Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Азад Йазарлар Оъаьы<br />
АЛАТОРАН<br />
№8<br />
октйабр 2006<br />
цч айлыг ядяби-бядии журнал<br />
Баш редактор:<br />
Расим ГАРАЪА<br />
Йарадыъы щейят:<br />
Нярмин КАМАЛ<br />
Щямид ЩЕРИСЧИ<br />
Мурад КЮЩНЯГАЛА<br />
Азад ЙАШАР<br />
Рафиг ТАЬЫ<br />
Азяр ЯЩМЯДОВ<br />
Агшин<br />
Сеймур БАЙЪАН<br />
Баби БАДАЛОФФ<br />
Ниъат МЯММЯДОВ<br />
Шяриф АЬАЙАР<br />
Эцнел МЮВЛУД<br />
Севинъ ПЯРВАНЯ<br />
Ган ТУРАЛЫ<br />
Дизайн вя компцтер тяртибаты: Ращиля Мяммядова<br />
Цз габыьындакы ясярин мцяллифи:<br />
Баби Бадалофф<br />
Ялагя:<br />
е-маил:<br />
азадйазарлар@йащоо. ъом<br />
телефон: (050) 316 30 82<br />
УРЛ: www.alatoran.org<br />
АЛАТОРАН ЖУРНАЛЫ РЕДАКСИЙАСЫ ММЪ<br />
1300815541<br />
AZN 1438090000<br />
USD 1438190100<br />
КАПИТАЛ БАНКЫН РАБИТЯ ФИЛИАЛЫ<br />
М/Н 0137010001944 КОД 200189<br />
С.W.I.F.T AIIBAZ 2X<br />
"Алаторан" ядбиййат журналы 6-ъы<br />
сайдан башлайараг ядябиййат вя сянят<br />
журналларыны ящатя едян "Журнал ичярисиндя<br />
Журнал" лайищясини эерчякляшдирмякдядир.<br />
Щямин лайищя чярчивясиндя<br />
“Арили” (Эцръцстан Республикасы) вя<br />
“Йеди Иклим” (Тцркийя) дярэиляриндян<br />
сечмяляри бу сайымызда охуъуларымыза<br />
тягдим едирик.<br />
Лайищя Ачыг Ъямиййят<br />
Институту Йардым Фондунун<br />
дястяйи иля щяйата кечирилир.<br />
Лайищянин щяйата кечирилмясиндяки<br />
мягсяд реэионал мядяни ялагялярин инкишаф<br />
етдирилмясиндян ибарятдир. Щяр цч<br />
юлкядя мцстягил ядябиййат вя мядяниййят<br />
журналлары ейни дяряъядя чятинликля юз<br />
варлыгларыны сцрдцрцрляр. Адятян, бцтцн<br />
гцввясини йашамаг уьрунда мцбаризяйя<br />
щяср едян бу журналлар вя онларын ятрафындакы<br />
мцяллифляр йахын ъоьрафи мяканларда<br />
йерляшян юлкялярдя беля, танынмаг<br />
имканындан мящрум олурлар, ян дар мянада<br />
да "дцнйа иля ялагядя олмамаг"<br />
онларын фяалиййяиня локаллыг газандырыр,<br />
тясир эцълярини азалдыр. Беля журналларын<br />
ятрафында истедадлы шаирлярин, йазычыларын<br />
вя публисистлярин топлашдыьыны, онларын щяр<br />
биринин мцяййян охуъу кцтлясиня тясир<br />
эюстярдийини нязяря алсаг щаггында бящс<br />
етдийимиз лайищянин ня гядяр ящямиййятли<br />
олдуьуну эюрярик.<br />
Чапа имзаланмышдыр: 25.10.06; Каьыз форматы: 60х84 1/8<br />
Щ/н щяъми: ч.в.; Сифариш: ; Тираж: 1000<br />
Д И Г Г Я Т !<br />
Журналда йайынланан ясярлярля<br />
баьлы ирадларынызы мцяллифлярин<br />
юзляриня билдирин!
И Ч И Н Д Я К И Л Я Р<br />
Вали ЭЮЗЯТЯН – МАМАЪЧ (романдан парча)<br />
3<br />
Илащя УЪАРУЩ – ТЦРКЦН ГАРА КИТАБЫ<br />
15<br />
Емин ЩЯСЯНЛИ – Шерляр<br />
21<br />
Фуад ЗЯРБИЙЕВ (тяръцмяляр) – “МЦЯЛЛИФ НЯДИР (Мишел Фуко)<br />
“МЦЯЛЛИФ” ЮЛЦМЦ (Ролан Барт)<br />
22<br />
Ган ТУРАЛЫ – МИНЕРОЛОЭТИЙА (щекайя)<br />
Шерляр<br />
ЕЛЕКТРОНИК СЕВДАЛАРЫМ<br />
30<br />
Сийамяк СЯБРИ– БИР МЦЩАЪИРИН НОТЛАРЫ<br />
34<br />
Диваня ОЗАН– ЯЙАЛЯТДЯН ЯДЯБИ<br />
ПРОСЕСЯ БИР БАХЫШ<br />
41<br />
НИДЖАТ МАМЕДОВ – Стихи<br />
45<br />
Агшин– ИНСАНЛАРА ИТЩАФ (шерляр)<br />
46<br />
Владимир СОРОКИН – БОШ ДЯРС (щекайя)<br />
48<br />
Йаралы БЯХТИЙАР – Шерляр<br />
60<br />
Баби БАДАЛОФФ –ДЯЩШЯТ ДОЬУРАН КУКЛАЛАР<br />
61<br />
Яли НУРИ – Шерляр<br />
62<br />
Рафиг ТАЬЫ – ИЛК ДЦШМЯНИМ ( hekayя)<br />
63<br />
Эцнел – ГАДЫН ПОРТРЕТЛЯРИ (шерляр)<br />
66<br />
Щямид ЩEРИСЧИ – МЦДРИКЛИЙИН ЗИРВЯСИНДЯ... (мцсащибя)<br />
68<br />
Елхан ЗАЛ – Шерляр<br />
74<br />
Щябиб МЦНТЯЗИР – Шерляр<br />
77<br />
Звиад РАТИАНИ (мцсащибя -Эцнел) – “БИЗ ЯДЯБИЙЙАТЫ<br />
ГАДЫН ВЯ КИШИ ЯДЯБИЙЙАТЫНА ЮЛМЦРЦК”<br />
78<br />
Щясян СЯФЯРИ – Шерляр<br />
80<br />
Алийя – Шерляр<br />
82<br />
Мирмещди АЬАОЬЛУ – ХАЛГЫН НАЬЫЛЫ<br />
83<br />
Нуряддин ИСМАЙЫЛ – ЭИРЯЙЯНЛИК (сатира)<br />
85<br />
Бахтияр МАМЕДОВ – ВЛЮБЛЕННОСТЬ<br />
86<br />
Севинъ ПЯРВАНЯ – АНАЛЫГ СИНДРОМУ (шерляр)<br />
87<br />
Аряш ШАИ – Шерляр<br />
88<br />
Йашар ЯСЯН– Шерляр<br />
90<br />
Сеймур БАЙЪАН – есселяр<br />
92<br />
ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ<br />
“ЙЕДДИ ИКЛИМ” – Тцркийя (Али Щайдар Щаксал,<br />
Атилла Мараш, Исмайыл Кыллыоьлу, Сунай Акын, Бцлент Ата,<br />
Камил Ешфаг Бярки, Турщан Той, Неъат Чавуш,<br />
Щайрийя Цнал, Ъащит Кцлеби, Атилла Илщан, Тургут Уйар,<br />
Осман Юзбахча, Назим Щикмят).<br />
98<br />
“АРИЛИ” – Эцръцстан – (Томаз Бадзагуа,<br />
Тамри Пхакадзе, Дато Барбакадзе, иа Стуруайа,<br />
Звиад Ратиани, Эеорэий Лобжанизде, Заза Тварадзе,<br />
Давид Чыхладзе, Гурам Панъикидзе, Мамука Тсиклаури,<br />
Гийа Чумбурудзе).<br />
116<br />
Щязи ЩЯСЯНЛИ – ЕШШЯКЛЯР АРПА ЙЕЙИР<br />
75<br />
2<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
РОМАН<br />
ВАЛИ ЭЮЗЯТЯН<br />
Алманийа<br />
МАМАЪЧ<br />
яввяли “Алаторан” 6-да<br />
7<br />
O<br />
, ышыq ичrя цzmяkdяdиr иndи. Onun sиgaret tцstцsцndя, dюrdkяnlяr yuvarlaшaraq<br />
dиklяшиb, yastыlaшыrlar! Onlar цчkяnlяшиb, bucaqlarы dяmиrlяшяrяk, kюrpцlяr<br />
bюyrцndя uчaqlaшaraq, Иstanbullaшыr! Иstanbul Atatцrk Havaalanыnda uчaqdan enиr.<br />
Pasaport yoxlamasыna doьru yerиyиr. Yolчular sыralarыnda яlчantalarы bиr яllяrиndя, obиr<br />
яllяrиndя pasaportlarы, dюzцmsцzcяsиnя sыralarыnы gюzlяyиrlяr. Nяdяnsя, цчцncц sыrada o<br />
yerиyяrяk, шapbadan zяncи qыzы anыmsayыr! Ansыzыn qulaqlarы, beyиn keyиdяn sяslяrlя dolub,<br />
daшыr! Bиr dиskoda sanыr юzцnц:<br />
- "Ey vay...! Mяnя nя olur! Hardayam mяn Dиskomu burasы A...a.a... Zяncи qыza bax!<br />
Yox, yox! Burasы Neymeyxendяkи dиskodur! O Ezramы orada oynayыr, Nя oldu mяnя Dur<br />
bиr dцшцnцm! Mяn orada "Ezranыn sevgиsиndяnmи danышdыm" юz-юzцnя gцlя-gцlя:<br />
"Ezranыn adы Leyla deyиldи kи! Onun adы Ezraydы. Mяn beynиmdя, nяdяn onlarы dиskoda<br />
oynarkяn dяyишиk saldыm, Ezra Kюlndя yaшamayыrmы Onun Mart ayыnыn yиrиm bиrиndя,<br />
dцm-dцz bиzиm Yenи иl bayramыmыzыn axшamы toyu olmadыmы<br />
Onun anasы Esrar, mяnя bиr toy dяvяtиyяsи gюndяrmишdи! Mяn onun toyuna<br />
gedяbиlmяdиm. Bayram axшamы necя "o"nu yalqыz qoyub, gedяbиlяrdиm Esrar gюzяlиm<br />
"o"nu dяvяt etmяmишdи kи! O...!<br />
Vay bя...! Bu sыrada bиtmяz-tцkяnmяz oldu! Pasaportum hardadыr!" deyя, kиmlиyиnи<br />
чыxarыr.<br />
Uчaьa mиnяnlяr, enяnlяr, pasaport kontroluna doьru tяlяsяnlяr, yцklц, boш daшqalar,<br />
uшaqlar, qadыnlar, polиslяr, bяkчиlяr, sцpцrgячиlяr gюzцnцn юnцndя oynaшaraq, bиr шeylяrlя<br />
uьraшыrlar! Onlarыn hяrяkяtlи sяs-kцrlяrи qulaьыnda qalыnlaшaraq, boьuqlaшыrlar...! O,<br />
"Buyurun polиs amca!" - demяk иstяsя dя, nиfrяt etdиyи pasaportunu uzadaraq,<br />
"Buyurun bяy!" dedиyиnя, sevиnиrяm. Bиr anlыq da olsa, onu sevяbиlяcяyиmи dиlяyиrяm!<br />
Dюrd saatdan sonra onun uчaьы Иstambuldan qalxacaqdыr. Sыrada bиr oturqaca oturur. Altы<br />
saatdan sonra, - юzц demишkяn- "Xяrчяnglи o Tahran"da olacaqdыr.<br />
- Annя, annя шuyaya bakaymыsыn<br />
Oturduьu yerdя o, tanыш bиr sяs eшиdиrmишcяsиnя baшыnы qaldыrыb, юnцnя baxыr.<br />
Yerчяkиmиndяn gцclц bиr cцt gюy gюz, onun gюzlяrиnи чяkя-чяkя ичиnя alыr. Daranmыш<br />
saчlarы qыzыn, чиyиnlяrиndяn omuzlarыnы, kцrяklяrиnи oxшaya oxшaya belиnя baьladыьы, иncя<br />
qыrmыzы belbaьыsыna doьru dalьalanыr. Uшqunso qoxan o kцчяdя иkи qыz uшaьыnыn oynamalarы<br />
bяllяyиndя oynanыr bиrdяnbиrя. Bиrи, 4 yaшыnda Шиlиyalы Onelladыr sanыram. Bиr gцn,<br />
kиlиsя uшaqbaьчasыnda tяrbиyяlяnяn Onella ondan soruшmuш:<br />
- " Balonla tramvayыn fяrqи nяdиr "<br />
O, ona :<br />
- Bиrи gюydя uчar, o bиrи иsя yerцstцndя sцrцlяr - cavab vermиш.<br />
Yenя Onella:<br />
- Balonlar uчan gюydя tanrы da varmы - soruшaraq, onun beynиnи qaraltmышmыш.<br />
O da:<br />
- Onu bиlmяyя heш maraьыm yoxdur bala! "Var!" desяnsя var, "Yox!" desяnsя yox -<br />
demиш.<br />
O, Onellanыn mиnlяr yaшы olan sorьusuna cavab verяbиlmяyиb, onu umsuq qoyduьu<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 3
М<br />
цчцn, цzцlmцш, gцnlяrboyu onu dцшцnmцшdц. Иndи<br />
иsя, uчaqlarыn enиш qalxышыnы durmadan bиldиrяn<br />
sяsyayan gцrцltцsц Onellayla qыrmыzы belbaьыlы qыzыn<br />
А sяsиnи boьur. Qыzыn yaydыьы tanышlыq sevиncи,<br />
sяsyayan gцrцltцsцnцn ona verdиyи acыьы basdыrыr.<br />
Onella artыq uшqunso kцчяlяrdя oynamayыr. O, qыzыn<br />
М gюzlяrиnя baxa qalыr! Юzцnцn meyxoшluьunu duyur!<br />
"Mяynяшиmиn baxышlarыmы bu!" deyя, Mяlяkяnиn<br />
sяsиnя darыxdыьыna sevиnиr! Havalыmanы qaynaшan,<br />
А<br />
daшan yolчularla яrиyиb, dumanlaшыr. цrяyиnиn partlanacaьыndan<br />
bиr an qorxur! Oturqacыndan havalыmanыnыn<br />
чыxыш qapыsыna doьru sычrayыr. Sыradan bиr<br />
Ъ<br />
taksы sцrцcцsцnя:<br />
- Aьsaraya aьbиm.<br />
Ч - Mяrhяba яfяndиm.<br />
- Яf edяrsиnиz qafam bиraz qarышыq.<br />
- Rиca edяrяm.<br />
- ...<br />
"Mяynяшиmи dяnиzя gюtцrmяlиyяm. Юzц dя, Marmara<br />
dяnиzиnя. Qayыqlara, balыqlara... "<br />
- Mяmlяkяtиnиz nяrяsи яfяndиm<br />
- Hя... evet... mяnmи. Bяllи olmaz canыm!<br />
Mяmlяkяtsиzяm.<br />
- Юylя olamaz!<br />
- Ыnanmыyormusun Gцney azяrbaycanlыyam!<br />
- Vay... kardeшиm mяnиm. Canыm Azяrbaycanыm...!<br />
Dиnlяmяyиr onu. Mяlяkяnи dцшцnmяk иstяyиr.<br />
"On beш иldяn sonra... "<br />
- ...Bиlиyormusunuz... canыm kardeшиm! Mяn dя Azяrи<br />
sayыlыram! Qarslыyam!<br />
- Evet! Doьru! Яrdяhanlыlar da..., nasыl olursa, azяrbaycanlы<br />
sayыlыyorlar.<br />
- Tцrkcяnи ama чox gцzяl qonuшuyorsunuz.<br />
- Pяk dя gюzяl deyиl... иdarя edяr.<br />
- Yox canыm, чox иyи qonuшuyorsunuz. Nяrяdя<br />
юyrяndиnиz pяkи<br />
- Anadиlиm ya!<br />
- Tamam da... Tцrkиyя tцrkcяsиnи...<br />
Onun danышmaьa maraqlы olmadыьыnы qanan qarslы<br />
sцrцcц susur. Topqapыya yaxыnlaшыrlar. Aьsaraya azacыq<br />
daha qalmыш. Sevиnиr o. Yenя Mяlяkя, taksыnыn юnцndя<br />
uчur.<br />
- Иstanbulda nя yapacaqsыnыz<br />
- Aьsarayы gяzиb, havaalanыna dюnяcяyяm - чaшыrыr<br />
sцrцcц:<br />
- Nasыl Baшqa mяmlяkяtяmи uчacaqsыnыz<br />
- Evet. Avropadan gяlиyorum.<br />
O, Tehrana uчacaьыnы sюylяmяyя utanыr bиr tяhяr!<br />
Sцrцcц ancaq sиmиtlиyиnя salыr:<br />
- Pяkи, nяrяyя<br />
- Azяrbaycana...Tahrana. - onun чaшqыnlыьы daha da<br />
artыr:<br />
- Tahranamы Tяhlяkяlи deyиlmи<br />
- Bиlmиyorum.<br />
- ...<br />
Aьsarayыn чalpaшыq kюrpцlяrи gюrцnцr artыq.<br />
- Enяcяyяm aьbиm. Burasы иyи. Bиraz yцrцmяk иstиyor<br />
canыm.<br />
- Canыm kardeшиm, tamam! Шиmdи. - deyя, dиreksиyonu<br />
saьa burur. Enиb, dяrиn bиr nяfяs alыr. Dяnиzя doьru<br />
yцrцyцr. Olduqca sevиnclи bиr duyьu ичrяdиr:<br />
- "Mяynяшиmlя dяnиz qыraьыnda Kюlgяbalыьы yeyяcяyиk.<br />
Gюzlяrиmиzи qayыqlarыn gюy boyalarыnda dиncяltdиrяcяyиk.<br />
Arpasularыnы ичиb, чяmяnlиkdя uzanacayыq. чяmяn kюklяrиnя<br />
qulaq yatыracayыq. Dяnиzи dяnlяyяcяyиk. Yaш, qan,<br />
qayьы, qarabasma, qaranlыq, qarьыш... bцtцn "q" иlя<br />
baшlanan, ичи qovurub, qыrovlandыran sюzcцklяrя шяn<br />
яklяyяcяyиk!"<br />
Dяnиz qыraьыna yetишиr. Sevdиyи чalышqan, Anadolu<br />
uшaqlarы, onun dиlяdиyи Kюlgяbalыqlarыnы kюz цstя atыb,<br />
dяnиz qoxusuna, шяhvяtso bиr qoxu qatmышlar! Onlar<br />
buzluqlarda yatыrdыqlarы arpasuyu qutularыnы turиstlяrя<br />
gюrsяdяrяk:<br />
- Buyurun kaltdыr, xanmfяndиm kuldur, kalt bиra beш<br />
bиnя, beш bиnя, beш bиnя! - чaьыrыrlar.<br />
O, чюrяkarasы balыqla arpasuyu tapшыrыr. Soyuq arpasuyunu<br />
ичя-ичя, onlarla danышыr...<br />
Иkи balыqla beш qutu arpasuyu ичdиkdяn sonra, danышmaqdan<br />
doymamышsa da, чяmяnlиkdя uzanmaq иstяyи<br />
yerиndяn qalxыdыr onu. Arpasuyu beynиnи deyиl, zamanы<br />
durdurmuш sankы! Bиr aьacыn altыnda oturub, dяnиzя baxыr!<br />
Gюy qayыqlarda kцrяk чяkиlиr suya sankы! Onlarы gюzlяrиnиn<br />
ичиnя чяkяbиlяcяyи gцcцnц yoxlamaq иstяmяyиr. Uzanыb,<br />
gюzlяrиnи gюyя tиkиr. Gюyц gюzlяrиndя yummaq иstяyиr.<br />
Gюzlяrиnи yummaьa чalышыr...<br />
Gюzlяrиnи aчar aчmaz, yerиndяn atыlыr. "Saat neчя" -<br />
soruшaraq, Aьsaraya doьru tяlяsиk yerиmяyиnиn ayыrdыna<br />
vardыьыnda, чaшыr! Bиrи onu arxadan чaьыrmыш kиmи durur!<br />
Dюnцr! Dяnиzи, qayыqlarы, balыqчыlarы... son gюrцшц olacaqmышcasыna,<br />
gюzlяrиnиn qыyыsыna almaьa чalышыr. Qocaman<br />
tяpяlяrиn dюшцndя qыrmыzы kяrpиclяrlя tиkиlяn Qыzqalasarayыn<br />
gюyя boyanmыш havыzыnda цzяrmишcяsиnя gerи<br />
dюnцb, cadяyя doьru yцrцyцr. Dяmиr pяrчиlяrdяn atыlmaьa,<br />
tяkяr-asfalt qыcыltыsыndan maшыnlaшan cadяdяn цzяrcяsиnя<br />
uчur! Bиr taksы durdurub, yиrmи dяqиqяdяn sonra,<br />
yenя havalыmanыna yetишиr. Bиr saat daha vaxtы vardыr.<br />
Yцklяrи gяldиyи uчaqdan gedяcяyи uчaьa verиlяcяyиnя gюrя,<br />
dцm dцz havalыmanыnыn ичgиevlяrиndяn bиrиnя gedиr. Heч<br />
bиr шeyи dцшцnmяk иstяmяyиr. Lиmonlu vodka иstяyиr canы.<br />
"Sяsи boьuшdurub, qalыnlaшdыran vиskи dя olabиlяr!<br />
Beynиmи dцшцnmяkdяn durdurabиlmяzsяm, yaшadыьыm<br />
bцtцn gюzяllиklяrи dцшцnmяyя dиrяnяcяyяm. Tutuqlanmaq,<br />
zыndan, qan damlalarы, qarabasmalar... hamыsыnы..." -<br />
ичgиevиnиn tuvaletиnя doьru yerиyяrяk: "... hamыsыnы,<br />
ишяdиkdяn sonra sиfonu чяkяcяyяm!"<br />
Ишяyяrяk, dцшцndцklяrиnя gцlцr. Sevиnиr:<br />
- Gцlцmsяmяyи daha unudmadыm! Onu mяnя kиmsя<br />
untduramaz! Qaranlыqda gцlmяyи юyrяnmяdиm mяn! Onu<br />
bяllяyиmdя юzцmlя gцldцrя-gцldцrя gяtиrdиm!...<br />
Zыndandan qorxanlar, dцnyamыzы чoxmu bюyцk gюrцrlяrц!<br />
Яsrцkdцr o! Haчan uчaьa mиndиyиnи иndи bиlsя dя, necя<br />
mиndиyиnи, anыmsamaq belя иstяmяyиr! Baшыnыn цstцndяkи<br />
dцymяlяrиn hansыsыna basmышsa, uчaьыn qulluqчularыndan<br />
4<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
иrи mutvaqdan чыxыb, onun oturduьu yerя doьru yerиyиr!<br />
"Buyurun яfяndиm!" sюylяyяn qыzxanыma: "Bиr vиskи!<br />
Lцtfяn!" deyя, cavab verиr...<br />
Uчaq Tehrana yaxыnlaшdыьыnda, pиlot яfяndи Иran qurallarыnы<br />
vurьulayыr.<br />
O, ичgи yasaьы, юrtц юrtmя gяrяklиlиyиnи eшиtsя dя, eшиtmяzlиkdяn<br />
gяlиr:<br />
- Nя olacaq oьlumц Ич! Mяynяшиn sяnи sяrxoш gюrmяk<br />
иstяyиr!<br />
Sяrxoшdur o! Qorxunc qorxularы basdыrmaq цчцn: -<br />
"Yaшasыn sяrxoшluq! Yaшasыn sяrxoш Mяynяшиm!" - deyя,<br />
yolчularыn yarыsыndan чoxunu enmяkdя gюrdцyцndя, artыq<br />
enmяlи olduьunu qanыr.<br />
8<br />
Onun sevиncи, Tehranыn beyиn qaynatan иstи-tцstцlц<br />
kцчяlяrиnи gюrяbиldиyиndяn deyиl. цч saat pasaport<br />
kontrolunda, иkи saat da yцkkontrolunda tяrlяyя-tяrlяyя<br />
gюzlяdиyиnя dя heч aldыrmayыr. Yalnыz, "pasdar"larыn<br />
яlиndяn "qыsыr qaчmasыna" sevиnиr! Юzцnц шяnlи, qururlu<br />
sanыr. Yцkkontrolundan чыxandan sonra, necя "pasdar"lardan<br />
qurtulduьuna, юzцnц чox qururlu duyur. Dиlиnи<br />
qadaьan edяn pasdarlara Tцrk bиr dиlmac gяtиrtdиrdиyиnя,<br />
dиlmacыn araчыlыьыyla necя onlarla danышdыьыna чaш-baш<br />
qalmыш иndи. "Avropada yaшayan Gцney azяrbaycanlыya<br />
dыlmac da gяtиrяrmишlяr! Ox...!" deyяrяk, darыsqal havalыmanыndakы<br />
чadыralы, saqqallыlarы gюrцncя, keyfи pozulub,<br />
lap bяtяr darыxыr. Eшиyя чыxmaq иstяyиr. Eшиyя чыxыb,<br />
Шapbadan qaчmaq duyьusu, olduqca gцclяnиr ичиndя!<br />
Pasdarlarla qorxmaz-qorxmaz danышan o, bиrdяn-bиrя bиr<br />
anlыq qorxuya bцrцnцr: "Saqqallы, aьыlsыz, o bяdbaxt<br />
"Pasdar"larыn pиs-eyrяtи яllяrиnя geчseydи...!" deyя, dяrиn<br />
qorxulara gиrmяmяsи цчцn, tюkdцyц qorxularыn qururunu<br />
duymaьa чalышыr. Beynи ancaq, yorьunluqdanmы, yoxsa bиr<br />
durqunluqdan tяrpяnяn kиmи, onu иncиdиr. "Pasdar-чadыrsaqqal"ы<br />
dцшцndцkcя, beynи иsиnиr. Иsиndиkcя, qыzышыr, qaynayыr,<br />
яrиyиb, yanmadan, beynиnиn donu яrиyиr; yenя<br />
"Pasdar-чadыr-saqqal"ы dцшцndцkcя, иsиnиr, qыzышыr, qaynayыr,<br />
azqala beynиnиn yanыьыnы qoxlayabиlяcяkdиr. чaшчaшqыn<br />
mиllяtя tиkdиyи gюzlяrиnиnи kиprиklяrиnи чыrpmaьa da<br />
чalышsa, beynиnиn buyruqverяn tellяrи qarышdыьы цчцn,<br />
ayaqlarыnы belя, vargцcцylя чыxыш qapыsыna doьru yerиtdиrиr!<br />
Eшиyя чыxыb, bиr taksы чaьыrmaq иstяyиr. цrяk bulantыsы, baш<br />
aьrыsы amanыnы kяsиr. Acыqlanыr! Ичиnи nиfrяt bцrцyцr. Чыxыш<br />
qapыsыndan чыxar-чыxmaz, dиlиylя dodaqlarыnы yalayaraq,<br />
aьzыnыn tцpцrcяklяrиnи dиlиnиn цstцnя yыьыb, acыqla tцpцrцr.<br />
- " Qяrdяш! Mяnя dя юrgяt, mяn dя tцpцrцm dя!" -<br />
Aьzыnы gцlmяk цчцn яyяn taksыcыnыn bиrи, ona deyиr.<br />
O, gecяnиn boьucu иstиsиnя aldыrmayan taksыcыya baxыb,<br />
"Sяn dяmи tцpцrmяk иstяyиrsяnц" sюylяyиr.<br />
Taksыcы ona doьru yerиyиb, yцkцnц alaraq, "Hя! Nиyя<br />
tцpцrmяyиm. Mяn dя tцpцrrяm!" deyя, taksыnыn qapыsыnы<br />
aчыr. "Buyurun, buyurun!"<br />
Taksыya mиnиb, dяrиn bиr nяfяs alaraq, sюykяnиr:<br />
- "Xяstяlиyи heч saьalmayan bu xяrчяnglи Tehrandan<br />
bиr qurtulsam! Of!" - sюylяdиyиndя, sцrцcц qayыdыb, bиr daha<br />
ona baxaraq, baшыnы tovlayыr:<br />
- "Aьzыva gurban qяrdяш! Qяrиbя sюz dedиn amma!"<br />
Onun Mehrabad adlы zяhяrlи havalыmanыndan qurtulmasыnы<br />
иsя, boьucu иstи, tцstц, saqqallы, чadыralы, юrtцlц,<br />
qara, tutqun, taksы-otomobиllяrиn bиbbиbbиbbиbbиии dцdцklяrи<br />
qarшыlayыrlar. Artыq, Tцrk taksыcыyla danышa-danышa,<br />
qaynayan beynиnи kontroluna alыb, duyduьu qurur шяnlиyиnя<br />
sevиnяrяk, sцrцcцsцnц dцm-dцz Dяmиryolu meydanыnda<br />
tanыdыьы bиr hotelя doьru sцrdцrцr.<br />
Hoteldя o, юzцnц yataьыna atdыьыnda, saat beши on beш<br />
dяqиqя geчиr. Ayaqqabыsыnы belя чыxarmadan, bиr saat<br />
uzanыb, dиncяlmяyя чalышdыqdan sonra, yuyunub, qяynanaltы<br />
gяtиrtdиrиr. Mяlяkяgиlя getmяyя чox tяlяsиr. Saat<br />
ona doьru Иnqиlab meydanыnda bиr taksыdan enиr. On beш иl<br />
юncяkи bиlиyurt юnцndяkи anыlarыnы anыmsamaьa чalышdыьыnda,<br />
"Bиrиncи amacыm Mяynяши tapmaq, иkиncиsи иsя, yenя dя<br />
Mяynяши tapmaq olacaqdыr! Tapdыqdan sonra, bu<br />
шяhяrdяn qaчmaqdan baшqa, bиr ишиm olmayacaqdыr." -<br />
deyя, heч bиr шeyи dцшцnmяdяn, Mяlяkяnиn oturduьu<br />
kцчяnи axtarmaq иstяyиr. Иnqиlab meydanыndan ayrыlan Ишчи<br />
cadяsиnя doьru yerиyиr. Gedяcяyи kцчяnиn adыnы unutduьu<br />
цчцn, kиmsяdяn soruшmadan tapmalыdыr. Kцчяlяrи bиr-bиr<br />
dolaшa-gяzя, Mяlяkяlяrиn aчыq gюyя boyanmыш qapыlarыnы<br />
tapыr. Qoyub getdиyи kиmи heч dяyишmяmиш. Heч bиr шey<br />
dяyишmяmиш. Qapыnыn boyasы belя! Onun чox яskи<br />
olmasыnыn sevиncи, aчыq gюyцn daha aчыqlanmasы, yer-yer<br />
чцrцmяsи, cиngиrtиlи paslanышы, bиr rяsиmtяk gюzlяrиnя<br />
yayыlыr. Onu bиr yol, Mяlяkя onun цzцnя aчыb, onu<br />
qucaqlamышdы. Sonra юpmцшdц. O da onun aьlamaьыndan<br />
aьlamышdы.<br />
O, Mяlяkяyя telefon elяyиb, mяmlяkяtdяn qaчmalы<br />
olduьunu sюylяdиkdя, onun gюzyaшlarыnы gюrяbиlmяmишdи.<br />
Evя gяldиkdя, bu qapыnы Mяlяkя aчыb, qucaqlaшыb, bиr<br />
tяhяr aьlaшmышdыlar:<br />
- "Pasdar"lar Mяmmяdgиlиn evиnя tюkцlцblяr. Onu<br />
tutub, "Evиn" zыndanыna aparыblar! Чoxlu da яlyazыlar pasdarlarыn<br />
яlиnя geчиbdиr...!" Mяn qaчmalыyam sevgиlиm! Sяnи<br />
чox... sevиrяm! Qaчmasam ancaq mяnи юldцrяrlяr!" -<br />
sюylяmишdи Mяlяkяyя. Sonralar qaчa-qaчa, sevdиyи И. S. T.<br />
vиroslarыna yaxalanan beynи, Holandada чarpыnmышdы!<br />
Иndи иsя o, qapыnыn saьыnda yerlяшdиrиlmиш zяngя basmadan,<br />
saчlarыnы darayыb, kюynяyиnиn yaxasыnы yoxlamaьыnы,<br />
daha unutmadыьыna чaшыrыr. Юzяnlя baшbarmaьыnы<br />
zяng dцymяsиnя basыr. "Gюrяsяn иndи Sadыqmы qapыnы<br />
aчacaq, yoxsa Mяlяkяц Mяqsud da aчabиlяr! Sяsиnи<br />
sevdиyиm Mяnsur da olabиlяr!"<br />
Qapыnы aчan olmayыr. Ayaq sяsи belя eшиdиlmяyиr! Bиr<br />
daha zиlи чalыr. Yenя юz-юzцnя danышыr:<br />
- "Evdя olmazsalar! Иndи Mяlяkя qapыnы aчarsa, mяnи<br />
tanыmazsa, "Buyurun! Kиmиnlя ишиnиz var" - deyяrsя..."<br />
Bиr ayaq sяsи eшиdиr! Qulaq yatыrыr. Ayaq sяsи yaxыnlaшыr.<br />
цrяyиnиn sяsиnи, necя basdыrmaьa чaшыrmыш. Bиr yandan<br />
yaxыnlaшan ayaq sяsи, obиr yandan цrяyиnиn dюyцntцsц...<br />
Qapы aчыlыr. яllи-яllи beш yaшlarыnda bиr qadыn! Gюy, qыrmыzы<br />
boyalы, gцllц-чичяklи чяrqяtиnиn dцyцnцnц boьazыnda<br />
gяvшяdяrяk:<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 5
М<br />
- Kиmиnяn ишиz var oьlum<br />
- Sadыq... Mяlяkя... evdяmи xala<br />
- Sadыq kиmdи<br />
А - On beш иl юncя Sadыqgиl burda oturardыlar.<br />
- Yox nяnя canи! Mяn tanыmaram!<br />
- "Baьышlayыn...," demяyи иstяsя dя, aьzыnы<br />
М aчmaьa baшarmayыr. Baшыnыn dюnmяsиnи duyduqca,<br />
yana чяkиlиb, kцrяklяrиnи dиvara sюykяdиb, alnыnыn<br />
tяrиnи sиlяrяk, gюyя baxыr. Qapыnыn arasыndan ona<br />
А<br />
baxan qadыn, nя elяcяyиnя чaшmыш. Kцчя, qapы,<br />
qadыn, gюy, dиvarlar olduqlarы yerdя, onun<br />
Ъ<br />
чevrяsиndя dюnя-dюnя baшqa bиr шeylяrя dюnцшцrlяr.<br />
Qadыn nя dцшцnmцшsя, qapыnы aчыq buraxыb, yeyиn<br />
addыmlarla hяyяtdяn otaьa sarы yerиyиr. Qadыnыn<br />
Ч ayaq sяslяrи onun qulaьыnda, kцчя baшыnda saь-solunu<br />
иtиrяn kиmи, ayaqlarыnыn dюnцb, yцrцdцyц yюnя<br />
yцrцmяkdя olduьunun fяrqиnя varыr! Canы ичgи<br />
иstяyиr. Vodka, vиskи, arpasuyu, чaxыr... nя olur<br />
olsun... ичgи olsun da, zяhяr olsun! Dцnyanыn bцtцn pиslиklяrиnи<br />
addыmlarыnыn atышыnda yansыlanыr gюrцr. цz-bяnиzиnи<br />
tцpцrцlmцш bиr darьышa bяnzяdиr. цzцnц, иkиayaqlы "иnsan"<br />
bичиmиnя gиrmиш bиr qarьa duyur. Ayaqlarы, иstиdяn яrиyяn<br />
asfalt цstцndя sцrцtdяnиr artыq...<br />
Yenя Иnqиlab meydanыndadыr. Иstи, tцstц, aclыq qursaьыnы<br />
sarsыtdыqca, sevиnиr. Ayaqlarыnыn sцrцnmяsиnя acыqlanыr.<br />
Tцpцrmяyя, aьzыnda tцpцrcяk belя qalmamыш. Sяrиn, kюlgяlи<br />
bиr yer axtarыr. Gцnortanыn иstиsи boynunu yandыrыb,<br />
bяnиzиnи alazlayыr. Nя dцшцnmцшsя, юzцnц gцclяndиrиb,<br />
aьzыnы aчmaьa, danышmaьa baшarыr. "Qarnыmыn aclыьыnы<br />
tцstцylя doyuzdura bиlsяm, bu иstиyя dюzяrяm. Bu иstиnи<br />
mяn unudmamышam daha. Bu юlkяdя чяkdиyиm acыlara, bu<br />
иstи gцnяш, nя elяyяbиlяr kиц Bu meydanda mяn, dяlиk-dяlиk<br />
leшlяrdяn axan qanlarыn шorultusunu, qaynamasыnы,<br />
quruyub, yuyulub, sцpцrцlmяsиnи, tuvalet quyularыna<br />
tюkцlmяsиnи gюrmцшяm...!"<br />
Иstиyя aldыrmayaraq, telefon dяftяrиndя yazdыьы bцtцn<br />
nюmrяlяrи gюzdяn geчиrmяyя baшlayыr. Sadыьы tanыyan bиrиnи<br />
axtarыr. On beш иl иlишkиsиnи kяsdиyи, telefonlaшmadыьы, mяktublaшmadыьы,<br />
Sadыьы tanыyan yoldaшlarыndan bиrиnи tapmaq<br />
иstяyиr. Ayda yeddи yol satыlan telefon nюmrяlяrlя kиmsяnи<br />
tapmadыьыnda heч dя чaшmamalыdыr. Olduqca acыqlыdыr.<br />
Юzцndяn belя acыqlanыr daha. "Adamlar da satыlыr bu<br />
юlkяdя!" dцшцndцyцndя, qayьы цrяyиnи basыr. Geчиtdя<br />
geчяn qara чadraya bцrцnmцш qadыnlarыn tяrи, saqqal basmыш,<br />
tutqun geyиntиlи яrkяklяrиn чuxurda gюzцkяn gюzlяrи,<br />
mяzarlыqda yerиmяyиnи beynиndя canlandыrыrlar...<br />
Bиr telefon bodkasыna gиrиr. Son шansыnы чevиrиr. Son<br />
telefon nюmrяsи! Sarышыn Mяmmяdиn telefon nюmrяsиdиr.<br />
Onu yыьыr. Bиb чalыnmaьa baшlanыr. Sayыr o bиb чalыnmasыnы.<br />
Bиr... иkи... цч... Bиr uшaq sяsиnи otaydan eшиdиr:<br />
- Яyo, buyuyun, kиmsиz! - son umudunun umudsuzluьa<br />
чюndцyцnц цrяyиnиn dюyцntцsцndя duyur. "Mяmmяd<br />
evlяnmишmи Mяmmяdиn uшaьыmы bu, yoxsa o da, telefon<br />
nюmrяsиnи satmыш" - юzцnц toparlayыr:<br />
- Mяmmяd aьa evdяmи bala<br />
- Saxya, babamы чaьыyыm.<br />
-Saь ol oьlum! - deyя, dюzцmsцz gюzlяyиr. Dяstяyи sыxы<br />
qulaьыna yapышdыrdыьыndan, qulaьыnыn aьrыsыna belя aldыrmayыr.<br />
- Buyurun!<br />
- Mяmmяd bяy<br />
- Buyurun, kиm olasыz Юzцmяm!<br />
- Sarышыn Mяmmяd deyиlmиsяn<br />
Чaшыrdыьыndanmы, yoxsa tanыmadыьыndan, bиr ara susduqdan<br />
sonra:<br />
- Bяьишlяyиn! Mяn tanыmadыm sиzи!<br />
Sevиncdяn uчmaqdadыr o.<br />
- Tanыmazsan! tanыmazsan! "Hяr шeyиn yenиsи, dostun<br />
kюhnяsи!" - demишlяr.<br />
- Bяьишlяyиn!<br />
- Baьышlamasam<br />
Nя sюylяdиyиnя чaшыrmышcasыna:<br />
- Adыzы dиyиn gюrцm kиmsиz<br />
- Haqlыsan! On beш иldяn sonra, nяcя tanыyacaqsanц<br />
- Ey vay... sяn...<br />
- Hя! Иndи tanыdыn!<br />
- Hardasanц<br />
- Qulaьыnыn dиbиndя!<br />
- Mяnи sяrиmиsяn sяn<br />
- Sяn юl, sяrиmя-mяrиmя yoxdur! Иnqиlab meydanыndayam.<br />
- Hardasan dur orda! Tяrpяшmя, gяlиrяm. Hansы tиlfun<br />
bodkasыndasan<br />
- Dur, tяlяsmя! Sonra gюrцшяrиk. Sяndяn Sadыьы soruшacaqdыm.<br />
- Hansы Sadыq<br />
- Яhяrlи Sadыq da!<br />
Sяsи dяyишиr onun. Bиraz cиddиlяшиr:<br />
- Dur orada, gяlиrяm! - deyя, qarшы чыxmaьa иzиn vermяyиr.<br />
O, telefon bodkasыndan чыxыr. Mяmmяdиn gяlmяsи чox<br />
sцrmяyиr.<br />
Bodkanыn юnцndя bиr sиgaret чяkиb, иkиncи bиr sиgaretlя<br />
Mяmmяdlя gюrцшяcяyиnиn sevиncиnи шяnlяmяdяn, gяlиb<br />
yetишиr o. Qucaqlaшыb, юpцшцrlяr.<br />
Sarышыn Mяmmяdиn saчlarы яrkяn aьarmыш sankы. Иkи юn<br />
dишlяrиnиn yerи boш, avыrdlarы чuxurlandыqca, yanaqlarы<br />
portdaq gюrцnцr. Gцlяndя, dишlяrиnи gиzlяdmяyя чalышdыьыnы<br />
baшarmayыr.<br />
- Buyur gedax evя. - deyиr.<br />
O ancaq, evя getmяk иstяmяyиr. On beш иl юncя, gцnbatanlar<br />
gюrцшmя yerlяrи olan чayxanaya getmяyя anlaшыrlar.<br />
чayxananыn aчыq qapыsыndan ичяrи gиrmяdяn:<br />
- Чox dяyишиlиbsяn! - Sarышыn deyиr.<br />
- Hя! цzцmdяn gюrцnцr! Sяn dя az dяyишmяmишsяn!<br />
Buyur ичяrи! - deyя, ичяrи gиrиb, qapыya yaxыn oturqaclara<br />
otururlar.<br />
Чaylarы tapшыrdыqdan sonra, baшlayыr o:<br />
- Evlяrиnя getdиm; kючmцшlяr onlar.<br />
Onun kиmlяrdяn danышdыьыnы bиlя-bиlя, saь-solda oturan<br />
mцшtяrиlяrя baxaraq:<br />
- Kиmlяr - soruшur ondan.<br />
6<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
- Sadыqlarы deyиrяm da.<br />
- Sadыьыnan nя ишиn vardы<br />
- Gюrцшmяk иstяyиrяm.<br />
- On beш иldяn sora nиyя gяldиn<br />
- Sevиnmяdиnmи<br />
- Sяrиmиsяn mяnи! Olar kи, sюyцnmиyяm<br />
- Sadыьы harada tapabиlяrяmц<br />
Bиr oьlan чaylarы gяtиrиr. Mяmmяd, tяlяsиk bиr чay alыb,<br />
nяlbяkиsиnя boшaldaraq, яlиnиn tиtrяmяsиnи gиzlяdяbиlmяyиr.<br />
- Mяmmяd! - deyиr o.<br />
- Mяn bиlmиrяm.<br />
- Bиldиklяrиnи mяndяn gиzlяdиrsяn.<br />
Acыqlanыr o:<br />
- On beш иldяn sora nяcur olub, Sadыq yadыva dцшцb<br />
Sadыьa gюrя gяlmиsяnsя, gяldиyиn yoldan da qeyиt!<br />
- Nя demяk<br />
- Mяnиm ишиm dяyиl!<br />
- Necя olar kи, sяnиn ишиn olmaya<br />
- Danышabиlmиrяm! Zor demя! Teymuru tanыyыsan!<br />
- Teymur kиm<br />
- Mяn onun tиlfun nюmrяsиn verrяm sяnя; sяn юzцn nя<br />
иstиrsяn ondan soruш.<br />
- Bu olmadы! Sяn mяnя Sadыьыn nюmrяsиnи ver.<br />
- Sadыьыn nя tиlfun nюmrяsи var, nя dя... - sюzцnц kяsиr<br />
o. Susur. Darыxmыш gюzцkцr...<br />
- Nя dя...<br />
- Nя dя adrиsи var mяndя.<br />
Daha da цstцnя varmaьa, sыxышdыrmaьa gюnlц razыlaшmayыr.<br />
Иkи чay daha tapшыrыr. Sarышыn, Teymurun savaшda<br />
юldцrцlmцш Яsьяr yoldaшыnыn qardaшы olduьunu sюylяyяrяk,<br />
onun telefon nюmrяsиnи yazdыrыr ona.<br />
Onun иш-gцcцndяn, evlяnиb, evlяnmяdиyиndяn soruшur.<br />
Gцn batmaqdadыr artыq. Ayaьa galxыrlar:<br />
- Olarы юtцr getsиn! Bu gecя mяnиm qonaьыmsan! Heч<br />
yerя getmиyacaxsan! - deyиr Sarышыn. O ancaq, Teymura<br />
telefon elяyяcяyиnи sюylяyиb, baшqa bиr gecя gяlяcяyиnя sюz<br />
verdиkdяn sonra, saьollaшыb, ayrыlыr.<br />
Azadlыq meydanыna doьru yerиyяrяk, Mяmmяdи<br />
dцшцnцr. Mяmmяd иlя ancaq, yenя bu gecя gюrцшяcяyиnя<br />
arxayыndыr. Onun bиr saat sonra nя qыlacaьыnы, kиmsя<br />
bиlmяz. Onun bu юzяllиyиnи o, devrиmdяn qabaq da<br />
tanыyыrdы. O, hamы yerdя olar, heч yerdя dя gюrцndцrmяzdи<br />
юzцnц. Ona "Юlцmallasы!" deyяnя, "Юlцmallasы mяn<br />
dяylяm! Чox danышma! Durram dцz яzrayиl kиmи, canыvы<br />
allam!" deyя, gцlяrdи. Onu tanыdыьы цчцn, чayxanadan<br />
ayrыldыqdan sonra, onun Teymurgиlя gedяcяyиnя belя, heч<br />
чaшmayыr.<br />
9<br />
O<br />
, Teymurdan Sadыьы soruшmaьы цчцn, bиr telefonbudkasыna<br />
gиrdиyиnя sevиnиrяm! Sarышыn<br />
Mяmmяdиn Sadыqdan soraq vermяmяsи, onun nыgaranlыьыnы<br />
qat-qat artыrmыш. Telefon dяstяyиnи gюtцrцb,<br />
Teymurun nюmrяsиnи yыьыr. Dюrdцncц bиb чalar-чalmaz:<br />
- Яlo, buyurun!<br />
- Teymur bяy<br />
- Bяlи, bяlи юzцmяm. Sиz Mяmmяd aьanыn yoldaшы deyиlsиz...<br />
- Hя, юzцmяm. Hardan bиldиnиz<br />
- Bиraz bundan qabaq Mяmmяd aьa tиlfun elяdи.<br />
Яsьяrиnяn sиzиn yoldaш olduьuzu dedи mяnя.<br />
- Baшыnыz saь olsun! Uzaqdan-uzaьa sиzиn dяrdиnиzя<br />
шяrиk olammadыm. Baьышlayыn! Sяbиrlи olasыnыz! Яsьяr<br />
mяnиm lap yaxыn yoldaшlarыmdandы.<br />
- Saь olun!<br />
- Sиzиnlя gюrцшяbиlяrяmmиц<br />
- Buyurun, xahиш elиyиrяm! Юz evиzdи! Bиr acы чaymыzы<br />
ичяrsиz.<br />
- Saь olun! Sиzя zяhmяt olar! Mяn Sadыьы axtarыram...!<br />
Teymur onun sюzцnц kяsиr:<br />
- Yaxыndan danышsaq, daha yaxчы olar. Bиz Nazыyabadda<br />
oturrux. Elя kцчяmиzиn adыnы taksычыya desяz, юzц gяtиrяr<br />
sиzи kцчяmиzя.<br />
- Elяysя, gяlяrяm. ... Mяmmяd dяmи gяlяcяkц<br />
- Olabиlяr. Ancaq bиr sюz demяdи.<br />
- Demяz, demяz o!<br />
Teymur, kцчяlяrиnиn adыnы ona yazdыrdыqdan sonra<br />
saьollaшыrlar.<br />
Telefon budkasыndan чыxыr o. Bиr чox шeylяrи ondan<br />
gиzlяtdиklяrиnя arxayыn olmuш. Bиr oyuna gиrmиш sanыr<br />
юzцnц. Nя demяk, "Yaxыndan danышsaq..."! Dцшцnmяyя<br />
чalышыr. Gцn batmыш artыq. Bиr taksы durdurur:<br />
- Hara sцrmяlиyяm - soruшur sцrцcц.<br />
