяlиr<br />

kи, bu bиnяvalarыn da qollarыndan kиmlяrsя tutub mяcburяn pиrlяrя, ocaqlara<br />

gяtиrиr. Amma mяnя gяlяnиn heч kяsя dяxlи yoxdur).<br />

Tяyиn olunan gцn mяhkяmя qurulur, kяnddяn mцttяhиmиn ata-anasы, arvaduшaьы,qohumlarы<br />

axышыb gяlиr doluшurlar mяhkяmя salonuna. Mцttяhиm dя qohum<br />

qardaшыn qarшыsыnda xar olmamaq цчцn kostyum geyиnиb, цzцnц qыrxыb bыьыnыn<br />

bюyцr-baшыnы qяшяngcяnя dцzяldиb, qыzыl dишlяrиnи fыrчalayыb яylяшиr mцttяhиmlяr<br />

kцrsцsцnя.<br />

Hakиm mцttяhиmdяn soruшduqda kи, nяdяn bu qяdяr dиqqяtsиz davranыb qыrmыzы<br />

ишыqda gюzlяmяyиb cavab verиr kи, onda gцnah yoxdur. Dиqqяtsиz davranmaьыna<br />

sяbяb marшrutun sonuncu dayanacaьыndakы musиqи dцkanыndan aldыьы kaset sяbяb<br />

olub. Hakиm яlиndяkи чяkиcиn sapы иlя gиcgahыnы qaшыyaraq bиr qяdяr dцшцnцr vя:<br />

- Satыcыnы bura gяtиrиn!- deyя gюstяrиш verиr.<br />

Satыcы mяhkяmя zalыna daxиl olarkяn zaldakыlara elя gяldи kи, boynu, bиlяyи,<br />

barmaqlarы qыzыla tutulu bu adam deyяsяn musиqи dцkanыnda deyиl, zяrgяrlиk<br />

dцkanыnda ишlяyиr. Qara kюynяyиnиn aчыq yaxasыndan fышqыran tцklяrиn arasыnda sallanan<br />

чячяlя barmaьыm yoьunluьunda qыzыl boyunbaьы sыx meшыlиyиn ortasы иlя<br />

чяkиlmиш torpaq yola bяnzяyиrdи. Zaldakыlarыn aьыr nяzяrlяrи altыnda satыcы da gяlиb<br />

яylяшdи mцttяhиmlяr kцrsцsцndя sцrцcцnцn yanыnda. Hakиm:<br />

-Cяnab fиlankяsov, nя цчцn mцttяhиm fиlankяsov fиlankяsя fиlan kasetи satmыsan<br />

Satыcы da яsassыz yerя hяbs olunduьu haqda uzun-uzadы zяvzяdиkdяn sonra<br />

cavab verdи:<br />

-Mяn satыcыyam studиya nя kaset verиrsя onu da satыram. Gцnahkar sяs yazma<br />

studиyasыdыr. Mяndя gцnah yoxdur uшaqlarыmы saxlamaq цчцn bиr tиkя чюrяk pulu<br />

qazanыram, vяssalam.<br />

Fasиlяdяn sonra salona иkи nяfяr daxиl oldu. Яlиndя dиplomat tutmuш шяxs vяkиllяr<br />

цчцn ayrыlmыш kцrsцdя яylяшdи. Hцndцrboy, bazburtlu o bиrи иsя telefonla danышadanышa<br />

gяlиb яlи dиplomatlыnыn yanыnda яylяшdи. Qeyzlи olduьu dцyцnlц qaшlarыndan<br />

aчыq-aшkar bяllи иdи. Яlи dиplomatlы adam onunla nяsя xыsыn-xыsыm danышыb sonra<br />

цzцnц hakиmя tutub чыxыш цчцn sюz иstяdи. Uzun-uzadы юlkяdя gedяn иnkишafdan, юlkя<br />

иqtиsadиyyatыnыn pardaxlamasыndan, mяhkяmя, иqtиsadи, sиyasи, sosиal sahяlяrdяkи<br />

иslahatlatlardan, юlkя prezиdentиnиn xarиcи sиyasяtиnиndяn, Qarabaь mцnaqишяsиnиn<br />

hяllи sahяsиndя яldя olunan naиlиyyяtlяdяn, qыsasы шяhяrdя tиkиlяn чoxmяrtяbяlи<br />

bиnalardan tutmuш kяnddя bu иl yetишmиш яn bюyцk balqabaьa qяdяr uzun-uzadы<br />

чяnя dюyцb nяиnkи zaldakыlarыn, elя mяnиm dя, bяlkя lap sяnиn dя baшыnы aьrыtdыqdan<br />

sonra axыr kи, mяtlяbя keчdи.<br />

- Mюhtяrяm Hakиm bazar иqtиsadиyyatыnda yaшayыrыq, bиz tяlяbя uyьun hяrяkяt<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 83