- Nazыyabad! - deyя mиnиr. Sцrцcц gaza basmaq цzяrя,<br />
bиr qadыn taksыnыn юnцndяn dюnцb, sцrцcцyя qaш-gюz<br />
edяrяk, mиnmяk иstяdиyиnи bиldиrmяyя чalышыr. Arxadan<br />
taksыlar dцdцk чalыrlar. Sцrцcц иsя:<br />
- Dяrbяstdиr xanыm! - deyя, onu tanыrmышcasыna, "Olmaz<br />
xanыm!" чыьыrыb, deyиr.<br />
Qadыn иsя, qara чadыrasыnы яzиlя-яzиlя aчыr. чыlpaq<br />
dюшlяrиnи tиtrяdя-tиtrяdя:<br />
- H...oy mяnя bиr bax! Mяn dя dяrbяstяm! -deyиb,<br />
yeyиncяsиnя mиnmяk иstяdиyиndя, sцrцcц gaza basыr. yиmи<br />
metrя sцrmяdяn, gцlцb:<br />
- Gюrцsяn! Bular da чadralы qяhbяlяrdяndи! Иstиsяn<br />
gюtцrяk, bиzя fяrq elяmяz! Amma sяnя чoxa baшa gяlяr! -<br />
deyиr.<br />
- Saь olun dadaш! Qяhbя-mяhbя иstяmиrяm. Mяnи<br />
Nazыyabada yetиrsяn, mяnиm dedиyиm olar!<br />
Nazыyabadda, Teymurgиlиn qapыsыnda taksыdan enиr.<br />
Qapыlarыnы tabыb, чaldыьыnda, yиrmи sяkиz-otuz yaшыnda bиr<br />
oьlan qapыnы aчыb, onu ичяrиyя buyur edяrяk, яlиnи uzadыb,<br />
"Mяn Teymuram!" deyиr. Onunla яl verяrяk, ичяrиyя geчиr.<br />
Teymur, yцndяn toxunmuш xalчalarla dюшяnmиш dalanыn<br />
saьыndakы otaьы gюstяrяrяk, "Buyurun! Buyurun! Qяrиbя<br />
ичяrиdя yox!"<br />
Otaьa geчиrlяr. Sarышыn Mяmmяd oturduьu yerdяn<br />
qalxыb, яl verиr. Teymur saь яlиylя muxяttяlяrи gюrsяdяrяk:<br />
"Buyurun яylяшиn! Xoш gяldиz!" deyиr.<br />
Mяmmяd:<br />
- Yerdя oturmaьы day baшarmыrsan! Gюrцrяm, yadыndan<br />
чыxadыbsan! Otur, otur! чoxdandы oturmamышsan yerя.<br />
sюykяn muxяttяlяrя bиr gюrцm! -deyя, gцlцr.<br />
Oturub, dиzlяrиnи yan-yana qadlayыr! Saь dиrsяyиnи<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 7
М<br />
muxяttяlяrя sюykяdяrяk, otaq qapыsыnыn qarшыsыnda<br />
bиr balkonun olmamasыna qayьыlanыr. Sarышыn da<br />
oturub, dиrsяyиnи muxяttяyя sюykяdиr. Teymur<br />
А ayaqцstя:<br />
- Canыz nя иstиr. чaydan, sudan... Aclыьыz yoxduц<br />
-soruшur.<br />
М - Gяlяndяn bяrи, чay ичя-ичя, tиryяkиlяrя<br />
bяnzяmишяm! Bиr lиvan sяrиn su gяtиrsяn yaxчы olar.<br />
- gцlяrяk deyиr.<br />
А<br />
- Sяn nя ичиsяn - Mяmmяddяn soruшur.<br />
- O araqdan qalыr daha<br />
Ъ<br />
- Hя, bиraz daha qalыbdы. Gяtиrиm!<br />
- Hяlя qalsыn soraya! Onun da baшыna daш<br />
salarыq!<br />
Ч - Nя qalsыn sonraya - dиllяnиr o.<br />
- Araьы deyиr da! - Teymur cavab verиr.<br />
Teymurla юz-bюz olmuшcasыna:<br />
- Qadan alыm sяnиn Teymur bяy! Araq vardыrsa,<br />
bя nя durmuшsan. Gяtиr ичяk dя! - deyиr.<br />
- Dцz dиyиr da! Nяkи xarиcяdя az ичиbdи yazыq! "Alышmыш,<br />
qudurmuшdan bяtяr olar!" dиyяrlяr! - Mяmmяd gцlя-gцlя<br />
deyиr. Teymur da gцlяrяk, "Baш цstя!" deyиb, otaqdan чыxыr.<br />
Mяmmяd юzцndяn sюz aчaraq, danышmaьa baшlayыr. O,<br />
onun sюzlяrиnи dиnlяyяrяk, bиr sиgaret alышdыrыr. чox sцrmяdяn,<br />
яlиndя qoymuш kиmи Teymur, yekя bиr sиnиylя ичяrи<br />
gиrиr. Sиnиdяkи bиr parч buzlu su, иstяkanlar, qaчlanmыш<br />
xиyarlar, yoьurt, duz, bиr dя Urmunun evdя чяkиlmиш цzцm<br />
araьыnы onlarыn юnцndя yerя qoyaraq, юzц dя oturur.<br />
Onlarыn sиgaretlяrиnи gюrяr-gюrmяz:<br />
- Sиz buyurun! Mяmmяd иstяkanlarы sяn doldur; mяn<br />
dя bиr чubuqaltы gяtиrиm gяlиm.<br />
Mяmmяd иsя, danышa-danышa, araьы иstяkanlara<br />
sцzmяyя baшlayыr. Teymur qayыdыb, яlиndя иkи kцlqabы oturur.<br />
Mяmmяd иstяkanыn bиrиnи ona, bиrиnи dя Teymura<br />
verиb, юz иstяkanыnы gюtцrяrяk, saьlыq verиr. Ичишmяlяr<br />
baшlanыr. Ичишя-ичишя, beyиnlяr qыzышыr. Qыzышdыqdan sonra,<br />
Sarышыnыn чayxanada "bиlmиrяm, bиlmиrяm"lяrиnиn anlamы<br />
ortaya чыxыr. Saatlar boyu dцшцndцklяrиnи, qыsa tцmlяclяrя<br />
sыьdыrыr:<br />
- "Sяn иstиsяn, Sadыьы doьrudan bиlяsяn kи, hardadыr<br />
- Bяlи...!<br />
- Kargяr xиyavanыn bюyrцndя bиr sandиvич dцkanы var.<br />
Sяn bugцn ordan keшdиn. Ancaq onun yaьlы, kиrlи qapыsыnыn<br />
saьыnda oturan bиrиnи gюrяbиlmяdиn! Onun цч иl boyuncan<br />
gяlиb-gedяnlяrя baxmadan, bиr яlиynяn balaca bиr radиyonu<br />
qulaьыna yapышdыraraq, danышdыqlarыnы bиr dиnlяseydиn!<br />
Onun aьzыndan axan tцpцrcяklяrи, saqqalыnda quruyan<br />
yumurta, pendиr, чюrяk tиkяlяrиnи bиr gюrseydиn! Hяlя onun<br />
Haydegerdяn, Nичяdяn, Musolиnиdяn, kиlsяnиn Avrupada<br />
yandыrdыьы qadыnlardan, gиyotиndяn... danышdыьыnы bиr eшиtseydиn.<br />
"Nичя bиr poxudu yedи dayыsыynan ey! Kцlя Hиtler<br />
bя nиyя ona baxыb, cюhцdlяrиn bиt-bиrяlяrиnи yeyиrdи. Hиtler<br />
kюpяyoьlu bиlmиrdи kи, Marksыn aьlы saqqalыndadы. Onun<br />
aьlы saqqalыnda olmasaydы, nяvяsи Elиzabet Marks, Froyd<br />
яmиnиn mankяnи olmazdы kи! Zeynяb xanыm da dцnяn gecя<br />
шortunu чыxarыb, Aьsarayda bиr kяpяnяyи qovalayaqovalaya<br />
"Ay Klиntenиm! Canыm mяnиm! Uч gяl dцш шortuma!"<br />
demяzdи kи. Gюrdцz иndи mяn olarыn hamыsыndan aьыllыyam!<br />
Saqqalыmda pendиr-чюrяk gиzlяdиrяm kи, aclыq oldu,<br />
qыtlыqda qalmиyam. Иndи bиr malla da mяnя desя, шortuvu<br />
чыxat, чыxatmaram kи! Bя tцrklцyцn geyrяtи-namыsы harda<br />
qaldы ey..."<br />
On beш иldяn sora sяn gяlиb, иndи o Sadыьы axtarыrsan<br />
Onun ortancыl qяrdяши Mяnsur юldцrцlяndяn цч ay qabaq,<br />
bala qяrdяши Mяqsudu Evиn zыndanыnda tиkя-tиkя elиyиb,<br />
leшиnи dя vermяdиlяr! Sadыьы dяlиxanada zиncиrrиyиb, dиrsяklяrиnя<br />
иynя soxanda, шok verяndя sяnи иstиyиrdиm!<br />
Mяlяkяyя dя gюrцrяm чox darыxmышsan! Sekиz иl Evиndя<br />
zыndan чяkяndя, ишkяncяlяrdяn qan qusanda hardaydыn<br />
sяn..."<br />
Mяmmяdиn чox duyьulu, acыqlы danышdыьыnы gюrяn<br />
Teymur, иstяkanlara araq sцzцb, onlara buyur edяrяk, sюzц<br />
dяyишdиrmяyя чalышыr. Ancaq Teymur da яn sonunda<br />
sюzцnц zыndana, ишkяncяyя, Яsьяr qardaшыnыn<br />
юldцrцlmяsиnя, Pasdarlarыn Evиn zыndanыnda balaca qardaшы<br />
Vahиdи ишkяncя elяdиkdяn sonra, sиgaretиnяn цzцnц<br />
yandыrdыqlarыna чevиrиr....<br />
O иsя, onlarыn nя dedиklяrиnи, nяlяr anlatdыqlarыnы<br />
dцшцnmяk иstяsя dя, Urmu araьы beynиnи uчurtmuш. Elя<br />
hoyuxmuш kи, aьlamaq иstяdиyиndя belя, aьlayabиlmяyиr!<br />
Yatmaq иstяyиr...<br />
10<br />
O<br />
, gecяyarыsы ayыlыr. Su gяtиrmяk цчцn, yataьыndan<br />
qalxыb, yuxulu gюzlяrиylя buzdolabыnы axtarыr. Onu<br />
tapmadыьыna heyran qalыr. Otaьыn ortasыnda durur. Harada<br />
olduьunu dцшцnцr. Qaranlыqda gюzlяrи dяrиnlяшиr. Шыrыmшыrыm<br />
яrиyяn, boyalaшan, kюpцklяшяn, dumanlaшan kиtablar,<br />
qorxudur onu gюzlяrиylя bиrlиkdя! Dumanlaшan kиtablar<br />
dиvarlarы юzцnя bцrцyцb, otaqlara yayыlaraq, bиr meydan<br />
bичиmиnя gиrиr. Meydanda yaraqlы atlыlar, at kишnяmяlяrи,<br />
barut qoxusu, чыьыrtыlar, aчыlan tapanчa-tцfяnglяr sяsи onu<br />
hцrkdцrцr. Meydan onun gюrdцyц savaш meydanlara heч<br />
bяnzяmяyиr. Elяnчи meydanы o, televиsиyonda gюrdцyц яskи<br />
savaш meydanlarыna bяnzяdиr.<br />
Meydanыn qarшы kцчяsиnиn tяkиndя gюrцnяn чay kюrpцsцndяn<br />
bиr qadыn чыrыm-чыlpaq, daranmamыш, uzun<br />
saчlarыyla baьыraraq, meydana doьru qaчmaqdadыr.<br />
Qadыnыn чыrыm-чыlpaqlыьыna чaшmadan, onun arxasыndakы<br />
чay kюrpцsцnц gюrяr-gюrmяz, "Saman meydanы"nы anыmsadыьыna,<br />
чaш-baш qalыr.<br />
- "Tяbrиzиn Saman meydanы! Acычay...!"<br />
Ucadan чыьыrыr o. Qadыn иsя, Saman meydanыna<br />
yetишmяkdяdиr. Meydanыn ortasыnda, fars яsgяrlяrи,<br />
tutuqladыqlarы "Demokrat"larы asmaqdadыrlar. Meydanыn<br />
uc-bucaqlarыnda qaчanlar, arxadan qurquшuma baьlanыrlar.<br />
Meydanыn sol bucaьыnda, bиr yцzbaшы,<br />
- "Yaшasыn Azяrbaycan Cumhurиyyяtи!" - baьыran<br />
"Qыzыlbaш Atlыlarы"nыn bиrиnи, asmadan dиlиnи kяsиb, qяrиbя<br />
bиr nиfrяtlя sцngцsцnц чяkиb, цrяyиnя sancыr! Qadыn meydana<br />
yetишmяdяn, ayaqlarы yerdяn цzцlцr. Яllяrи иkи qanad<br />
kиmи sцzцlцb, dumanlы meydanыn цstцndя uчmaьa baшlayыr.<br />
8<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
O, vargцcцnц beynиnя yцklяyиb, dumanlar ичrя gюzdяn<br />
qaчыrdыьы qadыnы gюrmяyя чalышыr. Шapbadan, bиrи saь<br />
яlиndяn yapышыr. Чaш-baшlanmыш o, dюnцb baxmaq<br />
иstяdиyиndя, gюyя uчurdulur. Dюnцb baxabиldиyиndя,<br />
Mяlяkя gюz yaшlarыnы ondan gиzlяtdиrmяk цчцn, onun sol<br />
яlиnи buraxыb, belиnи qucaqlayaraq, baшыnы onun dюшцnя<br />
sюykяndиrиr. Gюz yaшlarы, onun цrяyиnи sыxыb, boьazыnы<br />
dцyцnlяndиrиr. O ancaq Mяlяkяnи ovundurmaq цчцn, aьlamamaьa<br />
чalышыr! Onun gюz yaшlarыnы gюrdцyцnц, bиldиrmяdяn,<br />
onu qucaqlayaraq, uчmaьa dяvam elяyиr.<br />
Onlarыn uчuшu, dumanlarы daha da чяnlяшdиrиr.<br />
Meydanыn цstцndя uчa-uчa, чяnlяr ичrя boьulan meydandakы<br />
pasdarlar hюykцrtцsц, tanklar gцrцltцsц, arvad-uшaq<br />
чыьыrtыsы, aчыlan tapanчa-tцfяnglяr sяsи, dцшяn qurшunlananlar<br />
zяccяsи, яl-ayaq altыnda qalan uшaqlarыn qorxu sяslяrи,<br />
analarыn aьlamalarы, чыьыr-baьыrtыlarы eшиdиlиr. Onlar barut<br />
qoxusunu belя qoxladыqlarыnda, qorxunc savaш xatиrяlяrи<br />
beyиnlяrиndя anыmsanыr. O, Mяlяkяnиn qorxulu<br />
xatиrяlяrиnиn necяlиyиnи dцшцnцr. Artыq цrяyиnиn partdayacaьыnы<br />
hиs elяyиr. Baьыrmasa, boьazыnыn dцyцnlяrи<br />
dяlиnяcяklяr иndи. Mяlяkяnиn belиnи, xatиrяlяrиnи buraxыb<br />
ucadan baьыrыr. Onun sяsи, kцlяkmишcяsиnя dumanlarы<br />
юnlяrиndяn sovurur. Dumanlar sovrula-sovrula uzaqlaшdыqca,<br />
onlarыn qanad kиmи sцzцlmцш яllяrиndяn,<br />
gюyqurшaьы boyalarы meydana saчыlыr! Bиraz юncя savaшыlan<br />
meydanыn ortasыnda, aь mяrmяrdяn yonulmuш bиr atlыnыn<br />
heykяlи gюrцnцr. Mяlяkя heykяlи ona gюrsяdяrяk:<br />
- Bax! Bюyцkbabamы gюrцrsяnmи - deyиr.<br />
- Hя, gюrцrяm! Иlkyol mяn, bиr yцzbaшы onun dиlиnи<br />
kяsяndяn sonra sцngцsцylя юldцrdцyцndя gюrdцm. Nиyя<br />
onu basdыrmamышlar daha<br />
- Onu bиz basdыrmalыyыq!<br />
- Bax! O qыzы gюrцrmцsяn<br />
- Hя! O, чичяk яkиr orada! Onun яkdиyи чичяklяr, sяnиn<br />
baьчandakы чичяklяrdяn deyиlmи<br />
- Hя! Bax necя dя o qыz sяnя bяnzяyиr!<br />
- Mяnяmи<br />
- Hя! Sяnя!<br />
- Nя demяk иstяyиrsяn<br />
- Gюy bиtиyи unutdunmu Onu sяnя verdиyиmdя, sяnиnlя<br />
dюllяшmяdиkmи<br />
- ...<br />
O, yuxudan oyanыrmышcasыna, gюzbяbяklяrи tяrpяnиr.<br />
Kиprиklяrи qamaшыr. Boьazы yanыr. Heч ayыlmamышcasыna,<br />
gюzlяrиnи aчыb, bиlgиsayarыnda yazdыьы Gюy bиtиyи oxumaq<br />
цчцn, "Mamacч" adlandыrdыьы dosиyяnи, иkи yol tыqlayыr.<br />
Sarышыn Mяmmяdи dцшцnmяk иstяyиr. Mяlяkяnи<br />
qucaqlayыb, qucaьыnda bиr bяbяk kиmи aьlamaq иstяyиr.<br />
Bиrdяnbиrя, yox olma иstяyи beynиnи basыr...! Mamacч<br />
aчыlыr. Monиtorda bиraz юncя uчduьu Saman meydanы<br />
gюrцntцlяnиr! Heч чaшmadan saь-soluna baxaraq,<br />
Mяlяkяnи axtarыr. Duman, yenиdяn yerи gюyц чяnlяndиrиr.<br />
Nя meydan, nя savaш, nя heykяl, nя dя Mяlяkя... Heч bиr<br />
nяsnя gюrцnmяyиr. Heчlиkюtяsиnя яrmишcяsиnя,<br />
yerчяkиmиndяn qurtulmuш sanыr юzцnц:<br />
- " Boшluq sцrяcиnиmи yaшayыram mяn иndиц Ox!<br />
Dиlяdиyиm yox olmadыrmы bu" - soruшaraq, ansыzыn dumanlarыn<br />
ичиndяn bиr sяs eшиdиr. Чaшdыьыndan anqыb, hoyuxur!<br />
Чяnlяrиn ичиndя sяsиn yиyяsиnи axtarыr. Dumandan baшqa<br />
heч bиr nяsnя gюrцnmяyиr. Eшиtdиyи sяs yenиdяn ucalыr:<br />
- "Sяnя eшq olsun! Mяnи axtarmaqdan yorulmadыnmы<br />
dahaц Buraya varmaьы, necя baшardыn"<br />
O, sяs yиyяsиnи axtararaq, dumanlar чяkиlиb, bиr чюllцk<br />
gюrцnцr. Orada o, sanыrыlmaz qocaman bиr aьacы ayыrt<br />
etdиyиndя, yenя o sяsи eшиdиr:<br />
- "O daьdaьan aьacыnы gюrцrsяnmи "<br />
O, aьaca yaxыnlaшdыqda, ondan qorxunc bиr qorxu<br />
buьlanыb, onu bцrцyцr. Nяdяnsя, Naymeyxendяkи Engиn<br />
dostunun sюzц, anыmsa bяllяyиnи qыdыqlayыr:<br />
- "Anam Anqarada иkяn mяnи qaш-kиrpиksиz doьurduьu<br />
цчцn, mяnя qara sцd яmzиrmишdи!<br />
Иndи o, daьdaьanыn qalыn bиr dalыnda oturduьunu aydыncasыna<br />
duyabиlиr. Bиraz юncя eшиtdиyи sяsиn yиyяsиnи axtarma<br />
иstяyи yenиdяn ичиndя yoьunlaшыr.<br />
O иsя, durmadan danышыr:<br />
- "Bu daьdaьan aьacы daha gюyяrmяmишdи! Sяn Daha<br />
dцш belя olmamышdыn! Yer, gюy, su, pюhrцz, kюrkцz sяnиn<br />
dцшlяrиndя qaynayыrdы daha! Sяn onda bиr qarabasma иdиn!<br />
Varlыqlar иsя, yaranmaq, yoxlanmaq, qorunmaq, qullanыlmaq<br />
цчцn, sяnиn шиrиn dцшlяrиndя qara basarlardы! Sяn<br />
qarabasmalыydыn daha!"<br />
Onun qorxusu tюkцlmцш artыq sanыram! Danышanыn sяsи<br />
getdиkcяn bяllяyиndяkи Mяlяkя sяsиnи qulaьыna oxшatdыrыr:<br />
- "O daьdaьanы qucaqlayan suyu gюrцrmцsяn Sяn<br />
onun dиblяrиndя pюhrцz atыnы чapdыrmaьыnы anыmsayamazsan<br />
artыq! Sяn Arananы da bиlmяzsяn artыq! Sяn onda,<br />
bиr Mamaч belя olmamышdыn daha! Onda, gюydя nя gцcqaynaьы,<br />
nя dя sevиnc vardы!"<br />
O, bиrиncи yol Mamac sюzcцyцnц eшиdmишcяsиnя:<br />
- "Mamac daha nяdиr" -soruшur.<br />
Mяlяkя sandыьы o, cavab vermяdяn, bиr nяfяsя anlatыr:<br />
- "Aranan, necя qullanmaьы чox иncя bиlяrdи. O, gцcqaynaьыyla<br />
sevиncя яrmяkdяn юtцrц, gюydяn yoьurduьu<br />
Ышыl tomurcuqdan, Gцnчяkиnи gюyяrtdи. Gцnчяkиnlя<br />
sevишяr, gцnяши яmmяklя, юzцnя gцc qaynazardы! Sяnи иsя o,<br />
gцcqaynaьы tюrяtmяk цчцn, sonralar oluшdurdu! O, Boшdюl<br />
иlя Gцndюldяn tюrяtdиyи tomurcuqla, Ayraьы gюyяrtdи!<br />
Ayraьы Gцnчяkиn яmя-яmя, onunla sevишяr, ышыqlanardы!<br />
Sяn иsя, qara basmaьa baшlamaq цчцn, qaranlыьыndan<br />
чыxыb, Arananыn dцшlяrиnя gиrdиn....!"<br />
O, чяpиk чalaraq:<br />
- "Saь ol! Bиlmяdиklяrиmи dя sяn юyrяt mяnя!" -onu<br />
alqышlayыb, gцlsя dя, o eшиtmяzlиkdяn gяlяrяk, юykцsцnц<br />
anlatыr:<br />
- "Aranan, dюlяkчя ulduzlara ayышыьыyla qaranlыq<br />
яmdиrя-яmdиrя onlara Sяpиyи gюyяrtdи! Sonra o, su<br />
evrяnиnи dцшцndц! Dцшцnя-dцшцnя suyu qorumaq, qulluьuna<br />
almaq, onun цzяrиndя yenи bиr varlыq evrяnи yaratmaq<br />
dцшцncяsиnя vardы. Sяn onda, Toqurc dюnяmиndeydиn!<br />
Daha dюzmяlиydиn! O, gцnяш, ay, ulduz, ышыq, qaranlыq, zыq,<br />
su gцclяrиndяn, Яtrяc adlы tomurcuqlar gюyяrtdи. Яtrяclrяи<br />
su altыnda яkdиrmяk цчцn, Sяlcuьun saь-sol qoьunda иkи<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 9
Ì<br />
dяlиkчя aчdы! Яtrяclяrиn bиr dиши, bиr яrkяk, bиr dя<br />
яrgяcиndяn onun qoq dяlиkчяlяrиnя gяvишdиrиb,<br />
Yaxыclarыyla qoqlarnы yaxdы! Gяvишlяr dяlиkчяlяrdя<br />
À<br />
Yaxыclarы яmяrяk, bюyцyя-bюyцyя, onun saь-sol<br />
qoqlarыnda sиyяclяrя dюnцшdцlяr! Sиyяclи Sяlcuq<br />
gцcqaynaьыnы yalnыz kюrkцzlяrиn qanыndan<br />
Ì alabиlяrdи...<br />
- "Kюrkцzlяr suda yaшayan bugцnkц kюpяkbalыqlarыn<br />
ulu babalarыmы sayыlarц Nяdяn bиldиklяrиmи<br />
mяnя anlatыrsanц" - soruшaraq, nя duymuшsa,<br />
À<br />
gцlяrяk, "Mяnиm qoqlarыmda da sиyяc oluшdurabиlяrmиsяn"<br />
deyя, qas-qas gцlцr o! O, onun<br />
Ú gцlmяkdяn geчиndиyиnя aldыrmadan, юykцsцnя<br />
dяvam edиr:<br />
- "O Sяlcuьa, Яtrяcи su altыndakы Qaradaшda<br />
× яkmяyя buyruq verdи. O, saysыz mиnmиnиllиklяrdяn<br />
sonra Яtrяcиn daьdaьan adlы bиr gцcqaynaьы olacaьыnы<br />
bиldиyи цчцn, Alkишиnи чaьыrtdыrыb, pюhrцzlяrиn<br />
Qыrqanad adlы pюhrцzц qorumaq цчцn, onu da sиyяclи<br />
etdиyиndя, tяkcя uчaьan Qыrqanad atpюhrцzц dцшцnmяyиrdи.<br />
O, daьdaьan yarpaqlarыnы yeyяbиlяn bиr Sяrшяn<br />
adlыnы da dцшцnцrdц! Sяn иsя onda, Sяrшяnи sevmяyя<br />
baшlamышdыn!"<br />
- "Yalandыr! Yalan! Mяn bu sюzlяrиn mиnиnи sяnиn цчцn<br />
quraшdыraram. Bиrиnи dиnlя! "Юlцmsцzlцyя яrdиyиnиz bиr<br />
чaьda, nя mиllяt, nя dя devlяt qoca-qarыlarla nя edяcяklяrиnи<br />
bиlmяyяcяklяr! Sяn qurda bяnzяr bиr makыna yaratdыqdan<br />
sonra, onlar: "Qurdlar onlarы yesиn!" deyя, sяnи<br />
юlцm tanrыsы qыlacaqlar! Sяn onda sяhяrlяr oturub, yazacaqsan:<br />
- "Mяn saat 7.15 ayыlar, яl-цzцmц yuyar, geyиnmяdяn<br />
qяynanaltы elяr, saat 7.40 dя yelatыmы mиnиb, 15 dяqиqя<br />
sцrdцkdяn sonra, uшaqbaьчasыna yetишяrdиm! Yolda<br />
gedяrkяn, uшaqlar gяlиb dя qapыda qalmamalarы цчцn чox<br />
tяlяsяrdиm! Saat 10-11 arasы uшaqlarы parka apardыqda, heч<br />
tяlяsmяzdиm! Oynaya...gцlя...чыьыra...яl-яlя Yaшыl parka<br />
gedяrdиk...! Bиlgиsayarыmda mяn, o parkыn necяlиyиnи<br />
чиzmишяm. Parkыn цstцndяkи Anabиlgиsayar burcundan<br />
Telbюcяklяrlя uшaqlarыn oyununu, onlarыn nяlяrlя necя<br />
oynadыqlarыnыn sяbяbиnи, sataшmalarыnы, necя yemяk yedиklяrиnи<br />
belя kontrol edяrяk, bиlgиsayara verиb, hяrяsиnя<br />
uyqun Kюpцclяr tюrяnиlяrdи...!"<br />
- "Nя иsя! Sюzцn nяdиrц Nяyи anlatmaq иstяyиrsяnц Sяn<br />
bиr dиnlя! Юncяlяrdя dя sяn qulaq asmazdыn mяnя! Sяnя<br />
Sяrшяndяn danышmamы иstяmяzmиsяnц Berlиner<br />
cadяsиndяkи Rayndan чыxыb, gяlяn qыzdan vaz geчиrяm!<br />
Sяrшяndяn deyиrяm sяnя. Dиnlя! Aranan, yemyeyяr<br />
Sяrшяnи yoxlamaq цчцn, onu Alkишиnlя Tarqыca verdи. Sяn<br />
onda, onun ulduzяmяrlиkdяn yemyeyяrlиyя яrяcяyиnи,<br />
onunla bиrgцn qaчacaьыnы, dцшlяrиndя belя gюrяmmяzdиn!<br />
Sяn ancaq dюzmяlиydиn! Sяrшяnlя sяn, qaчmalы olmadan,<br />
Mamacчlar юldцrцlmяlи, savaшlar baшlanmalыydы. Sяn...<br />
-<br />
- "Mяnmиц Onunla mяn qaчmыш olsam, heч unudarammыц<br />
Sяnя mяn parkdakы uшaqlarыn Kюpцc bюcяklяrиylя<br />
oynamalarыnы daha sюylяmяdиm. Sяn V. E. L.я vиruslarыnы<br />
tanыsan, Sяrшяn-mяrшяnи..."<br />
10<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
-<br />
- "Mяn sяnя sяndяn danышыram. Sяn иsя mяnя, sяnlяrи<br />
anlatыrsan! Sяnиn bяllяyиn dяyишdиrиlmиш! Sяn, Yalыqla<br />
Dumazgяnиn mиnlяrcя tюrяtdиklяrи Mamacчlardan bиrиsяn!<br />
Sяrшяnиn sяnи sevяrdиlиyиnя иndи mяn daha qыsqanmaram!<br />
Aranan, sиzиn bиrgцn bиrlиkdя su цzцnя qaчacaьыnыzы dцшцnmяmишdи.<br />
Yalnыz Sяrшяnи su цzцndяkи daьdaьan<br />
yarpaqlarыndan yedиrdяrяk, yoxlayacaqdы. Mamacчlarы o,<br />
ancaq Яrqиш чerиsиnиn gцcqaynaьы olaraq, tюrяtdиrmишdи."<br />
-<br />
- "Яrqишmиц Sяn vиros daшыyan qayыш kюpцclяrиnи bиr<br />
gюrяbиlsяn, Яrqиш-mяrqишdяn danышmazsan! Kюpцclяrиn<br />
bиryolluq beyиnlяrи, Telbюcяklяrиnиn uшaqlardan tanыmladыqlarы<br />
иnformasиyalardan oluшdurular. Sonra onlar<br />
parkdakы, uшaqbaьчasыndakы, aчыq pяncяrяlяr юnцndя<br />
oynayan... uшaqlara gюndяrиlяr..."<br />
-<br />
- "Telkюpцclяrиnи sяn sonraya burax! Sяn Яrqишиn nяlяr<br />
elяdиyиnи bиr dиnlя! Яrqишиn bиrgцn яn bюyцk dцшmяnиn olacaьыnы,<br />
Mamacяmяrcи чerиsиnи quracaьыnы sяn bиlmяyиrdиn<br />
onda! O, dиши Mamaclarы Mamacяmяrlяrя, яrkяk<br />
Mamaчlarы чerи baшчыlarыna qulluqчu olaraq, baьышlarkяn,<br />
sяnи sиyяclи olduьun цчцn, Gцnчяkиnя baьыш etdи. Sяn artыq<br />
Gцnчяkиnиn Mamaчыydыn! O, sяnи цzcцш Mamaч<br />
adlandыraraq, юzцnя чavыш qыldы. Яrqиш, daьdaьanыn gцcqaynaьыnы<br />
yиyяlяnmяk иstяyиrdи! Onun цчцn dя, bцtцn<br />
Mamacчlarыnы qullanaraq, uчaьan Qыrqanadы oьurlamaьa,<br />
duzaqlar qurardы! Ona baш яymяyяn Mamacчlarыn<br />
яrkяyиnи юldцrtdцrцb, dишиlяrиnи иsя, mяmяlяrиndяn qan<br />
sora-sora, onlarы яmиb, tцkяdяrdи. Иsyancы Mamac tapmadыsa,<br />
Mamaчlarыn, Mamaclardan saьdыqlarы sцd-qanы<br />
ичяrdи.<br />
O, Sяlcuqla Sяpиyи azdыrыb, Kюrkцzlяrlя ulduzlarыn<br />
gцcцnц qullanaraq, Arananla Alkишиndяn Qыrqanadы<br />
чalmaьы dцшцnцrdц. O, kюrpяlиyиndя gцnяш, ulduz, ay<br />
яmdиyи цчцn, Mamacяmяrlиyя baшladыьыndan, яmzиklиyи<br />
sevmяmишdи. O, Mamac яmяrиkяn, ичиndя bиr yemя<br />
duyьusu gцclяnиrdи. Oysa, yem, yemя, yemяk sюzcцklяrи<br />
oluшmamышdы daha! O, Arananыn yer-yer-yer uьultularыnыn<br />
anlamыnы belя, qanabиlmяyиrdи! Яrqишиn amacы ancaq,<br />
uчaьan Qыrqanadla Kюrkцzlяrи buyruьuna almaqla, yenи<br />
gцcqaynaьыnыn evrяnиndяn gцnяшя, aya, ulduzlara, suya,<br />
Mamaчlara, varlыqlar evrяnиnя yol tapmaqdи! Onun bu<br />
dяlиso qarabasmasыnыn sonucu, yцzmиnlяr Mamacчыn<br />
юldцrцlmяsиnя sяbяb oldu! O zaman Яrqишиn gиzlи savaшlarы<br />
artыq aчыьa чыxdы. Qorxunc bиr savaшыn baшlanqыcыydы!<br />
Dumazgяn, Yalыqla яmишя-яmишя, Mamacч tюrяtmяkdя иdи.<br />
Яrqиш иsя, sarayыnda bиr Mamacы яmmяkdя иdи. Onun<br />
Mamaчlarы, Mamaclardan saьыb, чяkdиklяrи Mыmыz adlы<br />
чaxыrlarы qonaqlara sцzцrdцlяr. Яrqиш, яmdиyи Mamacы,<br />
Sяlcuьa sunaraq, tartышmalarы шяnlяndиrmяyя чalышыrdы.<br />
Onlarыn antlaшmalarыnы Sцrцш adlы Gцnчяkиnиn Mamaчы<br />
casuzluq elяdиkdя, sяn Gцnчяkиnиn sarayыndaydыn! Tarqыc<br />
иsя, sularыn altыnda, Kюrkцzlяrиylя Qыrqanadы axtarmaqdaydы!<br />
Alkишиn dя, sularыn altыnda Qыrqanadы gиzlяtdиyи<br />
Qaradaш kюhlяnlяrиnя doьru atpюhrцzцnцn belиndяydи!<br />
Gцnчяkиn иsя, Sцrцшdяn aldыьы xяbяrlяrя gюrя, sяnи чaьыrt-
dыrыb, Alkишиnя sюz gюndяrdи. Tarqыc Qыrqanadы axtaraaxtara,<br />
Alkишиnlя цz-цzя gяldиkdя, sяn onlarы uzaqdan<br />
gюrцrdцn. Sяn, Яrqишlя Sяlcuьun antlaшmalarыnы onlara<br />
sюylяdиkdяn sonra, Alkишиn bюyцk bиr savaшa gиrяcяyиnи<br />
qandы. Sяnи Gцnчяkиndяn yardыm иstяmяyя<br />
gюndяrdиyиndяn sonra, Sяrшяnи gяtиrtdиrmяyя Tarqыca<br />
buyruq verdи. Яrqишиn Mamaчlarы, sяnи юldцrmяk иstяdиklяrиndя<br />
иsя, Qaradaшa sцrяn Tarqыcla Sяrшяn sяnи onlarыn<br />
яlиndяn qurtarыb, юzlяrиylя qaчыrtdыlar. Sяn dя, Sяrшяnи<br />
sevdиyиn цчцn, bцtцn gиzlи xяbяrlяrи onlardan<br />
яsиrgяmяdиn."<br />
- "Bиr sanиyя sus gюrцm! Mяnиm beynиmи qarышdыrыrsan!<br />
Mяn Saman meydanыnda Mяlяkяnи axtarыrdыm!... Sяn<br />
mяnя..."<br />
- "Mяnя maraqlanma! Sяn oradan buraya varmaьы<br />
baшardыn! Иndи dallarыnda oturduьun bu daьdaьan aьacыnы<br />
gюrцrmцsяnц Yцksяk, qocaman bacaq-bucaqlarы onun su<br />
altыnda, kюksц su цstцndяdиr. Onun dal-yarpaqlarыna, kиmsяnиn<br />
яlи яrmяzdи. Onu yalnыz Aranan bиlяrdи. Oraya varmaьы<br />
иsя, yalnыz Qыrqanad baшarardы. Alkишиn dя bunu<br />
bиldиyи цчцn, Qыrqanadы gиzlяtdиyи Qaradaш kюhlяnlяrиndя<br />
Tarqыcla Sяrшяnи gюzlяyиrdи. Tarqыcla sяrшяnиn dюnцшцndя,<br />
sяnи dя onlarыn yanыnda gюrdцyцndя, sevиndи o. O ancaq<br />
Sяrшяnlя Tarqыcыn иstяklяrи цzяrя, sяnиn onlarla qaчmaьыna<br />
иzиn verdи. Sиz daьdaьana doьru цzяrяk, Яrqиш dя savaшlar<br />
aчыb, Mamaчlar юldцrtdцrцrdц! Sиz, su цzцnя vardыqdan<br />
sonra Alkишиn, sяnlя Sяrшяnиn daьdaьan yarpaqlarыnы<br />
yemяlи olacaьыnыzы Tarqыca sюylяdи. O, daьdaьanыn юlцm<br />
aьacы olduьunu da Tarqыcdan gиzlяtmишdи! Nяdяnsя<br />
Aranan, bu aьacыn yarpaqlarыnы gюvшяyяn "Mamacч"a:<br />
- "Sяn ot-yarpaq gюvшяyя-gюvшяyя bюyцnяcяk,<br />
bцyцnяcяk, bюyцyяcяksяn! Onu gюvшяyя-gюvшяyя, yedиyиn<br />
yarpaьыn yemи olacaqsan! Чцrцnяrяk, чцrцdяcяksяn юzцnц!<br />
Cяmdяyиn sяnиn daьdaьan kюtцklяrиnиn yemи ola-ola, юz<br />
yemиn olacaqsan!" - sюylяmишdи."<br />
-"Aranan, чцrцmяkdяn baшqa sиzя heч bиr seчяnяk<br />
buraxmamышdыsa da, sиzиn юzyemчиlиyя яrdиyиnиzи alqышladы!<br />
Sиz daьdaьanыn yarpaqlarыnы yemlяmяyя gяrяklиydиnиz!<br />
Yemlяyя yemlяyя sиz, yenи bиr Mamacч tюrяmяsиnи yaratmaьa<br />
чalышdыnыz. Sяn onda, yemlяшяn bиr Yemyeyяr<br />
Mamaчdыn daha! Mяn onda, bиr dцш-qarabasma olaraq,<br />
sяnиn yuxularыna gиrdиm. Qanчычяnиn, Soьurun, dяdя<br />
Dumruьun, Sadыьыn, Mяynяшиn dцшlяrиnи, mяn sяnя sonralar<br />
dцшlяndиrdиm. Onda mяn sяnиn Mяlяшиndиm! Sяnиn<br />
Mяlяkяndиm! Sяnиn sevgиlи xatыnlar xatыnыndыm! Sяnиn<br />
gцlцn, чичяyиn, quzun, otdaшыndыm! Saman meydanыndakы<br />
Mяlяkяnи artыq...!"<br />
- O, onun sюzцnц kяsиb, danышmaq иstяdиyиndя, qapы<br />
aчыlыb, Teymur ичяrиyя gиrиr.<br />
- "Sяhяrиz xeyиr olsun! Чыьыrtы sяsи eшиtdиm! Qapыnы<br />
чaldыm, sяs vermяdиz! Baьышlayasыz! Yaxчы yatabиlmяmишsиz<br />
sanыram!"<br />
Bяrя-bяrя Teymurun gюzlяrиnя baxыr o. Baшы aьrыyыr.<br />
Kиprиklяrи bulaшmыш. Onun kиm olduьunu seчяbиlmяyиr.<br />
- Bя nиyя belя quru yerdя yatыbsыzц Qяlyanaltы hazыrdы.<br />
deyиb, otaqdan чыxыr.<br />
11<br />
O<br />
, otaьыn ortasыnda, baшaьrы ичrя, harada olduьunu<br />
belя ayыrt edяbиlmяyиr. Yuxuyla ayыqlыьы qarышdыran<br />
o:<br />
- "Mamac sevgиlиm! Saman meydanы! Xatыnlar...! Kиm<br />
Harda Onlar kиm..." -deyя, yavaш-yavaш ayыlыr. Dцnяn<br />
gecя sяrxoшluqda eшиtdиklяrиnи anыmsamaьa чalышыr:<br />
- "Mяlяkя, Vahиd, Sadыq, Mяynяшиm, Яsьяr, Яrqиш,<br />
Mяqsud...Ey vay...xatиrяlяrиm...! Hя..., otaьa gиrяn<br />
Teymurmuydu! Hara getdи bя o"<br />
Yerиndяn fыrlanыr. Ucadan danышaraq, dцшцnцr. Saь-soluna<br />
baxыr. Ышыq dцymяsиnи tapmaq цчцn korluq чяkиr. Tpыb,<br />
ышыьы aчыr. Иlkyol gюrdцyц bиr otaq! Qorxur!<br />
- "Yenяmи yuxu gюrцrяm" - deyяrяk, dиvarlara baxыr.<br />
Pяrdяlяrи чяkdиyиndя, gцnяшиn ышыьы otaьa saчыr. Юnцndяkи<br />
dиvarda чяrчиvяlяnmиш цч aь-qara foto! Saьda Mяnsur,<br />
solda Mяqsud, ortada иsя, Яsьяr...<br />
- "Dяlиrяcяyяm. Dяlиrmяkdяyяm! Deyиl, deyиl, dяlиrmишяm."<br />
Qapы чalыnыb, yenя Teymur ичяrи gиrиr.<br />
"Teymuru hardan tanыyыram mяn Hя! Yuxuda<br />
gюrdцyцm Teymurmu"<br />
- "Hamamы qыzdыrdыm. Yuyunmaq иstиrsиz"<br />
- "Hя!"<br />
- "Mяn sиzя hamamы gюrsяdиm."<br />
Hamama doьru yцrцyцrlяr. Yuyunub чыxыr. Onlar qяynanaltыya<br />
onu gюzlяyиrlяr. Teymurun qarшыsыnda oturur.<br />
Mяmmяd чaylarы sцzцr. Чaysыnы шяkяrlяyиb, bиr qurtum<br />
almadan:<br />
- Mяlяkяylя gюrцшmяk иstяyиrяm.<br />
Susquntu ичrя, иstяkan-nяlbяkи sяsиndяn bяшqa kиmsяdяn<br />
sяs чыxmayыr. Mяmmяd, nяlbяkиsиndяkи чaysыnы чalxayaraq,<br />
pцrlяdиkdя, иkи dишиnиn boшluьunu gиzlяdяbиlmяyиr:<br />
- Sиz чыxdыz getdиz. Bиz dя qaldыq bu cяhяnnяmdя.<br />
Mиnnяrcяn иnsannarыmыz malladonu geyиnmиш bu fas<br />
qurumsaьыn ишkяncяsиynяn юldцrцldцlяr.<br />
Юldцrяbиldиklяrиnи юldцrdцb, qalanlarы da dяlи etdиlяr...<br />
Bax! - aьzыnы aчыr, deyиr:<br />
- Bax! Aьzыmda dишиm dя qalmadы. Yeddи иl zыndan<br />
чяkdиm. Mяnиm dяrdиmdяn yazыq anam da юldц!... - sюzцnц<br />
qurtarmadan gюzlяrи doluxur:<br />
- Sиz bu qяbrиstannыqdan qaчdыz! - ucadan aьlamamaq<br />
цчцn yenиlяyиr:<br />
- Sиz bu qяbrиstannыqdan qaчdыz...!<br />
Sюzlяr dиlиndяn deyиl, gюzlяrиndяn damыr sankы! O,<br />
onlarыn gюzlяrиnя baxmadan:<br />
- Mяn bunlarыn hamыsыnы bиlиrяm! Mяnиm amacыm<br />
ancaq Mяlяkяylя gюrцшmяkdиr. Юzц dя bugцn.<br />
- Mяlяkяylя gюrцшmяsяn lap yaxчы olar. - Teymur deyиr.<br />
- Mяlяkя heч kяsиnяn gюrцшmяz. -Mяmmяd bиraz<br />
acыqlы artыrыr.<br />
- Mяnиm gяldиyиmи bиlsя Mяlяkя, elя иndи durub, bura<br />
gяlяr!<br />
- Bяs onda, mяn Mяlяkeynяn danышmalыyam. - yenя<br />
Teymur deyиr.<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 11
М<br />
- Mяlяkяnиn nяyи иlя danышacaqsanц Юzцn<br />
deyиrsяn, ayaьы yerdя deyиl, gюylяrdя uчur.<br />
- Ona gюrя deyиrяm da. Acыqlansa, kиmsя<br />
А qabaьыnы alammaz. Yan-dюrяsиnя keшmax olmaz!<br />
- O mяnиm boynuma. Sяn mяnи onun evиnя<br />
apar, юzцn dя чыx get!<br />
М Teymur, Mяmmяdя baxыr. Mяmmяd:<br />
- Mяn bиlmяrяm! - deyя чиyиn atыr.<br />
- Oldu! - Teymur sюylяyиr.<br />
А<br />
- Saь ol! Saь olun! Yaxчыlыqlarыzы heч unudmayacaьam.<br />
Onlar иkиsи dя gцlцrlяr. Ara-sыra gцlmяlяrиnиn<br />
sяbяbиnи heч anlayabиlmяyиr o.<br />
Ъ<br />
Mяlяkяnиn dя mиmиklяrиnи anlamaьa, korluqmu<br />
чяkяck<br />
Ч Qяynanaltыdan sonra, saь-soluna boyun<br />
чяkdиyиndя:<br />
- Bиr шey axtarыrsan - Teymur soruшur.<br />
- Sиgaretиmи axtarыram.<br />
- Dцnяn gecя sиgaretlяrи sovurduq. - Sarышыn artыrыr.<br />
- Иndи gedиb, alыb, gяtиrrяm. - deyя, Teymur ayaьa qalxmaq<br />
иstяdиyиndя:<br />
- Gяrяyи yoxdur. Eшиyя чыxarkяn yolda alarыq.<br />
- Иstиsяn чыxasan eшиyя - Mяmmяd soruшur.<br />
- Hя! Mяlяkяyя getmяyяcяyиkmи<br />
- Mяn kи gedmиyяcaьam! Sиz юzцz bиlяrsиz!<br />
- Sяn ona darыxma! Bиz иkиmиz gedacax - deyиb,<br />
Mяmmяdя baxaraq, иkиsи dя gцlцrlяr. Gцlцшlяrи onlarыn<br />
hяnglи bиr чыьыrtыnы чalыr, sanыram. Onlarыn gцlmяlяrи,<br />
adamlar tяrяfиndяn anasы юldцrцlmцш bиr qurd yavrыsыnы<br />
gюzцmцn юnцndя oynadыr. Onlar gцlяndя bяnиzlяrи, -юzlяrи<br />
bиlmяdяn - qayьыlanыr. Alыnlarы qыrышlanыb, -юzlяrи иstяmяdяn-<br />
gюzlяrи чuxurda bиr ышыq quyunu andыrыr mяnя...<br />
O, Teymurla bиrgя Mяlяkяyя gedяcяyиnиn sevиncиnи,<br />
onlarыn qayьыlы чыьыrtыlarыnda unudur...<br />
12<br />
Teymurla o, kцчя baшыnda, kartonцstц sиgaret satan<br />
yaшlы bиr kишиdяn, иkи qutu sиgaret aldыqdan sonra,<br />
kцчяnиn saьыnda яyrи park edиlmиш, taksы yerиnя qullanыlan,<br />
1965lяrdяn "talbut" fиrmasыnыn qalыntыlarыndan bиr maшыna<br />
mиnиrlяr. Teymur:<br />
- Azяrи! - deyиr sцrцcцyя. Sцrцcц ayaьыnы gaza basaraq:<br />
- Azяrиnиn harasы -soruшur.<br />
O, sцrцcцnцn baшqa bиr aьыzda danышdыьыnы anladыqda,<br />
tanыdыьы o lяhcяnиn lяzzяtиnи dadmadan, Teymur sцrцcцnцn<br />
sorьusuna:<br />
- Sиz gedиn, mяn dиyяrяm. - cavab verиb, aчdыьы sиgaret<br />
qutusundan sцrцcцyя dя buyur edиr.<br />
O,<br />
- Haralыsыnыz bяy! - soruшduьunda, sцrцcцnцn qulaqlarы<br />
шaxlanыr. Dюnцb, Teymurun saьыnda oturan ona baxыr. Яlayaьыnы<br />
иtиrmишcяsиnя:<br />
- Яrdяbиllи! - deyиr.<br />
- Яrdяbиl aьzыnыn hяngиnи чox sevяrяm! Tяbrиz<br />
lяhcяsиndя, bиr иncя gцlmяcяlиk чыnьыnlansa, Яrdяbиl aьzыnda,<br />
hцzцnlц bиr qoчaqlыq dиngиllяnяr. O чыnьыltыyla bu<br />
dиngиltиnи mяn bиr tяbrиzlиnиn, bиr яrdяbиllиnиn oturduruшunda<br />
belя, gюrцrяm.<br />
Яrdяbиl sюzц aьzыnda quruyan sцrцcц, bиr daha dюnцb,<br />
onun bяnиzиnя dиqqяtlя baxaraq:<br />
- Bakыlы...sыzz<br />
O, onun чaш-baшlыьыnы qanmышcasыna:<br />
- Yo! Budu buralыyam. Шah Иsmayыl Xяtayыnыn Шяsяvяn<br />
Qыzыlbaшlarыndanam. On beш иldи kи, mяn юz aьzыmda<br />
danышmeyиmяm. Шяsяvяn lяhcяsи yadыmdan чыxmышdы. Иndи<br />
burda, юz aьzыmda danышmaьa baшladыm.<br />
- O dиldяkи sяn danышdыn, mяn dedиm bя sяn otaylыsan...!<br />
Sюzlяrиndяn mяn, heч baшчыxadammadыm ey!<br />
- Yox canыm. Mяn sиzиy burdakы hamы lяhcяlяrиyиzи, aьыzlarыyыzы<br />
bиlerem. Bu bиzиm tяbrиzlи Teymuru gцrerey O<br />
bиlя danышer:<br />
"Sиz gяlmишdццццz, bиz bиlmяduuuuux daduuuш!"<br />
Яrdяbиllиnиn gцlmяkdяn geчиndиyиnи gюrяn Teymur,<br />
gцlmяyя baшlamaq иstяdиyиndя,<br />
- Bя sяn nяyя gцlmerey - gцlяrяk, Teymura deyиr.<br />
Maшыnlarыn tцstцsцndяn ac qarnыnы doyuran o, sцrцcц,<br />
Teymur gцlцrlяr. Saьdan-soldan geчяn otomobиllяrя,<br />
dцdцklяrиnя aldыrmadan danышmaьa qыzышmышlar!<br />
- Duy, duy gюyцm! Sяn dя mыnы bиlиrsяn:<br />
"Иffяt xala, aьa Mяhяyyяmиn цtц dцkanыna gиrdиyиndя,<br />
Fяrzиn paltar цtцlяmяkdяymиш. Aьa Mяhяyyяm dя yuxarda<br />
tиkиш tиkиrmиш. Fяrzиn Иffяt xalanыn qapыdan gиrdиyиnи<br />
gюrяr-gюrmяz, "Sяlam Иffяt xaya!" demяdяn:<br />
- Иfяt xaya, Cыyыьыn vaysa, vey mяhяyyяm tиhsиn! -<br />
deyиb, цzцnц yuxarыya tutaraq:<br />
- Mяhяyyяm, Mяhяyyяm, Иffяt xayam gяydи! Gюy<br />
cиyиьи vaydы, al tиh! - sюylяdиyиndя, Иffяt xala, юz-юzцnя,<br />
dцшцnяrяk:<br />
- Vay dяdяm vay! Poxu чыxdы! - deyя, dцkandan qaчmыш.<br />
Sonralar bиr gцn o, Иffяt xanыmы Иnqиlabdakы чadыralы qяhbяlяrиnяn<br />
gюrdцyцnц sюylяmишdи!"<br />
Onlar gцlmяkdяn geчиnиrlяr. Teymur kцчяlяrиn baшыnda<br />
yazыlan adlarы oxumaq цчцn gюzyaшlarыnы яlиnиn dalыyla sиlиr!<br />
Dar bиr kцчяnиn saьыnda, sцrцcцnцn durmasыnы sюylяyяn<br />
Teymur, яlиnи cebиnя uzadmaq иstяdиyиndя o, pul cцzdanыndan<br />
bиr beшyцzlцk чыxarыb, sцrцcцyя uzadыr:<br />
- Buyurun bяy! Sиzиnяn tanыш olmaьыma чox sevиndиm<br />
ey.<br />
- Mяn dя чox sevиndиm ey!<br />
Teymur яlиnи cebиndяn чыxarыb, qapы dяstяsиnя<br />
yapышdыqdan sonra:<br />
- Yetишdux aьa, saь olasыz! чox saь olasыz! - deyиr. Sцrцcц<br />
yana park etdиkdяn sonra, onlar enиb, dar kцчяyя gиrиrlяr.<br />
Barmaьыyla Teymur bиr qapыnы gюstяrяrяk:<br />
- Mяlяkя xanыm da burada oturar. - sюylяyиr.<br />
- Burada tяkmи yaшayыr<br />
- Onun daha bиr kяsи qalmadы kи! - deyиb, qapыnы tыqlayыr<br />
Teymur.<br />
Teymurun arxasыnda юzцnц gиzlяtmяyя чalышan o,<br />
цrяyиnиn dюyцnmяsиnи eшиdиr. Qapы aчыlmadan, onun чяkиb,<br />
getmяsиnи иstяyиr. Sюylяmяyя ancaq utanыr. Teymur bиr<br />
daha qapыnы чalыr.<br />
- Иstяrsяn... sяn... get...<br />
Qapы aчыlыr.<br />
12<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
- Sяlam xanыm! Kefиz necяdи - deyя, salamыnыn cavabыnы<br />
almadan, bиr suч ишlяmишcяsиnя:<br />
- Hяlя юzцmnяn bиr qonaq da gяtиrmишяm! Bяьиш...<br />
- Xoш gяldиnиz! Buyurun! - gцlяrяk, onlarыn gяldиyиnи<br />
bиlиrmишcяsиnя, qonaьыn kиm olduьunu belя sormadan,<br />
buyur edиr.<br />
Чaш-baш qalan Teymur, ona yol aчmaq цчцn, yana<br />
чяkиlиr. O salam verиb, vermяdиyиnи ayыrt edяbиlmяdяn,<br />
qapыdan necя ичяrи gиrmяsиnя чaшыrыr. цzцnц, qapыnы юrtmяk<br />
цzяrя olan Mяlяkяyя tutan Teymurun danышыqlarыnы yaxчы<br />
eшиdяbиlmяyиr.<br />
Иndи o, baшыnы yerя tиkmиш. Onu qaldыrmaqla yuxudan<br />
ayыlacaьыna ыnanыr sankы. Qapыnыn qapanыш sяsиndяn ayыlыr.<br />
Teymur saьollaшыb, getmиш. Mяlяkяnиn gюzцnя, qaшlarыna,<br />
цzцnя, bяnиzиnя, dюшцnя, gюbяyиnя... baxmaq иstяyиr.<br />
Baшarabиlmяyиr ancaq. Gюzlяrиnи ayaqlarыna tиkиb,<br />
yerиndяn tяrpяnяmmяyиr. Яllяrиnиn иkи aьыr yцk olduьunu<br />
duyur. Necя olub olacaьыna чaшmыш. Tяkcя gюzlяrиnи qыmыldada<br />
bиlиr. Mяlяkяnиn arxasыndakы baьчanыn чичяklяrиnи<br />
saymaьa чalышdыьыnы anladыьыnda, dodaqlarы gцlцmsяnиr.<br />
Vargцcцn toplayыb, чичяklяrdяn gюzцnц alыr. Baшыnы<br />
qaldыrыr. Ansыzыn gюzlяrи Mяlяkяnиn gюzlяrиnя чarpыr. Bиr<br />
qыrpыmmы Deyиl! Gюzlяrи zamansыzlыьa чarpыr. Qaчыrdыr<br />
baxышыnы Mяlяkяnиn baxышыndakы zamansыzlыqdan.<br />
- Xoш gяldиn! - deyиr Mяlяkя.<br />
"Xoш gюrdцm!" deyяcяyиnя, Mяlяkяnиn dodaqlarыna<br />
baxыr. Nя bиr qan damlasы gюzlяrиndяn dodaqlarыna doьru<br />
axmaqda, nя dя dodaqlarыndan damlalar яngиnя doьru<br />
sцzцlmяkdяdиrlяr.<br />
Mяlяkя pиllяlяrя doьru yerиyяrяk:<br />
- Sяnя dя bиr чичяk яkmишdиm. Sяnиn юldцyцnц sanmышdыm<br />
- sюylяyиr gцlяrяk.<br />
- ...<br />
Mяlяkя pиllяlяrи чыxыb qapыnыn юnцndя onu gюzlяrcяsиnя,<br />
durur. O иsя, ayaqlarыnы tяrpяdяbиlmяyиr.<br />
Saьыndakы havыza baxыr. Иkи qыrmыzы, bиr ala balыq aьыzlarыnы<br />
чюmчяlяdя-чюmчяlяdя havыz suyunu яmиrlяr. Mяlяkяnиn<br />
qapыdan otaьa gиrdиyиnи, bиr an gюzцnц balыqlarыn aьzыndan<br />
alыb, baшыnы qaldыrdыьыnda gюrцr. Dяrиn bиr nяfяs alыr.<br />
Baьчaya baxыr. Gюy, qыrmыzы, aчыq qыrmыzы чичяklяrи saymaьыnыn<br />
sяbяbиnи anlayabиlmяyиr. Dюnцb havыz baшыna<br />
gedиr. Suyu aчыb sяrиnlяшяndяn sonra, avыclarыnы dolduraraq,<br />
цzцnя чыrpdыrыr. boьazыnы ыsladыr. Qulaqlarыnыn ardыnы<br />
ыslaq barmaqlarыyla sыьayыr. "Deyиl! Yuxu deyиl! Ayыьam!<br />
Mяlяkяnиn evиndяyяm! On addыmlыьыndayam onun! Beш<br />
qaldыrыm, bиr qapы... Mяynяшиm!" - deyя, ayaqlarы<br />
юzюzцndяn чюzцlцr. Pиllяlяrя doьru yerиyиr. Pиllяlяrи чыxыr.<br />
Otaьa gиrиr. Ayaqda, ayaqlarыnыn xalчaya yapышdыьыnы<br />
duyur. Otaq qapыsыnыn qarшыsыnda Mяlяkя baьdaш baьlayыb<br />
sиgaret чяkиr.<br />
"Belяsиnя susub onunla danышmazsam, acыqlandыraram<br />
onu. - dцшцnяrяk, qыfыllanmыш dиlиnи aчmaьa чalышыr.<br />
- Чox acы чяkdиn! ...Demя ...<br />
- Acыmы O nяdиr Acыmы dedиn Buyur otur otdaш<br />
sevgиlиm! Acы bиr чeшиt daddыr! Чяkdиyиm acыdanmы danышmaьa<br />
gяlmишsяn - ucadan gцlяrяk, "Gцlmяyи unudmaq<br />
acыsыnыn dadыnы duydunmu heч<br />
O, cavab vermяdяn, юnцndя oturur. Mяmmяdlя<br />
Teymurun gцlцшlяrи qulaьыnda qыncышыr. Otaqdakы susquntu<br />
boьazыnы sыxыr. Bиr шeylяr sюylяmяk иstяyиr. Beynи bom-boшdur<br />
sankы! Nя deyяcяyиnи belя bиlmяyиr. Dцшцnmяyя<br />
чalышыr. Dцшцnmяyя baшarmadыьыnы belя, anlamayыr daha!<br />
Barmaqlarыyla oynayыr. Mяlяkяnиn ona baxdыьыnы duyduьunda,<br />
baшыnы qaldыrыb, ona baxmadan, gюzцnц xalчa<br />
цstцndяn sцrцtdяyяrяk, Mяlяkяnиn sol яlиnя baxыr gиzlиcя.<br />
Mяlяkяnиn иncя uzun barmaqlarы, kюvrяk dыrnaqlarы, яlиnиn<br />
dalыndakы иncяcиk damarcыqlarы, onun ичиndя yenи duyьular<br />
oluшdurur. Susquntu beynиnя cыrmaq чяkиr. Quшq olmuшcasыna<br />
partlamaqda olduьundan, qorxuya bцrцnцr.<br />
Ansыzыn:<br />
- Sяnиn цчцn gяldиm! -deyиr<br />
- Deyиl! Sяn gяlmяdиn! Kяndova kюhlяnlяrиndя sяnя<br />
yedиrdиyиm Aшыq Quyu otlarы, baьышladыьыm Gюy bиtиyи sяnи<br />
Mяynяшиnlя dюllяшmяyя gяtиrdи!<br />
O, Mяlяkяnиn sюzlяrиnи dиnlяmяyиrmишcяsиnя, ansыzыn<br />
gюzlяrиnи onun яlиndяn qoluna, иllяr boyu daranmamыш,<br />
dolaшыq saчlarыna zиllяyиr. Mяlяkя, bцyцcц bиr ыlan baxышы<br />
kиmи, onun baxышыnы avlayыb, чяkиr gюzцnцn dиbиnя. O,<br />
gюzlяrиnи qurtarmaьa dиrяnsя dя, qurtarabиlmяyиr.<br />
Mяlяkяnиn gюzlяrиndя gюzlяrиnиn quyulaшmasыnы, boyalanmasыnы,<br />
qaradan aчыq mora, mordan tutqun yaшыla, gюyя<br />
чюndцyцnц, цzяrcяsиnя gюrцr! Yerчяkиmиnиn юtяsиndя<br />
цzmяkdя olduьunu ayыrt edяbиlиr artыq. Orada o, nя<br />
dцшцnя, nя danышabиlиr!<br />
Mяlяkя иsя, danышыr, baьыrыr, gцlцr, aьlayыr, acыqla yolur<br />
onun saчlarыnы. Quyulaшmыш gюm-gюy gюzlяrи, bиrdяn-bиrя<br />
ышыqlanыr...<br />
O, ышыq ичrя иndи, bиr qapыya doьru цzmяkdя olduьunu<br />
gюrяbиlиr! Yataq otaьыnda gюrdцyц Mяlяkя, saь яlиnи ona<br />
doьru sцzцldцrцb onun gюzlяrиnи qaralamaьa чalышыr. O,<br />
qollarыnы gяrиb Mяlяkяyя doьru fыrlanmaq иstяyиr.<br />
Baьыrmaq иstяdиyиndя, baьыrtыsыndan ayыlacaьыna qorxur.<br />
Gюzц Mяlяkяnиn qыrmыzыlaшыr, gюylяшиr! O, gяrиlmиш яllяrlя<br />
oturduьu yerdяn юzцnц Mяlяkяyя doьru yцngцlcяsиnя<br />
qalxar sanыr. Яllяrиnи onun яllяrиndя иstяyиr. Bиr tяrpяnишlя<br />
qarшыsыnda oturan Mяlяkяyя doьru sычrayыr. Boynuna<br />
sarыlыr. Yanaqlarыnы, boynunu, dodaьыnы, kиprиklяrиnи<br />
dяlиcяsиnя yalayыr...<br />
Чыrыm-чыlpaq gюvdяsиnи, vargцcцylя sыxыr gюvdяsиnя!<br />
Яlиylя gюbяyиnи ovuшdurur. Qыvrыlыb dюшlяrиnи aьzыna alыb<br />
яmиr...! Qan-tяr ичrя hovuzda balыqlarla цzяrcяsиnя,<br />
dишlяшя-gцlяшя uчuшurlar...!<br />
O, nяfяslяrиnиn xыrыltыsыnы eшиtdиkdя, ayыlыr. Mяlяkяnиn<br />
gюzlяrиnя baxыr. Pыrыl-pыrыl parlayan baxышlarыnыn ичиndя<br />
uчmaьыnы gюrцr. Mяlяkя kиrpиk чalmadan, cцrц barmaьыyla<br />
onun qaшыndan sцzцlяn tяrlяrи иncяdяn sиlяrяk, onu<br />
юzцnя doьru чяkиb, gюzlяrиnи юpцr. Gюzlяrи onun yuxudan<br />
ayыlarcasыna, kиprиklяrи иncяdяn чыrpыnыr. Gюzlяrиnиn uчurtmatяk<br />
gюylяrdя цzmяyиnи sanыr. Kиprиklяrи иncяcиk<br />
qamaшыr. Mяlяkяnиn sяsиnи ancaq, daha eшиdяbиlиr:<br />
- Yaxыnlaшma mяnя! Al! Sяnиn olsun! Onu qoru! Sяnиn<br />
dюlяkчяnи mяn, uшaqlыьыmda bюyцdяcяyяm! Arxayыn ol<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 13
М<br />
А<br />
М<br />
otdaш sevgиlиm! Darыxma! Doьulacaьыnы gюrmяsяn<br />
dя, eшиdяcяksяn gцlцm!<br />
Dяrиn bиr yuxudan ayыlmaьыnы dиlяmяdиyи цчцn,<br />
Mяlяkяnиn sюzцnц kяsиb, чыьыrыr...<br />
Onun чыьыrtыsы, иncя иtи bиr ьыьыlыш tona<br />
А чюnяrяk, qulaьыndan beyиn damarlarыna<br />
toxunur. Onlarы tиtrяшdиrиb qыьыlcыm чaxdыrar-чaxdыrmaz,<br />
oturqacыndan yыxыlыr! Bиlgиsayar monиtorunun<br />
Ъ ышыьы gюzlяrиnи yaxmыш sankы! Gюzlяrи sыzlayыr!<br />
Yыxыldыьы yerdяn eшиyя baxыr. Yer sюkцlmяkdяdиr.<br />
Gцnяш, azqala doьacaqdыr!<br />
Ч<br />
O:<br />
- "Ax!" - deyя yerdяn qalxыb, bиlgиsayarыn юnцndя<br />
durur.<br />
Mиzиn цstцndяn шarabыnы gюtцrцb baшыna чяkиr!<br />
Sonra шцшяnи mиzиn цstцnя qoyub, gюzlяrиnи yumur.<br />
Шapbadan onu qamrayыb kablolarыnы elektиrиk axыmыndan<br />
чюzmяyи dцшцnmяdяn, qaldыrыb pяncяrяdan aшaьыya atыr.<br />
Dяrиn bиr nяfяs almaq иstяdиyиndя, юskцrцklяr boьazыnы<br />
иncиdиr! Bиlgиsayar monиtorunun partlayышыndan, qonшular<br />
pяncяrяlяrиnи aчыb eшиyя baxыrlar...!<br />
O artыq, nя qыlacaьыnы bиlиr sankы! Balkon qapыsыnы<br />
qapadmadan, dюnцb bиlgиsayar mиzиndяn tцtцnцnц<br />
gюtцrцr. Bиr sиgaret eшиr. Qяynanaltыnы yeyяndяn sonra,<br />
alыш-verишя gedяcяyиnи dцшцnцr. Yoldaшы gцnbatana yaxыn<br />
Utrextdяn Kюlnя doьru hяrяkяt edяcяk. Bиr fиlm чяkmяk<br />
цчцn, Azяrbaycana uчacaq.<br />
Sиgaretиnи alышdыrыb pяncяrяyя baxыr. Baxa-baxa,<br />
13<br />
pяncяrя camыndakы turuncso gцnяbaxan чичяyиnиn kюlgяlяndиrяbиlmяdиyи<br />
ышыqlar ичrя dюnцr! Dюnцшmяlяr ичrя,<br />
saqqalыnda pendиr-чюrяk gиzlяdяn Sadыqla dяlиso<br />
Mяlяkяsиnи beynиnиn damarlarыnda dюnцшdцrцr. Onlarы,<br />
Nazlычayыnыn uшqunluьunda dюndяrя-dюnцшdцrя, bиr<br />
sarышыn qaplanыn юnцndя fыrlana-fыrlana oynayan qыzыn<br />
dишиlиk duyьusunu ичиnя yaydыrыr! Dюnцш sevиncи ичrя<br />
sиgaretиnиn tцstцsцnц cиyяrlяrиnя чяkиr! Meyxoшcasыna<br />
Pяncяrяdяn eшиyя baxыr. Ышыq eшиklя ышыklaшaraq, ичичlяшиr!<br />
Чяmяnlяrиn цstцndя bиlgиsayarыn paramparчalыьыnы<br />
gюrdцyцndя, bиlgиsayardan qurtulduьuna arxayыn olur!<br />
Azяrbaycanda чяkяcяklяrи Mamacчlarы gюzцnцn юnцndя<br />
oynaшdыrыb, dюnцшlяrиndя onlarы yaxalayыr. Onlarla dюnmяk<br />
иstяyиr.<br />
Yerиn sюkцlmяsи, gюzlяrиnи parladыr! Bиrdяn-bиrя telefon<br />
sяsиndяn hцrkцnцr! Otaьыn sol bucaьыnda, bala mиzиnиn<br />
цstцnя qoyduьu telefona baxыr. Heч eшиdmяdиyи bиr sяs<br />
eшиdиrcяsиnя, telefona yaxыnlaшыr:<br />
"Bu qara telefon hardan чыxdы" soruшur. Dыrыllayan<br />
telefon beynиnя aman vermяyиr. Sяsиnи kяsmяk цчцn dя<br />
olsa, яyиlяrяk, dяstяyиnи gюtцrцb qulaьыna yaxыnlaшdыrыr:<br />
- Hallo!... Hallo...! Ыch Weиss, dass du da bиst! Bиtte!<br />
Antworte bиtte! Wo warst du denn gesternnacht! Deиn<br />
Freund hat mиch angerufen! Pass auf gцlцm! Bevor du<br />
nach Azяrbaycan flиegst, muss du deиne bцrokratиscnen<br />
sachen erledиgen. Sonst... meиne Blцm...<br />
- Яlo!... Яlo...! Sяnиn orada olduьunu bиlиrяm! Lцtfяn!<br />
yanыt ver lцtfяn! Haradaydыn bя dцnяn gecя! Dostun mяnя<br />
zяng elяmишdи. Dиnlя mяnи gцlцm! Azяrbaycana uчmadan,<br />
kaьaz ишlяrиnи sяn baxmalыsan! Yoxsa...mяnиm gцlц...<br />
Dяstяyи yerиnя qoyaraq, baьlantыnы kяsиr.<br />
•<br />
Valи Gю z я t я n<br />
Алманийада йашайан чох юнямли бир йазарымыз<br />
1964-cц иlиn bиrиncи ayыnda Tцrk kючяrи,<br />
Шahsevяn bиr aиlяdя anadan doьulmuш, 1985-cи<br />
иldя Almanyaya yerlяшmишdиr. 1990dan ana<br />
dиlиndя yazmaьa baшlamышdыr. Valиnиn ana<br />
dиlиmиzdя иlk kиtabы 1992-dя "Dяyиrman<br />
Kюlgяsи" Kюln шяhяrиndя yayыmlanmышdыr.<br />
Valи Gюzяtяnиn ясярляри sыrayla:<br />
1- Dяyиrman Kюlgяsи (Azяrbaycan иlя Tцrkиyя tцrkcяsиndя<br />
1992 Kюln Bayquш yayыmы)<br />
2- Qaraltыlar Mahnыsы (Шersяl dцzyazыlar, Latиn-яrяb яlиfbalarыyla,<br />
Bayquш Yayыmы 1992 Kюln)<br />
3- Bayquш 1 (Иncяsяnяt, Яdяbиyat dяrgиsи. Yaz 1993 Koeln<br />
Bayquш Yayыmlarы. Latиnlя Яrяb яlиfbasыnda 190 sяhиfя).<br />
4- Bayquш 2 (Yay 1993, Latиnlя Яrяb яlиfbasыnda, 172 sяhиfя)<br />
5- Bayquш 3 (Yaz 1994, Latиnlя Яrяb яlиfbasыnda, 262 sяhиfя)<br />
6- Tunqac (Dцzyazыlar) yayыnlanmamыш<br />
7- Barmaqиzи (Dцzyazыlar) yayыnlanmamыш<br />
8- Bиr Qucaq Ышыq (Seчmя шerlяr, 1995dя Gцney Azяrbaycanda<br />
яrяb яlиfbasыyla qaчaq yayыnlanmыш.)<br />
9- Gиzlи dюyцntцlяr (Seчmя dцzyazыlar. 1995dя Gцney<br />
Azяrbaycanda яrяb яlиfbasыyla qaчaq yayыnlanmыш.)<br />
10- Bиr Balaca Hя (Шer, Gиtar, Saz)<br />
11- Sиzlяrя (Шerlяr. Bayquш yayыnlarы. Yay 1996 Koeln- Latиn-<br />
Яrяb яlиfbalarыyla)<br />
12- Hя (6 шer kиtabыmdan seчmяlяr. 167 шer. Yenи dцnya Yayыn<br />
evи. 1997 Gцney Azяrbaycanda yayыnlanmыш. Яrяb яlиfbasыyla)<br />
ЫSBN: 964-91427-6-2<br />
13- Yenи Dalьa Sonrasы (97-98 Шerlяrи. 114 Шer) yayыnlanmamыш<br />
14- Azяrbaycan Odlar Yurdu (Sяnяtsяl-bяlgяsяl, 55 Dяqиqяlиk<br />
bиr fиlm. Yay 1998. Quzey Az.dan... Holandanыn иkи шяhяrиndя<br />
yayыnlanmыш)<br />
15- Dцш+ Sяn+ Heч (Yenи Dalьa Sonrasыndan seчиlmиш 21<br />
Dяqиqяlиk чalьыsayar aracыlыьыyla bяstяlяnmиш. CDyя qayыt)<br />
16- Mamacч (13 bюlцmdяn oluшan Bиr Roman.)<br />
17- Sяrgи (2000 иlиndяkи Sяnяt sяrgиmиn Vиdeo fиlmи)<br />
18- Bиr Шaka (38 Шer, Tцrkcя-Almanca dиllи шerlяr: Sяrgи<br />
Sonuclarы ) yayыnlanmamыш.<br />
19- SonDЮkцM (Qarышыq 61 Шer) yayыnlanmamыш.<br />
20- ШЯN ШиИR FЯLsяFЯ dИLИ mи yayыnlanmamыш.<br />
21- Yumurta (uшaq юykцsц- Az.tr. Almanca) yayыnlanmamыш.<br />
22- Doqquzlar (Yepyenи шerlяr) yayыnlanmamыш.<br />
23- Mяcиm (шersяlyazыlar) yayыnlanmamыш.<br />
24- Koelnde "YepYenи bиr sяrgи" adlы resиm sяrgиsи (05.06.04dяn<br />
20.07.04dяcяn)<br />
25- www.dalgam.com<br />
26- AyAz<br />
27- Q. Q. bичиmlяr<br />
28 -Almanca: http://sudamen.blogspot.com<br />
14<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"Taxt-taca yиyяlяnmяyя hazыrlaшan<br />
vяlияhdя 29 yaшыna qяdяr sяfeh vя xoшbяxt<br />
uшaq hяyatы sцrmяyя иcazя verяn иmperиya,<br />
tяbии kи, daьиlmaьa, yoxa чыxmaьa mяhkum иdи."<br />
"Ey mяьlub olmuшlar! Ey<br />
alчaldыlmышlar!<br />
Ey lяnяtlяnmишlяr! Ey unudulmuшlar!<br />
Ey heчnя olanlar! Qorxmayыn,<br />
heч kиm юzц ola bиlmяz, heч kиm!<br />
Hяmчиnиn krallar, xoшbяxt padшahlar,<br />
mяhшur adamlar, kиnoulduzlar,<br />
yerlяrиndя olmaq иstяdиyиnиz zяngиnlяr.<br />
Onlardan xиlas olun! Onlar yox olan kиmи<br />
sиzя "sиrr" kиmи tяqdиm etdиklяrиnи tapacaqsыnыz.<br />
Юldцrцn onlarы! Юz sиrrlяrиnиzи yaradыn,<br />
юz tapmacalarыnыzы tapыn!"<br />
O.Pamuk. "Qara kиtab"<br />
Иlahя Ucaruh<br />
T Ц RKЦ N QARA KИ TABЫ<br />
"Юzbяk,<br />
tцrkmяn,<br />
azяr,<br />
qazax -<br />
hamыsы bиr soydur..."<br />
Tцrk mahnыsыndan<br />
Бяшяrиyyяtиn "rяnglи" kиtablarы az deyиl,<br />
mяsяlяn, "Qыrmыzы Kиtab", "Yaшыl<br />
Kиtab", "Sarы Kиtab", "Aь Kиtab",<br />
"Tцrkцn Qыzыl Kиtabы" vя s.<br />
Sadaladыqlarыmdan bиrиncи цч kиtab qяdиm<br />
xяzяr-yяhudи tarиxи яlaqяlяrиndяn gedиr<br />
(bax: M. Pavич "Xяzяr sюzlцyц"). 1939-cu<br />
иldя mцstяqиl Fяlяstиn dюvlяtиnиn yaradыlmasы<br />
mяsяlяsи иlя baьlы "Aь kиtab" adlы<br />
sяnяd ortaya чыxmышdы. "Tцrkun Qыzыl<br />
Kиtabы" tцrklяrиn qяdиm tarиxdя yaratdыьы<br />
dюvlяtlяr, иmperиyalar, hяmчиnиn tцrk<br />
xaqanlarы Gцntяkиn, Tonyиkuk, Иltereш,<br />
Hun sяrkяrdяsи Atиlla, Mete, Чиngиz xan,<br />
Яmиr Teymur, Batu Xan, Toьrul Xan kиmи<br />
шяxsиyyяtlяrиn tarиxdяkи fяalиyyяtlяrи haqdadыr.<br />
"Qara kиtab" иsя "at чapыb, qыlыnc<br />
oynadыb, ad qazanan" bu шяxsиyяtlяrиn elobalarыnыn<br />
aqиbяtиndяndиr.<br />
Mцasиr tцrk яdяbиyyatиnиn яn mцbahиsяlи vя populyar<br />
яsяrи sayыlan "Qara kиtab", 90-cы иllяrиn яvvяllяrиndя Qяrb<br />
яdяbи dцnyasыnыn kяшfи sayыlan tцrk yazarы Orxan Pamukun<br />
4-cц romanыdыr. Mцrяkkяb, qarma-qarышыq, eynи zamanda<br />
dяbdяbяlи yazи tяrzиnя malиk olan bu яsяrdя yazar,<br />
erudиsиyasыnы nцmayиш etmяklя bяrabяr Avropa oxucusunun<br />
яksяrиyyяtиnя tanыш olmayan bиr sыra tarиxи faktlar<br />
цzяrиndя, юzцnцn etиrafыna gюrя, "yцksяk sяslя dцшцnцr."<br />
Mцsahиbяlяrиnиn bиrиndя Pamuk, "...Sиzи иntellektual,<br />
чoxplanlы, keyfиyyяtlи яdяbиyyat maraqlandыrыrsa, "Qara<br />
kиtab"ы oxuyun",-sюylяmишdи. Яsяrиnиn adыnы nиyя "Qara<br />
kиtab" qoymasы иlя baьlы suala, bunun яsla sяbяbиnи<br />
bиlmяdиyиnи demишdи. Onun sюzlяrиnя gюrя, "kиtabыn hazыr<br />
olmasыna baxmayaraq, adы mцяyyяn deyиlmиш vя xanыmы иlя<br />
sюhbяtdя bu ad tяsadцfяn ortaya чыxmышdыr." Lakиn bu<br />
kиtabыn adыnыn tяsadцfи qoyulmasыna иnanmaq, mяncя,<br />
avamlыq olardы.<br />
"Qara kиtab"da mцxtяlиf aшkar vя gиzlи, sяtиraltы vя<br />
sяtиrцstц qatlarыn bиr-bиrиnя dolaшdыrыlmasы, qarышmasы,<br />
lakиn яsяrя xяlяl gяtиrmяmяsи, яksиnя яsas иdeyaya xиdmяt<br />
etmяsи sяbяbиylя bяzи tяnqиdчиlяr Orxan Pamuku "yazычыsиmfonиst",<br />
"bюyцk forma ustasы", яsяrиnи<br />
иsя "roman-xartиya", "roman-sиvиlиzasиya"<br />
adlandыrmышlar.<br />
Иlk юncя O.Pamukun "Mяnиm Adыm<br />
Qыrmыzы", "Qar" romanlarы kиmи "Qara<br />
kиtab"ыn da Rюyaya иthaf edиldиyиnя<br />
dиqqяtиnиzи yюnяltmяk иstяrdиm. Kиmdиr<br />
Rюyaц Vя ya nяdиr bu Rюyaц Bunun cavabыnы<br />
anladыьыm qяdяr sonda verяcяyяm...<br />
Mцяllиfиn baшqa mяhшur romanlarы<br />
kиmи, "Qara kиtab"da da vяtяnиnя, keчmиш<br />
tarиxиnя, иslama qarшы neqatиv baxыш vardыr.<br />
Nяdяndиr bu mцnasиbяtц "Gцldцrяnиn<br />
yanыna yox, aьladanыn yanыna get"<br />
Azяrbaycan atalar sюzцnц yada salыb,<br />
yazarыn bu antиpatиya sяbяblяrиnиn,<br />
motиvlяrиnиn bяzи uclarыndan tutmaьa<br />
чalышaq.<br />
"Qara kиtab" dцnyada иlk uьurlu tцrk detektиvи kиmи<br />
tanыnmaqdadыr. Yoxa чыxmыш sevиmlи hяyat yoldaшы Rюyanы<br />
axtaran Qalиb, Иstanbulda axtarышlara baшlayыr. Bu<br />
axtarышlarыn hяr epиzodu mяtnиn яlvan sцjetиnя yenи<br />
naxышlarla toxunulur: sufи alиmanя poezиyasыnыn чoxsaylы<br />
alleqorиk metaforalarы, dиnsиzlиk, kafиrlиk motиvlяrи, hцrufи<br />
fиrqяsи vя bяktaшиlяr qardaшlыьы, sufи fяlsяfяsи, dюvlяt<br />
чevrиlишlяrи, Шяrq-Qяrb problemlяrи vя s. Mцяllиf, иrfantяsяvvцf<br />
gюrцшlяrиnя bяlяd olmadыьыnы, bunlarы ancaq<br />
ruhuyla yaшadыьыnы, hиss etdиyиnи vurьulamышdы.<br />
Roman, hekayя ичиndя hekayя цsulu иlя yazыlыb.<br />
Qatlarыnыn чoxluьu яsяrя mцxtяlиf sяpkиlи faktlarыn daшыnыlmasыndan<br />
иrяlи gяlиr. Professиonal jurnalиst Pamuk иnformasиyanы<br />
sevиr, bunun hamыsыnыn mяna vя dяyяrиnиn<br />
olduьunu sюylяyиr. Mяtnlяrиn яlaqя tиplяrи -- иntertekst,<br />
paratekst, metatekst, hиpertekst, arxиtekstuallыq, Pamuk<br />
yaradыcыlыьыnda genиш realиzя edиlиr. M. Hotdиnerя gюrя,<br />
"mяhz иntertekstlя tяmas prosesиndя mцasиr mяdяnиyyяt<br />
цчцn dяyяrи devalvasиyaya uьramыш, konnotasиyalarыn,<br />
baшlanьыcы иtиrиlmиш mяnalarыn mяdяnи qavrama reaktuallaшdыrmasы,<br />
yяnи "иtиrиlmиш mяnalarыn tяzяdяn kяшfи" иmkanы<br />
aчыlыr."<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 15
"Mиstиka vя panteиzm иlя dolu dцnyada яsas<br />
yarasalar, qыzыlgцl suyu vя nяшяdиr, иtmиш sevgиlи иsя яsas<br />
deyиl ..."<br />
"Yolgetmя gedиlяn sяmtdяn daha юnяmlи иdи"<br />
"Oxucu kцtlяsиnя hansыsa bиr иdeyanы tяlqиn etmяk<br />
иstяyяn yazычы gяrяk яsrlяr boyu Qara dяnиzиn dиbиndя<br />
yatan fяlakяtя uьramыш gяmи qalыqlarыnы suyun цzцnя<br />
qaldыrma kиmи, onu oxucu yaddaшыnыn dяrиnlиklяrиndяn<br />
чыxarda". O.Pamuk da tцrk tarиxиndя tяsadцfяn vя ya qяsdяn<br />
dиqqяtdяn kяnarda qalan, яksяrиyyяtиn romantиk<br />
иdealиzяyя bцrцdцyц faktlarы цzя чыxarыr, tяhlиl edиr.<br />
Иslamdan qopub, qeyrи-ortodoksal olmuш, sonra yenя<br />
dя иslama qayыdan, ortodoksallaшan tяzadlы panteиzmи,<br />
tяsяvvцfц tяnqиd edяnlяrиn sыrasыnda duran O.Pamuk da<br />
gюrцnmяkdяdиr. Avropanыn Иntиbah vя Aydыnlanma<br />
чaьlarыnыn mцtяfяkkиrlяrиndяn fяrqlи olaraq, cяmиyyяtи<br />
dяyишmяk, xиlas etmяk planlarыndan mяhrum olan sufиlяr,<br />
sиyasи fяlsяfя vя hцquq sиstemlяrи ortaya qoymadыlar.<br />
Tяsяvvцf sayяsиndя иslam Шяrqиndя gцclц fяrdlяr yetишsя<br />
dя, цmumиyyяtdя иslam dцnyasы иnkишaf etmяdи. Tяsяvvцf<br />
bцtцn toplumu dяyишdиrяcяk vя gяlишdиrяcяk zehnиyyяt<br />
yarada bиlmяdи vя hцquq planыnda fиqh (яnяnяvи иslam<br />
hцququ) sиstemиnя yuvarlandыlar. Bu hяqиqяtи daha parlaq<br />
nцmayиш etmяk цчцn mцяllиf, Иslam vя tяsяvvцf fиkrиnиn<br />
zиrvяsи sayыlan Mevlanя Cяlalяddиn Rumиnиn hяyatыndan<br />
bяzи qяrиbя faktlara цz tutur: "23 oktyabr 1244-cц иldя иlk<br />
gюrцшdяn sonra Mevlana Cяlalяddиn Rumи vя Шяms<br />
Tяbrиzи mяdrяsяdя dцz 6 ay tяk qalыblar, bиr dяfя dя olsun<br />
oradan чыxmayыblar... Шяms Tяbrиzиnиn mцяmmalы yoxa<br />
чыxmasыndan sonra axtarышlardan yorulan Mevlana bиr gцn<br />
"Sяn demя mяn - oyam! Onda nиyя mяn onu axtarыramц"-<br />
deyиr... Шяms Tяbrиzиdяn sonra Mevlanя чox adи bиr<br />
zяrgяrlя yaxыnlыq edиr. Иkиncи "yaxыn dost" юlяndяn sonra<br />
onun yerиnи elя yenя adи bиr adam tutur... Bu fakt<br />
Mevlanяnиn юz mяnяvи halыna ишarя edиr, bцtцn araшdыrmaчыlarыn<br />
sцbut elяmяyя чalышdыьы Tяbrиzlи Шяmsиn gцclц<br />
tяsиrиnиn gюstяrиcиsи deyиl... Шяms Tяbrиzиnи юldцrmяyи<br />
Mevlanяnиn юzц яmr edиb... Bu юlцmdяn яn чox Mevlanя<br />
qazanыrdы: sыravи hacыlar cяrgяsиndяn bюyцk mиstиk шaиrlяr<br />
dяstяsиnя dцшцr, demяlи, bu юlцmц яn чox o arzulaya<br />
bиlяrdи... Mиstиka vя panteиzm иlя dolu dцnyada яsas<br />
yarasalar, qыzыlgцl suyu vя nяшяdиr, иtmиш sevgиlи иsя яsas<br />
deyиl. ... Axtarыш vя mяqsяdя doьru hяrяkяt, sevgиlиnиn<br />
tapиlmasыndan daha vacиb иdи..." - bu qяnaяtя, romanda<br />
jurnalиst araшdыrmasы yapan Cяlal gяlиb чыxыr. Lakиn qeyrиpopulyar<br />
mцnasиbяtиnя vя "bюyцk dиn xadиmи Mevlanяnи<br />
tяhqиr etdиyиnя gюrя" Cяlal, mяktяb mцяllиmи tяrяfиndяn<br />
kцчяdя gцllяlяnиr. Fиkиr verяk - mяktяb mцяllиmи<br />
tяrяfиndяn. Zahиrяn sekular, lakиn mahиyyяtcя mцsяlman<br />
юlkяsи olan Tцrkиyyяdя mцяllиmиn hяtta aqressиv fanatиklиk<br />
nцmayиш etdиrmяsи savadsыz qara camaatыn hansы psиxolojи<br />
sяvиyyяdя olmasыndan xяbяr verиr. Иslamыn ruh zиrvяsи<br />
sayыlan sufиlиkdя axtarыш, axtardыьыnы tapmaqdan, yol getmя<br />
иsя gedиlяn sяmtdяn daha юnяmlи olduьundan, tarиx boyu<br />
mцsяlman dцnyasыnыn иrяlиlяmяmяsиnя, bяшяrиyyяtя yenи<br />
tюhfя verя bиlmяmяsиnя vя, demяlи, gerиlиyиn parlaq<br />
rяmzиnя dюnцшmяsиnя xиdmяt etmишdи. Axtarыш mяqsяdя<br />
dюnяndя, proses nяtиcяdяn vacиb olanda, cяmиyyяt yerиndя<br />
saymaqda qalar, praqmatиzmиn чatышmazlыьыndan mиllяt<br />
dя, dюvlяt dя иtиrяr, qazanmaz...<br />
"Gюrцnцr kи, sиfяtlяrиmиzя mяna vermяk цчцn<br />
yenи sиstem yaratmaq, yenи цsul kяшf etmяk lazыmdыr..."<br />
"Hцrufиlяrиn sиrrи, varlыьыn mahиyyяtиnи иfadя edиrdи."<br />
Hцrufиlяrиn peyьяmbяrи, Quranыn gюrцnяn hяqиqи<br />
mяnasыna yox, gюrцnmяyяn sиrlи mяnasыna иnandыьыna gюrя<br />
юldцrцlяn Fяzlullah Nяиmи vя onun davamчыsы, etиqadыna<br />
gюrя dиrи-dиrи dяrиsи soyulan hцrufи шaиr Nяsиmи fяlsяfяsиndяn<br />
яtraflы sюz aчan Pamuk bunu, Mevlanяyя шцbhяlяrlя<br />
dolu mцnasиbяtdяn fяrqlи olaraq, bюyцk hюrmяt,<br />
sиmpatи vя юnяm vermяklя edиbdиr: "Hцrufиlяrиn Tanrыnыn<br />
иnsan sиfяtиndя tяzahцr etmяsи иnancыna layиqlи qиymяt<br />
verиlmяmяsи, bu tяlиmиn unudulmasы, sиfяtlяrиmиzdя<br />
mяnanыn, dцnyada иsя sиrrиn иtmяsи demяkdиr... Иndи<br />
sиfяtlяrиmиz boшdur, onlarы яvvяlkи kиmи oxumaьa иmkan<br />
yoxdur, qaшlarыmыz, burnumuz, gюzlяrиmиz, baxышlarыmыz,<br />
sиfяtиmиzиn иfadяlяrи mяnasыzdыr... Dцnyanы sadя, bиrmяnalы,<br />
sиrsиz gюrяnlяr mяьlubиyyяtя, vя bunun qaчыnыlmaz<br />
nяtиcяsи olan kюlяlиyя mяhkumdurlar... Hцrufиlяrиn sиrrи,<br />
varlыьыn mahиyyяtиnи иfadя edиrdи." Sиvиlиzasиyanыn dцnya<br />
sиrrиnи unutmasыnы O.Pamuk, tяfяkkurцn яsaslarыndan<br />
mяhrum olma sayыr.<br />
Romanda hцrufиlиk иdeyalarыnы tяdrиcяn шишиrdяn yazar,<br />
иnanclarы fanatиkcя иfrata, absurda yuvarladanlara,<br />
bayaьыlaшdыranlara bиr mesaj yollayыr sankи. (Son zamanlar<br />
Amerиka yaxыnlыьыnda guya dяnиzlяrdя tutulan bяzи<br />
balыqlarыn, elяcя dя meшяlяrdяkи bяzи aьac yarpaqlarыnыn<br />
цstцndя tяbияtиn "яlи иlя" яrяb hяrflяrиlя "Allah" sюzц<br />
"yazыlmasы" haqda шayияlяr, sиyasи "xal" qazanmaq цчцn<br />
Qяrb юlkяlяrиnиn xцsusи qurumlarыnыn иslamчыlarыn<br />
mцhavиzяkarlыqlarыnы, vя, demяlи, fanatиklиklяrиnи, cahиllиklяrиnи<br />
artыrmaq mяqsяdиylя bu cцr "tяdqиqatlara", "oyunlara"<br />
яl atmalarы yenи kяшf deyиl...) Dиnи cяrяyanlarыn,<br />
иnanclarыn sиyasяtчиlяrиn яlиndя bиr nюv kцtlяшdиrиcи kцtlяvи<br />
sиlaha, vasиtяyя чevиrmяlяrи mцasиr dцnyada sakrallыq<br />
(mцqяddяslиk) anlayышыnыn иtиrиlmяsиnя, иdeyalarыn чюkmяsиnя,<br />
oьurlanmasыna gяtиrиb чыxarыr. Mцяllиfиn nяzяrиncя,<br />
bu, Шяrqиn Qяrbя uduzmasы anlamыna gяlmяkdяdиr:<br />
"Fяzllullah "Cavиdannamя"dя цstцюrtцlц yazmыш kи, Qяrb<br />
vя Шяrq arasыndakы toqquшma dюvrlяrи tяsadufи deyиl,<br />
qanuna uyьunluqdur. Bu toqquшmalarda hяmиn o tarиxи<br />
mяqamda dцnyanы sиrlяrlя vя иkиmяnalы tapmacalarla dolu<br />
gюrяn qalиb gяlиrdи."<br />
16<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"Bиr zamanlar bцtцn mюvcudluьun юzц шeиr иdи..."<br />
"Yuxunun yaxшы cяhяtlяrиndяn bиrи<br />
can atdыьыmыz иdealdan nя qяdяr uzaqda olduьumuzu<br />
unutmaьa иmkan verиr."<br />
"Oxшatdыqlarыnыn hamыsыnы юzцndя bиrlяшdиrяn bиr<br />
шяxsиyyяt" olduьunu etиraf edяn Pamuk, Dostoyevskи,<br />
Bredberи kиmи yazычы-mцtяfяkkиrlяrиn bиr fиkrиnи "Qar"da<br />
olduьu kиmи, "Qara kиtab" romanыna da daшыyыr,<br />
bяшяrиyyяtиn иlkиn, qяdиm чaьlarыnыn шяrtиlиklяrdяn,<br />
sцnииlиklяrdяn, чяrчиvяlяrdяn azad olmasыnы, цmumиyyяtlя<br />
bцtцn mюvcudluьun шeиr olduьunu vurьulayыr, o чaьlarыn<br />
gиzlи hяsrяtиnи чяkиr: "O dumanlы sяhяr чaьlarыnda yuxudan<br />
oyananlar yuxunu gerчяklиkdяn, poezиyanы hяyatdan,<br />
иnsanlarы adlarыndan ayыra bиlmиrdиlяr. O zamanlar hяyat<br />
vя tarиx o qяdяr hяqиqи иdи kи, hяyat nяdиr, tarиx nяdиr<br />
soruшmaq heч kиmиn aьlыna belя gяlmиrdи. Yuxular<br />
yaшanыlыrdы, hяyat yozulurdu. O zamanlar яtrafda olan hяr<br />
шey kиmи иnsanlarыn da sиfяtlяrи mяnalы иdи." (Burada Dяdя<br />
Qorqudun hяddи-buluьa чatmыш Alpan elиnиn gяnclяrиnя<br />
ad qoymasы yada dцшцr, o zamanlar ad hяr fяrdиn юzяl<br />
xцsusиyyяtlяrиnя gюrя, mяharяtиnя gюrя verиlиrdи,<br />
qazanыlыrdы, vя, demяk kи, Pamukun da qeyd etdиyи kиmи,<br />
иnsanlarы adlarыndan ayыrmaq olmurdu... )<br />
"Yuxularыn vя boшluьun rяngи qaradыr"<br />
"Юzц ola bиlmяyя qadиr olmayan xalqlar,<br />
юzцnц baшqa sиvиlиzasиyalara oxшadan sиvиlиzasиyalar,<br />
baшqalarыnыn tarиxи иlя kиfayяtlяnяn mиllяtlяr иflasa,<br />
nяslиn kяsиlmяsиnя vя unudulmaьa mяhkumdurlar...<br />
Skиflяr, kalmыklar, mиdиyalыlar юzlяrи olmaq<br />
иstяmяdиklяrиndяn yoxa чыxmышlar."<br />
"Hяyatda hяr шey olanlarыn tяkrarы, oxшatmasы, yansыlamasыdыr"<br />
deyяn yazar, tarиxиn, bяшяrиyyяtиn bиr yerdя saymasыna,<br />
иrяlиlяmяmяsиnя, yetkиnlяшmяmяsиnя vя bununla<br />
da belя taleиmиzиn heч dяyишmяmяsиnя ишarя edиr.<br />
Romanda vяlияhdиn naьыlы, tцrklяrиn шюhrяtlи иgиdlиklяrиndяn,<br />
"qыzыl чaьlarыndan" sonra "qara gцnlяrя" цz tutmalarыnыn,<br />
fяlakяtlяrя uьrama sяbяblяrиnи yada salыr,<br />
gяlяcяk aqиbяtиmиzdяn цstцюrtцlц xяbяr verиr: "Tarиx,<br />
nюvbя иlя dяyишиlяn eynи mяnalы dюvrlяrdяn иbarяtdиr, vя bu<br />
bиr aksиomadыr. Ona gюrя dя иndи bиz bяdbяxtlиklяr zolaьыna<br />
hazыr olmalыyыq, vя bu, dцz xoшbяxt hяyatыn sцrdцyц<br />
zaman qяdяr sцrяcяkdиr..."<br />
Osmanlы sultanlarыnыn hakиmиyyяt чяkишmяlяrи dяhшяtlи<br />
sяhnяlяrlя dolu olubdur. Yalnыz torpaqlarыnыn (vя demяlи,<br />
varиdatlarыnыn) artыrыlmasыnы dцшцnяn fatehlяr, padшahlыq<br />
taxtыna чыxar-чыxmaz, yerdя qalan qardaшlarыnы юldцrцr,<br />
sonra da etdиklяrиndяn яzab чяkdиklяrиndяn rahat yaшaya<br />
bиlmиr, dяlи olurdular. "Taxt-taca yиyяlяnmяyя hazыrlaшan,<br />
юz dюvlяtиnиn tarиxиnи bиlmяyя mяcbur olan hяr vяlияhd<br />
tarиx kиtablarыndan oxuya bиlяrdи kи, babalarыndan bиrи, ЫЫЫ<br />
Mehmed, padшah olduьunda, ичlяrиndя sцdяmяr kюrpяlяr<br />
dя olmaqla, 12 qardaшыnы юldцrtdцrmцшdц. Sonralar suиqяsd<br />