edиb mяhsullarыmыzы иstehsal edиb tяklиf edиrиk. Bиz nя<br />

edяk kи, mцььяnиnиn albomu bиzиm studиyada yazыlыb.<br />

Belяlиklя bцtцn шцbhяlяr mцьяnnиnиn цzяrиndя cяmlяndи.<br />

Vяkиlиn yanыnda яylяшmиш bazbrutlu adam иsя<br />

hяlя dя telefonla nяsя danышыrdы.<br />

Naьыl ayaьы yцyrяk olur deyиrlяr. Чox keчmяmиш<br />

mцьяnnи dя tяшrиf buyurdu mяhkяmяyя. Zalыn qapыsыnы<br />

qara eynяklи, buьa boyda bиrи aчdы. Bяdяnиnя yapышmыш<br />

kюynяyиnиn цzяrиndяn qoltuq, qarыn, kцrяk яzяlяlяrи<br />

apaydыn hиss olunurdu. Nяfяs alыb verdиkcя nяhяng zиndana<br />

bяnzяyяn sиnяsи qalxыb enиrdи, elя bиl иndиcя<br />

mяhkяmяnиn bиnasы qabaьыnda юzц boyda bиr buьayla<br />

gцlяшmишdи. Heyf иndиkи naьыllarda padшah fиlan olmur,<br />

yoxsa bundan yaxшы bиr xacя dцzяltmяk olardы.<br />

Mцьяnnи vя tяbии kи, produsserи dя ичяrи daxиl olduqdan<br />

sonra cangцdяn ardlarыndan keчиb qapыnы юrtdц.<br />

Produsserиn qucaьыnda tutduьu шabalыdы rяnglи pekиness<br />

oьrun- oьrun dюшlяrиnиn arasыna sallanan цzяrиnя<br />

"allah" yazыlmыш klonu yalayыrdы. Hec cцr cцrяtи чatmыrdы<br />

deyяsяn pekиnessиn mяtlяbя keшmяyя. Yarычыlpaq<br />

qadыnlarыn dюшlяrиnиn arasыnda "allah" yazыlmыш klonlarы<br />

(bu an adamыn цrяyиndяn allah olmaq keчиr), telefonlarыnda<br />

mцqяddяs yerlяrиn шяkиllяrиnи, evlяrиndя, maшыnlarыnda<br />

bыьlы-saqqallы mцqяddяslяrиn portretlяrиnи<br />

gюrяndя yadыma hяmишя bиr lяtиfя dцшцr. Amma<br />

юncяdяn xяbяrdarlыq edиrяm mяtиndя ermяnи obrazы<br />

var, hцrkmяyиn.<br />

Eчmияdzиndя bиr qarьa hяr gцn gяlиb qonurmuш kиlsяnиn<br />

gцmbяzиndяkи xaчыn цzяrиnя onu batыrыb- yяnи<br />

цstцnя sычыb uчub gedиrmиш. Bиr belя, beш belя bundan<br />

qяzяblяnяn keшиш elяmя tяmbяllиk bиr gцn cцbbяsиnиn<br />

яtяyиnи qatlayыb dыrmaшыr kиlsяnиn baшыna vя xaчыn yanыna<br />

kasada чaxыr sцzцb qoyur. Yenя dя hяmишяkи kиmи<br />

dцnyanы gяzиb dolaшdыqdan, tцlkцlяrlя mяzяlяndиkdяn<br />

sonra qarьa sычmaq vaxtы gяlяndя gяlиb qonur xaчыn<br />

baшыna. Kasadakы чaxыrы gюrяn qarьa xaчa sычa-sычa<br />

яmяllи baшlы keyf elяyяndяn sonra keflяnиb kяllяmяyяllaq<br />

gяlиr gцmbяzdяn yerя dцz dцшцr keшишиn ayaqlarы altыna.<br />

Keшиш dя qanadыndan tutub юzц sяvиyyяsиndя<br />

qaldыrыb dцz sиfяtиnя baxa-baxa- xaчpяrяstsяn xaчы nиyя<br />

batыrыrsan, mцsяlmansan чaxыr nиyя ичиrsяn- deyиr.<br />

Katиblяr rяsmиyyяt xatиrиnя bиr-иkи qeyd aparana<br />

kиmи gяl mяn dя sяnя bиr az da mцьяnnиdяn danышыm. Bu<br />

mцьяnnи elя gюzяl иdи kи, yemя, ичmя onun xяttи-xalыna,<br />

gцl camalыna tamaшa elя, цzц ay kиmи gиrdя, ceyran<br />

gюzlяrи canalan, qaшlarы kaman, dюшlяrи Novruzacan<br />

qalmыш nar, baldыrlarы balыq kиmи sцrцшkяn, budlarы иsя<br />

cяrco yemиши kиmи dцmaь vя шиrиn иdи. Qяddи яlиf, nяfяsи<br />

яnbяrbu иdи, pцstя dяhanы шяkяr иdи, o elя gюzяl иdи kи,<br />

aya deyиrdи: sяn чыxma mяn чыxыm. Elя bиl sяma ulduzu,<br />

ya qыzыldan tиkиlmиш gцmbяz, ya da duvaqdan чыxmыш<br />

gяlиn иdи, bu barяdя шaиr yaxшы deyиb:<br />

Qardan aь dишlяrи sяf-sяf dцzцlцb,<br />

Andыrыr dцrrц, ya kиprиk gцlцnц.<br />

Qara zцlfцndяkи parlaqlыqdan<br />

Sцbhцn aydыnlыьы solьun gюrцnцr.<br />

Nazиrlяr onunla yataqlarыnы bюlцшmяk цчцn qanlы<br />

qovьalara gиrяr, sponsorlar klиp чяkmяk цчцn nюvbяyя<br />

durardыlar. Onun jurnallardakы yarиmчыlpaq шяkиllяrиnя<br />

baxa-baxa yenиyetmяlяr kяflяmя atar, gecяlяrи sцbhяcяn<br />

onun xяyalы иlя yataqda fыrlanardыlar. Yяqиn kи,<br />

onun bцtцn bunlardan xяbяrи yox иdи, o юzц bu gecяnи<br />

иkи nяfяrlя keчиrmишdи. Bяdяnиndяn sцstlцk hяlя dя<br />

чяkиlmяmишdи.<br />

Hakиm hadиsяnи tяfяrrцatы иlя danышdыqdan sonra nя<br />

цчцn qяmlи, иnsanlarы dцшцndцrяcяk, xяyalalra<br />

qapdыraraq toylarыnы, kяnddя bыraxыb gяldиklяrи<br />

valиdeynlяrиnи, baшqasыna яrя gedяn sevgиlиlяrиnи andыran<br />

mahnыlar oxuduьunu soruшdu. Mцьяnnи dя:<br />

-Mюhtяrяm hakиm fцrsяtdяn иstиfadя edиb burdan<br />

xalqыm salamlamaq иstяyиrяm, hяr bиrиnи ayrы-ayrыlыqda<br />

юpцb baьrыma basыram, mяnи sevяnlяrя, fanatlarыma<br />

demяk иstяyиrяm kи, цzцlmяyиn, mюhkяm dayanыn bu<br />

mяnи sevmяyяn, sяnяtиmя paxыllыq edяn sяnяtчи<br />

yoldaшlarыmыn ишlяrиdиr. Ayaьыmыn altыnы qazыmaq иstяyиrlяr.<br />

Mяtиn olun, allah юzц kюmяyиmиz olacaq. Bиzиm xalq<br />

sяnяtkara qиymяt verяn xalqdыr, xalq bиlиr kиm яsl<br />

sяnяtkardыr kиm yox. Bu yerdя hakиm mцьяnnиnиn<br />

sюzцnц kяsяrяk bиr az qыsa danышmasыnы xahиш elяdи.-<br />

Mюhtяrяm hakиm, mяn gцnahsыzam, aь kaьыz kиmи<br />

lяkяsиzяm - gюzlяrи yaшarmыш, boьazыnы qяhяr bцrцmцшdц<br />

- mяn mцьяnnиyяm, mцьяnnиnи xalq yaшadыr, xalqыm da<br />

nя иstяyиr onu oxuyuram, bu vaxta kиmи onun иradыna<br />

mцxalиf heч nя oxumamышam!<br />

Hakиm lap baшыnы иtиrmишdи. Demяk иndи dя xalq<br />

gяlmяlи иdи mяhшяr ayaьыna. Xalq salona gиrяr-gиrmяz<br />

hakиmdяn иznsиz-fиlansыz baшladы danышmaьa:- Qarabaь<br />

mцharиbяsиndяn baшlayыb чadыr шяhяrcиklяrиndя, Dяdя<br />

Qorquddan baшlayыb Babяkdя, Koroьluda, ana laylasыndan<br />

baшlayыb tarиxи lap qяdиm dюvrlяrя gedяn<br />

muьam sяnяtиndяn (bu yerdя xalqыn arasыndan buxara<br />

papaqlы, яlиndя qaval tutmuш bиrи чыxыb bиr-иkи aьыz<br />

SEGAH oxumaq иstяsя dя hakиm иcazя vermяdи),<br />

Nиzamиdяn baшlayыb Bяxtиyarda dayandыlar. Bиr xeylи<br />

ишsиzlиkdяn, Bakы-Ceyhan boru xяttиndяn, xalq цчцn<br />

tяшkиl olunan konsertlяrdяn, seчkиlяrdя baш alыb gedяn<br />

saxtakarlыqdan, tяhsиldяkи bюhrandan, korrupsиyadan,<br />

иdmanчыlarыmыzыn uьurlarыndan, Olиmpиya komplekslяrиndяn,<br />

yenи salыnmыш yollardan, bahaчыlыqdan,<br />

yarmarkalardan, ишыq pulunun, qaz pulunun чoxluьundan.....<br />

xalq danышana kиmи mяn dя gedиm Quba zяhmяtkeшlяrиnиn<br />

tяшkиl etdиklяrи Yarmarkadan цч dяnя<br />

alma alыm bяlkя axыrda lazыm oldu.<br />

Cцmя, 8 Sentyabr 2006 19:27:53<br />

•<br />

84<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


Nurяddиn Иsmаyыl<br />

Gиrяyяnlиk<br />

"Cаnя cаn gиrmяklя cаndаn яskиk<br />

оlmаz cаn, еy шаhыm,<br />

Чох duаlаr qыldыm yеtmяkчцn dяrgаhыnа,<br />

еy шаhыm".<br />

3.Sаzlы шаиr dиlиndяn:<br />

"Mиnиllиk yоl gяlиb, dаstаn bаьlаdыm шаnыnа,<br />

Аl sаzыm, чяk nаzыm, иzn vеr, gиrиm bоstаnыnа".<br />

s a t и r a<br />

Fиzиоlоjи аьrыlаr kоmplеksиnи<br />

юzцndя еhtиvа еdяn gиrяyяnlиk<br />

mяfhumu hаqqыndа<br />

хяyаlа dаldыqcа mяnиm bu hаlяtи<br />

yашаyаn Аzяrbаycаn vяzиfяbаzlаrыnа,<br />

hяmчиnиn bu gиrиntиlи-чыхыntыlы lаbrиntиn<br />

аludячиsи оlаn dиgяr vцcudи-bияmяllяrя<br />

yаzыьыm gяlиr. Яslиnя qаlsа gиrmяk<br />

sюzцnц bашqа dиllяrя hяrfи tяrcцmя<br />

еtsяk о qяdяr dя bияdяb sяslяnmиr.<br />

Zаmаnыndа bиzиm dиlиmиzdя dя hеч bu<br />

sюzцn qяbаhяtи yох иdи. Mяsяlяn,<br />

qяhrяmаnlыq nцmunяsи оlаn "Kоrоьlu"<br />

dаstаnыndа Kоrоьlunun yеddи qаzаn аш<br />

yеyяndяn sоnrа mеydаnа gиrиb, sultаn<br />

qошunlаrыnы lеш-lеш цstцnя qаlаmаsыnа<br />

kиm nя dеyя bиlяr Vя yахud rеjиmя<br />

qаrшы mцbаrиzяdя аrdыcыl dяstи-хяttи иlя<br />

sечиlяn pаrtиyаlаrыn bиr blоkа gиrиb<br />

"Аzаdlыq" blоku yаrаtmаьыnа kиm pиs<br />

mяnа vеrя bиlяr Hеч Аzяrbаycаn<br />

hюkumяtиnиn bиr sыrа юhdяlиklяrlя<br />

Аvrоpа Еvиnя gиrmяsи dя pиs yоzulа<br />

bиlmяz. Sаdяcя "qыsqаnc" mцхаlиflяr<br />

оnun qаzаndыьы hаkиmиyyяt hаqqыnы<br />

fцrsяtlяyиb, zоrlа яlиndяn аlаn<br />

rяqиblяrиnя pаtаlоjи yаnашdыьыnа gюrя<br />

иqtиdаrdашlаrыn hаkиmиyyяtя чаtmаq<br />

yоlundа gиrmяklиyиn цzцcц яzаbыnы<br />

dцzgцn qиymяtlяndиrmяyи юzlяrиnя<br />

rяvа bиlmиrlяr. Sюhbяt юz аrаmыzdа,<br />

gяlиn bиr аnlыьа юzцmцzц mцnsиflяr<br />

hеyяtиndя tяsяvvцr еdяk. Gюrяk,<br />

hаkиmиyyяtя чаtmаq yоlundа kиm<br />

dаhа чох bяlа gиrdаbыnа yuvаrlаnыr.<br />

Hюrmяtlи mцхаlиflяr иqtиdаrdаn yаnыqlы<br />

оlduqlаrыnа gюrя bu sаhяdя юzlяrиnи<br />

dаhа чох cяfаkеш gюstяrяcяkdиr. Mяn<br />

dя cаnыm hяr иkиsиndяn yаnыqlы bиr<br />

yаzаr kиmи bu ишя "prоtиv" gеdяcяm.<br />

Vя bеynяlхаlq tяшkиlаtlаrыn gюrцmcцl<br />

mцшаhиdяsиnя яsаslаnыb sцbut еdяcяm<br />

kи, mцхаlиfяt оlаrаq ачыq sяmа аltыndа<br />

rяqиblя цz-цzя gяlиb kиши kиmи<br />

dюyцшmяk dаhа чох аsаndыr, nяиnkи<br />

mиllи sяrvяtиmиzиn dяyиrmаn dашы tяk<br />

цyцdцldцyц шаh mяdяsиnиn цzц ашаьы<br />

hяrяkяt еdяn "еlеvаtоr"unа цzцyuхаrы<br />

gиrиb pаrаzиt hяyаtыnы yашаmаq. Яlbяttя,<br />

kяnаrdаn bахаnа dюyцш аsаn gяlиr.<br />

Mцхаlиfяtчиlяr yаddаn чыхаrmаmаlыdыrlаr<br />

оnlаrыn mцbаrиzя mеydаnlаrыnа<br />

gеdяn yоllаrы gеnиш, zаvаllы<br />

rяqиblяrиn hаkиmиyyяt pиllяsиnя dыrmашаn<br />

cыьыrlаrы иsя dаr-dцdцkdцr.<br />

Gиrmяyиn vя gиrиnmяyиn yоllаrы<br />

mцхtяlиf оlsа dа, оrа gеdяn yоl bиrdиr,<br />

rцtbяsиndяn, vяzиfяsиndяn vя еlmи<br />

dяrяcяsиnяd аsыlы оlmаyаrаq cцmlя<br />

sцrtцklяrиn yоlu о gиrишdяndиr. Vя юzяl<br />

gиrиb-gиrишmяk dяst-хяttиn оlmаsа иllяrlя<br />

nюvbяdя cаnыn чцrцmяlи оlаcаq.<br />

Mяmlяkяtиmиzdя vяzиfяbаzlыq vя rяhbяrbаzlыq<br />

mяrяzиnя dцчаr оlаnlаrыn<br />

sаyыnыn аz оlmаdыьыnы nяzяrя аlsаq bu<br />

prоsеdurаnыn hеч dя аsаn bаша<br />

gяlmяdиyиnи хяyаlяn fяhm еtmяk оlаr.<br />

Dиqqяtlи охucunu gиrиntиlи-чыхыntыlы<br />

mюvzu gиrdаbыndа rяncиdя еtmяmяk<br />

цчцn sаdяcя, хцsusи gиrяyяnlиk dяstхяttи<br />

иlя sечиlяn иqtиdаrdашlаrыmыzыn<br />

pоеtиk sыrаsыnы dцzmяklя Dиbачяnи<br />

"dеdиlяr-dеdиm" sоnluьu иlя bиtиrmяyи<br />

mяslяhяt bиldиk.<br />

Dеdиlяr:<br />

1.Bаш mяmur dиlиndяn:<br />

"Mяn шаhlаr yоlundа cаnlаr vеrиb gяlmишяm,<br />

Gиrmяk dяrsиn ustаdыmdаn аlыb, gяlmишяm".<br />

2.Yаlаnчы шеyх dиlиndяn:<br />

4.Sюzlц шаиr dиlиndяn:<br />

"Mяn шаиrи - qаbиlяn, sюzцm dеyяrяm,<br />

mяrdаnя,<br />

Gиrяnlяr, gиrmяsиn, mяndяn яvvяl mеydаnя".<br />

5.Sяnяtчи nаzиr dиlиndяn:<br />

"Bцlbцlц zаrяm, qаlmышаm nаlаn,<br />

gюzцm gиryаnя,<br />

Gеtdи шаhыm, аmаn, sаldы zцlm иlя<br />

mяnи zиndаnя".<br />

6.Аktyоr, dеputаt dиlиndяn :<br />

"Gиr kи, gиrmяk gяrяkиr, gиrmяlи<br />

kаrхаnяlяrя,<br />

Gиrяyиb sюz qошаlыm, bашqаnы<br />

bцtхаnаlяrя".<br />

7.Hяkиmbашы dеputаt dиlиndяn :<br />

"Bяlа gиrdаbыnа gиrиbяn, gиrиftаr оlаlы,<br />

Mяn bиr tяbиb иkяn gцnbяgцn rяngиm sаrаlы".<br />

8.Tаrихчи аlиm dиlиndяn :<br />

"Mяn tаrихи zяmаnяdяn Zоhhаk dяrsиn<br />

аlmышаm,<br />

Sцflи bиr yоl qяtи иlя bашыm bяlаyа<br />

sаlmышаm".<br />

9.Fцzul bиr dеputаt dиlиndяn:<br />

"Yоl vеrиn mяn dя gиrиm dцkkаnы-bаzаrыnа,<br />

Qоymаyыn cаnыm dцшsцn hиcrаn аzаrыnа".<br />

Dеdи:<br />

"Cаn аьrыsы sиzdяn хошdur mяnя еy rяfиq,<br />

Vяslя yеtmяkчцn dяrdя dюzmяk gяrяk,<br />

еy rяfиq.<br />

Mяn nя kаrяyяm qыlаm sиzя еtиrаzыm,<br />

Sиzdяn gцc аlыr mяnиm kцllи еhtиrаsыm.<br />

Mяnи sиzlяrsиnиz dиngиldяdиb-dиndиrяn,<br />

Ыlhаm аtыmы mиllяt цstцnя sцrdцrяn.<br />

Sиzиnlя cаnbиr оlmаqdа dаиm sяrяfrаzаm,<br />

Аyrы dцшsяm sиzdяn yаrыtmаz bиr nаtаrаzаm".<br />

•<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 85


Âëþáëåííîñòü<br />

Áàõòèÿð Ìàìåäîâ<br />

www.hayam.spinners.ru<br />

e-mail:bmsoul@rambler.ru<br />

Âëþáëåííîñòü - ýòî áîëüøå, ÷åì ëþáîâü,<br />

Îíà íàìíîãî âûøå âåðíîé äðóæáû.<br />

Îíà ÷èñòà, áåññìåðòíà, ÷åì ëþáîâü,<br />

Ëþáîâü ñî âçãëÿäà ïåðâîãî íàâåêè.<br />

Âëþáëåííîñòü - ýòî ìèã è íàâñåãäà,<br />

Ïîäàðîê íåîæèäàííûé, ÷òî æäåøü òû.<br />

Îíà âîçäåéñòâóåò, ñâÿòàÿ êàê âîäà<br />

Ñìûâàåò ãðÿçü âñåé æèçíè, ÷òî æèâåøü òû<br />

Âëþáëåííîñòü çàñòàâëÿåò âñåõ ëåòàòü,<br />

Íå ÷óâñòâóÿ àæ çåìëþ ïîä íîãàìè.<br />

Îíà íàñ âûíóæäàåò ðàçðóøàòü,<br />

Âñå ïðèíöèïû, ïðèäóìàííûå íàìè.<br />

Âëþáëåííîñòü - ïåðâûé øàã ê áîëüøîé ëþáâè,<br />

Îíà ïðè÷èíà áåñêîíå÷íîé ñòðàñòè.<br />

Îíà íå òðåáóåò âçàèìíîñòü ó ëþáâè,<br />

Îíà íå òðåáóåò âçàèìíîñòè ó ñòðàñòè.<br />

Âëþáëåííîñòü íàñ òîëêàåò ñîçäàâàòü,<br />

Îíà âñåãäà ïðè÷èíà âäîõíîâåíèÿ.<br />

Íàì íå äàåò â äåïðåññèþ âïàäàòü,<br />

Íàì ïîìîãàåò íå òåðÿòü ìãíîâåíèÿ.<br />

Âëþáëåííîñòü çàáûâàåò â æèçíè çëî,<br />

Îíà ïðè÷èíà ëèøü äîáðà òâîðåíèÿ.<br />

Îíà ïðîùàåò âñåì ëþáîå çëî,<br />

È âñåì âî âñåì äàåò áëàãîñëîâåíèå.<br />

Âëþáëåííîñòü - ñîñòîÿíèå Äóøè,<br />

Êîãäà òû õî÷åøü æèòü è òîëüêî äóìàòü.<br />

×òî ñäåëàòü äëÿ ëþáèìîé îò Äóøè,<br />

×òîá áûëî åé ïðèÿòíî, ÷òî ïðèäóìàòü.<br />

Âëþáëåííîñòü íå ïîçâîëèò íèêîãäà,<br />

Îáèäåòü òó, ÷òî ëþáèøü áåç çàáâåíèÿ.<br />

È íå äîïóñòèò íè ñëåçèíêè íèêîãäà,<br />

×òîá ïîÿâèëîñü â íåé îò íåäîóìåíèÿ.<br />

Âëþáëåííîñòü êàê íàðêîòèê íà çåìëå,<br />

Òåáÿ âåäåò ïîä ñòðîãèì íàáëþäåíèåì.<br />

Òåáÿ íå áðîñèò íèêîãäà íèãäå,<br />

Òû áóäåøü íå îäèí ñðåäè îêðóæåíèÿ.<br />

Âëþáëåííîñòü êðàñèâåå, ÷åì ëþáîâü,<br />

Îíà íàñ äåëàåò ê ëþáèìûì âåðíûì.<br />

Âëþáëåííîñòü - ýòî ïüÿíàÿ ëþáîâü,<br />

Íàìíîãî ëó÷øå, ÷åì áûòü â æèçíè òðåçâûì.<br />

Âëþáëåííîñòü ñîçäàâàëî âñå âîêðóã,<br />

Ëþáîâü æå ëèøü ïîääåðæèâàëî ýòî.<br />

Âëþáëåííîñòü ñ÷àñòüå ïðèíîñèëî âäðóã,<br />

Ëþáîâü æå ëèøü ïîäïèòûâàëî ýòî.<br />

Âëþáëåííîñòü è ëþáîâü - ýòî âåñíà,<br />

Âëþáëåííîñòü áåç ëþáâè êàê ïðîñòî ëåòî.<br />

Ëþáîâü æå áåç âëþáëåííîñòè ïóñòà,<br />

Õîëîäíà êàê çèìà, êàê îñåíü áëåêëî.<br />

Âëþáëåííîñòü íå ïðîõîäèò íèêîãäà,<br />

Ïóñòü äàæå íåòó ðÿäîì ÷åëîâåêà.<br />

Ëþáîâü æå èñ÷åçàåò èíîãäà,<br />

Õîòÿ æèâåøü òû ðÿäîì ñ ÷åëîâåêîì.<br />

Èãðà âî âëþáëåííîñòü î÷åíü êîðîòêà,<br />

Âëþáëåííîñòü âå÷íà äàæå áåç îòâåòà.<br />

Âëþáëåííîñòü âûäàþò âñåãäà ãëàçà,<br />

À âîò ëþáîâü ìåðòâà, êîëü áåç îòâåòà.<br />

•<br />

86<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


севинc пярваня<br />

yeni шerlяr<br />

аналыг синдрому<br />

-эцъ вер, що<br />

-эцъ вер…<br />

индиъя башы чыхаъаг<br />

эцъ вер, що<br />

-бу нядир, бцтцн эцъцнц сифятиня вермисян<br />

гыпгырмызы хоруза охшайырсан<br />

-эцъ вер, що<br />

бир аз да<br />

аща, азъа галыб<br />

бу дям алтдан<br />

сяня доьру йерийян<br />

эинекологун ялъяксиз яли<br />

вя маникцрлц дырнаглары<br />

"аьрыкясиъи" кими<br />

чырпылыр бятниндяки аьрылара<br />

-эцъ вер, що<br />

"йохса, ушаг юлцр!"<br />

бу дям дцшцнмяйя дя<br />

вахт тапырсан<br />

"аман, 9 айлыг язиййятим эетдими бада!"<br />

бир йандан да<br />

щятта ималядян сонра да<br />

алтыны батыра биляъяйин горхусу<br />

тярк етмир сяни бир ан<br />

будур, ири бир гайчыйла<br />

щяким сяня йахынлашмада<br />

айагларын "фалаггада"<br />

зярря олду ки, бу<br />

аьрыларынын йанында<br />

сяни бир ясэи кими<br />

неъя кясдиклярини<br />

ганыны неъя ахытдыгларыны<br />

эюрмяк имканын йох…<br />

эцзэц эятиряси дейилляр ки…<br />

щякимин: "ахырынъы дяфя<br />

мющкям эцъ вер, що"- демясийля…<br />

илащи, рущму бядяндян хилас олду<br />

узун гябизликдян сонра<br />

баьырсагларынымы динъялтдин<br />

щямин ан<br />

дейя билмирсян<br />

там башга дуйьудур бу<br />

юнъя балаъа баш пейда олаъаг<br />

гычларынын арасында<br />

сонра сян ей язямятли гадын<br />

эюряъяксян<br />

онун зцщур мярасимини<br />

байаг ъырдыглары йердян<br />

йеня ясэи кими<br />

ийняляйиб тикяъякляр сяни<br />

бир достумдан 8 дяфя<br />

аборт етдийиня эюря<br />

язиййят чякян гадына…<br />

бунунла битмир бу иш<br />

доьушдан сонра<br />

сол эюзцмдя чяплик йарандыьыны<br />

эюзцмцн тез-тез сяйридийини<br />

щамыдан<br />

хцсусян дя гайынанамдан<br />

эизлятмяйим траэифарсдыр<br />

бился о, мяни<br />

В елементин юзц кими<br />

тяшвишля гаршылайар чцнки…<br />

чыхардыьым эемаройданса,<br />

яримин дя хябяри йох<br />

неъя дейярляр,<br />

щцнярли адам архасындан<br />

шикайят етмяз…<br />

сол дюшцмцн саь дюшцмя нисбятян<br />

кичилмясини<br />

цстялик салланмасыны ися<br />

о, щеч бяйянмяди…<br />

буну эизлятся дя билирям<br />

бцтцн бу щянэамядян сонра<br />

гадынларын щяля дя доьмаг<br />

истяйиня вя баъарыьына<br />

щейрятлянмяк олар анъаг<br />

вя йашлы нянялярин дя бу ишдя яли вар:<br />

доьдугъа арвадын ъаны йцнэцлляшяр -<br />

дейимлярийля<br />

билирсянми, гадын достум<br />

сяня нийя дейирям бунлары<br />

мян щамиляйкян<br />

кимся сюйлямяди бу барядя<br />

щятта щякимляр дя<br />

анъаг дюлцн дурумуйла марагландылар<br />

щямишя додагларымы юпцшя бойайан яримся<br />

анъаг эюбяйимдян юпмяйя башлады…<br />

инсанлыг щаггында<br />

бяд-бяд фикирляря дцшдцм<br />

алдадылдыьымы зянн етдим<br />

вя йалныз о анда анладым ки<br />

танры тяряфиндян<br />

чох эюзял дцшцнцлмцш<br />

ещтирас вя севэи<br />

тялядя йем имиш садяъя<br />

мяним инкубатор ролу дашымама…<br />

даща сонра<br />

йухусуз эеъялярин башлайаъаг<br />

дейилян наьыллардакы<br />

балоьлан яшряфовун охудуьу мащнылардакы<br />

кими<br />

дюзцмлц олмайаъагсан…<br />

бир дя айылаъагсан ки,<br />

аз гала боьуб юлдцрмяк истяйирсян<br />

сяня язаб верян кюрпяни<br />

онун аъизлийи<br />

вя ширинлийи<br />

бялкя дя доьмалыьы<br />

сахлайаъаг яллярини<br />

анъаг анлайаъагсан ки,<br />

инсанларынын щамысы<br />

невроз олан бу юлкядя<br />

доьулан кюрпяляр дя невроз олмалы<br />

ясябинля ойнамалы<br />

о заман баьышлайаъагсан<br />

вя севяъяксян о кюрпяни<br />

гыз, йа оьлан олмасындан асылы олмайараг<br />

сутканын дюрддян цчцнц<br />

она сярф етдийин<br />

юмрцнц санийябасанийя<br />

кюрпяня баьышладыьын щалда беля<br />

йалныз севяъяксян<br />

сачларыны дарамаьа<br />

йуйунмаьа<br />

туалетя эетмяйя беля<br />

заманын олмадыьында да севяъяксян…<br />

щям дя севиняряк<br />

о, бюйцдцкъя<br />

язиййятинин бир щиссяси<br />

архада галды дейя…<br />

ян писи дя одур ки,<br />

бу эцнядяк сяня ял галдырмайан севэилин<br />

мящз о кюрпяйя эюря<br />

сяня илк силляни вураъаг<br />

амма сян севмяйя давам едяъяксян<br />

чцнки Стеfан Свейгин дедийи кими<br />

биз инсанлары<br />

онлара етдийимиз<br />

йахшылыглара эюря севирик<br />

ейни мянтигля<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 87


етдийимиз писликляря эюря<br />

нифрят елямялийик…<br />

***<br />

ичимдян чюля фырладын<br />

инди щансыса гушун<br />

гырылмыш ганады гапым…<br />

***<br />

ушаьын мянасыны дярк етмядян<br />

ъинсиййят цзвцнц ялляшдириб<br />

онанизмля мяшьул олдуьу кими<br />

сян дя ясяблярими ялляшдирирсян…<br />

билмядян щяр шейин<br />

сяня баща отураъаьыны<br />

индиъя эялян гатарын<br />

алтына итяляйяъяйям сяни…<br />

***<br />

юзцмц хяйанят етмямяйя<br />

зорладыьым йай эеъяляри<br />

йухумда танымадыьым<br />

кишийля севиширям<br />

сабащадяк…<br />

вя сящяря доьру<br />

чийними гуъаглайыб<br />

мяня сохулан яримя<br />

пычылдайырам аъизъя:<br />

индиъя йухуда эюрцрдцм сяни.<br />

***<br />

гызымын алтыны дяйишиб<br />

зибил гутусуна атдыьым<br />

няъисли памперслярини<br />

аъындан юлмямякчцн йейян Шарикин<br />

юзцнц тящгир етдийини<br />

дцшцнсям дя юнъя<br />

хатырладым ки…<br />

арыларын ифразатыны йейян инсанлар<br />

щеч буну юзляриня тящгир саймырлар<br />

мясялян, биз бирисини<br />

язизляйяряк сюйсяк, мцтляг дейяъяйик:<br />

"аьзына ары поху!"<br />

йахуд да<br />

"филанкясин поху дадлыды<br />

мянимкися йох"-дейя<br />

тез-тез тяяссцфлянирик<br />

эюрясян, биз щардан билирик<br />

киминкинин дадлы<br />

киминкинин дадсыз олдуьуну…<br />

***<br />

йаьышы ъанына чякян<br />

мяндилди<br />

йашадыьым евин диварлары<br />

щеч романтика йох бу йаьышда…<br />

Yalnыz bиr durum<br />

•<br />

Юtmяmdяn юncя ,<br />

Arяш Saи<br />

Mяn Arяш Saи, 1981-cи иldя Tяbrиz шяhяrиndя<br />

anadan doьulmuшam.<br />

Alи tяhsиlatыmы Elektronиka teknesиyяnи olaraq bиtиrmишяm.<br />

Яdяbи yazыlarыm шeиr elяcя nяsr sahяsиndяdиr,<br />

demяlиyяm kи neчя vaxtdыr dastan (roman)<br />

sahяsиndя oxumaьa baшlamышam<br />

ama hяlя yazmaьa cяsarяt etmяmишяm.<br />

Bиr neчя mцddяtdя Yarpaq dяrgиsиlя<br />

яmяkdaшlыq etmишяm. Ancaq mяnи dцnyada tяkcя<br />

yaшatdыran bиr шey varsa<br />

o da яdяbиyyatdыr.<br />

www.qapqara.blogfa.com<br />

TOPRAQ TANRЫ<br />

Bиr neчя atdыmыmla<br />

Gecя evиndя<br />

Цzцlцшmяk duraqыndayam<br />

Sиzlяrdяn , yaшadыьыnыz evrяndяn .<br />

Tanrыsыz yaшayacaьam<br />

Bundan bяrи . . . цzцlцшmяk durumunadяk<br />

Yazыram<br />

Bundan bяrи . . . yazmamaьы ,<br />

Yaшayышыm<br />

Vя цzцlцшmяk melodиsи<br />

Sцzцlцr<br />

Dцшцncяmdяn, ичиmя;<br />

Yaшыma qяdяr acыlarы<br />

Damla-damla gюzlяrиmdяn<br />

Topluyub, qorumaqda<br />

Elя kи bиr kяrяdя ичяm<br />

Vя Topraq-Tanrыmы юpяm .<br />

Aьac olmaq иstяmиrяm<br />

Ayaь цstя<br />

Yaшayыb, юlmяyи ,<br />

Nяиsяyи юldцrцbsя юzцmdя<br />

Юzцmdя юlmяdяn<br />

Yenиdяn yaшamaьы sevиrяm<br />

Mяn Topraq-Tanrыmы sevиrяm .<br />

Иyиnя yerиklяyиrяm<br />

Yaz чaьы yaьmuru юpяndя .<br />

Topraq-Tanrыmыn qurtuluш damьasы<br />

Dцnяnиmdя mяnи uydurmuш<br />

Иndиsя yaшayышыmыn varaqlarыnda durur<br />

Belя kи yazmamaьы yazыram<br />

Bundan bяrи . . . ;<br />

Цzцlцшmяk duraьыndayam<br />

Yasaq olur adыm<br />

Evrяn varaqlarыnda .<br />

Bиrиsиnиn юldцrmяk peшиndяyяm<br />

Bиrиsи !<br />

Adы Yaxшыlыq<br />

Sormuшam aьыzlardan adresиnи<br />

Onu юldцrmяk zorundayam<br />

Dodaqlarы юldцrmяk peшиndяyяm . . .<br />

Usanmadan, Topraq-Tanrыmы юpmяk<br />

иstяyиrяm .<br />

Baьыrmaq иstяyиrяm uьurumu<br />

Torpaq-Tanrыmы юpmяk dюnяmиndяyяm<br />

Gecяdиr,<br />

Gecяnиn evиdиr<br />

Цzцlцшmяk halыndayam<br />

Topraq-Tnrыmы юpmяk halыndayam<br />

Цzцlцшmяk melodиsи<br />

Durur gecяnиn dцшцncяsиndя<br />

Hяlя dя!<br />

Gecяdиr<br />

Цzцlцшmяk halыndayam<br />

Burasы gecяnиn evи<br />

Topraq-Tanrыm юpmak иstяyиr mяnи . . .<br />

"SON DЮNЦM"<br />

Orada<br />

O dюnцmdя<br />

Иkи zиbиl daшqasы юnцmdя<br />

Чцrцmцш, yaшlы<br />

Иkи zиbиl daшqasы<br />

Sarы kюynяklи<br />

Kиrиmиш , soyuq dяstяklи;<br />

Sцpцrgяsи parчalanmыш<br />

Dяyяrsиz buraxыlmыш<br />

Иkи zиbиl daшqasы.<br />

O dюngя son dюnцm<br />

Xяzяllяr artиst<br />

Addыmlar yюnяtmяn<br />

Yaшam ekran olur<br />

88<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


Bюlцm-bюlцm.<br />

"O dюngя son dюnцm"<br />

Adlы bиr bюlцm:<br />

Mяn ekrandayam<br />

Цrяyиm xяzяl qoxusu<br />

Tцpцrcяyиm ьusl edиr onu<br />

Ayaq qabыm kюksцmdяn<br />

Bиtиrиr yolu<br />

Чюkdцrцr dиzlяrиmи sonsuz bиr seks zoru,<br />

Xяzяl sюyцnцr<br />

Mяnиm kюksцmdя<br />

Mяn ekrandayam<br />

Иnan!<br />

Qaldыrыmlar<br />

Taqqa-tuq dиnlяdиr bunu;<br />

"O dюngя son dюnцm"<br />

Burada<br />

Gecяdя<br />

Sяndя<br />

Adlы bиr bюlцm . . .<br />

Orada<br />

O dюnцm<br />

Bиrиsи, иkи zиbиl daшqasыndan dиnlяyиr юlцm<br />

Gecяlяr шяhvяt шиrnяшиr duvarlarыna<br />

Gцndцzlяr qoxu qovrulur sabahlarыna<br />

Orada<br />

O dюnцm<br />

Bиrиsи bel baьlayыr uzaqlarыna<br />

Bиrиsи<br />

Odur bяlkя!<br />

Иkи zиbиl daшqasы, bиrиsи<br />

Odur bяlkя<br />

Orada<br />

Bel baьlayыr uzaqlarыna . . .<br />

Orada<br />

O dюnцm,<br />

Иntиhar dюnяmи<br />

Aшmыш иkи zиbиl daшqasы<br />

Qaчmыш sцpцrgячи яmи<br />

Qurtulmuш bиr fяnяr saatdan<br />

Qыrыlmыш pandoldan, zaman<br />

Bцrцnmцш xяzяldяn mяkan<br />

"Yaшayыш"<br />

One - two - there<br />

Яkшыn!<br />

Baшlanыr yaшam:<br />

Ovuc - ovuc pыlakard<br />

Xы . . . ш , xыш , xышыltыlar alqыш;<br />

Xяzяl<br />

Addыmlar<br />

Kюksцm<br />

Юpцш-юpцш<br />

Bяdяn-bяdяnя<br />

Ekran . . .<br />

Orada<br />

O dюnцm<br />

Bиrиsи<br />

Иkи zиbиl daшqasы<br />

Orada<br />

O dюnцm<br />

Иntиhar dюnяmи<br />

Aшmыш<br />

Qaчmыш<br />

Qurtulmuш<br />

Qыrыlmыш<br />

Bцrцnmцш<br />

Daшqa<br />

Яmи<br />

Saat<br />

Zaman<br />

Mяkan<br />

Dayan!<br />

Dayan!<br />

Kat!<br />

Bиr dя<br />

Orada<br />

O dюnцmdя<br />

Иkи zиbиl daшqasы varmыш<br />

Yavaш-yavaш яkшыn<br />

Bиrdяn bиrя kat!<br />

BИZИM ШЯHЯR<br />

Шяhrиn gecяlяrиndя иntиhar qoxusu var<br />

Vя sяn nя bиlиrsяn<br />

Hяr gecя<br />

Bu шяhяrdя mиnlяrcя suчsuz kюrpя<br />

Чюrяk dяyяrиnя satыlыrlar<br />

Yяnи;<br />

Ana seks semboludur<br />

Vя ata bafыr ayaьыnda<br />

Qara dumanlar цчцn naьыl deyяn<br />

***<br />

Yalnыzca bu gecя sиzиnlя sыrdaшam<br />

Ta atыm-atыm mяn иlя gecя durumlarыnыn<br />

arasыnda nя olduьunu<br />

Sиzlяrя sюylяyяm:<br />

Чяn yatmш, шяhrиn hяr bиr yerиnя<br />

Vя acы qaranlыq, uшaьыn gюzlяrиnя<br />

Keчяr dя bиr kиши kartonla basdыrыlыb<br />

soyuqdan !<br />

Nя юzцn<br />

Nя anasыn<br />

Nя sabahыn<br />

Dцшцnцr<br />

Yalnыzca soyuq uydurub onu.<br />

Чяn yatыb шяhrиn hяr bиr yerиnя<br />

Vя ышыq dolu bиr evdя шяnlиk<br />

Susmadan sevиnc bцrцyцb hяr yanыnы ;<br />

Nя юzцn<br />

Nя anasыn<br />

Nя sabahыn<br />

Sanыr o durum<br />

Yalnыzca<br />

Ичgи<br />

Seks<br />

Hяшиш<br />

Ev dя dalьalanыr<br />

***<br />

- Burada bиlgиsayar qovuшdurur<br />

Bиzlяrи<br />

Bиr neчя dцymяnиn basmasы иlя ;<br />

Vя ayыrыr bиzи<br />

Bиrи _bиrиmиzdяn<br />

Bиr dцymяnиn basmasы иlя. -<br />

Burada yaшamaq, sevda vя юzlцk<br />

Чalьыlardadыr,<br />

Hяr gцn yuxudan durarkяn<br />

Dяyишиk шяkиlя чevrиlmиш dяmиrlяrlя<br />

Иlgиlяnиrlяr иnsanlar<br />

Vя o...f , чичяk daha bиr tюhfя deyиl<br />

Bиrи-bиrиnи яzиzlяtmяyя.<br />

Telgraf sиmlяrиndя gюrцшmяk,<br />

Duyьusuz яllяr ,<br />

Abunmanlarыn uduzmuш keчяrlяr,<br />

Aldatan ay ,<br />

Yalqыz baxышlar,<br />

Tanышlыq heykяlи,<br />

Acы dodaqlardan bиtmиш acы юpцшlяr ,<br />

Bиzиm шяhяrиn eyn tяrиfиdиr.<br />

* * *<br />

Dышarыdan evя qayыdarыm<br />

Gцzgцdяn baxышыm dиkиlиr gюzlяrиmя,<br />

Gюzlяrиm hяyatыn rяngиnи uduzmuш.<br />

Fиkrя cumanda<br />

Dцшцncяm hяr atыmыmla sяrиlиr<br />

ayaqlarыmыn altыna.<br />

Чяnlи шяhяrиn hяr bиr yerи eyndиr.<br />

Чяn yatmыш шяhяrиn hяr bиr yerиndя<br />

gюzlяrиmи yumanda;<br />

Gюrцrяm:<br />

Bиr dar kяndиrиnи qoca sюyцdя baьlayыrlar,<br />

Sыx bиr orkestra "Юlцm sяmfonиsи" yapыr,<br />

Mяn qara geymишяm<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 89


Gцzgц яlиmdяdиr<br />

Vя son baxышlarыma baxыram.<br />

Sonra kюlgя kиmи bиr иz<br />

Qulaьыma pычыldayыr:<br />

Bunlarы sяnиn ичиn yapыrlar.<br />

Betondan aьиr atdыmlarыmы yerdяn ayиrиram<br />

Ap-aydыn чaydan keчиrяm<br />

Dar kяndиrиnи boynuma salыram<br />

Qoca sюyцd aьlayыr,<br />

"Юlцm sяmfonusu "yaranыr<br />

Vя mяn юlцrяm...<br />

Mяnи bиr kюtцk kиmи odlara yaxыrlar,<br />

Odlardan dышarыda<br />

Uzaqlarda bиr qыz durub,<br />

Barmaqlarиlя bozqurd sembolu чяkиr<br />

Vя яllяrиn aчыr<br />

Mяnи baьrыna чaьыrыr . . . !<br />

Qaчыram . . .<br />

Odlarыn son atdыmы haradadыr <br />

Hяr addыmыm иsя odlar bиr atdыm uzanыr ;<br />

O yanmыr ,<br />

Mяn yanыram . . .<br />

* * *<br />

Oyanыram<br />

Чяnя bцrцnmцш шяhяrи yenя gюrцrяm<br />

O qыzы dцшцndцkcя,<br />

Юzlцyцm tapыlыr<br />

Цrяk bucaьыnda<br />

Юzgцr yaшayыb, sяrbяst oluram<br />

Elя bиl юzцmя yaшayыram mяn dя<br />

Amma чяnя bцrцnmцш шяhяrdя<br />

Gerчяklяr yaшayыr:<br />

Bиrи kartonla basdыrыlыb<br />

Юzцnц uduzmuш ,<br />

Bиrи seks sembolu olur<br />

O bиrиsиdя uyuшdurucu цчцn naьыl deyяn<br />

Чяnя bцrцnmцш шяhяrdя<br />

Юzlцk ,<br />

Aь kиtabыn sиlиnmиш yazыlarы kиmиdиr.<br />

Elя kи юzцmц dцшцnяn durum<br />

Чыlьыn bиr gцlцш yelи qopur<br />

* * *<br />

Durumlar qan doьur<br />

Qulaqlar yalnыzca "Юlцm sяmfonиsиnи" duyur<br />

Vя чяn yatыb шяhяrиn hяr bиr yerиnя . . .<br />

Yaш ar Я s я n<br />

SAYЫQLAMAQ<br />

Bu gecя<br />

Sяhяrя qяdяr yazmaq иstяyиrяm<br />

Bяlkя dя sayыqlamaq.<br />

Sяnи sevdиyиmи demяk<br />

vя bundan юlmяk.<br />

Yaxud<br />

Ыnanmaq иstяmиrяm.<br />

Kaш kи,<br />

Amerиkada doьulsaydыm<br />

Vя ya<br />

Parиsdя.<br />

Onda<br />

Hяr шey gюzяl ola bиlяrdи<br />

Hяtta sex.<br />

29.1.2006<br />

Bu cыndыr dцnyaya<br />

Olursa baьlanmaq<br />

Amma sevmяk<br />

bu dцnyalыq dяyиl.<br />

Bunu bиldиm,<br />

Sevgиlиm.<br />

Bиzиm dцnyamыz<br />

Yasaqlarla yaranmыш<br />

soyuq bиr gцndя<br />

Deyиrlяr 7 gцndя.<br />

Dцzdцr<br />

Qar da gюzяldиr<br />

Amma чoxluq<br />

Korluqdur.<br />

Vя bиzиmkи,<br />

qяhbя bиr dцnya.<br />

90<br />

Sяn иsя<br />

telefon etmяkdяn dя чяkиnиrsяn.<br />

Bяlkя dя юlmцшяm,<br />

acыmdan<br />

yaxud<br />

acыьыmdan .<br />

Bяlkя dя hяr шey gюzяldиr<br />

vя mяn<br />

dцymuram bunu.<br />

Yox sevgиlиm<br />

Sevmяk bu dцnyalыq dяyиl<br />

Vя baшqa bиr dцnyanыn<br />

olduьuna ыnanmыram.<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />

QЯQЯШ<br />

Kцчяyя zиbиl atma<br />

Zиbиlя dцшяrsяn.<br />

Bяsdиr yerя tцpцrdцyцn<br />

Tцpцrcяyя boьularsan.<br />

Vя bяsdиr<br />

Kишиlиkdяn danышdыьыn<br />

Orqanыnы qaшыyarkяn.<br />

Sюyцш sюyяn aьzыnы baьla<br />

Ыylяndиrdиn havanы<br />

Bиr dя sиqaretиnиn dumanы.<br />

Vя ичdиyиn<br />

Cыndыr araьыn qoxusu.


Yox sюylяmя fиkrиnи<br />

Чцrцmцш beynиnиn zиbиlиnи<br />

Xotdarkяn Jиqulиnи.<br />

QOYUNLAШAQ<br />

13.2.2006<br />

Dцnяn eшшяk olmaq иstяdиm<br />

Bиlmяdяn чapdыrdыlar alяmиn yцkцn<br />

Vя ишlяtdиlяr durmadan.<br />

Anqыranda qamчыladыlar<br />

Ancaq hяrdяn yoncama bиr az arpa<br />

qatdыlar<br />

Bu mяnя yetяr dedиm.<br />

Bцgцn юkцz olmaq иstяdиm<br />

Sormadan ,<br />

Dиnmяdяn<br />

Шomlatdыlar mяnя<br />

Yиyяsиz torpaьыmы<br />

Buda yetmяzmиш kиmи<br />

Kяsdиlяr mяnи<br />

Vя яtиmи , sцdцmц , sцmцyцmц<br />

шeyиmи bele yedиlяr .<br />

Vя ...<br />

vя sabaq qoyun olmaq иstяrяm<br />

Bиlmяdяn<br />

Sormadan<br />

vя dцшцnmяdяn<br />

Sцrsцnlяr mяnи<br />

иstяdиklяrи yerя<br />

Bиr чoban vя kюpяkdя olsun.<br />

Bяslяnmяk ...<br />

Bяslяnmяk<br />

Kяsиlmяyя<br />

Vя yцn vermяyя<br />

Budur mяnиm gюrяvиm<br />

mяn иsя otarmalыyam<br />

Baшыmы qaldыrmadan<br />

Dиk baxmadan<br />

Yяnи<br />

Onlarыn иstяyи kиmи bяslяnmяlиyяm .<br />

Budur mяnиm<br />

vя mяnиm шяrяflи xalqыmыn<br />

keчmиши ,<br />

gяlяcяyи.<br />

Nя xoшdur<br />

Bunu uшaqlarыmыzada юyrяtmяlиyиk .<br />

Atalarыmыzыn bиzя юyrяtdиyи kиmи<br />

Artыq qoyunlaшmaq zamanыdыr<br />

Haydы ...<br />

REKLAM QЫZЫ<br />

Metronun dиvarыndan<br />

Asыlan reklam tablolarы<br />

Heч dя qaчmыr gюzdяn .<br />

Mяnя bax<br />

Mяnи seч<br />

Mяnи al<br />

Baьыrыrlar .<br />

Bиr qыzыn fotosu<br />

Reklamlarыn ичиndя<br />

Gюr necя dя gюzяldиr<br />

Vя mяn vuruluram bиr anda ,<br />

Reklam qыzыna .<br />

Qatar юz gurultusu иlя gяlиr<br />

Taka-taka tuk ...<br />

Taka-taka tuk.<br />

Vя qalыr шяkиl arxasыnda .<br />

Durmadan vaqona mиnиrяm<br />

Vя hяr шey arxada qalыr<br />

Unudulmaьa doьru<br />

Bцtцn olaylar kиmи .<br />

SЯNИ MЯNЯ YAШATMASЫN<br />

Bиr evиm olsun иstяrdиm<br />

Buчaьы olmasыn<br />

Dиrяnmяk цчцn<br />

Sцtunu olmasыn.<br />

Bиr dяrdиm olsun иstяrdиm<br />

Bиrazcиk sяnя oxшasыn<br />

Yяnи vяfasы olmasыn.<br />

Bиr gцnцm olsun иstяrdиm<br />

Sяnи heч bиlmяsиn,<br />

Sevишяrkяn odamda<br />

Sяnи mяnя yaшatmasыn .<br />

юylя bиr sяn иstяrdиm<br />

Sяnи heч ...<br />

Amma heч tanыmasыn .<br />

GЯL ЮPЦШЯK<br />

Sяnи юpmяk иstяyиrяm<br />

Hяrkяsиn юnцndя .<br />

Bцtцn яnяnяlяrя<br />

Vя sыxыcы tяrbиyяlяrя qarшы .<br />

Qoy poxqafalыlar<br />

Bиzи sюysunlяr<br />

Amma bиz durmadan sevяk<br />

Vя юpцшяk<br />

Цstяlиk dodaqdan.<br />

SЯN YOX ИDИN<br />

Mяn vя sяn,<br />

Sяn heч anlamadыn kи, mяnи<br />

Vя sevmяdиn.<br />

Amma mяn,<br />

Nя иsя ...<br />

sevdиm sяnи.<br />

Hяrшey sяnиn цчцn bиr oyun<br />

Vя sadяcя bиr tanышlыq.<br />

Mяnиm hиsslяrиm<br />

Elиt tиcarяt<br />

Yaxud<br />

Eylяncя mяrkяzи.<br />

Bиr (Dиrol) saqqыzы<br />

Yяnи qяrшиyиb<br />

Vя tollanmaqmыш taleиm.<br />

Sяn yox иdиn<br />

Vя olmadыn acы gцnцmdя.<br />

Pиs gцnцm<br />

heч bыraxmadы kи, mяnи .<br />

Sяn nяyиn юcцnц aldыn mяndяn<br />

Yaшamadыьыn sevgиnи ,<br />

Yaxud<br />

Qыrыlan xяyallarыnы.<br />

Vя bu arada<br />

Mяnиm suчum<br />

Tяkcя sяnи sevmяkmиш.<br />

Sяnиsя dцyma.<br />

Nя иstяyиrsяn dedиn<br />

Amma bиlиrdиn иstяyиmи.<br />

Gяl yalqыzlыьыmы paylaшma<br />

Vя tцpцr цzцmя,<br />

Bиr lama kиmи.<br />

Amma heч dцшцnmя etdиklяrиnи.<br />

Sяn Yenи Rakы qяdяr belя<br />

Bиlmяdиn hиsslяrиmи<br />

O иsя nя canlыdыr<br />

botulkada<br />

vя nя canlы иdиn<br />

юlцmцmdя.<br />

20.2.2006<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 91


Seymur Baycan<br />

seymurbaycan@gmaи l.com<br />

esseляр<br />

Иtя dюnmцш zиyalы<br />

Eskalatorda mяn yuxarы qalxarkяn<br />

anasыnыn qucaьыnda aшaьы enяn<br />

anasыnыn чиynи цstяn arxaya baxan<br />

o monqolsиfяt kюrpяyя<br />

nя qяdяr яl elяsяm dя, mяnи gюrmяdи.<br />

Ay Allah, onun o domba gюzlяrи<br />

elяcя ишыqlara, ишыqlara, ишы<br />

qlara baxыrdы.<br />

Murad Kюhnяqala<br />

Deyиrlяr Bишr Hafи adlы bиr sufи hяmишя ayaqyalыn gяzиrmиш.<br />

Ayaqyalыn gяzdиyи цчцn heyvanlar yolu murdarlamazmыш. Bиr<br />

gцn sяhяr юrцшя gedяn heyvanlardan bиrи yolu batыrыr.<br />

Heyvan sahиbи цzцn cыrыb, saчыnы yolur kи "Bишr Hafи юldц".<br />

Sahиl parkы, Axundov kиtabxanasыnыn hяndяvяrи mяnя boz,<br />

cansыxыcы gюrцnяndя bиlиrяm kи, Murad Kюhnяqala шяhяrdя<br />

yoxdur, nюvbяtи uьursuz xoшbяxtlиk axtarышыna чыxыb, цz tutub<br />

harasa gedиb. Яgяr sиz чиynиndя balaca, kюhnя чanta, baшыnы<br />

aшaьы salыb иtи, qыsa addыmlarla yerиyяn adam gюrsяnиz, bиlиn<br />

kи, o, Murad Kюhnяqaladыr.<br />

Murad Azяrbaycan яdяbиyyatыnыn canlы klassиkиdиr. O,<br />

anadangяlmя yenиlиkчиdиr. Murad "Gцmцш kuzя"dяn "Quш<br />

qrиpиnя yoluxmuш xalq шaиrи" poemasыna qяdяr az qala bцtцn<br />

janrlara чox ustalыqla mцracияt edиb.<br />

Murad yazmыr, o, шяkиl чяkиr. Onun hekayяlяrи, шeиrlяrи чox<br />

konkretdиr, yenиdиr, aktualdыr. Murad hяr шeydяn яvvяl<br />

яqиdяlи иnsandыr. Tanrы bu иnsana sяxavяtlя иstedad verиb.<br />

Muradы gюrяndя gцlцmsяmяmяk, цzц kцlяyя qarшы dayanmamaq<br />

mцmkцn deyиl. Чoxdan bu adam haqqыnda yazы yazmaq<br />

иstяyиrdиm. Onsuz da qulaьы bиrkalы xalq шaиrlяrиnиn o qяdяr<br />

trиbunasы var kи... Mяn dя Muraddan yazmayыm, bяs kиm<br />

yazsыn<br />

Muradыn hяyata, mцbarиzяyя sяslяyяn, optиmиst ruhlu шeиrlяrиnиn<br />

nцvяsиndя юldцrцcц pessиmиzm var. Adam gцvяndиyи,<br />

nиkbиnlиyиnя heyrяt etdиyи adamlarы kяdяrlи gюrяndя gюzц<br />

qaralыr, belи qыrыlыr. Vя nя yaxшы kи, heч olmasa bu xaraba<br />

qalmыш Azяrbaycanda Murad kиmи 10-15 adam yaшayыr hяlя.<br />

Bиzиmlя bиr gюyцn altыnda nяfяs alыr.<br />

Яhvalыm pиs olanda Muradыn "Dяrdalgиn" шeиrиnи oxuyuram:<br />

Ey gцnяшlи yurdun шяrqlи иnsanы!<br />

Nя vurulmusan bu qяmlяrя,<br />

Dяrd-bяladan hяzz alыrsan,<br />

Manyaksanmы<br />

Kюynяyиn cыrыqdыr - cяhяnnяmя kи,<br />

Bиr az da cыrыq kюynяklя gяz;<br />

Dabanы sцrtцlmцш, цstц sюkцlmцш,<br />

Su buraxan ayaqqabыnla<br />

Bиr tяpиk иlишdиr dяrdиn dalыna.<br />

Oьlunun keчяnиlkи шalvarыnы geyиn sяn<br />

Bиr az da gюdяk olsun,<br />

Qыzыnыn keчяnиlkи ayaqqabыsыnыn<br />

Sюkцlmцш yerlяrиnи юzцn tиk<br />

Sяn sapы dишиnlя dartdыqca<br />

Uшaqlarыn gцlцшяcяk<br />

Necяdиr, gюzяl deyиlmи<br />

Yazыnыn qяrиbя mиstиkasы var. Ola bиlsиn yazы zяиfdиr, amma<br />

sяmиmи yazыlыbsa, hansыsa hadиsяdяn doьulubsa, yцz faиz<br />

oxucunun ичиnи tяrpяdяcяk. Hяtta mяtn mцяllиfиn sиqaret<br />

чяkиb-чяkmяdиyиnи, gecя, yoxsa sяhяr tezdяn ишlяdиyиnи<br />

gюstяrиr. Hяssas oxucu mцяllиfиn yazы yazarkяn hansы hиsslяr<br />

keчиrdиyиnи duymalыdыr. Duymursa, o, eшшяkdиr. Иnsanlarы<br />

gцldцrmяyя hesablanmыш, hяyata sяslяyяn bцtцn шeиrlяr,<br />

hekayяlяr kяdяrdяn doьur. Mяn yцz yox, mиlyon faиz<br />

bиlиrяm Murad qыzыnыn keчяnиlkи ayaqqabыsыnыn sюkцlmцш yerlяrиnи<br />

tиkяndя, sapы dиши иlя dartanda uшaqlarы gцlцшцb. Bяlkя<br />

dя Murad "Dяrdalgиn" шeиrиnи иntиharыn bиr addыmlыьыnda<br />

yazыb. Amma o monqolsиfяt uшaq kиmи elяcя ишыqlara,<br />

ишыqlara, ишыqlara baxmaьa mяcburdur. Kamyu demишkяn,<br />

"юlяndя dя mцqavиmяt gюstяrmяlи". Bиz hamыmыz nиkbиn<br />

olmaьa mяhkumuq.<br />

Yazыnы Muradыn "Nиtq" hekayяsиnиn sцjetиnи qыsa yazmaqla<br />

bиtиrmяk иstяyиrяm. Bиr vиcdanlы zиyalы qonшunun kartondan<br />

92<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


dцzяltdиyи budkasыndan borca vermишel, toyuq budu, qяnd vя<br />

dиgяr hяyatиvacиb яrzaq alыr. Vяdя bиtиr, qonшu pulu tяlяb<br />

edиr. Zиyalы axшam ишdяn qayыdanda Allaha yalvarыr kи, onu<br />

иtя dюndяrsиn. Allah onun duasыnы eшиdиr, zиyalы иtя dюnцr. O<br />

atlana-atlana, sяrbяstcя budkanыn юnцndяn keчиr, hяtta<br />

sevиndиyиndяn bиr aьыz da qonшunun цstцnя hцrцr. Lakиn bu<br />

xoшbяxtlиk uzun sцrmцr. Hяyяt uшaqlarы иtи (oxu: zиyalыnы)<br />

daшa basыrlar. Sonda mцяllиf uшaqlara mцracияt edиr kи, heч<br />

vaxt kцчя иtlяrиnи daшa basmasыnlar. Kцчя иtlяrиnиn чoxu borc<br />

яlиndяn иtя dюnmцш vиcdanlы zиyalыlardыr.<br />

Haradasan, ay Murad Bяlkя sяn dя иtя dюnmцsяn!<br />

...Dцnяn "Praqa" restoranыnыn qarшыsыnda 242 nюmrяlи<br />

marшrut yolu keчяn bиr иtи vurdu!<br />

Koroьlu vя Hacы Mяmmяdov<br />

Gяlиn saz lazыm olanda qыlыnc, qыlыnc lazыm olanda saz чalan,<br />

юzцndяn zяиflяrя qan uddurub, юzцndяn gцclц иlя qarшыlaшanda<br />

sazыnы яlиnя alыb "and ичmишяm bu gцn dюyцш olmasыn"<br />

mahnыsыnы oxuyan Koroьluya шиddяtlи xalq mяhяbbяtиnиn<br />

sяbяblяrиnи araшdыraq. Bиrиncиsи, o, tacиrlяrи soyub kasыbkusuba<br />

paylayыrdы. Ыkиncиsи, yeyиb-ичяn kиши иdи, Чяnlиbeldя az<br />

qala hяr gцn kef mяclиsи tяшkиl edиrdи. Цчцncцsц, Koroьlu<br />

bяy юz dюvrцnцn яn saz шeylяrиnи (canlarы) yыьmышdы Чяnlиbelя.<br />

Onun шяnиnя aшыqlar dastan qoшub, bюyцk Цzeyиr bяy<br />

Hacыbяyov opera yazыb. Bиr oturuma yeddи qazan plov yeyиb,<br />

sonra aшpazы qazana basan Koroьlunun шяklи цstцnя vurulmuш<br />

kюynяklяrи cяnubda soydaшlarыmыz яyиnlяrиnя geyиnиb<br />

kцчяlяrя чыxdы. Bu da sevgиnиn bиr formasыdыr. Koroьlu<br />

haqqыnda hяlяlиk bu qяdяr.<br />

Bиz Hacы Mяmmяdovun иstиntaq иfadяlяrиnи dиqqяtlя oxuyub,<br />

mяhkяmяnиn gedишatыnы nяfяs dяrmяdяn, чox maraqla<br />

иzlяyиrиk. Mяn daha yazmыram Hacы bяy dцz dюrd иl oьurluq<br />

maшыnda necя Daxиlи Ишlяr Nazиrlиyиnя, ишя gяlиb-gedиb.<br />

Azяrbaycandыr, burada tяяccцblц heч nя yoxdur. Sadяcя<br />

mиllяtиn bцtцn sayыlan qяlяm яhlи Hacы Mяmmяdov<br />

mюvzusunda qяlяmlяrиnи sыnayыblar, mяn dя baшыmы baшlara<br />

qoшmaq иstяyиrяm.<br />

Baшa dцшя bиlmиrяm, mяhkяmяdяn reportaj yazan jurnalиstlяr<br />

necя Hacы Mяmmяdovu cиnayяtkar adlandыrыrlar<br />

Axы onun Koroьludan nяyи kяmdиr Цzцndяn nur tюkцlцr.<br />

Varlыlarы soyub юzцnя dцшяn payы kasыblara verиrmиш. O da az<br />

qala hяr gцn Koroьlu kиmи Qarabulaqda kef mяclиslяrи tяшkиl<br />

edяrdи. Mцьяnnиlяrи baшыna yыьыb hяyatыn dadыnы чыxarыrdы.<br />

Gedиn Qusara vя gюrцn camaat Hacы bяyиn xяtrиnи nя qяdяr<br />

иstяyиr. O, hяbs edиlяndяn sonra neчя-neчя qadыn mцьяnnиnиn<br />

klиpи yarыmчыq qalыb. Яgяr юlkяyя иcazяsиz bиr lax<br />

yumurta gяtиrmяk mцmkцn deyиlsя, Hacы bяyиn oьurladыьы<br />

adamlar mиlyonlarы necя, hansы цsullarla qazanыblar<br />

Deyиrlяr юlяn adam haqqыnda ya xoш sюz sюylяmяlи, ya da<br />

susmalыsan. Bиz susmayacaьыq, nя dя xoш sюzlяr<br />

sюylяmяyяcяyиk. Ad чяkmяdяn deyя bиlяrиk kи, Hacы bяyиn<br />

qяtlя yetиrdиyи mяlum mяrhum adam xeylи bяdbяxtиn cиbиnя<br />

nяшя atыb onlarыn yaxыnlarыnы soymuшdu. Mяrhumun cиbиnя<br />

nяшя atdыьы adamlar иndи Hacыnы sevmяsиn bяs nя etsиn Hacы<br />

nяиnkи Koroьludan kяm oьlandыr, bяzи parametrlяrя baxanda<br />

ondan hяtta цstцndцr. Ona gюrя dя bu adamlardan bиrиnи<br />

xalq qяhrяmanы, o bиrиnи cиnayяtkar adlandыrmaq tarиxи<br />

яdalяtsиzlиkdиr.<br />

Hacы bяydя yeganя qяbul etmяdиyиm hяrяkяt mцьяnnиlяrя<br />

hяddяn artыq pul xяrclяmяsиdиr. Gяrяk bиr az da vяkиllяr,<br />

jurnalиstlяr, шaиr-yazычы tayfasы цчцn tяrlяyяydи. Belя olsaydы,<br />

иndи Hacыnыn шяnиnя иkи roman, цч poema, yeddи dastan, bиr<br />

opera qoшmuшdular.<br />

Bиz o vaxt (1995-2005-cи иllяrdя) bиlmиrdиk kиm kиmи<br />

oьurlayыr. Heydяr Яlиyev sabиtlиyиndя heч kиmиn aьlыna<br />

gяlmяzdи kи, hansыsa dяstя gцndя bиr adam oьurlayыb mиlyon-mиlyon<br />

dollarыnы alыr. Nя bиlяk, bяlkя elя bu gцn dя hansыsa<br />

namяlum dяstя adamlarы oьurlayыr vя yaxыnlarыnы soyur.<br />

Bu dяstя Иlham Яlиyevиn иkиncи prezиdentlиyи dюvrцndя иfшa<br />

olunacaq vя xalq baш verяnlяrи чox normal qяbul edяcяk.<br />

Яgяr bu yazыnы hяmиn dяstяnиn цzvlяrиndяn bиrи oxuyacaqsa,<br />

lцtfяn yazыnыn mяzmununu dяstяnиn baшчыsыna чatdыrsыn. Qoy<br />

bu gцn adam oьurlayan dяstяnиn baшчыsы Hacы<br />

Mяmmяdovun yeganя sяhvиnи tяkrarlamasыn. hяrdяn шaиryazычы,<br />

jurnalиst, bяstяkar tayfasы цчцn dя tяr tюksцn. Hяlяlиk.<br />

Oьrudan oьruya halaldыr. Tanrы ишиnиzи avand etsиn!<br />

Vaьzal, gюmrцk,sяrhяd vя tualet<br />

Yol sцpцrяn qadыnlar<br />

Ot bичяn kишиlяrя parodиyadыr.<br />

Murad K.<br />

Hяr hansы юlkяnи tanыmaq цчцn vaьzaldan bиlet almaq<br />

(xцsusяn dяmиryolu vaьzalыndan), kюmrцk mяntяqяsиndя beш<br />

dяqиqя dayanmaq, sяrhяddяn keчmяk vя иkи-цч dяfя шяhяrиn<br />

(xцsusяn paytaxtыn) mцxtяlиf yerlяrиndя yerlяшяn tualetlяrя<br />

(Zamиn demиш, ayaqyolu чox romantиk sяslяnиr. Yцz faиz<br />

razыyam) baш чяkmяk kиfayяtdиr.<br />

Rasиm Qaracanыn sюzцnя иnansaq, beш-altы Norveч jurnalиstи<br />

bиr-neчя ay яvvяl цч Cяnubи Qafqaz respublиkasыnы gяzяrяk<br />

yцzlяrlя иctиmaи tualetиn шяklиnи чяkяrяk юz gюzяl mяmlяkяtlяrиnя<br />

qayыdыblar. Onlarыn nиyyяt vя mяqsяdlяrиnи шяrh<br />

etmяk иstяmяzdиm. Heч narahat olmayыn, hяr цч respublиkada<br />

vяzиyyяt eynиdиr.<br />

Vaьzaldan baшlayaq. Kassalarda kompцter arxasыnda<br />

яylяшяn qadыnlarыn geyиmи, saч dцzцmц, zahиrи gюrцnцшlяrи иlя<br />

ишиmиz yox. Hяr halda, kassalarda nяzakяtlи, gюzяl xanыmlar<br />

bиlet satsaydы, lap pakиzя olardы. Чox adи шeylяr adamыn<br />

ovqatыna xoш tяsиr gюstяrиr, ишиn uьurlu alыnmasыna, Az.TVnиn<br />

tяbиrиncя desяm, юz tюhfяsиnи verиr.<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 93