kиmи qяlяmя verиlяn boьulma, zяhяrlяnmя vя ya<br />
baшqa cцr qяtl gюzlяyяrяk yaшamaq dюzцlmяzdиr... Belя<br />
vяzиyyяtdя "mяn oyundan чыxыram" mяnasыnda olan dяlи<br />
olma, яlbяttя kи, taxta yиyяlяnmяyи gюzlяyяn (юlцmцnц<br />
gюzlяmяyя bяrabяr olan taxta yиyяlяnmяyи) vяlияhdlяr<br />
цчцn qurtulmanыn яn asan yolu иdи... "Dяlи olmaq"<br />
padшahыn xяbяrчиlяrиnиn nяzarяtиndяn, иntrиqaчы<br />
sиyasяtчиlяrиn qяsd vя tяlяlяrиndяn qurtulmaq anlamыnda<br />
иdи. "Dяlи olmaq", taxt-taca yиyяlяnmяk kиmи dюzцlmяz<br />
xяyallardan xиlas olmaq иdи... Иmperиya xяrиtяsиnя nяzяr<br />
salan hяr bиr padшah olmaq иstяyяn vяlияhd, bцtцn<br />
mяsulиyyяtи цzяrиnя gяtцrяcяyи vя иdarя edяcяyи torpaqlarыn<br />
nяhяng vя sonsuz olduьunu anlayыrdы. Gяlяcяk<br />
mяsulиyyяtиn mиqyasыnыn dяrkиndяn qorxmayan vяlияhd<br />
dяlи sayыlmaya bиlmяzdи..."<br />
Иmperator taxtыnы gюzlяyяnlяrdяn цчцncц olan vяlияhd<br />
Osman Cяlalяddиn Яfяndи, kиtablarыn kюmяyи иlя<br />
padшahlыьыn юhdяsиndяn daha yaxшы gяlя bиlяcяyиnи<br />
dцшцnцr, 6 иl dцnyanыn mяhшur kиtablarыnы oxuyur. Lakиn<br />
sonra 10 иl onlardan canыnы qurtarmaq иstяyиr, onlarla<br />
dюyцшцr. O, kиtablardakы sяslяrиn, fиkиrlяrиn vя hadиsяlяrиn<br />
yerиnя юz sяsиnи, fиkrиnи vя hadиsяlяrиnи qoymaq иstяyиr,<br />
dцшцnцr kи, "юzц ola bиlmяyя qadиr olmayan xalqlar, юzцnц<br />
baшqa sиvиlиzasиyalara oxшadan sиvиlиzasиyalar, baшqalarыnыn<br />
tarиxи иlя kиfayяtlяnяn mиllяtlяr иflasa, nяslиn kяsиlmяsиnя<br />
vя unudulmaьa mяhkumdurlar... Skиflяr, kalmыklar,<br />
mиdиyalыlar юzlяrи olmaq иstяmяdиklяrиndяn yoxa<br />
чыxmышlar." (Яrяblяшяn, farslaшan, ruslaшan, чиnlяшяn tцrklяrя<br />
dя aиddиr bu fиkиr...)<br />
Юzц olmaьыn mцmkцnlцyц vя ya qeyrи-mцmkцnlцyцnц<br />
dцшцnяn bu gяnc vя aьыllы vяlияhdиn yuxuda yatdыьы yerdя<br />
юlmяsи sиmvolиk mяna daшыmaqdadыr. Bu sиmvol, sekular<br />
dюvlяt olan (vяlияhdиn Volterи, Шopenhauerи vя s. Avropa<br />
mцяllиflяrиnи mцtalия etmяsи buna ишarяdиr) Tцrkиyyяnиn dя<br />
"yata-yata" (vя ya "yatыrыla-yatыrыla") gяlяcяkdя dцnya<br />
xяrиtяsиndяn yoxa чыxma tяhlцkяsиnи ehtиmal edиr.<br />
(Tцrkиyyяnи nяdяn bu aqиbяt gюzlяdиyиnи soruшanlara cavabы<br />
nюvbяtи abzaslarda vermяyя чalышacaьam.) Hяrяmxana<br />
eyш-ишrяtиndяn, яtrafdakы cahиllиkdяn bezmиш, yalnыz mиllяtиnи<br />
necя xoшbяxt vя dюvlяtиnи necя иdarя edяcяyиnи<br />
dцшцnяn vяlияhdиn vaxtsыz юlцmцndяn sonra taxt-taca,<br />
uшaqlыqda шиllя vurduьu qardaшы Mяmmяd Rяшad Яfяndи<br />
oturur. Osman иmperatorluьunun bu son hakиmи, юlkяsиnи<br />
bяlalara sцrцklяmиш, bюyцk mцharиbяnи uduzaraq, чюkdцrmцшdцr.<br />
Чцnkи "taxt-taca yиyяlяnmяyя hazыrlaшan vяlияhdя<br />
29 yaшыna qяdяr sяfeh vя xoшbяxt uшaq hяyatы sцrmяyя<br />
иcazя verяn иmperиya, tяbии kи, daьиlmaьa, yoxa чыxmaьa<br />
mяhkum иdи." Tцrklяrиn bяxtи heч gяtиrmиr dцшцncяlи<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 17
padшahlardan: XЫX яsrdя Qacar иmperatorluьunda da<br />
шahzadя Abbas Mиrzanыn vaxtsыz юlцmц sяbяbи иlя dя<br />
Gцney Azяrbaycanыn o zamankы Avropa mяdяnиyyяtиnя<br />
yaxыnlaшma cяhdlяrи яngяllяndи. Nяtиcяdя mиllи шцurdan<br />
mяhrum vя soyca tцrk olan Qacar иmperatorluьunun<br />
шahlarы юlkяnи aьыllыca иdarя etmяdиklяrиndяn, dюvlяt<br />
чюkdц, baшqa, шovиnиst mиllяtиn, farslarыn яlиnя keчdи, 1925<br />
cи иldя Иran adlы dюvlяt yarandы, o bюyцk яrazиdя mюvcud<br />
olan tarиxиn sиyasи vя mяdяnи varиsи farslar oldu.Чцnkи<br />
tцrklяrиn gяlяcяklя baьlы heч bиr planlarы olmamышdыr.<br />
Dцnяnиn иdarячиsи, bu gun kюlя olmuшdur. "Bugцn-иndиkи<br />
zaman" - tarиxиn yaratdыьы durumdur. Cяnubи Azяrbaycan<br />
юz-юzцnя яsarяtя keчmяmишdиr. Tцrk tarиxиndяkи qяflяt vя<br />
cяhalяt bu mиllяtи яsarяtя sюvq etmишdиr, иndи иsя onun<br />
dцшцnяn qыz-oьullarы farsыn zиndanыnda can vermяkdя, ya<br />
da mиllи kиmlиklяrиnи dяrk etdиklяrиndяn yurdlarыnы tяrk<br />
etmяk mяcburиyyяtиndяdиrlяr.<br />
18<br />
Suи-qяsd tarиxиmиzlя baьlы bиr sиrr aчacaq<br />
Boьazlarda yenи dюvlяt qurulacaqdыr.<br />
O.Pamuk<br />
"Prиnsиp kиmи, plцralиzm bиganяlиyя doьru, hяr cцr<br />
dяrиnlиyиn иtиrиlmяsиnя doьru deqradasиya edиr,<br />
mяnasыzlыьa, yanlышlыqlar vя yalanlar<br />
plцralиzmиnя axыb dюnцr."<br />
Soljenиcыn<br />
Иstanbulun vя цmumиyyяtlя Tцrkиyyяnиn qeyrиqяnaяtbяxш<br />
durumunundan oxucusu иlя "dяrdlяшяn"mцяllиf,<br />
bunun sяbяblяrиnи dиnи fanatиzm, mиllи laqeydlиk, sиyasи<br />
dayazlыqda gюrцr. Yazarыn fиkrиncя, bu sиyasи dayazlыq,<br />
qяdиmlяrdя kahиnlяr tяrяfиndяn aшkar, иndи иsя pяrdя arxasыnda<br />
dцnyanы иdarя edяn transmиllи korporasиyalarыn<br />
dяyиrmanыna su tюkmяkdяdиr. 2 mиn иllиk tяcrцbяlяrя<br />
dayanan, uzaq gяlяcяyя hesablanan, dюvlяtlяrи, dиnlяrи vя<br />
mиllяtlяrи mяhvetmя vя яsarяtdя saxlama planlarы, O.<br />
Pamukun fиkrиncя, gиzlи hazыrlanan fиzиkи vя mяnяvи terror,<br />
zor vя manqurtlaшdыrma yolu иlя hяyata keчиr. Bu qяsdи<br />
Tцrkиyyяdя hazыrlayanlarыn яksяrиyyяtи юzgяlяшmяyя<br />
meyllи olan tцrklяrиn elя юzlяrиdиr: "Yad юlkяnиn dиlиndя<br />
yazыlan чaьrышlarы tяrcцmя edиr, camaata paylayыrlar,<br />
иnandыqlarы иdeya uьrunda чalышыr. Яslиndя иsя bu cavanlar<br />
sadяcя baшqa cцr olmaq иstяyиrlяr. Gиzlи tяшkиlatlardan<br />
yenи, qondarma adlar, pasportlar alыb иstиfadяetmя,<br />
dяyишиlmя, yenиlяшmя macяralarы xoшlarыna gяlиrdи. Lakиn<br />
dяyишиldиkdяn sonra tяzяdяn яvvяlkи vяzиyyяtя qayыtmaq<br />
mцmkцn deyиl..." Юzgяlяшmя fяalиyyяtиnя dяhшяtlи meyl,<br />
tцrklяrиn bиr zaman kцtlяvи шяkиldя юz Gюy Tanrыsыndan<br />
ayrыlыb, яrяblяrиn dиnиnя fanatиkcя цz tutmalarыna sяbяb<br />
deyиlmиц Fanatиk цчцn fяalиyyяt, nяtиcяdяn daha vacиbdиr.<br />
Praqmatиklяr цчцnsя яksиnя... Tarиx gюstяrиr kи, fanatиklиk<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
dя, praqmatиklиk dя ayrы-ayrыlыqda bяшяrиyyяtя xяlяl<br />
gяtиrиr. Ta qяdиmdяn fanatиklиyи praqmatиzmlя ahяngdar<br />
bиrlяшdиrmяyи bacaran xalq, dцшцnцrяm kи, dцnyanыn яn<br />
aьыllы sayыlan mиllяtиdиr...<br />
Tцrklяrиn yяhudиlяrlя tarиxи qohumluьunu xatыrladan<br />
Pamuk, "mцasиr era yяhudи erasы, XX яsr иsя yяhudи яsrи"<br />
olduьuna gюrя, yяhudиlяшmяmяyиmиzя bиr nюv tяяssцflяnиr:<br />
"Avropa vя Amerиka yяhudиlяrиnиn яksяrиyyяtи mиn иllяr<br />
boyu Qafqaz vя Volqa чayы arasыndakы яrazиdя yerlяшяn<br />
yяhudи-xяzяr dюvlяtиndяn чыxmышlar. Bиlиrdиk kи, xяzяrlяr<br />
иudaиzmи qяbul etmиш tцrklяrdиr ... Иkи qardaш tayfalarыn<br />
иnkишaf tarиxиnи иzlяmяk olduqca maraqlыdыr. Иyиrmи яsr<br />
mцddяtиndя kюч edиb bиr-bиrиlя daиma tяmasda olaraq,<br />
sankи hansыsa bиr duyulmaz musиqи sяdasы altыnda sиam ekиzlяrи<br />
tяk rяqs rиtmlяrиndя fыrlanыrdыlar. Bиr yerdя yaшamaьa<br />
mяhkum olan bu иkи tayfa bиrlяшmяdи kи bиrlяшmяdи..." Bu<br />
genetиk yaxыnlыьы tяsdиqlяmяk цчцn Pamuk, jurnalиst<br />
Cяlalla Eduard Robиnsonun uzaq qohumlar kиmи bиrbиrиlяrиnя<br />
bяnzяmяlяrиnи qeyd edиr. Dцnyaya яn чox elm,<br />
иncяsяnяt, sиyasяt, иqtиsadиyyat sahяlяrиndя dahи<br />
шяxsиyyяtlяr bяxш edяn yяhudиlяrиn hяr cяhяtdяn supermиllяt<br />
olmasыnы etиraf etmяmяk mцяllиfя чяtиndиr...<br />
Bununla bяrabяr, yazar demяk иstяyиr kи, юzц olmaq<br />
иstяmяyяn tцrklяr, heч olmasa иslam adы altыnda яrяb tarиxи<br />
иlя kиfayяtlяnmяk yerиnя, юz soy qohumu olan Шяrqи<br />
Avropa yяhudиlяrиnиn иnancыna meyllяnsя иdи, иndи daha<br />
uьurlu bиr talehи yaшayardы. Rus atalar sюzцndя olduьu<br />
kиmи, "иkи шяrdяn daha kичиk olanы seчяrlяr".<br />
"Boьazlarda yenи dюvlяt qurulacaqdыr. Bu dяfя mиn<br />
иllяr boyu bиr neчя dяfя olduьu kиmи, bu yenи dюvlяtdя<br />
gяlmяlяr az olacaq..." Gюrяsяn bununla Qяrb dяyяrlяrиnя,<br />
sиyasяtиnя bиr mяnalы yanaшmayan Pamuk nяyя ишarя edиrц<br />
Mцasиr Tцrkиyя цzяrиndя yenи dюvlяtи az saylы gяlmяlяrlя<br />
necя qurmaq olarц Bu mцяllиf tяxяyyцlцdцr, yoxsa яdяbи<br />
formaya bцrцnmцш tarиxи-sиyasи proqnozdurц Cavabы,<br />
"иudeylяrиn tцrk olduьu qяdяr dя tцrklяrиn иudey olduьunu<br />
bиlmиrdиk" cцmlяsиndя axtarmaq gяrяkdиr. Bu иfadя,<br />
Tцrkиyя vяtяndaшlarыnыn pasportlarыnda mиllиyяt qeydи<br />
цчцn ayrыlan sяtrdя ermяnиnиn dя, yяhudиnиn dя, lazыn da,<br />
kцrdцn dя, vя s. mиllи azlыqlarыn sиyasи "sяhv" (ya suчц)<br />
ucbatыndan "tцrk" yazыlmasы sяbяbиlя dя gяlяcяkdя baш<br />
verя bиlяcяk sиyasи duruma ишarя deyиlsя, bяs nяdиrц...<br />
"Yenи gяlяnlяr иndиkи sakиnlяrи "yenи adamlara",<br />
qulluqчulara dюndяrяcяklяr. Bundan юtrц yaddaшыmыzы alыb<br />
bиzи soysuz, zamansыz, keчmишsиz vя tarиxsиz bиr mяxluqlara<br />
чevиrяcяklяrиnи tяxmиn etmяk цчцn hяtta Иbn Hяldunu<br />
oxumaьa belя, ehtиyac yoxdur... Yaddaшыmыzы mяhv etmяk<br />
цчцn яvvяl onlar tцrk uшaqlarыna Иstanbul mиssиoner mяktяblяrиndя<br />
aчыq-bяnюvшяyи rяngиndя mayyя ичиzdиrmяyи<br />
planlamышdыlar. Lakиn sonra Qяrbиn "humanиst" qanadы bu<br />
radиkal addыmы kиmyяvи maddяlяrиn zяrяrlи olduьundan<br />
tяhlцkяlи saymышdы. Bundan sonra daha yumшaq, amma<br />
daha uzun mцddяtя hesablanmыш kиno vя musиqи цsulu tяt-
иq edиlmишdиr... Шцbhяsиz kи, bu цsul, sankи gюydяn dцшmцш<br />
gюzяl qadыn sиfяtlяrиnиn nцmayиши, gюzяl musиqи, иlahи<br />
qцdrяtи xatыrladan tяbияt mяnzяrяlяrи, parlaq, ичkиlяrlя<br />
dolu яlvan шцшяlяr, sиlah, tяyarяlяr vя иndиyяdяk gюrцnmяmиш<br />
paltarlar-bunlar, mиssиonerlяrиn Latыn Amerиka vя<br />
Afrиkada sыnaqdan keчиrиlяn цsullardan daha effektlи<br />
nяtиcяlяr verиr.... Adamlar ekrandakыlar kиmи yaшamaq,<br />
geyиnmяk, sevmяk иstяyиr, юzlяrиnи kиnoqяhrяmanlarыn<br />
yerиndя tяsяvvцr edиr. Иstanbulun mяnяvи-maddи чюkцшц vя<br />
kиno uьurlarы arasыndakы bиrbaшa яlaqяnи dюvlяt xadиmlяrиmиz<br />
hяqиqяtяn mи gюrmцrц Юlkяmиzdя fahишяxanalarыn<br />
vя kиnoteatrlarыn eynи kцчяlяrdя aчыlmasы tяsadцfцdцrmцц"<br />
Яhalиnиn иqtиsadи problemlяrиnи, yoxsulluьu ortadan<br />
qaldыrmadan mяnяvиyat, яxlaq problemlяrиnиn dя ortadan<br />
qalxmayacaьы шцbhяsиzdиr. Bunlarы dцшцnяn yazarыn "tцrk<br />
dцшmяnи" olmasыna иnana bиlmиrяm... (Amerиka yazarы<br />
Чarlz Bukovskиnиn dя Meksиkanыn acыnacaqlы gerчяklиyи<br />
haqda "Sяfeh Иsalar" adlы kичиk hekayяsиndя dя bu aчыqbяnюvшяyи<br />
rяng Latыn Amerиkasыnыn sиmvolu kиmи gюrцnmяkdяdиr...)<br />
Bиr zamanlar taxt-taca, hakиmиyyяtя yиyяlяnmяk<br />
xatиrиnя яn yaxыn qohumlarыnы qяddarca qяtlя yetиrяn<br />
padшahlarы dцшцnяrkяn, sиyasи nиyyяtlяrи dюvlяt bayraьыnda<br />
юz rяmzи иfadяsиnи tapan etnosun da, modern цsullardan,<br />
yяnи чaьdaш kцtlя psиxologиyasы, sosиal mцhяndиslиk<br />
elmlяrиnиn, шцur manиpulyasыlarы naиlyyяtlяrиnи genиш иstиfadя<br />
edиb, pambыqla baш kяsиb dцnya hakиmlиyиnи яlя<br />
almaq иstяyяn qцvvяlяrиn, юzц olmaq иstяmяyяnlяr цчцn<br />
"tяrяqqи" vя "plцralиzm" tяlяlяrиnя dцшmяk heч dя чяtиn<br />
deyиl.<br />
Heчkяsя gиzlи deyиl kи, bцtцn dцnyada mason xofu<br />
dolaшmaqdadыr. Bu xof, yaxыn gяlяcяkdя cяmиyyяtиn иkи<br />
sиnfя bюlцnяcяyи fиkиrlяrиnя sюykяnиr. Sиnиflяrdяn bиrиnиn<br />
yenи dюvrцn (unиkal bиlgи vя sosиal шяbяkя tяшkиl etmяk<br />
bacarыьыyla bиrlиkdя) bцtцn яsas resurslara hakиm olacaьы,<br />
dиgяrиnиn иsя yenи elиta nцmayяndяlяrи tяrяfиndяn utanmazca,<br />
vя, ola bиlsиn kи, qяddarca manиpulyasиya obyektи<br />
olacaьы ehtиmalыdыr. Bu manиpulyasиyalarыn plцralиzm,<br />
lиberalиzm adlarы altыnda keчиrиlmяlяrи haqda<br />
A.Soljenичыnиn dцшцncяlяrиnя цz tutaq: "Plцralиzmи onlar<br />
tarиxиn alи naиlиyyяtи, fиkrиn alи xeyиrи vя иndиkи qяrb hяyatыnыn<br />
alи keyfиyyяtи sayыrlar. Bu prиnsиpи onlar чox zaman<br />
belя formulя edиrlяr: nя qяdяr чox mцxtяlиf fиkиrlяr olsa, o<br />
qяdяr yaxшыdы. Яsas odur kи, heч kяs юz fиkrиnиn hяqиqиlиyиnи<br />
cиddи иsrar etmяsиn... Prиnsиp kиmи, plцralиzm bиganяlиyя<br />
doьru, hяr cцr dяrиnlиyиn иtиrиlmяsиnя doьru deqradasиya<br />
edиr, mяnasыzlыьa, yanlышlыqlar vя yalanlar plцralиzmиnя<br />
axыb dюnцr... Belяlиklя adamlar meшяdя azmыш kиmи azacaqlar;<br />
hal-hazыrkи dцnya, acиzcя bu paralичя dцчar olubdur:<br />
hяqиqи vя yalan mцddяalarыn, mцtlяq Xeyиrlя mцtlяq<br />
Шяrиn, mяrkяzdяnkяnar nиfaq, fиkиr entropиyasыnыn arasыndakы<br />
fяrqlяrиn иtиrиlmяsи gюz qabaьыndadыr." Bu sюzlяr<br />
цzяrиndя dцшцnmяk bяlkя dя hяlя gec deyиl...<br />
"Baшыnы dиk tutan jurnalиstи dюvlяt hesabыna basdыrarlar"<br />
"Gюrцnяn dцnyanыn arxasыnda sadя sиrr<br />
gиzlяnиbdиr. Bu sиrrиn aчыlmasы иnsanы azad edиr."<br />
O.Pamukun etиrafыna gюrя, bu romanыn yazы tяrzи,<br />
"daha чox mцяllиfиn qяrиbяlиyи иlя bяzяdиlmиш" zяmanяmиzиn<br />
иntellektual tцkяnmяsи haqda "yцksяk sяslя fиkиrlяшmяdиr".<br />
"Hekayяsиnя dиqqяt edяnlяrиn qayьыsыna qalmayan"<br />
Pamuk, romanыn 3-4 yerиndя "kяnaraчыxmalara"<br />
yer verиr, oxucuya юz yazычы "mяtbяxиnиn" pяrdяsиnи bиraz<br />
aчыr: "Adamlarыn яksяrиyyяtи bяzи шeylяrиn mahиyyяtиnи<br />
gюzцnцn qabaьыnda olduьundan gюrmцr... Иkиncи dяrяcяlи<br />
xцsusиyyяtlяrи иsя, gюzя tez чarpmadыьыna gюrя tez dиqqяt<br />
mяrkяzиnя alыrlar. Ona gюrя dя mяn яsas иdeyanы aчыq<br />
demиrяm, onu gиzlяdиrяm,... яsas olan, tamam yenи bиr яsяr<br />
yaratmaq deyиl, mиn иllяr boyu yaradыlan, sonralar unudulan<br />
o dahи яsяrlяrи цzя чыxarmaq vя onlarыn яsasыnda юz<br />
sюzцmц demяyи vacиb sayыram."<br />
Fяlsяfи юzцnцdяrkиn sяrgиsи цчцn sяtиrarasы mяna, иkиncи<br />
mяnalarыn sиrrlи dцnyasыna keчmяyя чalышan, "yenи иши<br />
kюhnя, чox kюhnя tarиxlяrиn, hadиsяlяrиn yenи nяqlиndяn<br />
иbarяt" olan Pamuk, юzцnцn dя elя bu romandaca etиraf<br />
etdиyи kиmи, yцksяk bяdиyyatчыlыq yox, daha чox publиsиstlиyиnи<br />
nцmayиш etmишdиr. Bяzи юzцndяn яsassыz razы<br />
yazarlardan fяrqlи olaraq, иstedanыnы obyektиv qиymяtlяndиrmяyи<br />
bacaran Pamuk bu haqda yazыr: "Яgяr bяdbяxt<br />
bиr jurnalиst yox, яsиl professиonal, иstedadlы yazычы olsaydыm,<br />
яmиn olardыm kи, "Rюya vя Qalиb" hekayяsи aьыllы vя<br />
hяssas oxucunun qяlbиndя hяlя чox иllяr yaшayacaq. Lakиn<br />
kиtabыmы vя bacarыьыmы aydыn qиymяtlяndиrmяyиm bu<br />
яmиnlиyи mяnя vermиr."<br />
Romanda,"baшыnы dиk tutan jurnalиstи dюvlяt hesabыna<br />
basdыrarlar" cцmlяsиndя yazar, hakиm dюvlяt sиyasяtиnя,<br />
иdeologиyasыna "tяn gяlmяsя gen gяrяk" gяzяsи цsyankar<br />
qяlяm sahиblяrиnя fяrqlи fиkиrlяrиnя gюrя qяsd edиlmяlяrи,<br />
sonra da, nя qяdяr qяrиbя olsa da, mяhz hяmиn dюvlяtиn<br />
hesabыna dяfn olunmasы faktlarы, gюrцnцr, yarыmmolla,<br />
yarыmdemokrat Tцrkиyyяdя юzцnцn dя qeyrи-populyar<br />
dцшцncяlяrиnи bиldиrmяsиnиn nя иlя bиtяcяyи Orxan Pamuku<br />
dцшцndцrцr. "Baшыnы dиk tutan"Azяrbaycanыn jurnalиstи<br />
Elmar Huseynovun da dюvlяt hesabыna dяfn edиlmяsиnи<br />
burada xatыrlamamaq чяtиndиr...<br />
Иstanbul, чюkцшцn baшladыьы иlk, sыnaq daшыdыr<br />
"Burada Marsel Prustu vя яsяrиnиn qяhrяmanы<br />
Albertиnanы anlayanlar yarananda, bяlkя<br />
kцчяlяrdяkи bяdbяxtlяr daha yaxшы yaшayacaq,<br />
dяlи qыsqanclыqdan bиr-bиrиlяrиnи bычaqlamayacaqlar."<br />
"Qara kиtab"da Иstanbul шяhяrи "baш qяhrяmanlardan"<br />
bиrиdиr. Шяhяrиn qяdиmlиyи, tarиxи vя s. haqda genиш,<br />
aчыq yazan mцяllиf, onun mцassиr durumunu xыrda, lakиn<br />
lakonиk cиzgиlяrlя verиr: "Burada nяиnkи yaшamaq, hяtta<br />
ayaq qoymaq mяьlub olmaq demяkdиr... Bu dяhшяtlи<br />
шяhяr иndи яvvяllяr yalnыz qaranlыq kиnoteatrlarda<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 19
gюrdцyцmцz иyrяnc sяhnяlяrlя doludur... Иstanbull иsя<br />
hяmиnkи kиmи kasыb qalacaqdыr... Mяscиdlяrиn ичи, hяmишя<br />
olduьu kиmи lampalarыn bиr hиssяsи oьurlandыьыndan,<br />
qяrиbя gюrцnцrdц." Lampalarыn hяtta mяscиdlяrdяn<br />
oьurlanmasы faktы юzц-юzlцyцndя чox шeylяrdяn - kasыblыq,<br />
fяqиrlиk, иdealsыzlыq, dиnи mяbяdlяrиn vя qanunlarыn яhalи<br />
arasыnda ehtиramыnы иtиrmяsиndяn vя s. xяbяr vermяkdяdиr.<br />
Bяyoьlu adыyla tanыnan quldurlarыn Иstanbulda "Klassиk<br />
tцrk иncяsяnяtиnиn dяstяyи klubu" rяsmи adы altыnda<br />
fahишяxana aчmalarы da bu шяhяrиn чюkцшцnцn rяmzlяrиndяndиr.<br />
Romanda, Иstanbulu юz nцfuz daиrяsиnя<br />
almыш Bяyoьlu quldurlarы, bu nяhяng шяhяrиn "qurdlar<br />
sцfrяsи" olmasыnыn sяbяblяrиndяn bиrи kиmи gюrцnmяkdяdиr.<br />
Mцsяlman юlkяlяrиndя kиtaba tapыnanlar, mцtalияnи<br />
sevяnlяr tяbяqяsиnиn hansы mяnяvи facияlяr yaшadыьыnы<br />
Azяrbaycan яdяbиyyatыnыn Keflи Иskяndяr obrazыndan<br />
yaxшы tanыyыrыq. "Qara kиtab"da Иstanbullu bиr qoca tяnha<br />
jurnalиst Avropanыn mяhшur yazarы Marsel Prustun<br />
"Иtиrиlmиш zamanыn axtarышыnda" romanыnы oxuduqda, dиn vя<br />
cahиllиk qaranlыьыna dцшmцш яhalи ичиndя fиkиrlяrиnи<br />
bюlцшmяk цчцn юzцndяn baшqa bu dяrиn яsяrи oxuyana rast<br />
gяlmиr, kиtaba maraq gюstяrяn tapmыr. Jurnalиst, юlkяsиnиn<br />
belя kasыb vя bяdbяxt olmasыna, bu юlkяdя Prust vя onun<br />
Albertиnasыnы tanыyan olmadыьыna gюrя kяdяrlяnиr.<br />
Dцшцnцr kи, "burada Prustu vя Albertиnanы anlayanlar<br />
yarananda, kцчяlяrdяkи bяdbяxtlяr bяlkя daha yaxшы<br />
yaшayacaq, dяlи qыsqanclыqdan bиr-bиrиlяrиnи bычaqlamayacaqlar..."<br />
Bu nяtиcяnи Azяrbaycan reallыqlarыna da aиd<br />
etmяk gяrяk. Kцtlяdя mцtalия alышqanlыьыnыn olmamasыndan<br />
kиtab oxuyanlarыn da яtrafыndakыlara yaranan<br />
mцnasиbяtиnи Pamuk чox yerиndя tutmuшdur: "Heчkяsиn<br />
oxumadыьы Qяrb kиtabыnы lяzzяtlя oxumuш hяr bиr tцrk bиr<br />
mцddяtdяn sonra nяиnkи bu kиtabы lяzzяtlя oxumaьыna,<br />
hяtta bu kиtabы юzц yazdыьыna sяmиmи иnanmaьa baшlayыr.<br />
Vя sonra da яtrafdakыlara yalnыz bu kиtabы oxumadыqlarыna<br />
gюrя yox, onlarыn bu cцr yazmaьa qadиr olmamalarыna gюrя<br />
onlara nиfrяt vя hяqarяtlя baxmaьa baшlayыr." (1992-cи иlиn<br />
nцfuzlu statиstиk mяlumatыna gюrя, hяr bиr Japonиya vяtяndaшы<br />
иldя ortalama 25 kиtab oxuyur. Tцrkиyяdя иsя hяr 6<br />
tцrk иldя 1 kиtab oxuyur (!). Nя qяdяr qorxunc bиr<br />
mяlumat... Yaponиyanыn vя Tцrkиyяnиn fяrqи bu<br />
statиskadan aчыqca gюrцnцr. Azяrbaycan da kиtabчыlыq<br />
kцltцrц baxыmыndan Tцrkиyяyя bяnzяmяkdяdиr.)<br />
Mцtalия kцltцrцnцn yayьыn olmamasы toplumun<br />
цmumи gerиlяmяsиnя gяtиrиb чыxarыr, adamlarы yalnыz maddи<br />
nemяtlяr иstиfadячиsи sяvиyyяsиndя saxlayыr, ruhlarы<br />
kцtlяшdиrиr. Rusиyada son иlиn mяhшur "Duxless" romanыnыn<br />
mцяllиfи Serqey Mиnayevиn fиkrи burada yerиnя dцшцr:<br />
"Aьыllы иstehlakчы hяr kяsя maraqlы deyиl, kцt иstehlakчы иsя<br />
hamы цчцn - dюvlяt, иstehsalчы, falчыlar цчцn иdealdыr. Яlbяttя,<br />
kцt audиtorиyadan yenи Eynшteynlяr doьmayacaq, lakиn<br />
eynи zamanda yenи Чe Qevaralar da doьmayacaq. Bu иsя<br />
цmцmи "tяhlцkяsиzlиk" цчцn daha vacиbdиr..."<br />
Hяyatdan mюcцzяlи heчnя yoxdur. Sюzdяn savayы.<br />
Romanda qяhrяmanlarыn adlarы da mяna yцkц daшыmaqdadыr.<br />
Osmanlыnыn яn dцшцnяn vяlияhdиnиn adы da<br />
Mevlanяnиn яsиl adы kиmи Cяlalяddиn иdи, bunlarыn hяr иkиsи<br />
dя fяalиyyяtиnи, fяalиyyяtиn nяtиcяsиnя deyиl, fяalиyyяtиn<br />
юzцnя yюnяltmишdи, gцclц fяrd olduqlarы qяdяr dя passиv<br />
иdиlяr. Passиv olduqlarыndan иsя cяmиyyяtи dяyишmяkdя heч<br />
bиr иш gюrmяdиlяr.<br />
Romanыn qяhrяmanы Qalиb, Rюyanы axtardыьы kиmи,<br />
bиz tцrklяr dя, bиr zaman dцnyaya qalиb gяlяn fateh ulu<br />
babalarыmыzыn Turan rюyasыnыn axtarышlarыndayыq...<br />
Tяsяvvцfdяkи kиmи, axtaranla axtarыlan eynиlяшиb, bиz tapmaqdan<br />
чox axtarыш lяzzяtиnи yaшamaqdayыq, son nяtиcя<br />
цчцn иsя, hиylяgяr dцшmяnlяrя sиnя gяrяn, bцtюv vя demяlи,<br />
gцclц Tцrk Dцnyasы иdeyasыnы, иdealыnы gerчяklяшdиrmяk<br />
цчцn cиddи proqramlar, projektlяr ortaya qoya bиlmиrиk,<br />
bяlkя dя иstяmиrиk... Bиzlяr, torpaq payыmыzы qoruya<br />
bиlmяyиb, иtиrяndяn sonra axtarышlara dцшцrцk vя sufи<br />
яxlaqыna (estetиkasыna) uyьun olaraq, sonralar axtarыш, tapmaqdan<br />
bиr nюv daha vacиb mяqsяdя dюnцшцr...<br />
Mцtalия, baшqasыnыn шцurunu tяdrиcяn<br />
dяrk etmяk deyиlsя, bяs nяdиrц<br />
"Deyиlяnlяrиn hamыsы юzц-юzlцyцndя hяqиqяt deyиl,<br />
lakиn artыq deyиlяnя vя hяlя deyиlmяyяnя ишarя edиr.<br />
Yalnыz deyиlmяyяnlяr deyиlяnlяrlя uyьunlaшdыrыlanda,<br />
bцtцn mцlahиzяlяr aydыnlaшыr."<br />
Qadamer<br />
"Deyиlmяyяnlя deyиlяnи uyьunlaшdыrыb", bunu anladыm:<br />
"Qara kиtab" ыn adы tяsadцfи deyиl. Qara rяng bu<br />
gцnцmцzцn vя gяlяcяk aqиbяtиmиzиn rяngиdиr. Boшluq,<br />
yuxu vя юlцmцn rяngиdиr qara. "Tцrkцn Qыzыl kиtabы", tцrk<br />
ulularыnыn "Юzцn ol! Юzцn olanda bюyцk olursan!"<br />
чaьrышыnы yada salыr. "Юzц olmaq иstяmяyяn xalqlar yoxa<br />
чыxacaqlar!" xяbяrdarlыьыnы da tцrkцn "Qara kиtab"ы edиr.<br />
Яsяrиn юnцndяkи "Rюyaya иthaf edиlиr" cцmlяsи dя,<br />
mяncя, tцrklяrиn иfratчы dиnчиlиyиndяn vя tяqlиdчиlиyиndяn<br />
oyanmaq иstяmяdиyи bюyцk rюyasыna, юlцmя bяrabяr yuxusuna<br />
hяsr edиlиbdиr. Bцtovlцkdя "Qara kиtab" xяbяrdarlыqdыr,<br />
bяlkя dя mяrsиyя... Pamukdan daha юncя Bюyцk<br />
Hцseyn Cavиd dя bu mesajы<br />
"Tцrk ordusu daиm qoшaraq юlkяlяr almыш,<br />
Яn sonra sиyasяtdя basыlmыш vя bunalmыш"<br />
шяklиndя vermишdиr. Bu mиsralarda sиyasяt bиlgи<br />
anlamыndadыr vя tцrklяr bиlgиsиzcя ancaq иnanaraq юlkяlяr<br />
almыш, sonra da tarиxdя иnancыn yerиnя bиlgи yerlяшdиyи<br />
zaman aldыьы юlkяlяrи saxlaya bиlmяmишdи.<br />
Roman чox planlы olduьundan onun tяhlиlиnи davam<br />
etmяk olardы. Lakиn R.Bartrыn "Oxucu, mяtnи tяшkиl edяn<br />
bцtцn cяhяtlяrи bиr yerя yыьan adamdыr. Lakиn heч kиm,<br />
hяtta яn "nцmunяvи" oxucunun da mяtnиn bцtцn<br />
mяnalarыnы tuta bиlmяsи qeyrи-mцmkцndцr, чцnkц mяtn,<br />
sonsuz dяrяcяdя sonsuzluьa aчыqdыr" fиkrи иlя razыlaшdыьыma<br />
gюrя "Qara kиtab"ыn tяhlиlиnи burada bиtиrиrяm.<br />
•<br />
20<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
Elmin Hяsяnli<br />
***<br />
ayrыldыq...<br />
mяn buna dюzяmяm ki<br />
sяnsiz<br />
nя yaparыm bяn...<br />
mяn sяni bir юmцr boyu unuta bilirmiyim..<br />
unutamam sяni...----deyя qatыqlayыrdыm bu gecя<br />
***<br />
mяni atыb getdin<br />
tяk qaldыm<br />
yol pulumu verяn olmadы<br />
***<br />
ш e r l я r<br />
hяyat<br />
ilk tяpiyi yediyin vaxtdan baшladы<br />
ilk sюyцшц sюymяyinlя davam etdi<br />
dostum,<br />
adamlardan чox яшyalarыn sevildiyi bu dцnyada<br />
heч bir sirr yox, mяna yox<br />
sirrlяri dя,<br />
mяna olmaldыr-ы da<br />
biz uydumuшuq<br />
sяn bunlarы nяzяrя alaraq<br />
heч nяyi nяzяrя almadan<br />
rahat yaшa<br />
***<br />
tam яsяbi<br />
bu юlkяni tяrk etmяmяk цчцn<br />
hяrdяn balaca da olsa bяhanяlяr tapыram<br />
цmidlяr tapыram<br />
amma...<br />
bяlkя yazacaьыm bu cцmlя mяnim gяlяcяk<br />
karyerama tяsir etsin:<br />
mяnim azяrbaycan adlы vяtяnim yoxdur<br />
tцpцrdцm bu юlkяyя!<br />
чцn<br />
bu юlkяdя цmidlяr ana bяtnindя юlяn kюrpя kimi<br />
yox yox yox<br />
indi цmidlяri yox<br />
цmidя hamilя ananы юldцrцrlяr<br />
юldцrцblяr<br />
ў<br />
siqaretin zяhяrli tцstцsцnц bizdяn чox<br />
yer kцrяsi чяkяr canыna<br />
biz yeri qazыb-qazыb o tяrяfdяn amerikadan<br />
чыxmaьы xяyal edirdik<br />
indi dя!<br />
mяqsяdimiz eyni<br />
цsullar dяyiшmiш<br />
sevgilяr цrяyimizdяn чox<br />
qыsa mesaj kanallaыrnda itib batar<br />
sevgilяr цrяyimizdяn daha чox<br />
inboxlarda yaшar<br />
adamlardan daha чox яшyalar sevilяr<br />
gцnяш yeri fыrlatmaqda<br />
milyard ildir<br />
planetlяrlя bu oyunu oynamaqda<br />
яslindя dцnyaыnыn heч bir sirri yox<br />
sirrlяri biz uydurmaqda<br />
Ряссам: Баби Бадалофф<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 21
Ï î ñ ò ì î ä å ð í<br />
FUAD<br />
ZЯRBИYEV<br />
1977-cи иlиn sentyabrыnda Masallы rayonunun Bяdяlan kяndиndя doьulub. 1998-cи<br />
иldя Bakи Dюvlяt Unиversиtиtиnи "Beynяlxalq hцquq" иxtиsasы цzrя fяrqlяnmя dиplomu<br />
иlя bиtиrиb. Hяmиn иldяn tяhsиlиnи Fransada davam etdиrиb.<br />
Fransanыn Qrenobl шяhяrиndя Pyer-Mandes Frans Unиversиtetиndя "Beynяlxalq<br />
sиyasяt vя beynяlxalq иdarячиlиk" иxtиsasы цzrя bakalavr, Strasburqun Robert Шuman<br />
Unиversиtetиndя "Beynяlxalq hцquq" vя "Иnsan hцquqlarы" иxtиsaslarы цzrя magиst<br />
dяrяcяlяrи alыb. Haaqa Beynяlxalq Hцquq Akademиyasыnыn vя Strasburqun Rюne<br />
Kasяn adыna Beynяlxalq Иnsan Hцquqlarы Иnstиtutunun dиplomчusudur. Hazыrda<br />
Иsveчrяnиn Cenevrя шяhяrиndя yerlяшяn "Beynяlxalq mцnasиbяtlяr Иnstиtutu"nda doktorluq<br />
ишиnи hazыrlayыr vя hяmиn Иnstиtutda elmи asиstent kиmи чalышыr.<br />
Ашаьыда Фуадын орижиналдан тяръцмясиндя юнямли постмодернист философларын<br />
ясярляриндян нцмуняляри дяръ едирик.<br />
Bиr qяdяr qяrиbя gюrцnя bиlяcяk bu mюvzunu seчmяyиm<br />
иlk nюvbяdя vaxtы иlя yazdыьыm bяzи шeylяrи tяnqиd etmяk<br />
vя yol verdиyиm bяzи ehtиyatsыzlыqlarыn цzяrиnя qayыtmaq<br />
иstяyиmlя baьlыdыr. "Sюzlяr vя шeylяr" яsяrиmdя mяn<br />
kиtab, яsяr vя mцяllиf kиmи юyrяшdиyиmиz vahиdlяrя bюlцnmяyяn<br />
dиskursиv praktиkalarы, verbal kцtlяlяrи tяhlиl<br />
etmяyя cяhd gюstяrmишяm. Bu яsяrdя konkret olaraq<br />
яsяrlяrdяn yaxud mцяllиflяrdяn deyиl, цmumи bиr шяkиldя<br />
"tяbии tarиx"dяn, "sяrvяtlяrиn analиzи"ndяn, yaxud "sиyasи<br />
иqtиsad"dan danышыram. Amma bцtцn bu mяtn boyu mяn<br />
sadяlюvhcяsиnя mцяllиf adlarи иstиfadя edиr, Bцfondan,<br />
Kцvyedяn, Rиkardodan vя baшqalarыndan danышыr vя bu<br />
adlarы qeyrи-mцяyyяn bиr atmosferdя ишlяdиrяm. Buna<br />
gюrя mяnя tamamиlя haqlы olaraq иkи иrad etmяk olardы<br />
vя hяqиqяtяn dя bu иradlar olundu. Bиr tяrяfdяn mяnя<br />
иrad tutdular kи, nя Bцfonu, nя dя onun yaradыcыlыьыnы<br />
lazыmи шяkиldя tяsvиr etmиrяm, yaxud Marks haqqыnda<br />
yazdыqlarыm Marksыn fиkиrlяrиnя mцnasиbяtdя hяddяn<br />
artыq azdыr. Tamamиlя яsaslы olsalar da bu иradlar qarшыma<br />
qoyduьum layиhяyя mцnasиbяtdя mяnя relevant<br />
gюrцnmцr. Чцnkи mяnиm nиyyяtиm Bцfon ya Marksы<br />
tяsvиr etmяk, yaxud onlarыn dedиklяrи ya demяk иstяdиklяrиnи<br />
tяqdиm etmяk olmayыb. Mяnиm mяqsяdиm onlarыn<br />
mяtnlяrиndя rast gяlиnяn bиr sыra konseptlяrиn vя nяzяrи<br />
sиstemlяrиn formalaшmasыnы tяnzиmlяyяn qaydalarы tapmaq<br />
olub. Mяnя edиlяn baшqa иrad иsя bиr-bиrиndяn чox<br />
uzaq olan Bцfon vя Lиne, Kцvye vя Darvиn kиmи adlarы<br />
yaxыnlыq vя tяbии oxшarlыьыn яn elementar qaydalarыnи<br />
pozaraq eynи kateqorиyalarda tяqdиm etmяyиmdиr.<br />
Amma bu иrad da mяnя adekvat gюrцnmцr, чцnkи mяn<br />
heч vaxt ayrы-ayrы fиkиr adamlarыnыn genealojи cяdvяlиnи<br />
tяrtиb etmяk, yaxud XVИИ, XVИИИ яsrlяrиn alиm yaxud<br />
tяbияtшцnaslarыnыn tиpиk portretlяrиnи tяqdиm etmяk<br />
MИШEL FUKO<br />
"Mцяllиf" nяdиr<br />
nиyyяtиndя olmamышam. Mяnиm<br />
mяqsяdиm daha sadя olub, bu da<br />
spesиfиk dиskursиv praktиkalarыn fяalиyyяt шяrtlяrиnи axtarmaqdan<br />
иbarяtdиr.<br />
Mяndяn soruшula bиlяr kи, belя olan tяqdиrdя nя цчцn<br />
"Sюzlяr vя шeylяr" яsяrиndя mцяllиf adlarы ишlяtmишяm; ya<br />
bunlarи ишlяtmяmяlи иdиm, ya da ишlяtdиyиm halda onlardan<br />
иstиfadя tяrzиnи mцяyyяn etmяlи иdиm. Mяncя bu иrad<br />
tamamиlя яsaslыdыr vя bиzи "mцяllиf" anlayышы haqda<br />
dцшцnmяyя dяvяt edиr. Bu anlayыш fиkиr, bиlиk, яdяbиyyat,<br />
fяlsяfя vя elm tarиxиndя fяrdиlяшmяnиn mцhцm bиr anыnы<br />
tяcяssцm etdиrиr. Hяtta bu gun belя hяr hansы konseptиn,<br />
яdяbи janrыn, yaxud fяlsяfя tиpиnиn tarиxиnи tяsvиr edяrkяn<br />
bu adычяkиlяn bюlgцlяrи иlkиn, sяbatlы vя fundamental<br />
vahиdlяr olan mцяllиf vя яsяrя mцnasиbяtdя иkиncи<br />
dяrяcяlи sayыrlar.<br />
Mяn mцяllиfиn personajыnыn tarиxи-sosиolojи tяhlиlиnи<br />
kяnara qoyuram. Bиzиm mяdяnиyyяtиmиzdя mцяllиf necя<br />
fяrdиlяшиb, ona hansы status verиlиb, nя zamandan<br />
etиbarяn autentиklиk vя mяnsubetmя axtarышlarы baшlanыb,<br />
nя zamandan etиbarяn daha qяhrяmanыn deyиl, mцяllиfиn<br />
hяyatы danышыlmaьa baшlanыb - bцtцn bunlar sюzsцz kи,<br />
tяdqиq olunmaьa layиq mяsяlяlяrdиr. Amma mяn hяlяlиk<br />
dиqqяtи mяtn vя hяr halda иlk baxышda ona kяnar olan vя<br />
zaman etиbarы иlя ondan яvvяl gяlяn bu fиqurun -mцяllиfиn<br />
mцnasиbяtиnя yюnяltmяk иstяyиrяm.<br />
Tяhlиl etmяk иstяdиyиm mюvzunun qoyuluшunu mяn<br />
Beketdяn gюtцrmяk иstяrdиm: "Kиmиn danышmasы heч bиr<br />
яhяmиyyяt kяsb etmиr". Mяncя bu etиnasыzlыqda mцasиr<br />
yazыnыn яn fundamental etиk prиnsиplяrиndяn bиrиnи gюrmяk<br />
lazыmdыr. Mяn "etиk" sюzцnц ишlяdиrяm, чцnkи bu etиnasыzlыq<br />
danышыq yaxud yazы tяrzиnи xarakterиzя edяn bиr<br />
22<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
cяhяtdяn daha чox, иmanent, fasиlяsиz olaraq ortaya<br />
qoyulan, amma tam olaraq heч zaman tяtbиq olunmayan<br />
bиr qaydadыr, bиtmиш mяhsul kиmи gюtцrцlяn yazыnы xarakterиzя<br />
etmяyяn, amma praktиka kиmи baxыlanda yazыda<br />
hakиm olan bиr prиnsиpdиr. Bu qayda чox yaxшы mяlum<br />
olduьuna gюrя onun tяhlиlиnя чox vaxt ayыrmaq lцzumsuzdur.<br />
Onunla baьlы иkи mяsяlяnи xatыrlatmaq kиfayяtdиr.<br />
Яvvяlcя onu qeyd etmяk lazыmdыr kи, bu gцn yazы иfadя<br />
temasыnыn caynaьыndan qurtulub: o yalnыz юzцnя gюndяrиr,<br />
amma buna baxmayaraq daxиlи sяrhяdlяrи иlя mяhdudlaшmыr,<br />