Bиzиm Bakы vaьzalыnda kassиr vяzиfяsиndя чalышan qadыnlarыn<br />

bяzиlяrиnиn meymuna oxшamalarы bиr yana (юzцmц sыьortalamaq<br />

цчцn qяsdяn "bяzиlяrи" yazыram. Doьrusu, kassиrlяr чox<br />

qorxulu mяxluqlardыr), adama heч adam balasы kиmи cavab<br />

da vermиrlяr. Elя bиl bиletи qapыb pulunu vermяyяcяksяn.<br />

Яksяr hallarda tяbии bиlet yoxdur. "Yoxdur"u dodaqlarыnыn<br />

ucu иlя sюylяyиb arxalarыnы adama sarы чevиrиrlяr. Onlarыn<br />

dиlиndя "yoxdur" kяlmяsи ...dиr (lцtfяn, nюqtяlяrиn yerиnи<br />

юzцnцz doldurun) kиmи sяslяnиr.<br />

Bюlgяlяrdя vяzиyyяt lap aьlamalыdыr. Sraьagцn иkи rayonda -<br />

Qazax vя Aьstafada bиlet tapa bиlmяdиm. Adam hяr шeyя<br />

gюrя vяsиqяnи gюstяrmяk иstяmиr. Onsuz da jurnalиstиn иt<br />

qяdяr hюrmяtи qalmayыb. Bиr dя kи, axы nяyя gюrя bиlet alanda<br />

mцtlяq vяsиqя gюstяrmяlиyяm<br />

Nя иsя, saь olsun яyalяt dostlarы, bиrtяhяr, mиn zцlmlя bиlet<br />

tapыb mяnи qatara dцrtdцlяr. Gиrdиm vaqona, kupelяrиn<br />

yarыsы boшdur. Vя alver baшlayыr. Bяlяdчиlяr yerlяrи иkиqat<br />

bahasыna satыrlar. Sяrnишиnlяr dя kassalara, bяlяdчиlяrя<br />

bяlяddиrlяr. Bиlиrlяr kи, zяhmяt чяkиb kassaya dar deшиkdяn<br />

baш soxmaьыn mяnasы yoxdur. Elя bиrbaшa stansиyaya gяlиrlяr.<br />

Ишverяnlиk-zad elяmиrяm, amma doьrudan da чox иyrяnc<br />

mяnzяrяdиr. Pul qazanыb bala saxlamaьыn mиn yolu var.<br />

Cяhяnnяmя, heч olmasa bиletиn 70 faиzиnи satыb 30 fazиnи<br />

юzlяrиnя alver цчцn saxlasыnlar.<br />

Qaldы kюmrцk vя sяrhяd. Иkиsи dя bиr-bиrиnиn tayыdиr. Yenя<br />

sraьagцn Qыrmыzы Kюrpцdя sяrhяdи keчиrяm. Hяrя яynиnя bиr<br />

forma geyиnиb. Formalыlardan bиrи pasportuma baxыb<br />

soruшur:<br />

keчяndя юzцmlя yalnыz vя yalnыz bиr чanta alt paltarы<br />

gюtцrяcяm. Юzц dя xeylи иstиfadя olunmuшlarы.<br />

Oнун бу мяшяггятлярдян<br />

хябяри йохдур<br />

(Kиmlиyиndяn asыlы olmayaraq, qadыn цstцndя bычaqlanan vя<br />

bычaqlayan bцtцn zяrяrчяkmиш шяxslяrя иthaf olunur)<br />

Юmцr bиr qurшunla bиtиrsя<br />

Шeиr yazmaьa,<br />

yuxu yozmaьa<br />

Sevdиyиmиz qadыnlarыn<br />

Sevdalы шяkиllяrиn<br />

baшыmыz цstцndяn asmaьa, dяyяrmи<br />

Federиko Qarsиa Lorka<br />

Elчиn Иsgяndяrzadя<br />

Qarpыz чox mцsbяt enerjиlи gиlяmeyvяdиr. Bюyrяyя чox xeyиrlиdиr.<br />

Daшы, qumu yuyub aparыr. Hяm dя dяhшяt sяrfяlиdиr.<br />

Lap naьыldakы kиmи, tumunu toyuq-cцcя, qabыьыnы eшшяk, ичиnи<br />

иsя adamlar yeyиr. Bиr az qabиlиyyяtlи qadыn tapыlsa, hяlя<br />

eшшяyиn payыndan kяsиb dadlы mцrяbbя bишиrяrяk qышa tяdarцk<br />

gюrяr.<br />

- Hardan gяlиrsяn<br />

- Tиflиsdяn.<br />

- Xeyиr ola<br />

- Semиnarda ишtиrak edиrdиm.<br />

Semиnar adы eшиdяndя цzцnц turшudur. Sonra bu formalы<br />

adam чantamы aчыb qurdalanыr. Yolda oxumaq цчцn<br />

gюtцrdцyцm kиtabы (Mиlorad Pavичиn son romanы) vя bloknotumu<br />

vяrяqlяyиr. Mяn иsя sяbrlя ona baxыram. Bloknotdakы<br />

qeydlяrи oxuyanda dюzmяdиm.<br />

- Cяnab baш leytenant, bloknotdakы qeydlяrи oxumaq tяrbиyяsиzlиkdиr.<br />

- Mяn narkotиka axtarыram.<br />

- Hяrflяrиn arasыnda Hanы sяnиn иtиn-pишиyиn, qoy gяlиb<br />

чantanы иylяsиn.<br />

Baшыnыzы чox aьrыtmayыm, baшqa bиr formalы adam mяnи<br />

tanыyыr vя deyиr kи, чantanы gюtцr get. Bиr sюzlя, bиabыrчыlыq.<br />

Sюz vermишяm, nюvbяtи dяfя Qыrmыzы Kюrpцdя sяrhяdи<br />

94<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />

Qarpыzla baьlы xeylи xoшmяramlы uшaqlыq xatиrяlяrиm var. O<br />

vaxtlar bиz иndиkи kиmи qarpыzы kиloyla deyиl, maшыnla alыrdыq.<br />

Qarpыzlarы maшыndan boшaltmaьыn юzц gюzяl bиr яylяncя иdи.<br />

Bиz юzцmцzя qarpыz seчиrdиk. Sonra qarpыzыn ичиnи yeyиb<br />

qabыьыnы шиrяlи-zadlы baшыmыza keчиrиrdиk. Daha sonra hяmиn<br />

qarpыz qabыьыnda toyuq-cцcяyя su verиrdиk. Toyuq-cцcяnиn<br />

dиmdиklяyиb deшиk-deшиk etdиyи qarpыz qabыьыna dиqqяtlя<br />

baxыn vя onda gюrяcяksиnиz dцnya necя dя fanиdиr.<br />

Bu mцsbяt enerjиlи tяrяvяz bиtkиsи (bиr dяfя gиlяmeyvя yazdыq,<br />

яvяz-яvяz oldu) иlя yцklяnmиш maшыnlar шяhяrиmиzdя peyda<br />

olanda qanыmыn иt qanыna dюnmя prosesи baшlayыr. Bunun<br />

чox axmaq, xeylи subyektиv sяbяbи var. Яslиndя mяnиm<br />

qarpыza mюvsцmи nиfrяtиmdя qarpыzыn юzцnцn heч bиr gцnahы<br />

yoxdur. Tanrыdan gиzlи deyиl, sиzdяn nя gиzlяdиm. Hяrdяn<br />

darыxanda getdиyиm mяkanda иkи dяfя mяnя xяbяrdarlыq<br />

edиblяr kи, цчцncц dяfя sяnи buralarda gюrsяk, юzцndяn kцs,<br />

bычaqlanacaqsan. Sevanыn (ad шяrtиdиr - S.B.) yaшadыьы<br />

bиnanыn sakиnlяrи aшыrы dяrяcяdя qeyrяtlиdиr. Mяsяlя ondadыr<br />

kи, yay aylarыnda bиnanыn яn qeyrяtlи sakиnlяrи yыьышыr kюшkя<br />

vя qarpыz-pendиrlя araq vururlar. Gecя saat цчя qяdяr yatmыrlar.<br />

Bu mяnada яn яlverишlи fяsиl qышdыr. Saat 9-dan hamы<br />

sяrчя kиmи doluшur yuvalarыna. Чяrшяnbя axшamы vя чяrшяnbя<br />

gцnlяrи mяnиmчцn яsl bayramdыr. Яn avara sakиnlяr belя<br />

hяmиn gцnlяr Чempиonlar Lиqasыnыn oyunlarыna baxыrlar.<br />

Mяn dя чox rahat, heч bиr tяhlцkя hиss etmяdяn qalxыram


dюrdцncц mяrtяbяyя.<br />

Yaxшы kи, Sevanыn цstцndяkи mяnzиlи tяlяbяlяrя kиrayя<br />

verиblяr. Hяrdяn юzцmц arsыzlыьa qoyub, tяlяbяlяrя qarышыb<br />

цzцmdя "detdomskи ulыbka", cиbиmdя "tяlяbя bиletи"<br />

mяrtяbяlяrи unиversиtet bиnasыnыn pиllяkяnlяrи kиmи aшыrыram.<br />

Яn gюzяlи lиqa oyunlarыnыn keчиrиldиyи gцnlяrdиr. Amma gяrяk<br />

hяmиn gцnlяr Шtиrlиs kиmи dяqиq olasan kи, fasиlяyя<br />

dцшmяyяsяn. Yoxsa bиnanыn bцtцn sakиnlяrи fasиlяdяn иstиfadя<br />

edяrяk, balkona чыxыb sиqaret чяkиrlяr. Bиr dя gюrdцn<br />

zыrramanыn bиrи yuxarыdan sиqaretиn kюtцyцnц atdы adamыn<br />

baшыna. Yadыnыzdadыrsa, юtяn иl axmaьыn bиrи sиqaretи чяkиb<br />

kюtцyцnц Bakы zooparkыnda "Allah" qышqыran шиrиn baшыna<br />

atmышdы. Nяtиcяdя zoopark яmяkdaшlarы bиr vedrя su tapыb<br />

gяtиrяnяcяn, шиrиn saчыnыn bиr hиssяsи yanmышdы.<br />

Sevanыn bцtцn bu mяшяqqяtlяrdяn heч xяbяrи yoxdur. Nя<br />

vecиnя, mяn evя gцlя-gцlя gиrиrяm. O hardan bиlsиn kи,<br />

bиnanыn qarшыsыnda qarpыzla araq vuranlarыn zяhяrlяnиb<br />

юlmяlяrиnи necя шиddяtlя arzulayыram. Qarpыzla araq vurmaq,<br />

balla yemиш yemяk qяdяr tяhlцkяlиdиr.<br />

Keчяn иl bu vaxtlar olardы. Yenя bяrk darыxыrdыm. Gecя saat<br />

1 radяlяrиndя bloka gиrmяk иstяyяndя mяnи arxadan<br />

чaьыrdыlar. Чaьыrышdan яvvяl bu sюzlяrи eшиtdиm: "Bu keчи<br />

saqqal kиmdиr bura gяlиb-gedиr". Arxaya чevrиlяndя gюrdцm<br />

иkи nяfяr yenя balaca kюtцyцn цstцndя oturub, qarшыlarыnda<br />

balaca masa, qarpыzla araq vururlar. Qarpыzыn hяlя dиlиmlяnmяmиш<br />

иkиncи yarыsыna bычaq sancыlыb. Tяbии, юzцmц heч nя<br />

olmamыш kиmи aparыram. Kиши gиrишsиz-zadsыz, hec bиr sюhbяt<br />

xыrdalamadan, bычaьы para qarpыzdan чяkиb цstцmя gяldи.<br />

Yuxarы qaчa bиlmяzdиm. Чцnkи yuxarыdakы mяnи яmяllи-baшlы<br />

cяsarяtlи adam kиmи tanыyыr. Bu vaxt иkиncи kиши цstцmя gяlяnи<br />

arxadan tutub masaya tяrяf sцrцdц vя dedи: "Bиr tиkя чюrяk<br />

yeyиrиk. Sяn Allah, qanыmыzы qaraltma! Bиr azdan dцшяcяk.<br />

Aшaьы dцшяndя bычaqlayarыq".<br />

Mяn artыq юlmцшdцm. Яn dяhшяtlиsи o иdи kи, onlar чox rahat<br />

шяkиldя taleyиmи mцzakиrяyя чыxarmышdыlar. Mяnи bычaqlamaq<br />

иstяyяn kиши иkиncи kишиnиn sюzцnя o dяqиqя qulaq asmadы.<br />

Azca mцbahиsя etdиlяr. Bиrи dedи иndи bычaqlayaq, o bиrиsи<br />

иsrar edиrdи kи, qanыmыzы qaraltma, onsuz da bиr azdan aшaьы<br />

dцшяcяk, onda rahat bычaqlayarыq. Elя bиl Sяmяd Vurьun<br />

kolxoz sяdrиnиn evиnя qonaq gяlиb vя ev yиyяsи qonaьыn<br />

шяrяfиnя erkяk kяsmяk иstяyиr. Sяmяd Vurьun da tutub<br />

bычaьыn tиyяsиndяn tez-tez bu cцmlяnи tяkrar edиr: "Sяn<br />

Allah, dяymя, hяlяlиk bиr-иkи чolpa kяs, sonrasыna baxarыq".<br />

Mцbahиsя bиtdи. Qяrara gяldиlяr kи, mяnи aшaьы dцшцndя<br />

bычaqlasыnlar. Bиrtяhяr yuxarы qalxыram. Allah kяssиn belя<br />

mяhяbbяtи! Gцcцm yalnыz шиddяtlя dюyцnяn цrяyиmи<br />

sakиtlяшdиrmяyя чatыr. Gecяnи чox яzabla yola verиb sяhяr<br />

dцшцrяm aшaьы. Baxыram bиnanыn qarшыsыndakы kюшkdя heч<br />

kиm yoxdur. Kюшkцn яtrafыnda da qarpыz dиlиmlяrи<br />

sяpяlяnиb...<br />

P.S. Yazы Medиada Vяtяndaш Hцquqlarыnы Mцdafия Fondunun<br />

Mяtbuat Шurasы иlя bиrgя jurnalиstlяr arasыnda elan etdиyи mцsabиqяyя<br />

tяqdиm edиlиr. "Soros" Fondunun malиyyя dяstяyиlя<br />

keчиrиlяn mцsabиqяnиn яsas mяqsяdи jurnalиstlяrиn dиqqяtиnи<br />

qadыnlarыn иnkишafы, onlarыn problemlяrи vя hцquqlarыnыn<br />

mцdafияsиylя baьlы mюvzulara yюnяltmяkdиr.<br />

Salam, qoz aьacы<br />

Mцsavat Partиyasыnыn baшqanы Иsa Qяmbяr xalq шaиrи<br />

Bяxtиyar Vahabzadяnи doьum gцnц mцnasиbяtиlя tяbrиk<br />

edиb. "Yenи Mцsavat" qяzetиnиn 16 avqust 2006-cы иl tarиxlи<br />

sayыnda dяrc olunmuш tяbrиkdя deyиlиr: "Hюrmяtlи Bяxtиyar<br />

mцяllиm! Doьum gцnцnцzц tяbrиk edиr, Sиzя uzun юmцr, can<br />

saьlыьы arzulayыram (burasы aydыndыr.-S.B.). Sиz Azяrbaycan<br />

яdяbиyyatыnыn, bцtюvlцkdя XX яsr dцnya poetиk fиkrиnиn<br />

gюrkяmlи nцmayяndяsиsиnиz. (bиr az pafosludur.-S.B.).<br />

Mяшhur "Gцlцstan" poemanыzda иkиyя bюlцnmцш xalqыmыzыn<br />

dяrdlяrиnи dиlя gяtиrиb rus vя fars шovиnиzmиnиn ишьalчыlыq<br />

sиyasяtиnи иfшa edяrkяn uzun mцddяt tяzyиq vя tяqиblяrlя цzцzя<br />

qalmыsыnыz. Lakиn xalqa, mиllяtя olan hцdudsuz sevgиnиz<br />

Sиzи bu yoldan nяиnkи чяkиndиrmяyиb, яksиnя, qяlяmиnиzи<br />

daha иtи vя kяsяrlи edиb. Xalqыmыz цчцn aьыr vя hяlledиcи<br />

mяqamlarda Sиzи hяmишя юn sыralarda gюrmцшцk".<br />

Bиr hяftяdиr bu qяbиldяn mцxtяlиf adamlarыn, xцsusяn<br />

partиya sяdrlяrиnиn Bяxtиyar Vahabzadяyя цnvanlanmыш 10-a<br />

yaxыn tяbrиkиnи oxumuшam. Яslиndя bu yazыmыn barыtы чox<br />

olmalы иdи, amma sыrf subyektиv sяbяbdяn чalышacam kи, maksиmum<br />

nяzakяt nцmayиш etdиrиm.<br />

Яvvяla, hяr шeydяn юncя mяnи hюrmяtlи Иsa bяyиn sadяlюvh<br />

yanaшmasы tяяccцblяndиrиr. Yяnи doьrudanmы Иsa bяy<br />

Bяxtиyar Vahabzadяnиn mиllяt davasы aparmaьыna vя bu<br />

цzdяn dяfяlяrlя tяqиblяrя, tяzyиqlяrя mяruz qaldыьыna иnanыr<br />

Yox, яgяr Иsa bяy yazdыьыna юzц dя иnanmыrsa, sadяcя etиka,<br />

sиyasяt, protokol qaydasы namиnя pafoslu cцmlяlяr uydurursa,<br />

onda Mяzahиr Pяnahovun rяqяmlяr цzяrиndя etdиyи saxtakarlыq<br />

daha baьышlanasы, daha zяrяrsиzdиr.<br />

Bu gцn Azяrbaycanda чox шaиr, yazычы юz cяsarяtlи<br />

keчmишиndяn danышыr, яzabkeш obrazыnы yaradыr. Шaиrи dar<br />

aьacыnda, чarmыxda, sцrgцndя gюrmяk xяstяlиyиnя yoluxmamышam,<br />

amma Bяxtиyar Vahabzadя mиllи dava apardыьыna<br />

gюrя hяyatыnыn heч bиr dюvrцndя hяbsxanaya dцшmяyиb, tam<br />

яksиnя, "яleyhиnя чыxdыьы" sovet иmperиyasы onu mцkafat<br />

yaьышыna tutub. 1974-cц иldя яmяkdar иncяsяnяt xadиmи,<br />

1975-cи иldя respublиka, 1984-cц иldя SSRИ Dюvlяt Mцkafatы<br />

laureatы adlarыna layиq gюrцlцb. B.Vahabzadя beш dяfя<br />

Azяrbaycan parlamentиnя deputat seчиlиb, daha dяqиqи<br />

seчdиrиlиb.<br />

Necя olurdu kи, sovet иmperиyasы яleyhиnя "Gцlцstan" poemasы<br />

yazan шaиr иmperиyanыn яn gяzmяlи vя gюrmяlи kurortlarыnы<br />

qarыш-qarыш dolanыrdы<br />

Yaxшы, tutaq kи, Vahabzadя иmperиya яleyhиnя fиkиrlяrиnи mиsralarla<br />

kodlaшdыraraq KQB-nиn nяzarяtиndяn, "Qlavlиt" adlы<br />

qurumun qayчыsыndan bиrtяhяr yayыndыrыrdы. Bяs sadя xalq<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 95


u mиsralarыn altqatыnы necя asanlыqla qavrayыrdы<br />

Яslиndя bu cцmlяlяr Nяrmиn Kamalыn "Aь vя qara Bяxtиyar<br />

Vahabzadя" yazыsыnыn yanыnda чox cыlыz gюrцnцr. Bяxtиyar<br />

Vahabzadяnиn kиm olduьunu bиlmяk цчцn hяmиn yazыnы oxumaq<br />

kиfayяtdиr. (bax. www.alatoran.org)<br />

Sovet dюvrцndя шишиrdиlmиш иcazяlи dиssиdentlяrиn юz mиssиyasы<br />

vardы. Чяkиcи, cяlbedиcи mюvzularla xalqыn sevgиsиnи qazanan<br />

шишиrdиlmиш иcazяlи dиssиdentlяr lazыmи mяqamlarda qorxaqlыq<br />

nцmayиш etdиrmяlи vя иnsanlarda natamamlыq kompleksиnи<br />

daha da dяrиnlяшdиrmяlи иdиlяr. Nиyя sovetlяr bиrlиyи daьыldыqdan<br />

sonra Чиngиz Aytmatov Qыrьыzыstanda, Oljas Sцleymanov<br />

Qazaxыstanda, Bяxtиyar Vahabzadя Azяrbaycanda dиktaturaya,<br />

zora dayaq oldular Qыsasы sual belя qoyulur: шam bu<br />

gцn nиyя yanmыr<br />

Mяnиm bu suala юz cavabыm var. Чцnkи шamыn oьlu, yeznяsи<br />

vяzиfяdяdиr. Dostum vя qardaшыm Zamиn Hacы Яkrяm Яylиslиyя<br />

yaxшы иlишdиrmишdи: "Bu gцnц qoyub nя 37-cи иlи tяftиш<br />

edиrsиnиz".<br />

Ичи юzцm qarышыq hяlя bиr adam gюrmяmишяm desиn kи, mяn<br />

яsgяrlиkdя "чumo" olmuшam. Hamы komandиrи<br />

dюymяyиndяn, "podyom"da qalxmamasыndan, hяrbи hиssя<br />

яrazиsиndя yay-qыш шяpиtdя gяzmяsиndяn danышыr. Amma<br />

kиmиn orduda necя xиdmяt etmяsи hяrяkяtlяrиndяn bяllиdиr.<br />

Sovet иmperиyasы яleyhиnя "mubarиzя" aparanlar иmperиyanыn<br />

ortabab bиr kadrы Heydяr Яlиyevиn яlиndяn nиyя bяh-bяhlя<br />

duz yaladыlar Mиllяtиn anasыnы quru-quru aьladыrlar, bяs 60-<br />

70-cи иllяrdя mиllи dava aparanlar nя яcяb sяslяrиnи soxublar<br />

ичlяrиnя<br />

Ezop dиlи qul dиlиdиr. Иstяnиlяn fиkrи kontekstdяn чыxarыb<br />

иstяnиlяn cцr yozmaq olar. "Sяn kиmsяn, nячиsяn юzцn<br />

bиlяrsяn / Mяn tцrk qanыmla tцrk oьlu tцrkяm".<br />

Dиllя baьlы mцzakиrяlяr aparыlanda bu mиsralar bиr az dяbdя<br />

иdи. Mяn haradan bиlиm vя necя mцяyyяnlяшdиrиm kи, bu mиsralar<br />

gцrcц mцьяnnиsи Manana Caparиdzeyя, futbol yыьmamыzыn<br />

keчmиш mяшqчиsи Karlos Alberto Torresя, yoxsa<br />

Heydяr Яlиyevя цnvanlanыb Orxan Fиkrяtoьlu da qыш<br />

gecяlяrи яl-qolunu юlчя-юlчя, qaшыnы oynada-oynada ANS-иn<br />

efиrиndяn цnvansыz rяnglи tяnqиdlяr buraxыr. Bu mяntиqlя<br />

Mиkayыl Mиrzяnиn "Nя qяdяr чяkяcяk bu dяhшяt aman" mиsrasы<br />

Heydяr Яlиyev rejиmиnя qarшы yazыlmыш яn kяskиn mиsradыr.<br />

Hяlяlиk. Sиzя uьurlu vя mяnalы иstиrahяt arzulayыram.<br />

96<br />

Sarы чичяyиm<br />

Bu gцn maшиna mиnяndя<br />

kalqotkam иlишdи dяmиrя<br />

dишиmиn dиbиndяn чыxanы dedиm sцrцcцyя<br />

allahdan sяsиnи чыxartmadы<br />

yoxsa kablukumla deшяcяkdиm tяpяsиnи<br />

canыm чыxdы иkи dayanacaq yol gedиncя<br />

Nazpяrиnиn kasetиnи oxudur hяrиf<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />

sankи bu bayaьы mahnыlarы<br />

dиnlяmяyя mяcburdur sяrnишиnlяr<br />

amma sяrnишиnlяr dя quzu kиmи<br />

yox, yox, чaшdыm<br />

яsl qoyun kиmи<br />

sяslяrиnи чыxartmayыrlar<br />

sяbrиm tutmadы<br />

kяsdиrdиm maqnиtofonun sяsиnи<br />

ancaq юz sяsиm dя kяsиldи<br />

bиr yandan sиqaret bиr yandan eqzos<br />

юhю, юhю, юhю…<br />

sцrцcц ho-ha, ho-ha kиmи anladы<br />

maшыnы saxladы<br />

mяn dя dцшцb getdиm<br />

heч pulunu da vermяdиm.<br />

Иradя Dяstяrxanlы.<br />

Bu gцn tamam baшqa mюvzuda qaralama yapacaqdыm,<br />

иmkan vermяdиlяr. Redaktorlarыn mяnиmlя ишlяrи yoxdur,<br />

redaksиyaya gяlиncя ovqatыmla bяrabяr yazыnыn mюvzusu da<br />

dяyишdи. Sяhv etmиrяmsя, dostum vя qardaшыm, цmummиllи<br />

kюшя yazarы Zamиn Hacы bиr dяfя yazmышdы kи, Qarabaьы<br />

ermяnиlяrdяn tяmиzlяmяzdяn яvvяl Bakыnы "QAZel"lяrdяn<br />

tяmиzlяmяk lazыmdыr. Mяrhяba, gюzяl иdeyadыr!<br />

Qardaш, demяk dцnяn evdяn чыxыb dцшцrяm dayanacaьa. 147<br />

saylы marшrut gяlиr, яl edиrяm saxlayыr. Sцrцcцnцn baшы цstцnя<br />

mцxtяlиf чяkиlи seyиdlяrиn, populyar vя qeyrи-populyar<br />

mцьяnnиlяrиn шяkиllяrи vurulub. Hяvяskar rяssamыn чяkdиyи<br />

orta юlчцlц rяsm яsяrиndя gюzdяn bиr damla yaш axыr. Bu<br />

qяmlи rяsmиn altыndan sцrцcцnцn mobиl telefonunun nюmrяsи<br />

vя "mяnи unutma" sюzlяrи yazыlыb. Guya bomba oьlandы,<br />

marшruta mиnяn tяlяbя qыzlardan яn gиcи bu romantиk<br />

sцrцcцyя vurulub mesaj yazacaq. Sцrцcцlяr sevяndя sяrnишиnlяr<br />

mяшяqqяt чяkиrlяr.<br />

Bиr gиc mahnы чыxыb, "Sarы чичяyиm". Nя qяdяr dиqqяtlя qulaq<br />

asыramsa, "sarы чичяyиm" sюzцndяn baшqa heч bиr kяlmяnи<br />

ayыrd edя bиlmиrяm. Dцnяn sцrцcцyя deyиrяm, qardaш,<br />

mцmkцnsя, o sarы чичяyиn bиr az sяsиnи al. Nяsя mыzыldanыr<br />

dodaьыnыn altыnda. Mahnы bиtиr, amma sцrцcц deyяsяn, чox<br />

dяhшяtlи sevиr. "Sarы чичяyиm"и dala чяkиb bиr dя qulaq asыr.<br />

Belя sиtuasиyada nя etmяlиyяm Nя qяdяr mцbahиsя etmяk,<br />

dalaшmaq olar<br />

"Lяnяt шeytana" deyиb, dишиmи-dишиmя sыxыb "Qaqarиn" kюrpцsцnцn<br />

yanыnda dцшцrяm aшaьы. Bиr sиqaret чяkиb nюvbяtи<br />

147 saylы marшruta яl edиrяm. Nя zцlцmdцr, qardaш, bu<br />

sцrцcц dя "Sarы чичяyиm"я qulaq asыr.<br />

Bax, belяcя, hяr ay bиr gиcdыrnaq чыxыb beynиmиzи чeшиdlи<br />

чичяklяrlя xarab etmяlиdиr. Elя olur kи, mяnzиl baшыna<br />

чatanacan иkи-цч maшыn dяyишиrяm. Bиr dя gюrdцn sцrцcц<br />

иntervalы pozdu, gиrdи o bиrиsиnиn dяqиqяsиnя. Maшыnlar yanaшы<br />

dayanыr, arvad, uшaq, qoca, cavan saymayыb bиr-bиrиnиn yeddи<br />

arxa dюnяnиnи qяbиrdяn чыxarыb, yuyub, kяfяnlяyиb tяzяdяn<br />

basdыrыrlar. Adam юzц cяhяnnяm, yanыnda яylяшяnlяrdяn<br />

utanыr. Belя kяfяnlяmя mяrasиmиndяn sonra "qonkи"


aшlayыr. Sяrnишиn salona ayaьыnы atыb юzцnя yer etmяmиш,<br />

maшыn sцrяtlя yerиndяn gюtцrцlцr. Nяtиcяdя sяrnишиn<br />

mцvazиnяtиnи иtиrиb dиgяr sяrnишиnlяrdяn hansыnыnsa qucaьыnda<br />

oturur. Bцtцn mцqяddяslяrя and olsun, neчя dяfя юzцm<br />

gюrmцшяm kи, avtobus qяflяtяn tяrpяnиb, kюk arvad qoca,<br />

sыsqa kишиnиn qucaьыna gиrиb. Kиши dя ya zяlzяlяdяn, ya da<br />

vяlvяlяdяn cыqqыrыnы da чыxarmayыb. Bиr sюzlя, bиzиm marшrutlarda<br />

azad perelцd atmosferи hюkm sцrцr. Qabaqlar cяhяnnяm,<br />

Nяqlиyyat Departamentи vardы. Adam яsяbиlяшяndя<br />

zяng edиb цrяyиnи boшaldыrdы. Иndи departamentи dя lяьv<br />

edиblяr. Nя baшыnыzы aьrыdыm, юzцnцz hяr gцn marшruta<br />

mиnиrsиnиz, vяzиyyяt aydыndыr. Hяr gцn evя saь-salamat gedиb<br />

чыxmaьыmыzыn юzц bюyцk mюcцzяdиr. Яsgяrlиkdя tank sцrяnlяrиn<br />

hamыsы иndи Bakыda ичи sяrnишиnlя dolu "QAZel"lя<br />

avtoшluq edиrlяr.<br />

Яждаща гардаш юзц биляр<br />

yцzlяrlя шadlыq evlяrи, restoranlar, kafelяr yerlяшиr.<br />

Ermяnиstana gedяnlяr vя getmяyяnlяr bиr-bиrиnи dиdиrlяr.<br />

Яjdaha hяm dя adamlarы udur. Amma elя adamlar var kи,<br />

юzlяrи иstяsя belя, яjdaha onlarы yemиr. Чцnkи zяhяrlиdиrlяr.<br />

Hюrmяtlи oxucular, yazыnы baшqa cцrя bиtиrяcяkdиm. Amma<br />

tяlяsmяlи oldum. Rast яjdahadan sюhbяt dцшцb, yazыnы bиr<br />

lяtиfяylя bиtиrmяk иstяyиrяm. Hяm dя hяftя sonudur, pиs<br />

olmaz.<br />

Bиr яjdaha gиrиr kяndя, camaatы dцzцr sыraya vя deyиr:<br />

- Kишиlяrи sevиb, qadыnlarы yeyяcяyяm.<br />

Qadыnlardan bиrи astaca etиraz edиr:<br />

- Olmaz kи, яjdaha tarиxи яnяnяnи pozmasыn, qadыnlarы sevиb,<br />

kишиlяrи yesиn<br />

Bu vaxt kишиlяrиn arasыndan bиr nяfяr иkи addыm юnя чыxыr vя<br />

utana-utana deyиr:<br />

- Яjdaha qardaш юzц bиlяr kиmи yeyяr, kиmи sevяr.<br />

Hяlяlиk. Sиzя uьurlu vя mяnalы иstиrahяt arzulayыram.<br />

Beш иl яvvяl "Uшaqlыьыn son gecяsи" fиlmиnя baxanda dцz bиr<br />

ay юzцmя gяlя bиlmиrdиm. Fиlmиn sonunda baш qяhrяmanlar<br />

яl-яlя tutub Шыxov чиmяrlиyиndя gяzишиr, kadr bюyцyцr vя bиz<br />

Bиbиheybяt tяrяfdяn шяhяrя daxиl olan maшыnlarы gюrцrцk.<br />

Fиlmdя sяslяnяn mahnы da цrяyиmи sыxыr, hяmиn kadrы yadыma<br />

salыrdы. Axmaq bиr fиkиr gиrmишdи beynиmя, eynяn<br />

"Чovdarlыqda uчurumdan qoruyan" яsяrиnиn qяhrяmanыna<br />

bяnzяyиrdиm. Hяmиn яsяrdя kollec tяlяbяsи иstяyиr kи, mиlyonlarla<br />

uшaq чovdarlыqda oynasыn, o da uчuruma doьru<br />

gedяn uшaqlarы tutub gerи qaytarsыn. Selиncerиn mяшhur<br />

яsяrиnи oxuyanlar цчцn bu xatыrlama чox yersиzdиr, amma<br />

yenя dя - axы uшaqlar oynayanda юzlяrиn unudur.<br />

Polad Bцlbцloьlunun sяsиn eшиdяn kиmи yenя Bиbиheybяt<br />

tяrяfdяn paytaxta gиrяn maшыnlarы xatыrlayыrdыm. O maшыnlarыn<br />

sahиblяrиnи necя tapmalы vя цzlяrиnя necя demяlи kи, ay<br />

bяdbяxt, sяn o fиlmdя bяlkя otuz dяfя юzцnя baxmыsan,<br />

xяbяrиn yoxdur. Nя qяrиbяdиr, adam юmrцnцn axыrыna qяdяr<br />

bиlmяyяcяk kи, onu fиlmя чяkиblяr. Uzaqdan kadra dцшяn<br />

hяmиn maшыnlarыn sahиblяrи yяqиn dцnyadan kючцblяr. Elя<br />

иndиnиn юzцndя dя fиlmdя юzцndяn xяbяrsиz kadra dцшяn<br />

adamlarы gюrяndя цrяyиm sыxыlыr, юzцmц чox pиs hиss edиrяm.<br />

Bиr hяftя яvvяl magиstral yolun kяnarыnda yerlяшяn чayxanada<br />

яylяшиb yoldan gяlиb-keчяn maшыnlarы dиqqяtlя mцшahиdя<br />

etdиm. Bakыya qoyun, keчи, иnяk daшыyan yцk maшыnlarы<br />

mяndя belя bиr tяяssцrat oyatdы - sankи цч mиlyon иnsan<br />

Bakыya yыьышыb yalnыz яt yemяklя mяшьuldur. Иzahedиlmяz bиr<br />

mяnzяrя vardы. Azяrbaycanыn heyvanlarы dиrи vя ya юlц<br />

шяkиldя Bakыya daшыnыr. Bakыya daшыnan "KamAZ"ыn<br />

цstцndяn boylanan heyvanlar eynяn Tяpяgюzцn maьarasыna<br />

aparыlan sцrцlяrdи, vallah. Budur, maшыnыn цstцndя иkи qoyun<br />

anи fцrsяtdяn иstиfadя edиb sevишиr. Hяmиd Herиsчи demишkяn,<br />

яgяr qarnы yekя yol polиsи яlиnи qaldыrыb "KamAZ"ы saxlamasaydы,<br />

mяn dя bu mяnzяrяnи gюrmяyяcяkdиm. Maшыnыn<br />

yцk yerиnиn ortasыna taxta dюшяyяn sцrцcц daшыnan heyvanlarыn<br />

яmsalыnы иkи dяfя artыrыb.<br />

Sиz magиstral yolun kяnarыnda azы yarыm saat dayanыb<br />

mцшahиdя aparmasanыz, heч vaxt tяsяvvцr edя bиlmяzsиnиz kи,<br />

Bakыda nя qяdяr heyvan yeyиlиr. Bakы bюyцk bиr яjdahadыr.<br />

Bиbиheybяt dя Bakы adlы яjdahanыn aьzы. Яjdahanыn qarnыnda<br />

Ряссам: Баби Бадалофф<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 97


.<br />

` : Haydar Haksal.<br />

98<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

Али Haydar Haksal<br />

yedииklи m@yahoo.com<br />

Salam Qurtuluш яrlяrиnя<br />

Lvanda v Flstnd ba vernlr, ldrln cocuqlar, qadnlar v yallar olayndan sonra, sylnck olan<br />

sz: "Bu br sava deyldr. Bu br qtlamdr, br soyqrmdr" deylblr. Yer znd bunun km br rnk yoxdur.<br />

Bunun ad sava deyldr, bu br soyqrmdr, br qtlamdr. Sapand dalaryla raketlrn, tank l cocuqlarn, bombardman<br />

uaqlaryla, msket bombalaryla mdafsz yaay blglrndk xalqn sava ola blmz.<br />

Dn olduu sylnn v dn adam olduu fad edlnlr trfndan uaqlarn v qadnlarn lmn ftva<br />

verrlrs bunun anlam budur. Flstnd, Lvanda, Suryada v lbtt slm corafyasnda doan hr uaq<br />

Yhudlr n br thlkdr. Eynl Fronun lmn Hazrt Musadan olacan yrnd n, doan hr uaq<br />

br Musa olacandan, el s btn uaqlar hl doar-domaz lmldrlr. Yhudlrn bugnk davran bundan<br />

bartdr.<br />

Qana’da yaayan hrks Yahudlr n br thlkdr.<br />

Mslman corafyada doulacaq olan hr uaq br thlkdr.<br />

Bunun n Hahamlarca verln ftvalar da buna uyun olmaldr. Dnyann gzlr nnd yaanan bu<br />

vht seyrc qalnmas v ss xarlmamas, dolaysyla sadc sylnmlrdn bart qalnmas da nsanln<br />

yen yzn gstryor.<br />

Syonzmn dnya gmnlyn soyunmu olmasnn br fadsdr.<br />

Yen Dnya dznnn yen versyonudur.<br />

Bu etkdk batc aydnlarn z xtlrn v qlmlrn ks olan br baxdr. Rol gry arada br qrurlanb<br />

arxa planda: "lnz salq n yax edrsnz"n br bax trzdr.<br />

Bu s nsanln lmdr.<br />

slam dncsnn, duyusunun, mdnytnn n qdr grkl olduunun gstrgsdr. Gstrglr<br />

tanmlaycdr.<br />

Kpr Bar Hrkat srasnda toplanan Brlm Mlltlr savan durmas n hmn qrar vermt.<br />

Trkyy embarqo ttbq edlmd.<br />

Tssflr olsun k, yaanan bu qtlam qarsnda Brlm Mlltlr zn qoyulmur. Anlalan budur k,<br />

Brlm Mlltlr sraln, Amerkann v hakm Bat dvltlrnn haqlarn qoruyan br quruludur. El s, bu<br />

anlalmaqdadr: Brlm Mlltlr Mslmanlara v mzlum xalqlara qar qurulmu olan br tklatdr.<br />

Yahudlrn sahp olduu dnn, fad edln v qbul edlnn lah mnl olmad geryn ortaya xarr.<br />

Hzrt Musa nsanl Fronun zulmndn v qtlamndan qurtarmaq zr Flstndn xard, llr getd. Fron<br />

s o mzlum xalqn soyunu qurutmaa alrd. Bu gn Fron br tvrl orann mzlum xalqn qtledr. Ruh<br />

baxmndan eyndrlr.<br />

nsanlk, nsanl zulmdn qurtaracaq Musasn gzlyr. Flstnl hr uaq br Musadr lbtt. Hr<br />

Mslman br Musadr lbtt.<br />

Salam sz olsun Ey Musa soyundan gln rdmllr.<br />

Salam sz olsun o mqdds ayan dydy qutlu hrn nsanlarna.<br />

Salam sz olsun qaranla drnn aydnlq zllr.<br />

Salam, sz salam olsun deynlr.<br />

Hr danz babllrn dmdklrndk dalar qvvtnd olsun.<br />

Hr danz Flstnl cocuqlarn mzlum llrndn atlan dalar km kskn nanl olsun. nk onlar dalardan<br />

qorxurlar. nk onlar br gn dalarn arxasna gzlnck br ruha sahpdrlr. nk onlar qorxunu yedklrnd<br />

dayrlar. Qorxunun yansmas s ftndr.<br />

Salam sz olsun ey gl zl uaqlar.<br />

Ey Allahn yolunda olan szlr salam olsun.<br />

•<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 99


Atиlla Maraш<br />

GЦNЦN-GECЯNИN VЯ AXAN<br />

SULARЫN ШERИ<br />

Kиrlи bиr gцn sonu vя bиr ulduzsuz gecя<br />

sиs vя dumanla gиrиrяm шerя<br />

gюy qaranlыq, mяcburam.<br />

Mяn<br />

bяlи mяn dedиm hяr necяsя<br />

evdя kиmsяlяr yoxdur<br />

yalnыz, tяk baшыnayam mяsяlяn<br />

kиmlяrиnsя sяsиdиr, gяzиnиr dиvarlarda<br />

gяrиlяn mяnяmmи yoxsa<br />

bu чarpaz чarmыxa<br />

tцkяnmяz acыlarla<br />

чцrцmяmяk<br />

bu чяtиndиr bax.<br />

Bюyцyцr vя чoxalыr zamanla<br />

sevgи kюnцllяrlя, gюz baxышlarla<br />

susursa<br />

bяllи, vurulan bиr neчя gюyяrчиndиr<br />

bяlkя bиr neчя eшq sяhиfяsиdиr qeybolan<br />

amma hяrf bиtяrmи, kяlиmя bиtяrmи<br />

o mяhsuldar o ceyran dиldя<br />

hиss edиrиk azalыr gцndяn gцnя sularыn<br />

bяrяkяtи<br />

fыratda, nиldя...<br />

Bax sularыn gюzdяn dцшdцyц bиr gцndя<br />

qurшanыrыm bunalыmsыz sevgиmи<br />

vя tяrtяmиz цsyanыmы цstцmя<br />

boшaldыram artыq tяbииdиr<br />

юfkяmи lava kиmи zulmцn цstцnя<br />

davranышыmdakы bu qan hяsrяtи<br />

mяcburиdиr.<br />

Qap-qara bu qыш gecяsиndя<br />

иtиlяnяn bиr qиsas var цstцmdя<br />

oyanaraq gяrяksиz yuxulardan<br />

boшaldыram mиsralara yцkцmц<br />

ичиmdя шer qaynayыr<br />

qovьa deyиr dostumun bиrи<br />

ruhumda yanardaьlar partlayыr<br />

bиr dя baxыram<br />

durьun gюl sularы harяkяtlяnиr.<br />

SEVDA SЮZLЯRИ<br />

Sevda<br />

Qapqara saчlarыyla<br />

Bиr pяrи naьыlы kиmиdиr<br />

Яsas gцndцzцn deьиl<br />

Gяcяnиn шerиdиr.<br />

Sevda<br />

Hцcuma uьramыш<br />

Sarышыn sяlиqяlи uшaqdыr<br />

Bяlkя bundan bиraz da<br />

Sыzыldamaьa hazыr, hяrиs<br />

Baшыmыzda dolanan sиs<br />

Vя bиr nazlы buluddur.<br />

Araya gиrmяsиn zaman<br />

Vя mяsafяlяr<br />

Иnsan sevdanы deyиl<br />

Sevda иnsanы unudur.<br />

Чox rяnglи yuxularda sevda<br />

Bиr gюrцnцr, bиrdяn bиrя qeyb olur<br />

Цrkяk bиr ceyran kиmи suya enmяdяn<br />

Gedяr daь baшыnda xoyrad<br />

Bиr ovчuya vurulur.<br />

Sevda gяlиb чatыrr bиr gцn<br />

O hяybяtlи daьdan<br />

Bu tяnha sahиlя<br />

Hяr чaba boшdur artыq<br />

Яl yetmяz qяrяnfиlя.<br />

NЯSЯN SЯN<br />

Masmavи gюylяrиn parlar ulduzu<br />

Dяlиksиz yuxuda яn sehиrlи dцш<br />

Sяn eшq иqlиmиnиn яn gюzяl qыzы<br />

Sяn saf altыn sarы bяmbяyaz gцmцш<br />

Иssыz gecяlяrиn pяmbя шяfяqи<br />

Sevgи dяnиzиnиn mor lиlparыsan<br />

Hяsrяt qarmaьыnыn kюpцkdяn toru<br />

Юzlяdиyиm gюlцn nиlufяrиsяn<br />

Sяn gюzяllиyиn canlы tиmsalы<br />

Qяlb aьrыlarыmыn sяbяbиsяn sяn<br />

Kюnlцmя saplanan bиr eшq xяncяrи<br />

Yaralы quшlarыn чarяsиsяn sяn<br />

Sяnsяn ah hяr gecя rюyama qonaq<br />

Yoxluьun nя ишlяr aчar baшыma<br />

Иnsanlar skelet иnsanlar donuq<br />

Bиr чarя tapыlmaz arayышыma<br />

Ичиmdя sevgиdяn иrmaqlar axar<br />

Bulaqlar sяnяdиr su sяnя doьru<br />

Bиtиmsиz arzular bиtmяyяn nazlar<br />

Durnalar sonalar hey sяnя doьru<br />

Gяl artыq ey gюzяl bиtsиn bu vцslяt<br />

Ичиm чюlцm gurbяt чцrцmяkdяyяm<br />

Tцkяndиmи yoxsa harda o шяfqяt<br />

Tel-tel sюkцlmцшяm, яrиmяkdяyиm.<br />

100<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

Иsmayиl Kыllыoьlu<br />

Qazanыn<br />

PЫQQЫLDAMASЫ<br />

Sunay Akыn<br />

Ocaьa qoyulan su dolu qazannиn altыndakы alov gur ya da zяиf<br />

olsa da bиr mцddяt sonra qaynamaьa baшlar. Suyun qaynamasы,<br />

buxarlaшmaьa baшlamasы, sudakы potensиal gцcцn hяrяkяt gцcцnя<br />

dюnцшmяsиdиr. Qazannыn qapaьыnы qapataraq bяllи bиr sцrя bu<br />

gцcц, enяrjиnи kontrol altыnda tuta bиlяrsиnиz, amma uzun mцddяt<br />

deyиl. Яyяr qazandяkы suya baшqa bиr maddя, mяsяlяn kartof,<br />

mяrcиmяk ya da makaron яlavя etsяnиz yeyяcяyиnиz bиr yemяk<br />

яldя edяrsиnиz. Dolayыsыyla hяyatыnыzы sцrdцrя bиlяrsиnиz.<br />

Bunu da edя bиlяrsиnиz: Qazannыn qapaьыnы bиr az aralayar vя<br />

ya heч qapatmazsanыz, qaynayan suya hяr hansы bиr maddя dя<br />

яlavя etmяzsяnиz, su buxar olaraq havaya qarышыr. Sяrf ettиyиnиz<br />

atяш gцcцnцn boшa yanmasы da чabasы.<br />

Belя bиr durumu, az bиr tяcrцbяsи olan, yaxшыyla pиsи, faydayla<br />

zяrяrи bиrи-bиrиndяn ayыrd edяbиlяn hяr иnsan aьlabatan hesab<br />

etmяz. Bundan яlavя, яn aшaьы sяvиyyяlи bиr zehиn belя bu cцrя<br />

bиr durumu dцшцnmяz.<br />

Sиyasяt fяlsяfяsи vя elmи, иctиmaи elmlяr (sosyologиya, иctиmaиyyяt)<br />

tarиx vb. bяшяrи elmlяrdя юnяmlи dяrяcяdя qяbul edиlяn<br />

vя organиk, bиyolojи teorи olaraq adlandыrыlan gюrцшя gюrя<br />

toplumlarыn yapыsы vя varlыьы, иnsan vцcuduna bяnzяdиlя bиlяr.<br />

Platon bu gюrцшцn иlk юnяmlи vя qurucu fakиr adamы olaraq<br />

qяbul edиlиr. Dюvlяt baшda olmaq цzяrя dиьяr bиr чox dиyaloqlarыnda<br />

bu qayda иstиqamяtиndя aчыqlamalar verиlиr, mцzakиrяlяr<br />

aparыlыr. Bяzы mцsяlman alиmlяrи vя bиlgиnlяrи dя orqanиk<br />

qaydaya bяnzяr ya da yaxыn gюrцшlяr иlяrи sцrmцшlяrdиr.<br />

Яgяr nяzяrи bиlgи vя gюrцшlяrя, dцшцnmя fяalиyяtиmиz ичиndя<br />

bиr dяyяr verиrиksя, orqanиk nяzяrиyyяlяr kиmи daha baшqa<br />

nяzяrиyyяlяrи dя dиqqяtя almaq, яn azыndan bиlgиnи bиr dяyяr saymamыzыn<br />

qaчыnыlmaz gяrяyиdиr. Eynи zamanda bиzиm иnsan olaraq<br />

uymamыz gяrяkяn яxlaqи bиr tutumdur.<br />

Yox, bиlgиnи, elmи, saf anlamыnda иnsanыn duyma vя dцшцnmя<br />

hadиsяsиnи bиr dяyяr olaraq gюrmцrsцnцzsя, dolayыsыyla qaba<br />

gцcц vя onun иstяr-иstяmяz baьlы qalmaq durumunda olacaьы<br />

tяsadцfц hяyatыn, bиr baxыmdan, яsasы sayыrsыnыzsa, dartышыlacaq<br />

bиr mюvzu da yox, demяkdиr. Иnsan vя toplum, daha genяl olaraq<br />

tяbияt, kaиnat, hяyat, bиlgиsиzlиk, elmsиzlиk, cяhalяt, mяqsяdsиzlиk,<br />

иdealsыzlыq vя qaba gцч яsas alыnaraq nя kяrtяdя anlaшыlыr,<br />

qavranыr, dяьяrlяndиrиlиr<br />

Dodaq Payы<br />

Чay bardaьыnda<br />

Buraxыlan dodaq payы<br />

Qяdяr belя<br />

Uzaq qalamam<br />

Gюzlяrinя<br />

Yaxыn olsun istяrяm<br />

Яllяrimя яllяrin<br />

Yanыndakы beton binaya<br />

Yaslanmasы kimi<br />

Kюhnя bir evin<br />

Sяni bir mismar<br />

Kimi чaxdыm<br />

Чцnkц beynimя<br />

Vя toplayыb<br />

Bцtцn kяlbяtinlяri<br />

Atdыm dяnizя<br />

•<br />

•<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 101


Bцlent Ata<br />

h e k a y я<br />

Kяnd<br />

Belя olacaьы hяlя яvvяlcяdяn bяllиydи. Чoban kюpяklяrи<br />

susmuш. Zыnqыrovlar susmuш. Rяzяlяr, чиvиlяr<br />

olmasa nя bu qapыda qalыr, nя qalxыb gedяr. Belя<br />

tozlu bиr yolda yaьmuru gюzlяyяr kиmи olacaьы<br />

gюzlяyиr.<br />

Qadыnlar dиvarlara vururdu. Яllяrиnиn vurulabиlяcяyи hяr<br />

yerиylя. Sяslяrи чыxmыr gюzlяrи vurur. Bцtцn gцчlяrиylя canfяшanlыqla<br />

yardыm иstяyиrlяr. Arxalarыnda юlцmdяn betяr,<br />

acы bиr lokma. Bцtцn bu danышacaqlarыm yaшanmamыш ola<br />

bиlяrdи. Amma artыq чox gec.<br />

Baшaqlarыn kяnarыnda oturur. Gюzlяrи buludsuz.<br />

Dodaqlarыnыn arasыnda bяllи bяlиrsиz bиr ыslыk, яllяrиnи<br />

gюzlяrиnя sиpяr edиb toz buluduna baxыr. Kяndиn yaslandыьы<br />

tяpяlяr "harada qaldыn" deyиr... davamыnы gяtиrmяyяrяk.<br />

Bяyaz tяpяlяr. Kяndя gяlяn yolu seyredиr. Uzaqlarda bиr<br />

yol hяlя var. Avtomobиllяrиn gedя bиlmяyяcяyи, qonшu<br />

kяndlяrdяn gяlяn gиrиntиlи-чыxыntыlы, pozuq bиr yol. Kяndиn<br />

ишыqlarы sюnяndя, sюhbяtlяr rцzgara mиnиb gяzиnяr, ulduzlar<br />

yorьan olub цstlяrиnя юrtцlяrdи. Xышыldayan cevиz<br />

yarpaqlarы gюrmцш. Adam, qaчыb чыxartmaьa чalышarkяn<br />

heyvanи bиr юmцr xяrclяdи. Чox aьlayanы oldu. Heyvan<br />

deyиldи balчыьa saplanan. Qяdяr. цstцnя yapышan bиr uьursuzluq<br />

kиmи, bиr canavar kиmи tцnяdи ocaqlarыna.<br />

Юzцmlя baшara bиlmяdиm. Onu sevdиm. Mяn yalanчы<br />

deyиldиm. Zavallыydыm bяlkя. Nя цчцn sevиlиrdиm<br />

bиlmиrdиm. Dиlиm tutulmuшdu. Bu kцчяdяn keчmяsяm<br />

ичиmdя bиr шeylяr durmadan yalan sюylяyиr. Dedиm, mяn<br />

yalanчы deyиlяm. Nя olursa olsunц Anam "alarыq" dedи.<br />

Almaq deyиl, qяhr olmaq иstяyиrяm mяn. Baшqalarыna getdиkcя.<br />

Ulduzlarыn uzaqlaшtыьыnы hиssetdиkcя. Sяhяr<br />

цstцmdяn hяrarяtlяr getdиkcя. Gюyяrчиnlяr mяscиdи tяrk<br />

etmиш. Qaчыrtdыьыm hяr шeyиn bиr иpи var. Boшluqda sallanan<br />

vя suчlayan. Иsterdиm. Atamla aynы sцfrяdя olaq. Иllяrcя<br />

яkиlmяyяn tarlalar kиmи. Bиrlиkdя otursaq belя sцfrя<br />

bezиndяkи geyиk naxышlarы, чюrяk qыrыntыlarы, чay lяklяrи<br />

mяnя daha yaxыn. Bu шяkяrlяr, чay qaшыьы mяnя gцlцmsяyиr.<br />

Atam getdи. Hяr getmяk bиr az gяlmяkdиr. Hяtta<br />

dцpbя-dцz gяlmяkdиr яslиndя. Atam иllяrdиr gedиr. Hяlя bиr<br />

gяlиш bиrиkmяdи. Sюyцd yarpaqlarы bцtцn bиr шяhяrи buraya<br />

чaьыrыr. Gяlиn sevиn bu uшaьы. O sevиlmяyи иstяyиr. Sюyцd<br />

yarpaqlarы цzцmя budaqlarыnы vurur.<br />

Qaшda dюшяklяrя uzanыb radyo dиnlяyиrиk. Caz saatы.<br />

Kanallar arasыnda xышыldayan sяslяr. Uzandыьыm ulduzlar.<br />

Rцzgar. Bиr tцrkц sяsиndя цzlяr gevшяyиb yataqlarыnda yer<br />

102<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />

bяyяnиr. Adы Яhmяddи. Var gцcцylя asыlыr. Heyvanыn<br />

gюzlяrи fыrlamыш. "Mяn юldцm" deyиr. Яhmяd bu gюzlяrи<br />

bиlиr. Yalvarышыnы. "Sяnиn suчun bu" deyишиnи. Var gцcцylя<br />

asыlыr. Tutunduьu aьacы buraxsa иkиsи bиrdяn mыrыьa<br />

gюmцlяcяk. Anasы bиr payыz almasы kиmи quruyub getdиydи.<br />

Чalыnmыш bиr su kиmи. Onu bяklяdи. "Anam" demяk цчцn.<br />

Aьaclarыn dиbиnи aчыb ocaqlara gedяn su yollarыnda bu<br />

Qara Яhmяd... qopacaq qollarы. "Anam" deyяcяk. Bиr qurtulsa<br />

buradan bиr Bafra yaxacaq. Sяrgиdя bиr Samsun<br />

vardы. Юgяy qardaшыnыn gяtиrdиyи. Anasыnыn oьlu. Onu bиr<br />

юvlad kиmи sevdи. Xayыn deyиl. Arvadы xayыn. Яbяcцk aьыzlы.<br />

Bиr doьru arvad tapa bиlmяdи kи... Яllяrи boшalыr. Tuta<br />

bиlmиr. Sцrцшцb gedиr юllцьцn kюrц. Anasыnыn oьlu. цrяyи<br />

qoptu qopacaq. Bиrи yetишsяydи. Buradan чыxыm юz яlиmlя<br />

vuracaьыm. Vurularmыц Vurulmazmыц Mяn bиtmишяm<br />

atam...<br />

Hяrkяsи bиr yana buraxdыm. Bцtцn qohumlarы. Mяn belя<br />

qala bиlяrяm gerиdя. Hяr getdиyиn yerdя bиr mяbяd, bиr<br />

gюzяl torpaq, bиr doьum rцzgarы яsяr. Ayrыlыq kцrяyиnи<br />

sюykяdиyиn aьacdыr. Bu ишыq... gяcя boyunca yanыnda<br />

qalandыr. Sяnиn nяfяsиnи alыr. Gюzlяrиnиn fяrиnи. Sevdиyиm<br />

bцtцn qadыnlar aьzыmda acы bиr dadla quruyur. Eшq hansы<br />

aynaya baxыrsan bax sяndяn keчяcяk. Buraya gяlmяk цчцn<br />

юzцnц sыnaman gяrяkиrsя durma. Oraya gedяn yolu<br />

soraraq tapa bиlmяzsяn. Qardaшlяrыnы axtarыrsan.<br />

Qardaшlяrыn qopduьun yerdя deyиl dцшdцyцn yerdя olacaq.<br />

Atasыnыn юldцyцnц bиlmиrdи. Qardaшыyla baьlы haklыydыn.<br />

Belя olacaьыnы kиmsя bиlmиrdu. Yalnыzca bu юlцm... baшqa<br />

шeylяrи yada saldы. Sяnяlяr яvvяl юlяn цч adamы. Иkи Qardaш<br />

sиlahlarыyla bostana gedиrlяr. Bostanda цч nяfяr onlarы<br />

gюzlяyиr. Qardaшlardan bиrи heч sиlahыna davranmadan<br />

vurulur. Dиgяrи, adamlardan иkиsиnи haklayыr. цчцncц adam<br />

qaчыb jandarmaya xяbяr verиr. Hяtta anlaшыlan o kи kиmsя<br />

vurulmadan qaчыb yola dцшцb o. Nяysя... Bюyцk qardaшыnыn<br />

юldцyцnц anlayыnca bиzиmkи aradan cыrmыш. Artыq<br />

haraya getdиysя... bиr sцrя qaчaq yaшadы, yaxalandы. Bиr<br />

neчя иl ичяrdя qaldы. Sonra buraxdыlar.<br />

Bu bиzиm...<br />

Bяlи o.<br />

Bиr sцrя qan davasы gцddцlяr. Nяdяn sonra Яhmяd Aьayla<br />

elчи oldular. Hяr шey yaxшы kиmиydи. Sonra bиr шeylяr tяrs<br />

getmяyя baшladы. Яhmяd Aьa bиlиrdи amma kиmsяyя<br />

demяdи. Heyvanы qurtarmaьa чalышarkяn dцnцrц yetишmиш.<br />

Heyvanы чыxarmышlar. Amma vя lakиn Яhmяd Aьa evя


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

gяlиncя fяnalaшmыш. Rяhmяtlиk цrяyиndяn getdи deyиrlяr.<br />

Keшkя buraxsaydы heyvanы.<br />

Adamcaьыz hansы bиrиnи buraxsыn.<br />

Bцtцn gecя aьlamalar dиnmяdи. Onlar dиvara vurduqчa<br />

aьlыm baшыmdan gedиr. Яlиmdяn nя gяlиrц Qapыdakыlar quldur.<br />

Gavurun dюllяrи. Kиm olduqlarы bяllи. Nя edя<br />

bиlяrяmц Kиmиn яlиndяn nя gяlиrц Шцbhяsиz sиlahlarы var.<br />

Gяlиnlяr aьlayыr. Mяn onlara dedиm. Demяdиmmиц Oьlum<br />

baшqa zaman gedиn шяhяrя deyя. Ara qarышыqdыr. Bu<br />

Яhmяd sюz dиnlяmиr. Nя olacaq иndиц Yazыq! Tfu namussuzlara!<br />

Mauzerи alsam... Hяlя yenи gяlиn. Namussuzlar!<br />

Vay baшыma gяlяn!<br />

Sonraц<br />

Mauzer sяsиnи duyunca qaчmышlar.<br />

Yaxшы kи, heч olmasa.<br />

Bяlи. Mauzer sяsи yaxшы bиr hekayяdиr.<br />

Hekayяmи!<br />

Bяlи. Devrиlяn traktor da, иkи nяfяrи haxlama da.<br />

Yaxшы яslи nяdиr bu ишlяrиnц<br />

Яslи... Яslи budur. Bu uшaq nиyя dюndц шяhяrdяnц<br />

Adnanmыц<br />

Bяlи...<br />

Bиlmиrяm kи... Yaxшы bяs qadыn, qыzlarыц<br />

Шяhяrя getdиlяr, bиr bиnada qapычыlыq edиrlяrmиш. Tяmиzlиyя<br />

fиlan gedиb... dцzdцr qыzlarы bиlmиrяm. Amma qurtardы<br />

onlar. Tцkяndиlяr. Neчя dяfя hяm dя... Bu kяnddя<br />

gюyяrчиnlяr vardы яskиdяn. Чяkиlиb getdи. Amma kиmsя<br />

danышmaq иstяmяz bunu. Nяysя...<br />

Gюyяrчиnlяr havalandыьыnda aьacdan gerиyя nя qalыrdыц<br />

Atamdan gerиyя nя qalыrdыц Чюrяyи qatыqdan ayыrsa...<br />

Adnan. Adnan saчlarы цч numara dиz чюkmцш sцfrяdя.<br />

цzцm dяnяlяrиndяn gerиyя nя qalыrdыц Sюkцlmцш pиllи radyodan<br />

gerиyя qalanlarц Quш tцklяrи. Qяlяmtиraш tюkцntцlяrи.<br />

Sиlgиlяr. Oxulun nяrdиvяnlяrи. Heyva aьaclarы. Dиvar boyu<br />

axan sular. Zeynяb olmasa nя qalыrdыц Cevиzя doьru<br />

yцrцyяn bu yol olmasaц Qalxыb gerи gяlиrdи. Gerи gяlsя onu<br />

sevmяsи keчяrmиydиц Dиши aьrыdыьыnda sabahlaradяk uyumadыьыnda<br />

vя sonra keчtиyиndя unudurdu yenя. Zeynяb<br />

hяr an hяr шey. Иllяr keчsя Zeynяb bиr yerdяn yenя чыxыb<br />

gяlиr. O bиlmяz. Bиr daш olar. Bиr daшыn sычrayышыna mяktub<br />

yazar. Bюyцk bиr qaya "mяn onu sevdиm" deyиr, atяшиn<br />

baшыna чюkmцш. "Qыzыm kиmиydи." Oturub danышarsan.<br />

Gюzlяrdя toplanan mяьlubиyyяtlяrиn sяyиrmяsиnи иzlяrsяn<br />

vя sonra kяdяrlи чяkиlmяsиnи umudsuz qaranlыьыna. Dalыb<br />

gedиncя bиr xeyиrsиzя bиr daш sычrar юndяkи yцk maшыnыndan<br />

шak deyя чиlиk-чиlиk edяr camы. Cam dedиyиn Zeynяb, daш<br />

dedиyиn Zeynяb. Sarыldыьыn Zeynяb, qorxtuьun Zeynяb.<br />

Adnan yola чюkmцш Zeynяbи dцшцndц. Gюyяrчиnlяrи sormuшdu.<br />

"Tяkчamыn yanыnda" demишtи. "Elя шey olar!"<br />

demишdи Zeynяb. "Burada, mяscиdиn damыndadыrlar."<br />

Xeyиr, gюyяrчиnlяr orada. Tяkчamыn orasыnda. Zeynяb<br />

Adnanы cevиz kиmи ovcunun arasыnda яzdи. Baxышlarы pцfцrpцfцr.<br />

Bиr sяrиnlиk yaxdы ичиnи. Adnan gюlmячяyя qяdяr<br />

qaчdы. Qollarы sovrula sovrula. Yanaqlarы. Dodaqlarы.<br />

Sяrxoш. Hamыsыnыn ичиndяn bиrdяn soyundu. Kиm var kиm<br />

yox atdы qumlara. Gюlцn sularыna daldы. Eшq, sularыn ичиndя<br />

su buraxmadы. Hяr шey ишыq dяmяtиnя qarышыb qeyb oldu.<br />

Adnan sяrиn sularыn ичиndя. Adnan dышыnda Adnanыn. Sular<br />

Adnanыn ичиndя dюvrя vurub dюnяn, tюkцlяn. Adnanы<br />

arayan. Adnan qaчan, qovalayan. Adnan gюlmячя.<br />

Qumlarыn bиttиyи yerdя, bu halqanыn ичиndя, aчыlan qapыnыn<br />

eшиyиndя, qыvrыlыb yatmыш. Boшluqda yellяnяn bиr tцk. Bиr<br />

kяlиmя. Bиr kяlиmя zяrrяsи. Bиr hяrf belя deyиl. Bиr cцmlяnиn<br />

kюlgяsи. O kиtabыn qoxusu. Adnan Zeynяbиn boyadыьы.<br />

Zeynяb Adnanыn aьzыnda чeynяdиyи dиl.<br />

Soyuq bиr axшamdы. Yaшlы qadыn pяncяrяnиn kяnarыnda<br />

qaranlыьa baxыr. Soyuqdan чяnяlяrи taqqыldayыr. Яllяrи<br />

qoltuq altыnda иrяlи-gerи gedиb tиtrяmяsиnи keчиrmяyя<br />

чalышыr. Kяndиn bцtцn ocaqlarыnы yaxsan, hяtta kяndи atяшя<br />

versяn bu иnsanlarыn canы qыzmaz. Onlara yaxшы gяlяcяk шey<br />

bиr ayaqqabыdыr bяlkя. Bиr dяsmaldыr, Шяhяrя dцшцb<br />

gяtиrиlmиш. Eшqя toxunan bиr an. Bиr uшaьыn цrяyи uчmaq<br />

иstяrsя ona nя uчaq gяrяkиr nя pиst. Amma bюyцklяr yaxшы<br />

bиlиr uчaьыn qalxamayacaьыnы, qanat boyunun yetmяyяcяyиnи,<br />

yanacaьыn olmadыьыnы... Bиr sцrц иmansыzlыk<br />

иcad edя bиlиrlяr yяnи. Qalx uч desяlяr, yox. Bиr suчlayыcы<br />

evdяn чыkabиlsя, sokaьыn dиьяr sokaьa kavuшtuьu yerя dяk<br />

yцrцyяbиlsя... keчяcяk. Hяr шey keчяr. Amma yцrцmяyяn<br />

bиrи цчцn bцtцn kцчяlяr eynиdиr. Bцtцn kюшяlяr qonшuya<br />

gedиb saatlarca gяlmяyяn ana. Axшam olsa nя olarц<br />

Qыlыnmayan bиr namaz sяnи чaьыrmыrsa, baшqasыnыn sяnя<br />

sюylяdиyи nяdиrц<br />

Bunu иstяmяmишdи. Чayыnы qarышdыrarkяn dцшцncяlяrи юz<br />

yanыna чaьыran bиr чoban kиmи, bиr usta kиmи. Bu иш bиr<br />

azdan onun dedиyи kиmи olacaqdы. Qaшыьы kяnara buraxыb<br />

чayы alarkяn sorduц<br />

Nя deyиrsяn Яhmяd Яfяndиц<br />

Иlgиsиz, чayыnы ичdи. Bardaьы aьzыndan чяkяrkяn qaчacaq bиr<br />

yer buraxmadan sordu. Buraxsa nя olar, buraxmasa nя<br />

olarц Qыz mяnиm qыzыm, mяnиm юvladыm. Canыmы иstяsя bu<br />

qяdяr zor gяlmяz. Bu adam hяr шeyиmи alacaq. Baxчanы,<br />

qыzыmы, oьlumu, arvadыmы. Xeyиr desяm... Allah bяlasыnы<br />

versиn sяnяdlяrиn. Ah oьlan! Yaxdыn ocaьыmы!<br />

Toydan sonra kиmsя bunun haqqыnda чox danышmadы,<br />

kиmsя шиkayяt dя etmяdи. Kиmsя pычыldamadы belя. Belя bиr<br />

vяrdиши yox иdи...<br />

Qadыn vя qыzы sabahыn aчыlmasыnы gюzlяyиrlar. Gцnlяrdиr<br />

belя edиrlяr. Eynи evdя eynы otaqda amma bиrlиkdя deyиllяr.<br />

Qeyb etmишlяr bиrи-bиrlяrиnи. Bиr ananыn balasыnы qeyb ettиyи<br />

zaman gюzlяrи nя olarц Balasыna uzanan bиr яl. Qopasыca<br />

bиr яl. Bunun цчцn юz canыnы heч чяkиnmяdяn verяr. Amma<br />

bиr qadыn юzцnц qяdяrя qaptыrыnca yalnыzca seyr edяr. Acы<br />

чяkmяyи, dadmasы gяrяkяn bиr шey kиmи, иncя-иncя bиr<br />

yarpaq kиmи saralar. Sonra buyur edяr erkяklяrя, qadыn<br />

erkяklяrя, bцtцn cazqыr taxыmыna. Gюzlяyиrlяr. Azan<br />

sяsиylя qыpыrdanыb doьrulmaq keчиr ичlяrиndяn. Rцtubяtlи<br />

hava cиyяrlяrиndя bиr шeylяrи sыxыr. Gюz-gюzя gяlmяkdяnsя<br />

юnlяrиnя, keчmишя, qaranlыьыn aчыq qapыsыna чevиrиrlяr<br />

baxышlarыnы. Bиr heчя yumurlar gюzlяrиnи.<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 103


Oyandыьыnda gedя bиlяcяyи bиr yer olmalыydы. Bu rюyanыn<br />

ona anlatmak иstяdиyи иdи. Solan mяlяfяlяrиn... Gцllяrиn<br />

rяngиndяkи dяyишиklиyи umursamayan иnsanlarыn. Atasыnыn<br />

юzsцndяn baшqa ичяn olmadыьы halda saxladыьы Samsun<br />

paketиnиn, bюyцyяn pишиk balalarыnы, artыq юzцnц sevdиrmяyяn<br />

pишиklяrиn bиldиyи bиr шey olmalы. Gюrdцklяrи bиr шey.<br />

Getdиklяrи vя artыq dяyишяrяk gяldиklяrи bиr yer. Azalan<br />

gюyяrчиnlяr цчцn. Onlar цчцn deyиl яslиndя юzц цчцn bиr шey<br />

yapmalыydы. Mцяllиmиnиn belя ondan gюzlяmяdиyи... Bunu<br />

edя bиlяrdи. Иstяsя. Иstяmиrdи bax. Ertяlяyиrdи. Bu шey onun<br />

bиr яl olmasыnы иstяyиrdи. Bиr qapыnыn hяr zaman dышыnda qalmaq.<br />

Atasы olduьunu sиqaret qoxusundan bиlяrdи. Adnan<br />

sиqaret чяkmиrdи. Adnanыn sюylяdиyи yol... bиr-иkи sяfяr o<br />

tяrяfя getmишdи. Amma bиr шey yoxdu orada. Hяey gerи dюnmцшlяrdи.<br />

Atalarыna aш gюtцrяcяk olsalar o, onlarы чeшmяnиn<br />

baшыnda qarшыlar, gerиsиn gerи savardы. Cяbишgиlиn evиnя<br />

чatana qяdяr иzlяrdи onlarы. O yol haraya gedяbиlяrdи kи.<br />

Gюyяrчиnlяr nяdяn getsиnlяr orayaц Yorьanlarы dяmяtlяyиp<br />

yцklцyя yыьdы. Yer mиndяrlяrиnи dцzяldиb yцklцyцn<br />

qapыlarыnы sыxышtыrarkяn oxulun bиr daha gerи gяlmяyяcяyиnи<br />

dцшцndц. Yцklцyя sюykяnиb bиr mцddяt elяcя qaldы.<br />

Haraya getsяm bu zыrыltы. Gяlmишlяrиnи keчmишlяrиnи yaxшы<br />

ettиyиmиn... Hяrkяsиn иши bиzиk. Gюzlяrи цstцmцzdя. Yerиsяk<br />

bиlиrlяr. Qaчsaq bиlиrlяr. Olmayan aьыllarыyla ишиmиzя qarышыrlar.<br />

Gяlmиш "etdиnmиц" deyиr. Sяnя nя! Sяn kиmsяn kи! Mяn<br />

sяnиn oьluna qыzыna qarышыrammыц O gavurun dюlц yoxdurmuц<br />

Adnanы baшыma saran. Hey sяnиn цzцndяn. Hey. Oh<br />

olsun! Sяnя azdыr bunlar. Gяlmиш traktoru иstяyиr.<br />

Tяkяrиndя pulunmu var sяnиn ay heyvяrя! Nя verdиn dя nя<br />

иstяyиrsяnц Sяn шяhяrdя sцrtяrkяn bиz buranы adam etdиk<br />

adam...<br />

Yolun kяnarыnda иsmи bиlиnmяyяn kичиk чичяklяr, tиkanlar<br />

var. Hяr bиrи kичиk sыxыntыlar halыnda юbяklяnmиш, yolun<br />

kяnarыnda qalmыш. Иsmиnиn bиlиnmяmяsи buralы olmamaqdan.<br />

Buralы olduьun halda иllяrcя dышarыda qalmaqtan. Bu torpaq.<br />

Topraьыn rяngи, иnsan vя heyvan цzlяrи иsиmlяrиn yerиnи alыr.<br />

Bu чичяk, sяhяr hяyяtdя gюrdцyцm oьlaq. Bu чичяk dя<br />

Mяnяvшя Xala. Bu daш, Osman Яmи. Bu daш parчasы,<br />

Cяmиlя. Bu tиkan Hцseyиn Yeznя. Bиr zamanlar bu yolun<br />

burada olmadыьы, gedяnlяrиn getdиklяrи yerи bиlmяdиyи<br />

anlamыna gяlmиr. Kяpяnяklяr чarpыb yюnlяrиnи dяyишtиrиncя<br />

rцzgцrыn gяtиrdиyи qoxudan anlayыrsan. Orada kиm nя demиш,<br />

kиm цrяyиndяn ata bиlmяdи bиr dяrdи, hayqыrdы. Kиm<br />

pычыldamыш ичиndяn чиban arayan cяrahяtи... O bиrи tяrяfя<br />

yaxыnlaшdыqca bюyцyяn bяyaz tяpяlяrиn vя bodur aьaclarыn<br />

duruшunda bиr oturaqlы heybяt var. Gюyяrчиnlяrиn topladыьы<br />

ruhlar, xяstяlиklяr.. gюzlя gюrцlmяyяn kичиk bиr dцnya qurmuш.<br />

Dышarыda qalanыn ичяrиyя hяps edиlmиш cюvhяrи. Burada<br />

цzlяшmяk цчцn bиrиkmиш o qяdяr чox шey var kи. Kиmи bиr<br />

cevиz aьacы gюrцr burada kиmи Tяkчamы. Mяnsя vadиnи<br />

gюrцrяm. Yaьmur sularыnыn gяlmяsи цчцn deyиl. Eшq цчцn<br />

orada olan. Suyun qaynaьыna яyиlиb цrяyиmи qovaqlardan<br />

юtяyя чevиrиncя gюrdцm. Eшq deyиrdи. Eшq. Яlиnи bиrdяn<br />

чиynиnя apardы vя dиzlяrиnиn цstцnя чюktц. Qanlы яlиnи gюrdц.<br />

Gюzяldи deyя dцшцndц acыyla. цzцqoyun yerя qapaqlandы.<br />

•<br />

Kamиl Eшfaq Bяrkи<br />

Qara yelяklи Barышa vя onun<br />

qara yelяklи gиtarasыnыn<br />

aьlayышыna qяzяl<br />

Цrяyи yuxulu analara vя atalara<br />

Uшaqlarыn цzцnц шиllя kиmи шappыldadan<br />

Qara yelяklяrи юz yelиnи юzц яsdиrяn<br />

Eшиtdиyи musиqиnи qяlbиnиn ucunda durduran<br />

Qяlbиndя bиr anda doьan bиr anda yapan<br />

Bиr anda yapdыьы цчцn bюyцklцyц durmadan daшan<br />

O bиrиlяr gцnbя-gцn tцkяndиrяrkяn yurdunu<br />

Цrяyиnи qoyzn tяmиz sularыna yurdunun<br />

O nяшя nяydи o urяkdяn baьlыlыq nяydи<br />

Ичиndя o yeynи daь ya o yeynи daь<br />

Axtarыb tapardы havalarы mahnыsы gцnяшlи<br />

Xatиrяsи yalan deyиl<br />

Gиtarиst o gece nece aьlayыrdы<br />

O sevmяk o baь o yeynи daь<br />

Eшfaq sяnиn dadыn цrpяrmяkdиr<br />

Barыш sюylяr Barыш qara yerdя toz<br />

Eшfak! Gцn gяlяr o bиrи gцn gяlяr<br />

Barыш qalxar Barыш цчцn шяhяrdя xoruz<br />

Adыn Яhmяddиr elя deyиlmи qardaшыm<br />

Шыk aьladыn saь ol!<br />

•<br />

104<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

Turhan Toy<br />

SЯNИ SЯNЯ TЯRK EDИRЯM<br />

gecяlяr tяlaшla qaчыrdы kюlgяmя<br />

bir gecя quшu daha uчurdu ovuclarыndan<br />

yыrtыrdы gecяnin qaranlыьыnы bayquш sяslяri<br />

яrz inlяyirdi ulduzlarыn яksinя<br />

яn sadя surяtini qoyub boxчama<br />

atыb чiynimя<br />

sяni sяnя tяrk edirяm...<br />

bozqыrыn qoynunda dяli dolu at sцrяn mяn<br />

tюkцlяn sentyabrlara soxdum gюy цzцnцn maviliyini<br />

ayыn dolmuш halыydы son dayanacaьыm<br />

iчimdяki qatarlar чoxdan devrildi, vagonlar darmadaьыn<br />

чatlamыш dodaьыmы шerlяrlя isladыb<br />

sяni sяnя tяrk edirяm...<br />

qanыyыr ayaq uчlarыm dilimя inad<br />

qaчыrыram baxышlarыmы alov kцrяsindяn<br />

bычaqlar sцrцшkяn torpaqlarda itilяnяrkяn<br />

gecяyя sыzan bir neчя damla qan<br />

gюzlяrimdяn цrяyimя sяssizcя axan<br />

яn шiddяtli zяhяri dяrdlяrimя qatыb<br />

sяni sяnя tяrk edirяm...<br />

qaldыrыm daшlarыnda uyutduьum xяyallarы<br />

bir atыmlыq barыt qoxan sяbrimi<br />

gцn gюrmяmiш xяyallarыma vururam<br />

tцstцyя mяhkum pяtяkdяn oьul almaq<br />

zыr dяli шяfяqlяrя aьlamaq<br />

mяnяmi qaldы yar<br />

sabahla gedirяm, balыmы pяtяklяrя satыb<br />

sяni sяnя tяrk edirяm...<br />

Necat<br />

Чavuш<br />

E q o и s t l и k<br />

Gяl чиynиmя sюykяn uyu<br />

Yuxularыn mяnиm olsun<br />

Gecя kиmи baшыmыn цstцndя dur<br />

Gюzlяrиn mяnиm olsun<br />

Dяnиzlяrиndя tut qяlbиmи<br />

Яllяrиn mяnиm olsun<br />

Naьыl alяmlяrиnи fяthя чыx<br />

Zяfяrlяrиn mяnиm olsun<br />

Aьzыndan tюkцlяn daшan<br />

Иncиlяrиn mяnиm olsun<br />

Mяn иndи sяfяrя чыxыram<br />

Шerlяrиm sяnиn olsun<br />

neчя kalibr idi boynumdan vurduьun sюz<br />

doьrudan ceyranlar nяdяn hяmiшя boynundan<br />

vurulur<br />

kюlgяm qan itirmяkdяn юlmяkdя<br />

qыrыlan bir qяlяmin hяsabы чяkilяrmi<br />

sevdam цrяyimdя musallaya яyilib<br />

sяni sяnя tяrk edirяm...<br />

•<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 105


HAYRИYЯ ЦNAL<br />

SЫLA-Ы RAHИM (Baш чяkmяk)<br />

Mюvsцmцdцr, tunc heykяllяr yaьmurla yuyular<br />

Qaranquшlar hяnцz gюrцnmяmиш gюy tяkиndяn<br />

Harlemlи zяncиlяrиn qlиkoza batmыш saчlarы ичиn<br />

Memarы цчцn sяnи sяndя ayaqda tutan dиrяyиn<br />

Чatlamaz qцbbяlяrиn яsnяmяz kяmяrlяrиn sancmalarыn цчцn<br />

Tяtиkdя dur яn saьlamыnы seч belиndяkи xяncяrиn<br />

Kи bиr nяfяs dяrиm bиr nяfяs цчцn<br />

Mиn bяlasыyla hяr gцn yцzlяrcя nяfяrиn<br />

Hяr nяfяrdя tяtиkdя durmaqdan yorulan bиlяklяrиm<br />

Devraldыьыnda bu nюbяtи hяm gюnяnиr hяm dиnlяnиr<br />

Цzцm var dцnyaya qarшы hяr kяsя hяr zaman mиlyon bяrяkяtlя<br />

Цzцlsяm belя цzgцnlцyцm bиr az qolaya qaчmaq bиr az da nяzakяtdяn<br />

Юzцnц bиl demяdиlяrmи, dedиlяr sana Bиll<br />

Bunu unutma heч unutma saqыn unutma<br />

Юzцndяdиr aчarы baшqalarыnыn<br />

Sяn юzцndя mяnя doьru upuzun bиr yol tapacaqsan<br />

Юzцnц azarlamadыqca яrmяьan olamazsan qonшuna<br />

Bиr uшaьa qadыna bиr sиlah arkadaшыna sыla-ы rahиm<br />

Rяhbяrsиz bиr toplumun ortasыnda zamansыz bиr zиl<br />

Dцшmana чяkиlяcяkkяn яn sevgиlи gюzlяrdяkи mиl<br />

Bu xыrчыn bu uslanmaz bu яr gюvdяsиnя чяlишиk dиl<br />

Sяn olacaqsan pozuq tиlavяtиnlя faиlи bu farz-ы kиfayяnиn<br />

Sыnanmaz aшk heч unutma tutulmaz atяшя dцшяn dяmиr<br />

Yanarsan yangыnыnla sevяrsяn mяnиmlя bюyцyяcяksяn<br />

Amma hey bюyцyяcяksяn bu sяnиn dяyишmяz qadяrиn<br />

Sяndя gюrdцm bu яyиlиm mayana qatыlmыш<br />

Bяrяkяtи anыmsatan dostluqla ишыldayan gюz bяbяklяrиn<br />

Xяyanяtи doьallыqla yadsыyan bиr bяdяnиn var<br />

Bu юnяmlи bu яrzиn dюnmяsи gцnяшиn bиzи hиrslя<br />

Dцnya nemяtlяrиnиn bиzи arzuyla quшatmasы kиmи bиr шey<br />

Bиz quшatыldыqca hяr quшatmadan necя чыxtыqsa<br />

Yavaшca чюzцlяcяk sыnыrdakы dцyцnlяrи erkяk яllяrиn<br />

Qurшun necя иrяllяrsя иnsanыn яtиndя yavaшчa<br />

Beynя saplы mяrmи чяkиrdяyи necя saь qoyar da иnsanы<br />

Юlяr eшиnиn ardыndan sыrf tasadan bиr yaшlы<br />

Mяn o qurшunam budur шeиrdя sяndя Tцrkcяdя yaшayan<br />

Yavaшca юldцrmяdяn ama шцphяsиz hey gцc qataraq<br />

Sяnи Tцrkcяnи шeиrи qыlчыqlы edяn sцnи edяn<br />

O mяnяm mяndяdиr yaшamanыn da yazmanыn da sиrrи<br />

Mяnяm юmrя bяdяl gюzaьrыsы цrяk aьrыsы<br />

Aьlamaьы baшarыrsansa son qurшunu sana saxlaram<br />

ў<br />

106<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

ЪАЩИТ КЦЛЕБИ<br />

(1917 - 1996)<br />

Ъащит Кцляби чаьдаш тцрк шериндя кянди, кяндлиляри, кяндчи щяссаслыьыны,<br />

ъаныйананлыьыны эятирян, халг шериндян усталыгла йарарланан, анъаг буну едяркян<br />

сейрчи дурумуна дцшмяйян, йени шерин юзялликляриндян узаглашмайан бир шаир<br />

олараг гыса бир заманда иътимаиййят тяряфиндян гябул едилмиш вя севилмишдир. Йени<br />

шерин яняняйя гаршы чыхаркян эиришдийи форма ахтарышларындан тамамиля узаг бир<br />

шерин зящмяткеши иди. Яняняви цслубда йазан эянъ тцрк шаирляринин истинад йери олду<br />

узун илляр.<br />

Инди тарлаларда эцняш вардыр<br />

Гарлар доnмушдур отларын уъларында<br />

Артыг ахшамлар динъяля билмирям<br />

Башым овуъларында<br />

ЩЯСРЯТ<br />

Ичи горху долу гыш эеъяси<br />

Щеч йатаьын йохму сыъаг!<br />

Даьлары долдуран чюл чичяйи<br />

Щансы кцлякляр сяни гохлайаъаг!<br />

Сачларымы кясиб кцляйя атаъаьам!<br />

Та ки хябяр апарсын бир эцн сяня!<br />

Ичимдя бир шейтан вар, дейир ки:<br />

Аьлына эяляни етсяня.<br />

Мян бу шери йаздым ат мяшгиндя<br />

Олдуьум шящяр Истанбулду,<br />

Аьыр-аьыр гар йаьыр<br />

Атымын йалы булуд рянэиндя.<br />

Щамыныз юляъяксиниз!<br />

Танры гатына чыхаъагсыныз утанмадан!<br />

Рущларыныз гойуб гачаъаг сизи!<br />

Торпаглара кюмцляъяксиниз.<br />

ЮЛЦМЛЦ ИНСАНЛАР ЦЧЦН<br />

Гурдлар, бюъякляр, сохулъанлар<br />

Севинъля ъумаъаг цстцнцзя.<br />

Ялляриниз бомбош галаъаг,<br />

Кимся бахмайаъаг рясминизя.<br />

Севилмиш гадынларын хяйалы<br />

Думанлар кими даьылаъаг;<br />

Файдалар, шющрятляр, мярщямятляр<br />

Сизя тяряф вармайаъаг.<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 107


Эюзляриниз йох артыг!<br />

Дцнйамызы эюрмяйяъяксиниз!<br />

Охшамаг, эцлмяк, данышмаг<br />

Олмайан бир селдя цзяъяксиниз,<br />

Йаваш-йаваш чцрцйяъяксиниз.<br />

ПАРИС<br />

Парис дейинъя аьлыма<br />

Боьуг сясли бир гадын эялир.<br />

Шаркы сюйляр йухусузлуьа<br />

Синяси бир енир, бир йцксялир.<br />

Цряйи сыхылыр мцштярилярин<br />

Йеня дя щамысы гадыны динляр,<br />

Вяфасызлыьа аид бир шаркы<br />

Ахы неъя галхыб эетсинляр.<br />

Ишыглар гядящлярдя<br />

Ичилмяйи бякляр гапгара,<br />

Су гатылмыш ракы кими тцстц<br />

Чюкцр цстялик сокаклара.<br />

Бу гадын дурмадан сабаща гядяр<br />

Црякдян юз шаркысыны сюйляр,<br />

Мян эетмядим анъаг Парися<br />

Эедянляр эюрдцляр.<br />

А Т И Л Л А И Л Щ А Н<br />

Тцркийя чаьдаш шеринин ян танынмыш<br />

сималарындан бири Атилла Илщандыр. Назим Щикмят<br />

ядяби мяктябинин давамчысы А.Илщан 1925-ъи илдя<br />

Истанбулда анадан олуб, 2005-ъи илдя 80 йаш<br />

тамамында дцнйасыны дяйишиб.<br />

О сабащмы чыхмышдын бир эцн юнъями<br />

Бир бычаьын аьзында йерийир кими идин<br />

Дямирлярин сойуглуьу сольун додагларында<br />

Эюзляриндя гаранлыьы дар щцърялярин<br />

Сяни эюряр эюрмяз юзэцйлцйцмдян утандым<br />

Сюйля ня ичярсян чаймы, гящвями<br />

Чох дяйишмишсян бирдян таныйамадым<br />

СЯНЯ НЯ ЙАПДЫЛАР<br />

108<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"— — —"<br />

Сачларын узунду чийинляриня ахарды<br />

Кюнлцмцз шянлянирди сарышынлыьындан<br />

Онлармы кясдиляр, сянми гысалтдын<br />

Эцлярдин ичимизя айлар доьарды<br />

Эюрцнмяз даьларын архасындан<br />

Яски эцлцмсямяни бищудя арадым<br />

О сабащмы чыхмышдын бир эцн юнъями<br />

Чох дяйишмишсян бирдян таныйамадым.<br />

Бир чай ичярмисян йохса гящвями<br />

Кибритим йох демяк сигаретя башладын<br />

Яллярин дя титряйир бир дярдинми вар<br />

Бюйля бир гыз дейилдин сян яскидян<br />

Сяня ня йапдылар, сяня ня йапдылар<br />

Кирпиклярин исланыр дуруб дуруркян<br />

О сабащмы чыхмышдын бир эцн юнъями<br />

Чох дяйишмишсян бирдян таныйамадым.<br />

1977<br />

Нечя дяфя сюйлядим бюйцк Лейланын<br />

Пренсес олмадыьыны, фащишялийини<br />

Затян ишыглары да йанмыйор<br />

Ян кютц йериндя бир гаранлыьын<br />

Данышыр дуруб эянълийини<br />

Архайын юлцмцнц йашыйор.<br />

БЮЙЦК ЛЕЙЛА<br />

Щалбуки онун илк заманлары<br />

Шар гядящлярдя ичилян конйак<br />

Чилчираглар алтында севиб гадынлары<br />

Ат йарышларында бюйцк ойнамаг<br />

Пера ичляриндя италйан шаркылары<br />

Щяр эеъя бир барон кяндини асыйор.<br />

Айналара чюкмцш Истанбулда<br />

Он сяккиз йашындан бир кач тябяссцм<br />

Эюз йашлары бцтцн шампанйаларда<br />

Бир кюлэя кими кач кяря эюрдцм<br />

Долашдыьыны диб одаларда<br />

Бялкя дя кяндисини арыйор.<br />

1960<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 109


Т У Р Г У Т У Й А Р<br />

(1927 - 1985)<br />

Тцрк шериндя 1955-ъи иллярдя Икинъи Йени адлы ядяби ъяряйан<br />

юзцнц эюстяриб. Бу ъяряйанын апарыъы сималарындан бири Тургут<br />

Уйар олуб. Юзцнцн сон дяряъя щалдан-щала дцшян цслубу иля о,<br />

охуъуларыны щяр заман щейрятляндириб. Икинъи Йени ядяби ъяряйаны<br />

ичярисиндя йайьын олан "анламсыз шер"ин ян эюзял нцмунялярини<br />

Тургут Уйар йарадыб. Лакин о, шерляриндя мянаны щеч дя тясадцфцн<br />

ихтийарына бурахмайыб. Яксиня, образларла, гапалы ифадялярля мяна<br />

анлайышына даща дярин, даща йени юзялликляр газандыра билян бир шаир<br />

кими ад чыхарыб.<br />

Сизин алыныз ал инандым<br />

Морунуз мор инандым<br />

Танрыныз бюйцк сюзцм йох<br />

Шериниз аьыллы башлы шер<br />

Тцстцсц дя мцф<br />

Амма сизин адыныз нядир<br />

Мяним дянэями позмайыныз<br />

ЪИЙЯБАЗЫН ТЕЛ ЦСТЦНДЯКИ ЩАЛЫ<br />

Бцтцн аьаъларла уйушмушам<br />

Гялябялик ща олмуш ща олмамыш<br />

Кцчялярдя итирмиш ъибимдя тапмышам<br />

Амма аьаълар еля имиш<br />

Амма кцчяляр беля имиш<br />

Амма сизин адыныз нядир<br />

Мяним дянэями позмайыныз.<br />

Ешгим дя дяйишя биляр эерчяклярим дя<br />

Пырыл-пырыл дальалы бир дянизя гаршы<br />

Йахынлашмышам дизбойу сулара<br />

Щамыныза хош ниййятля эцлцмсяйирям<br />

Щеч биринизля дюйцшя билмярям<br />

Сиз ня дейирсиниз дейиниз.<br />

Мяним бир эизли билдийим вар<br />

Сизин алыныз ал инандым.<br />

Сизин морунуз мор инандым<br />

Мян там дцнйайа эюря<br />

Мян там юзцмя эюря<br />

Амма сизин адыныз нядир<br />

Мяним дянэями позмайыныз.<br />

ў<br />

110<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

Osman Юzbaxчa:<br />

1971-cи иldя Konyada doьuldu. Иlk vя orta tяhsиlиnи Konyanыn Ыlgыn иlчяsиndя tamamladы. Ыlgыn Иmam Hatиp Lиsяsи (1986) vя Ankara<br />

Unиversиtetи Иlаhиyat Fakцltяsи mяzunu (1991). Evlиdиr. Bиr qыzы, bиr oьlu var. Иlk шeиrи, Yenи Taшova gяzetиnиn яlavяsи olaraq чыxan Kцltцr<br />

vя Яdяbиyat dяrgиsиndя yayыmlandы (Mart 1990). Шeиr vя yazыlarы sыrasыyla Ayane, Dяrgаh, Yedи Иklиm, Kayыtlar, Иkиndи Yazыlarы, Yarыn<br />

Яdяbиyat, Hяcя, Чяraь, Яdяbиyat Ortamы, Atlыlar, Bumяrang, Okuntu, Huruч vя Kюklяr dяrgиlяrиndя yayыmlandы. Kюklяr dяrgиsиnиn<br />

yayыn yюnяtmяnиdиr. Yayыmlanmыш яsяrlяrи: Uzun Yцrяklи Nяhиr (шeиr / 1999), Dцшmanlыk (шeиr / 2004), Чaьыnыn Mиmarы Mиmar Sиnan<br />

(bиoqrafи / 2003).<br />

ARXADAШLЫQ BИTDИ<br />

Amma da sadяlюvhmцшяm ha!<br />

Шeиr yazmasa юlяcяk bиr can<br />

Daшыdыьыma иnanmышam<br />

Arxadaшlarыm damarlarыmda axan qan<br />

Mяn, arxadaшlarыm vя шeиrи<br />

Bиrbиrиndяn ayыrarsam<br />

Dцnya baшыma чюkяr sanыrdыm<br />

Bиr gцn<br />

Яl fиkrиylя gяlишяn bиr шeиr yazmaq иstяdиm<br />

Яlиn barmaqlarыmыn dышыnda<br />

Pяnчя vя yumruq<br />

Yurd vя hяr kяs<br />

Kяrя vя dяfя vя sяfяr vя su vя nюvbяt olduьunu kяшfetdиm<br />

Яl pяnчя vя yumruqdur, yurd vя yumruq<br />

Hяrkяs vя yumruq, kяrя vя yumruq, dяfя vя yumruq<br />

Su vя yumruq dedиkcя<br />

Yumruqlarыmыn yalnыz vя yapyalnыz bиr yumruq<br />

Olduьunu kяшfetdиm qarnыmы yarыb<br />

Yassы bиr daш<br />

Yapыlmaq иstяdиm kяdяrиndяn юlцcц bиr шey<br />

Иllяrcя rabиtяsиz qalmыш bиr cцmlя<br />

Hяr gцlяшиn carчыsы<br />

Hяssas bиr шиmшяk<br />

Olaraq dolaшdыm<br />

Nя etsяm dя bиr-bиrиnя yaxыnlaшan иkи gяmи, yaxыnlaшmalarы<br />

hич bиtmяyиrdи<br />

Иkи daь dalьalarы yararaq dцnyanы daшыran<br />

Bиr-bиrиnя qovuшmayыrdы bиr шeyи bиr шeydяn daшыran<br />

Mиnlяrcя qarышqa, sяssиz<br />

Mиnlяrcя aь sичovul, sяssиz<br />

Mиnlяrcя daш sяrt<br />

Vя dцzцlmишlяr яtrafыma, sяssиz<br />

Юzцmц hяr sяfяrиndя<br />

"Yaxшы komanda hakиmи dя yenяr! Hяr kяsи yenяr!"<br />

Deyя baьыrarkяn yaxalayыrdыm<br />

Aьlыm hяr sяfяrиndя<br />

Gюvdяmdя gяrяksиz<br />

Bиr yaьmuru baшladыdы<br />

Bиz amma mюhkяm, amma чevиk adamlardыq<br />

Bиr tans, budur ahяng dedиklяrи шey, bиr hяrяkяt<br />

Bиzиm gюvdяmиzи yenиdяn, hey amma hey yenиdяn<br />

Yaradыb durardы<br />

Gюvdяmиz sцrяtlя dяyишяrdи bиr шeyиn zamanыndan юncя<br />

Durmadan pozulan bиr gюvdя canыmыzы sыxardы<br />

Durmadan yaradыlan bиr gюvdяdя olmaq<br />

Sцrяt чox sonradan<br />

Bиzя яklяnяn<br />

Bиr шeyи zamanыndan юncя яlиmиzdяn alan<br />

Nя чox ишиmиzя yaradы bиr bиlsяnиz bиzя sonradan<br />

Hayatda sцrяtlи olmaq<br />

Чиl чиl daьыlmaq kиmиsи varmы<br />

Ичlяrиndя bиr tяk mяn<br />

Dяmиr mыx kиmи baшladыьы yerdя чaxыlы qalan<br />

Bиr tяk mяn<br />

Daшыdыьыma иnanmышam mяgяr qan, qala, savaшmaq<br />

Чыxa-чыxa ичlяrиndя bиr tяk mяn<br />

Gюzц qapalы axmaq<br />

Fяqяt and ичяrяm<br />

Шeytandan vя Amerиkadan dиksиnяrdиk<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 111