яksиnя bayыra proyeksиyasы иlя tanыnыr. Bu o<br />
demяkdиr kи, o ишarяlяr arasыnda oyun kиmи<br />
sяcиyyяlяndиrиlsя bu oyunda dяlalяt edяnиn tяbияtи dяlalяt<br />
edиlяn mяzmundan daha mцhцm rol oynayыr. Yazы<br />
qaчыlmaz шяkиldя юz qaydalarыndan o yana keчяn vя<br />
belяlиklя bayыra чыxan oyundur. Onun mahиyyяtи yazы<br />
jestиnи nцmayиш etdиrmяk yaxud yazыnыn apologиyasы deyиl,<br />
yazan subyektиn aramsыz olaraq yoxa чыxdыьы bиr meydan<br />
yaratmaqdыr.<br />
Dиgяr mяsяlя иsя bundan da artыq tanышdыr: bu yazы vя<br />
юlцm arasыnda yaxыnlыqdыr. Burada bиz qяdиm яfsanяlяrиn<br />
yaxud yunan epopeyalarы иlя baьlы яnяnяlяrиn яksи olan<br />
bиr praktиka иlя rastlaшыrыq. Belя kи, bu яfsanяlяr vя<br />
epopeyalar qяhrяmanыn юlmяzlиyиnи яbяdиlяшdиrmяk<br />
mяqsяdиnи daшыyыrdы. Яgяr qяhrяman gяnc yaшda юlmяyи<br />
qяbul edиrdиsя, mяqsяd bu иdи kи, onun юlцmlя bюyцk<br />
dяyяr alan hяyatы яbяdиyyяtя qovuшsun. Sankи hekayя bu<br />
qяbul edиlmиш юlцmц satыn alыrdы. Mцяyyяn mяnada "Mиn<br />
Bиr gecя" nagыllarыnыn da яsas motиvи vя mюvzusu юlцmdяn<br />
yayыnmaq иdи. Naьыlчы юz naьыlыnы sяhяr aчыlana qяdяr<br />
davam edиrdи kи, onun aьzыnы hяmишяlиk baьlayacaq юlцmц<br />
юzцndяn kяnarlaшdыrsыn. Шяhrиzadыn яhvalatы bиr nюv<br />
qяtlиn tяrsиdиr, юlцmц uzaqlaшdыrmaq цчцn yorulmaz<br />
cяhdlяrdиr. Bиzиm mяdяnиyyяtиmиz yazыya bu baxышы metamorfoza<br />
uьradыb; иndи yazы qurbanlarla, hяtta hяyatыn<br />
qurbanы иlя яlaqяlиdиr. Sюhbяt kюnцllц sиlиnmяdяn,<br />
kяnarlaшmadan gedиr; bu sиlиnmя ya kяnarlaшmanыn<br />
kиtablarda tяsvиr olunmaьыna ehtиyac yoxdur, чцnkи o<br />
yazычыnыn mюvcudиyyяtиndяn belя yan keчmиr. Юlmяzlиk<br />
gяtиrmяk vяzиfяsи olan яsяr иndи юldцrmяk, юz mцяllиfиnиn<br />
qatиlиnя чevrиlmяk hцququ qazanыb. Floberи, Prustu,<br />
Kafkanы yada salыn. Bundan baшqa юlцm hяm dя yazan<br />
subyektиn fяrdи keyfиyyяtlяrиnиn yox olmasыnda da юzцnц<br />
bцruzя verиr. Yazan subyektиn юzц vя yazыsы arasыndakы<br />
dцnyada onun fяrdиyyяtиnиn heч bиr иzи yoxdur. Yazы oyununda<br />
mцяllиf юlц rolunu oynayыr. Bцtцn bunlar yaxшы<br />
tanыnan mяsяlяlяrdиr vя artыq чoxdandыr kи, яdяbи tяnqиd<br />
vя fяlsяfя mцяllиfиn иtmяsи yaxud юlцmцnц mцяyyяn edиb.<br />
Amma mяnя elя gяlиr kи, bu analиzdяn bцtцn zяrurи<br />
nяtиcяlяr чыxarыlmayыb vя onun nя dяrяcяdя vacиb olmasы<br />
dяqиq шяkиldя anlanmayыb. Daha dяqиq desяm, mяncя<br />
mцяllиfи яvvяlkи statusunda яvяz edяn bиr sыra anlayышlar<br />
var kи, onlar bu prosesdя maneчиlиk tюrяdяrяk lazыmи<br />
nяtиcяlяr чыxarmaьы яngяllяyиr. Mяn bu anlayышlardan<br />
иkиsиnиn цzяrиndя dayanacaьam.<br />
Иlk nюvbяdя яsяr anlayыsыna nяzяr salaq. Mяlum olduьu<br />
kиmи иndи belя hesab olunur kи, tяnqиdиn vяzиfяsи яsяr vя<br />
mцяllиf arasыnda яlaqяlяrи mцяyyяn etmяk, yaxud<br />
mяtnlяrdяn чыxыш edяrяk mцяllиfиn dцшцncяsиnи ya konkret<br />
tяcrцbяsиnи rekonstruksиya etmяk yox, яsяrи юzцюzlцyцndя,<br />
daxиlи arxиtekturasыnda, ичиndяkи яlaqяlяrиn<br />
яsasыnda tяhlиl etmяkdиr. Amma bu zaman dяrhal sual<br />
meydana чыxыr: " Яsяr nяdиr Nяdяn tяшkиl olunub Яsяr<br />
mцяllиf adlandыrыlan шяxs tяrяfиndяn yazыlmыш шey deyиlmи <br />
" Gюrdцyцmцz kиmи mяsяlя bиr qяdяr чяtиnlяшиr. Яgяr bиr<br />
adam mцяllиf deyиlsя, onun yazdыьыna, dedиyиnя, kaьыzlarda<br />
qoyduьuna, ona иstиnad edиlяn шeylяrя яsяr demяk<br />
olarmы Sad mцяllиf olmazdan яvvяl onun kaьыzlarыnыn<br />
statusu nя иdи Yяqиn kи, hяbsdя olarkяn gцn uzunu юz<br />
fantazmalarыnы цzяrиnя kючцrdцyц kaьыz yыьыnыndan baшqa<br />
heч nя.<br />
Amma sюhbяtиn mцяllиfdяn getdиyи mяlum olandan sonra<br />
da mяsяlя tam hяll olunmur. Sual yaranыr : onun bцtцn<br />
yazdыqlarы, dedиklяrи, юzцndяn sonra qoyduqlarы onun<br />
яsяrlяrиnя aиddиrmи Bu hяm nяzяrи, hяm dя texnиkи<br />
problemdиr. Mяsяlяn, Nиtsшenиn яsяrlяrиnи dяrc etmяk<br />
иstяyяndя, harda dayanmaq lazыmdыr Шцbhяsиz kи, hяr<br />
шeyи чap etmяk lazыmdыr. Amma bu " hяr шey " nя<br />
demяkdиr Sюzsцz kи, Nиtsшenиn юzцnцn dяrc etdиrdиyи<br />
bцtцn yazыlar bura aиddиr. Bяs яsяrlяrиnиn qaralamalarы <br />
Шцbhяsиz, onlar da. Bяs aforиzm layиhяlяrи Hяmчиnиn.<br />
Bяs gцndяlиyиn bиr ucunda edиlmиш qeydlяr Onlar da.<br />
Amma tutaq kи, ичи aforиzmlя dolu gцndяlиkdя tяyиn olunmuш<br />
bиr gюrцшlя baьlы qeydиn, bиr цnvanыn, yaxud<br />
camaшыrxana qяbzиnиn цstцnя dцшцrцk. Bunlar яsяrdиr ya<br />
yox Cavab " yox " иsя, nя цчцn Bu cцr problemlяr sonsuzdur.<br />
Bиr adamыn юlцmцndяn sonra qoyduьu mиlyonlarla<br />
иzиn arasыnda " яsяr "и necя mцяyyяn etmяk olar Яsяr<br />
nяzяrиyyяsи mюvcud deyиl vя bu vя ya dиgяr mцяllиfиn<br />
яsяrlяrиnиn kцlиyyatыnы dяrc etdиrяnlяr belя bиr<br />
nяzяrиyyяyя malиk deyиldиrlяr. Suallar sыrasыnы genишlяndиrmяk<br />
olar : mяsяlяn, " Mиn bиr gecя " яsяrdиrmи <br />
Иsgяndяrиyyяlи Klementиn " Stromat "ы yaxud Dиogen<br />
Laersиn " Юmцrlяr "и necя Gюrdцyцmцz kиmи suallar<br />
sonsuzdur. Buna gюrя dя " yazычыnы, mцяllиfи kяnara<br />
qoyaq, яsяrиn юzцnц юyrяnяk " demяk kиfayяt deyиl. Яsяr<br />
anlayышы mцяllиf qяdяr problematиk anlayышdыr.<br />
Mцяllиfиn tamamиlя yox olmasыna mane olan baшqa bиr<br />
anlayыш yazы anlayышыdыr. Яslиndя bu anlayыш mцяllиfя иstиnadы<br />
lцzumsuz etmяlи иdи. Doьrudan da hazыrda yazыya<br />
verиlяn statusda nя yazы jestиndяn nя dя mцяllиfиn nя<br />
demяk иstяdиyиndяn sюhbяt getmиr. Иstяnиlяn mяtn<br />
yayыldыьы mяkan, uzandыьы zaman daxиlиndяkи mюvqeyиnя<br />
mцnasиbяtdя юyrяnиlиr.<br />
Amma fиkrиmcя belя bиr sual qoymaq olar : yazы<br />
anlayышыnыn bu шяkиldя иstиfadяsи mцяllиfиn empиrиk<br />
xцsusиyyяtlяrиnиn transendental bиr anonиmlиyиn цstцnя<br />
transpozиsиyasыna gяtиrиb чыxarmыrmы Mцяllиfиn emprиk-<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 23
lиyиnиn чox nяzяrя чarpan иzlяrиnи yoxa чыxartmaq цчцn<br />
bяzяn paralel, bяzяn bиr-bиrиnя qarшы olaraq иkи metoddan<br />
иstиfadя olunur : tяnqиdи vя dиnи analиz tяrzи. Hяqиqяtяn<br />
dя yazыya prиmordиal status vermяk bиr tяrяfdяn onun<br />
mцqяddяslиyи haqda teolojи mцlahиzяnи, dиgяr tяrяfdяn,<br />
yazыnыn yaradыcы xarakterи haqda tяnqиdи mцlahиzяnи<br />
transendental шяkиldя иfadя etmяk deyиlmи Yazыnыn<br />
unutqanlиq vя tяhrиf sиnaьыna mяruz qaldыьыnы qяbul etmяk<br />
gиzlи mяna haqda dиnи prиnsиpи vя иmplиsиt, qaranlыq mяzmun<br />
haqda tяnqиd prиnsиpиnи transendental mцstяvиdя qoymaq<br />
deyиlmи Yazыnы mцяllиfиn qaиblиyи иlя sяcиyyяlяndиrmяk<br />
dиnиn daиmи vя dяyишmяz яnяnя prиnsиpиnиn vя yazыnыn<br />
mцяllиfиn юlцmцndяn o yana qalmasы haqda estetиk prиnsиpиn<br />
transendental tяrcцmяsи deyиlmи <br />
Buna gюrя mяnиm fиkrиmcя yazыnыn bu шяkиldя xarakterиzя<br />
olunmasы mцяllиflиyя aиd edиlяn xцsusиyyяtlяrиn saxlanmasыna<br />
gяtиrиr. Baшqa sюzlя mцяllиfиn Malarmedяn baшlayaraq<br />
aram bиlmяyяn иtmяsиnя transendental яngяllяr<br />
mane olur.<br />
***<br />
Aydыndыr kи, "mцяllиf daha mюvcud deyиl", "Allah vя иnsan<br />
bиrgя юlцmdяn юlцb" kиmи шцarlarы tяkrarlamaqla<br />
kиfayяtlяnmяk olmaz, mцяllиfиn boш qoyduьu mяkanи<br />
dиqqяtlя mцшahиdя etmяk lazыmdыr.<br />
Яvvяlcя mяn bиr necя kяlmя иlя mцяllиfиn adиnиn иstиfadяsи<br />
иlя baьlы problemlяrя toxunmaq иstяyиrяm. Mцяllиfиn adы<br />
nя demяkdиr O necя fяalиyyяt gюstяrиr Bu suallara tam<br />
cavab gяtиrmяk fиkrиndяn uzaьam, amma bиr neчя чяtиnlиyя<br />
dиqqяtи cяlb etmяk иstяyиrяm.<br />
Mцяllиf adы цmumи adlar sыrasыndandыr vя onlarla eynи<br />
problemlяrи bюlцшцr. (Burda mяn mцxtяlиf tяdqиqatlarыn<br />
arasыnda Sюrlиn ишlяrиnя иstиnad edиrяm). Aydыndыr kи,<br />
цmumи ad (o cцmlяdяn, mцяllиf adы) tяkcя gюndяrиш, иstиnad<br />
funksиyasыnы yerиnя yetиrmиr. O tяkcя adama tuшlanmыs<br />
barmaq deyиl, o mцяyyяn mяnada tяsvиr funksиyasы<br />
daшыyыr. "Arиstotel" deyяrkяn bиz "Analиtиklяr"иn mцяllиfи"<br />
yaxud "ontologиyanыn banиsи" kиmи tяsvиr yaxud tяsvиrlяr<br />
serиyasыnыn ekvиvalentи olan bиr sюz ишlяdиrиk. Dиgяr<br />
tяrяfdяn, mцяllиf adы mяna vermяk funksиyasыndan baшqa<br />
da funksиya yerиnя yetиrиr; mяsяlяn, bиzя bиrdяn mяlum<br />
olsa kи, Rяmbo "Ruhanи axtarыш"и yazmayыb, bu o demяk<br />
deyиl kи, bu цmumи ad ya mцяllиf adыnыn mяnasы dяyишиr.<br />
Цmumи ad vя mцяllиf adыnыn funksиyasы tяsvиr vя tяyиn<br />
qцtblяrи arasыnda realиzя olur; bu ad шцbhяsиz kи,<br />
adlandыrыlan subyektlя mцяyyяn яlaqяdяdиr. Amma bu<br />
яlaqяnи nя tяsvиr, nя dя tяyиn funksиyasы tam шяkиldя иfadя<br />
etmиr.<br />
Dиgяr tяrяfdяn, mяцllиf adы adи adlardan fяrqlи чяtиnlиklяr<br />
yaradыr. Belя kи, hяr hansы шяxsиn цmumи adы иlя onun юzц<br />
arasыnda яlaqя mцяllиf adы иlя bu adыn adlandыrdыьы subyekt<br />
arasыnda яlaqяdяn fяrqlяnиr. Mяsяlяn, яgяr mяnя<br />
mяlum olursa kи, Pyer Dцponun gюzlяrи mavи rяngdя<br />
deyиl, yaxud o Parиsdя doьulmayыb, ya hяkиm deyиl vя s.,<br />
Pyer Dцpon adы цtцn bunlara baxmayaraq eynи adama<br />
gюndяrmяkdя davam edяcяk vя tяyиn яlaqяsи dяyишmяz<br />
qalacaq. Mцяllиf adlarыnыn qoyduьu problemlяr иsя qatqat<br />
daha чяtиndиr: mяsяlяn, яgяr aшkar olunsa kи, Шekspиr<br />
bu gцn turиstlяrиn onun evи kиmи zиyarяt etdиklяrи evdя<br />
doьulmayыb, bu yenиlиk bu mцяllиf adыnыn fяalиyyяtиnя<br />
dяyишиklиk gяtиrmяyяcяk; amma sцbut olunsa kи, Шekspиr<br />
"Sonnet"lяrи yazmayыb, belя dяyишиklиk tamamиlя baшqa<br />
nюvlцdцr vя mцяllиf adыnыn fяalиyyяtиnя tяsиrsиz юtцшmцr.<br />
Яgяr sцbut olunsa kи, Шekspиr Bakonun "Orqanon"<br />
яsяrиnи yazыb vя bu иkи mцяllиfиn яsяrlяrиnи yazan eynи<br />
adamdыr - belя dяyишиklиk mцяllиf adыnыn fяalиyyяtиnи kюklц<br />
шяkиldя dяyишиr. Bиr sюzlя mцяllиf adы dиgяr цmumи adlar<br />
kиmи deyиl.<br />
Mцяllиf adыnыn paradoksal mяxsusиlиyиnи bиr sыra dиgяr<br />
mиsallar da gюstяrиr. Mяsяlяn, Pyer Dцponun mюvcud<br />
olmamasыnы demяk Homer yaxud Hermes Trиmejиstиn<br />
mюvcud olmamalarыnы demяklя eynи шey deyиl. Bиrиncи<br />
halda, bu o demяkdиr kи, Pyer Dцpon adыnы heч kиm<br />
daшыmыr ; иkиncи halda иsя belя mяlum olur kи, bиr neчя<br />
шяxs bиr ad altыnda qarышdыrыlыb yaxud яsl mцяllиf яnяnяvи<br />
olaraq Homer ya Hermes personajlarыna aиd edиlяn heч<br />
bиr cяhяtя malиk deyиl. X.-иn яsl adыnыn Pyer Dцpon deyиl,<br />
Jak Dцran olmasыnы юyrяnmяk bиr шeydиr, Stendalыn<br />
adыnыn Anrи Bel olmasыnы aшkar etmяk tamam baшqa шey.<br />
Bu fяrqlяrи yяqиn kи, bu cцr иzah etmяk olar: hяr hansы<br />
dиskursda mцяllиf adы adиcя bиr element deyиl (hansы kи,<br />
mцbtяda ya tamamlыq ola bиlяr, яvяzlиklя иfadя oluna<br />
bиlяr vя s.); o dиskursa mцnasиbяtdя tяsnиfedиcи funksиya<br />
иcra edиr: mяsяlяn fиlan ad mцяyyяn sayda mяtnlяrи bиr<br />
yerdя qruplaшdыrmaq, onlardan bяzиlяrиnи kяnarlaшdыrmaq,<br />
onlarы baшqa mяtnlяrlя qarшыlaшdыrmaq иmkanы verиr.<br />
Bundan baшqa o mяtnlяrиn bиr-bиrи иlя яlaqяyя qoyulmasы<br />
иmkanыnы yaradыr. Bиr neчя mяtnиn eynи ad altыnda qruplaшdыrlmasы<br />
gюstяrиr kи, onlarыn arasыnda bиr homogenlиk,<br />
qarшыlыqlы иzahetmя xцsusиyyяtи vя s. kиmи яlaqяlяr var.<br />
Nяhayяt, mцяllиf adы dиskursun xцsusи nюv mюvcudluq<br />
tяrzиnи иfadя edиr: hяr hansы bиr dиskurs цчцn mцяllиf<br />
adыnыn olmasы, "bu fиlankяs tяrяfиndяn yazыlыb", yaxud<br />
"fиlankяs bunun mцяllиfиdиr" deyя bиlmяk gюstяrиr kи, bu<br />
dиskurs gцndяlиk hяyatыn xцsusи dиqqяt cяlb elяmяyяn,<br />
dяrhal иstehlak olunan, gяlиb-gedяn sюzц deyиl, xцsusи<br />
qaydada qяbul edиlmяlи olan vя ичиndя hяrяkяt etdиyи<br />
mяdяnиyyяt чяrчиvяsиndя xцsusи status almalы olan sюzdцr.<br />
Bцtцn bunlar gюstяrиr kи, mцяllиf adы adи adamlarыn<br />
adlarыndan fяrqlи qaydada fяalиyyяt gюstяrиr. Nяtиcя<br />
etиbarи иlя belя demяk olar kи, bиzиm sиvиlиzasиyamыzda<br />
mцяyyяn sayda dиskurslar var kи, onlarda "mцяllиf" funskиyasы<br />
var, dиgяrlяrиndя иsя yox. Шяxsи mяktubun иmzaчыsы<br />
ola bиlяr, amma mцяllиfи yox; mцqavиlяnиn qarantы ola<br />
bиlяr, mцяllиfи yox. Kцчяdя oxuduьumuz, dиvara<br />
24<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
yapышdыrыlmыш anonиm mяtnиn tяrtиb edиcиsи var, mцяllиfи<br />
yox. Belяlиklя, mцяllиf funskиyasы cяmиyyяt daxиlиndя bяzи<br />
dиskurslarыn mюvcudluq, sиrkulyasиya vя fяalиyyяt tяrzи иlя<br />
mцяyyяn olunur.<br />
***<br />
Иndи иsя bu "mцяllиf" funksиyasыnы araшdыraq. Bu<br />
funksиyanы daшыyan dиskurs bиzиm mяdяnиyyяtиmиzdя necя<br />
xaraktыrиzя olunur O dиgяr dиskurslardan nя иlя<br />
fяrqlяnиr Mяnиm fиkrиmcя яgяr sюhbяt yalnыz hяr hansы<br />
kиtab yaxud mяtnиn mцяllиfиndяn gedиrsя, dюrd sяcиyyяvи<br />
cяhяt qeyd oluna bиlяr.<br />
Яvvяla bu kиtab vя mяtn mцlkиyyяt obyektиdиr. Onlarыn<br />
aиd olduьu mцlkиyyяt formasы mяxsusи xarakterlяrя<br />
malиkdиr vя artыq uzun иllяrdиr kи, mяcяllяlяшdиrиlиb. Qeyd<br />
etmяk lazыmdыr kи, krиmиnal aspektя mцnasиbяtdя<br />
mцlkиyyяt aspektи tarиxяn sonra gяlиr. Mяtnlяrиn,<br />
kиtablarыn, dиskurslarыn mиfolojи yaxud mцqяddяs personajlardan<br />
fяrqlи, real mцяllиflяrиnиn olmasы dиskurslarыn<br />
transqressиv ola bиlmяsи vя buna gюrя mцяllиfиn cяzalandыrыlmasы<br />
иmkanы иlя baьlыdыr. Bиzиm mяdяnиyyяtиmиzdя<br />
(vя шцbhяsиz kи, bиr sыra baшqa mяdяnиyyяtlяrdя) dиskurs<br />
иlk zamanlarda bиr шey yaxud mяhsul deyиl, akt sayыlыrdы<br />
vя bиr akt olaraq mцqяddяs/qeyrи mцqяddяs, qanunи/<br />
qanunsuz, dиnи/blasfem kиmи иkиqцtblц mцstяvиdя yer<br />
alыrdы.Tarиxяn dиskurs mцlkиyyяt чevrяsиnя daxиl olmazdan<br />
яvvяl rиsklи bиr jest olub. Amma mяtnlяr цчцn<br />
mцlkиyyяt rejиmи bяrqяrar olandan, mцяllиflиk hцquqlarы,<br />
mцяllиf-naшиr mцnasиbяtlяrи, reproduksиya hцquqlarы vя s.<br />
haqda qaydalar qяbul edиlяndяn sonra - yяnи XVИИИ яsrиn<br />
sonu, XИX яsrиn яvvяllяrиndя - yazы aktыna xas olan transqressиya<br />
иmkanы getdиkcя яdяbиyyatыn иmperatиvиnя<br />
чevrиlmяyя baшladы. Elя bиl kи, yazar mцlkиyyяt sиstemиnя<br />
yerlяшdиrиldиkdяn sonra belя bиr status almaьыn яvяzиnи<br />
transqressиyanы sиstematиk шяkиldя hяyata keчиrmяklя<br />
alыrdы.<br />
Dиgяr tяrяfdяn, mцяllиf funksиyasы bцtцn dиskurslarda<br />
unиversal vя sяbatlы шяkиldя reallaшmыr. Bиzиm sиvиlиzasыyamыzda<br />
eynи mяtnlяr heч dя hяr zaman mяnsubиyyяt<br />
tяlяb etmяyиb. Vaxt olub kи, bиzиm иndи яdяbи adlandиracaьыmыz<br />
bиr sыra mяtnlяr (яhvalatlar, naьыllar, dastanlar,<br />
tragedиya vя komedиyalar) onlarыn mцяllиflяrи haqda heч<br />
bиr sorьu-sual olmadan qяbul edиlиr, otцrцlцr vя dяyяrlяndиrиlиrdи.<br />
Onlarыn anonиmlиyи heч bиr чяtиnlиk yaratmыrdы,<br />
onlarыn hяqиqи yaxud ehtиmal edиlяn qяdиmlиyи<br />
qaneedиcи tяmиnat иdи. Bunun яksиnя olaraq, bиzиm иndи<br />
elmи adlandиracaьыmыz vя kosmologиya, fяza, tяbabяt vя<br />
xяstяlиklяr, tяbияt elmlяrи yaxud coьrafиyaya aиd mяtnlяr<br />
Orta яsrlяrdя yalnыz mцяllиfиn adы иlя bиrgя olmaq шяrtи иlя<br />
qяbul edиlиr vя hяqиqяt daшыyыcыsы sayыlыrdы. "Hиpokrat<br />
demишdиr kи...", "Plиn belя nяql edиr kи..." kиmи иfadяlяr<br />
tяkcя dяlиl kиmи иstиfadя olunmurdu. Onlar hяm dя иsbatlanmыш<br />
kиmи qяbul olunmalи dиskurslarыn tanыnma vasиtяsи<br />
иdи. XVИИ yaxud XVИИИ яsrdяn baшlayaraq bu tяcrцbя<br />
kяnarlaшdыrыldы: o zamandan bяrи elmи dиskurslar olduьu<br />
kиmи qяbul olunmaьa baшladы: bu halda onlarиn aиd<br />
olduьu adama иstиnad yox, bиr elmи sиstemя aиdиyyatы<br />
tяmиnat kиmи qяbul olunur. Mцяllиf funksиyasы belя hallarda<br />
kяnara чяkиlиr. Иxtиraчыnыn adы sadяcя bu vя ya dиgяr<br />
teorem, elmи mцlahиzя, patolojи sиndrom цчцn ad kиmи иstиfadя<br />
olunur. Lakиn яdяbи dиskurslar yalnыz mцяllиfи иlя<br />
bиrgя qяbul oluna bиlяr: hяr hansы шeиr yaxud nяsr mяtnиndяn<br />
onun hardan gяldиyи, kиm tяrяfиndяn, hansы<br />
tarиxdя, hansы шяraиtdя, hansы layиhяdяn чыxыш edиlяrяk<br />
yazыldыьы soruшulur. Ona verиlяn mяna, ona tanыnan status<br />
vя dяyяr bu suallara verиlяn cavablardan asыlыdыr. Яgяr<br />
tяsadцfяn yaxud mцяllиfиn юy иstяyи иlя mяtn bиzя anonиm<br />
gяlиb чatыrsa, dяrhal mцяllиf axtarыlmaьa baшlanыr. Яdяbи<br />
anonиmlиk bиzиm цчцn dюzцlmяzdиr- bиz onu yalnыz tapmaca<br />
kиmи qяbul edиrиk. Bиr sюzlя, mцяllиf funksиyasы<br />
яdяbи яsяrlяr цчцn tam gцcц иlя ишlяyиr (Яlbяttя bцtцn<br />
bunlara bяzи nцanslar gяtиrmяk lazыmdыr: artыq bиr neчя<br />
vaxtdыr kи, tяnqиd яsяrlяrи onlarыn fяrdи yaradыcыlarыna<br />
gюrя deyиl, onlarыn janr vя tиpиnя, onlarda rast gяlиnяn<br />
daиmи elementlяrя gюrя analиz edиr. Yaxud, яgяr daha<br />
mцяllиfя иstиnad rиyazиyyatda bu vя ya dиgяr teoremи<br />
yaxud mцlahиzяnи adlandиrmaqdan baшqa heч nяyя xиdmяt<br />
etmиrsя, bиologиya vя tяbabяtdя mцяllиfиn adыnыn vя<br />
onun ишиnиn tarиxиnиn gюstяrиlmяsи tamam baшqa rol<br />
oynayыr: bu tяkcя mяnbяnи gюstяrmяyя xиdmяt etmиr,<br />
hяm dя mцяyyяn bиr dюvrdя bu vя ya dиgяr laboratorиyada<br />
иstиfadя olunan texnиka vя tяcrцbя obyektlяrиndяn<br />
чыxыш edяrяk ишиn etиbarlыlыьыnы mцяyyяn etmяk цчцn<br />
vasиtяdиr).<br />
Mцяllиf funksиyasыnыn цчцncц sяcиyyяvи cяhяtи ondan<br />
иbarяtdиr kи, o mцяyyяn dиskursun spontan шяkиldя<br />
mцяyyяn шяxsя mяnsub edиlmяsи deyиl, mцяllиf fиqurunun<br />
konstruksиyasыna xиdmяt edяn mцrяkkяb bиr яmяlиyyatыn<br />
nяtиcяsиdиr. Шцbhяsиz kи, bu fиqura realиst bиr status vermяyя<br />
cяhd edиlиr - mцяllиf yazыnыn mяnшя yerи kиmи tяqdиm<br />
edиlиr. Amma яslиndя шяxsdя mцяllиf adlandиrиlan (yaxud<br />
шяxsdяn mцяllиf edяn) mяtnиn цzяrиndя aparыlan яmяlиyyatlarыn<br />
(mцяyyяn cяhяtlяrиn relevant sayыlmasы, mцяyyяn<br />
yaxыnlaшdыrmalarыn aparыlmasы, mцяyyяn davamиyyяtиn<br />
aшkar edиlmяsи, mцяyyяn kяnarlaшdыrmalarыn realиzя<br />
edиlmяsи) proyeksиyasыndan baшqa bиr шey deyиl. Bu<br />
яmяlиyyatlar tarиxи dюvrlяrdяn vя dиskursun tиpиndяn asыlы<br />
olaraq dяyишиr. "Fяlsяfя sahяsиndя mцяllиf" "шaиr"lя eynи<br />
qaydada konstruksиya edиlmиr. Eynи zamanda яdяbи<br />
яsяrиn mцяllиfи bu gцn XVИИИ яsrdяkи kиmи konstruksиya<br />
edиlmиr. Amma mцяllиf fиqurunun konstruksиyasы<br />
sahяsиndя sabиt elementlяr dя tapmaq olar.<br />
Mяsяlяn, mяnя elя gяlиr kи, яdяbи tяnqиdиn uzun zamanlar<br />
boyu mцяllиfи mцяyyяn etmяk, daha doьrusu mюvcud<br />
mяtn vя dиskurslardan чыxыш edяrяk mцяllиf formasыnыn<br />
konstruksиyasыnы reallaшdыrmaq tяrzи xrиstиan яnяnяsиndя<br />
mяtnlяrиn autentиklяшdиrиlmяsи praktиkasыndan kиfayяt<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 25
qяdяr bиrbaшa шяkиldя qaynaqlanыr. Baшqa sюzlя desяk,<br />
яsяrdя mцяllиfи "tapmaq" цчцn mцasиr tяnqиd mяtnиn<br />
dяyяrиnи mцяllиfиn mцqяddяslиyи иlя sцbut etmяk цчцn<br />
xrиstиan eqzejetиkasыnыn иstиfadя etdиyи sxemlяrя чox yaxыn<br />
tяrzdя davranыr. "De vиrиs иllustrиbus" яsяrиndя mцqяddяs<br />
Jerom иzah edиr kи, eynи adы daшыma чoxsaylы яsяrlяrиn<br />
mцяllиflяrиnиn legиtиm шяkиldя иdentиfиkasыyasы цчцn yetяrlи<br />
deyиl: baшqa-baшqa шяxslяr eynи adы daшыya bиlяrlяr yaxud<br />
bиrи dиgяrиnиn adыndan suи-иstиfadя edя bиlяr. Tekstual<br />
яnяnяlяrdя ad fяrdиlиyиn markasы kиmи kиfayяt etmиr. Belя<br />
olan halda чoxsaylы dиskurslarы eynи mцяllиfя necя aиd<br />
etmяlи Sюhbяtиn eynи adamdan yaxud fяrqlи adamlardan<br />
getdиyиnи mцяyyяn etmяk цчцn mцяllиf funksиyasыnы necя<br />
reallaшdыrmalы Mцqяddяs Jerom bunun цчцn dюrd meyar<br />
tяqdиm edиr: яgяr mцяllиfя aиd edиlяn яsяrlяrиn ичиndя bиrи<br />
dиgяrlяrиnя mцnasиbяtdя zяиfdиrsя, onu sиyahыdan чыxartmaq<br />
lazыmdыr (bu halda mцяllиf eynи sяvиyyяlи dяyяr kиmи<br />
sяcиyyяlяndиrиlиr) ; яgяr mцяllиfиn bяzи mяtnlяrи onun<br />
dиgяr яsяrlяrи иlя doktrиnal sяvиyyяdя zиddиyяt tяшkиl<br />
edиrsя, yenя eynи qaydada davranmaq lazыmdыr (bu halda<br />
mцяllиf nяzяrи yaxud konseptual cяhяtdяn zиddиyяtsиz<br />
sahя kиmи gюtцrцlцr) ; eynи zamanda fяrqlи bиr stиldя,<br />
mцяllиfиn qяlяmиndя adяtяn rast gяlиnmяyяn sюz vя<br />
иfadяlяr ишlяnmиш яsяrlяrи xarиc etmяk lazыmdыr (burada<br />
mцяllиf stиlиstиk vahиd kиmи gюtцrцlцr) ; nяhayяt, mцяllиfиn<br />
юlцmцndяn sonraya aиd olan hadиsяlяrdяn yaxud personajlardan<br />
danышan яsяrlяrи dя kяnarlaшdыrmaq lazыmdыr<br />
(burada mцяllиf konkret tarиxи an, mцяyyяn sayda<br />
hadиsяlяrиn qovuшma yerи kиmи gюtцrцlцr). Mцasиr яdяbи<br />
tяnqиd hяtta autentиfиkasиya иlя baьlы qayьыlarы olmadыqda<br />
belя (bиr qayda olaraq belя olur) mцяllиfи heч dя fяrqlи<br />
шяkиldя mцяyyяn etmиr: mцяllиf mцяyyяn bиr яsяrdя<br />
mцяyyяn hadиsяlяrиn hяm mюvcudluьunu, hяm dя transformasиyasыnы,<br />
deformasиyasыnы vя dяyишmяlяrиnи иzah edяn<br />
faktordur (bunun цчцn mцяllиfиn bиoqrafиyasыna mцracияt<br />
olunur, onun fяrdи perspektиvи mцяyyяn edиlиr, onun<br />
sosиal mяnsubиyyяtи tяhlиl edиlиr, onun fundamental<br />
layиhяsи aшkara чыxarыlыr). Mцяllиf hяm dя yazыnыn bиrlиyиnи<br />
tяcяssцm etdиrиr - bцtцn fяrqlи cяhяtlяr яn azы evolyusиya,<br />
yetkиnlиk yaxud tяsиr prиnsиplяrи иlя иxtиsara salыnmalыdыr.<br />
Mцяllиf eynи zamanda mцяyyяn mяtnlяrиn arasыnda<br />
ortaya чыxa bиlяcяk zиddиyyяtlяrиn aradan qaldыrыlmasыna<br />
иmkan verяn vasиtяdиr: mцяllиfиn fиkиr dцnyasыnda, arzularыnda,<br />
шцur yaxud tяhtяlшцurunda bиr mяqam olmalыdыr<br />
kи, bu mяqamdan чыxыш edяrяk zиddиyяtlяr hяll oluna, bиrbиrиnи<br />
qarшыlыqlы иnkar edяn цnsцrlяr bиr-bиrиlя uzlaшa<br />
yaxud fundamental yaxud иlkиn zиddиyyяtиn яtrafиnda<br />
yыьышa bиlsиn. Nяhayяt mцяllиf иfadя baxыmыndan bиr<br />
bцtюvlцk tяшkиl edиr vя bu cяhяt onun hяm яsяrlяrиndя,<br />
hяm qaralamalarыnda, hяm mяktublarыnda yaxud fraqmentlяrиndя<br />
юzцnц gюstяrиr. Mцqяddяs Jeromun sadaladыьы<br />
dюrd meyar mцasиr tяnqиdиn mцяllиf funksиyasы иlя<br />
ишlяmяyиnиn dюrd tяrzиnи иfadя edиr.<br />
Lakиn mцяllиf funksиyasы passиv bиr mяtndяn чыxыш edяrяk<br />
hяyata keчиrиlяn sadяcя bиr rekonstruksиya kиmи<br />
qиymяtlяndиrиlя bиlmяz. Belя kи, mяtndя hяmишя mцяllиfя<br />
gюndяrиш edяn mцяyyяn sayda ишarяlяr olur. Bu ишarяlяr<br />
qrammatиka mцtяxяssиslяrиnя yaxшы tanышdыr: bunlar шяxs<br />
яvяzlиklяrи, zaman vя mяkan zяrflиklяrи, fellяrиn tяsrиfиdиr.<br />
Amma qeyd etmяk lazыmdыr kи, bu elementlяr mцяllиf<br />
funksиyasыna malиk olan vя bu funksиyadan mяhrum<br />
dиskurslarda eynи cцr ишlяmиr. Bu sonuncularda sюzцgedяn<br />
elementlяr hяqиqи danишana vя onun dиskursunun<br />
mяkan/zaman koordиnatlarыna gюndяrиr. Bиrиncиlяrdя иsя<br />
onlarыn rolu daha mцrяkkяb vя daha rяngarяngdиr. Yaxшы<br />
mяlumdur kи, tяhkиyячиnиn danышdыьы яhvalat kиmи tяqdиm<br />
olunan romanda bиrиncи шяxsя aиd яvяzlиk, иndиkи zaman,<br />
mяkana aиd ишarяlяr yazычыya, onun yazdыьы ana yaxud<br />
yazma aktыna deyиl, yazычыya mцnasиbяtdя dиstansы<br />
яsяrdяn-яsяrя, hяtta bиr яsяrиn ичиndя dяyишя bиlяn alter<br />
eqoya gюndяrиr. Mцяllиfи hяqиqи yazычы tяrяfdя axtarmaq<br />
onu xяyalи tяhkиyячи tяrяfdя axtarmaq qяdяr yanlышdыrmцяllиf<br />
funksиyasы bu иkиsиnиn arasыnda hяyata keчиr. Belя<br />
zяnn etmяk olar kи, bu roman yaxud poetиk dиskursa aиd<br />
sяcиyyяvи cяhяtdиr, yalnиz kvazи-dиskurslarыn oynadыьы<br />
sahяlяrя aиddиr. Яslиndя иsя mцяllиf funksиyasы olan bцtцn<br />
dиskurslarda bu eqo чoxluьu rast gяlиnиr. Mяsяlяn, bиr<br />
rиyazиyyat traktatыna yazыlmыш юn sюzdя danышan vя bu<br />
traktatыn tяrtиb olunma шяraиtиnи gюstяrяn eqo nя<br />
mюvqeyиnя, nя dя fяalиyyяtиnя gюrя bиr иsbatыn gedишиndя<br />
danышan vя "Mяn belя nяtиcяyя gяlиrяm kи..." yaxud "Fяrz<br />
edиrяm kи..." formasыnda цzя чыxan eqo иlя eynи deyиl: bиr<br />
halda "mяn" ekvиvalentи olmayan, mцяyyяn mяkan vя<br />
zaman daxиlиndя mцяyyяn иши gюrmцш adama gюndяrиr ;<br />
иkиncи halda иsя " mяn " eynи sиmvollar, eynи aksиomlar vя<br />
eynи иlkиn sцbutlar sиstemиnи qяbul edяn иstяnиlяn шяxsиn<br />
tuta bиlяcяyи mюvqenи gюstяrиr. Lakиn eynи traktatda<br />
цчцncц eqonu da aшkar etmяk olar; bu eqo ишиn mяnasыnы<br />
иzah edиr, qarшыya чыxan чяtиnlиklяr, яldя edиlяn nяtиcяlяr,<br />
hяlя qalmaqda olan problemlяrdяn danышыr; bu eqo artыq<br />
mюvcud olan yaxud gяlяcяk rиyazи dиskurslar<br />
mцstяvиsиndя yerlяшиr. Bu halda mцяllиf funksиyasы dиgяr<br />
eqolarы arxa planda qoyan bиr eqo tяrяfиndяn hяyata<br />
keчиrиlmиr. Яksиnя belя dиskurslarda mцяllиf funksиyasы elя<br />
fяalиyyяt gюstяrиr kи, eynи zamanda цч eqonun dиspersиyasыna<br />
gяtиrиb чыxarыr.<br />
Шцbhяsиz kи, axtarышlar sayяsиndя mцяllиf funksиyasыnыn<br />
baшqa cяhяtlяrиnи dя tapmaq mцmkцndцr. Amma mяn bu<br />
dюrd cяhяtlя kиfayяtlяnиrяm, чцnkи onlar яn чox nяzяrя<br />
чarpan vя яn vacиblяrиdиr. Onlarы belя yekunlaшdыrardыm :<br />
mцяllиf funksиyasы dиskurs alяmиnи mцяyyяn vя<br />
artиkulyasыya edяn hцquqи vя иnstиtusиonal sиstemlя<br />
baьlыdыr; o bцtцn dиskurslarla baьlы, bцtцn dюvrlяrdя vя<br />
bцtцn sиvиlиzasиyalarda eynи qaydada fяalиyyяt gюstяrmиr;<br />
o hяr hansы dиskursun spontan шяkиldя onun иstehsalчыsыna<br />
aиd edиlmяsи kиmи mexanиkи prosesdяn deyиl, bиr sыra<br />
spesиfиk vя mцrяkkяb яmяlиyyatlardan иbarяtdиr; o<br />
sadяcя hяqиqи bиr шяxsя gюndяrиш etmиr, eynи zamanda<br />
mцxtяlиf kateqorиyalara aиd шяxslяrиn tuta bиlяcяyи eqolara<br />
gюndяrиr.<br />
26<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
***<br />
Anlayыram kи, иndиyя qяdяr mюvzunu яsassыz шяkиldя mяhdudlaшdыrыram.<br />
Шцbhяsиz kи, rяssamlыq, musиqи, texnиka vя<br />
s. sahяlяrdя mцяllиf funksиyasыnыn nяdяn иbarяt olmasы<br />
haqda danышmaq lazыm иdи. Bundan baшqa hяtta mяnиm<br />
etdиyиm kиmи yalnыz dиskurs alяmиnи gюtцrsяk, dцшцnцrяm<br />
kи, mяnиm "mцяllиf"я verdиyиm mяna hяddяn artыq mяhduddur.<br />
Mяn mцяllиfи иstehsalыnыn legиtиm шяkиldя ona aиd<br />
edиlmяsи mцmkцn olan bиr mяtnиn, bиr kиtabыn yaxud bиr<br />
яsяrиn mцяllиfи kиmи mяhdud шяkиldя tяqdиm etdиm.<br />
Halbukи dиskurs alяmиndя kиtabdan artыq bиr шeyиn mцяllиfи<br />
olmaq иmkanыnы gюrmяk asandыr - mяsяlяn, bиr<br />
nяzяrиyyяnиn, bиr яnяnяnиn yaxud bиr fяnnиn mцяllиfи<br />
olmaq olar kи, bunlarыn hяr bиrиnиn чяrчиvяsиndя baшqa<br />
kиtablar yaxud baшqa mцяllиflяr юz nюvbяsиndя yer ala<br />
bиlяr. Belя mцяllиflяr "transdиskursиv" bиr mюvqedяdиrlяr.<br />
Bu davamlы bиr fenomendиr vя onun bиzиm sиvиlиzasиyamыz<br />
qяdяr yaшы var. Homer vя Arиstotel, kиlsяnиn atalarы bu<br />
rolu oynayыblar; eynи sюzlяrи иlk rиyazиyyatчыlar vя hиppokrat<br />
яnяnяsиnиn mяnшяyиndя duranlar haqda da demяk<br />
olar. Amma mяnя elя gяlиr kи, XИX яsrdя Avropada чox<br />
mяxsusи mцяllиf tиplяrи meydana gяlиb. Onlarы nя " bюyцk<br />
" яdяbиyyat nцmayяndяlяrи, nя dиnи kanonиk mяtnlяrиn<br />
mцяllиflяrи, nя dя elmlяrиn banиlяrи иlя qarышdыrmaq<br />
olmaz. Onlarы bиr qяdяr arbиtrar шяkиldя " dиskursиvlиk<br />
banиlяrи " adlandыraq.<br />
Bu mцяllиflяrи sяcиyyяlяndиrяn cяhяt odur kи, onlar tяkcя<br />
юz яsяrlяrиnиn, kиtablarыnыn mцяllиflяrи deyиllяr. Onlar<br />
bundan daha artыьыnы, baшqa mяtnяrиn formalaшmasы<br />
иmkanыnы vя qaydasыnы ortaya qoyublar. Bu mяnada<br />
onlar, mяsяlяn, bиr roman mцяllиfиndяn чox fяrqlяnиrlяrbu<br />
sonuncu hяr bиr halda юz mяtnиnиn mцяllиfиndяn baшqa<br />
bиr шey deyиl. Bunun яksиnя olaraq, mяsяlяn Freyd tяkcя "<br />
Rюyalarыn tяfsиrи " яsяrиnиn mцяllиfи deyиl, Marks tяkcя "<br />
Manиfest "иn ya Kapиtalыn mцяllиfи deyиl : onlar sonsuz<br />
dиskurslar иmkanыnы yaradыblar. Sюzsцz kи, mяnя asanlыqla<br />
belя bиr иrad tutmaq olar kи, roman mцяllиfиnиn tяkcя юz<br />
romanыnыn mцяllиfи olmasы hяqиqяtя uyьun deyиl; яgяr<br />
sюhbяt kиfayяt qяdяr " vacиb " mцяllиfdяn gedиrsя, o bundan<br />
artыq bиr шeydиr. Sadя bиr mиsal gюstяrmяk цчцn<br />
demяk olar kи, Ann Radklиf tяkcя " Pиreney qяsrиndя<br />
qarabasmalar " vя bяzи baшqa romanlarыn mцяllиfи deyиl, o<br />
hяm dя XИX яsrиn яvvяllяrиndя dяhшяt romanlarы janrыnы<br />
mцmkцn edиb vя bu mяnada onun mцяllиf funksиyasы<br />
onun яsяrиnи юtцb keчиr. Amma mяncя bu иrada belя<br />
cavab vermяk olar : dиskursиvlиyиn banиlяrиnиn (mиsal kиmи<br />
mяn Marks vя Freydи gюtцrцrяm, чцnkи onlar hяm<br />
bиrиncи, hяm dя яn mцhцmlяrиdиr) mцmkцn etdиklяrи bиr<br />
roman mцяllиfиnиn mцmkцn etdиyиndяn tamamиlя<br />
fяrqlиdиr. Ann Radklиfиn mяtnlяrи bu mяtnlяrdяn<br />
qиdalanan bиr sиra bяnzяtmя vя analogиyalara yol aчыb.<br />
Onun yaradыcыlыьыnda mцяyyяn xarakterиstиk<br />
xususиyyяtlяr, fиqurlar, strukturlar var kи, onlar sonradan<br />
yenиdяn иstиfadя oluna bиlиb. Ann Radklиfиn dяhшяt<br />
romanыnыn tяmяlиnи qoymasыnы demяk bu mяnanы verиr :<br />
XИX яsrиn dяhшяt romanыnda Ann Radklиfdя olduьu kиmи<br />
юz gцnahsыzlыьыnыn tяlяsиnя dцшmцs qadыn qяhrяmanы, sиrlи<br />
qяsrи, dцnyadan ona edиlяn pиslиklяrиn яvяzиnи чыxmaьы<br />
юzцnя qayя etmиш mяnfи qяhrяmanы vя s. gюrmяk olar.<br />
Amma mяn dиskursиvlиyиn юzцlцnu qoyanlar kиmи Marks<br />
vя Freyddяn danышanda onu demяk иstяyиrяm kи, onlar<br />
tяkcя mцяyyяn sayda analogиyalarы deyиl, hяm dя<br />
mцяyyяn sayda fяrqlи yanaшmalarы mцmkun edиblяr.<br />
Onlar tяmяlиnи qoyduqlarыndan fяrqlи olsa da ona aиd<br />