Hяyat bиr dиl sцrцшmяsиydи bиzиm цчцn<br />

Durub цzяrиnя basa-basa tяkrarladыьыmыz bиr kяlmя<br />

Prц-pаk edяrdи dиlиmиzи damaьыmыzы<br />

Hяm sяhиv sяcdяsи nяdиr bиlmяzdиk bиz<br />

Deyиlmи kи gюvdяmиz<br />

Yaratmanыn sцrяtиndя yapыlmыш bиr чыnqы<br />

Sычrayan bиr atяшdиk danышarkяn, yцrцrkяn<br />

Bиr tяk qыzlara baxarkяn topallardыq<br />

Sanыrdыq kи bиr oьlan bиr qыza baxыnca topallar<br />

Bunun bиr yanыlqы olduьunu anladыq чox sonradan<br />

Иndи arxadaшlыq bиtdи, budur шeиrи bиr<br />

Aьыl aчыqlыьы, bиr dяrиn qavrayыш, bиr dиsиplиn, bиr vиcdan vя<br />

mяrhяmяt olaraq<br />

Danышыram sadяcя bиr axlaq vя яdalяt<br />

Юnцmя qoyub dяrgиlяrи<br />

Tap-tarap oxuyuram hamsыnы<br />

Шeиrlяrиnиzи oxuyarkяn qяlяmиmdяn qarьыdalы partlamasы<br />

sяslяrи<br />

O saat baшlayыb o saat bиtяn sяslяrи<br />

Gяlиr bиr neчя dяqиqяlиk юmrцnцz<br />

Bu bиr neчя dяqиqя mяnя nя komиk<br />

Nя dayanыqsыz bиr hяyat bиr bиlsяnиz<br />

Bиr neчя dяqиqalиk bиr geyrи шяxsи иradя<br />

Yetиr bax sиzиn ruhunuzu oxumaьa<br />

Amma qolay ruhunuz, amma qolay<br />

Suyunuz, sцrahиnиz, bardaьыnыz, varoluшunuz<br />

Bцtцn zяkamы, yumor gцcцmц toplayыram genя dя<br />

Bunu necя, sиzи bu qяdяr qыsacыq yapan<br />

Yetяnяk nяdиr<br />

Bяlkя dя mяndиm arxadaшlarыma bиr saflыq qatan<br />

Ичlяrиndяkи яn cиn, яn fыrlama<br />

Hяr yemяk nюvbяtиndя<br />

Яlиnи uzadыb kцs yapan, oyun pozan<br />

Чцnkц mяn bиr uьursuzluqdan<br />

Dua yazdыrmыш mavи muncuq taxan<br />

Gцndцzlяrи uyuyub gecяlяr fala baxan<br />

Yuxularыna ahяngsиz bиr шeylяr qatan<br />

Kцчяyя чыxыb hяr gecя<br />

Bиr kюpяyи qulaьыndan dишlяyяn<br />

Balыьыn evи sulardandы, bиzиmkи havadan<br />

Amma bиr gцn havadan<br />

Saf saf enяn mяlяklяr kиmи<br />

Ишя gиrdиk, dцkkan aчыb sarышыn<br />

Vя чыn-чыn edяn qыzlarla evlяndиk<br />

Sandыq kи bu tиcarяt bиzя gerчяk<br />

Xяta pozan иstиsna иdиk чцnkц hamыmыz<br />

Tаdиl-и яrkаn цzяrя namaz qыlardыq<br />

Yalan цzяrиnя иttиfaq etmяlяrи иmkansыz bиr topluluq<br />

"Bax burda!" deyяrdиk hяr kяsиn statиstиk etdиyи bиr чaьda<br />

Halbukи gerчяk 1. Mяn иndи bиr bиnanыn 5-cи qatыnda otururam.<br />

Gerчяk 2. Evиmиn qapыsы qяhvя rяngиdиr.<br />

Gerчяk 3. Qapы zиlиndя adыm yazыlmayыb.<br />

Gerчяk 4. Mяnя qapыnы arvadыm aчar.<br />

Gerчяk 5. Qыzыm boynuma atыlar.<br />

Gerчяk 6. Mяn gяlmяdяn arvadыm sцfrя sяrmяz.<br />

Gerчяk 7. Qыzыmыn sяs чыxaran kuklalarы var.<br />

Gerчяk 8. Mяnиm kиtablarыm, kasetlяrиm, dяrgиlяrиm var.<br />

Gerчяk 9. Mяn bиr gцn evlяndиm.<br />

Gerчяk 10. Bиr gцn arvadыma<br />

"Mяnя dцшцnmяdяn yapabиlяcяyиm bиr шey sюylя," dedиm<br />

"Bиr yumruqda bиr daьы devиrmяk!"<br />

"Qыrmыzы bиr yangыn kцrяyиylя bu<br />

qara baxtыmыzы tam ortadan иkиyя<br />

ayыrmaq иstяyиrяm..."<br />

Bиr gцn, sяrt bиr gцndц, bиr kюpяk ulamasы eшиtdиm<br />

Ulama durdurmuшdu mяnи. "Uuuuuuu!" etdиm kюpяyя;<br />

чцnkц яl fиkrиylя gяlишяn bиr шeиr<br />

yazmaq иstяdиyиm gцnц xatыrlatmышdы mяnя ulama!<br />

Bяn "Uuuuu!" edиncя kюpяk susdu. Rцzgаr da qыpыrdamadan<br />

durdu<br />

bцtцn otlar vя aьaчlar vя evlяr vя иnsanlar vя чoluq чocuk<br />

vя hяrkяs susdu<br />

kиmsя danышmayыrdы, kиmsя qыpыrdamayыrdы<br />

"Hяr kяs mяnи eшыtmяk иstяyиr," dedиm<br />

Danышmaq цчцn yumruqlarыmы sыxыnca<br />

Yumruqlarыmыn yoxsulluqdan daha sяrt olduьunu<br />

anladыm<br />

•<br />

112<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

Nazыm Hиkmяt<br />

S e v я r m и ш я m m я g я r<br />

62-cи иl, martыn 28-и<br />

Praqa-Berlиn qatarыnda pяncяrяnиn yanыndayam<br />

axшam dцшцr<br />

dumanlы иslaq ovaya axшamыn yorьun bиr quш kиmи<br />

enишиnи sevяrmишяm mяgяr<br />

axшamыn enишиnи yorьun quшun enишиnя<br />

bяnzяtmяyи sevmяdиm<br />

torpaьы sevяrmишяm mяgяr<br />

torpaьы sevdиm deyя bиlяrmи onu bиr dяfя olsun sцrmяyяn<br />

mяn sцrmяdиm<br />

platonиk bиrcяcиk sevdam da buymuш mяgяr<br />

mяgяr иrmaьы sevяrmишяm<br />

иstяr belя qыmыldanmadan axsыn qыvrыla-qыvrыla<br />

tяpяlяrиn яtяyиndяn<br />

zиrvяlяrиnя шatolar qondurulmuш Avropa tяpяlяrиnиn<br />

иstяr uzansыn gюz ala bиldиyи qяdяr dцm-dцz<br />

bиlиrяm eynи иrmaqda чиmmяk olmaz bиr kяrя belя<br />

bиlиrяm иrmaq yenи ишыqlar gяtиrяcяk sяn gюrmяyяcяksяn<br />

bиlиrяm юmrцmцz at юmrцndяn azacыq uzun<br />

qarьanыnkыndan nя qopara bиlsя<br />

bиlиrяm mяndяn юncя duyulmuш bu kяdяr<br />

mяndяn sonra da duyulacaq<br />

mяndяn юncя sюylяnmиш bunlarыn hamыsы mиn kяrя<br />

mяndяn sonra da sюylяnяcяk<br />

gюy цzцnц sevяrmишяm mяgяr<br />

qapalы olsun aчыq olsun<br />

Borodиno чюlцndя Andreyиn arxasы цstя seyr etdиyи gюy qцbbяsи<br />

Hяbsxanada tцrkcяyя чevиrdиm иkи cиldиnи Hяrb vя Sцlhцn<br />

Qulaьыma sяslяr gяlиyor gюy qцbbяsиnдяn deyиl meydan yerиndяn<br />

nadzorlar bиrиnи dюyцr yenя<br />

aьaclarы sevяrmишяm mяэяr<br />

чыrыl-чыlpaq qayыnlar Moskva dolaylarыnda<br />

Peredelkиnoda qыш fяslи<br />

чыxarlar qarшыma tяvazюkar kцbar<br />

qayыnlar rus sayыlыr qovaqlarы tцrk saydыьыmыz kиmи<br />

Иzmиrиn qovaqlarы<br />

tюkцlцr yarpaqlarы<br />

bиzя dя Чaxыcы derlяr<br />

yar fиdan boylum<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 113


yaxarыz qonaqlarы<br />

Иlqaz ormanlarыnda иl 1920 bиr kяtan mяndиl asdыm<br />

bиr шam budaьыna ucu ишlяmяlи<br />

yollarы sevяrmишяm mяgяr<br />

asfaltыnы da<br />

Vera rul arxasыnda Moskvadan Kыrыma gedиrиk<br />

Koktebelя яsиl adы Gюytяpя elи<br />

bиr qapalы qutuda иkиmиz<br />

dцnya axыyor иkи yandan dишarыda dиlsиz uzaq<br />

heч kиmsяylя heч bиr zaman belя yaxыn olmadыm<br />

quldurlar чыxdы qarшыma Boludan enяrkяn Gяrяdяyя<br />

qыrmыzы yolda vя yaшыm on sяkkиz<br />

yaylada canыmdan qeyrи alacaqlarы яшyam da yox<br />

vя on sяkkиzиmиzdя яn dяyяrsиz яшyamыz canыmыzdыr<br />

bunu bиr kяrя daha yazmышdыm<br />

palчыqlы qaranlыq kцчяdя bata-чыxa Qaragюzя<br />

gedиyorum Ramazan gecяsи<br />

юndя kюrцklц kaьыz fяnяr<br />

bяlkя belя bиr шey olmadы<br />

bяlkя bиr yerdя oxudum sяkkиz yaшlы bиr oьlanыn<br />

Qaragюzя getmяsиnи Ramazan gecяsи babasыnыn<br />

яlиndяn tutub, babasыnыn baшыnda fяs<br />

vя яbasыnыn цstцndяn samur yaxalы kцrkцnц<br />

geymиш vя hяrяm aьasыnыn яlиndя fяnяr<br />

vя mяnиm ичиm-ичиmя sыьыmыr<br />

sevиncdяn<br />

чичяklяr gяldи aьlыma nяdяnsя<br />

lalяlяr, kaktuslar, nяrgиzlяr<br />

Иstanbulda Qadыkюydя nяrgиz tarlasыnda юpdцm Marиkanы<br />

aьzыndan acы badam иyи gяlиrdи<br />

yaшыm on yeddи<br />

lяngяr vurdu цrяyиm yellяncяk buludlara gиrdи чыxdы<br />

чичяklяrи sevяrmишяm mяgяr<br />

цч qыrmыzы qяrяnfиl yolladы mяnя<br />

hяbsxanya yoldaшlar 1948<br />

ulduzlarы xatыrladыm<br />

sevяrmишяm mяgяr<br />

иstяr aшaьыdan yuxarыya seyr edиb onlarы чaшыb qalam<br />

иstяr uчam yanba-yan<br />

kosmos adamlarыna suallarыm var<br />

чox daha иrи-иrиmи gюrdцlяr ulduzlarы<br />

qara mяxmяrdя yep-yekя cяvahиrlяrmиydиlяr<br />

turuncuda qaysыlarmы<br />

lovьalanыrmы иnsan ulduzlara bиr az daha yaxыnlaшыnca<br />

rяnglи fotoqraflarыnы gюrdцm kosmosun<br />

Oqonyok jurnalыnda<br />

ancaq hиrslяnmяyиn dostlar konfиquratиvmи desяk<br />

mцcяrrяdmи desяk bax o soydan<br />

yaьlы boyalara bяnzяyиrdи bяzиsи<br />

yяnи dяhшяtlи fиquratиv vя mцcяrrяd<br />

114<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

иnsanыn цrяyи aьzыna gяlиr qarшыlarыnda<br />

hяsrяtиmиzиn aьlыmыzыn яllяrиmиzиn sяrhяdsиzlиyи onlar<br />

onlara baxыb dцшцnя bиldиm юlцmц belя<br />

bu qяdяrcиk kяdяr duymadan<br />

kosmosu sevяrmишяm mяgяr<br />

gюzцmцn юnцnя qar yaьышы gяlиyor<br />

aьыr-aьыr dиlsиzи dя, quшbaшlыsы da<br />

buram-buram tиplиsи dя<br />

mяgяr qar yaьышыnы sevяrmишяm<br />

gцnяши sevяrmишяm mяgяr<br />

иndи bu vишnя mцrяbbяsиnя bulaшыb batarkяn belя<br />

gцnяш Иstanbulda da bяzяn rяnglи шяkиllяrdяkи kиmи batar<br />

ancaq onun rяsmиnи sяn elя чяkmяyяcяksяn<br />

mяgяr dяnиzи sevяrmишяm<br />

hяm dя necя<br />

amma Ayvazovskиnиn dяnиzlяrи bиr yana<br />

buludlarы sevяrmиш mяgяr<br />

иstяr altlarыnda olum, иstяr цstlяrиndя<br />

иstяr dиvlяrя bяnzяsиnlяr иstяr aь tцklц heyvanlara<br />

ay ишыьы gяlиyor aьlыma<br />

яn цzцlmцш-яldяn getmиш яn yalanчы яn burjuasы<br />

sevяrmишяm<br />

yaьышы sevяrmишяm mяgяr<br />

tor kиmи dя ensя цstцmя vя damlayыb daьыlsa da<br />

pяncяrmdя цrяyиm<br />

mяnи olduьum yerdя buraxar torlara dolaшmыш ya da<br />

bиr damlanыn ичиndя<br />

vя чыxar yolчuluьa xяrиtяdя cыzыlmamыш bиr mяmlяkяtя gedяr<br />

yaьышы sevяrmишяm mяgяr<br />

amma nяdяn bиrdяn bиrя kяшf etdиm sevdalarы<br />

Praqa-Berlиn qatarыnda pяncяrяnиn yanыnda<br />

altыncы sиqaretи yandыrdыьыmdanmы<br />

tяk bиrcяsи юlцmdцr mяnиm цчцn<br />

moskvada qalan bиrиsиnи dцшцndцyцmdяnmи gяbяrяrяk<br />

saчlarы saman sarыsы, kиrpиklяrи mavи<br />

zиl qaranlыqda gedиyor qatar<br />

zиl qaranlыьы sevяrmишяm mяgяr<br />

qыьыlcыmlar uчuшur lokomatиvdяn<br />

qыьыlcыmlarы sevяrmишяm mяgяr<br />

mяgяr nя чox шeyи sevяrmишяm dя altыmышыmda<br />

fяrqиnя vardыm bunun<br />

praqa-berlиn qatarыnda pяncяrяnиn yanыnda<br />

yer цzцnц dюnцlmяz bиr yolчuluьa чыxmышam kиmи seyr edяrяk<br />

19 aprel 1962<br />

чevиrи:R.Q.<br />

•<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 115


.<br />

` : .<br />

116<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

ТОМАЗ БАДЗАГУА<br />

ЦЧЦНЪЦ САЩИЛДЯ<br />

ш е р л я р<br />

Бу йол щара эедир, щардасан Ряббим,<br />

Нейляйим, лцт-црйан нимфалар кими<br />

Бу баьлы табутдан мян чыха билим.<br />

Щяля адамларын эялир кцйляри,<br />

Гапысы баьлыдыр щяля эюйлярин<br />

Зцлмят ващимяли вя гатгашгадыр.<br />

Гаранлыг эюзцмц сцртцб аьардыб,<br />

Щарада гуртарыр зцлмятин арды,<br />

Суал ейляйирям - ай гощумларым<br />

Няся галаъагмы бизлярдян йарын<br />

Щаны рящм долу гялб дюйцнтцсц,<br />

ъящянням гохусу чаьырыр бизи.<br />

Тцкянян севэимиз цркяк бир килкя,<br />

Горхуну горхудуб гяшш едяк бялкя.<br />

Гой дцнйа фырлансын, титрясин ъаным,<br />

Сонуъ ня олаъаг, сюйля ай ханым<br />

Юлмцндя эцнащкар билмя кимися,<br />

Бир тийя цстцндя эяздик щямишя,<br />

Юмцр йашандыгъа, ипякгурду тяк<br />

Эор йапдыг юзмцзя бу тянимиздян,<br />

Юлцмя юлцмля галиб эяляряк.<br />

1<br />

… узаг арзуларын эюз йашлары тяк<br />

Яллярин дизинин цстдя дцшяъяк.<br />

Фягят мян бир даща дюнмяйяъяйям<br />

Тювбя масгасыны гойдуьум йеря,<br />

Орда рущум галыб, ишыгсыз рущум,<br />

Орда юмрцм галыб, ямяксиз юмрцм,<br />

Орда гаршыдурма, саваш чарпышма, -<br />

Йох мян оралара дюнмярям даща.<br />

Азман юлцмцмц итирмишям мян<br />

Ону бяслямишдим шяфяг нурунда<br />

Доьулуш эцнцмдян бу эцня гядяр<br />

Она няфясимля щяйат вермишям<br />

О мяндя йашарды, садигди мяня<br />

Мян ону дуйардым бир ата кими,<br />

Онун баласыйдым, бахышларында<br />

Даим щисс едирдим даш сцкутуну<br />

Мян юз юлцмцмц итирдим бир эцн<br />

О мяня атайды, балайды мяня<br />

Йалнызам ичими титрядир эеъя,<br />

Юлцмцм юлцбдцр, мяним юлцмцм.<br />

4<br />

2<br />

5<br />

Зцлмяти йардыгъа бахыш йелкяни<br />

Эяляъяк эцнлярин язяъяк сяни,<br />

Орада щарайым тябил чалаъаг,<br />

Сясимся йаныма бош гайыдаъаг.<br />

Зцлмятин гырында дайанмышам мян<br />

Башым еля бил ки, мязар дешийи<br />

Щяр дяфя сян ора дахил оланда<br />

Цзцн чоъуг кими тябяссцм эейир.<br />

Ещ йорьун щарайым чатмаз бир йана<br />

Сясим гаранлыгда илишиб галыр,<br />

Торпаг сяма кими янэинляшмядя,<br />

Сяма да йер кими тамам гаралыр.<br />

Юлцм вадисиня учур булудлар<br />

Щесабы баьламаг заманы эялиб.<br />

Узанан йолларын гаршы уъундан<br />

Торпаг уйгусу тяк йорьун чай ахыр<br />

3<br />

Ъисминдян бир юлц ахшам кечяндя,<br />

Соьулъан дамъылар отдан дцшяндя,<br />

Сян онда, бах онда анлайаъагсан,<br />

Юлцм йенди сянин бяхт улдузуну.<br />

Ичиндян гаранлыг сяня бахаъаг<br />

Дамарындан гара юлцм ахаъаг<br />

Шаэирд щювсяляси йашайыр сяндя,<br />

Ябяди бошлуьун гачма юнцндян.<br />

Бяс онда эюрясян сясин нолаъаг<br />

Щансы бир бядяндя мянзил тапаъаг<br />

Башымда одлу таъ, сян щарда варсан,<br />

Йарамын цстцндя ганад вурарсан<br />

Ъисмини севэийля сейр едяр юлцм,<br />

Еля бил бцлбцлдц, гохлайыр эцлц.<br />

чевири: Елхан Зал<br />

ў<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 117


ТАМРИ ПХАКАДЗЕ<br />

( ЩЕКАЙЯ)<br />

КОНФЛИКТ ЗОНАСЫНДАКЫ<br />

БОСТАН<br />

Онда конфликт зонасы адында щеч бир шей йох иди, гатсо!<br />

Дцзцнц ахтарсан щеч конфликтин ийи дя йохду. Ади, кцляйин<br />

отларыны о йан-бу йана ясдирдийи бир йер иди. О вахт сарсаг<br />

гардашым олмасайды, иш ямирийди… Йохса…<br />

Орда, бах орда, инди ки, ирялидя вя эеридя автоматлар<br />

арамсыз гаггылдашыр… Бах орда, кяндин гыраьындакы о ев<br />

бизим иди… Онда орда тякъя тойуглар гаггылдашырды…<br />

Сющбят ки, гаггылдашмаьа эялиб чыхды… Оду гушлар йеня<br />

дя эюйдя сцзцр, тяййарялярся еляъя йерляриндя дуруб…<br />

Эяряк кимся эяля. Бунлары апарыб учура…<br />

Ики мяртябяли ев аь кярпиъдян тикилиб. Гаршысында йахшы<br />

щяйят-баъасы, бостаны, баьы-баьчасы вар…<br />

Бизимкиляр ки, щяля саь иди, ата-анам беля истяйирди…<br />

Аллащ онларын рущуну шад елясин, гябирлярини нурла<br />

долдурсун… Дядям йерли-дибли, кюклц-кюмяъли<br />

эцръцйдц… Сайыб-сечилян, бу тяряфлярдя мяшщурду. Дузчюрякли,<br />

дилли-дилавяр иди. Анам, бир дя осетин олан няням<br />

варды - Ериа. Гысасы, няням бир аз башга гандан иди. Амма<br />

о вахт буна ким бахырды, гатсо! Башдан бир-биримизя<br />

гайнайыб гарышмамышдыг!<br />

Анам кими эюзял гадын яля дцшмязди. Щейиф…, щеч<br />

олмаса ону явяз едян бир гызы да олмады… Амма<br />

гардашым Заликонун гаш-эюзц бир чалым анама охшайыр…<br />

Бойумуза эюря атамыза чякмишик… Узундраз, бойлубухунлу,<br />

арыг, гуру чяртдяйик…<br />

Атамла-анам юмрцндя бир дяфя дя олсун бир-бириня<br />

сяслярини галдырмадан йашадылар. Бир-бирляриндян аралы чюряк<br />

кясиб, оъаг чатмайыблар. Бир аз залым дамарлары да варды…<br />

Бизи бюйцтдцляр, охутдулар, киши елядиляр. Сонра сцкута гярг<br />

олмуш бу ев-ешийи, щяйят-баъаны ющдямизя гойуб ял-яля<br />

тутуб о бири дцнйайа кючдцляр…<br />

Гардашым Залико Тифлисдя мешячилийи, мян дя<br />

агрономлуьу гуртардым. Бир рус бабулийасынын евиндя, бир<br />

отаглы мянзилдя кирайядя галырдыг. Бабулийа ложада, бизся<br />

отагда йатырдыг. Ахшамлар бирэя бабулийанын смоварындан<br />

чай ичирдик. Щя дя, арвад еля щей бир дяфя казак атаманы иля<br />

валс елямяйиндян, бир дя Берлиня гядяр язик-цзцк танкла<br />

эетмяйини наьыл едирди.<br />

Пащ, гяфилдян, гардашым Залико арвад алмаг ешгиня<br />

дцшмяди Эедиб цзбяцз корпусда олан Купатадзеляря<br />

йезня олмады Беляъя бабулийа иля тяк галдым. Бир ил ютцб<br />

кечмямиш дюнцб бахмаьа да имкан олмамыш бу йазыг<br />

арвад йыхылыб юлмяди Бир дя ки, эуйа бахсам,<br />

юлмяйяъякди Ня ися бабулийанын бир отаглы мянзили ичинин<br />

олан-галаны иля мяня галды.<br />

О вахт, охумаьын ки, йолуну тутдум, инди дипломум<br />

вар, агрономам, дюрдцнъц илди ятрафын йашыллашмасы цчцн<br />

тяр тюкцрям. Амма инди юз дядя-баба йурдума гайытмаг,<br />

юз ев-ешийими тязялямяк, кянддя юз йерими тапмаьы<br />

дцшцнцрям… Ня ися… фикирляширям ки, бабулийанын<br />

щядиййяси олан бу мянзили кирайяйя верярям, бир-ики гяпик<br />

йыьарам вя йаваш-йаваш юз кюкцмя гайыдарам… Щя дя…<br />

Бах еля бу вахт гардашым Залико эялиб чыхды вя зарымаьа<br />

башлады:<br />

- Робинзон… няся йахшы дюйцлям…<br />

Еля бил башымда няся гырылыб охаланды.<br />

- Нийя, биъо Ня олуб, ня баш вериб…<br />

Бахдым ки, ирзи-ирянэи йериндя дейил. Цзц созалан булуд<br />

кими саралыб. Сясини чыхара билмир.<br />

Бир анлыьына башыны чевирди. Вай, киши ялдян эедир ки!<br />

Вай, ев-ешик, арвад-ушаг… Ня билим, даща ня…<br />

- Хястяйям - Залико деди, стула чюкдц, эюзцнц<br />

бабулийасынын смоварына зилляйиб сусду.<br />

- Неъя, хястя…<br />

- Щя… йягин тезликля… - вя сяси батды.<br />

Вай сяни Робинзон! Ким бизим эцнащымыздан кечяъяк,<br />

биъо! Дейишиб дилляшмяйя олуб-галан биръя гардашым вар, о<br />

да эюз-эюряси ялдян эедир…<br />

- Ня сайыглайырсан, биъо! - Гяфилдян Нинойа тяряф<br />

дюндцм. Щяя, ди имдада чат, мцгяддяс…<br />

- Щяким деди ки… - Сясиндя щяйяъан варды.<br />

Щякимми<br />

- Щя, ня деди…<br />

- Деди ки, башында няся вар…<br />

- Ее! О йахшы ня дейя биляр, биъо-йерсиз дилляндим -<br />

Аба, бу йахшыйды ки, дейяйди башын бошду, ичиндя щеч ня<br />

йохду.. Буна севинярдин<br />

Башыны ашаьы салыб. Алны бабулийанын смоварына йапышыб,<br />

сонра беля деди:<br />

- Йа тяъили операсийа лазымды… Олмайанда да…<br />

- Ня… - щава силкялянди.<br />

- Олмайанда да…, щащ-щащ, беш-алты айлыьам…<br />

Вай мяним башыма эялянляр! Оьлан, Робинзон бейним<br />

даьылыр, вахтында кяся фикирляш, оьлана цряк-диряк вер.<br />

- Щяр щалда, щякимя нийя эетдим, сяни ня наращат<br />

едирди<br />

- Юз аьрыларым, Робинзон! Юз! Мяни гынама,<br />

йохса… Щяр щалда бу сон вахтлар…, бу сон вахтлар…<br />

Манана эеъяляр тяк башына сызылдайыб эюз йашы тюкцр…<br />

Манана…<br />

- Манананын наращатлыьы сяни цшцдцр! Арваддыр,<br />

наращат олмалыдыр, бяс неъя!<br />

118<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

- Икиъанлыды…<br />

- Биъо, Заал, инди щякимляря йох, бир аз да мяня<br />

гулаг ас…<br />

- Щя… - Башыны галдырды, цмид долу эюзлярини мяня<br />

зилляди.<br />

- Операсийа-филан, бейнинин ичиндя бычаьын-зад<br />

сапланыб елямяси лазым дюйцл…<br />

- Бяя<br />

- Бя дя, беля арвадынын ялиндян тут, эедяк юз<br />

кяндимизя… Оранын тяк щавасынын йанында, биъо,<br />

операсийа ня гялят еляйя биляр сяня!.. Тяк орда еля… Орда<br />

еля.<br />

- Дурдуьун йердя нийя щирислянирсян - Залико<br />

баьырды.<br />

Йеня ясябляширям. Системсиз данышдыьымдан фикрими<br />

топлайыб ахыра чыха билмирям.<br />

- Биъо… Заал.., бяри бах… Агроном адамам, онун<br />

анасыны аьладым… Биръя сезону орада кечиряк! Мяним бу<br />

комамы кирайя веряк, гардаш, икиликдя мещрибанлыгла пул<br />

йыьаг, бир йахшы, бабулийасайаьы иняк алаь… Сянин<br />

Мананан саьсын, пендир тутсун, гапы-баъада сяси эялсин…<br />

Бязисиня сян бах, ня башын аьрысын… Еля ки, сянин о отлары<br />

топуьа чатан щяйятиня эирдин… О щава ки… О су ки… О<br />

гушлар ки…<br />

- Пащ! - Гардашым гызьынлыгла сюзцмц кясди - Мяня<br />

штатларда операсийа лазымды… Сян дя башламысан щава иля<br />

иняйи бура сохмаьа… - Йеня алныны смовара диряйиб ятрафа<br />

дюйцнмяйя башлады…<br />

- Ня… ня эюзцнц сийидирсян, биъо - Эет-эедя сюзляр<br />

боьазымы тыханырды.<br />

Айаг цстя галхды, гапыны архасына чякиб эетди.<br />

Эет-эедя эюй цзцндя щава гаралды. Фикирляримля эеъя<br />

иля бирэя галдым. Башымдан еля щей Америка, иняк,<br />

Манана, кирайянишинляр, тойуглар, лажет-мажетляр, бостан,<br />

йеня Америка, йеня кяндим кечирди.<br />

Сонракы сящяр онлара эетдим, йолум йумрулайды.<br />

Гардашым даща да саралмышды вя даща да кюлэя кими<br />

титряйирди.<br />

- Эедирям, Робинзон… - батыг сясля деди вя цзцмя<br />

бахды.<br />

- Сянин ня эетмяк вахтынды, биъо-цряйим гопду, -<br />

бу дярдля ким эедиб, нийя цряйимизи цзцрсян..<br />

- Америкайа эедирям, биъо. О дцнйайа йох…<br />

Нямлянмиш эюзцмц силиб юзцмя эялдим.<br />

- Щара, биъо<br />

- Америкайа, операсийайа. Манана да мяннян<br />

эедир…<br />

- О… бя икиъанлыйды<br />

- Орда доьса йахшыды, ушаг ора вятяндашлыьы ала<br />

биляр…<br />

- Дайан бир, бяс пул-пара<br />

- Вааарымды - Залико башыны ашаьы салды вя онун<br />

саралмыш цзцндя гырмызылар ямяля эялди.<br />

- Щарадан - Цзя дурмушдум.<br />

- Варымды, гатсо… Ня истяйирсян сян…<br />

- Щеч нядян шикайятим йохду, Робинзон, тяк бу<br />

оьланы хилас еляйяк - Манана сющбятя гошулду, - щеч<br />

щамилялийимдян дя наращат дюйцлям, ня дя бир суткалыг<br />

учушдан, тяк бу хилас олсун…<br />

- Бееля де… Залико, дайан дур, сянин йериня<br />

арвадын дилманълыг елясин…<br />

- Ня вахт эедирсиниз… - Ахыр-ахыр дилляндим.<br />

- Бири эцн - Манана кюмяйя чатды.<br />

- Беля гяфил, нийя…<br />

- Рейс бири эцняди… - Гардашым фысылдады.<br />

Цряйим аьзыма эялди. Ня галды ки… Эюз йашымыз вя<br />

гцссямиз кюмяйин олсун. Щям дя буннан йанашы<br />

фикирляшдим ки, ахирятя эетмякдянся, Америкайа эетмяк<br />

йахшыды! Щям дя киши операсийайа эедир… Еляйярляр,<br />

гуртарар эедяр, гайыдыб эяляр, гачыб щара эедясиди ки…<br />

Ялимля кцряйини вурдум.<br />

- Эет, гардаш, эет! Башынын чарасына бах. Мянъя…<br />

сян… Сизин эялишинизя гядяр, эюрцм бизим дядя-бабадан<br />

галанлары нейнийирям! Гайыдыб эялярсян, щейрятлянярсян,<br />

гардаш дейярсян щаралардайдым, инди эюр щардайам!<br />

Ъяннят баьына дюндяряъям бизим гардашлыьымызы!<br />

Ъяннятя! Тяк, сян саь ол, еля ки, эялдин, Адям вя<br />

Щявванын эюрдцйц тяк данышаъагсан ичяридян…<br />

Сонку эцн эялдим вя узун мцддят щавада учан<br />

тяййарянин архасынъа ялими йеллядим.<br />

Икинъиси дя, ня оласыды, цчцнъц эцн автобуса отурдум вя<br />

ата-баба йурдума йола дцшдцм.<br />

Артыг о вахтды ки, биздян о йандакы кяндлярдя суйу<br />

буландырыблар, амма бярилярдя ня су буланмасыды. Бу<br />

тяряфдя дя, артыг бир аз эярэинлик щисс олунур. Щащащ…<br />

конфликт зонасы елан еляйибляр… Анъаг йеня дя чятин дюйцл<br />

ща, чюлдц, якин йериди, бяридя Лиахвиди , юкцздц, инякди,<br />

халг эедир-эялир, саламды-кяламды.<br />

Гысасы, эедирям, автобусун чах-чуху алями эютцрцб…<br />

Йолчулар ня елясин… Отуруб юз дярдими фикирляширям.<br />

Апрелди, йаьыш йаьыр, эедиб щяля дя йахшы вязиййятдя олан<br />

евими тапарам… Дцшцнцрям.., ещ, ня вахтлар варды, бизим<br />

дя баъадан тцстц чыхарды, анам ки, кюмбя, йаьлы, ширин<br />

чюряк биширирди, йолдан кечянляр айаг сахлайырды… Аба инди<br />

эет, Робинзон, бишириб-дцшцрян эюрмязсян о гыша дюнмцш<br />

евдя, сясиня ки, бир кимся "бала" дейиб юзцнц цстцня<br />

салмайаъаг, голун-ганадын йанына дцшяъяк. Ещ…<br />

Йолда бу ъцр фикирляширдим.<br />

Автобусдан дцшдцм. Евимизя сары бойландым, говаг<br />

ъярэялярини кечдим, сонра дярялярин гашыны ютдцм,<br />

моруглугдан адладым вя Щащ!!! Йеримя мыхланыб галдым.<br />

Адам горхудан йериндя юляр! Буду, мяним евим, кяндин<br />

гыраьында, бах орда гатсо, баъадан да тцстц чыхыр! Щяйятдя<br />

гат-гат йцйцлцб сярилмиш палтарлар асылыб!..<br />

Вай, сянин эцнцня, Робинзон! Айагларым ясди, амма<br />

иряли эетдим. Юзцмц йухудакы кими щисс едирдим. Эащ<br />

анамы, эащ атамы эюряъяйими зянн едирдим. О тяряф<br />

ъянубду, бу тяряф дя… вя икиси дя бир-бириня охшайыр.<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 119


Йцйцрдцм вя бах, буду, мяним дарвазам да рянэляниб,<br />

биъо! Олег бизим щяйятдя одун йардынмы Олег, Зойанын<br />

оьлу. Бизим гоншу. Онун йекя йанчаглы арвады<br />

пиллякянлярин башында дуруб: - Ъип-ъип, ъип-ъип - дейя<br />

тойуглары сясляйир.<br />

Дарвазадан кечдим. "Олег!" - дейя баьырдым. Олег<br />

мяня сары дюндц вя баа… сянсян, Робинзон Щардан эцн<br />

доьуб<br />

- Мян юз евимизя эялмишям, ня щардан эцн доьуб<br />

Сян юзцн де, бурда, мяним щяйятимдя ня эязирсян -<br />

дедим.<br />

Щям дя бир тящярям. Щяйят-баъа дяйишиб танымаз щала<br />

дцшцб.<br />

Олег паъахы кцнъя гойду, яллярини шалварына силя-силя<br />

мяня сары эялди.<br />

- Ееещ.., билирям, сяня дя чятинди, Робинзон…<br />

Сянин оланы башгасында эюрмяк чятинди, анъаг ня еляйим.<br />

Аллащ сяни севиндирсин, гардаш, эял гонаьым ол.., цз<br />

чевирся…<br />

Башым фырым-фырым фырланыр. Щяйят бир тящярди, щяр шей<br />

фырланыр, бу оьрашы щеч ъцр таныйа билмирям, вааах!!! -<br />

нядянся бейгафыл растлашдыг. Ъюйцз аьаъы йохду! Йохдур,<br />

бюйцк нянямин басдырдыьы ъюйцз аьаъы… щяйятин<br />

ортасында! Щяйят, гапы-баъа чиркинляшиб, щяр йан щяйасыз,<br />

сойундурулмуш гадын тяк лцт-црйанды.<br />

Бу ня щадисяди, Робинзон, сянин башына эялир, ща инди<br />

дяли олмайасан, биъо Сянин ки, башында операсийалыг бир<br />

шей йохду<br />

- Биъо! Ня истяйирсян, мяним щяйят-баъадан -<br />

Олегя дедим.<br />

Кишинин рянэи-руфу дяйишди.<br />

- Сян… беля… щягигятян, бир шей билмирсян<br />

- Няйи билмялийям<br />

- Сатын алмышам, биъо, Залико бу мцлкц ики ай олар<br />

мяня сатыб. Няди, сян щеч ня билмирсян, гатсо!<br />

Ня тящярся эцлдцм. Щям дя кцряйимдян сойуг тяр<br />

эялди.<br />

- Ня эцлцрсян, гардаш, щягигят беляди - Олег<br />

дейирди.<br />

- Ня тящяр беляди<br />

- Буралар артыг мяним адыма гейд олунуб. Щяр шей.<br />

Мян еля биляйдим, деди, Робинзон разыды, эялмяйя вахты<br />

йохду, ишляйир. Пул верилиб, гардаш, сянядляр гейдиййатдан<br />

кечиб, амма ня биляйдим, деди разыды! Дайан, щара<br />

эедирсян, биъо… Отур, сющбят еля, динъини ал, бир тикя чюряк<br />

йе… Арвад, онлары эятир… Щара эедирсян, гатсо! Сяни беля<br />

щирсли щара бурахарам… Робинзон! Робинзон! Мян<br />

онун… щя, мян щардан билярдим, деди, разыды!<br />

- Ъюйцзц нийя кясибсян - Гяфил чеврилиб сорушдум.<br />

Сясимдян горхду. Цз-эюзц тамам йад иди.<br />

- Яйлян, биъо! Щара эедирсян! Отур. Адама бир<br />

стякан ич…<br />

- Кясмямяли идин.<br />

- Щяр щалда, бу кимин аьлына эялярди - Олегин<br />

йоьун йанчаглы арвады эюзцнц гыйараг деди - Инди башламаг<br />

ки, нийя кясибсян, нийя йыхыбсан, эеъди, бу бизим юз<br />

ишимизди.<br />

- Еляди - Олег онунла разылашды.<br />

Дарвазадан чыхдым вя моруглуьа сары эетдим. Сонра<br />

дяря бойуну, говаг ъярэясини кечдим, автобуса миндим<br />

вя эери гайытдым.<br />

Бир щяфтяди евдян байыра чыхмырам отуруб сарсагъасына<br />

тавана бахырам. Таванда эащ атамы, эащ анамы, эащ Олеги,<br />

Эащ Заликону, эащ бабулийаны, эащ Лиахванын сащиллярини<br />

эюрцрям… Сонра щяр йер гаранлыглашыр вя бошлуьа дцшцр.<br />

Беляъя вахт йаваш-йаваш ютцб кечир.<br />

Бир айын тамамында Америкадан, Заликодан мяктуб<br />

эялди. Ачыб охудум: "Робинзон! Билирсян ки, юзцмя<br />

бахдырмаьа эялмишдик вя сян дцзсян. Анъаг билирям, сян<br />

буна разы олмаздын, мян ися бурда бир бяхтими сынайым<br />

дедим. Сян буранын ейбяъярликляриня дюзмяздим. Мяннян<br />

Манана бурда ишлямяйя башладыг. Ешшяк тяк ишляйирик,<br />

анъаг бурда гайда беляди. Доллар алырыг. Сяня дя аз-аз<br />

эюндяряъям. Биъо, бу гатмагарышыг йердя юйц, щяйятбаъаны<br />

нейнирсян. Башдан-айаьа шяр-хатады. Ламисада дава<br />

щяля эедир. Ламисадан халг бура гачыр, сянин дя о тяряф<br />

цчцн цряйин эедир, биъо! Бязисини бурда эюрдцм. Бурда<br />

халг неъя дя фираван йашайыр. Айда щялялик 50 доллар<br />

эюндяряъям, сонрасына бахарыг. Йыь. Йайда ремонт еля.<br />

Юзцня дя бир шящярли кукла арвад ал, гардаш, беля йаь-бал<br />

кими йаша. Ня зювг, ня сяфа Эюрмцрсян, бяри тяряфин<br />

кяндляри йаваш-йаваш бошалыр Мян мяннийимля буну<br />

бурда ганырам, сян щяля йох Бура бах, дцнйада<br />

эцнбяэцн тамащкарлар артыр. Биъо, йалан йердян, мяним<br />

операсийамы юзцня дярд елямя. Операсийалыг няйим варды<br />

ки, гардаш. Онда сян буну цряйиня салдын. Йохса мяни бура<br />

асанлыгла бурахмаздын. Белядир, Робинзон. Щяр шейи<br />

нязяря ал вя сянин хейирхащ цряйин, ня билим валла, йягин<br />

мяни баьышлайар. Ким билир, бир-биримизля ня вахт<br />

эюрцшяъяйик, амма буну бил, гардаш, бил ки, сяни црякдян<br />

истяйирям вя Манана да сянин ящвалыны сорушур. Сянин<br />

гардашын Залико бурда "ехо"дан сорушдуг, оьланды дедиляр.<br />

Адыны эяряк Майкл гойам. Бура гайдасы атам Мишанын ады<br />

беляди. Сянин гардашын Залико".<br />

Ня гядярся беля давам еляди, вахт юз ахары иля ютцб<br />

кечди. Кюксцз аьаъ кимийям. Билмирям нявахт кцляк<br />

ясяъяк, ня вахт башымы эютцрцб буралардан гачаъаьам.<br />

Билмирям… бу фани дцнйа, бабулийанын бинасы нийя башына<br />

фырланыр… Щеч ня сорушма. Мяним кюкцм щарадыр, кимям,<br />

дейирям, дцшцнцрям, ким<br />

Апрел ютдц вя майын биринъи щяфтяси автобуса отурдум<br />

вя эетдим. Щара, няйя эюря, кимин цстцня - билмирям!<br />

Цряйим бярк-бярк дюйцнцр, айагларымса эедирди. Аьыла<br />

гулаг асан кимди!<br />

Автобусдан дцшдцм вя бизим тяряфин сазаьы цзцмя<br />

вурду. Саь тяряфя дюндцм, говаг аьаъларынын ъярэясини<br />

кечдим, дярянин йанындан ютмцшдцм ки, эюрдцм<br />

кяндчилярим мяня сары эялир. Бири йухары мящялляли Севера,<br />

о бириси "Мухос" дедикляри Мухран иди.<br />

- Пащо, Робинзон, Робинзон… - щай-кцйля<br />

эюрцшдцляр, амма икиси дя бахышларыны йайындырырдылар, йяни<br />

ня билейдик ки, беля олаъаг… Эцнащкар адам кими<br />

120<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

бахышларыны йеря дикир, дишлярини гыъайырлар.<br />

- Биъо, юз евини ня тящяр елядин, биъо… - Севера<br />

сорушду.<br />

- Буралар цчцн адамын ичи эедир, биъо, бурда адамын<br />

рущу динъялир, буну ня тящяр елядин, биъо, ща - Мухо да<br />

сюзя башлады.<br />

- Олегя вермяйя дяйярдими, дцздц, аллащ сахласын,<br />

йахшы ямяксевяр оьланды, амма сянин дядя-баба<br />

йурдунда Олегин ня иши вар Билирсян кянддя она ня<br />

дейирляр…<br />

- Ъюйцз чцрцйц - дедим.<br />

- Щя… - бир-бирляриня бахдылар - беля..., адамын<br />

цряйи дюзмцр. Бура чох эярэинди, Робинзон. Эащ адамы<br />

эиров эютцрцрляр, гардаш, кимися, эащ да малы дартыб<br />

апарырлар, эащ да няся олур…<br />

- Анъаг еля бир мяним Датавам кими буралара айаг<br />

басмайанлар бах бураъанды! - Мухо ялини хиртдяйиня чякди.<br />

Еля бир термометр чырпырды - Йох, гардаш! Беля щеч ким<br />

еляйя билмяз… Ня осетин, ня рус, ня франсыз, ня дя<br />

иноплетийан… Эизлятмяли бир шей галыб Амма ахыра кими<br />

дайанаъаьыг. Ким бизим кими язаб-язиййят чяксяйди, таб<br />

эятиря билмяз, ев-ешийи гойуб гачарды, гардаш. Щеч ким<br />

дайанмазды. Щяр щалда дайанырыг, Робинзон! Беляди… -<br />

"Цряйинин башындакы ъибиндян "Астра" чыхарды вя ахырадяк<br />

чякди.<br />

- Мян ня кюмяк елийя биллям - сорушдум.<br />

- Сян Сян… бе…<br />

- Неъя, йяни, сян… Сян беля<br />

Гысасы, соруб, сорушдурдулар. Ъаваб вермядим. Тяк<br />

галдым. Моруглу тяпядя, гоъа ъюкянин бюйрцндя отурдум<br />

вя ятрафа бахмаьа башладым. Эюз йашы хиртдяйимя долуб<br />

аъышдырырды. Гяфил севимли ойунъаьы ялиндян алынан ушаг<br />

кими щюнкцрдцм…<br />

Бир бах, ня эюзялди! Бир бах… Тязя-тяр отлар торпагдан<br />

неъя галхыблар… Лиахванын тязя-тяр сулары май эцняшиндян<br />

неъя парлайыр… Бах, адамлар бичиня эедир… Бах, Олег<br />

цзцмлцкдя ня эцндя гурдаланыр… Бах, эцняшин диварларыны<br />

йаладыьы мяним евимя… Щяр шей гызылы рянэя чалыр. Оохх,<br />

Заликооо… Охх Заликоо… Нейлядин, биъо, бизим дядябабамызы<br />

няйя дяйишдин! Щя , гардашымын башында<br />

щягигятян дя операсийалыг иш варды, буралары дяйишмяк еля<br />

операсийалыгды. Инди нейляйим, биъо! Бах, халг якинябичиня<br />

эедир. Мян нейняйим, сяня ня дейим! Мян щараны<br />

яким-бичим… Инди бурда мян кимин тулуг торбасыйам…<br />

Айаьымы щара басым! Ощ, Залико, Залико… Инди бурада<br />

мещманханада гонаг галан дилянчи кимийям…<br />

Пырпызлашма бах, эюр неъядир! Мухонун цзцня баха<br />

билмирям, она ня дейим Бурада унудулуб эетмишям…<br />

Щяр щалда дуруб эюзляйирям… мян ня эюзляйирям, сян…<br />

сян… инди дцнйанын о башында олан гардашымы неъя<br />

данлайым<br />

Отуруб ятрафа дюйцнцрям. Цряйим сыхылыр. Эюз йашындан<br />

нямлянмиш сифятимя сярин кцляк вурур. Кцляк еля бил мяни<br />

язизляйир. Ссуу о… Робинзон, сссууу… - дейя гарьыш едир.<br />

Щяя… беля - фикирляширям - Щеч дя данышылан кими дя<br />

дюйцл… Кянди мцдафия едирляр, щардан десяк адам вар,<br />

гошун, полис… Щя…, сяня ня дцшцб, бурда ки, гапы-баъан<br />

йохду… Анъаг ноолсун, сяни ки, бурда таныйырлар. Ясас<br />

одур ки, эцръцсян, щара эетсяк, сяни торпаг эерийя<br />

сясляйяъяк… Ай йазыг, сяни ня чаьыраъаг, дядя-бабандан<br />

галан ялиндян чыхыб, зцрйятин дя йохду…<br />

Гяфил башымын гурдлары тярпянмяди! Бу моруглугдан<br />

башы ашаьы, енишя сары эет, ордан ашаьы ен…, Олегин<br />

дарвазасынын аьзыны кясдир…<br />

- Олега! - Мцмкцн гядяр тохтаг сясля баьырдым -<br />

Олег! Олег!!!<br />

Олег чахыр зирзямиси тяряфдян чыхды. Рянэи гачмышды.<br />

Йягин ону юлдцрмяйя эялдийими зянн едирди.<br />

- Йеня сянсян, Робинзон Иш ня йердядир…<br />

- Олег! - Ятрафа бахдым - Гулаг ас, биъо, эюр ня<br />

дейирям, - инди-инди юзцмя эялирдим, - ня олуб олуб, биъо…<br />

Бах, инди конфликт зонасындайыг вя бура мцдафия лазым<br />

олса… Бураны мян мцдафия елясям! Щаа! Аьлына батыр<br />

Мцдафия елясям, биъо! Ща!!!<br />

Олег сакит дайаныб гулаг асыр мянъя. Ъаваб<br />

эюзляйирдим. Эюрдцм бунун йанчаглары йоьун арвады чахыр<br />

зирзямисиндян чыхды, бизя сары эялди вя юзцнямяхсус<br />

тямкинля деди:<br />

- Биз юзцмцз щяр шейи йахшы горумаьы баъарырыг!<br />

Кюмяк лазым дейил - вя Олегя бахды. Бунун да дили ачылды:<br />

- Еляди, щя… Яэяр сян лазым олсайдын, Робинзон…<br />

Анъаг.., гардашым, бир шей олса юзцм мцдафия едярям.<br />

Яэяр… ня ися…<br />

- Эюзцнц щяля бурдан чякмяйяъяксян.. - Арвад<br />

сющбятя гошулду.<br />

Щяйят-баъа бир аз башга ъцр, лоту адамын башы тяк иди…<br />

Ичмиш… Ганады гырыг. Йад вя тамам башга ъцр.<br />

- Ее, дайан, биъо… Щара эедирсян Шящярдян<br />

эялмишсян, гатсо, йа аъсан, йа сусуз…<br />

- Ъюйцзц нийя кясдин - сорушдум вя цзцмц чевириб<br />

эетдим.<br />

Моруглуьа гядяр неъя аддымладыьымы хатырламырам,<br />

еляъя айагларым мяни апарырды вя бах, биъо, онда башыма<br />

бир фикир дцшдц! Бомба кими ичяри дцшдц, бомба кими!<br />

Бостан дцзялтмялийям!<br />

Ща Ня дейирсян, биъо - юз башымдан сорушдум.<br />

- Бостан! Брстан!! Бах, орда! Беля! Чейиллийя гядяр олан<br />

йердя… Юзц дя ора щеч кимин дейил, гардаш, щеч ким дя<br />

ораны истямир, щеч ким дя ялиндян алмаз, сатмаз, ня дя<br />

сяняд-зад щаггында фикирляшмяк лазым дейил… Щеч ня…<br />

Садяъя… беля… Сабащ балаъа бир бостанын бинясини<br />

гойарам вя бу да олар сянин цчцн бостан! Ким сясини<br />

чыхара биляр! Щеч ким!<br />

О йеря бахмаьа эетдим. Балаъа тиканлыгды вя ятрафда<br />

чяйирткяляр эязирди. Аща… он аддым о йана, он аддым бу<br />

йана… Бу да сянин бостанын, Робинзон!!<br />

Йери эюзалтыладым вя бармаьымла торпаьа нишан<br />

гойдум. Нишан гоймаг няйимя лазымды, онсуз да няйин<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 121


ня олдуьуну йахшы билирдим. Няйин ня олмасыны, щя Ялим<br />

ашаьыды, бура да хам торпагды, ямялли-башлы бахым-эюрцм<br />

елямялийям.<br />

- Дайан, ня еляйирсян - юзцм данышыб юзцм<br />

ешидирям - Сян, щяля дайан… Эюзля… Бир-ики айа юзцн<br />

юзцнц таныйа билмяйяъяксян! Щяля … щяля дайан… Сяни<br />

тямизляйяъяйям. Сонра якяъям, тохум сяпяъям,<br />

кцбряляйяъям… Сонра шитил якяъям… Тохалайаъам…<br />

Яйлян… Мяннян щара гачаъаг ки! Щяля бу щарасыдыр ки,<br />

бура тамаша елямяйя эяляъякляр! Эялмясяляр… Дилянчи,<br />

пай уман гонагларыса щяндявяриня гоймайаъам.<br />

Цзляриня еля тяпиняъяйям ки, бир дя…<br />

- Цмид ичиндя, цряйим ращат шящяря, бабулийадан<br />

галма сыьынаъаьыма гайытдым. Щяйат ешгим юзцмя<br />

гайытмышды. Йенидян тямиз фикирляря дюнмцшдцм. Ора-бура<br />

гачырдым. Эащ эцбря йыьырам, эащ эюй дашы, эащ тоха, эащ<br />

кярянти. Гысасы, ня лазымдыса йыьдым, инди мямнунлугла<br />

шянбя-базар эцнц ора эетмяк оларды.<br />

Тярпяндим. Шянбя эцнц чыхдым. Щара бахырам бостан<br />

йерим растыма чыхыр… Щя дя, эюзцмцн габаьында<br />

фырланыр… Ора кярянтими дя апардым. Щяр йан тиканлыг, ъод<br />

отлугду. Оралары тямизляйиб эюзялляшдирдим. Сонра бичиня<br />

башладым.<br />

Май айыды. Щава йахшыдыр. Ишлямяк адама хош эялир.<br />

Бахдым, Мухо йанында Севаре, бир дя кимся, щя,<br />

тракторчу Заур эялир.<br />

- Ваа, Робинзон - Сыра иля баьырдылар.<br />

- Салам-калам, биъебо, - дедим.<br />

Отурдулар. Эуйа мяним иш-эцъцмцн гулпундан<br />

йапышыблар.<br />

- Бурда нейляйирсян - Севара сорушду.<br />

- Бостан салырам.<br />

- Бостан! - Додаглары гачды.<br />

- Щюкумят еви-зад тикмирям ки, бостан салырам -<br />

дедим.<br />

Севара гырмызы бурнуну гашыды:<br />

- Робинзон… Бура бу бойда шей эятирмяк няйиня<br />

лазым иди… Ня вахт ня лазым олса, эял… Памидор, эюйэюйярти,<br />

ня лазым олса, эял… Юз баьын, бостанын кими ичяри<br />

эир, гатсо… Бир-биримиздян башга кимимиз вар<br />

- Мяннян дя ня лазымдырса… - Мухо деди.<br />

- Мяннян няди - Заур деди.<br />

- Олсун… неъя баша дцшцрсцнцз еля олсун - Мухо<br />

кянара атылмыш белин цстцндя отурду.<br />

- Бары йери тракторла якяк, биъо - Заур деди - юзцня<br />

язиййят вермяк няйя лазымды.<br />

- Щым… олсун, беля мяслящятди - ъаваб вердим вя<br />

чумбузу эютцрцб кянардакы чюкяйя атдым.<br />

- Йахшы, аллащ ишини аванд елясин - дедиляр, йола<br />

дцзялдиляр - Ня лазымолса биз щазырыг…<br />

Икинъи щяфтя шитилляр эятириб сыра иля басдырдым. Щяр йери<br />

тохаладым. Дейясян арзума чатмышдым.<br />

Сонракы щяфтя дцлэяр алятлярини йыьыб эятирдим. Орданбурдан<br />

тахта-тухта йыьдым, галын тахталардан алятляри<br />

йыьмаг цчцн бир ири сандыг дцзялтдим, цстялик ону<br />

баьламаг цчцн ачар йери дя гойдум. Бир аз няфясими<br />

дярмяк цчцн хясис Карапетсайаьы йухары баша кечиб<br />

отурдум.<br />

Бцтцн эцнц гцрдаландым, ахшам юзцмц сон автобуса<br />

зорла чатдырдым.<br />

Цзцмцзя эялян щяфтя бостанымын гыраьына якдийим<br />

гарьыдалыларын дибини тохаладым. Аз гала ганадланыб<br />

учурдум.<br />

Буралар, конфликт зонасы дейил Бу оьраш конфликт кимя<br />

лазым иди… Анъаг бязиси гырагдан, бязиси дя ичяридян араны<br />

гатды, осетинлярля бизим бейнимизи долдурдулар вя эетдик…<br />

вя башлады дра-бра…<br />

Памидор коллары дизя галханда ики эюз истяйирди<br />

бостаныма бахмаьа. Еля о вахт орда-бурда автоматлар<br />

шаггылдады. Юзцмц гарьыдалылыьа вериб торпаьа узандым вя<br />

донгулданмаьа башладым.<br />

- Горхма… Бурдайам… Айаьыны бурдан гыраьа атан<br />

намярдди… Бурда беляъя сявярикли дураъаьам… Сян бир<br />

яйлян…<br />

Щямин эцн бостаны тохаламышдым вя гяфилдян ведрядян<br />

тюкцлян сайаг йаьыш башлады. Ащу! Севинирдим… Торпаг<br />

артыг сусузлугдан чат-чат олмушду. Суварыласыйды, су<br />

лазымды. Тюкдц! Тюкдц! Йаьыш кюмяйя чатды. Уъундан тут<br />

эюйя чых. Бир аз кечяндян сонра дяли олдум. Бу щава да…<br />

Булудлар гатылашды, долу эялди. Бир уъдан чатачат тюкцр.<br />

Эюйдя илдырымлар ойнашыр:<br />

"Щя, бу андыр кясяня охшамыр" - фикирляшдим.<br />

Бахдым ки, Олег мяня сары йцйцряряк эялир. Чякмя<br />

эейиниб, башына брезент юртцб, тювшцйя-тювшцйя гачыр вя бу<br />

сел-суйун алтында вар сяси иля баьырыр:<br />

- Башыны бурах!! Бу язаб-язиййятин башыны бурах!<br />

Эял! Эял!!<br />

О голларыны эениш ачараг бура сары гачыр, мянся ону<br />

эюрмямязлилийя вуруб цзцмц о йана тутмушам.<br />

- Ня истяйирсян, гатсо - Эуйа ки, щеч ня анламырам.<br />

- Эял! Сянин бахышын мяни юлдцрцб гящр еляйир. Эял,<br />

дюй, сюй! Бизимкиляри дя дюй…<br />

- "Кухх" еля йаьыш кяссин…<br />

- Щаа - баьырыр. Кцляк, йаьыш онун цзцня чыпылыр.<br />

- Ъюйцзц нийя кясдин! - Бу дяфя мян баьырырам.<br />

Бу дяфя кцляк вя йаьыш мяним цзцмц дюйцр. Еля бил<br />

икимиз дя дальалы дянизин ортасында дуруб дейиширик.<br />

- Щаа!! - Олег гулаьыны шякляйир.<br />

- Ъюйцзц! Ъюйцзц!<br />

Олег ялини йелляди вя чеврилди. Йюндямсиз шякилдя вахты<br />

иля мяним, инди ися онун олан евя сары гачырды. Йенидян<br />

нялярся йадыма дцшдц: - Залико, Залико, - дедим, - айаьын<br />

йер цзцндян цзцлсцн.<br />

Пайыз эялди. Мяни йашыллашдырма идарясиндян сентйабра<br />

гядяр мязуниййятя бурахдылар. Заликонун да эюндярдийи<br />

50 доллар эялиб чыхды. Яввял эери эюндярмяк истяйирдим.<br />

Сонра фикрими дяйишдим. Фикирляшдим ки, эюндярдиклярини<br />

йаваш-йаваш бир тяряфя гойарам. Йыьылар, эяляндя дя юзц<br />

биляр. Ня билмяк олур, дцнйады, ня олар, ня олмаз! Ола<br />

биляр, ня вахтса Олегдян мяним гапы-баъамы эери алды…<br />

Бу эцн сатмыр, ола биляр сабащ сатсын, гатсо…<br />

Ийулун сонунда сяссизлийя сон гойулду. Неъя дейярляр,<br />

инди конфликтин няьд зонасындайыг. Бцтцн дцнйа буну билди.<br />

Телевизорда, радиода, автобусда, щяр йердя бундан<br />

122<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

данышырлар. Буну Залико Америкадан ешидиб телефонла зянэ<br />

еляди.<br />

- Ало, Робинзон.<br />

О саат таныдым. Аба, гардашымы неъя танымыйым, амма<br />

юзцмц еля тутдум ки, эуйа сяс эялмядийиня эюря щеч ня<br />

баша дцшмцрям.<br />

- Ало, ало! Ало! Ало-ало! - дейирям, ъаным сыхылыр,<br />

азъа тохдамаьа чалышырам. Истямирям онун дюнцк цряйи<br />

сыхылсын. Бир балаъа инъиклик вя мязяммятин сясимдя<br />

галмасыны истямирям.<br />

- Робинзон! Ало! Заликойам, биъо!<br />

- Щяя… - зорла дилляндим.<br />

- Неъясян, юиъо Йахшысан, йох Ня баш верир биздя<br />

биъо, ня хябярди! Ордан гач, орда адам галмайыб.<br />

Юлдцрцлмямиш йа гяфил эиров эютцрцлмямиш ордан якил…<br />

Сянин щансы бойевикин вар, щям дя… Робинзон! Ало!<br />

- Ало - алчаг сясля дедим, - ало, ало…<br />

- Тфу! Сяс эетмир, бунун… - Залико пялтякляди вя<br />

дястяйи йериня гойду.<br />

Дярд-кядярля тяк галмышам. Бир аздан айаьа галхаъам,<br />

балаъа стяканла араг сцзцб ичяъям. Дуруб мятбяхя<br />

кечдим, бабулийанын шалварына бахдым вя онун хашал<br />

гарнында юз сифятиня тамаша елядим. Бахдым - армуда<br />

охшайырдым. Додагларым зянъи додаьыды ки вар. Эюзлярим<br />

дана эюзц тяк. Юз-юзцмя эцлдцм. Ипяк дишлярим аьарды.<br />

Мяня еля эялди ки, йазыг бабулийанын рущу бу<br />

самовардыр. Юзц цчцн кючцб бура йерляшиб. Бармаьымла<br />

самовара тохундум.<br />

- Щей!.. Бабулийа… Здес ти, щя - дедим, щям дя<br />

армуда бянзяйян сифятимя, дана эюзцмя бахдым. Ня<br />

эцндяйдим!<br />

- Залико пазванил сичас. Баша дцшцрсян<br />

Америкадан. Гаварит, ни хади туда, вайнадыр… Очен<br />

харашо зделал, что прадала. Щя! Яйлян, бирини дя сцзцм.<br />

Бурда дур. Падажди…<br />

Айаьа дуруб стякана йеня араг сцздцм вя йеримя<br />

гайытдым.<br />

- Щу!<br />

Сифятим самоварын эцзэцсцндя эюрцнян тяк дюйцл ки!<br />

Гой бязиляри сакитляшсин, онда эюрярляр!<br />

Араьы еля бил алышан кюзцн цстцня атан тяк башыма<br />

чякдим.<br />

- Слушийа, бабулийа… Тебе харошо, орда, щя В<br />

самоваре. Аллащ сяня рящмят елясин! Щя дя, мне там<br />

харашо… Прадал Залико Прадал! Ня олду, олду… Щяр щалда<br />

брат, панимайеш Инди, инди, бабулийа, агарод у минйа там.<br />

Бостан! Памидор, гарьыдалы… Ня ися… Дайан бирини дя<br />

сцзцм. Приду сичас…<br />

Бирини дя сцздцм. Кющня гайдада самовар -<br />

бабулийанын йанында отурдум.<br />

- Залико гаварит, вайна там вя орда олмаьы алчаглыг<br />

щесаб еляйир! Инди севинир ки, еви вахтында сатыб, хиффяти-зады<br />

башындан говуб эедиб.<br />

Щущ!<br />

- Ничево, Залико ни знает! Ничево! Там… там… Бах<br />

инди, ораны ки эюря, бабулийа… Эюря ки, йер-йурд неъя<br />

сялигя-сащмана дцшцб… Неъядир! Йазыг дюйцлмц инди,<br />

орда ясир кимидир! Инди она аъымаг лазымдыр, мяним эюзялэюйчяк<br />

бабуличкам… Щя, йахшы, ди бясди, Жужука тяк эюз<br />

йашыны ахытма…<br />

Бир эеъя орда галырам. Беляди ишляр! Даныласы ня вар, орда<br />

йазыг эцня галыб… Бир буну орда бился… Инди эедибэялмяк<br />

вахты дюйцл! Йа орда, гардаш, ахыра гядяр дюз, йа да<br />

щяр шейя тцпцр, папаьыны башына гой, йалла…<br />

Щя… Ня дейирсян, бабулийа.. Яэяр бился, эцнц сабащ<br />

эяляр, мяним скамейкамда отуруб ятрафа бахар! Щя, бах,<br />

беля… Отурсун юз башына вя эюз йашыны ахытсын беля…<br />

Панимаеш, бабулийа! Щя дя, эеъя, там буду…<br />

Отурун беля, смовара якси дцшмцш щалда… Ишыглашана<br />

гядяр, шяля-шцлянин арасында. Артыг эялмяйя дя ъан аьрысы<br />

чякир, гатсо… Эет-эял… Орда полис, бурда гошун, бцтцн<br />

дцнйанын адамы йыьышыб ора тюкцлцб, шящяр халгы ялиня<br />

кечянля силащланыр, орда камералы журналистляр ора-бура<br />

тцйцнцрляр… Щюкумят машынларынын бири эедир, бири эялир…<br />

Зонады, бя, аьзында конфликт дейирсян. Щя дя, мян дя<br />

ордайам, мющкям дайанмышам.<br />

- Ткач… - Эцлля ачылыр.<br />

- Ткач… - шейтан лимонкасы ачылыр.<br />

- Бум, бум, бум - Гаубитсалар эурулдайыр.<br />

Ордайам. Айаьымы тярпятмярям. Неъя дейярляр,<br />

гаравулчуйам вя ялиндян-айаьындан бир иш эялян адам<br />

кими йеримдя дайанмышам. Онларын анасыны аьлатмарам<br />

Гой бири эялсин! Мян ирялидян, сян архадан! Гой няся<br />

десин! Эюйдя гушу аьзымла тутарам! Бунун да цряйи мяня<br />

йаныр ки, орда автоматлар гаггылдашыр. Буна бизим ушаглар<br />

дейярляр, е.., буралары мющкям сахлайырлар. Щяля ган да<br />

тюкцрляр… Ня ися… олаъаг. Щяля аьылларына эялмир,<br />

эюрцнцр няся чатышмамазлыг вар. Йохса ня вар, бир аз<br />

йухары штаба сары ъуммаг олар!<br />

Мяним гярарэащымса бостанымды. Орда о бурахылыш<br />

мянтягяси, цстялик дя щяр шейди. Щяля башыны кола сох<br />

эизлят… Ахыр-ахыр дядямдян галма ов тцфянэими чыхарыб<br />

синямя галдырырам… Заликонун дурбинини дя цряйимин<br />

башындан асарам… бах беля… Манананын сырьасыны<br />

сатандан сонра Купатадзелярин ложасында эями капитаны<br />

кими дуруб башга гадынлара бахырды. Мян ки, бабулийанын<br />

ложасында дуруб беля гялят иш тутмурам…<br />

Бир дяфя бахдым ки, мяним бостаныма ямимоьлу<br />

Омарла арвады эялди.<br />

- Биъо! Бурада кохадан-заддан няся гарала. Хябярин<br />

вар, бцтцн кянд сяннян данышыр - Омар деди.<br />

- Ня данышырлар - Бир аз сясими уъалтдым.<br />

- Ня билим, биъо, эуйа бурда щяр шей сяниндир, сянин<br />

бостанын о цздядир! Щай еля, щай беля, Робинзон юзцня<br />

бостан салыб вя …<br />

- Гочаг, гочаг Робинзон - Буну да Омарын арвады<br />

Натиа дейирди.<br />

- Няди, бу тяряфляри чох севирсян, биъо Заликонун<br />

башы батсын… Биъо, нечя дяфя сяня дедим, гатсо, щеч<br />

олмаса эеъя биздя гал. Щеч олмаса нювбяйнян… Бурда<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 123


тяк сяни щеч ким юлдцря билмяз…<br />

- Олсун… Бурда галаъаьам - дедим - Бурда штабым<br />

вар.<br />

Бу ъцр сющбятдяйик, кюк торбасынын аьзыны ачыб<br />

башладым, ня башладым! Эцлля выйылтысы вя снарйадлар бураны<br />

башына эютцрдц. Зарафат елямирям, юзцн ки, билирсян! Бир аз<br />

кечмяз мешядя башымы эирляйярям. Щай анасыны!..<br />

Белялярини бир йахшы такка-тукла бурда сахламаг олар!<br />

Цчцмцз дя торпаьа чюкмцшцк. Мян Омар вя онун<br />

арвады. Онларын диши дишиня дяйир.<br />

Атышма еля ки, кясди, ара сакитляшди вя кянддя дя щайкцй<br />

гопду: аба, кимин дамында ня олуб, кимин щасары<br />

учуб… Баханда ня эюрсям йахшыды! Олег ахсайа-ахсайа,<br />

яли иля балдырыны тутуб йортур… Ган булаг кими фышгырыр. Киши<br />

йараланыб!<br />

Бизим ушаглар, ясэярляри дейирям, тяъили машынла брезент<br />

хярякля эялиб чыхдылар. Силащлар йенидян атды. Башланды…<br />

- Олег, - дедим, - дейирям, щеч нядян дярд чякмя,<br />

биъо… Сянин щяйят-баъана юз бостаныма бахан кими<br />

бахаъам!..<br />

Арвад ушаьы артыг башга йердя эизляниб. Гапы-баьчада<br />

щеч ким галмайыб. Итди-пишикли гачыблар…<br />

Олег бюйрц цстя дикялди. Ятрафа бахды. Гурумуш дили иля<br />

додаьыны йалайыб деди:<br />

- Ъюйцзц кясмямялийдим…<br />

Олеги машина гойуб апардылар.<br />

О эцндян цзцмц шящяря сары чевирмядим. Щеч<br />

билмирям, орда щяр шей йерли-йериндядими… Бурадайса<br />

бостаным, Олегин ев-ешийи, говагларын сырасы, моруглуг,<br />

бцтцн щяр шей… мяним ющдямдядир.<br />

Ютян щяфтя бостанымдакы помидорлар гызарды. Хейли<br />

истиот, кявяр, сармысаг, эюй-эюйярти йыьыб гярарэаща,<br />

ушаглара апардым. "Ауу, сян ня ъан-ъийярсян" - ясэярляр<br />

чийнимя вурур вя мяни эери бурахмырлар. Бирэя чюряк<br />

йедик. Сонра гярарэащ ряиси бир автоматы бюйрцмя гойду,<br />

цстялик мяня йарпаглы бир ясэяр кепкасы баьышлады… Аба,<br />

гардаш, аба сян билярсян… ъан-ъийяр…<br />

Бу кянддя о гядяр "Робинзонун бостаны" дедиляр ки,<br />

дцнян ахшам цстц камералы журналистляр цстцмя<br />

тюкцлмядими<br />

Эащ бостаны, эащ автоматы, эащ дурбини, эащ да мяним<br />

лобйа-помидоруму чякдиляр.<br />

- Сизин бу бостаны салмагда мягсядимиз няди<br />

- Щя - дедим - бостанды.<br />

- Бу бостан сизин цчцн тякъя бостандыр, йохса<br />

бостандан даща артыг…<br />

- Щя, даща цстцн бир шейди, - дедим, -ня билим…<br />

- Конкрет олараг…<br />

Конкрет ки, истяйирсиниз, бурда гаггулту-гуггултудур.<br />

Ялими автоматымын цстцня гойдум вя эцлляни ятрафа<br />

йаьдырдым.<br />

… Яэяр мяним бостаным, яэяр Олегин гапы-баъасы…<br />

Сизин ананыз, сизин ананыз - дейирям эюз йашы тюкцб<br />

титряйирся, онда мяннян ня истяйирсиниз. Сиз беля ев, беля<br />

гапы эюрцбсцз Беля бостан эюрцбсцнцз Бирдян сянин<br />

гапы-баъан йериндян гопур - дедим, - эюрцбсцз беля<br />

шейляр Сиз бунун аьрысыны юз дяриниздя щисс едибсиниз Ня<br />

истяйирсиниз, бу щарасыдыр ки, буралары эенишляндиряъям,<br />

вахты эяляндя онларын аналарыны аьладаъам - дедим.<br />

Сонра эеъя дцшдц. Эюй цзцндя улдузлар еля ямин-аман<br />

эюрцнцрдц ки, эуйа бурда щеч ня олмайыб… Сакитлик<br />

дцшдц… Гарьыдалыларым мещдян йырьаланыр, чейиллик<br />

тяряфдян гурбаьаларынн гурултусу ешидилирди… Лиахванын<br />

сяси узагдан мещ кими буралара эялиб чатырды…<br />

Гарьыдалыларын бу тяряфиндя, отлугда отурдум, сонра<br />

сявяриб кцряйими торпаьа гойдум… Улдузлу сямайа<br />

бахмаьа башладым… Эюйдя о гядяр улдуз вар иди, о гядяр,<br />

биъо… Бири щяр щалда, еля бил мяним бяхтим иди… Еля бил<br />

мяни щифз еляйянди…<br />

Юз-юзцмя: - Бурадайам, - дедим, фикирляшдим, бах, щяр<br />

щалда бурдайам… йеня дя бурдайам…<br />

Вя йухуладым.<br />

Йухуда эюрдцм ки, бостанымда ъюйцз аьаъы чыхыб…<br />

Бах бу бойда, Олег ки, мяним ата-анамын басдырдыьы аьаъы<br />

кясмишди, бах ону бойда… Ъюйцз аьаъына бахыр, севинир<br />

вя аьлайырдым.<br />

Эцръц дилиндян тяръцмя:<br />

Ейваз Яллязоьлу<br />

ў<br />

124<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

Дато Барbакадзе________________________________________<br />

чаьдаш эцръц ядябиййатынын истедадлы нцмайяндяляриндян биридир;<br />

насир, шаир вя тяръцмячидир; 1966-ъы илдя анадан олуб; "Дато<br />

Барбакадзенин журналы" адлы ядяби видеожурналын баш редактору олуб;<br />

Тифлисдя фялсяфя вя мянтиг тарихиндян дярс дейиб; 2001-ъи илдя<br />

Алманийайа, Мцнстеря кючцб; ики роман, чохсайлы ясяр вя шеир<br />

топлуларынын мцяллифидир.<br />

СЕВЭИ ЕТИР<br />

АФЫ<br />

Фрагмент<br />

Мян, sяnin гадын olduьunu sюylяyirdim вя сянин ахшам суларыйла islanmыш bяdяnin sудан<br />

чыхмаьа ъан атан балыг кими сцрцшцб qollarым арасындан чыхмаьа ъящд едирdi…<br />

Биз учушдан айрылыб<br />

эцнащсыз гушларын учуша неъя галхыб-ендиклярини<br />

излядийимиз заман<br />

вя щамысынын да - бизdя олмайан - юз учушлары варды,<br />

щамысы йа биръя дяфя учурду, йа да qanad aчmыrdы heч;<br />

Бах о zaman, о вахт ки,<br />

бизим ялляримиз вя айагларымызыn<br />

biri-birinя gяrяkli olduьunu anladыq<br />

Elя o vaxt, o gцndяn йоллар вя ъыьырлар ачмаьа башладыг,<br />

Gяряк тярк етмяйяйдик o заман биз бирi-биримизи<br />

вя хяйанят етмяйяйдик бизя yol gюstяrяnя,<br />

щеч олмаса бир-биримизи чяkindirяydik yanlыш щярякятлярdяn;<br />

он биринъи дуа китабына эялиб чыхмыш бизляр<br />

эяряк хилас едяйдик<br />

щяйатын аьырлыьына вя истисиня дюзмяйян,<br />

yad diyarlara эедянляри,<br />

юlцmц юz gюzцylя эюрянляри,<br />

ona галиб эялянляри…<br />

Лиа Стуруайа___________________________________________<br />

Неъя дя щцндцрдя йашайырсыныз!<br />

Бяс горхмурсунуз<br />

Бирдян ачыг пянъярядян булуд эирди ичяри,<br />

Йа йыр-йыьыш еляйяндя<br />

Эцняшин эюзцня тоз дцшдц.<br />

Гушлар Сиздян ашаьыда учушурлар,<br />

Кяпянякляр онлардан да ашаьыда.<br />

Фявварялярин чичяк ачмасына,<br />

Биринъи мяртябядя<br />

Шцшянин парылдайараг сынмасына<br />

Бахмаг цчцн<br />

Яшйаларыныз бармаглары цстцндя дурублар.<br />

Неъя дя щцндцрдя йашайырсыныз!<br />

Ня гушлар, ня топлар, ня фявваряляр<br />

Сизин пянъярянизя чата билмир.<br />

Щярдян дарыхан пярдяляр<br />

Азадлыьа чыхыр,<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 125


Отагларынызын ганадлары кими йеллянир.<br />

Неъя дя щцндцрдя йашайырсыныз!..<br />

Звиад Ратиани_________________________<br />

Итирилмиш шящяр<br />

Атам цчцн щязин елеэийа<br />

Бах, еля бу аьаъ мяним атамдыр<br />

Тяяъъцбляндин<br />

Палыд эюряъяйиними дцшцнцрдцн<br />

Йох, мяним атам еля бу аьаъдыр<br />

Бу назик эювдяли<br />

Вя щяля чох ъаван<br />

Гашда сярвахт йатан<br />

Йазын илк сыъаьындан ойанан бу аьаъ<br />

О щяйятин йарысына эюлэя салмыр<br />

Вя башга аьаъларын ишыьыны кясмир<br />

Онун эюлэяси аьыр дейил<br />

Вя сюзябахандыр<br />

Щятта ян зяриф пайыз эцняши<br />

Ону эювдяси ятрафында фырладыр<br />

Амма йайда-биздя щядсиз исти оланда<br />

Онун кюлэяси беш-алты няфяри асанъа горуйа биляр<br />

Бу бизя бясдир. Биз даща чох дейилик. Даща чоху<br />

щеч лазым да дейил.<br />

Гар, гар. Щяйат эюзялдир<br />

Щяйат эюзялдир. Йеддинин йарысында ойандым вя<br />

йолкамызын ишыгларыны йандырдым, эюзялдир<br />

онун рянэбярянэ ишыгларынын парылылтысы. Щяйат эюзялдир.<br />

Ушаглар йатыр. Еля бюйцкляр дя. Гар ,<br />

биринъидир дейясян, йаьыр бу фясилдя. Гар йаьыр вя щава ишыгланыр. Отуз<br />

дюрд дейя- юз-юзцмя пычылдайырам. Йох,кюмяк елямир. Отуз дюрддейя<br />

тякрар едирям, инди<br />

бир аз бяркдян. Йеня дя кюмяк етмир. Няйися<br />

хошума эялмир бу рягямин, ахы<br />

бу эцн еля бу гядяр йашым тамам олур. Ян аз<br />

йарым саат мяним ихтийарымдадыр, бу вахт ярзиндя<br />

мян сакит отура вя йаза билярям. Йох,<br />

баъармырам. Пянъяря архасында ит еля шювгля щцрдц ки, о<br />

щяля чох шей щаггында щцряъяк - дцшцндцм, амма о тез сусду.<br />

Щяйат<br />

эюзялдир. Щава даща сцрятля ишыгланыр,<br />

вя мян щяля яввялъядян бу эцнц<br />

мящз бу эцнц йашамаьа яринирям. Буну<br />

щяйат щаггында демирям. Щяйат эюзялдир.<br />

Щяйаты мян севирям. Мян мящз буну, цзцмя ачылан бу эцнц<br />

йашамаьа яринирям. Йашамаг, палчыг ичиндя аддымламаг-ахы бу<br />

шящярдя гар тез ярийир. Аддымламаг вя тябрик ешитмяк, "саь ол"<br />

демяк. Щава сцрятля ишыгланыр.<br />

Вя эцн ишыьында о гядяр дя<br />

эюзял дейил рянэбярянэ йолка ишыгларынын<br />

парылтысы. Гызым<br />

пянъяряйя тяряф гачыр<br />

вя "гар, гар" дейя ев бойунъа гачыр, оьлумса<br />

щяля балаъадыр, щеч ня анламыр<br />

амма о да севинир<br />

дикялир юз чарпайысында. Мян<br />

беля бир эцн башланьыъыны эюзляйирдим<br />

Ахы йеддинин йарысында ойанмыш вя пянъяря<br />

архасындакы гары биринъи эюрмцшдцм. Мяним балам,<br />

бу гар еля дя йахшы дейилбир-ики<br />

саат кечяр вя палчыьа чевриляр<br />

бу гар 34 рягями кими ъансыз<br />

эцн ишыьындакы йолка ишыглары гядяр гялбсиз<br />

йазы масасы архасындакы ата кими гысырдыр<br />

Амма бу сюзляр, мяним балам, пис сюзлярдир<br />

гар ися йахшыдыр, еля сянин атан да.<br />

Неъя ки евдян, гарын щяля тапданмадыьы вя тямиз олдуьу<br />

кцчяйя чыхмайыб, она няся бир шей де,<br />

ня олдуьу ваъиб дейил, истядийин бир сюзц-лап еля отуз дюрд дейя<br />

пычылда<br />

О, олдуьундан даща йарашыглы олаъаг,<br />

ярийян гарын цзяриндя даща асан аддымлайаъаг<br />

вя щеч олмаса бир мцддят щяйатын неъя чятинляшдийини,<br />

арзуларын неъя адиляшдийини унудаъаг.<br />

Щяйат эюзялдир.<br />

Мяним мящяббятим<br />

Бу ит<br />

Аьлым кясяндян<br />

Щяр эеъя евимин йанында щцрцрдц<br />

Нечя дяфя итмишди-ябяс йеря<br />

Нечя дяфя юлмцшдц-ябяс йеря<br />

Щяр эеъя евимин йанында щцрцрдц<br />

Нечя ев дяйишдим…<br />

Щяр эеъя<br />

Евимин йанында щцрцрдц<br />

Бир дяфя неъя олдуса<br />

Мян юзцм юлдцм<br />

Севинъля гаранлыг лаьымларда долашыр<br />

Юлянлярими ахтарыр вя тапырдым<br />

Тяяъъцблянирдим<br />

Онлар мяни хатырламайанда<br />

Щардаса щяйат давам едирди<br />

Кимлярся бялкя дя мяним цчцн дарыхырды<br />

Евимин йанында<br />

щяр эеъя бир ит щцрцрдц<br />

Амма бу-башга ит иди<br />

Тяръцмя: Эцнел Мювлуд<br />

ў<br />

126<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"— — —"<br />

Эеорэий<br />

Лобjанидзе_______________________________________________<br />

истедадлы вя кифайят гядяр мяшщур эцръц шаири, шяргшцнас-теологу; 1974-ъц илдя анадан олуб;<br />

Тбилиси Университетинин шяргшцнаслыг факцлтясини вя Тещран Университетинин дин тарихи цзря<br />

аспирантурасыны битириб. "Гурани Кяримдя Иса вя Мярйям" мювзусунда намизядлик<br />

диссертасийасы мцдафия едиб; Гураны эцръц дилиня тяръцмя едиб; цч шеир китабынын мцяллифидир;<br />