olmaqda davam edяn yol aчыblar. Freydиn psиxanalиzиn<br />
bцnovrяsиnи qoymasыnы demяk o demяk deyиl kи, (sadяcя<br />
o demяk deyиl kи) lиbиdo konsepsиyasыnы yaxud rюyalarыn<br />
tяfsиrи texnиkasыnы Abrahamda yaxud Melanи Klaynda<br />
tapmaq olar, bu o demяkdиr kи, Freyd юz mяtnlяrиnя,<br />
konseptlяrиnя, hиpotezlяrиnя mцnasиbяtdя fяrqlи olsa belя<br />
psиxanalиtиk dиskursa aиd olan praktиkanы mцmkцn edиb.<br />
Bu anda yenи bиr чяtиnlиk ortaya чыxыr : sual vermяk olar<br />
kи, mяgяr bu cяhяt иstяnиlяn elm banиsиndя, yaxud hяr<br />
hansы elmdя mцnbиt bиr transformasиya aparmыш иstяnиlяn<br />
mцяllиfdя mюvcud deyиlmи Belя demяk olar kи, Qalиley<br />
tяkcя юzцndяn sonra onun qanunlarыnы tяkrarlanmasы<br />
иmkanыnы yox, hяm dя ondan kяnarlaшmalarы mцmkцn<br />
edиb. Яgяr Kuvye bиologиyanыn, Sosцr lиnqvиstиkanыn<br />
banиsи sayыlыrsa, bu ona gюrя belя deyиl kи, onlarы иmиtasиya<br />
edиblяr, ona gюrяdиr kи, Kцvye mцяyyяn mяnada onun<br />
юzцnцn fиksиzmи иlя daban-dabana zиdd olan tяkamцl<br />
nяzяrиyyяsиnи mцmkцn edиb; yaxud ona gюrяdиr kи, Sosцr<br />
onun struktural analиzlяrиndяn чox fяrqlи olan generatиv<br />
qrammatиka иmkanыnы yaradыb. Belяlиklя, elmdя<br />
tяmяlчиlиk dиskursиv tяmяlчиlиklя eynи sыraya gяlиr.<br />
Lakиn mяnиm fиkrиmcя burada bиr fяrq var vя bu fяrq чox<br />
mцhцmdцr. Elm mиsalыnda tяmяl aktыnыn юzц gяlяcяk<br />
transformasиyalarыn ичиndяdиr; o bиr nюv mцmkцn etdиyи<br />
transformasиyalar sиstemиnиn tяrkиb hиssяsиdиr. Bu aиdиyyat<br />
mцxtяlиf formalarda ola bиlяr. Elmdя tяmяl aktыnыn bu<br />
elmиn sonrakы transformasиyalarыnыn gedишиndя kяшf olunan<br />
daha bюyцk bиr nяsnяnиn mяxsusи tяtbиq halы olmasы<br />
aшkarlana bиlяr. Yaxud hesab edиlя bиlяr kи, bu akt<br />
иntuиsиya vя emprиzm цzяrиndя qurulub; bunun цчцn onu<br />
yenиdяn formallaшdыrmaq zяrurяtи yarana bиlяr, onu daha<br />
samballы шяkиldя яsaslandыrmaq цчцn яlavя nяzяrи<br />
яmяlиyyatlar aparыla bиlяr. Yaxud hяmиn akt tяlяsиk<br />
цmumиlяшdиrmя sayыla bиlяr, bu zaman onun hяqиqи<br />
fяalиyyяt meydanыnы mцяyyяn etmяk lazыm gяlяcяk. Baшqa<br />
sюzlя, elmи tяmяl aktы hяr bиr zaman ondan meydana<br />
gяlяn transformasиyalar aparatыna yenиdяn daxиl edиlя<br />
bиlяr.<br />
Bunun яksиnя olaraq dиskursиvlиyиn tяmяlиnиn qoyulmasы<br />
aktы onun sonrakы transformasиyalarыna mцnasиbяtdя heterogendиr.<br />
Freyd tяrяfиndяn bцnюvrяsи qoyulan psиxanalиzиn<br />
bиr dиskursиvlиk kиmи genишlяndиrиlmяsи ona onun<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 27
иlk vaxtlarda qяbul etmяdиyи цmumиlиk vermяk deyиl,<br />
sadяcя onun цчцn mцяyyяn sayda tяtbиq иmkanlarыnы<br />
aчmaqdыr. Onun daraldыlmasы иsя яslиndя tяmяl aktыnda<br />
elя цnsцrlяrи иzolя etmяk cяhdиdиr kи, yalnыz bu цnsцrlяrя<br />
tяmяlчиlиk dяyяrи tanыnиr vя Freydиn bu vя ya dиgяr<br />
nяzяrиyyя yaxud konsepsиyasы onlara mцnasиbяtdя tюrяmя<br />
yaxud иkиncи dяrяcяlи sayыlыr. Nяhayяt bu tиp banиlяrиn<br />
яsяrlяrиndя hяr hansы mцlahиzя sяhv sayыlmыr; sadяcя bяzи<br />
mцlahиzяlяr qeyrи-relevant sayыldыьы цчцn yaxud onlarыn<br />
baшqa tиp dиskursиvlиyя aиd olmasы hesab olunduьu цчцn<br />
kяnarlaшdыrыlыr. Baшqa sюzlя desяk, elmи tяmяlчиlиkdяn<br />
fяrqlи olaraq dиskursиv tяmяlчиlиk юzцnцn sonrakы transformasыyalarыnыn<br />
tяrkиb hиssяsи deyиl. Bunun nяtиcыsиdиr kи,<br />
burada hяr hansы mцlahиzяnиn nяzяrи dяyяrи bu banиlяrиn<br />
яsяrlяrиnя mцnasиbяtdя mцяyyяn olunur, halbukи Qalиley<br />
vя Nyutonun halыnda onlarыn иrяlи sцrdцyц mцlahиzяlяrиn<br />
statusu fиzиkanыn vя kosmologиyanыn mюvcud normalarыna<br />
mцnasиbяtdя mцяyyяn edиlиr. Qыsaca olaraq belя yekunlaшdыrmaq<br />
olar kи, dиskursиv banиlяrиn yaradыcыlыьы onlarыn<br />
konturlarыnы cыzdыьы elmя vя meydana mцnasиbяtdя yer<br />
almыr, яksиnя bu elm vя dиskursиvlиk иstиnad mяnbяyи kиmи<br />
onlarыn yaradыcыlыьыna mцnasиbяtdя yer alыr.<br />
Bu elementlяrdяn чыxыш edяrяk bu tиp dиskursиvlиklяrdя<br />
qaчыlmaz bиr zяrurяt kиmи rast gяlиnяn " mяnшяyя qayыdыш<br />
" tяlяbиnи anlamaq olar. " Mяnшяyя qayыdыш " dedиkdя nя<br />
baшa dцшmяk lazыmdыr Mяncя bu иfadя иlя юzцnцn mяxsusи<br />
cяhяtlяrи olan vя mяhz dиskursиv tяmяlчиlиyи<br />
sяcиyyяlяndиrяn bиr hяrяkatы gюstяrmяk olar. Qayыdышыn<br />
olmasы цчцn яvvяlcя unutmanыn olmasы zяrurиdиr; sюhbяt<br />
tяsadцfи yaxud anlaшыlmazlыqdan иrяlи gяlяn unutmadan<br />
yox, fundamental unutmadan gedиr. Tяmяl aktы юz<br />
mahиyyяtи etиbarы иlя elяdиr kи, o unudulmaya bиlmяz.<br />
Onu nцmayиш etdиrяn, ondan tюrяnяn eynи zamanda<br />
ondan kяnarlaшmanы vя onu dяyишmяnи tяcяssцm etdиrиr.<br />
Bu qeyrи-tяsadцfи unutmalar иdentиfиkasиyasы vя tяhlиl<br />
edиlmяsи mцmkцn olan konkret яmяlиyyatlar vasиtяsиlя<br />
hяyata keчиr vя onlarы tяmяl aktыna qayыdышla mяhdudlaшdыrmaq<br />
olar. Unutmanыn gяtиrdиyи maneя sюzцgedяn<br />
dиskursиvlиyя bayыrdan pяrчиmlяnmяyиb, o elя<br />
dиskursиvlиyиn tяrkиb hиssяsиdиr, onun qaydalarыnы bu<br />
dиskursиvlиk mцяyyяn edиr. Bu шяkиldя unudulmuш<br />
dиskursиv tяmяl aktы hяm bu unutmadan иrяlи gяlяn<br />
maneяnиn mяnшяyиndя durur, hяm dя bu maneяnи aчmaq<br />
цчцn aчarы tяmиn edиr- elя bиr tяrzdя kи, bu unutmanы<br />
ancaq gerиyя qayыdышla kяnarlaшdыrmaq olar. Bundan<br />
baшqa bu qayыdыш mяtnя qayыdышdыr, daha dяqиq desяk<br />
mяtnиn boшluqlarыna, sяtиraltы mяnalarыna qayыdышdыr. Bu<br />
qayыdыш unutmanыn maskaladыьы, gиzlяtdиyи, yaxud yanlыш<br />
ya pиs шяkиldя doldurduьu boшluьun цzяrиnя qayыdышdыr vя<br />
o hяmиn boшluьu yaxud чatышmamazlыьы yenиdяn aшkar<br />
etmяlиdиr. Bu proses boyu иsя bиz tяmяl dиskursиvlиyя<br />
qayыdышы sяcиyyяlяndиrяn daиmи mцzakиrяnи gюrцrцk : bиr<br />
tяrяfdяn deyиlиr kи, bu burada deyиlиb, oxumaq kиfayяt иdи<br />
kи, bunu aшkar edяsяn, gяrяk gюzlяrиn qapalы, qulaqlarыn<br />
tutulmuш olsun kи, bunu nяzяrdяn qaчыrasan; dиgяr<br />
tяrяfdяn иsя deyиlиr kи, burda olan sюzlяrиn heч bиrи bu<br />
mяsяlяnи hяll elяmиr, bunun цчцn sяtиrlяrиn arasыnda,<br />
sюzlяrиn arasыnda axtarmaq lazыmdыr. Tяbии kи, buradan<br />
mяlum olduьu kиmи dиskursun юzцnцn tяrkиb hиssяsи olan<br />
bu qayыdыш onu aramsыz olaraq transformasиyaya uьradыr.<br />
Bu qayыdыш dиskursиvlиyиn цzяrиndя юzlцyцndя gяrяksиz<br />
bяzяk kиmи yer alan tarиxи яlavя deyиl. O dиskursиv praktиkanыn<br />
transformasиyasы цчцn zяrurи olan vasиtяdиr.<br />
Qalиleyиn bu vя ya dиgяr mяtnиnиn yenиdяn tяhlиlи mexanиkanыn<br />
tarиxи haqda bиzиm bиlgиlяrиmиzи dяyишя bиlяr,<br />
lakиn bu tяhlиl heч bиr halda mexanиkanыn юzцnц dяyишя<br />
bиlmяz. Bunun яksиnя olaraq, Freydиn mяtnlяrиnиn<br />
yenиdяn tяhlиlи psиxanalиzи, Marksиn яsяrlяrиnиn yenиdяn<br />
analиzи marksиzmи dяyишиr.<br />
Bu qayыdышlar hяmчиnиn яsяr vя mцяllиf arasыnda enиqmatиk<br />
яlaqяnи gюstяrиr. Mяtn mяhz mцяllиfиn mяtnи<br />
olduьu цчцn tяmяlчи dяyяrи var vя mяhz bu mцяllиfиn<br />
mяtnи olduьu цчцn ona qayыtmaq lazыmdыr. Nyutonun<br />
yaxud Kantorun namяlum bиr mяtnиnиn aшkara чыxmasы<br />
klassиk kosmologиyanы yaxud qrup nяzяrиyyяsиnи heч vaxt<br />
dяyишя bиlmяz (bu яn uzaьы bu nяzяrиyyяlяrиn meydana<br />
gяlmяsи tarиxи haqda bиlgиlяrи dяyишя bиlяr). Amma<br />
Freydиn " Eskиz" яsяrи kиmи bиr mяtnиn ortaya чыxmasы bu<br />
mяtnиn Freyddяn gяlmяsи sяbяbиndяn psиxanalиzиn tarиxи<br />
haqda bиlиklяrи deyиl, onun nяzяrи fяalиyyяt meydanыnы<br />
hяmишя dяyишиr, яn azы onun aьыrlыq mяrkяzиnи yaxud fundamental<br />
aspektlяrиnиn yerиnи dяyишmяklя.<br />
"Dиskursиv quruculuq " haqda mяnиm dedиklяrиm шцbhяsиz<br />
kи, чox sxematиk xarakterlиdиr. Bunu xцsusяn onunla<br />
elmи quruculuq arasыnda fяrqlяndиrmя haqda demяk olar.<br />
Ola bиlяr kи, konkret hallarda sюhbяtиn bu vя ya<br />
dиgяrиndяn getmяsиnи ayыrd etmяk hяmишя asan deyиl.<br />
Bundan baшqa demяk olmaz kи, bu prosedurlardan bиrи o<br />
bиrиsиnи иstиsna edиr. Bu fяrqlяndиrmяnи mяn yalnыz onu<br />
gюstяrmяk mяqsяdиlя apardыm kи, hяlя konkret иmzasы<br />
olan kиtab yaxud mяtnlяr serиyasы sяvиyyяsиndя analиzи<br />
mцrяkkяb olan mцяllиf funksиyasы, яsяrlяr qrupu yaxud<br />
bцtюv fяnlяrя gяldиkdя baшqa determиnant faktorlarla<br />
sяcиyyяlяnиr.<br />
28<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
arazиn" яsяrиndя Balzak arvad donuna gиrmиш bиr<br />
"S xяdиm haqqыnda belя bиr cцmlя ишlяdиr: "o qadыn<br />
иdи, gюzlяnиlmяz qorxularы, яsassыz kaprиslяrи, иnstиnktиv<br />
юzцndяnчыxmalarы, sяbяbsыz cяsarяtlяrи, hиsslяrиnиn иncяlиyи<br />
иlя яsl qadыn иdи". Burada danышan kиmdиr Hekayяnиn<br />
qadыn cиldи altыnda xяdиmиn gиzlяndиyиnи bиlmяk иstяmяyяn<br />
qяhrяmanыmы Шяxsи tяcrцbяsи иlя qadыnlыq fяlsяfяsиnи<br />
юyrяnmиш fяrd Balzakmы Qadыnlыq haqqыnda "яdяbи"<br />
fиkиrlяr yцrцdяn mцяllиf Balzakmы Unиversal mцdrиklиyиn<br />
sяsиmи Romantиk psиxologиyamы Bunu bиlmяk heч<br />
zaman mцmkцn olmayacaq, sadяcя ona gюrя kи, yazы hяr<br />
sяsиn, hяr mяnшяyиn mяhvиdиr.<br />
*<br />
РОЛАН БАРТ<br />
"Mцяllиf" юлцмц<br />
Шцbhяsиz kи, hяmишя belя olub: hяr bиr halda bиr hadиsя<br />
reallыьыn цzяrиnя tяsиr gюstяrmяk nиyyяtи иlя deyиl, qeyrиtranzиtиv<br />
mяqsяdlя, bиr sюzlя sиmvolun realиzяsиndяn<br />
baшqa heч bиr mяqsяd gцdцlmяdяn danышыlыrsa, bu uzaqlaшma<br />
baш verиr, sяs юz mяnшяyиnи иtиrиr, mцяllиf юz<br />
юlцmцnя qяdяm basыr, yazы baшlanыr. Amma bu fenomenlя<br />
baьlы hиsslяr dяyишkяndиr; etnoqrafиk cяmиyyяtlяrdя<br />
hekayяnи иstяnиlяn adam deyиl, шaman, ozan vя s. kиmи<br />
xцsusи шяxslяr danышыr. Bu sonuncularыn иsя "иfasыnы"<br />
alqышlamaq olar, amma "dцhalarыnы" yox. Mцяllиf bиzиm<br />
cяmиyyяt tяrяfиndяn иstehsal olunmuш mцasиr dюvr personajыdыr.<br />
Orta яsrlяrdяn чыxdыqdan sonra bu cяmиyyяt<br />
иngиlиs emprиzmи vя fransыz rasиonalиzmиnиn tяsиrи иlя fяrdиn<br />
yaxud daha eleqant шяkиldя deyиldиyи kиmи "bяшяr<br />
юvladыnыn" nцfuzunu kяшf etdи. Tamamиlя mяntиqяuyьundur<br />
kи, яdяbиyyat sahяsиndя mцяllиfиn "шяxsиnя" яn чox<br />
яhяmиyyяtи kapиtalиst иdeologиyasыnыn nяtиcяsи olan<br />
pozиtиvиzm verиb. Mцяllиf hяlя dя яdяbиyyat tarиxи dяrslиklяrиndя,<br />
yazычы bиoqrafиyalarыnda, jurnallara verиlяn иntervцlяrdя<br />
vя hяtta иntиm gцndяlиklяrи vasиtяsи иlя<br />
шяxиsyyяtиnи vя yaradыcыlыьыnы qovuшdurmaq иstяyяn<br />
yazarlarыn шцurunda hюkmranlыq edиr; mцasиr<br />
mяdяnиyyяtиmиzdя яdяbиyyatиn иmиcи чox gцclц шяkиldя<br />
mцяllиfиn, onun шяxsиyyяtиnиn, hяyatыnыn, zюvq vя иstяklяrиnиn<br />
яtrafыnda mяrkяzlяшиb; яsяrиn иzahatы hяlя dя onun<br />
иstehsal edиldиyи tяrяfdя axtarыlыr, elя bиl kи, hяtta fиksиyanыn<br />
ичиndяn belя mцяllиfиn sяsи danышmaqdadыr.<br />
*<br />
Mцяllиfиn иmperиyasы gцclц olsa da bяzи yazычыlar artыq<br />
чoxdan onu sиlkяlяtmяyя cяhd edиblяr. Fransada<br />
Malarme шцbhяsиz kи, bиrиncи olaraq o vaxta qяdяr dиlиn<br />
mцlkиyyяtчиsи sayыlanыn yerиnи dиlиn юzцnя tutdurmaьыn<br />
zяrurиlиyиnи gюrцb. Onun иrяlи sцrdцyц vя bиzиm dя<br />
bюlцшdцyцmцz fиkrя gюrя danышan dиldиr, mцяllиf deyиl.<br />
Lиnqvиstиka da mцяllиfиn bu cцr mяhvиnя qиymяtlи analиtиk<br />
vasиtяlяr verиr: belя kи, o gюstяrиr kи, enonsиyasиya<br />
bцtюvlцkdя bюш prosesdиr vя onun fяalиyyяt gюstяrmяsи<br />
цчцn bu boшluьu mцsahиblяrиn шяxslяrи иlя doldurmaьa<br />
heч bиr zяrurяt yoxdur: lиnqvиstиk baxыmdan yanaшdыqda<br />
mцяllиf yazandan baшqa bиr шey deyиl, necя kи, mяn mяn<br />
deyяndяn baшqa bиrиsи deyиlяm.<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 29<br />
*<br />
Mцяllиfиn uzaqlaшmasы tяkcя tarиxи bиr fakt deyиl. O<br />
mцasиr mяtnи baшdan-ayaьa dяyишиr. Яvvяla zaman elementи<br />
eynи deyиl. Mцяllиf konsepsиyasыna иnanan цчцn<br />
mцяllиf hяmишя юz kиtabыnыn keчmишиndяdиr: onlarыn arasыnda<br />
яvvяl vя sonra mцnasиbяtlяrи var. Mцяllиf kиtabыn qиda<br />
mяnbяyи sayыlыr, o ondan яvvяl mюvcuddur, onun цчцn<br />
dцшцnцr, яzиyyяt чяkиr, yaшayыr; o яsяrи иlя ata-uшaq<br />
mцnasиbяtlяrиndя olduьu bиrиncиlиk mцnasиbяtиndяdиr.<br />
Bunun яksиnя olaraq mцasиr yazar юz mяtnи иlя eynи<br />
zamanda doьulur; o heч bиr halda юz mяtnиnи zamanca<br />
qabaqlamaq keyfиyyяtиnя malиk deyиl. Yeganя mюvcud<br />
olan zaman enonsиyasиya zamanыdыr vя hяr bиr mяtn<br />
яbяdи olaraq burada vя иndи yazыlыr. Burdan belя nяtиcя<br />
чиxиr kи, daha yazыya bиr qeydиyyat, tяsbиt prosesи kиmи<br />
baxыla bиlmяz; yazы Oksford fиlosoflarыnыn ardыnca lиnqvиstиkanыn<br />
performatиv adlandыrdыьы quruluшdur- yяnи<br />
burada enonsиyasыyanыn mяzmunu onun иfadя olunduьu<br />
aktla цst-цstя dцшцr (mяsяlяn, hюkmdarlarыn "Mяn bяyan<br />
edиrяm kи..." иfadяsи kиmи).<br />
*<br />
Mцяllиf uzaqlaшdыrыldыqdan sonra mяtnиn kodunu deшиfrя<br />
etmяk иddиasы luzumsuzlaшыr. Mяtnя mцяllиf vermяk onu<br />
яtalяtя sцrцklяmяk, onu fиnal vя qяtи dяlalяt edиlяnlя<br />
tяmиn etmяk, yazыnы qыfиllamaq demяkdиr. Bu konsepsиya<br />
tяnqиdиn ишиnя yarayыr, чцnkи belя olan halda tяndиq юz<br />
qarшыsыna mцяllиfи яsяrиn altиnda kяшf etmяk vяzиfяsи<br />
qoyur: mцяllиf tapыlandan sonra mяtn "иzah" olunur vя<br />
tяnqиd ишиnи bиtmиш sayыr. Buna gюrя tяяccцblц deyиl kи,
mцяllиfиn aьalыq etdиyи tarиxи dюvr tяnqиdиn eynи statuslu<br />
dюvrц иlя цst-цstя dцшцr vя bu gцn tяnqиd mцяllиflя eynи<br />
zamanda sиlkяlяnиr.<br />
щекайя<br />
*<br />
Balzakdan gяtиrиlяn sиtata qayыdaq. Danышan heч kиm<br />
deyиl: onun sяsиnи, mяnbяyиnи yazыda deyиl, oxuda axtarmaq<br />
lazыmdыr. Baшqa bиr mиsal bunu aydыn gюstяrиr. Bu<br />
yaxыnlarda aparыlmыш tяdqиqatlar gюstяrиr kи, yunan<br />
tragedиyalarы konstиtutиv olaraq mцяmmalы tяbияtя<br />
malиkdиr. Bu tragedиyalar иkиbaшlы sюzlяrlя zяngиndиr vя<br />
personajlarыn hяr bиrи onlarы bиr mяnada anlayыr (mяhz bu<br />
яbяdи anlaшыlmazlыq "tragиk" elementи gюstяrиr); amma bиr<br />
nяfяr var kи, o hяm sюzlяrи hяr иkи mяnasыnda tutur, hяm<br />
dя personajlarыn dиgяr mяnaya mцnasиbяtdя anlaqsыzlыьыnы<br />
gюrцr: o adam oxucudur. Yazы юz mahиyyяtиnи bu<br />
cцr aчыr: mяtn coxsaylы mяdяnиyyяtlяrdяn ortaya gяlяn vя<br />
bиr-bиrи иlя dиaloqa, parodиyaya, konfrontasиyaya daxиl<br />
olan чoxsaylы yazыlardan tяskиl olunub; amma bu<br />
чoxluqlarыn toplaшdыьы bиr yer var kи, o da иndиyя qяdяr<br />
deyиldиyи kиmи mцяllиf yox, oxucudur. Oxucu yazыnыn<br />
bцtцn цnsцrlяrиnиn toplaшdыьы mяkandыr. Mяtnиn<br />
bцtюvlцyц onun mяnшяyиndя deyиl, onun tяyиnatыndadыr.<br />
Amma bu tяyиnat fяrdиlяшdиrиlя bиlmяz: oxucu hяyat<br />
tarиxи, bиoqrafиyasы, psиxologиyasы olmayan bиr adamdыr. O<br />
sadяcя yazыnыn tяшkиl olunduьu bцtцn иzlяrи bиr yerdя<br />
tutan kиmsяdиr. Amma klassиk tяnqиd heч vaxt oxucu иlя<br />
mяшьul olmayыb. Yazыnыn gяlяcяyиnи ona qaytarmaq цчцn<br />
onunla baьlы mиfи tяrsиnя чevиrmяk lazыmdыr: oxucunun<br />
doьumu mцяllиfиn юlцmц hesabыna baшa gяlmяlиdиr.<br />
Qan Turalы<br />
MИNEROLOGИYA KИTABI<br />
Bиlиrdиm kи, чox чяkmяyяcяk bu hиcran. Bиr gцn sяn<br />
qayыdacaqsan vя mяnиm olacaqsan. Yazdыьыm шeиrlяr dя<br />
bunu deyиrdи, sяnиn mяnя baxan amиranя baxышlarыnыn<br />
da ardыndan gюrцrdцm bu vцsalы. Hяr dяfя "yox" cavabыnыn<br />
arxasыnda belя gяlяcяyи gюrцrdцm. Bu gяlяcяk<br />
bиr gцn bиzиm olacaqdы. Sяnиn vя mяnиm.<br />
Bиrcя qorxum vardы sяn sarыdan. Bиlиrdиm, mяndя bu<br />
иnadkarlыq varsя sяn gюzяl gцnlяrиn bиrиndя mяnя "hя"<br />
deyяcяkdиn. Bяlkя dя bu "hя" olmayacaqdы, amma sяn<br />
bиr gцn "yox"u elя deyяcяkdиn kи, "hя" kиmи чыxacaqdы.<br />
Amma qorxum onda иdи kи, sяn Ulu Yaradana иnanmayacaqdыn,<br />
onu иnkar edяcяkdиn, o zaman mяn seчиmи<br />
sяndяn yox ondan yana edяcяkdиm. Amma bцtцn<br />
namazlarda Allaha dua edиrdиm kи, mяnи belя sыnaq<br />
qarшыsыnda qoymasыn. Иlk gюrцшцmцzdяn sяn mяnя<br />
dedиn kи, namaz qыlmaq иstяyиrsяn. Bиlиrdиm, Rяbbиmи<br />
secяcяkdиm, amma Allahы qazansam da sяnи иtиrmяk<br />
иstяmиrdиm, Allah sevgиsи nя qяdяr xoш иdиsя sяnи иtиrmяk<br />
sяadяtи o qяdяr aьыr иdи. Yaxшы kи, Allah mяnи belя<br />
bиr sыnaq qarшыsыnda qoymadы. Шцkцrlяr olsun.<br />
Sabaha qяdяr sяnи dцшцnцrdцm, kaьыzlar yazыb<br />
kиtablarыn arasыna qoyurdum, o kaьыzlarda sяnиn adыnы<br />
yazыlы иdи. Mиnerologиya иmtahanaыna hazыrlaшarkяn<br />
kиtabыn arasыnda sяnиn adыnыn чыxmaьы o qяdяr xoш иdи<br />
kи.<br />
Sяnи belя sevиrdиm...<br />
Ряссам: Баби Бадалофф<br />
30<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
Qulamяlи dцшцncяlяrdяn ayrыldы. Artыq avtobus<br />
Bakыya чatыrdы. Bu avtobus onu sevdиyиnя tяrяf<br />
aparыrdы. Pяncяrяdяn чюlя baxdы. Kapиtalиzm иnkишaf<br />
etdиkcя yol qыraьыndakы sяhrayabяnzяr яrazиlяrdя dя<br />
hяyat qaynayыrdы. Amma yol kяnardakы fahишяxanalar<br />
daha чox proletarиata xиdmяt edиrdи. Vaxtaшыrы<br />
televиzиyalar burda adи bиr konduktorun, ya da иnшaat<br />
fяhlяsиnиn 3-4 gцnlцk qazancыnы bиr neчя saata necя xяrclяmяsи<br />
haqda sanballы reportajlar hazыrlayыrdы.<br />
Qulamяlи цчцn fahишя яn pиs adam иdи. Onlara dadanan
fяhlяlяrя dя elя. Uшaq vaxtы bиr<br />
roman oxumuшdu. Цmumиyyяtlя<br />
son иllяrdя чox az roman oxuyuиrdu.<br />
Яsas mцtalияsи dиnи kиtablar иdи.<br />
"Qяlbиn zцmrцd tяpяlяrи" oxuduьu<br />
яn son kиtab иdи, burda kюnцl<br />
alяmиnя yolчuluqla иnsanыn юz<br />
daxиlиnи necя paklaшdыrdыьыna aиd<br />
tutarlы шeylяr vardы. Bax, elя иndи bu<br />
fahишяxanalarы dцшцnmяyи onun<br />
иmanыnыn kamиl olmadыьыna tutarqa<br />
иdи. Mюmиn иnsan belя шeylяrи dцшцnmяmяlи<br />
иdи. Uшaq vaxtы oxuduьu<br />
kиtabda bиr dяnиzчиnиn altы aylыq<br />
sяfяrdяn sonra fahишяxanaya getmяsи<br />
vя orda юz bacыsыna rast<br />
gяlmяsиndяn bяhs edиrdи. Elя bиlиrdи<br />
kи, fahишяxanaya getsя orda bacыsыnы<br />
gюrяcяkdи.<br />
Sevgиlиsи orda yox иdи. Onu gюzlяmяyи<br />
чox sevиrdи. Qan Turalыnыn<br />
шeиrиnи xatыrladы:<br />
Bu altыncы sиqaretdиr<br />
Sяnи gюzlяyяrkяn чяkdиyиm<br />
Nя olar qutu bиtmяdяn юncя gяl<br />
Sиqaretи tяrgиzsя dя bu шeиrи hяr<br />
dяfя onu gюzlяyяndя bu шeиr yadыna<br />
dцшцrdц, hяtta sevgиlиsи gяlяndяn<br />
sonra da dodaьыnda mыzыldayыrdы.<br />
Bиr dя gюrdц kи, "gюzяllяr gюzяlи"<br />
gяlиr.<br />
-Gюzlяtmяdиm kи<br />
Heч vaxt saat taxmazdы, saata<br />
baxsaydы bиlяrdи kи, gecиkиb. Amma<br />
Balacaxanыm yaxшы bиlиrdи kи, nя<br />
qяdяr gec gяlsя bиr o qяdяr urvatlы,<br />
hюrmяtlи olar. Elя mяhz bu nюqteyи<br />
nяzяrdяn mцlahиzя yцrцdцb oьlanы<br />
beш-altы ay arxasыnca hяrlяmишdи.<br />
-Sяnи gюzlяyяndя saat tez keчиr.<br />
-Иstяdиm kи, gцnorta namazыmы<br />
qыlыb чыxыm. Azanы gюzlяdиm, yoxsa<br />
elя bиr ишиm yox иdи.<br />
-Bиr az gюzlяyяydиn bиr yerdя<br />
qыlardыq da namazы. Nя olardы Юzцn<br />
dя yaxшы bиlиrsяn kи, camaat<br />
namazыnыn savabы чoxdur.<br />
-Camaat nя deyяr, baшqa oьlanыn<br />
arxasыnda namaz qыlmaьыma.<br />
-O da dцzdцr.<br />
-Bиr dя kи, bиr yerdя hяlя чox<br />
namaz qыlacaьыq. Bunu deyиb<br />
Balacaxanыm gцlцmsцndц.<br />
Hansыsa kиtabda oxumuшdu kи,<br />
yataq sevgиlиlяrиn mцbahиsяsиnя son<br />
qoyur. Tяbяssцmцn dя belя bиr<br />
mиsyonu var. Bunlarы Qulamяlи<br />
dцшцnцrdц. Bиr dя чox mцbahиsя<br />
etmяzdиlяr. Onu чox иstяyиrdи. Bиr<br />
dяfя чox pиs mцbahиsя etmишdиlяr.<br />
Az qala kцsяcяkdиlяr. Qulamяlи<br />
haqlы olduьunu dяqиq bиlиrdи. Amma<br />
nяyяsя gюrя Balacaxanыm mюhkяm<br />
dиrяnmишdи. Яslиndя Qulamяlиnиn<br />
dиnи mяsяlяlяrdя чox bиlиklи olduьuna<br />
яmиn иdи. Mцbahиsя Шeytanыn cиn<br />
yoxsa mяlяk olmasы цstцndя dцшdц.<br />
Balacaxanыm deyиrdи Шeytan<br />
mяlяkdиr, Qulamяlи deyиrdи cиn.<br />
Qulamяlи dцz bиlиrdи.<br />
Yerиmяyя baшladыlar. Hяr<br />
gюrцшdяn яvvяl Balacaxanыm dostlarы<br />
haqda xяbяrlяrи чatdыrыrdы.<br />
Balacaxanыm dedи-qodu elяyяn<br />
deyиldи, bunlar sюhbяtя gиrиш иdи.<br />
-Samиrяnиn toyu olacaq gяlяn ay.<br />
-Kиmlя evlяnиr kи<br />
-Xalasыoьlu иlя "gюbяkkяsmя"<br />
иdиlяr. Oьlan bu-gцn sabah gяlяcяk<br />
Rusиyadan.<br />
-Nя yaxшы.<br />
-Hя yadыma dцшmцшkяn deyиm,<br />
bиr dя bиzя zяng elяmя.<br />
-Nиyя<br />
-Atam o gцn gюrdц telefondan<br />
asыlmaьыmы. Anamdan soruшub kи,<br />
kиmlя danышыr Anam da ишarя vurub<br />
kи, sяnиnlя. O da anama deyиb kи,<br />
bиr dя evdяn danышmasыn.<br />
-Bяs nя edяk<br />
-Mяn юzцm sяnя qonшudan zяng<br />
vuraram.<br />
-Sяn hяmишя чяtиn mяsяlяlяrи hяll<br />
edиrsяn.<br />
Bиr xeylи gяzdиlяr. Sonra<br />
Qulamяlи чay ичmяyи tяklиf elяdи.<br />
Ичdиlяr. Balacaxanыm tez qalxdы:<br />
-Atam bu gцn ишdяn tez gяlяcяk.<br />
Daha yalan danышmaqdan<br />
bezmишяm.<br />
-Hя, get onda. Mюvlanя deyиb<br />
kи, zarafatla olsa da yalan danышmayыn<br />
-Mюvlanяnиn nяsиhяtиnя яmяl<br />
etmяk цчцn mяn getmяlиyяm.<br />
Onu yola saldы. Evя qayыtmalы<br />
иdи. Avtobusa mиndи. Avtobusa<br />
yolчu yыьan uшaqlarыn sяs-kцyц<br />
alяmи gюtцrmцшdц, bиrdяn ona elя<br />
gяldи kи, bu uшaqlar bиr gцn yoxa<br />
чыxsalar шяhяr tяnha qalar.<br />
Avtobusa mиnиb sevиmlи yerиndя<br />
oturdu. Arxada яn kцncdяkи yerdя.<br />
Bura avtobusda yeganя yer иdи kи, o<br />
burda heч kиmя yer vermяyя borclu<br />
deyиldи. Qarшыda oturan adam qяzet<br />
oxuyurdu. Qяzetя baxdы. "Yenя qan<br />
tюkцldц, yenя baш yarыldы" yazыrdы<br />
qяzet. Шofer deyяsяn bцtцn yerlяr<br />
tutulana qяdяr tяrpяnmяyяcяkdи.<br />
Bu vaxt avtobusa bиr kишчи mиndи,<br />
яlиndя dя dяmиr vanna. Yanыnda<br />
oturanlar иsя Иsveчdяn danышыrdыlar.<br />
Deyиrdиlяr kи, orda иnsanlarыn<br />
rahatыnы pozmamaq цчцn axшam<br />
saat 6-dan sonra avtobuslar ишlяmиr.<br />
Axыr kи, avtobus getmяyя<br />
baшladы. Bиr-иkи dayanacaq sonra<br />
balaca bиr uшaq avtobusdan dцшdц.<br />
Цzц elя sevиnclи иdи kи.. Yanыndakы<br />
qadыnыn (yяqиn anasы иdи) ona verdиyи<br />
pulu шюferя uzatdы. Pulu юzц<br />
verdиyиnя gюrя sevиnиrdи. Ona baxыb<br />
gцlцmsцndц. "Bиz dя яmяllяrиmиzя<br />
gюrя Rяbbиmиzdяn cяnnяtи alanda<br />
bu uшaq kиmи sevиnяcяyиk" dedи юzюzцnя.<br />
16-18 иyul 2006<br />
•<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 31
Qan Turalы<br />
32<br />
шерляр<br />
SЯNЯ MESAJ YAZMAЬЫM GЯLИR<br />
suyumuz gяlmиr<br />
avtobusda da basa-basdыr<br />
telefon da sюnцb aчыlmыr<br />
bиr yandan da yaьыш baшladы<br />
sяnя mesaj yazmaьыm gяlиr<br />
kиrlи paltarlarыm yыьыlыb<br />
цzцm dя tцklцdц<br />
dцz 10 gцndцr<br />
evdя kиmsя yox<br />
kиtablar da maraqsыz<br />
sяnя mesaj yazmaьыm gяlиr<br />
bиr шey tapmaq olmur<br />
evdя paltarlarыn arasыnda<br />
corabыn bиr tayы яlиmdя<br />
шalvarы tapa bиlmиrяm<br />
stяkanыn da rяngи bиlиnmиr<br />
sяnя mesaj yazmaьыm gяlиr<br />
seчkиlяr dя belя getdи<br />
mиtиnq dя tяxиrя salыndы<br />
иcazяsиz aksиya da olmayacaq<br />
sabah boшam deyя dцшцnцrяm<br />
elя bu dяm<br />
sяnя mesaj yazmaьыm gяlиr<br />
ayaqqabы da qoшulur цmumи tona<br />
o da tяmиzlяnmиr gюr nя vaxtdы<br />
gцzgцmцz dя чиlиk-чиlиk oldu<br />
яn bюyцk parчanы tapыram<br />
sиfяtиmя baxыram<br />
gюzlяrиmя yazыlыb<br />
sяnя mesaj yazmaьыm gяlиr<br />
SEVGИLИYЯ ЧEVRИLЯN DOST<br />
HAQQЫNDA ШEИR<br />
yaxшы tanыyыrsan mяnи<br />
nя qяdяr maaш aldыьыmы belя bиlиrsяn<br />
daha юncя harda чalышdыьыmы da<br />
atamы, anamы шяkиllяrdяn tanыdыn<br />
bиr иnsan dostuna nя deyя bиlяrsя<br />
artыq<br />
demишяm sяnя<br />
yatdыьыm fahишяlяrdяn<br />
иш sonrasы macяralarыmdan xяbяrи<br />
yox<br />
(yaxшы kи, yoxdur)<br />
tяblиьata ehtиyac yoxdu<br />
plakatlar da lazыm deyиl<br />
sяndя шяkиlиm чoxdu<br />
gяlmишяm qapыna<br />
sevиrяm sяnи<br />
bиlmяdиm nя zaman oldu<br />
fяrqиnя belя varmadыm<br />
cиb telefonumun fakturasыnda<br />
kяшf etdиm иlk юncя bu hяqиqяtи<br />
bиr ay яrzиndя 47 dяqиqя sяnиnlя<br />
danышmышam<br />
65 dяnя dя mesajыmы almыsanmыш<br />
hяr halda elя deyиr<br />
яlиmdяkи uzun kaьыz<br />
(kaьыz kaьыzlыьыynan<br />
шahиdlиk edиr<br />
sяnsиz dura bиlmяdиyиmя<br />
bиr kaьыzcan olmadыn)<br />
иш yoldaшlarыmыn<br />
(bяzиlяrиnи tanыyыrsan)<br />
иfadяlяrиnя gюrя<br />
чox dяyишmишяm son zamanlarda<br />
sяslяnяndя eшиtmиrяmmиш<br />
hяmишя gцlцmsяyиrяmmиш<br />
sяbяbsиz, durup dururkяn<br />
artыq gяnc sekreterиmиz dя<br />
mяnиmчцn maraqlы deyиlmиш<br />
bufetчи qadыn da elяcя<br />
иnanmыram sяn dя hиss etmяyяsяn bu<br />
dяyишиklиyи<br />
цstяlиk sяnя qarшы ola<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
bu hиsslяrиmиn adыnы mяhяbbяt<br />
qoymuшam<br />
чox иstяyиrsяnsя<br />
"yataqdan qabaqkы ehtиras artыran<br />
vиaqraya bяnzяr mяhяbbяtиn "<br />
deyя bиlяrsяn<br />
zaten sяndяn baшqa bиr шey dя<br />
gюzlяmиrяm.<br />
amma necя deyиm kи<br />
gюzяlsиz keчdи юmrцm<br />
чox tanыdыьыm var<br />
aralarыnda sevgиlиm yoxdur<br />
qыzыlca kиmи bиr sevgиyя ehtиyacыm var<br />
bиr dяfяlиk<br />
bцtцn bяdяnи<br />
daшlaшmыш цrяyиmи tиtrяdяn<br />
sonra bиr daha dюnmяmяk цzяrя<br />
чыxыb gedяn<br />
bиr sevgиyя<br />
"mяn dя sevdиm" deyя bиlmяkчцn<br />
bunu sяnя demиrяm<br />
orasыnы юzцn dцшцn<br />
•<br />
Ряссам: Баби Бадалофф
Elektronиk sevdalarыm<br />
Q. TURALЫ<br />
Ган Туралы юзцнцн илк китабы<br />
“Електроник севдалар” щаггында йазыр:<br />
- YYazarn z sr haqda yaz yazmaq<br />
nns yoxdur. slnd bu ox nmldr.<br />
Mn br ox yenly mza atmam:<br />
hl yazlmayan roman tnqd etmk<br />
bunlarn br ola blr. Bu gn zmdn<br />
danacam. Yazar z d slnd br<br />
oxucudur, onun sr nterpretasya<br />
etmk ans baqalarnnk qdrdr.<br />
Amma o baqa oxuculardan lk oxucu<br />
olmaq etbar l d selr, br d yazar<br />
srn nec yazldn da yax blr. er<br />
yazmaa ox gec balamam. yrm<br />
yamda. O zaman mn unverstetn son<br />
kursunda oxuyurdum, daha dorusu,<br />
buraxl mn mdafs n verln<br />
son br ayn nd dm. Mn lk nml<br />
tsr edn arn km olduunu dey<br />
blmrm, o zamana qdr er oxuma<br />
sevmzdm, nsr daha ox sevrdm.<br />
Nsrdn sz dmkn, mn yazmaa<br />
el yrm yalarmda nsrl balamam,<br />
o povest baa atmayb, yqn k, he br<br />
zaman btv br sr km ortada olmayacaq,<br />
lakn onun qlplrn z sonrak<br />
nsr srlrmd aqca hss edrm.<br />
Povestn ad "Ay " d. Amma bhs<br />
etdym dvrd dbyyata maram<br />
kfayt qdr artmd, bunun sbblr<br />
ox zldr. Mn lk mpuls vern Rasm<br />
Qaraca oldu, onun "Drd er" szn<br />
hqq mnasnda mn alovlandrd,<br />
htta lk yazdm erd bu erdn br<br />
msra da var d. "Bz nsanlar uydurmadqm<br />
ayrlq szn" msras, lbtt<br />
k, ndk km drnaq nd. lk ermn<br />
ad s "Eq flsfs" d, onda 20 yam<br />
vard. Mn o zaman bel hesab edrdm<br />
k, (el nd d o fkrdym) poezya<br />
masr nsann dnc sstemn anlamaldr,<br />
onu btn xttlr l ks etdrmldr.<br />
Masr nsann dnc<br />
sstemnd, elc d onun praktk hyatnda<br />
n nml yer tutan yalardan<br />
br d cb telefonudur. Mn poezyann<br />
qdm pryomunu saldm. Bu pryomun<br />
ad anmzmdr, yn nsana xas<br />
olan keyfyytlrn baqa varlqlara<br />
krlms. Hl folklorda bunun elementlrn<br />
rast glmk olar: buludlar<br />
alad, Gn gld v s. Amma mnc,<br />
nsan tb varlq km tbtdn qopub, o<br />
daha ox cmyytn rsnddr. Buna<br />
gr d nsana mxsus olan keyfyyt<br />
hanssa daa, buluda, aaca deyl,<br />
hammzn hyatnda nml yer tutan br<br />
yaya - telefona krmy qrara<br />
aldm. Bu szlr br d ona gr deyrm<br />
k, bzm nnv poezyada mvcud<br />
olan anmstk elementlr nd d<br />
saxlanlr. krm ylslnn br<br />
hekaysnd ronya l yazd km,<br />
sevgllr "uca da banda, tnha vls<br />
altnda grrlr". Amma nd n tnha<br />
vls oxucuya ns deyr, n d da<br />
ba (A mn he vls aacn da<br />
tanmram). O cr er yazan adamlarn<br />
zlr d cblrnd telefon gzdrrlr.<br />
Yazdm n byk er olan "Telefon"<br />
er bel yarand. Amma bu ern<br />
zrnd hddndn ox ldym d<br />
demlym, bu ern dz alt lyazma<br />
varant var. Yer varkn, Lamartn n<br />
yax hesab etdy er haqda deyrd k,<br />
bu ern deyas gec med alma<br />
glb, lndn sonra onun arxvn<br />
aradranlar bu ern oxlu lyazmalarn<br />
tapdlar, mlum oldu k, bu er<br />
Lamartnn zrnd n ox ldy er<br />
m. Eyn aqbt "Telefon" ernd d<br />
yaamam, deya brc anla beyn<br />
glr, onun mkmml bd formasn<br />
tapmaq s zaman tlb edr. Baqa br<br />
mqam da mn dndrrd, mnc,<br />
kk erlr yazmaq lazm d. Onlarn<br />
hcm 160 ardn ox olmamal d,<br />
nk br mesajla ancaq bu hcmd mtn<br />
yollamaq olard. Bl, bu erlr cb telefonu<br />
l gndrmk n yazlmal d, bu<br />
erlr br trfdn yazb, o trfdn<br />
gndrrdm, br oxunu da el yolla<br />
gedrkn cb telefonumda yazmam.<br />
Yazrsan, gndrrsn. dbyyat real<br />
hyatn n salmaq n bundan effektv<br />
yol blmrm. Bu gn el adamlar var<br />
k, telefonunun mesaj blmsnd<br />
mnm 30-40 erm saxlayr. Onlarn<br />
hamsn mn gndrmm, Aqnn<br />
sz olmasn, mn btn oxucularm<br />
zdn tanyram. SMS erlrm yzdn<br />
oxdur, amma onlarn say tez-tez artr,<br />
dzdr, redakt d olunur, karandan<br />
br ucu kmrdrs, o br trf pozandr.<br />
Snubr adl dostumun ad gnn tbrk<br />
etmy unutmudum, a, bu, nadr<br />
hadsdr, o da mn "Ad gnndr,<br />
mesaj yazmram, etrazn loyal formas"<br />
erm gndrmd. Mllfn z srn<br />
oxuyub, hanssa shvn gr utanmasnn<br />
br varant da bu olsa grk.<br />
"sgrn er"nn btn motvlrn<br />
qzetdn gtrmm. Adtn, mn<br />
drs gednd qzet alram, metroda<br />
yol boyunca oxuyuram, dzdr, vaqonun<br />
nd o qzet trf boylananlar olur,<br />
bunu br df Seymur Baycan yazmd,<br />
amma Seymurdan frql olaraq, bu mn<br />
ox sbldrmr, qzetd yazlanlarla<br />
brabr br daha mn olursan k, sn<br />
Azrbaycanda yaayrsan. O gn s<br />
shr qzet almadm, drsdn glnd<br />
qzet aldm, oradan oxuduum br<br />
hads mn ox kdrlndrd: Br sgr<br />
tez-tez gec nvbsn atb Brdnn<br />
qaqn drgsnd yaayan sevgls<br />
l gr gedrm, bundan duyuq<br />
dn qzn qohumlar onu ldrmdlr.<br />
Xbr onlarn mhkms<br />
haqqnda d. Qzetd sgrn kl d<br />
var d, he demzdn k, bu cr far<br />
grkml adam bel br tutar, bu<br />
csartn yys ola blr. Yqn, ldrmsnlr<br />
dey, yalvarrm qatllrn,<br />
sona qdr qhrman km qalmaq<br />
olmur. Amma hr halda, ldrmdlr,<br />
z d sevdyn gr. Bu, br er n<br />
kfayt d. Sonralar arlrdn mn<br />
daha ox tsr edn Nazm Hkmt oldu.<br />
Onun mbarzs, deyas v lbtt k,<br />
erlr, erlrndk optmst hvalruhyy,<br />
kskn ctma motv mn ox<br />
clb edrd. Yaadm hrdk pols<br />
darsnn yern ancaq pasport alanda<br />
yrnmdm, amma Nazmn tsr l<br />
2005-c ln oktyabrnda "Hbsxanadan<br />
mktub" erm yazdm. lbtt, Nazm<br />
mn ox doma d, yqn k, hr zaman<br />
bel olacaq. Amma mn bu er<br />
yazdran o zamanlardak meydan<br />
hrkat d, slnd bz mbarz<br />
deynd ox mhdud eylr dnrk.<br />
El blrk k, ld br df "20 Yanvar"dan<br />
"Qlb"y getmk mbarzdr. Bz<br />
sadc olaraq bununla ovunuruq. Ktab<br />
"naat fhls" er l alr, mlumdur<br />
k, yaltdn gln gnclr lk nvbd<br />
tkntd lyrlr, burda tapmaq daha<br />
asandr. Br df bel br tkntd lyn<br />
tanm mn qrb br fxrl dand k,<br />
eyn evd krayd qald uaqlara nsbtn,<br />
onun asandr, yer evn<br />
yaxndr v bu er d bel yarand. er<br />
sevg motvlrn zm lav etmm.<br />
nd artq yaltdk gnclr Bakya<br />
zavodlarda, fabrklrd lmy glmrlr,<br />
tkntd lyrlr. Ona gr bu<br />
mvzunu aktual sayram. erlrm<br />
bard bu qdr kfaytdr. Son sz, tb<br />
k, oxucunundur. lbtt, gr zaman<br />
oxucunu mhv etmybs...<br />
www.qantural.nfo<br />
turalc@yahoo.com<br />
•<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 33
NORVEЧ *<br />
БИР МЦЩАЪИРИН НОТЛАРЫ<br />
Sиyamяk Sяbrи<br />
Эцней Азярбайъандан олан сойдашымыз<br />
Сийамяк Сябринин Норвеъдя башына эялянляр.<br />
1905 cи иldя иlk dяfя baьыmsыz юlkя kиmи юzцnц dцnyaya бяйан едян Norveч<br />
юlkяsи, bugцn dцnyada яn иrяlи getmиш vя yцksяk yaшam standartlarыna malиk bиr<br />
17May<br />
юlkя olaraq tanыnыr. Dцnyanыn hяr tяrяfиndяn bu юlkяdя yaшamaqчцn qaчqыnlar<br />
vя kючяrиlяr axыnыna шahиdиk. Sиyasи haxlar baxыmdan demяk olarkи Norveч vяtяndaшы яn yцksяk<br />
haxlara malиk vяtяndaшdыr vя demokrasиyanыn hяrtяrяflи mяzиyyяtlяrиndяn faydalana<br />
bиlиr. Иqtиsadи baxыmdan dцnyanыn яn zяngиn olkяsи olan Norveч, юz vяtяndaшlarыndan яlavя<br />
olaraq, bиr чox yoxsul юlkяlяrdяn dя maddи yardыmыnы яsиrgяmиr. Erkяk-Qadыn bяrabяrlиyи<br />
vя uшaq haxlarы konusunda Norveч standartlarы dцnyanыn иlk 3 юlkяsи ичиndя yerlяшиr.<br />
Devlяtиn verdиyи tяhsиl иmkanlarы, иш vя ишчи haxlarы, saьlamlыq xиdmяtlяrи olduqcan yetяrlи<br />
sяvиyyяdяdиr. Иnsan haxlarы deyиlяn normalarыn real yaшama daшыnmasы baxыmdan, bu юlkя<br />
bцtцn юlkяlяr arasыnda yenя dя yцksяk yerlяrdя durur. Heyvanlarыn haxlarыda bu юlkяdя<br />
unudulmamыш vя onlarы qoruyan bиr чox devlяt vя юzяl organlar vardыr! BMT dиlиndяn desяk,<br />
bu юlkя "yaшamaqчцn dцnyanыn яn gюzяl юlkяsи" sayыlыr vя bu mяqamы nadиr hallarda Canada<br />
юlkяsиlя dяyишmяyя mяcbur olur. Ancaq bиrcя mяsяlяyя dиqqяt yetиrmяlиyиk kи, BMT bu<br />
qяrarы verdиkdя ancaq vя ancaq statиstиk bиlgиlяrdяn faydalanmышdыr !<br />
Tяbиkи bu юlkяnиn ana yasasыnda yazыlan qanunlarda hяmишя sюhbяt Norveч vяtяndaшыndan<br />
gedиr. Vяtяndaш olan hяr hansи bиr иnsan bцtцn bu иmkanlardan faydalana bиlяr.<br />
Vяtяndaш olmayan шяxslяr , bu юlkяdя yaшadыqlarы sцrяdя bцtцn иnsan haxlarыnda qeyd olunan<br />
haxlarы tяlяb etmяyя qanunи иmkanlarы vardыr. Sиьыnacaq иstяyяn шяxslяrиn яrиzяsиnя<br />
baxыlan sцrяdя dя иш haqqы alыb vя юlkяnиn bиrчox иmkanlarыndan faydalana bиlяrlяr. Ancaq<br />
mяnиm zяnnиmcя bu юlkяnи dцnyada яn gюzяl юlkяkиmи tanыdan standartlara uyub vя bu<br />
цzdяn hяr hansы иnsanыn arzu edяcяyи юlkя olmalыdыr dиyя dцшцnmяk, sadяlюvhlцkdцr !<br />
Bugцnkц dцnyada statиkaya sюykяnяn bиlgиlяr bиr toplumu tanыyыb vя tanыtmasыnda nя<br />
qяdяr юnяmlи rol oynasa da, bиr o qяdяr dя toplumun zяиf sяmtlяrиnи basыrmaqda rol<br />
oynayыr. Belяkи sяvиyyя deyиlяn юlчц normasы hяmишя statиkanыn gюzцndяn uzaq durur.<br />
Statиka rяqяmlяrdяn danышыr vя tяbиkи bиr чox bиlgиlяr яldя etmяyя yardыmcы olur. Ancaq<br />
statиka sяlиqя vя sяvиyyя deyиlяn юnяmlи dяyяrlяndиrmя faktorunu nяzяrя almыr.<br />
Muxatяbиn nя yaшda vяya hansы mиllяtdяn olmasыda statиkanыn umurunda belя deyиl! Bиr<br />
cцmlяdя sюzц belя baшlayыmkи BMT statиkaya sюykяnяn bиlgиlяr яsasыnda deyиrkи :<br />
"Norveч dцnyanыn яn gюzяl юlkяlяrиndяn bиrиdиr ". Ancaq mяsяlя burdadыrkи BMT<br />
demиr: "Norveч юlkяsи kиmlяrцчцn vя nя sayaq toplumsal yaшam иstяyяnlяr цчцn dцnyanыn<br />
яn gюzяl юlkяsиdиr! "<br />
Omrцmцn яn gюzяl иllяrиnиn 6 иldяn coxцnц bц olkяdя yaшыyыb vяya cцrцtdцyцmц<br />
bиlmяkчцn, bц юlkяdя yaшadыqlarыmы vя bu юlkя haqqыnda oxuyub vя topladыьыm bиlgиlяrи<br />
sиzиnlя paylaшmaq qяrarыna gяldиm. Nюvbяtи yazыlarla bu юlkяnи sиzя tanыtmaьa чalышacam.<br />
1 Mart 2001 gцnц Oslo aиrportunda oturan uчaqdan yerя endиm. Sankи uzun иllяr boyu<br />
arzu etdиyиm юzgцrlцyя qovuшmuшam deyя dяrиndяn nяfяs alыrdиmkи atmosferи<br />
qaчыrmayыm. 98.cи иlиn fevral ayыnda Azяrbaycan BMT-sиnя muracияt edиb vя 3 ay яrzиndя<br />
bu tяшkиlatdan posиtиv cavab almышdыm. Qыsa zaman ичиndя Norveч юlkяsиnиn bacыmыn<br />
yaшadыьы шяhяrиn dяvяtиn яldя etdиyиmя baxmayaraq, Azяrbaycan xarиcи ишlяr nazиrlиyи<br />
tяrяfиndяn gяrяkяn чыxыш mюhцrцnц gюzlяmяk цzцndяn, bu fasиlяnи Bakиda qalasы oldum.<br />
Zorakи qonaq qaldыьыm aylarыn xatиrяlяrи qalsыn bиr sonrakы dяftяrиn yazыlarыna, Norveчdя<br />
kюnцllц yaшadыьыm иllяrdяn danышmaьыn daha maraqlы olduьunu sanыram.<br />
BMT.nиn dedиyиnя gюrя Oslo aиrportunda mяnи qarшыlamaьa hazыr olan kиmsяlяr hazыr<br />
* Бу ясярин бцтцн щагглары “Алаторан” журналына аиддир, изн олмадан чохалтмаг вя йайынламаг<br />
йасагдыр.<br />
34<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
olacaьmыш. Uчaqdan endиyиm zaman gюrdцm юlkяnиn torpaьыna<br />
addыm basmaqчцn bиr keчиdиn юnцndя sыraya durmalыyamkи<br />
bцtцn mцsafиrlяr orda toplanыr. Sыra mяnя<br />
чatanda яlиmdя normal pasaport olmadыьи цzцndяn,<br />
yoxlayan cяnab kиmяsя telefon aчdы vя bиraz sonra bиr<br />
яfяndи bяy gяldи vя mяnи aиrportun polиs шюbяsиnя apardы.<br />
Orda mяnиm gиrиш vиzamы vя bцtцn яшyalarыmы yoxladыlar vя<br />
sonra gцlяr цzlя buraxdыlar. Mяn tяsяvvцr etmишdиmkи<br />
ardыmcan gяlяn bяy яfяndи BMT ишчиsиdиr vя mяnя<br />
yolчuluq etmяk qяsdиlя gяlиb. Sonralar bиldиmkи gиrиш<br />
keчиdиndяkи bяy яfяndи mяnиm sяnяdlяrиmdяn шцpяlяnиb<br />
vя polиsя zяng edиbdиr! Bu цzdяn dя mяn Norveч юlkяsиnя<br />
addыm basmadan belя polиs tяrяfиndяn yoxlanыb vя<br />
buraxыlmышam. Daha BMT ишчиsиnиn gяlmяsиnи gюzlяmяdиm<br />
vя gedяcяyиm rayonun цnvanыnы lиstяlяrdяn tapыb vя<br />
yolчuluьuma dяvam etmяk qяrarыnы verdиm.<br />
Oslodan Flora шяhяrиnя uчmalыydыm. Aиrportda getmяm<br />
gяrяkяn "gate".иn harda yerlяшdиyиnи soruшduьum<br />
zaman, gцlяr цzlя bиlgиlяr verяn иnsanlarla qarшыlaшdыqcan<br />
sankи dцnyanыn hяqиqяtяn dя яn gюzяl юlkяsиndя olduьuma<br />
иnanmaьa baшladыm. Kиmsя kиmsяnиn ишиnя burun soxmurdu,<br />
kиmsя kиmsяnи fыrlatmaqla mяшqul deyиldи, sankи hяr шey<br />
qaydasыnda olduьu kиmи gюrцnцrdц. Яtraf olduqcan tяmиz<br />
gюrцnцrdц. Иnsanlarыn sиfяtиndя hиrs, qяzяb gюrцnmцrdц.<br />
Adres soruшduьum zaman sankи onlar maaш alacaqlarы ишlя<br />
mяшqul olduqlarы kыmы, olduqcan soruya cиddиcяsиnя<br />
yanaшыrdыlar. Uчaq oturmadan юncя pяncяrяdяn шяhяrя<br />
baxыrdыm. Avropa юlkяlяrиnиn шяhяrlяrиnя uчaqdan<br />
baxdыьыn zaman, uшaqlыqda qurmaq иstяdиyиmиz evcиklяrи<br />
xatыrlayыrdыm. Sankи юlчц metrяsиnи яlя alыb vя hяr шeyи<br />
metrиlя юlчцb bюlцblяr. Necя dя maraqlыdыr Avropa<br />
шяhяrиndя иlk dolanыш vя яtrafы olduqcan optиmиst baxышlarla<br />
gюrцb vя posиtиv dцшцncяlяrlя analиz etmяk! O anlar tяkrar<br />
olmayasы qяdяr dяyяrlи sevиnc dolu hиsslяr yaradыr иnsanda.<br />
Sevdиyиn иnsanlarыn boш yerиnи gюrцrsяn vя bu sevиncи onlarla<br />
paylaшa bиlmяdиyиnчцn цzцlцrsяn. Tяk baшыma юzgцrlцk<br />
hиssиnи yaшayыrdыm. Юzgцr, hяmdя tяk!<br />
Юrsta шяhяrcиyиnя uчmalыydыm. BMT-nиn aиlя bиrlяшmяsи<br />
qanununa яsasяn, bacыmыn yaшadыьы юlkяyя<br />
gюndяrиlmишdиm. Tяbиkи шяhяr dя eynи olmalыydы. Oslonun<br />
aиrportundan baшqa heч yerиn gюrmяyя иmkan olmadы.<br />
Uчaьы qaчыrsaydыm avara sяrgяrdan qalacaьdыm. Иkи dяfя<br />
uчaq dяyишmяlиydиm. Юmrцmdя иlk dяfя olaraq mиnиuчaqla<br />
uчmaьы tяcrubя elяdиm. Sonralar bиldиmkи<br />
Norveчlиlяr юlkяnиn hяr yerиndя sяpяlяnиb yaшadыqlarыna<br />
gюrя, ancaq bюyцk шяhяrlяr arasыnda uчan uчaqlar nиsbяtяn<br />
bюyцk olur. Qalan xиrda шяhяrcиklяrя 20-30 nяfяr<br />
yerlяшяn uчaqlarla yolчuluq etmяk olur. Bяzяn 5 000<br />
nяfяrlиk шяhяrcиklяrиn dя aиrportu olur. Юrstanыn 8 000<br />
nяfяr nцfusu olduьun bиlиrdиm. Zatяn bu mяkan haqqыnda<br />
bacыmdan aldыьыm bиlgиlяr dя bundan artыq deyиldи !<br />
***<br />
Юlkяyя addыm basalы иlk gцn olduьuna baxmыyaraq,<br />
nяsя hиss olurdu kи Oslo aиrportunda цzlяшdиyиm<br />
adamlar, Юrstaya uчan uчaqda oturanlardan bиraz<br />
fяrqlяnиrdи. Uчaqlar kичиldиkcяn, иnsanlarыn sosиal davranыш<br />
яhatяlяrи dя kичиlиrdи !<br />
Nяhayяt иkи mиnи-uчaq dяyишяndяn sonra mяqsяdя<br />
чatdыm. Bяlяdиyyя (Kommun) tяrяfиndяn bиr nяfяr qarшыlamaьa<br />
gяlmишdи. Tяbиkи bacыm da orda mяnи gюzlяyиrdи. Hяr<br />
yan qar doluydu. Aиrport шяhяrcиyиn tam doьu tяrяfиndя<br />
yerlяшиrdи. Bacыm da batы tяrяfиndя yaшayыrdы. Evя чatana<br />
qяdяr yolun baшa baшыnda шяhяrcиyиn tam ortasыndan keчяn<br />
kцчяdя 10 nяfяrdяn чox saya bиlmяdиm. Havanыn<br />
soyuqluьunu sяbяb bиlиb vя bu haqda heч nя soruшmadыm.<br />
Sonra anladыm kи, 8 000 nяfяr dedиyиn nцfus, шяhяrcиyиn<br />
bцtцn яtrafыnda yaшыyanlarы nяzяrя alaraq yazыlыb. Ancaq<br />
olduqcan maraqlы tяbияtя malиk yerиdи. Maraqlы deyиrяm<br />
ona gюrяkи bиr чoxlarыna gюzяl adыna layиq tяbияt olsaydы<br />
da, mяnиmчцn sadяcя maraqlыydы. Yaшыl daьlar, meшяlяr vя<br />
bиr yandan da dяnиzя qovuшan kичиk kюrfяz, mяndя bиr o<br />
qяdяr dя daиmи maraq tюrяtmиrdи. Bu maraq da иlk ayda<br />
vяya hяftяdя иtиb getdи. Nяdя olsa omцr boyu yaшadыьыm<br />
yerlяrиn hamыsыnda daь olmuшdur. Yaшыl, qayalы, meшяlи vя<br />
axar чaylarы olan daьlarы gюrdцyцm иlk dяfя deyиldи.<br />
Яslиndя mяn daha gюzяl tяbияtdя yaшamaqчцn юlkяnи tяrk<br />
etmяmишdиm kи, tяbияtlя maraqlanыm. Eшиdиrdиm, bяzи<br />
Afrиkadan gяlяn qaчqыnlar юmцrlяrиndя иlk dяfиyя qarыn nя<br />
olduьunu Norveчdя gюrцblяr. Yяqиn bu цzdяndиr kи,<br />
Norveчlиlяrиn yabancыlardan soruшduьu иlk sual belя olur: "<br />
Sиzиn юlkяdя Qar olur !" Tяkcя qar deyиl, иndиkи<br />
tяcrubяlяrиmя яsasяn arxayыnlыqla deyя bиlяrяm kи, bиr чox<br />
Norveчlиnиn dцшцncяsиndя цчцncц vя hяtta иkиncи dцnyadan<br />
olan yabancыnыn юlkяsиndя heч nя yoxdur. Cиblяrи vя<br />
baшlarы boш иnsanlardыlar kи, юlkяlяrиnиn tяbияtи dя kasыbdыr.<br />
Nя zaman bиzdяn sиvиlиzasиyadan nишanя gюstяrяn<br />
davranышlar gюrsяlяr gюzlяrи dюrd olur vя иnanmaьa чяtиnlиk<br />
чяkяrlяr. Tяbrиzdя qarыn olduьunu sцbut etmяkчцn<br />
dяrиdяn qabыqdan чыxыrdыm. Sonralar anladыm kи, Norveчlы<br />
юz medиasыndan yayыnmayan bиlgиlяrя иnanmaqda olduqcan<br />
шцbhяlи yanaшыr.<br />
Иlk иkи hяftяnи bacыma qonaq oldum. BMT tяrяfиndяn<br />
gяlяn qaчqыnlara vя ya юlkяnиn юzцndя sыьыnacaq яrиzяsи<br />
qяbul olan шяxslяrя gяrяkяn яшyalarla dolu ev vermяk<br />
devlяtиn borcu sayыlыr. Bяzи шяhяrlяrdя яшyanыn pulunu<br />
verиb vя alыb daшыmasыnы qaчqыnыn юz юhdяsиnя qoyurlar.<br />
Юrstada qayda belяydиkи bяlяdиyyя юzц alыb vя evи<br />
dюшцyяndяn sonra qaчqыna verиr. Bu цzdяndя иkи hяftяnи<br />
gюzlяmяlи oldum. Norveч dиlи юyrяnmяk qaчqыnыn иlk<br />
gюrяvиdиr, "gюzяl" tяbияtи bиr yana buraxыb hяmяn dиlи<br />
юyrяnmяyя baшladыm.<br />
Bиr чox Azяrbaycan gяnclяrи kиmи Avropaya addыm<br />
basmadan юncя bu qиtя haqqыnda bиr чox utopиst<br />
иnanclarыm varыdы. Юzяllиklя Avropanыn Skandиnavиya<br />
adlanan юlkяlяrи mяnиm dцшцncяmdя иkи qat Moderen<br />
юlkяlяr sayыlыrdы. Sankи bu юlkяlяrиn vяtяndaшlarы hяr bиrи<br />
bиr fиlosof olmalыdыr sanыrdыm. Skandиnavиya юlkяsи olmaqdan<br />
яlavя, BMT tяrяfиndяn "dцnyanыn яn gюzяl юlkяsи"<br />
adыyla юdцllяnяn Norveч, mяnиm rюyamda яn иntelиgent<br />
vяtяndaшlar юlkяsи olmalыydы. Bu юlkяyя oqяdяr иdeal<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 35
axыrdыm kи, hяtta yabancыlarыn ичиndя nяsя yaramaz<br />
olabиlяcяyиnя belя иnanmaq иstяmиrdиm. Tяsяvvцr edиrdиm,<br />
bu иdeal юlkяnиn yяqиn иdeal bиr araшdыrma mяrkяzи vardыr,<br />
hяrhansы baшdan xarabыn bиrиsиnи юlkяyя buraxmaz.<br />
Norveчlиlяrиn kцчя bazarda nяdяn danышdыqlarыnы<br />
anlamыrdыm tяbиkи, ancaq belя tяsяvvцr edиrdиm kи, onlar<br />
yяqиn dцnyada baш verяn юnяmlи hadиsяlяrdяn danышыrlar!<br />
Nяdя olsa bleяnчи юlkяnиn vяtяndaшы vaxtыnы axmaq-axmaq<br />
sюzlяrlя keчиrяn иnsan ola bиlmяz. Иngиlиscяm яn bяdяvи<br />
sюhbяtlяrя yetяr-yetmяzиdи, Norveч dиlиnи dя юmrцmdя иlk<br />
dяfя eшиdиrdиm. Aьlыmdakы bu иntelиgent mиllяtlя olduqcan<br />
tez иlишgи qura bиlиm deyя, cиddиcяsиnя Norveч dиlиnи юyrяnmяyя<br />
baшladыm. Balыq dolu чaya dиzяcяn gиrmиш ac иnsanы<br />
tяsяvvцr edиn, qarmaьы yoxdur deyя, lяzzяtlи яtи olan<br />
sandыьы balыqlarыn gюzц юnцndя цzmяsиnя шahиd olsun !<br />
Яtrafыmda hяrnя Norveчlи gюrцrdцmsя aьlыmda onu<br />
savadlы vя dяrиn иnsan hesab edиrdиm. Bu fиlosoflarla danышmaq<br />
иstяyиrdиm. Nяdя olsa mяndя bиr иkи kяlmя fяlsяfяdяn<br />
qыrыldadacam deyя sяbиrsиzlяnиrdиm. Ara sыra daha юncя<br />
gяlяn qaчqыnlarыn dиlиndяn onlarыn bu юlkяdяn heч dя razы<br />
olmadыqlarыnы eшиdиrdиm. Яn azы Юrstadan! Ancaq mяn<br />
olarыn sюzцnя heч qulaq vermиrdиm. Deyиrdиm, yяqиn bu<br />
onlarыn sяhvиdиrkи bu иnsanlarыn dцшцncя tяrzиndяn baш aчa<br />
bиlmиrlяr. Dиlи юyrяnиm, onlara sяhv etdиklяrиnи subut<br />
edяrяm. Bu sayaq dцшцnmяyя dяvam etmяyиn sяbяbи<br />
varыdы. Hяlя Norveчlиynяn tanыш olmamышdыm. Ancaq Fars<br />
vя Tцrk dиlиnи bиldиyиmчцn demяk olarkи bиr чox юlkяdяn<br />
gяlяn qaчqыnlarla danышыb vя tanыш olmaq шansыm varыdы.<br />
Яfqan etnиklяrиlя, Иran etnиklяrиlя, Tцrkиyя vя Tцrkиstan<br />
юlkяlяrиndяn gяlяnlяrlя tam olaraq vяya azacыq anlaшa<br />
bиlиrdиk. Kцrdlяrиn bиr чoxu Tцrkcя vяya Farsca bиlиrdиlяr.<br />
Bu иnsanlarla tanыш olduqcan hиss edиrdиmkи nяsя burda bиr<br />
yanlышlыq olmalыdыr! Ya mяn hяdsиz иdeal dцшцnцrяm vяyaxud<br />
nяsя bu sиstemdя bиr anlaшыlmazlыq olub. Hяr halda<br />
belяnчи tanышlыqlar artdыqcan mяn яmиn olurdumku bunlarыn<br />
sюzlяrиnя иnanmaq aьыldan deyиl. Яgяr onlar razы<br />
deyиllяrsя, Norveчlи taqsыrkar ola bиlmяz. Yяqиn kи,<br />
Norveчlи dя bulardan razы olmamalыdыr. Burasыn dцz<br />
anlamышdыm! Sonra anladыm kи, Norveч vяtяndaшlarы ичиndя<br />
yabancы sevmяmяk sayы vя dяrиnlиyи иldяn иlя artыrmыш.<br />
Ancaq mяn o zaman heч иnanmazdыm bиr gцn mяn dя eynи<br />
sюzlяrи dиlиmя gяtиrяcяm !<br />
***<br />
Bяlяdиyyя yaшamam gяrяkяn evиn aчarыnы verdи.<br />
Hardasa 50-55 kvm. bюyцklцkdя bиr yataq otaqlы<br />
evиdи. Norveчdя buna иkи otaqlы deyиrlяr. Etajlarы saymalarыda<br />
bиzdяn fяrqlиydы. Norveчdя иkиncи etaj dedиyиn,<br />
bиzdя bиrиncи etaj sayыlыr. Mяncя mяnиm evиm иkиncи etajda<br />
vя bиr otaqlыydы ama Norveчdя ona цчцncц etaj vя иkи<br />
otaqlы deyиrdиlяr. Bunu иlk dяfя eшиdяndя asla razы olmaq<br />
иstяmиrdиm. Mяntиqя uyqun subutlar gяtиrиrdиm vя иkиncи<br />
qatda, bиr otaqlы evdя yaшadыьыmы subut etmяk иstяyиrdиm.<br />
Bцtцn ev яшyalarы yenи alыnmышdы. Hяtta pяrdяlяrи belя yenи<br />
asmышdыlar. Mяtbяx яшyalarы hamыsы yerиndяydи, hяtta bиr<br />
neчя tяzя dяstmal. Dolabыnda meyvя dolu ev alan qaчqыn<br />
da olmuшdur. O zaman ayda 400 $ kиrayяsиydы. Ышыq pulu<br />
яlavя olanda hardasa 500 $ yaxыn olurdu. Hamыsыnы<br />
bяlяdиyyя юdяyиrdи. Bu юlkяdя su havayыdыr. Hяtta bиrиncи<br />
иlиn TV abonentиnи dя bяlяdиyyя юdяyиrdи. Яlavя olaraq<br />
yemяk ичmяk xarcиnиdя 500 $ verиrdиlяr. Ыkи dяfя paltar<br />
pulu da verdиlяr. Hяr dяfя 200 $. Qaчqыnыn иlk vя son<br />
gюrяvи mяktяbя gedиb vя Norveч dиlи юyrяnmяyиdи. Bяzи<br />
bяlяdиyyяlяrdя bunu cиddи tuturdular. Mяktяbя getmяdиyиn<br />
gцnlяrиn pulunu aylыqdan kяsиrdиlяr.<br />
Ev sahиbи olmuшdum! Цstяlиk dahи иnsanlarla danышmaьы<br />
юyrяdяn dиl mяktяbиnя getmяyя belя baшladыm. Aldыьыm<br />
aylыqla Bakыda qazandыьыm borclarы belя юdяyя bиlиrdиm.<br />
Daha nя dяrdиm ola bиlяrdиkи!<br />
Иlk hяfяtяldя kяsиnlиklя юzцmи yad bиr юlkяdя vяya yad<br />
иnsanlar toplumunda hиss elяmиrdиm. Чevrяmdяkи иnsanlarыn<br />
hamыsыyla dostluq шansыm var deyя dцшцnцrdцm.<br />
Ortada olan sadяcя bиrcя problem vardыr sanыrdыm : Dиl !<br />
Norveч dиlиnи bиlmяdиyиmчцn юzцmц qыnamыrdыm tяbиkи.<br />
Ancaq vaxtыnda Иngиlиs dиlиnя lazыmы dяyяrи vermяdиyиmчцn<br />
юzцmdяn zяhlяm gedиrdи. Mяktяbdя 7 иl tamam bu dиlи<br />
oxuduьuma baxmayaraq, Иranda orta mяktяbи bиtиrяn<br />
bцtцn юyrяncиlяr kиmи bu dиldя danышmaqdan acиzиdиm.<br />
Hяlя unиversиtяdя oxuduьumuz Иngиlиscяnи dя hesaba<br />
salanda, durumun nя qяdяr utandыrыcы olduьu tam olaraq<br />
ortaya чыxыrdы. Bu dиlи normal danышa bиlmяkчцn Bakыda da<br />
bиr dяfя adыmы юzяl kurslara yazdыrdыm ama 3-4 dяfяdяn<br />
чox sиnиfdя otura bиlmяdиm. Sankи bu mиras problem tиlsиmя<br />
dцшmцшdц. Hesab edиrdиm kи, яgяr vaxtыnda bu чatышmazlыqla<br />
mяшqul olsaydыm, Norvecя addыm basan kиmи<br />
юzцmя bиr sцrц dost tapacaqdыm. Ancaq daha чox gec<br />
olmuшdu vя yeganя шans Norvec dиlиnи tez юyrяnmяyиdи.<br />
Lalыdыm ama kor vя kar deyиldиm. Чalышdиm kи, bu иkи<br />
hиssdяn olduqcan faydalanыm. Юzяllиklя чevrяmdя baш<br />
verяnlяrи tam dиqqяtlя gюz altыna alыrdыm. Sиmbollardan<br />
faydalanыb vя onlarыn arxasыnda yatan anlayышlarы baшa<br />
dцшmяyя чalышыrdыm. Hansы rяnglяrdяn daha чox иstиfadя<br />
edиrlяr, nя sayaq paltarlar geyиrlяr, yemяklяrи necяdиr, bиr<br />
bиrlяrиlя danышanda heч nя anlamыrdыm ama hansы tonla<br />
danышmalarыna dиqqяt edиrdиm. Sankи dиlиnи bиlmяdиyиnиz<br />
kиnoya baxыrdыm, юz dиlиmdя alt yazыsы da yoxdur.<br />
Sиfяtlяrиndяkи mиmиklяr, яl ayaq hяrяkяtlяrи vя bиr kяlmя<br />
dя desяm, gюrцntцlяrиnя baxыb vя nя haqda danышdыqlarыnы<br />
bиlmяk иstяyиrdиm. Яmиnиdиm kи, baшa dцшя bиlmяdиyиm<br />
sюzlяrdяn danышmыrlar, sadяcя konuyu bиlmяkчцn bцtцn<br />
nишanяlяrи araшdыrmaьa чalышыrdыm. TV programlarы da<br />
yardыmcы olurdu. Bu medиa vasиtяsиnя чox bel baьlamышdыm<br />
ama demяk olar kи, иlk шoku bu medиa vasиtяsи mяnя yaшatdы.<br />
Norvecdя gцnцn bu gцnц 5 dяnя TV kanalы vardыr. 2<br />
dяnяsи devlяt kanalыdыr vя 3 dяnяsи юzяldиr. Devlяt kanallarы<br />
axшam saat 4-5 cиvarы baшlыyыr vя gecя saat 12-01 olur<br />
olmaz programlarы bиtиr. Bu kanallara baxmaqчцn o<br />
zaman иldя 400 $ cиvarыnda pul юdяmяk gяrяkиrdи. Evиnиzиn<br />
qapыsыnы dюyцb vя TV.nиz vardыr ya yox dиyя yoxlamalar<br />
aparыla bиlяr. Kanallara baxыb baxmadыьыnыz devlяtиn umurunda<br />
belя deyиldиr. Gцndя 6-7 saat program yayыnlanыr<br />
deyя TV varыnыzdыrsa юdяmяn gяrяk. Юzяl kanallar<br />
bedavadыr vя hяmишя programlarы vardыr. Ancaq mяnиm<br />
yaшadыьыm шяhяrcиkdя иkи dяnя kanala baxmaq olurdu. Bиrи<br />
devlяtиn vя bиrи dя юzяl. Qalan kanallara baxa bиlmяkчцn<br />
36<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
яlavя olaraq bиr dяnя daha юzяl anten gяrяkиrdи. Mяn<br />
uydudan danышmыram. Adиcя юlkя kanallarыnыn hamыsыnы<br />
seyr etmяkчцn 2 dяnя anten lazыmdыr. Sanыram orda hяlя<br />
dя durum belяdиr. Maraqlыsы buyudu kи, hяtta 2 antenlя<br />
belя 4 kanal yaxalamaq olurdu vя 5-cи yaxalanmaz kanal,<br />
devlяt kanalыydы. Bu kanalыn dalьalarы kюkцndяn bиzиm<br />
шяhяrcиkdя yayыlmыrdы. Ancaq bu mяsяlя abonementи tam<br />
olaraq юdяmяyя maneчиlиk tюrяtmиrdи. Hamы юdяyиrdи !<br />
Saatlarca TV qabaьыnda otururdum. Nяdя olsa lokal tv<br />
programlarыndan bu mиllяtиn haqqыnda bиr чox bиlgиlяr<br />
toplaya bиlяrяm dцшцnцrdцm. Qzetlяrdяn yararlanmaьa<br />
шansыm yoxudu. Radиoda habelя. Bunlarыn hяr иkиsи<br />
mцkяmmяl dиl bиlmяk tяlяb edиrdи. Zatяn юmцr boyu 5<br />
dяnя qazet alыb almadыьыma шцbhяm var!<br />
Mяnиmчцn яn maraqlы olan buydu kи, юlkяnиn adlыm<br />
(tanыnan - red.) fиkиr sahиblяrиnи TV vasиtяsиlя tanыyыm.<br />
Gцclu sяnяdlи fиlmlяr, dцnyanыn dюrd bucaьыndan vиdeo<br />
xяbяrlяr, sиyasи analиzlяr, hяr konuyla baьlы tяnqиdlя<br />
yanaшan programlar vя saиra. Dцnyanыn яn gюzяl юlkяsи<br />
adlanan юlkяnиn tv-sиndяn bu programlarы gюzlяmяk<br />
иdealиstlиkdиr bяyяm Dцnyanыn яn demokrat юlkяlяrиndяn<br />
bиrи olan Norvec, necя ola bиlяr kи, gцclu fиlosoflardan<br />
bяhrяsиz olsun Onlarы tv-dя gюrmяk иstяyи utopиstlиkdиr<br />
bяyяm Modern юlkяnиn adlыm sяnяtkarlarыnы harda gюrmяk<br />
mцmkцndцr Bяyяm 3-cц dцnya юlkяlяrиdиr kи, яsl<br />
sяnяtkarlarы tv-yя buraxmasыnlar<br />
Bяyяm mяn Modern юlkяyя gяlmяmишяm !<br />
Belяlиklя иlk ayda tv adlanan yaramaz medиanы bцkцb<br />
bиr kяnara qoydum. Gцnцn bu gцnц dя Norveчиn tv kanallarы,<br />
bиr kяlmяdя, yaramaz kanallardыr. Kablo, tv vя ya<br />
uydusu olmayan Norveclи, mяncя Norveч kanallarыnы<br />
иzlяmяklя dцnyadan xяbяrsиz yaшayыb vя юlяcяk. Xяbяrlяr<br />
haqqыnda demяk olar kи, Amerиka Яfqanиstana vя Иraqa<br />
hцcum etmяsяydи, xarиcи xяbяrlяrdяn яsяr яlamяt gюrя<br />
bиlmяzdиnиz. Tяbи kи, Avropa vя Amerиka adlanan<br />
qиtяlяrdяn bяzяn xяbяrlяr almaq шansы hяmишя vardыr.<br />
Ancaq Asиa vя Afrиkada nяlяr olub baш vermяsи xяbяrlяrя<br />
gяlmиrdи. Sonralar bиldиm, hяftяdя bиr saat xarиcи xяbяrlяr<br />
adlы program vardыr. Иlk baxышda hadиsяlяrи analиz edяn<br />
program kиmи gюrцnsя dя, яslиndя hadиsя haqqыnda raportdan<br />
baшqa nяsя hиss olunmurdu. Иndи bu an bu sяtиrlяrи<br />
yazdыьыm zaman ( saat 05:49 ) dюvlяt kanallarы иkиsи dя boшdur.<br />
Юzяl kanallarda hяrяsиndя 1 nяfяr yenиyetmя qadыn<br />
oturub vя CD dяyишиr. Mahnыlarыn vиdeo klиplяrи dя<br />
gюstяrиlmиr. Hяmиn gюzяl qиz sankи mahnыnы oxuyur deyя,<br />
muьяnnиnи yansыlayыr. Dяrd burasыndadыr kи, bяzяn bu<br />
gюzяl qadыnlarыn olmadыьы zaman, qaba bяylяrdяn bиrи bu<br />
rolu юhdяsиnя alыr!<br />
Bиr sюzlя, desяm Norvecиn юzяl kanallarы "papanыn gцl<br />
balasы" olan qыz-oьlanlarыn at чapasы mяkanlardыr. Юlkяnиn<br />
80%-и papanыn gцl balasыdыr deyя, demяlи bu kanallarda<br />
иfaчыlыq etmяkчцn hamыnыn шansы vardыr. Bu kanallarda eшиtdиyиm<br />
яn maraqlы 2 xяbяrи unuda bиlяcяyиmи sanmыram.<br />
Bиrиsи belяydи : Demяlи bиr neчя Arы bиr mяktяb bиnasыnыn 2-<br />
cи qatыndakы pяncяrяnиn bucaьыnda yuva salыmышdы. Arыlar<br />
юlmяlиydи. Bu ишиn uzmanы gяrяkяn paltarlarы geyиb vя ишиnи<br />
baшlamadan юncя jurnalиstя bиr sыra юnяmlи bиlgиlяr verиrdи!<br />
Tяbии, journalиst dя hяmиn paltarlarda nяrdиvanыn kяnarыnda<br />
durmuшdu. Sonra nяrdиvan 2 oldu. Чцnkи jurnalиst<br />
hadиsяnиn baш verdиyи zaman cameranы hadиsя mяhяllиnя<br />
zum etmяk иstяyиrdи. Uzman adam яlиndя bиr kичиk balon<br />
sol yandan vя journalиst dя saь tяrяfdяn Arыlara hцcuma<br />
keчdиlяr. Uzman adam balonu 2-3 dяfя fыsыldatdы vя arыlar<br />
ичяrиdя oldцlяr. Sonra hamыsыnыn юlцmцndяn arxayыn<br />
olmaqчцn, uzman adam dedи kи, bиr neчя dяfя artыq fыsыldatmaq<br />
lazыmdыr. Belя dя oldu vя hadиsя kиmsяyя zиyan<br />
dяymяdяn bиtdи. Xяbяrlяr dяvam edиrdи...<br />
***<br />
Bugцnkц tяcrцbяlяrиmя dayanaraq artыq иnanыramkи<br />
иkиncи vя цчцncц dцnyada yaшыyan gяnclяrиn<br />
tяxmиnяn hamыsы, Avropa adlanan qиtя haqqыnda fantazиya<br />
dolu beyиnlя yaшayыrlar. Bu fantazиlяr bяzяn dяrиn иnanc<br />
sяvиyyяsиnя gяlиb чatыr. O qяdяr dяrиn иnanclы gяnclяr olur<br />
kи, hяtta bu юlkяlяrdя uzun иllяr boyu yaшayan<br />
Azяrbaycanlыnыn bяzи tяnqиdlяrиnя belя иnanmaq иstяmиr!<br />
Sankи allahыna toxunursan. Mяn юzцm dя bu qaydadan<br />
иstиsna deyиldиm. Yaxшы yadыmdadыr kи hяr kиm kи<br />
Avropanыn pozиtиv sяmtlяrиndяn danышardы, dиyяrdиmkи<br />
шцpяsиz dцz olmalыdыr. Ancaq bиr balaca tяnqыd etsяydи,<br />
dиyяrdиm yяqиn kи юz axmaqlыьыndan bu sorunlarы yaшыyыb.<br />
Hesab edяrdиmkи Avropada hяrшey qaydasыndadыr vя<br />
яdalяt иdeal sяvиyyяdя toplumda иcra olur. Hяr kиm яdalяtsиzlиkdяn<br />
шиkayяtчиdиrsя, demяlы юz sяhvиnи basыrыr vя<br />
шцpяsиz юz gцnahыdыr. Zehnиmиzdяkи bu иdeal dцшцncяlяrиn<br />
qaynaqlarыnы axtaranda olduqcan maraqlы sяbяblяrиn яsas<br />
rol oynamasы ortaya чыxыr. Bu konuya sonralar qayыdacam.<br />
Bu юlkяdя yaшadыьыm acы vя bяzяn шиrиn tяcrцbяlяrиn<br />
mяnиmчцn verdиyи bиlgиlяrиn яn yararlы hиssяsи bu konuya<br />
aиddиr. Nяdяn bиz belя dцшцnцrцk sualы adamы o qяdяr юz<br />
baшыna fиrladыrkи axыrda иnsan mяcbur olur юz юlkяsи<br />
haqqыndakи dцшцncяlяrи tam olaraq yenиdяn yoxlasыn.<br />
Yetяrkи шцphя etmяk qabиlиyyяtиnи yenиdяn яldя edя<br />
bиlяsяn.<br />
Bu sюzlяrи xatиrяlяrиn sonunda yerlяшdиrяcяyиmи<br />
sanыrdыm. Ancaq юzцmц sakиtlяшdиrя bиlmяdиm.<br />
Baшlanqыcda oxucuya negatиv tяsиr edиcи sюzlяrи yazmиyacam<br />
demишdиm. Чцnkи yaшadыьыm faktlarы ortaya qoymadan,<br />
qяzavяt шansыnы oxucudan almaq иstяmиrdиm.<br />
Bacardыqcan tяrяfsиz olaraq xatиrяlяrиmи yazmaьы planlamышdиm.<br />
Ancaq bu sюzlяrи yazan adam artыq иstяr-иstяmяz<br />
yaшadыqlarыndan tяsиr alыb! Юzцmц unuda bиlmяdиm.<br />
Neynяk ! Hяr halda Norvecиn pozиtиv sяmtlяrиndяn bиraz<br />
yazыb vя hиsslяrи neytral hala qaytarmaьa чalышa bиlяrяm.<br />
Nя dя olsa hиsslяrя uyan mиllяtиk. Dцшцncяmиzя tяsиr edя<br />
bиlяn hяlя anasыndan olmayыb!<br />
Dиl юyrяnmяkчцn qaчqыnыn mяktяbя getmяsи gяrяklиdиr<br />
yazmышdыm. BMT tяrяfиndяn pozиtиv cavab almыш vя bu<br />
юlkяyя gяlяnlяrиn yeganя gюrяvи budur. Qabaqlar юz baшыna<br />
bu юlkяnи seчиb vя юlkяnиn ичиndя sыьыnacaq яrиzяsи<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 37
verяnlяr dя kampda qaldыqlarы zaman bu xиdmяtdяn<br />
havayы olaraq faydalanыrdыlar. Ancaq artыq bu шяraиt<br />
onlarчцn yaradыlmыr. Keflяrи иstяrsя юzlяrи юyrяnmяlиdиrlяr.<br />
Gяldиyиm gцndяn 3-4 gцn sonra Norveccя-Farsca<br />
sюzlцyцnц яldя etdиm. Hяlя Norveccя-A.Tцrkcя sюzlцyцn<br />
bazara gяlmяsи barяdя bиr sюz eшиtmяdиm. Quzeylиlяrdя<br />
Norveccя-Rusca sюzlцyцnя qяnaяt etdиklяrиnи duydum.<br />
Norveccя-T.Tцrkcяsиndя sюzlцyцn olmasыnы dцz 3 иldяn<br />
sonra bиldиm. Farsca sюzlцk olduqcan sяvиyyяsиzиdи. Bunu<br />
Tцrk olduьuma gюrя demиrяm. Doьurdan da belяydи. Son<br />
zamanlarda bиr dяnя abыrlыsыn чыxarыblar. Sюzlцyц 4 gцn gec<br />
яldя edяbиldиyиmчцn чox яsяblяnmишdиm. Nя dя olsa<br />
Norveчlиlя danышa bиlmяkdя 4 gцn dalы qalmышdыm! Bu<br />
fasиlяdя bяlяdиyyяdяn чaьыrdыlar. Bu gюrцшя bцtцn qaчqыnlar<br />
иlk gяldиklяrиndя dяvяt olurlar. Bяlяdиyyяnиn qaчqыnlarla<br />
mяшьul olan bиr neчя gюrяvlиsи olur. Sayыlarы baxыr<br />
шяhяrиn bюyцk-kичиk olmasыna. Sayыlarы bиr qыraqda dursun<br />
ama шцbhяm yoxdurkи hamыsы yenи qaчqыnы olduqcan gцlяr<br />
цzlя qarшыlayыrlar. Mяn dя Norveчlиlя иlk gюrцшdя bunu<br />
tяcrцbя etdиm tяbиkи. Sankи юlkя haqqыnda яskиdяn olan<br />
bцtцn tяsяvvцrlяrиmя tяsdиq peчatы vuruldu. Bacыm tяrcцmячи<br />
olaraq mяnиmlя gяldи. Bu шansы olmayanlarчцn<br />
devlяt xяrcиnя tяrcцmячи ишя alыnыr. Adam varkи 10 иldиr bu<br />
юlkяdя vя hяlя dя devlяt xяrcиnя tяrcцmячиdяn иstиfadя<br />
etmяlи olur.<br />
Gцlцшц dodaqlarыndan цzцlmяyяn bиr yaшlы qadыn bиzи<br />
qarшыladы. Sankи uzun иllяr boyu юz balasыnы gюrmяyиb! Hиss<br />
elяdиmkи hяlя sandыьыmdan da 2 qat чox Sцt gюlц olan<br />
юlkяdяyяm vя чevrяmdяkи иnsanlar hamыsы mяlяkdиr. Яn<br />
pиsи bяlkя 1 qanadlы mяlяk ola bиlяr sanыrdыm. Hяlя baшqa<br />
qaчqыnlarla tanыш olmamышdыm. Hяtta onlarы da иdeal<br />
qaчqыnlar hesab edиrdиm.<br />
Haxlarыmы bиr bиr saymaьa baшladы vя axыrda dedиkи<br />
yenя dя hяr nя lazыm olsa gяl yanыma danышaq. Sonralar<br />
bиldиmkи qaчqыnlarыn bиr чoxu иlk aylarda vя bяlkя иllяrdя,<br />
dяfяlяrcя ora gedиb vя яlavя yardыmlar da alыrlar. Tяbи kи<br />
yardыmlarыn яn sevиmlи vя populяr hиssяsи, яlavя maddи<br />
yardыmlardыr. Heч olmasa юzцmцz юdяmяsи gяrяkяn faktoralarыn<br />
bиr hиssяsиnи dя devlяtиn baшыna salmaq чяtиn иш<br />
deyиlmиш. Mиsalчцn telefon vя ya иnternet faktoralarы. Bunu<br />