"Гафгаз еви"ндя ислам мядяниййятинин юйрянилмяси мяркязиня рящбярлик едир.<br />

Сющраб Сипещрийя - о дцнйайа<br />

Сянин тянщалыьынын кювряк сахсысыны<br />

ким сындырды,<br />

Сяня йад олан дилин гийафясиня ким салды<br />

Мяйяр бир юмцр вя бир дил бяс етмирдими<br />

Мян сянин тяръцмячин идим,<br />

Сянин щяйатыны вя сянин дилини<br />

Юз дилимя вя щяйатыма чевиряркян<br />

парчаланды сахсы.<br />

Мян тянщалыг эцнбязиня кцляйин гондурдуьу бир<br />

хашхаш дянясийдим,<br />

Сян итялядин мяни,<br />

Ня гядяр ки, щавадайдым<br />

Учуш чох эюзялди.<br />

Щцндцрлцкдян щямишя горхмушам,<br />

Вя шяргя учаркян яллярими щямишя гярбя<br />

узатмышам мян,<br />

Беляъя айпарайа вя хача охшамышам мян.<br />

Будда сайыблар мяни,<br />

Щавада, одда вя суда мювъуд олан -<br />

Салим, Сющраб, салам!<br />

Эеоргий олмаг мяни усандыранда<br />

Сяни йенидян уйдурмушам ичимдя,<br />

Сяня юз ичимдя ев гурмушам,<br />

Сящрада йолчулугда икян<br />

Йолуну йцнэцл етмишям,<br />

Ялвида сяййащ!<br />

Гой гумсаллыгдакы йад гумм дяняляри<br />

Улдузлара чеврилсин,<br />

Ишыг тутсунлар сянин тиканлы йолуна<br />

Вя башына юртцк салмыш эеъяйя.<br />

Ахы сянин дя эеъяляриндя йасямянляр солурду.<br />

Салам, Сющраб!<br />

Мян сяни дирилтдим, данышмаьа сювг етдим,<br />

Ешидяндя ки, эетмяк истяйирсян<br />

сахлайа билмядим,<br />

Беляъя сцрцшцб арадан чыхдын -<br />

Мяним инадкар Пигмалионум.<br />

Саламат галл, Сющраб!<br />

Сян бцтцн гялбимля севдийим йеэаня<br />

шяхсян ки, дилин<br />

Беля ширин-ширин доланырды аьзымда,<br />

Эцръц балынын дамъылары тюкцлцрдц<br />

фарс гяндиндян,<br />

Та о вахтаъан ки, ляимдян гопуб чыхдын,<br />

Щяр шей бир дягигянин ичиндя олду,<br />

Амма сян йеня дя<br />

Бейинляри айдынладан,<br />

Чяни-чискини гопан йеданя идин, тяк идин<br />

Вя мяним идин.<br />

Сянин ардынъа учурдум,<br />

Амма сян йох олурдун щяр йердя,<br />

Бу дцнйада да,<br />

О дцнйада да.<br />

Вя будур кашан мязарлыьында<br />

Мян нящайят ки, сянин щяйатынын<br />

Яшйайи дялилини тапдым -<br />

Баш дашы йазысыны:<br />

"Йаныма эялян,<br />

Аддымыны астаъа ат, ещмалъа,<br />

Аллащ елямясин, йохса чатлайар<br />

Тянщалыьымын кювряк сахсысы"<br />

Бу енсиз дюшямя дашы - гапыды,<br />

Сяни йанына эятирян йолун гапысы,<br />

Мян тапдым ону,<br />

Амма ача билмядим…<br />

Кашан сящралыьында тяк дайанмышам,<br />

Йаьыш йаьыр,<br />

Шеир пычылдайырам юз-юзцмя,<br />

Гафамда сяс-кцйля чатайыр сахсы.<br />

ў<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 127


Заза Тварадзе_________________<br />

чаьдаш эцръц ядябиййатынын 90-ъы иллярдя чап<br />

олунмаьа башлайан истедадлы нцмайяндяляриндяндир;<br />

1957-ъи илдя анадан олуб; насир вя шаирдир;<br />

"Сойугдакы рягсляр", (2003) вя "Сяййащ" щекайяляр<br />

китабы ишыг цзц эюрцб; ясярляри бир чох дилляря тяръцмя<br />

олунуб; "Сюз" повести XX ясрин ян йахшы эцръц<br />

повестляри" серийасына дахил едилиб; эцръц ПЕН<br />

мяркязинин вя "Арили" ядяби бирлийини цзвцдцр.<br />

Зибилликдяки эцняш<br />

Машынлар шящяримин позур тясвирлярини,<br />

Даландарлар ялиндя сцпцрэя санки низя.<br />

Дялмядешик едирляр барылары, кцчяни<br />

Кюрпцляри вя сонра гурдтяк итирляр эюздян.<br />

Деширляр ейванлары, щамар щямайилляри,<br />

Йолу, йол чантасыны, чиркли тапдаг релсляри.<br />

Эеъя дешик вагона долур сойуг йелляри,<br />

Бир дя бярги лаъивярд Сулу эюзял дянизин.<br />

Сцгутдур, фаниликдир бу эцн эцняшин ады.<br />

Даландарлар да бу эцн эетдикъя вящшиляшир.<br />

Щеч билмирям йаныма онлар неъя йол тапды,<br />

Вя неъя дюндярдиляр яляйя кечмишими.<br />

Шумлайыр шящяримин кцчясини машынлар машынлар,<br />

Даландарлар ялиндя сцпцрэя низяди лап.<br />

Дюврямя зибилляри топлайыбды мящз онлар,<br />

Вя эцняшди бойланан онларын арасындан.<br />

Гоъа ушаглар<br />

О эцн кцчяйя чыхдым, истийди йаман.<br />

Гачгынлар тиъари кюшк гурмушдулар.<br />

Гушлар ъящ-ъящ вурурду, ятраф ял-ялван.<br />

Эюзцмя саташды щалсыз гоъалар.<br />

Ей сян, эюзялчя!<br />

Эюзцмя саташды щалсыз гоъалар.<br />

Йамаъа да дырмандым. Сярин мещ варды.<br />

Артыг узагдайды бцркц-боьанаг.<br />

Шящяринся пислийи ашаьыдайды.<br />

Эюзцмя саташды щалсыз гоъалар.<br />

Ей сян, эюзялчя!<br />

Эюзцмя саташды щалсыз гоъалар.<br />

Гоъа ушаглар да… Гоъа ушаглар.<br />

Гонаг олдум бир евя. Диварлар учуг.<br />

Гадын щалсыз иди, кишися тутгун.<br />

Башлар синя цстя, беллярся бцкцк.<br />

Башга щеч ня эюрмядим, щеч ня йохуйду.<br />

Ей, сян эюзялчя!<br />

Гоъа яр-арвадды йалныз эюрдцйцм.<br />

Бу дцнйа да гоъалыб - щава да, су да<br />

Ушаглыг гоъалыб, гоъалыб ишыг.<br />

Йаш дюшямя цстцндя йерийир гоъа,<br />

Гоъа, ялдян дцшмцш, кимсясиз гадын.<br />

Ей, сян old woman!<br />

Бу чцхурдан бахзан ити бахышын<br />

Нийя зиллянибди сюйля цзцмя;<br />

Ня сяня боръум вар, ня башгасына.<br />

Йадымдады, дальалы сачларын варды,<br />

Йадымдады - чох эюзял бядянин дя.<br />

Кянддя дяниз кянарында евдя галмаьын,<br />

Йадымдады ганлы мцщарибя дя<br />

Йадымдады зялзяля, о юлц сайан,<br />

Арабайа ъясяди долдуран гоъа.<br />

Ещ, ай гоъа, сянин дя кимсян галмайыб.<br />

Адамайовушмаз олмусан йаман.<br />

Йаьышлар шящярин рянэини йуйуб.<br />

Рянэсиз кцчялярдя эязир гоъалар.<br />

Госгоъа, госгоъа, гоъа адамлар.<br />

Ей, сян эюзялчя!<br />

Ъаныны тапшырыр габаьындаъа<br />

Гоъа адамлар.<br />

ў<br />

Кюрпц иля эязишдим. Ушаглар чохду.<br />

Гаратойуг охуйурду будагда,<br />

Аьаъдакы гырышлара валещ олмушду<br />

Гоъа ушаглар да… Гоъа ушаглар.<br />

Ей, сян, эюзялчя!<br />

Фото: Эурам Тсибакашвили<br />

128<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

Давид Чихладзе______________________<br />

мяшщур шаир, насир, арт - тяшкилатчыдыр;<br />

1962-ъы илдя анадан олуб; чаьдаш эцръц<br />

поезийасына, поетик дцшцнъясиня истигамятвериъи<br />

тясир эюстяриб; щал-щазырда Нйу-<br />

Йоркда йашайыр; "Йолуну азмыш дамъылар",<br />

"Реаллыг китабы" шеир топлуларынын<br />

мцяллифидир.<br />

Итян тапылмыр<br />

Бом! -Кали-Кали: Мриданга охуйур, мриданга эцняш,<br />

Мриданга dюйцнцр, мриданга - цряк!<br />

Бом! - йер цзцндян бцтцн изляри силинмишляри щардан тапаг<br />

Бом-Будда,<br />

Шанаэцллядя милйон илдя отуруб эюрмяйя дя билярсян<br />

Чибуну<br />

Чцнки шящяр варса, онун сяндян дя мцряккяб олан<br />

метросу вар,<br />

Меторо онун шцуралтысыдыр.<br />

Милйон илляр ярзиндя мювъуд олмуш гадынларын щамысы<br />

Еля мяхсус олдуьун щямин биръяъик гадындыр,<br />

Бом! Эюрдцйцн бцтцн эцняшляри хатырла - онларын щамысы<br />

ейнидир - Бирдир!<br />

Чярхи фяляк юз ишиндядир…<br />

Гуру пейда олур вя дбейир ки,<br />

Бу эцн итирдийин щяр шейи сабащ тапаъагсан.<br />

Мян ися сизя бу эцн билдирирям: мяним гялбим Чибунун да<br />

дахил олдуьу кими<br />

неандертал маьарасыдыр; милйон ил яввял илк дяфя дахил<br />

олдуьу кими эиряъякдир ора.<br />

Мяним гялбим намялум унудулмуш торпаьын бятниндяки<br />

гуйу кими сцкун ичиндядир ичиндядир вя дяриндядир.<br />

Бом! - Бу булудлар, чайлар, машынлар вя галактикалар - онлар<br />

Гардашъасына мащны охуйараг щара цз тутублар.<br />

Бом! - шящярин кцчяляри алов сачан кцряляри хатырладыр,<br />

Ня бир ан итирмяк олар,<br />

Ня дя щеч ня.<br />

Бом! - цфигдя илк гарла йаьышын тойудур.<br />

Бом! - Эюрцрсян, бащара сяслянир гялбим, йатмыш эюзялин<br />

синяси кими шишкинди.<br />

Бом! Ким хилас олуб юлцм, автомобил вя секс инстинктиндян<br />

Космик йоллардакы абортлар-чевряляр.<br />

Автострададакы иткиляр - мцгяддяс космик ишыгларын<br />

дювриййясидир;<br />

Ня бир шейи, ня дя щеч няйи унутмаг мцмкцн дейил.<br />

Бом! - Гялбим дцн доьана гядяр тямиздир,<br />

Сонра эянъ ишыьа вурулаъаг. Эцняшин ясяблярини вя<br />

одуну удаъаг.<br />

Бом! - мяним гялбим ряггасдыр, рягсдир, эцняш кими…<br />

(инди о сянин шяффаф синяндяки йашанмыш юмцрлярин<br />

яйри пиллялярини эюрцр,<br />

бу пиллялярля бир вахтлар мян антик эцл дястяляри<br />

ялимдя гачырдым).<br />

Юскцряйин вя дцшкцнлцйцн гурумуш лабиринтиндя<br />

мяним гялбим -<br />

Эцняшин ойунларына ряьмян Евя саламат дюняъяк эямидир.<br />

Сонра шейпурлар сонунъу йорьунлуьа гядяр щярби маршлара<br />

рящбярлик едяъяк.<br />

Юпцшдян ъязайа гядяр, айрылыьа гядяр.<br />

Онунчцн дя дейирям: om ah Buddha - бу щяр шейдян асандыр,<br />

Шанаэцллядя милйон илдя отуруб Чибуну эюрмяйя дя билярсян.<br />

Мяня айдындыр ки, Уитмен тарихюнъяси медузаларын<br />

дюврясиндя<br />

Неъя йашайырды. Дянизлярин дибиндя, мави чохайаглы<br />

медуза оланда,<br />

Океанлар цчцн тящлцкя йараданда, Посейдонун<br />

мцгяввасы оланда,<br />

Дяниз тысбаьасы иля достлуг едяндя…<br />

Инди йягин ки, сяма пиллякянляри иля галха-галха,<br />

Дюврясиндяки гадынларла бирликдя йа щалва йейир,<br />

Йа да даим арзуладыьы щинд щяшишини дадыр.<br />

Буну эюряндян сонра эялиб дейяъяйям:<br />

Сон мящяббятин исти сящяр йемяйи дяйишмяз галыб -<br />

унудулмуш эцнлярин радиосу да.<br />

Аналар, аталар, гардашлар, баъылар ая цмумиййятля бензин,<br />

Керосин, мящяббятин мяъуну.<br />

Биздя алман тяркибли мантра вар - Лиебестод.<br />

Гялб атышы: Лиебестод вя мантра-дюнцшц<br />

Калийя севэилилярин:<br />

Бом! Кали-кали (мриганда охуйур, мриганда эцняш,<br />

мриганда дюйцнцр,<br />

мриганда - цряк): бизим сонунъу пайымызы, щядиййямизи<br />

эютцр,<br />

Амма достлары бир мцддят ращат бурах (гялби лябля, бядяни<br />

бядянля).<br />

Бизим ганымызы, тяримизи, эюз йашымызы эютцр, ким билир<br />

сян щачан<br />

Бир дя мяни гурбан веряъяксян.<br />

Вя будур сонунъу пай вя щисся.<br />

Мриганда охуйур: om ah Buddha,<br />

Чох асандыр милйон ил шанаэцллядя отурмаг<br />

Вя Чибуну эюрмямяк,<br />

Онун ки, гялби сцбщ чичяйидир,<br />

Сямадакы гарангушдур…<br />

ў<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 129


ГУРАМ ПАНЪИКИДЗЕ<br />

ГЫЗМАР АВГУСТ ЭЦНЦ<br />

ЩЕКАЙЯ<br />

Отар Сирадзе йумру мющцрля тясдиг едилмиш езамиййят вярягясини ъибиня гойуб автобус<br />

ваьзалына йолланды. Ваьзалда адамлар гайнашырды. Ятрафда автобус эюрцнмцрдц. Дайанаъагда<br />

йалныз Келаурийя тяряф эедян бир балаъа автобус тапды. Онун да ичи адамла долу иди. Отар<br />

нядянся гяфил гярара эялди ки, Келаурийя эетсин, орадан да доьма кяндиня баш чяксин. Он йедди<br />

ил оларды ки, о тяаяфя цз тутмамышды. Автобус еля тярпянмяйя щазырлашырды ки, Отар чох эютцр-гой<br />

етмяди, гапыны ачыб, ири дяри чантасы иля юзцнц эцъля ичяри салды. Автобус тярпянди вя Отар еля о<br />

анда пешман олду. Келаурийядяк бу басабасын ичиндя няфяси чыхарды. "Щяр щалда мяни шейтан<br />

йолдан чыхартды" - фикирляшди.<br />

- Бир аз да дюзцн, Ерсо ашырымынын йанында чох адам дцшяъяк, - сцрцъц айаг цстя<br />

дуранлара тясялли верирди.<br />

Кваиси архада галды. Отар ган-тяря батмышды. Ерсода доьрудан да чох адам дцшдц. Отурмаг<br />

цчцн архада эцъля балаъа бир йер тапды.<br />

- Йаваш бала, тойуглары айаглама, - гоъа гадын онун дизляриндян йапышды.<br />

Отар ашаьы нязяр йетиряндя айаглары баьлы аь инкубатор тойугларыны эюрдц. Басырыгдан<br />

дарыхмыш тойуглар аьызларыны ачараг эцъля няфяс алырды. О, айагларыны ещтийатла тойугларын алтына<br />

сохду, бир тящяр отуруб чантысыны дизляринин цстцня гойду. Киминся архайа гойулмуш йекя<br />

чамаданы она мареячилик тюрятдийиндян сцйсцнцнц иряли яйяряк бу ъцр дурду.<br />

- Щяля сящярдир, амма эюр бу зящримар неъя гызыб. - Кимся исти щавайа ишаря иля деди.<br />

- Йандырыб йахаъаг щяр шейи! - Боьазы фырлы бир киши онун сясиня сяс верди.<br />

"Мяня щагг олур, Тбилисийя эедя билмядим!" - тамам ган-тяря басмыш Отар ясябиляширди.<br />

Автобус Риони кюрпцсцнц архада гойуб Келаурийя эиряндя саат бир оларды. Бир доьма цз<br />

эюрмяк цмиди иля Отар пянъярядян адамлара бахырды. Анъаг ятрафда щеч бир таныш сифят эюзя<br />

дяймирди. Тезликля мещманхана эюрцндц. О, он йедди ил бундан яввял олдуьу кимийди -<br />

гарангуш зыьы иля буланмыш диварында йазы вя ашаьыда, йемякхананын эиряъяйиндя мави рянэли<br />

каьызда гырмызы карандашламы, йохса бойа илями йазылмыш афиша.<br />

Автобус балаъа мейданчада дювря вуруб дайанды. Сцрцъц щоппанараг дцшдц, автобусун<br />

юртцйцнц ачды. Орадан чыхан бухар онун сифятиня вурду.<br />

- Ня гайнатды сяни, андыр! - сцрцъц нярилдяди. Радиаторун гапаьыны ещтийатла ачса<br />

гайнанмыш су дярисини йандырды. Сцрцъц щирсляряняк ялини щавада йеллятди.<br />

Август айы иди. Истидян йарпаглар йаныб йапрыгмышды. Отар автобусдан щамыдан сонра дцшдц.<br />

Чамадан вя тойуглар эютцрцляня кими о, отураъагдан галха билмяди. Балдырлары цйцшмцшдц.<br />

Аьрыдан аз галды язялялярини овхаламаьа башлады. Автобусдан ахсайа-ахсайа енди. Ятрафа<br />

бойланды. Миник эюзляйян адамлар балаъа аьаъын алтына йыьышмышды. Тойугларын гаггылтысы,<br />

чошгаларын баьыртысы ешидилирди. Йахшы ки, таныш адам раст эялмяди. Отар бундан ращатланды, тоза<br />

буланмыш шалварыны чырпды. Сонра дясмалыны чыхартды, тярлямиш цзцнц, бойнуну силди. Аь дясмал<br />

о андаъа гап-гара гаралды. Отар тяяссцфля дясмала бахды.<br />

"Рядд олуб Тбилисийя эедя билмядим"! - щирсиндян аз галды щцндцрдян чыьырсын.<br />

"Йеня йахшы ки, таныш адама раст эялмядим!" - фикирляшди, ятрафа бахды, - щя дя, лакин щара<br />

эедим - Отарын санки бирдян йадына дцшдц.<br />

Онун няняси чохдан вяфат етмишди, кянддя бибисиндян башга щеч кимся галмамышды. Башга<br />

адамын ися евиря эетмязди. Бибисиэиля эетмякдянся юлцм йахшы иди. Мцщарибя вахты аьаъын<br />

дибиня тюкцлян алмалары йемяйя гоймайан бибисинин щярякятляри йадына дцшдц. Онун пайыны<br />

нянясинин иняйинин белиндя гырдыьыны хатырлады.<br />

Бу фикирляря гярг олмушду ки, гулаьына киминся сяси эялди:<br />

130<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

- Батоно, чамаданыны эютцрцм!<br />

Дюнцб бахды, бцтцн районда танынан сяфещ Ангийа иди.<br />

"Эюрясян нийя мяня биринъи бу дяли раст эялди" - Отар<br />

фикирляшди. Сонра бирдян горхду ки, Ангийа ону таныйар, аъыгла:<br />

- Ди, бурадан итил, - деди.<br />

- Баьышла, батоно! - Ангийа илан чалмыш кими орадан<br />

якилди.<br />

Отар еля о анда тутдуьу ишя пешман олду. Мцщарибя вахты<br />

атасынын ъябщядян гайытмаг хябярини Ангийанын эятирдийи<br />

йадына дцшдц. Гырх цчцнъц илин гышы иди. Отар евин далындакы<br />

балаъа йамаъда хизякля сцрцшцрдц. Эюзлянилмядян гышгырыг<br />

сяси ешидилди. - Ольа, Ольа, Ладимир эялди". Цряйи гопмуш<br />

няняси галошларыны таппылдада-таппылдада пиллякянля дцшдц вя<br />

доггаза тяряф гачды. Доггаза тяряф чатмамышды ки,<br />

йцйцрмякдян няфяси тянэимиш, тамам ган-тяря батмыш<br />

Ангийа юзцнц щяйятя салды.<br />

- Ольа, муштулуьуму вер, оьлун эялди, оьлун.<br />

О вахт няняси муштулуг цчцн Ангийайа гырмызы цч<br />

тцмянлик вермиш, цстялик араг да ичиртмишди.<br />

Отарын овгатын тялх олду. Юзцнц итирди. Даща билмирди<br />

ки, щара эедир. Гейри-ихтийари мещманханайа тяряф йюнялди.<br />

Бирдян эцлцш сяси вя донуз баьыртысы ешитди. Чеврилиб бахды.<br />

Кися гачырды, кисяйя донуз салмышдылар. Ангийа кисянин<br />

далынъа дцшдц, юзцнц она йетириб цстцндян йапышды. Донуз<br />

ийрянъ гышгырты гопарды.<br />

- Ня етдин, эядя, айаьыны гырмадын ки! - алнына йайлыг<br />

баьламыш гадын юзцнц йетирди.<br />

Отар йеришини йейинлятди. Мещманхананын йанында<br />

ийирмийядяк такси дурурду. Сцрцъцляр бир йеря йыьылыб сющбят<br />

едирдиляр. Бязиляри машынын гапысыны ачыб она дирсяклянмишди.<br />

Сцрцъцляр бир йеря йыьылыб сющбят едирдиляр. Бязиляри машынын<br />

гапысыны ачыб она дирсяклянмишди. Сцрцъцляр Отары эюрян кими<br />

сющбятляриня ара вердиляр. Щамысы бахышларыны йад адама<br />

зилляди. Ота горхурду ки, сцрцъцлярдян щансыса досту чыхар, йа<br />

ону таныйар. Инди бир кимляся данышмаг щявясиндя дейилди.<br />

"Беля тоза буланмыш щалда танышлар эюрся адым бяддам олар",<br />

- дцшцндц вя гейри-ихтийари гящвяйи рянэли, пагонлу кюйняйини<br />

дцзялтди. Мещманханайа тяряф эетмяйиня эетди, лакин<br />

билмирди ки, ня етсин. Ийирми сцрцъцнцн ийирми ъцт эюзц<br />

щярисликля йад адама дикилмишди. Ийирми адамын сусамыш<br />

щявяси разылыг эюзляйирди.<br />

Отар чантасыны йеря гойду вя эуйа щеч ня олмамыш кими,<br />

ъибиндян ращатъа сигарет чыхарыб, алышганла йандырды вя<br />

дяриндян няфясини дярди. Алышганы ъибиня гойду вя<br />

чантасындан йапышды. Архасынъа йолуна давам етди. Ъюкя<br />

аьаъынын алтында костйум эейинмиш, галстук баьламыш эянъляр<br />

эюрдц. Онларын явязиня Отар истилянди.<br />

"Инди истясям дя таныш ялиндян гача билмярям" -<br />

Бядяниндя хошаэялмяз црпяшмя щисс етди. Лакин даща эери<br />

гайытмаг олмазды. Хошбяхтликдян бир аз о тяряфдя гязет<br />

кюшкц эюрдц. Юзцндя бир сярбястлик щисс етди, кюшкя тяряф еля<br />

эетди ки, санки доьрудан да ора истигамят эютцрмцшдц.<br />

Оьланлар сющбятя ара вериб Отара нязяр йетирдиляр.<br />

"Аллащ сяня шцкцр, хятадан гуртардым, щеч кими танымады",<br />

- ращатъа няфяс алды.<br />

- Тязя гязетляр верин! - Отар золаглы вя ев халат<br />

эейинмиш гадына манатлыг узатды.<br />

- Ня тязя, ня дя кющня гязет йохдур, цч эцндцр ки,<br />

щеч ня алмамышам.<br />

- Онда журналдан-заддан вер! - Отар бу дяфя сатыъыйа<br />

"сян" дейя мцраъият етди.<br />

Адам дюврцндян галмыш "Огонйок" алды, эери дюнцб бир<br />

аз аралы дурду вя эуйа охуйурмуш кими журналы вяряглямяйя<br />

башлады. Щягигятдя ися "Инди мян ня едим!" - фикри бейнини<br />

деширди. Кяндя эетмяк истяйиндян ваз кечди. "Ня мянасы вар,<br />

кимин йанына эедим". Схартула кюрпцсцня чыхарам вя орадан<br />

да кяндимиз йахшы эюрцнцр, сонра бялкя бир шейя отуруб<br />

Тбилисийя эедярям", - фикирляшди.<br />

Дящшят аълыг щисс етди, аълыг, сусузлуг.<br />

Бирдян мащны ешидилди.<br />

"Реро, гогона, кокроъинао, реро …"<br />

Бахыб эюрдц ки, Ангийа мащны охуйа-охуйа эялир.<br />

Сцрцъцлярдян щансыса она тяпик вурду. Оьланлан эцлмякдян<br />

кечиндиляр.<br />

- Ишыглашмамыш, щарда зящирмарланмысан, ай йийяси<br />

юлмцш - кимся она саташды.<br />

Йад адамын диггятини ъялб етмяк истяйян оьланлар Отара<br />

баха-баха эцлцшдцляр.<br />

- Сабащ цстцмя ачылмасын, яэяр биръя дамъы<br />

ичмишямся - Ангийа гымышды.<br />

- Бяс бу истидя сянин ешгини домбалдыб охудан нядир,<br />

- ай андыр - кимся деди, - бура эял эюрцм.<br />

Ангийа щисс етди ки, оьланларын дюврясиня дцшцб вя зорла<br />

эетмякдянся, цзцсулу эется йахшыдыр, иряли аддымлыды, щцндцр<br />

чийинляри батмыш оьлана:<br />

- Дилим цшцдц, сигарет верин! - деди, ялини онун гара<br />

пенъяйинин ъибиня узатды.<br />

- О йана чяк, кирли ялини! - Чийинляри батмыш оьлан<br />

гышгырды вя Ангийанын яли дяйян йери чырпа-чырпа ийняйяряк<br />

эери чякилди.<br />

Бу заман ъантараг оьлан Ангийанын анхасында эизляниб<br />

бир ялини онун сцйсцнцндян, о бири яли иля шалварындан йапышыб<br />

йазыьын юзц сивишиб чыхана кими йцйцртдцрдц, сонра ону<br />

тяпикляди. Цст-башына чюкмцш тозу тямизляйирмиш кими яллярини<br />

бир-бириня чырпды, эцля-эцля оьланларын йанына гайытды.<br />

Ангийа ган-тяря батмышды, няфясини эцъля алырды. О, йахшы<br />

билирди ки, оьланлар эцлмякдян доймайынъа щеч йана гача<br />

билмяз.<br />

- Сигарет верин! - Ангийа фаьыр сясля йеня тякрар етди. Щям<br />

дя бахышлары иля онлара санки "эцлдцнцз ки, инди бясдир даща" -<br />

дейирди.<br />

Чийинляри батыг олан пенъяйинин ъибиндя "Казбеки"<br />

гутусуну чыхартды, бир дяня папиросу еля туллады ки, Ангийа тута<br />

билмясин. Ангийа эцлмяли щярякятля папироса сары атылды, лакин<br />

ону тута билмяди. Тоза бялянмиш папиросдан эюзцнц чякмяди.<br />

Сонра ону эютцрмяк цчцн яйилди. Еля бу ан оьланлардан бири<br />

айагларынын уъунда киримишъя она йахынлашыб эери йанындан бир<br />

тяпик вурду. Ашаьы яйилмиш Ангийа мцвазинятини итирди, сякини<br />

кечяряк газона йыхылды.<br />

Оьланлар эцлмякдян гяшш етдиляр.<br />

Отар анлады ки, ня гядяр ки, бурадан эетмяйяъяк оьланлар<br />

да Ангийадан ял чякян дейилляр. О, журналы гатлады, чантасындан<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 131


йапышыб йемякханайа тяряф цз гойду. Оьланлар сусуб онун<br />

анхасынъа бахдылар.<br />

Йемякхана мещманхананын алтында йерляширди. Йухарыдан<br />

столларын цстцня милчякгыран йапышганлы каьызлар салланмышды.<br />

Отар журналла говду, милчякляр учдулар. Лакин щярляняряк<br />

йеня стола гондулар. Отар йеня журналыны йеллятди.<br />

- Нащаг юзцнц йорурсан, батоно, ондан бир шей чыхмаз! -<br />

офисант ону сакитляшдирди.<br />

Отар йемяк сифариш верди, сонра скамйаны еля истигамятдя<br />

чевириб яйди ки, кяндлярини йахшы эюря билсин. Йамаъда<br />

сяпялянмиш гяшяшянэ евляр доьрудан да йахшы эюрцнцрдц. О,<br />

инди мцщарибянин аъы илляриндя ушаглыгда кечирдийи щиссляри<br />

кечирирди. Доьрудан да о, бу кянди он йедди илдян сонра<br />

эюрцрдц<br />

Щеч ня фикирляшмирди. Онун бейниндя електрон щесаблайыъы<br />

машынын гырмызымтыл йумру ишыьы кими бир фикир фырланды, - "Еля<br />

ки, эялирдим, бяс кимин йанына эялирдим Чюаяйими инди<br />

йейярям вя Тбилисийя тяряф эедян бир шей тапыб минярям.<br />

Кимин йанына эедим Мяни бурада бир кимся эюзляйир Ола<br />

билсин ки, щеч танымасынлар. Бибим мцщарибя илляри чцрцк<br />

алмалары да бизя гыймырды. Инди мяним эялишимя севинярми" -<br />

фикирляшди, сонра сигарет чыхартды.<br />

Офисант хюряк эятирди.<br />

- Тбилисийя бир шей эедяъякми, яэяр билирсянся - Отар<br />

сорушду.<br />

- Ахшамцстц автобус эедяъяк.<br />

- Учуш олмайаъаг<br />

Офисант пянъярядян сямайа бойланды.<br />

- Ганунла эяряк тяййаря учсун. Лакин онун цмидиня<br />

дцшмянин галсын. Таксиляр дя эедир.<br />

- Таксилярин эетдийини билирям.<br />

Офисант узаглашды. Тбилисийя кими такси иля эедя билмяйян<br />

адама бурада щюамят етмирдиляр. Отар анлады ки, офисантын<br />

эюзцндя гиймятини итирди.<br />

Чюряк йейя-йейя кяндляриня тяряф бойланырды: кянд лап<br />

йахында, километр йарымлыг мясафядя иди.<br />

"Щяр щалда мцщарибя дюврц гышда ня гядяр гар йаьырды,<br />

инди доьрудан да рузиэар дяйишилиб" - Отар эцлцмсяди. Ат<br />

гылындан гуш тутмаг цчцн тяля гайырдыьы да йадына дцшдц.<br />

Гапынын юртцлмяйи ону фикриндян айылтды. Ангийа салона<br />

дахил олду.<br />

- Саламлар олсун, сяня, Амбако! - буфетчийя йахынлашды.<br />

Амбрко хийар доьрайырды. Ангийайа ъаваб вермяди. Щеч<br />

башыны да галдырмады.<br />

- Саламлар сяня, Амбако! - Ангийа тякрар етди.<br />

- Сян еля буну демякдян ютрц эялибсян<br />

- Аща бу да пул, чахыр сцз! - Ангийа пиштахтанын цстцня<br />

ики дяня он гяпик гойду.<br />

- Бизим завод ийирми гяпийя щяля чахыр сцзмцр -<br />

Амбако деди вя бычагла пиштахтаны сийириб он гяпикляри<br />

дюшямяйя туллады. Сонра архайынъа чеврилиб хийар долу бошгабы<br />

сойудуъуйа гойду.<br />

Ангийа яввялъя дюшямяйя дийирлянян он гяпикляря<br />

эюзлярини дикди. Щарада дайандыьыны йягин едяндян сонра<br />

бирдян юзцндян чыхды.<br />

- Нечя ил вердиляр сянин ийлянмиш директоруна, билирсян -<br />

Ангийа истещза иля сорушду.<br />

- Ня гядяр ки, саь-саламатсан, итил бурадан!<br />

- Горхма, директоруна нечя ил вердиляр!<br />

- Нечя ил вердиляр, цч ил иъбари, щеч гырыг да салмадылар.<br />

- Доьру дейирсян, биръя ил наьд верся идиляр,<br />

щамысындан артыг иди! - Ангийа тяяссцфля деди вя пулларыны<br />

йыьыб гапыйа тяряф йюнялди.<br />

- Ангийа - Отар гяфлятян ону чаьырды. Ону чаьырмаьына<br />

юзц дя тяяъъцблянди.<br />

Ангийа дайанды. Бир анлыьына карыхды, билмяди ня етсин.<br />

Тяяъъцблянмиш Анбако йад эянъя баха-баха галды.<br />

- Эял бура, - Отар юзцнц сындырмады.<br />

Ангийа она тяряф эетди, Отар скамйа тяклиф етди вя офисанты<br />

сясляди.<br />

- Ня йейяъяксян<br />

Ангийа ъаваб вермяди. Яввялъя Отара, сонра офисанта,<br />

сонра йеня Отара бахды.<br />

- Харчо йейярсян - Отар сорушду.<br />

- Харчо йох ки, паслы килидляри дя йейярям, - Ангийа<br />

гышгырды.<br />

- Она бир харчо, бир шцшя чахыр, кабаб да чяк. - Отар<br />

буфетчийя деди.<br />

Ангийа Отара диггятля бахды. Бирдян эюзляри ишыгланды вя<br />

скамйадан атылды.<br />

- Ладимирин оьлу дейилсянми сян<br />

- Щансы Ладимир, - Отар гясдян эцлдц, щям дя<br />

гящярлянян тяк олду. "Бу сяфещ мяни таныды".<br />

- Сян Ладимир Сирадзенин оьлу дейилсянми Отар -<br />

Ангийа дягигляшдирди.<br />

- Щяр щалда демяйяъяксянми, Ладимир Сирадзе<br />

кимдир - Отар йеня сорушду. Лакин сясиндя яввялки инам йох<br />

иди.<br />

- Баьышла, батон, йанылдым.<br />

Офисант чахыр вя харчо эятирди. Ангийа ялини чахыра узатды<br />

вя Отарын стяканына сцзмяк истяди. Отар яли иля стяканы юртдц:<br />

- Сцзмя, - деди, ъибиндян сигарети чыхартды. Сигарет гутусунун<br />

алтындан чыртма иля вурду вя йухары дикялян сигарети дамаьына<br />

гойду. Сигарет гутусунун алтындан - деди, ъибиндян сигарети<br />

чыхартды. Сигарет гутусунун алтындан чыртма иля вурду вя йухары<br />

дикялян сигарети дамаьына гойду. Сигарет гутусуну ъибиня<br />

гоймаг истяйирди ки, Ангийанын байаг сигатер истядийи йадына<br />

дцшдц, сигарет пачкасыны она узатды. Ангийа гутуну алды вя<br />

щярисликля бахды.<br />

- Щаранындыр, батоно<br />

- Щамысы сянин олсун. - Отар ъаваю явязиня деди.<br />

Ангийа сигарети тцстцлядя-тцстцлядя эюзлярини Ангийайа<br />

зиллямишди. Ангийа аъэюзлцкля йейирди. Цздян гырх беш йаш<br />

вермяк оларды. Лакин сифятдян чох гоъа эюрцнцрдц. Сары<br />

сачынын йарысы йарыгмышды. Гырхылмамыш цзцндя вя<br />

сцйсцйцнцндя кин-пасаг гат баьламышды. Бядяниндян тяр вя<br />

кир ийи эялирди.<br />

Отар онун сифятиндян ийрянди. Бир даща хюряйя ял вурмады.<br />

Ангийанын харчону йейяндян сонра чахыр йадына дцшдц.<br />

"Саь олсун" деди вя далбадал ики стякан ичди. Эюзляри бирдянбиря<br />

суланды. Чахыр она тясир етди. Стяканы йеня долдурду вя<br />

кабаб йемяк цмиди иля ятрафа дюйцкдц. Офисант кабабы<br />

эятирди. Ангийа офисантын бошгабы столун цстцня гоймасына<br />

маъал вермядян аъэюзлцкля кабабын цстцня дцшцб саралмыш,<br />

гырыг дишляри иля яти дидишдирмяйя башлыды.<br />

Отар она бахмаьа даща дюзя билмяди, айаьа галхды.<br />

132<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

Пянъяряйя йахынлашыб йеня эюзцнц кяндляриня сары зилляди. Бир<br />

мцддят беляъя доруб галды. Чевриляндя Ангийанын бахышы иля<br />

тоггушду.<br />

- Ладимирин оьлу дейилсян, сян! - Ангийа инамла<br />

сорушду.<br />

Отар башыны йырьалайараг "йох" деди. Лакин еля о ан да<br />

фикирляшди ки, эюрясян нийя алдадырам, юзцмц нийя данырам.<br />

- Щя, сян щягигятян Ладимир Сирадзенин оьлусан, Отар.<br />

Анд верирям анана, бойнуна ал ки, мян щаглыйам.<br />

- Доьру дейирсян - Отар башыны йырьалады.<br />

- О дягигя таныдым, - Ангийанын эюзляри парылдады, -<br />

Эюрян кими о дягигя таныдым. Анд верирям анана, о дягигя<br />

таныдым, йохму! Киши кими де, таныдым, йохму. Сяни эюрян<br />

кими таныдым …<br />

Отар разылыг яламяти олараг йеня башыны йырьалады.<br />

- Нечя ил оларды ки, сяни эюрмямишям. Йягин ийирми беш ил<br />

олар. - Ангийа бир аз да артырды. - Эюрян кими таныдым.<br />

Цряйимдя юз-юзцмя дедим ки, Ладимир Сирадзенин оьлу<br />

олмаса башымы кясярям.<br />

Ангийа севинъиндян атылыб-дцшцрдц, йериндя динъяля<br />

билмирди.<br />

"Бу йийяси юлмцш няйя эюря беля шадланыр. - Отар<br />

фикирляширди, - инаным ки, мяни эюрмяйиня беля севинир. Она<br />

йеня бир шцшя чахыр алыб сонра юз йолумла эедярям".<br />

Лакин Отар биррдян бу фикирдян ваз кечди.<br />

- Нянямин гябри щарададыр, билирсян - Ангийадан<br />

сорушду.<br />

- Неъя йяни билмирям. Йазыг йахшы гадын иди. Ольа.<br />

Отар яли иля офисанта ишаря етди ки, щагг-щесабы чяк.<br />

- Сяккиз манат, батоно.<br />

Отар пулу столун цстцня гойду, чантасыны эютцряндя<br />

Ангийа деди:<br />

- Сяндян бир хащишим вар, эедяк нянямин гябрини<br />

мяня эюстяр!<br />

Йемякханадан байыра чыхан кими, ийирми сцрцъцнцн<br />

ийирми ъцт эюзляри йеня Отара дикилди. Ангийа чантаны онун<br />

ялиндян алмаг истяйирди. Лакин Отар разылыг вермирди.<br />

- Ял чяк, о адамдан! - Кимся ъантараг бир киши гырмызы<br />

эюзлярини сцздцрдц.<br />

Отар бахышлары иля кишийя билдирди ки, фикир вермяйя дяймяз,<br />

гой ъящянням олсун. Сонра таксийя йахынлашды. Чантасыны<br />

иряли, сцрцъцнцн йанына гойду, дал гапыны ращатъа ачыб<br />

Ангийаны иряли бурахды. Сонра юзц кечиб яйляшди. Сцрцъцляр<br />

бир-бирляриня бахдылар. Лакин йад адамын хатириня щеч ня<br />

демядиляр.<br />

- Ерубана эедяк, - Отар цзцнц сцрцъцйя тутуб деди.<br />

Машын тярпянди, Ангийа башыны йарымачыг пянъярядян<br />

байыра чыхартмышды. Севинъиндян билмирди ки, нейнясин. О, такси<br />

иля эетдийини санки щамыйа эюстярмяк истяйирди. Кюрпцнцн<br />

цстцндя эюзц гызлара саташды.<br />

- Перо гогона кокроъиано, перо … - Ангийа охумаьа<br />

башлады. Лакин Отар яли иля онун йахасындан йапышды, эюзляринин<br />

ичиня еля бахды ки, йазыьын дили гарнына дцшдц.<br />

Мцщарибя илляри доьрудан да чохлу гар йаьырды. Отар анлайа<br />

билмирди ки, гарын мцщарибя иля на ялагяси вар иди. Дамларын<br />

гарыны эцндя ики дяфя тямизляйирдиляр. Щяр щалда, бухаранын<br />

йанында йанмаг неъя дя ширин иди. Няняси онун айагларыны<br />

йумаг цчцн мис тештин ичиня гойанда йухудан йалныз онда,<br />

ала-мадар ойанырды. Сонра няняси ону далына алыб беляъя<br />

йатаьа апарырды. Мин ъцр кясик парчалардан тикилмиш йорьанла<br />

онун йанларыны йахшы-йахшы бцрцйцрдц. Хач чякир, алнындан<br />

юпцр, додагалты няся хейир-дуа верирди.<br />

Нянясинин дяфниндя иштирак етмядийиня эюря цряйи бир<br />

тящяр олду. Онда Русийада тяърцбядяйди. Атасы она йазмышды<br />

ки, нянян рящмятя эетди, эялян базар эцнц дяфн едяъяйик.<br />

Сифяти алланыб йанды, йадына дцшдц ки, щямин оьланлар бярабяр<br />

кинойа эетмишди.<br />

- Ерубана кимляря эедирсян - сцрцъц сцкуту позду.<br />

- Гябирстанлыьа дяймяк истяйирям.<br />

Тяяъъцблянмиш сцрцъц йад адама диггятля нязяр салды.<br />

- Отардыр. Сирадзе. Ладимирин оьлу, таныйа билмядин -<br />

Ангийа сцрцъцдян сорушду.<br />

- Ня данышырсан, ди щардан таныйайдым, щяр щалда он<br />

беш ил олар ки, эюрмямишям.<br />

- Мян эюрян кими таныдым! - Ангийа гымышды.<br />

- Ольанын гябри цстцня эедирсян<br />

- Щя, - Отар гыса ъаваб верди, сцрцъцйя зяннля бахды<br />

ки, онун кимлярдян олдуьуну мцяййянляшдирсин.<br />

- Йазыг, йахшы гадын иди Ольа - сцрцъц деди, машынын<br />

пянъярясини ачды, сясини бир даща чыхарматмады. Юзцнцн кими<br />

олдуьуну да демяди.<br />

"Йягин ахыра кими она эюря танышлыг вермяди ки, сонра пул<br />

ала билмяз" - Отар фикирляшди.<br />

Машын кяля-кютцр йолла эцъля эедирди.<br />

Бирдян тяййарянин эурултусу ешидилди.<br />

- Ахыр ки, эялди! - сцрцъц юз-юзцня бяркдян деди.<br />

- Тезми эедяъяк - Отар наращат олду.<br />

- Бир саата эери гайыдаъаг.<br />

Отар саатына бахды, билмирди ки, нейлясин, эери гайытмаьа<br />

хяъалят чякирди. "Ким билир няйин-няйисидир, сонра ел ичиндя<br />

адамы бяддам едяр, бу ъинли".<br />

- Гардашымсан, сцряти артыр.<br />

- Няйя артырым, артыг эялиб чатдыг. Бурдан эяряк айагла<br />

чыхасыныз.<br />

Отар таксинин дайанмаьыны эюзлямяйиб гапыны ачды, ъялд<br />

машындан дцшдц. Ангийаны эюзляди вя сонра йамаъы йцйцряйцйцря<br />

йухары галхды. Ангийа бир мцддят кювшцйя-кювшцйя<br />

онун архасынъа эялирди. Сонра онунла айаглаша билмяди,<br />

йорьунлуьа дюзя билмяйяряк йанларыны тутду. Отар ишаря етди<br />

ки, йейин эял. Ангийа йеня тювшцйя-тювшцйя онун архасынъа<br />

эетди.<br />

"Ня йаман бцркцдц. Бурада щеч олмаса мещ яссин эяряк"<br />

- Отар фикирляшди вя саатына бахды. Сонра тярини силди. Неъя<br />

олдуса Ангийа эялиб юзцнц она йетирди вя яли иля ишаря етди ки,<br />

о тяряфя эедяк.<br />

Бир гября йахынлашдылар. Даща доьрусу, бурада вахтиля<br />

гябир олубмуш, инди ися торпаг галаьынын цстцндя йалныз<br />

тиканлыьын ичиндя итиб-батмыш занбаг эюзя дяйирди.<br />

"Алдатмыр ки, бу сяфещ" - Отар дцшцндц вя сынайыъы нязярля<br />

Ангийайа бахды. Сонра йадына дцшдц ки, артыг йедди илдир атасы<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 133


кяндя эялмяйиб, утанды. "Йахшы ки, бу сяфещдян башга<br />

гябирстанлыгда щеч кяс йохдур", - о, дцшцндц. Бир мцддят<br />

беляъя дуруб гября бахды. Сонра - Ди, эетдик! - щцндцрдян<br />

деди вя йамаъдан ашаьы енди.<br />

Сцрцъц онлары эюряр-эюрмяз мотору ишя салды. Отар машина<br />

йахынлашанда архайа бахды. Ангийа йары йолда да дейилди.<br />

Йазыг ениш ашаьы эцъля диряня-диряня эялирди.<br />

Отар щирсля саата бахды.<br />

- Отур яшши, Эелаурини эялиб тапаъаг, - сцрцъц гышгырды.<br />

Отар дурухду, йеня саатына бахды.<br />

"Ъящянням олсун, яшши" - ахырда фикирляшди вя машина<br />

отурду.<br />

Он дягигяйя Эелаурийя чатдылар. Районда артыг тяййарянин<br />

эялиши щисс олунурду, щамы ялиндя гязет тутмушду.<br />

- Сусузлугдан юлдцм, - сцрцъц деди вя машыны булаьын<br />

йанында сахлады.<br />

Отар да яммяллиъя сусамышды, о да машындан дцшдц.<br />

Оьланлан йеня орада идиляр, йалныз инди кюлэянин йери<br />

дяйишдийиндян о бири тяряфя кечмишдиляр.<br />

Отар суйу ичян заман киминся эюзцнцн она зилляндийини<br />

щисс етди. Гамятини дцзялтди. Ирялидя, дюрд аддым аралыда юкцз<br />

кими саьлам бир оьлан дуруб она бахырды. Отар бахышыны<br />

йайындырды. Йаш додагларыны сол ялинин архасы иля силди вя<br />

тялясик аддымларла машина тяряф йюнялди. "Аьрымаз башымы<br />

нийя аьрыдым" - фикирляшди.<br />

Йад адам йолу кясди:<br />

- Отар дейилсянми сян, Сирадзе - сорушду.<br />

- Бяли, - Отар ъаваб верди вя йад адамын эюзляриня<br />

бахды.<br />

"Ня бойдады, бу йийяси юлмцш", дцшцндц вя онун ким<br />

олдуьуну щеч ъцр йадына сала билмяди.<br />

- Бяс таныйа билмядин мяни<br />

- Таныйа билмядим, - Отар бойнуна алды.<br />

- Неъя олду ки, таныйа билмядин! - О, чымхырды вя тцклц<br />

пянъяси иля Отарын кцряйиня вурду. - Резойам, Челидзе.<br />

Отар онунла ял тутду, унутдуьу достуну йенидян таныйан<br />

бир адамын тябяссцмц иля эцлцмсцндц, амма щягигятдя щяля<br />

дя Резо Челидзенин ким олдуьуну йада сала билмирди.<br />

- Елгуъа, Амиран! - Резо кюлэядяки оьланлары ады иля<br />

чаьырды.<br />

Вейилляр дястясиндян ики няфяр иряли чыхыб онлара тяряф<br />

эялди.<br />

- Сиз неъя, таныйа билмядиниз, Отардыр, Сирадзе!<br />

- Ня данышырсан! - Оьланларын икиси дя ейни вахтда<br />

алчагдан дедиляр. Отар онлары да таныйа билмяди. Вейиллярин<br />

ону танымасына да ямин дейилди.<br />

- Бурахаг бу таксини, йохса йайлагалтына эедяк -<br />

Резо оьланлара тяряф чеврилди.<br />

- Яэяр мян бу тяййаря иля эетмясям, щеч ъцр<br />

мцмкцн дейил! - Отар билдирди. О, сясиня даща чох ъиды, билирди<br />

ки, бу сяфещлярин ялиндян асанъа чыха билмяйяъяк.<br />

- Бизи лаьа гойма, гардашымсан!<br />

- Йох, гадан алым, яэяр сизин йанынызда бир балаъа<br />

хятрим варса, бурахын мяни. Бу эцн ахшамцстц Тбилисидя<br />

олмасам мцмкцн дейил. - О, цзцнц Резойа тутуб деди:<br />

- Йахшы, батоно, эедяк аеродрома.<br />

Отар кечиб ирялидя отурду, Резо таксинин арха гапысыны ачды,<br />

оьланлары иряли бурахды, ахырда юзц отурду.<br />

- Сцр аеродрома!<br />

Беш дягигядян сонра онлар аеродромда идиляр.<br />

- Щоппан инди сян, аеродромун ряисини бура йаныма эятир,<br />

- Резо Елгуъайа ямр етди.<br />

Отар сцрцъцйя пул узатды.<br />

- Эютцрмяздим инди буну мян … - Сцрцъц гымышды, пулу<br />

ъибиня тяряф апарды.<br />

- Эери гайтар пулу, гонагла гонаг йийясини таныйа<br />

билмирсян, андыр! - Резо сцрцъцдян пулу дартыб Отарын ъибиня<br />

дцртдц. Сонра сцрцъцйя гырыш-гырыш олмуш гырмызы тцмянлик<br />

туллады, бир дяфя йеня эюзлярини аъыгла сцздцрдц.<br />

Елгуъа аеропортун ряисини эятирди.<br />

- Димитричя ешг олсун! - Резо ряиси гаршылайараг ири<br />

пянъясини она тяряф узатды.<br />

- Бу кишини таныйырсанмы<br />

Дмитрич алтмыш йашында алчаг, ъантараг бир киши иди.<br />

Саралмыш, узун бурну тохумлуг хийар кими быьларынын цстцня<br />

йапыхмышды. О, ялини Отара тяряф узадыб эюрцшдц, Резойа тяряф<br />

чеврилиб:<br />

- Таныйа билмядим, - деди.<br />

- Владимир Сирадзенин оьлудур, Отар. Йахшы мцщяндис<br />

вя эеологдур. Йахшы оьлан вя йахшы иэиддир.<br />

- Ня данышырсан, эял бала юпцм сяни, илащи, бу бойда<br />

идин, инди машаллащ бюйцк оьлан олубсан. Айыб олсун, бала<br />

атана, айыб. Кянди белями йаддан чыхартмаг лазымдыр<br />

Маладес, Резо, Аллащ сяни севиндирсин, неъя ки, инди бу оьланы<br />

эюрмякля мяни севиндирдин! - Димитрич бу дяфя Резойа тяряф<br />

цз тутараг деди: - сонра будур, бюйрцндяки ресторан тикдирдин,<br />

бу кишинин эялмяйини гейд етмяйяк!<br />

- Буна ня данышыг лазымдыр, а киши!<br />

- О данышыг лазымдыр ки, бу тяййаря иля Тбилисийя учур!<br />

- Ня данышырсан! - димитрич саатына бахды вя фикря эетди.<br />

- Ощ, ощ, ощ, бу эцн Колйа билирсян ня базар чолпалары<br />

эятирди - Резо ону тамащландырды. - Чахыры бу сящяр<br />

сойутдурдум.<br />

Димитрич суйулду.<br />

- Анана анд верирям, - Елгуъайа цз тутду, - щоппан<br />

Антушайа де елан етсин ки, тяййаря бир саатлыьа эеъикир.<br />

- Бир саат ня йетяр - Резо диллянди.<br />

- Аман верин, бала, сонра ки, эюйцн цзц тутулсун,<br />

тяййаря уча билмясин. Мясулиййяти цзяриня эютцрцрсянми<br />

Щяля бир саат елан едяк, ъамаатын цряйини хараб етмярик ки,<br />

сонра йеня сямайа бахаг.<br />

Сцфряни щяр щалда басырыглы отагда ачдылар. Димитрич юз<br />

сюзцнц йеритди ки, байырда ъамаат эюряр, йахшы дцшмяз.<br />

Масабяйлийи дя юз цзяриня эютцрдц: - Мян вахты да йахшы<br />

мцяййян едирям, беля йахшыдыр - деди.<br />

Юзц балаъа стяканла ичмяйя башлады, лакин щамыдан тез<br />

кефлянди, эюзляри суланды, дилиня дям верди. Эянълийи йадына<br />

дцшдц, солмуш тяфяккцрцндя вятянпярвярлик щцъейряляри ъана<br />

эялди.<br />

- Кял буйнузу! - Эюзлянилмядян ямр верди.<br />

Офисант лап ушаг иди. Он йедди йашы йа оларды, йа олмазды.<br />

Ъялд йериндян эютцрцлдц вя кял буйнузуну эятирди.<br />

- Суйла йахаладын, ит оьлу. Фин мцщарибясиндян бяри бу<br />

кял буйнузу иля чахыр ичилмяйиб.<br />

- Бяри вер, чахырла йахалайарам, - Резо эюзлярини<br />

сцздцрдц. Кял буйнузуну чахырла йахалайыб офисантын цзцня<br />

тюкдц. - Индян беля билярсян ки, ъамаата неъя гуллуг етмяк<br />

134<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />

лазымдыр! - Сонра кял буйнузуну долдуруб аеропортун ряисиня<br />

узатды.<br />

- Балаларым, сизя баханда севириням, юз эянълийим<br />

йадыма дцшцр … Сизи бойда оланда эюйдя учурдум,<br />

тясяввцрцмя эятиря билмяздим ки, дизлярими ня вахтса<br />

ревматизм йейяъяк. Ня етмяли, щяйат беля имиш, сизи эюряндя<br />

эюзлярим севинир. Чох юлкяляр эязмишям. Эцръцляр кими эюзял<br />

сюз дейиб, сюз ешидян халг щеч йердя эюрмямишям. Инди бизим<br />

тарихя, кечмишимизя, эяляъяйимизя бир няфяр али савадлы дцшцр<br />

Билмирсиниз<br />

- Билирик, Дмитрич, нийя дя билмяйяк, - Резо деди.<br />

- Билмирсян Резо, аман вер, гардашымсанса. Ди инди о<br />

тяряфляря нязяр йетиряк. Еля эютцряк Бразилийаны. Инди юзцня<br />

эцъц чатан да, чатмайан да бу юлкядян данышыр. Сян<br />

билирсянми ки, Бразилийада щяр адамбашына беш тимсащ,<br />

крокадил дцшцр. Мясяля бундадыр. Йашасын бизим балаъа<br />

Эцръцстан!<br />

Еля ки, кял буйнузуну она узатдылар "щагг олур мяня" -<br />

Отар фикирляшди.<br />

Ики кялмя демямиш щирсли-щирсли чахыры галдырды, ичиб<br />

гуртаран кими тярляди, башы щярлянди.<br />

Мяълисдя демяк олар ки, тякъя аеропорт ряиси вя Резо<br />

данышырды. Галанлары сакитъя отурур, стяканлары бошалдырдылар.<br />

Отар йалныз суаллара ъаваб верирди. Елгуъа чох ъящд етди ки,<br />

сющбятя гарышсын, лакин мцмкцн олмады. Еля ки, щазырлашырды<br />

эащ Резо сюз алырды, эащ да масабяйи сющбятиня давам едирди.<br />

Нящайят, ахырда неъя олдуса, эирявя тапды:<br />

- Нутса юлцб, Николаишвили! - эюзлянилмядян уъа сясля<br />

деди.<br />

- Нядян юлдц о бядбяхт - Резо сорушду.<br />

- Нядян юляъяк, аълыгдан - аеропорт ряиси эяйиряэяйиря<br />

деди - онун кими гарачы, хясис арвад бизим районда ня<br />

эязирди. Гонаьы демирям, йемяйи юзцня дя гыймырды. О ев<br />

даьылсын ки, тойуьу юз яъяли иля юлцр.<br />

- Йахшы инди ниф тюкмя эюряк - Резо она бахыб<br />

эцлцмсяди.<br />

- Ушаглары юзцндян дя писдир, хяръя дцшяряк дейя<br />

щяким чаьырмадылар.<br />

- Буну лап аь етдин, Дмитрич, Тбилисидян ки, эятирдиляр,<br />

онлар щяким дейиллярми - Амиран илк дяфя сясини чыхартды.<br />

- Щя, доьру дейирсян - аеропорт ряиси истещза иля деди, -<br />

щякими о вахт эятирдиляр ки, артыг онун бядяниндя ийня вурмаг<br />

цчцн ят галмамышды.<br />

Отар онларын сясини ешитмирди. Тез-тез саатына бахырды.<br />

- Дмитрич, бурнуну чякмя инди, гонаьын саьлыьыны буйур! -<br />

Резо деди вя ири пянъяси иля чолпаны парчалайыб йарысыны Отарын<br />

бошгабына гойду.<br />

- Баьышла ки, бала, сянин саьлыьына балаъа стяканла ичирям.<br />

Инан ки, сяни эюрмяйимя неъя севиндим. Аллащ да сяни еля<br />

севиндирсин. Атана де ки, Дмитричля ичдим. Аллащ Эцръцстана<br />

сянин кими чохлу кишиляр версин. Сизя еля бир дювр гисмят олуб<br />

ки, балалар, йалныз бир балаъа щярякят еля, ялини тярпят йер<br />

цзцндя адам олаъагсан. Мян сяни бойда оланда, йатмаьа<br />

ямялли-башлы чарпайым да йох иди. Мининэитлийи айагцстя<br />

кечирирдим. Инди бу ушаглар костйум тикдирмяк цчцн Тбилисийя<br />

эедирляр, бурадакы дярзиляри бяйянмирляр. Мяним цтцм йох<br />

иди, цтц! Овъумун ичини аловда гыздырыр палтарымы еля<br />

цтцляйирдим. Сян бала, бу тяряфи дя йадындан чыхартма! -<br />

Дмитрич стяканы бошалтды вя айаьа галхды, - Инди мян<br />

эедяъям, балалар, йарым саата сиз дя чыхын. Даща артыг олмаз.<br />

Резо ири пийаля эятирди, Отарын саьлыьына ичди. Елгуъа вя<br />

Амиран да пийаляляри бошалтдылар. Резонун ири пянъясиндя<br />

пийаля балаъа эюрцнцрдц, лакин Отар еля ки, пийаляни ялиндя<br />

тутду, чашыб галды. "Щяр щалда бир литрлик олар" вя горхудан аз<br />

галды цряйи эедя. Тярлямиш алныны силди, гямли-гямли пийаляйя<br />

бахды. Щям дя язаб чякирди. Лакин щеч ъцр айдынлашдыра<br />

билмирди ки, Резо Челидзе, бу Елгуъа, Амиран кимдир, ондан<br />

ня истяйирляр.<br />

О, пийаляни ара веря-веря ичди. Сонра айаьа галхды вя<br />

байыра чыхды. Бирдян эюзцнц зяндля гаршысындакы адама диряди.<br />

Бир аз аралы Ангийа дуруб гымышырды. Гябирстанлыгда ону гойуб<br />

эялдийи йадына дцшдц. "Эял ня ки, пулум вар веряъяйям" -<br />

дейя цряйи йумшаглыгла гярара эялди вя азъа сяндяляйяряк<br />

Ангийайа тяряф эетди.<br />

Аеропортун йахынлыьында ала-бязяк йайлыглы гадынлар алма<br />

сатырдылар. Кимся бир гадын язилиб-бцзцляряк Отарын габаьына<br />

чыхды.<br />

- Салам, Отар.<br />

- Салам, - Отар щушуну итирмиш щалда ъаваб верди.<br />

Гадын щисс етди ки, Отар лап лцлгянбярдир.<br />

- Сян дя таныдынмы! Мян дя эюрян кими таныдым, о дягигя<br />

таныдым! - Ангийа гымышды.<br />

Гадын яйилиб сябятдян балаъа бир алма сечди. Донуна силиб<br />

утана-утана Отара узатды.<br />

- Эютцр, бизим кяндиндир.<br />

- Саь олун! … Отар ням-нцм етди вя эюзлянилмядян<br />

эяйирди.<br />

Баьышлайын! - щушсуз щалда йеня эцлцмсяди.<br />

- Бир шей дейил эютцрцн, - гадын алманы онун ъибиня<br />

гойду.<br />

Эцняш гцруба енмишди, мещ йарпаглары хышылдадырды. Щава<br />

да бир йандан онун бейнини гарышдырырды. Бундан сонра<br />

тяййаряйя неъя минди, йадына дцшмцр. Ара бир хатырлайырды ки,<br />

юпцшцб айрылан заман Резо аз галырды ки, алт додаьыны<br />

эямирсин.<br />

Тяййаря йеря еняндя о эюзлярини ачды вя щушсуз щалда<br />

пянъяряйя сары бахды.<br />

- Истямяз, бала цряйин буларын - онун архасында отуран<br />

гадын диллянди.<br />

Отар гадынын сюзцня бахды вя папирос пачкасыны гайтардыьы<br />

ан яли ъибиндяки алмайа тохунду, чыхарыб бир мцддят щейрятля<br />

чопурлу алмайа бахды. - Щагдыр мяня, - донгулдады вя<br />

отураъаьа йайханды.<br />

Эцръц дилиндян тяръцмя едяни:<br />

Мирзя Мяммядоьлу<br />

ў<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 135


Mamuka Tsiklauri<br />

Dustaq kimi qaldы yaram<br />

Mяnя gюzlяriylя yox,<br />

Цrяyinin yarasы ilя baxdы,<br />

Baшsaьlыьы verdim vя чыxdыm<br />

…<br />

Qarшыsыna uzandыrmышdы<br />

Иki gцllя ilя qяtlя yetirilmiш oьlunu:<br />

Bir gцllя qatilin,<br />

Digяri isя biyabыrчыlыьыn idi.<br />

20 yaшыnda oьlu чяkirdi,<br />

Чыlьыn idi…<br />

Qaynayыb daшыrdы keyfindя…<br />

Qapыnы sыndыraraq,<br />

Kiminsя evindя<br />

Dayandы silahla<br />

Qadыn vя uшaqlarыn baшыnы aldы<br />

Evi taladы vя qapыdan чыxarkяn<br />

Atяш aчыldы<br />

…<br />

Mяnя gюzlяriylя yox,<br />

Цrяyinin yarasы ilя baxdы,<br />

Baшsaьlыьы verdim vя чыxdыm.<br />

O isя iчяridя qaldы.<br />

O hяmiшя iчяridя olacaq.<br />

Чцnki azadlыьa<br />

Чыxa bilяmmяz dustaq…<br />

***<br />

Mяn vя Salome<br />

Kюhnя tяqvimdя qaldыq,<br />

Pяncяrяdяn baxыrыq…<br />

Salome gedib.<br />

Salomedяn Salomeni aparыbdыr.<br />

Иndi isя bu simada olan<br />

Yalnыz qocalmыш bir qarыdыr…<br />

Mяnя baxыr, "Salomeyяm"-deyя<br />

Vя tяkrarlayыr:<br />

"Mяn Salomeyяm…"<br />

Nя isя deyir, adam qanammыr,<br />

Nя isя axtarыr amma tapammыr.<br />

Kцlя dюnцr, solub saralыr… Фото: Илико Зауташвили<br />

Albalы aьacыndan чiчяklяnmiш albalы,<br />

Чay isя axdыьы yerdяn uчub.<br />

Salome Salomedяn gedib,<br />

Salome Salomedяn uчub…<br />

Mяhяbbяtin dili<br />

Bax budur mяhяbbяt, mяhяbbяtin dili.<br />

Qaynar gюzlяr vя oxlar vuruшu,<br />

Balыn axmaы,<br />

Qanыn axmaьы vя<br />

Qarьa uчuшu…<br />

Onlarыn sevgisini qasыrьa taladы,<br />

Onlarыn mяhяbbяtindяn tufan yarandы<br />

Yaxud яvvяl dя vardы.<br />

Vя qurban oldular<br />

Hяr ikisini tufan apardы.<br />

Oьlan kяndirя dцyцn salaraq<br />

Юzцnц asdы.<br />

Иkinci gцn isя<br />

Hяmin aьacda, hяmin budaqda<br />

Юzцnц asmыш qыzыn yasыdыr…<br />

Mяn orada idim-<br />

Aьacы kяsяndя…<br />

"Bu aьacda шeytan yaшayыr"-<br />

Biri belя dedi<br />

Vя aьacыn kюkцnя<br />

Balta endirdi.<br />

Sonra isя aьacыn yыxыlmыш aьacыn цstцndя oturaraq<br />

Siqaret чяkdik vя<br />

Onlar barяdя sюhbяt etdik:<br />

"Kaш hяr ikisi bir yerdя basdыrыlardы…"<br />

Amma bu sюzlяri dя kцlяk apardы…<br />

Kцlяk aь baьlar цzяrindя<br />

Sцrяtlя uчdu.<br />

Kцlяk…<br />

Яjdaha чюllяrdя qovaladы yorьun ayы…<br />

Bizi isя tamamilя islatmышdы,<br />

Yaьышыn юlцm payы…<br />

Bax budur mяhяbbяt, mяhяbbяtin dili.<br />

Qaynar gюzlяr vя oxlar vuruшu,<br />

Balыn axmaьы,<br />

Qanыn axmaьы vя<br />

Qarьa uчuшu…<br />

Тярcцмя : Сялим Бабуллаоьлу<br />

ў<br />

136<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


Tяrcцmячи Qиya Чumburudze иlя<br />

Иnna Bezиrqanovanыn sюhbяtи.<br />

"MЯN QABИLИYYЯTSИZ<br />

ЧEVИRИLЯRDЯN CИNLЯNИRЯM"<br />

Bu gцnlяrdя TVS bankыn ofиsиndя "Yenи чevиrиlяr"<br />

яdяbи almanaxыnыn 6-cы sayыnыn vя bцtцn nяsиllяrиn<br />

mяишяt romanы Cerom Devиd Selиncerиn "Uчurum<br />

цzяrиndя" romanыnыn Qиya Чumburudzenиn<br />

чevиrиsиndя prezentasиyasы oldu. Bundan baшqa 2<br />

peшяkar yarыш qalиblяrиnиn adlarы яn gяnc чevиrmяnиn<br />

vя 1 шerиn яn yaxшы чevrиsиnиn adlarы elan olundu. 1-cи<br />

qalиb Salome Benиdze, Xatuna Mozaшvиlи vя Ketevan<br />

Todadze oldular. 2-cи qalиb Batu Danelиya, Шalva<br />

Bakuradze, Qиya Чoxadze иdиlяr kи, onlar Иosиf<br />

Brodskиnиn "Beшиk nяьmяsи" шerиnиn чevиrmяnlяrи<br />

иdиlяr. Qalиblяrи "Yenи чevиrиlяr" almanaxыnыn baш<br />

redaktoru yazычы-naшиr Beso Xvedelиdze tяbrиk etdи vя<br />

yarышы Gцrcцstanыn "Mяdяnиyyяt, Arxиtektura<br />

mцhafиsяzи, Иdman Nazиrlиyи"nиn tяшяbbцsц иlя<br />

Gцrcцstan Aчыq Cяmиyyяtи Fondununn kюmяklиyи иlя<br />

elan etdи.<br />

- Яdяbи materиal цzяrиndя ишlяyяrkяn hansы чяtиnlиklяrlя<br />

цzlяшиrsиnиz<br />

- 1989-cu иldя Entonи Bercsиn "Ишя salыnmыш mandarиn"<br />

яsяrиnиn чevиrиsи zamanы problemlяrlя цzlяшdиm - deyиr Qиya<br />

Чumburиdze. Иndи иsя hяr hansы bиr jarqonu baшa<br />

deшmяdиkdя vя sиtuasиyanы aydыnlaшdыra bиlmяdиkdя tez<br />

lцьяtя baxыrsan vя heч bиr sorun olmur. O vaxt "Ишя salыnmыш<br />

mandarиn" яsяrиnиn nя rus dиlиndя чevиrиsи, nя dя lцьяt<br />

var иdи.<br />

- "Uчurum цzяrиndя" 1951-cи иldя ишыq цzц gюrdц. Bu gцn иsя<br />

roman oxucular vя чevиrmяnlяr, hяmчиnиn Sиzиn tяrяfиnиzdяn<br />

kюhnя bиr шey kиmи qяbul edиlmиr<br />

- Яn bюyцk komplиmentи dostumun oьlundan aldыm.Onun<br />

15 yaшы var. Kиtabы mяnиm чevиrиmdя oxuyarkяn dedи: "Bu<br />

иdиot Xoldenя kollecdя qrammatиkanыn gяlяcяk zamanыnы<br />

baшa salmayыblar Nя цчцn o hяmишя keчmишя baxыr Bu<br />

cavan oьlan romanы son sяtrиnя kиmи oxuyub vя orjиnal<br />

kиmи qяbul edиb, baxmayaraq kи, o иngиlиscяnи яla bиlиr.<br />

Чevrиnиn юzgяlяшmяsи problem olmadы vя bu mяnи чox<br />

sevиndиrиr.<br />

- Sиz oxucularы яsяrя yaxыnlaшdыra bиldиnиzmи<br />

- Mяn ona mцяssяr oldum kи, dostumun oьlu da bu<br />

romanы amerиkalы kиmи oxuyur.<br />

- Bu keчmиш epoxa, keчmиш dцшцncя tяrzи иdи<br />

- Sиzя belя gяlиr kи, иnsanlar homo sapиens prиnsиpи иlя<br />

dяyишя bиlиr Fиkrиmcя yox. O,zahиrяn dяyишиr. Keчmишdяn<br />

иsя чox bиldиyиnя gюrя qayыdыr.Uшaqlarыm иndиkи yaшыmdan<br />

10 yaш boyцk kишиlяr kиmи geyиnиrlяr. Mяgяr nяnяlяrиn<br />

sandыqlarыndan kюhnя qadыn paltarlarы чыxarыb иndи yenиdяn<br />

dцzяltmиrlяr<br />

- Demяlи retro anlayышlar yoxdur Amma dиl kи, dяyишиr<br />

- Ekvиvalentи tapmaq lazыmdыr. Яgяr чevиrи vaxtы gяnclиyиm<br />

dюvrцndя ишlяdиlяn sюzlяrdяn иstиfadя etsяm, uшaqlarыm heч<br />

nя baшa dцшmяyяcяk. Ona gюrя dя, mцasиr sюzlяrи tapmaq,<br />

lakиn onun matreala elя yerlяшdиrmяk lazыmdыr kи, bu<br />

hяmиn dюvrцn kontekstиndя qяbul edиlsиn.<br />

- Bu gцn иngиlиs dиlи Xoldenиn "Uчurum цzяrиndя"яsяrиndя<br />

ишlяnяn иngиlиs dиlиnя oxшamыr.<br />

- Qya Яlbяttя, mяsяlяn "Cheese" amerиkanlar цчцn artыq "Qыz"<br />

sюzцnu иfadя etmиr. Bu 60-cы иllяrdя иdи.<br />

umburudze:<br />

- Necя dцшцnцrsцnцz Gцrcцstanda чevrи иши enmяdяn sonra<br />

yцksяlяcяkmи<br />

- Demяk чяtиndиr, sadяcя яvvяllяr чevrиlяr romantиklяшdиrиlиrdи,<br />

2 ton yuxarыdan aparыlыrdы. Buna gюrя dя<br />

Robert Sturua Шekspиrиn яsяrlяrиnя quruluш verяrkяn o<br />

yenя dя aшaьы nюv чevиrи sиfarиш etdи.19-cu яsr чevrиsиnи ишlяtmяk<br />

mцmkцn deyиldи, baxmayaraq kи, o чox яla иdи.<br />

- Selencerиn kюhnя чevиrиsи dя, romantиzиmdяn fяrqlяnmиr<br />

- Otar Чelиdze senzura иlя barышmaьa mяcbur иdи. Lцьяtlя<br />

bиrbaшa kontakt da mцmkцn deyиldи. Чevиrmяn чox шeyи<br />

sadяcя olaraq baшa dцшmцrdц.<br />

- Baxmayaraq kи, gцrcц dиlиnя чevиrи rus dиlиndяn keчиrdи, elя<br />

deyиlmи<br />

- Яlbяttdя, mяsяlяn Nиko Kиasaшvиlи иlk dяfя olaraq Cems<br />

Coysun "Cakomo Goys" hekayяsиnи orjиnaldan gцrcц<br />

dиlиnя чevиrdи. Rus чevиrmяnи yox иdи. Иkиncиsи "Ишя salыnmыш<br />

mandarиn"и чevиrdиm. Bununla da praktиkи olaraq hяr шey<br />

qurtardы. Nя vaxt kи, yaponcadan, чиn vя иsveч dиlяrиndяn<br />

bиrbaшa чevиrиrlяr, mяn buna иnanmыram. Цmumиyyяtlя<br />

mяnи belя чevиrи az qanи edиr. Hяr шey bиrя-bиr olmalыdиr.<br />

Mяsяlяn, heч kяs dedektиvи yaxшы чevиrя bиlmиr. Чevrи dиlи<br />

чox lakonиk, dиnamиk, иncя olmalыdыr<br />

- Sиz detektиv яsяrlяrи чevиrиrsиnиzmи<br />

-Mяn bu иши чox sevиrяm. Mяnя sиfarиш edиrlяr. Sonra иsя<br />

mяnиm чevrиlяrиm mцxtяlиf nяшrlяrdя чap olunur. Ancaq<br />

tяssцf kи, kиmиn чox pulu var, onlar kиtablardan heч nя<br />

anlamыrlar, yaxud da яksиnя. Kичиk daиrя яmяlя gяlиr.<br />

Bцtцn jurnallar hansы kи, mяn юz чevrиlяrиmи чap etdиrиrяm,<br />

3-4 nюmrяdяn sonra malиyyя problemlяrи цzцndяn nяшиrlяrиnи<br />

dayandыrыrlar, Salman Rцшtцnцn "Шeytan<br />

ayяlяrи"romanыnы чevиrmяk иstяdиm. Amma 800 sяhиfяnи<br />

чevиrmяk - bu cяhяnnяm яzabыdыr. O vaxt чevиrяrяm kи,<br />

mяnя yaxшы pul юdяsиnlяr.<br />

- Poezиyanы da чevиrиrsиnиz, elяmи<br />

- Mяnиm dиgяrlяrиndяn fяrqlи olaraq aьlыma gяldи kи,<br />

poezиya чevrиsи mяnиm ишиm deyиl.<br />

- Sиz юz чыxышыnыzda sюylяmишdиnиz; чevиrи иncяsяnяt deyиl,<br />

peшяdиr.<br />

- Иndи tez-tez eшиtmяk mяcburиyyяtиndяsяn:gяnc чevиrmяn.<br />

Sиz nя vaxtsa gяnc dяmиrчи haqda eшиtmиsиnиzmи Яsasяn dя<br />

sюhbяt onun bacarыьыndan deyиl, yaшыndan gedиrsя<br />

Dяmиrчиyя gцclц яzяlя, cяldlиk lazыmdиr kи, gцn яrzиndя 10<br />

saat ишlяsиn. Bu hяlя hamыsы deyиl. Mцtlяq tяcrцbя yыьmaq<br />

lazыmdыr. Чevиrmяnя яlbяttя daha чox oxumaq, sonra иsя<br />

чevиrи ustalыьыnы юyrяnmяk lazыmdыr. Mяn yaxшы gцndяn (aь<br />

gцnя) чevиrmяyя baшlamadыm. Яvvяlcя redaktor oldum,<br />

sonra иsя mяzmunsuz mяtиnlяrdяn яsяbиlяшdиm vя юzцm<br />

чevиrиyя gиrишdиm. Ancaq mяnиm ишиm, peшяm redaktяdиr.<br />

Яvvяlcя kичиk hekayяlяrdяn, sonra иsя formaca boyцk<br />

яsяrlяrdяn baшladыm. Demяlи gяnc чevиrmяn - bu oksuyumoron<br />

"gяnc" vя "чevиrmяn" - tяrs mцtяnasиb<br />

anlayышlardыr. Tяяssuflяr olsun kи, bиzdя чevиrи ustalыьы<br />

krиterиyasы yoxdur. Krиterиya иsя bиrdиr-чevиrи mцtlяq oxunmalыdыr,<br />

ona gюrя kи, tяkrar nяшrя ehtиyac olsun.Vя burada<br />

heч bиr mцkafat kюmяk etmиr.<br />

Ruscadan: Dиvanя Ozan<br />

ў<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 137


Фото: Константин Сулаберидзе<br />

138<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006


Чaьdaш Tцrk шerиndя kиmlяr var<br />

Чaьdaш Azяrbaycan шaиrlяrиnиn yenи иfadя иmkanlarы<br />

axtarышыnda daha чox Tцrkиyя Cцmhuryyяtиndя gяlишяn<br />

яdяbи prosesя иstиnad etmяlяrи tяbииdиr, eynи dиl aиlяsиndя<br />

olmaьыmыz bяdии yaradыcыlыq mяsяlяlяrиndя dя hяr zaman<br />

юzцnц gюstяrиb.<br />

Tцrkиyяdяn eшиtdиyиmиz hяr yenи nяfяs Azяrbaycanda<br />

maraqla qarшыlanыb, чaьdaш Tцrkиyя шerиndя nяlяr var sualы,<br />

bцtцn dиgяr xarиcи юlkяlяrlя mцqayиsяdя daha aktual olub<br />

hяr zaman. Sovetlяr dюnяmиndя belя, яn mяhdud шяraиtdя<br />

Azяrbaycan шerи Tцrkиyя шerиnиn aчыq tяsиrи altыnda olub,<br />

daha doьrusu Tцrkиyя poetиk qavrayышы Azяrbaycanda<br />

hakиm olub. Bu fиkrиn tяsdиqи цчцn tяkcя Nazиm Hиkmяиn<br />

Azяrbaycan яdяbиyyatыndakы roluna baxmaq kиfayяt edяr.<br />

Яlbяttя, Tцrkиyя иctиmaи dцшцncяsиnя azяrbaycanlы aydыnlarыn<br />

tяsиrиnи, Яlи bяy Hцseynzadя, Яhmяd Aьaoьlu kиmи<br />

mцtяfяkkиr иnsanlarыn Tцrk dцшцncя tarиxиndяkи иzlяrиnи dя<br />

gюz ardы etmяmяk lazыmdыr, hяr halda qarшыlыqlы tяsиr<br />

haqqыnda danышmaq daha чox hяqиqяtя uyьun olardы.<br />

Lakиn sюz aчmaq иstяdиyиmиz mюvzu tamamen fяrqlиdиr.<br />

Чaьdaш Tцrk шerиndя nяlяr var, яn avanqard иmzalar<br />

kиmlяrdиr Яdяbи yaradыcыlыqla yaxыndan иlgиsи olan иnsanlarы<br />

bu suallar hяr zaman dцшцndцrцb, hяmиn иmzalarыn<br />

Azяrbaycanda tanыtdыrыlmasы цчцn mцяyyяn чaba<br />

gюstяrиlиb. Bu yaxыnlarda, "Azad Yazarlar Ocaьыnыn<br />

kиtabxanasы" serиyasыndan ишыq цzц gюrяn Tцrkиyяlи gяnc<br />

mцяllиf Yeшиm Aьaoьlunun "Юzlяm Шяhяrlяrи" adlы шerlяr<br />

kиtabы modern Tцrk шerиnиn mцasиr durumunu gюzlяr<br />

юnцndя canlandыrmaqdan юtяrи яn yaxшы nцmunя sayыla<br />

bиlяr.<br />

Yeшиm Aьaoьlu Иstanbulda<br />

anadan olub, Иstanbul Unиversиtetи<br />

Яdяbиyyat Fakцltяsи Arxeologиya<br />

bюlцmцnц bиtиrиb, Иstanbul Unиversиtetи<br />

Иletишиm Fakцltesи Radиo-TV -<br />

Sиnema bюlцmцndя yцksяk иxtиsas<br />

qazanыb. 18 yaшыndan bяrи шerlяrи<br />

чeшиdlи яdяbиyyat vя sяnяt dяrgиlяrиndя<br />

yayыnlanыr. Lиman yayыnlarыnda<br />

чыxan 5 шer kиtabыnыn mцяllиfиdиr.<br />

Beynяlxalq PEN yazarlar Dяrnяyиnиn vя BESAM-ыn<br />

(Bиlиm vя Яdяbи Яsяr Sahиblяrи Mяslяk Bиrlиyи) Иdarя<br />

Heyяtиnиn цzvцdцr. 1996-cы иldяn baшlayaraq mцxtяlиf<br />

sяnяt cяrяyanlarыnы bиrlяшdиrmяk yoluyla sяnяt чalышmalarыnы<br />

sцrdцrцr. Bu qяbиldяn olan sяnяt яsяrlяrиylя Nyu-<br />

Yorkda, Polшada, Daшkяnddя, Sofиyada, Bakыda vя<br />

dцnyanыn bиr чox baшqa xarиcи юlkяlяrиndя dцzяnlяnяn<br />

sяnяt festиvallarыnda ишtиrak edиb.<br />

2004-cц иlиn noyabr ayыnda Bakыda Rяssamlar<br />

Bиrlиyиndя aчыlan Ы Beynяlxalq Postmodern Sяnяt<br />

Sяrgиsиndя vиdeo, fotoqraf vя enstalyasиon чalышmalarыyla<br />

ишtиrak edиb.<br />

Yeшиm Aьaoьlunun шerlяr kиtabыnыn Bakыda nяшr olunmasы<br />

tяsadцfц olmayыb onun Azяrbaycanla baшlanan sяnяt<br />

иlишkиlяrиnиn davamы kиmи dяyяrlяndиrиlmяlиdиr. Bundan<br />

яvvяl Yeшиmиn serlяrи "<strong>Alatoran</strong>" dяrgиsиndя dяrc olunmuш,<br />

onun yaradыcыlыьы цzяrиnя genиш bиr mяqalя bu dяrgиdя<br />

yayыnlanmышdы.<br />

2006 sentyabr ayыnыn 10-da Yenи Gallery Иncяsяnяt mяrkяzиndя "Юzlяm Шяhяrlяrи" kиtabыnыn tяqdиmat<br />

шюlяnи keчиrиldи. Azad Yazarlar Ocaьыnыn bu tяdbиrиndя mцяllиf Yeшиm Aьaoьlu Tцrkиyяdяn qonaq gяlmишdи vя<br />

Aьaoьlu nяslиnиn Bakыdakы dиgяr nцmayяndяlяrи dя ишtиrak edиrdиlяr.<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 139


140<br />

K ю nlц n я gц n dцшяndя<br />

Яли Щаъы<br />

Sovurdu чяkdiyin ah<br />

Yenя цmцd yerimi<br />

Yollar яsir gюtцrdц<br />

Ayaьыmы, яlimi<br />

Duman qovan baxышыm<br />

Цz-gюzцmц suladы.<br />

Dilim dilin чыxardыb<br />

Юz yarasыn yaladы.<br />

Keчdi яlяkdяn gцnцm<br />

Yaшadыm dюz adыna.<br />

Su чяkirяm kюnlцmя<br />

Kanalы kюz adыna.<br />

***<br />

Mяn su olum, sяn dя od<br />

Yan eшqinя dцnyanыn.<br />

Yanыb цzяrlik kimi<br />

Tut tцstцnя dцnyanы.<br />

Цst-цstя yыьaq dяrdi<br />

Yыьaq qurudaq dяrdi.<br />

Bu saь, bir varaq dяrdi<br />

At цstцnя dцnyanыn.<br />

Duzsuz olsam bil, yaшat<br />

Юz acыna bal yaшat.<br />

Sяn ocaq ol, gяl yaшat<br />

Юz istinя dцnyanыn.<br />

***<br />

Bu gцn sяnin ad gцnцn<br />

Mяnim dя юlцm gцnцm<br />

Tanrы belяmi yazыb<br />

Belяcя юlцm gцnц.<br />

Gюzlяrinin iчindя<br />

Шяklim imzasыz qalыb<br />

Adыm dilindяn dцшцb<br />

Dilindя duzsuz qalыb.<br />

Tяndirinя yapmadыn<br />

Kцtя verdin sevgimi<br />

Sяndяn uca tuturam<br />

Sяnя olan eшqimi.<br />

Bu gцn sяnin ad gцnцn<br />

Шяrab sцzцm юzцmя.<br />

Mяn dя юldцrцm gцnц,<br />

Belяcя юlцm gцnц.<br />

***<br />

Heч kimsяyя demя Tanrыm!<br />

Mяni mяnя burax gedim,<br />

Adamlыqdan dua yeri -<br />

Oda, suya yarpaq gedim.<br />

Das dilindя danышmaьa<br />

Odla birgя alышmaьa.<br />

Юzцmц qarшыlamaьa<br />

Burax, mяndяn qabaq gedim.<br />

O var adlы ruh evimin<br />

Cыrыb daьыtdыm kяfяnin.<br />

Bu цzцndяn dцnyanыn<br />

O цzцnя quraq gedim<br />

Mяnim adыma namazы<br />

Qoy qыlmasыn dяrdя asi<br />

Dursun dюrd kitab hamыsы<br />

Bircя kitab torpaq gedim.<br />

Heч kimsяyя demя Tanrыm!<br />

Mяni mяnя burax gedim.<br />

***<br />

Яksimi saldыm gюzцmя<br />

Gцndя mяnя baxasan.<br />

Gцl vermяdim ki sяnя<br />

Soldurasan, atasan.<br />

Яksimi saldыm gюzцnя<br />

Hяr gцn tozun alasan<br />

Dilimi dinc saxladыm<br />

Ondan razы qalasan.<br />

Daha demяdim sяnя<br />

Kюnlцnя gцn dцшяndя<br />

Qar яriyяnя yaxыn<br />

Цstцnя gцn dцшяndя<br />

O kюnцlsцz kюnцldяn<br />

АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />

Mяni чюlя atasan<br />

Юzgя baxышlarыna<br />

Яksimi cыrdыrarsan<br />

Sяn dя nя gцnah axы<br />

Sяnя inandы hяr gцn<br />

Mяnim dя mяn olmaьыm.<br />

Qurban verib unutdum<br />

Dilin dil olmaьыnы.<br />

Dilim mыxыn чalmadы<br />

Gюzlяrindяn asыlan<br />

O gцnahsыz шяklimя<br />

Get sяni qurban verim<br />

Иndiki tяkliyimя.<br />

***<br />

Bu il yaьыш yaьdы<br />

Yayыn yaxasыnы cыrdыьы vaxtы<br />

Цшцdц hяr шey<br />

Aьaclar meyvяsini unutdu.<br />

Bu il<br />

Yerindя oxuya bilmяdi<br />

Quшlar xяstя dцшdц<br />

Цrяyimin tяsяllisinя<br />

чiчяklяr sevinmяdi<br />

aьladы dяrilmяmяsinя.<br />

Dяrilmяmiш bir чiчяkяrя<br />

getmяmiш qыz kimidi.<br />

Bu il yaьыш yaьdы<br />

Yayыn yaxasыnы cыrdыьы vaxtы,<br />

Gюzlяrimlя юzцmя<br />

Yorulduьum vaxtы!<br />

***<br />

Dan sюkцlяndяn sonra<br />

Vaxdыm azdы, gюzlяmя<br />

Aylы gecя цzцnя<br />

Vaxtыm yoxdu, gюzlяmя.<br />

Saxtadы salыnan yol,<br />

Qadasы alыnan yol.<br />

Belecя yolinяn yol<br />

Saxtыm yoxdu, gюzlяmя.<br />

Duydum qabaqkы deyil<br />

Vaxdыm qabaqkы deyil,<br />

Dцnya mяnimki, deyil<br />

Taxdыm yoxdu, gюzlяmя.<br />

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!