gec юyrяnmяyиmя baxmыyaraq, mяn dя bu bacadan bиraz<br />
faydalandыm.<br />
Иkи hяftя иstиrahяt et vя sonra mяktяbя gedяrsяn dedи.<br />
Nяdяnsя hиss elяdи kи mяn bиraz tutqunam. O saat soruшdu:<br />
yяqиn kи buranыn qarы vя dяyишиk havasы sяnи sыxыr!<br />
Dedиm axы! Norveclи иlk danышmada konuyu bиr tяhяr qara<br />
baьlыyacaq. Ama bиr tяrяfdяn dя dцz deyиrdи bяlkя. Kичиk<br />
aьaclarыn цstцndяkи qarы belя eшшяyя yцklяsяydиn, heyvanыn<br />
belи sыnardы …<br />
Hamы юmrцnцn иlk mяktяb gцnцnц bиr dяfя uшaxlыxda<br />
yaшasa da, qaчqыn bunu 2 dяfя yaшыyыr ! …<br />
Aman tanrыm ! Utopиa sandыьыn юlkяdя yaшamaq шansыn<br />
яldя etmяk vя hяr шeyи yenиdяn vя цstяlиk иstяdиyиn kиmи<br />
qurmaq gцcцnц яldя etmяyя иnanmaq, nя gюzяl bиr<br />
duyьudur. Yetяr kи planыn olsun. Skandиnavиa юlkяlяrиndя<br />
tяhsиl almaqчцn yaranan иmkanlar, olduqcan yetяrlи vя<br />
hяrtяrяflиdиr. Mяnиm amacыm Antropology fakultяsиndя<br />
yer almaqdan иbarяtиdи. Humanиtar elmlяrdя tяhsиl<br />
almaqчцn, юlkяnиn dиlиnи иkи qat yaxшы bиlmяn gяrяkиr. Adи<br />
ишlяrdя ишlяmяkчцn gцndяlиk sюzlяrи bиlmяk yetяrlиdиr.<br />
Hяtta tяbии elmlяrdя tяhsиl almaqчцn dя юlkяnиn dиlиnи<br />
mцkяmmяl bиlmяk gяrяkяn deyиl. Bunu bиldиyиm zaman<br />
Norveч dиlиnи юyrяnmяkчцn иkи qat чaba gюstяrmяyя<br />
baшladыm.<br />
Mяktяbиn иlk gцnц maraqlыydы. Altыdan altmышa, hяr<br />
rяngdя vя dцnyanыn bиr neчя fяrqlи юlkяlяrиndяn gяlяn<br />
qaчqыnlar varыdы. Qaчqыnlar hamыsы Septamber ayыnda bu<br />
юlkяyя gяlmиr tяbиkи. Bu цzdяndиr kи иlиn baшы vя yaxud<br />
sonu olmasыna baxmayaraq, yenи юyrяncи sиnиfя яlavя ola<br />
bиlяr. Bиzиm mяktяbdя цч gruppa varыdы. Tam yenи<br />
юyrяncиlяr, orta sяvиyyяlи vя bиr dя dиlи nиsbяtяn danышa<br />
bиlяnlяr. Tяbии kи tam amator grupun sиnиfиndя oturmlы<br />
oldum. Mart ayыnыn ortalarыydы vя tяxmиnяn цч ay sonra<br />
tяtиllяr baшlayacaqdы. Karи adlы bиr orta yaшlы qadыn bиzя<br />
mяllиmlиk edиrdи. Sиnиfdя bиr neчя mиllяtdяn юyrяncи varыdы,<br />
ama Яfqanlar vя Kцrdlяr demяk olarkи mяktяbdя hamыdan<br />
чoxudu. Gцnцydяn olduьuma baxmayaraq, юmrцmdя<br />
иlk dяfиyя canlы olaraq Яfqanlы bиr иnsanla tanыш oldum.<br />
Иranda яn azы иkи mиlyon Яfqan yaшыyыr ama Gцnцydя saylarы<br />
olduqcan azdыr. Sonralar bu иnsanlarla tanыш olduqcan,<br />
onlarыn Иran adlы юlkяdя nяlяr yaшadыqlarыnы юz aьыzlarыndan<br />
eшиtdиm. Hяtta dяfяlяrcя onlara Tцrk olduьumu<br />
dedиyиmя baxmayaraq, yenя dя hиss edиrdиm kи yaxыnlaшmaqdan<br />
чяkиnиrlяr vя bиr чox zюlяrиnи ичlяrиndя udub vя<br />
mяnя demиrlяr. Hesab edиrdиlяr kи Иranlыyam vя bu<br />
sюzlяrdяn xoшlanmaram! Bu haqda яtraflы yazmaьы sonraya<br />
saxlыyыram.<br />
***<br />
Mяn o zamanlarda иndиkи kиmи Иngиlиs dиlиndяn heч<br />
nя anlamыrdыm. Ancaq Karиlя mцqayиsяdя bu dиlи<br />
mцkяmmяl bиlиrdиm sankи. Bununчцn dя sюzlяrи vя dяrsи<br />
anlamaqчцn, mяnиmlя onun arasыnda yeganя alternatиv<br />
Pantomиm ишarяtlяr yardыmcы olurdu. Mяndяn юncя gяlяn<br />
Яfqanlar vя Fars dиlиnи bиlяn Kцrdlяrиn yardыmыnы яlavя<br />
edяndя, sюhbяt nяdяn gedиr dиyя bиr шeylяr anlыyыrdыm.<br />
Яvvяllяr belя hesab edиrdиm kи, yяqиn bu grupdakиlar<br />
hamыsы uzaq baшы keчяn иlи tяtиllяrdяn sonra gяlяn qaчqыnlardыr.<br />
Sonra bиldиmkи иkи vя hяtta цч иl mяndяn юncя<br />
юlkяyя gяlяnlяrdяn dя bu sиnиfdя vardыr. Neчя yaшda<br />
olmaq vяya neчя иl юlkяdя yaшamaq, grupun sяvиyyяsиn<br />
tяyиn etmиrdи. Eynи sиnиfdя belя olanlarыn sяvиyyяsи dя<br />
yetяrиncяk fяrqlи gюrцnцrdц. Baшqa formada olmasыnы<br />
dцшцnmяk dя чяtиn иdи bяlkя. Axы иlиn baшыndan sonunacan<br />
qapыsы aчыqolan sиnиfиn юyrяncиlяrи necя bиr sayaqda dяrs<br />
ala bиlяrdиlяr kи Gцneydя bиr чox kичиk kяndlяrdя ancaq<br />
bиr dяnя mяllиm olardы. Sanыram иndи dя belяdиr. Onlar bиr<br />
otaqda bиrиncи sиnиfdяn ta beшиncи sиnиfяdяk olan mяktяb<br />
шagиrdlяrиn toplayarmышlar. Hяr sиnиfя baшqa baшqa dяrslиklяr<br />
verиb vя obиrиsиlяrlя mяшqul olarmышlar. Bиzиm bu dиl<br />
sиnиfиdя olara bяnzиyиrdи. Ancaq hяtta o kяnd mяktяbиnиn<br />
шagиrdlяrи bиr otaqda olsaydыlarda, fяrqlы sиnиflяrя bюlцnцb<br />
vя fяrqlи dяrslиklяr alыrdыlar. Bиrdяkи bиr шagиrd yenи иl<br />
baшlayandan ta bиtяnяcяn, hansы sиnиfdя olduьun bиlиrdи.<br />
38<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
Bиzиm bu amatorlar grupundan mяn heч nя anlamadыm. O<br />
gцnlяrи xatыrladыqcan bиlmиrяm gцlцm yoxsa aьlыyыm! Цч иl<br />
bundan яvvяl bu Norveчdя yenи bиr plan hazыrladыlar vя<br />
hяyata keчиrиrlяrkи belяnчи axmaq ишlяrиn bиraz qabaьыn ala<br />
bиlsиnlяr. Bundan юncя qaчqыn gяlиrdи vя evиndя yerlяшиrdи.<br />
Hяmяn hяmяn bиr dяnя Uydu alыb vя damda qoyurdu<br />
yada kи duvardan asыrdы. Sonra da get mяktяbя! Yeganя<br />
toplumsal aktиvиtet olurdu mяktяbя getmяk. Buda olduqcan<br />
yaramaz metodlarla ve habelя yorucu formada tяkrar<br />
olurdu. Nяhayяt mяktяbя getmяyиn yeganя sяbяbи qalыrdы.<br />
Getmяsяn bяlяdиyyя maaшыndan kяsяcяk !<br />
Maraqlыydы! Юmrцmdя иlk dяfиyя gюrцrdцmkи иnsanlar<br />
mяktяbя gяlиrkи pulun kяsmяsиnlяr. Sиnиfиn hamыsы fяhlяydи<br />
mяncя. Иkи nяfяrdяn baшqa qalanы hamыsы plan doldururdu<br />
...<br />
Norveч, шяhяr vяya mяktяb haqqыnda hяr hansы<br />
qaчqыnla danышыrdыm, иstиsna olmadan hamыsы яn azы mяktяbи<br />
vя шяhяrиn яhalиsиn sюyцrdц. Bиr gцn bu cцmlяnи hяmиn<br />
шяhяrdяn olan bиr Norveчlи oxuyub hиrslяnяcяk dиyя sansor<br />
edя bиlmяdиm. Tam gяrчяkdиr. Norveч haqqыnda posиtиv<br />
dцшцnяnlяr dя hamыsы gюzlяrиnи Osloya, yяnи baшkяndя<br />
baьlamышdы. Mяktяbи sevmяdиklяrиnи baшa dцшmяk bиr az<br />
zaman aldы. Ancaq шяhяrиn яhalиsиnи sevmяmяklяrиnя hяlя<br />
yetяrиncяk sяbяb toplayыb vя onlara haqq qazandыra<br />
bиlmиrdиm. Belя dцшцnцrdцm kи, bu onlarыn юz чatышmazlыqlarыndan<br />
qaynaqlanыr. Yяnи dиlи yaxшы bиlmяmяk vя<br />
Modern dцnyanы yaxшы anlamamq vя saиrя. Belяnчи dцшцnmяkчцn<br />
yetяrlи subutlar tapыrdыm. Mиsalчцn eшиdиrdиm kи<br />
qaчqыnlarыn bяzиsи шяhяrиn qыzlarыnыn hamыsыnы fahишя bиlиr,<br />
ona gюrяkи onlar alkol ичиr vяya nя bиlиm dиskoda atыlыr<br />
dцшцr vя ...<br />
Bяzи qaчqыnlar kюkцndяn bu mиllяtи kafяr hesab<br />
edиr vя donquz яtи yedиklяrиnя gюrя vя onlarыn baxышlarыnda<br />
eybяcяr geyиnишlяrиnя gюrя, иlишgиyя gиrmяdяn belя<br />
яhalиnи boykot etmишdиr. Hamы olarыn Rasиst olduqlarыn<br />
deyиrdи vя bиzlяrи sevmяdиklяrиndяn шцphяlяrи yox иdи. Hяr<br />
kяs ama hяr kяs o шяhяrdяn qaчmaьa can atыrdы. Hяtta<br />
bиzlяrя pul verяn bяlяdиyyяnи dя sюyцrdцlяr. Bunlara иnanmaq<br />
чox чяtиnиdи. Bcardыqcan чalышыrdыm kи bu narazыlыьыn<br />
sяbяbиnи onlarыn юz dцшцncяlяrиndя, yaшam tяrzlяrиndя vя<br />
dцnya gюrцшlяrиndя axtarыm. Чox zamanlar bu araшdыrmanыn<br />
sonucu mяnя haqq qazandыrыrdы kи, sorumun bюyцk<br />
hиssяsи onlarыn baxышlarы vя bяklяntиlяrиndяdиr. Hяtta olarы<br />
яlя salыb, bяzяn цrяyиmdя vяya hяtta цzlяrиnя deyиb vя<br />
gцlцrdцm. Mяnи яn чox gцldцrяn bиr nяfяr Mиsиrlиydи.<br />
Яhalиnиn ona xarиcиdиr dиyя yuxarыdan baxmalarы onu elя<br />
яsяblяndиrиrdи kи, hяr gцn deyяrdи kи Norveч pasportumu<br />
alan gцn чыxacam kцчиyя vя pasportumu яldя saxlыyыb,<br />
qabaьыma чыxan hяr hansы Norveчlиnиn baшыna чalacam.<br />
Baшыna чalыb deyяcяm kи: bax, mяn dя Norveчlиyяm artыq.<br />
Sяnиn mяndяn heч nя artыьыn yoxdur!<br />
O yazыq deyяrdи vя яsяblяnяrdи, mяn dя gцlяrdиm.<br />
Шяhяrcиyиn dцkkanlarы axшam saat 18:00 baьlanыrdы.<br />
Saat 16:00 dan sonra demяk olardы kи, kцчяlяr bom-boш<br />
olurdu. Ana kцчяdя яn чox sayda иnsan gюrmяk, ancaq vя<br />
ancaq Шяnbя gцnlяrи mцmkцnцdцr. Saat 11:00 - 14:00<br />
fasиlяsиndя. Sonra yenя dя kцчя boшalыrdы. Maraьыmы чяkяn<br />
bиr mяsяlя varыdы. Mяn heч zaman gюrmяdиm hяmиn<br />
шяhяrиn яhalиsиndяn bиr nяfяrи, bиr qaчqыnla bяrabяr adыm<br />
atsыn ! Olan 2-3 nяfяr qara baш varыdы kи onlar da hяmиn<br />
шяhяrdяn bиr qыzla evlяnmишdиlяr vя ayиlя kиmи gяzиrdиlяr.<br />
Чox sonra bиldиm kи, hяmиn qыzlara da яhalи tяrяfиndяn<br />
tяhqиr gюzиlя baxыlыr vя boykot olmuш durumda yaшыyыrlar.<br />
Hяtta юz aиlяlяrи dя onlarы tяrd edиrdи bяzяn. Mяn bunlarы<br />
bиlmиrdиm, ama kцчяdя gяzяrkяn yavaш yavaш hиss edиrdиm<br />
kи, nяsя яhalиnиn baxышlarыnda pozиtиv hиsslяrи gюrmяk<br />
olmur. Юz dцшцncяmdя яhalиyя nиsbяt tam olaraq pozиtиv<br />
zehnиyyяtиm hяr hadиsяnи posиtиv sяmtя yormaьыma mяnя<br />
чox yardыmcы olurdu. Hяtta aшkarcasыna tяrs baxanlarы da<br />
yazыrdыm sяhv anlayышыn hesabыna. Deyиrdиm dиl bиlmиrяm<br />
ondandыr. Dиl юyrяnяrяm vя sonra hяr шey yaxшы olacaq.<br />
Mяktяb bиtяndяn sonra bиr baшa evя gяlиrdиm. Xыrda шяhяr<br />
olduьuna gюrя demяk olar kи яylяncя mяrkяzlяrиndяn яsяr<br />
яlamяt yoxudu. Mиsalчцn Bиlyard vя ya Шahmat klublarы<br />
yoxudu. Яhalиnиn yeganя яylяncяsи Cцma vя Шяnbя<br />
gecяlяrи dиskoya getmяkdяn иbarяtиdи. Qalan gцnlяrиn<br />
axшamlarы gяnc oьlanlar vя qыzlar maшыnlarыnda oturub vя<br />
kичиk mяsafяdя юz baшlarыna fыrlanыrdыlar. 200 metrяlиk<br />
mяsafяnи sцrцb, bиraz dayanыb vя yenиdяn яvvяlkи yerя<br />
qayыdыb vя maшыn ичиndя sиgaretlя musиqи dиnlяyиrdиlяr.<br />
Axшamlarы gяnclяrиn иши peшяsи buyudu. Evdя oturanlarы da<br />
sonralar bиldиmkи compцter oyunlarыyla mяшqul olurlar.<br />
Qaчqыnlarыn hamыsы bu gяnclяrи sюyцrdц ama aчыьыn<br />
deyиm kи, o zaman mяnиm olara цrяyиm yanыrdы. Aчыqcasыna<br />
gюrцnцrdц adamlar nяdяnsя bezиblяr kи belяnчи vaxt<br />
юldцrmяyя чalышыrlar. Bu bezdиklяrи шey nяdиr deyя mяnи<br />
maraqlandыrыrdы. Sonralar bu haqda yazacam.<br />
Bahar yaxыnlaшыrdы. Mяktяbdяn evя gяlиb vя yemяkdяn<br />
sonra dиlиnяn mяшqul olurdum. Axшam цstц чыxыb havamы<br />
dяyишиrdиm. Bиr gцn axшamцstц gяzяndя hяmиn bu maшыnla<br />
avaralananlarыn bиrи camы yendиrdи vя keчяrkяn orta barmaьыnы<br />
mяnя gюstяrdи. Gюzlяrиmя иnana bиlmиrdиm. Яtrafa<br />
baxdыm gюrdцm mяndяn baшqa kиmsя yoxdur. Demяlи<br />
mяnи nяzяrя almышdыr. Aьlыma sыьышdыra bиlmиrdиm kи, axы<br />
bu yaratыq nяdяn bunu edя bиlяrkи! Artыq posиtиv zehnиyyяt<br />
mяnя yardыmcы ola bиlmиrdи. Daha bunu sяhv anlayыш hesab<br />
etmяk olmaz. Mяn bunu яlavя etmяlиyяmkи юlkяdя<br />
xarиcиnи sevmиyяnlяrиn olduьundan xяbяrsиz deyиldиm.<br />
Hяtta xarиcиdяn nиfrяt edяnlяrи dя eшиtmишdиm. Ancaq aьыl<br />
deyиrkи иnsan rastlaшdыьы vя иlишgи qurduьu иnsanlarыn<br />
arasыnda kиmsяnи sevя vя ya nиfrяt edя bиlяr. Mяnиmlя bu<br />
yaratыьыn arasыnda nя zaman vя hansы яlaqя olub olmasыna<br />
mat qalmышdыm.<br />
Bu orta barmaq sankи mяnиm dяyяrlяndиrmя<br />
sиstemиmиn tam ortasыna gиrdи. Иndиkи aьlыmыnan desяm<br />
яgяr, o barmaьы qыzыla tutmaq gяrяkиrdи! Иmkanыmda olsaydы<br />
bцtцn Azяrbaycanlы aydыnlarыn adresиnи o barmaq<br />
sahиbиnя verяrdиm kи barmaqыndan bиr foto чяkиb vя<br />
onlara yollamaq шansыnы яldя etmиш olasun.<br />
***<br />
Mяktяbя arada sыrada bиr gedиrиm. Maraqlыydыkи<br />
bяlяdиyyя aylыьыmdan kяsmиrdи. Mяllиmlяrиn sayы<br />
artыrdы. Цч ay яrzиndя иkи qadыn vя иkи kиши mяllиmlя dиl<br />
dяrslяrи keчиrdиk. Bяzяn getmяdиyиm gцnlяr eynи mяllиmиn<br />
dяrs gцnlяrиnя dцшцrdц vя belяlиklя hяrdяn bиr hяftя<br />
tamam bиr mяllиmи gюrmцrdцm. Bиrgцn bиrи sиnиfdя mяnя<br />
"Шaxta baba" adы verdи. Иldя bиrdfя gюrцnяn yaratыqlara<br />
bяnzяtdи mяnи. Tam mяsulиyyяtlя deyя bиlяrяm, Norveчdя<br />
gцndяlиk yaшamda yumor hиssиndяn яsяr яlamяt gюrmяk<br />
чox чяtиndиr. O zaman mяllиmиn atmacasыnы чox normal<br />
qarшыladыm. Sonralar mиnlяrlя ona tay atmaca sюzlяrи<br />
eшиdиb vя юyrяnяcяyиmи sanыrdыm. Yяqиn kи, Norveч dиlиdя<br />
baшqa dиllяrя tay olaraq, иkи mяnalы sюzlяrlя dolu olmalыdыr<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 39
sanыrdыm. Ancaq иndи цstцndяn altы иldяn чox keчmяyиnя<br />
baxmayaraq, hяlя ona bяnzяr vяya daha maraqlы atmaca<br />
eшиtmяmишяm. Иndиkи tяcrцbяmlя dиyяbиlяrяmkи Norveч<br />
dиlиndя tяxmиnяn atmaca yoxdur ! Яgяr Norveчlиlя<br />
danышanda иkи mяnalы sюzlяrlя zarafat etmяk ишlяtsяnиz,<br />
bюyцk ehtиmalla baшa dцшmяyяcяk vя ya sяhv baшa<br />
dцшяcяk. Sиz dяrhal mяqsяdиnиzи aчыqcasыna demяlи olacaqsыzkи<br />
иkиnиz bяrabяr gцlmяk шansыn яldя edя bиlяsиz. Bu<br />
haqda sonralar yazaram. Hяlяlиk bu qяdяr deyиm kи<br />
Norveчlиlя zarafat etmяk иstяsяnиz, чox mцrяkkяb vя neчя<br />
mяnalы sюzlяrdяn иstиfadя etmяmяnиz mяslяhяtdиr.<br />
Mяktяbиn son ayыnda yenи bиr mяllиm gяldи. Mяn иndи<br />
dя baшa dцшя bиlmяmишяm kи, amator dиl юyrяncиlяrиnя 3-4<br />
mяllиmиn dяrs demяsиndя mцsbяt sяmt nяdяn иbarяt ola<br />
bиlяr! Bяlkя amator юyrяncи yenи dиlи vя yenи sюzlяrи, yenи<br />
mяllиmlяrlя daha tez юyrяnя bиlяr dиyя hesab etmишlяr. Hяr<br />
halda mяnя belя gяlиrdи kи, sиnиfdя hamы чaш-baш<br />
dцшmцшdц. Aчыqcasыna dиyя bиlяrяm, tяxmиnяn bцtцn<br />
tanыdыьыm qaчqыnlar belя hesab edиrdи kи, Norveч dиlиnи<br />
юyrяnmяk mцmkцn deyиl. Bu цzdяn dя kиmsя юzцnц yormurdu.<br />
Sиnиfdя hamы юz dиlиnи bиlяnlя иstяdиyиnи danышыrdы.<br />
Mяllиmиn иши gцcц buydu kи, bиzиm yadыmыza salsыn: Norveч<br />
dиlиndя danышыn! Bu uyarы neчя dяqиqяdяn чox dяvam<br />
etmиrdи. Bиrиsи beш kяlmя Norveч dиlиndя dиyяndя, hяr<br />
tяrяfdяn onun sяhflяrиn юz ana dиlиndя baшa salanlar<br />
tapыlыrdы. Belя kи, bиr-bиrlяrиlя mцbahиsяyя gиrиb vя mяllиmи<br />
heч oralarыna da saymыrdыlar. Mяllиmиn yenиdяn kontrolu<br />
яlя almaьa чalышmasы yararsыz olurdu. Onu baшa dцшmяyяn<br />
юyrяncи ona muracияt etmиrdи. Hяtta bяzяn gюrцnцrdц kи,<br />
Norveч dиlиndя bиr baшqa mиllяtdяn olan юyrяncиylя<br />
mubahиsя edиrdи vя bиr bиrlяrиn baшa dцшцrdцlяr. Ancaq<br />
mяllиm baшa dцшmцrdцkи onlar Norveч dиlиndя bиr bиrlяrиnя<br />
ne dedиlяr ! Bleяnчи hallara hяr yerdя rast gяlmяk olar.<br />
Fяrqlи mиllяtlяrdяn olan qaчqыnlar demяk olar kи,<br />
юzlяrичцn юzяl Norveч dиlи yaradыblar kи ancaq qaчqыnlar<br />
bunu tam olaraq baшa dцшя bиlяr. Bu haqda sюhbяt etmяk<br />
dя qalsыn sonraya.<br />
Ancaq axыrыncы mяllиm tam baшqa formada sиnиfи иdarя<br />
edиrdи. Kяsиnlиklя plan doldurmurdu. Yeganя mяllиmиdи kи<br />
sиnиfdя hamыnыn fиkrиnи юzцnя cяlb edя bиlиrdи. Юzиlя sиnиfя<br />
kaьыz gяtиrиb paylamыrdы, oturun bu tяklиflяrи yerиnя<br />
yetиrиn demиrdи. Яn sadя kяlmяlяrlя hamыyla danышыrdы. Hяr<br />
kяs bиldиyи kяlmяlяrи cцmlяyя чevиrmяk шansыn яldя edиb vя<br />
hяtta onunla zarafat edиrdи. Sankи o da qaчqыn<br />
Norveчcяsиn yaxшы bиlиrdи! Son gцnlяrdя bиraz danышa<br />
bиlиrdиm. O dedи kи konцllц olaraq qыrmыzы-xaч quvvяlяrи<br />
ичиndя яskи Yugoslavиyada savaш baшlыyanda oralarda olubdur.<br />
Afrиkada bиr neчя olkяdя kюnцllц xиdmяtlяr edиbdиr.<br />
Tam atesиt bиr иnsanыdы. Mяn sonrala baшa dцшdцmkц o bu<br />
tяcrцbяlяr цzцndяn qaчqыnlarыn яhval ruhиyyяsиnи yaxшы<br />
baшa dцшцrdц vя qaчqыn Norveчcяsиnи bиlmяsи dя bu<br />
цzdяnиmиш. Bu иnsanla raslaшdыqda mяndя яskи Utopиst<br />
dцшцncяlяr yenиdяn gцclяndи. Mяktяbdяn, bяzи qaчqыnlardan<br />
vя hяtta yavaш yavaш шяhяrcиk яhalиsиndяn bezmяyя<br />
baшlasaydыm da, yenиdяn яmиn oldumkи yяqиnkи baшqa<br />
шяhяrlяrdя bleяnчи иnsanlar doludur. Yenя dя tяklиyиn яsas<br />
sяbяbиnи "dиl bиlmяmяzlиyиn" hesabыna yazdыm vя яn pиs<br />
durumda шяhяrи dяyишиb vя иstяdиyиm grupu tapacam<br />
sanыrdыm. Bu dяyяrlи иnsan haqqыnda sonra mukяmmяl<br />
olaraq yazacam. Tяxmиnяn иkи mяktяbdяn sonra hяmиn<br />
иnsanla yenиdяn qarшыlaшdыm vя иkи иl sцrяsиndя bиr bиrиmиzlя<br />
bиr чox konular barяdя danышdыq.<br />
***<br />
Yay tяtиllяrиnиn baшlamasыna az qalыrdы. Onsuz da<br />
mяktяbя getdиyиm gцnlяr ancaq hяmиn sayqы dяyяr<br />
mяllиmиn saatlarыndan иbarяtиdи. Hяr шey yorucu olmaьa<br />
baшladы. Artыq mяn dя bu qяnaяtя gяldиmkи bюyцk шяhяrя<br />
kючmяlиyяm. Bu цzdяn dя tezlиklя иш tapыb vя kючmяkчцn<br />
pul qazanmalыydыm. Ишlяmяk иstяyиrяm dиyяndя, bиr чox<br />
qaчqыnlar bunu unut dedиlяr. Bяzиlяrи hяtta bunun<br />
mцmkцn olmadыьыn deyиrdи. Maraqlыydи kи, kиmsя qяbul<br />
etmиrdиkи яsas problem dиl bиlmяmяkdиr. Onlarыn dedиyиnя<br />
gюrя Orsta яhalиsи qaчqыna иш vermяkяn чяkиnиr. Lazыmы<br />
qяdяr dиl bиlяnlяrиn ишsиz qalmasыn gюrцrdцm ancaq yenя dя<br />
hяmишяkи kиmи юzцm dяnяmяdяn qяbul etmяk иstяmиrdиm.<br />
Qara ишdяn baшqa seчяnяk yoxdur deyиrdиlяr. Kичиk<br />
чяhяrdя qara иш tapmaq olduqcan чяtиndиr. Иkи dяnя<br />
restoran varиdи kи xarиcиlяr иdarя edиrdи. Bиrиsи Marokkolu<br />
vя obиrиsи dя Иrak Kцrdцydц. Kичиk шяhяrdя Norveчlиlяr<br />
иstяsяlяr dя qara иш vermяkdяn чяkиnиrlяr. Rяsmи qeydиyyatdan<br />
keчmиш fиrmada qara fяhlя ишlяmяk tяxmиnяn иmkansыzdыr.<br />
Ишяdцzяltmя иdarяsиnя getdиm vя orada ишlяyяnlяrиn<br />
bиrиlя danышdыm. Dedи sяnиnчцn чox tezdиr. Gцlцmsцyцb<br />
dedи: Get mяktяbя! Hяr шeyи baшa sala bиlяcяk qяdяr dиl<br />
bиlmиrdиm tяbи kи. Onun dedиklяrиnиn hamыsыn anlamыrdыm<br />
ama nя demяk иstяdиyиnи baшa dцшцrdцm. Qayыtdыm evя<br />
fиkиrlяшdиm kи gяlяn dяfя bacыmы tяrcцmячи gюtцrцm, onu<br />
yaxшы baшa salsыn. Fиkиrlяшdиm, o mяnи yaxшы baшa dцшmяdи<br />
vя bu цzdяn mяnи cиddиyя almadы. Dиlи yaxшы bиlmяdиyиmdя<br />
sюz yox, ama bиr чox ишlяr vardыr kи mцkяmmяl dиl tяlяb<br />
etmиr. Mяn hяr иш gюrmяyя hazыrыdыm. Zatяn Tяbrиzdя bиr<br />
чox adи ишlяrlя mяшqul olmuшdum vя aьыr яl ишlяrиndяn<br />
qaчan deyиldиm. Bunlarыn hamыsыnы ona baшa salarsamsa<br />
яgяr, sorun ortadan qalxacaq sandыm. Bacыmla bяrabяr<br />
getdиk ama faydasы olmadы. O dedи kи яn azы 800 saat mяktяbdя<br />
olduьunu subut edяn sяnяd lazыmdыr ! Hяmиn gцn<br />
baшa dцшdцm, orda da plan doldurmaqla mяшquldular.<br />
Mяn heч baшa dцшя bиlmиrdиm kи иш baшыnda gяrяkяn , 800<br />
saat mяktяbdя olmaьы subut edяn sяnяdmиdиr yoxsa<br />
ишчиnиn nя sayaq ишlяmяsи! Pиlot kиmи ишlяmяk иstяsяydиm<br />
яgяr, sяnяdlяrиn gяrяklи olmasыnы baшa dцшяrdиm.<br />
Hamballыqчцn 800 saat mяktяbdя avaralanmaq, anlamsыzыdы<br />
mяncя.<br />
Qadam ишяdцzяltmя иdarяsиnиn yardыmыna, deyиb юzцm<br />
bиrbaшa fabrиklяrи dяnяmяk qяrarыna gяldиm. Bцtцn fabrиklяrи<br />
bиr bиr gяzdиm. Hamыsы gцlяr цzlя иnsanы qяbul edиr<br />
vя яmяllи baшlы qeydиyyatdan keчиrиr. Ad, adres vя telefon<br />
nюmrяsиnи alыr vя gцlяr цzlя deyиrkи nяzaman lazыm olsa<br />
telefon edяcяyиk. Чox sevиnиrdиm. Deyиrdиm nя dя olsa<br />
yaxыnda bиrиndяn xяbяr чыxacaq. Ancaq heч bиrиndяn bиr<br />
xяbяr чыxmadы. Sonra eynи fabrиkя yenиdяn mцracияt<br />
edяndя, yenя dя adamы gцlяr цzlя qarшыlayыb vя ишчи<br />
gяrяkяn zaman telefon edяcяklяrиnи deyиrdиlяr. Sonra baшa<br />
dцшdцmkц belяnчи mяdяnи sяvиyyяdя яrиzя qяbul edиb vя иш<br />
иstяyяnи yola salmaq, tam formalиtя bиr davranышdыr. Bиzиm<br />
юlkяdя gцlяr цzlя qяbul edиlmяk vя telefon vermяk,<br />
tяxmиnяn ишя alыnmaq anlamыna gяlиb чыxыr. Norveчdя яgяr<br />
hяr цzцnцzя gцlяn иnsanы, sиzя valeh olubdur hesab etsяnиz,<br />
qыsa zamanda Narsиsиsm xяstяlиnя dцчar olacaqsыz.<br />
40<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
Bu gцlmяk mяsяlяsи чox юnяmlиdиr. Bиr чox hallarda<br />
Norveчlи qadыn-qыzlarы bundan шиkayяt edиr kи,<br />
yabancыlarыn цzцnя adиcя tяbяssцm edяndя, hяmиn gecя<br />
onunla yatmaq иstяdиyиnи dцшцnцr ! Bunu da яlavя edиm kи<br />
yabancы qadыnlar da шиkayяt edиr kи Norveчlи olanlar<br />
onlarыn чяkиcи hяrяkяtиnи baшa dцшmцr! Maraqlы hallardыr .<br />
Norveчlи qadыn tяbяssцmцn yataq sиgnalы olmadыьыnы bиlиr<br />
vя yabancы qadыn da tяbяssцmlяrиnиn Norveч яrkяyиndя<br />
tяsиrsиz olduьundan шиkayяtчиdиr. Tяbииkи mяn иstиsna hallarы<br />
hяmишя genяl sюhbяtlяrdяn uzaq tuturam. Bu haqda<br />
яtraflы yazmaq da qalsыn sonraya .<br />
***<br />
Norveчя gяldиkdя belя hesab edиrdиm kи mяnиmlя<br />
bяrabяr bцtцn BMT dя verdиyиm mцsahиbяlяr<br />
Norveчя gюndяrиlиbdиr. Яn azы 30 dяfя BMT dя mцsahиbя<br />
olmuшdum. Sяbяbиnи araшdыrmaq qalsыn Bakы xatиrяlяrиnи<br />
yazdыьыm zamana , ancaq o zaman hamы bиlиrdи kи mяn<br />
pozиtиv cavabы чox tez aldыm. Mяnя dedиlяr kи, haqqыmda<br />
toplanan bцtцn bиlgиlяr Jeneva шяhяrиnя gюndяrиlиbdиr vя<br />
bиr bacыm Norveчdя olduьu цzdяn, hяmиn юlkяdяn pozиtиv<br />
cavab almaьыmыn иmkanы yцksяkdиr. Guya BMT dя aиlя<br />
bиrlяшmяsи barяdя bиr qanun vardыr kи hяmиn qanuna<br />
яsasяn mяnиm Norveчя getmяk шansыm иkи qat olurmuш.<br />
Yerи gяlmишkяn keчиcи olaraq deyиmkи mяn BMT dяn<br />
pozиtиv alandan sonra, dяrhal Norveчdя Orsta шяhяrиndяn<br />
BMTyя bиr mяktub gюndяrиldи kи, bиz onu qыbul etmяyя<br />
hazыrыq. Ancaq buna baxmayaraq mяn 12 ay tamam<br />
Bakыdan чыxmaьы gюzlяdиm!<br />
Яmиn иdиm kи, haqqыmda BMT tяrяfиndяn Jenevaya<br />
gюndяrиlяn bиlgиlяr, nяyиnkи Norveчиn xarиcиlяr цzrя ишlяyяn<br />
шюbяsиnя, habelя gюndяrиldиyиm шяhяrиn bяlяdиyyяsи vя<br />
polиsиndя dя olmalыdыr. Bu цzdяn dя юzцmц camaatыn<br />
yanыnda qяrиb hиss etsяm dя, dюvlяt organlarыna addыm<br />
basanda, sankи tanыш иnsanlar ичиndя gяzdиyиmи sanыrdыm.<br />
Bяlяdиyyя, Polиs vя mяktяbиn mяndяn xяbяrsиz olduqlarыnы<br />
sanmыrdыm ! Sonra шяhяrиnиn olduqcan kичиk olduьun gюrdukdяn<br />
sonra, belя hesab edиrdиm kи bu azacыq иnsanlara<br />
qaчqыnlarы tanыtmaq olduqcan qolay иш olmalыdыr. Ancaq<br />
getdиkcяn bunun tяrsиnи hиss etdиm vя yaшadыm. Azacыq<br />
zamandan sonra bиldиm kи, qaчqыnlarla шяhяr яhalиsи<br />
arasыnda tяxmиnяn heч bиr яlaqя yoxdur. Nяdяn bюylя<br />
olduьu yenя dя sonrakи sюhbяtdиr, ama mяn bunu gюzцmlя<br />
gюrцrdцm vя eшиdиrdиm. Bиrdяfя bиr baшqa qaчqыnla<br />
kцчяdя bиsиkletlя gяzиrdиk. Qarшыda yol цstцndя иkи dяnя<br />
Norveчlи dayanmышdы. Mяn чox adи olaraq onlara xяbяrdarlыq<br />
etdиmkи yoldan чяkиlиn. Yanыmdakы qaчqыn az qala<br />
цrяyи dayanacaqdы! Mяn hяtta onlarыn цstцnя sцrdцm vя<br />
dolaysыyla onlara demяk иstяdиmkи yoldan чяkиlиn. Yol<br />
bиzиmdиr! Mяnиmlя bяrabяr olan qaчqыn az qala yolun<br />
dяyишиb vя evиnя dюnmяk иstяyиrdи. Belяnчи hadиsяlяr mяnи<br />
baшa salыrdи kи, bu xarabada kиmsяnиn kиmsяdяn xяbяrи<br />
yoxdur. Яn azы kиmsяnиn qaчqыnыn kиm olduьundan xяbяrи<br />
yoxdur.<br />
Bankada hesab aчa bиlmиrdиm. Чцnkц Norveч юlkяsиnя<br />
ayиd olduьumu subut edя bиlяn шяxsи nюmrяm yoxudur.<br />
Norveчdя bцtцn vяtяndaшlarыn ozцnя aиd bиr nюmrяlяrи<br />
vardыr. 11 шиfrяlи nюmrяdиr kи, иlk 6 шиfrяsи vяtяndaшяn<br />
doьum tarиxиn gюstяrиr vя son 5 nюmrяdя devlяt ona tяyиn<br />
edиr. Bu nюmrяsи olmayan Norveчdя yaшыyanlar bиr чox<br />
юzяl vя devlяt xиtmяtlяrиndяn faydalana bиmяzlяr. Mяnиm<br />
qaldыьыm шяhяrcиyиn bankalarы da bu nюmrяsи olmayan<br />
иnsana hesab aчmыrdыlar. Bu nюmrяnиn haчan mяnя<br />
verиlmяsиn soruшduqda, mяnя deyиrdиlяrkи yaxыn zamanda<br />
Polиs sяnи чaьыracaq vя formalиtя bиr mцsahиbяdяn sonra<br />
sяn bu nюmrяnи alacaqsan. Polиsиn mяnиmlя nя mцsahиbя<br />
aparacaьы mяnиmчцn maraqlыydы. Mяgяr bunlar bиlmиrdи<br />
kи, шяhяrя kиm gяlиr Yяnи mяnиm haqqыmda yetяrlи bиlgиlяrи<br />
yoxdur Hяr halda bu mцsahиbя bяrи baшdan<br />
mяnиmчцn anlamsыz gюrцnцrdц. Banka hesab vermяyяndя,<br />
dюvlяt yardыmыnы gedиb юzцm almalы olurdum. Bu da<br />
mяnиm heч xoшuma gяlmиrdи kи, hяr ay gedяm vя яlиmи<br />
aчam kи, aylыьыmы юzцmя юdяsиnlяr. Nяhayяt bиr neчя ay<br />
sonra polиsdяn bиr kaьыz gяldи, falan tarиxdя polиs<br />
шюbяsиndя olmalыyam. Bяlяdиyyяnиn tяrcцmячиsи mяnиmlя<br />
bяrabяr olacaьыnы mяnя yazmышdыlar.<br />
Oturduq bиr ortayaшlы polиslя. Baшladы adыmы soruшmaьa.<br />
Mяn tяrcцmячиyя baxыb vя tяccцbцmц bиldиrdиm.<br />
Necя yanы adыn nяdиr BMT tяrяfиndяn gюndяrиlmиш vя<br />
Jenevada Norveчиn ишчиsи tяrяfиndяn sяnяdlяrи tяsdиqlяnmиш<br />
vя цstяlиk шяhяrиn bяlяdиyyяsи mяnи qяbul etmяsиnи<br />
bиldиrdиyи halda, adыmы soruшur!<br />
Tяrcцmячи ardы kяsиlmяdяn mяnя deyиrdиkи bu<br />
mцsahиbя tamamиlя formalиtяdиr! Cиddиyя almaq lazыm<br />
deyиl. Bunlar bиr sыra kaьыzlarы qaralamalыdыrlar, bu qяdяr.<br />
Mяn dя susdum vя adыmы vя soy adыmы dedиm. Sonra<br />
mяndяn doьum gцnц vя hansы юlkяdяn olduьumu soruшdu.<br />
Aчыqcasыna demяlиyяm kи bu suallar mяnи mazqи edиrdи!<br />
Tяrcцmячи dя bunu gюrцb vя mяnиm atmacalarыmы vя hяtta<br />
sюyцшlяrиmи sansor edиrdи. Чцnkи mяn 10 cцmlя dиyяndя, o<br />
sadяcя 1-2 cцmlяdя bиtиrиrdи. Mяndяn soruшdu kи,<br />
Norveчdяn юncя hansы юlkяlяrdя olmuшam. Mяn dя cavab<br />
2 kяlmяdиr deyя tez dedиmkи Иran vя Azяrbaycan vя yaxamы<br />
qurtarmaq иstяdиm. Polиs dяrhal hansы цnvanlarda<br />
olduьumu soruшdu<br />
Иш bu suala чatanda mяn artыq yцz faиz bиldиm kи bu<br />
adam mяnи dolayыr vя yaxud kюkцndяn bu musahиbя<br />
ancaq oyuncaqdыr. Dedиm kи Иranda 6 шяhяrdя yaшamышam<br />
vя Azяrbaycandada bиr чox yerlяrdя. Bиr neчя шяhяrиn<br />
adыnы Иranda verdиm vя bиr neчя rayonun adыnы Bakыda.<br />
Dedиm kи heч bиrиnиn adresиnи xatыrlamыram. Sonrakы bцtцn<br />
suallarы belяnчи baшdan sovma cavablarla bиtиrdиm. Axыrda<br />
polиs mяndяn soruшdu: " Шяhяrи sevиrsяn Orstada yaшamaqdan<br />
razыsan" . Mяn derhal dedиm YOX ! Soruшdu<br />
nиyя Mяn dя tяrcцmячиyя bиr чox sюzlяr dedиm vя bяzи<br />
tяcrцbяlяrиmdяn anlatdыm. Ancaq o yenя dя mяnиm uzun<br />
sюzlяrиmи 1-2 cцmlяdя bиtиrdи. Mяn цzцmц tutdum polиsя<br />
vя aчыqcasыna orta barmaьыmы ona gюstяrdиm vя dedиm kи:<br />
яgяr sяn bиr yad шяhяrя getsяn vя sяnи belя qarшыlasalar,<br />
sяn hяmиn шяhяrdяn razы qalarsan <br />
Tяrcцmячи qurudu baxdы mяnя. Ama daha qaчa<br />
bиlmяzdи. Polиs soruшdu vя o da dedи kи, buna orta barmaq<br />
gюstяrиblяr vя bu шяhяrdяn razы deyиl. Hяr halda bu hиssяnи<br />
dя polиsdяn чыxandan sora tяrcцmячи mяnя dedиkи polиsя<br />
belя tяrcцmя etmиш. Mяn bu gцndя bиlmиrяm kи, o polиsя nя<br />
deyиbdиr, ama bиlиrяm kи artыq sansor etmяk шansы yoxumuш.<br />
Hяr шey bиtяndяn sonra polиs dedи kи, bu kaьazыn altыna<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 41
qol чяk. Tяrcцmячиdяn soruшdum, bu nяdиr Dedи, чяtиn<br />
tutma яши. Bu da sadяcя kaьыz bazlыqdыr. Bu юlkяdя bцtцn<br />
qaчqыnlar buna qol чяkиr. Bu sыьыnacaq яrиzяsиdиr !!!<br />
Axmaqlыьыna 2 subut toplamalыsan desяlяr, bиrиncи<br />
sяnяdи hяmиn gцn o qondarma sяnяdя qol чяkmяyиmи ad<br />
aparardыm. Qaчqыn sыьыnacaьы vermиш юlkяdя иnsana qaчqыn<br />
sыьыnacaьы яrиzяsиn иmzalatmaq, son dяrяcяdя шяrяfsиzlиkdиr<br />
mяncя !<br />
Hяmиn gцn tяrcцmячиlя чяkиш bяkишlяrиm tamamиlя<br />
polиsиn qulaqыndan uzaq qalmышdыr sanыram. Иndиkи aьlыmla<br />
deyя bиlяrяm kи hяmиn gцn polиsdя hяmиn anlamsыz sяnяdя<br />
qol чяkяndя, aшaьыlыq bиr sestemиn doьru olduьuna qol<br />
чяkdиyиmи sanыram ! Mяn Иran adlanan юlkяdя bиr dяfя<br />
olsun belя qondarma seчgиlяrdя ишtиrak edиb vя sиstemи,<br />
seчgиlяrи rяsmиyyяtя tanыmamышdыm. Ama Norveчdя mяnи<br />
яmяllи baшlы axmaq hesab edяn Norveчиn qaчqыnlar цzrя<br />
sиyasяtиnя rяsmяn sяs verиb vя qяbul etmишdиm! Lяnяt<br />
olsun o gцnя ...<br />
Gцnц gцndяn artыq hиss edиrdиmkи Orsta шяhяrиndя<br />
qaчqыnlarla яhalи arasыnda Чиn duvarы qalыnlыqda bиr amen<br />
vardыr. Qaчqыnlarыn яhalи arasыna яlaqя qura bиldиyи иnsanlar<br />
ya narkomanlarыdы vя ya pиyanиskalar! Malи durumlarы<br />
yaxшы olan цч-beш xarиcиlяrdя шяhяrиn pozьun qыz-qadыnlarыyla<br />
иlишgиlяrи varыdы. Pozьun dedиkdя mяn bu adы o<br />
qadыnlra vermиrdиm. Яhalиnиn юzц bu qыzlarы xarиcиlя иlишgи<br />
qurublar dиyя pozьun adlandыrыrdы. Hяtta xarиcиlя яlaqя<br />
yaradan vя ya hяtta aиlя quran Norveчlи qыzlar gюrdцmkи<br />
aиlяsи tяrяfиndяn tяrd olunmuшdu. Hяmиn qadыnlardan bиrи<br />
sonralar юzц mяnя danышdыkи hяtta onun rяfиqяlяrи belя ona<br />
pиs gюzdя baxыb vя onunla oturmaьa hazыr olmamышlardы.<br />
Burasы Neqыr qoxusu verиr dиyя onun yanыndan durmuшlar<br />
vя o hяmишя юzцnц шяhяrdя tяk hиss etmишdиr. Tяbиkи 1-2<br />
dяnя rяfиqяsи onunla яlaqяsиnи saxlamышdы ama genяl<br />
olaraq xarиcиlя яlaqяdя olan qыzlaraыn Orstada gцnц qaraydы<br />
vя pozqun adы daшыyыrdыlar.<br />
Getdиkcяn hиss edиrdиm, xarиcиlяr bu atmosferи necя<br />
fяrqlи formalarda qarшыlayыb vя buna munasиbяt<br />
bиldиrиrdиlяr. Bяzиlяrи kюkцndяn heч umrunda deyиldиkи<br />
яhalиnyяn иlишgи qura bиlиb ya yox. Bunlarыn bиr чoxu evиndя<br />
bиr sыra иmkanlar yaradыb vя ancaq vя ancaq юz mиllяtиndяn<br />
olan xarиcиlяrlя bиr grup yaradыb vя юzцчцn yaшыyыrdы.<br />
Чanaq anten duvardan asыlы, fax vя telefon vя compиuterи<br />
evdя toplayыb vя юz юlkяsиnиn TV kanallarыna baxыb vя<br />
юlkяsиndя olan qohum qonшuyla яlaqя saxlayыrdы.<br />
Norveчиn ичиndя dя ancaq baшqa шяhяrlяrdя olan юz<br />
hяmvяtяnlяrиlя danышыrdы. Norveчdя nя baш verиb vermяdиyи<br />
heч umurlarыnda belя deyиldи. Hяtta gцndяm xяbяrlяrи<br />
dя иzlяmиrdиlяr. Bunlarыn hamыsы gцnlяrи sayыrdы kи<br />
иmkan яldя etdиklяrи zaman bюyцk шяhяrя kючцb vя юz<br />
hяmvяtяnlяrиnиn daha чox sayda olduьu mяkana gedяcяklяr.<br />
Bunlarыn чoxu tяhsиlatsыz иnsanlarыdыkи иш peшяlяrи<br />
Norveч Kronu toplamaqdan иbarяtиdи. Norveчя kючmяk<br />
onlarda zяrrя qяdяr fиkиr vя dцnya gюrцшц dяyишmяsиnя<br />
sяbяb olmamышdы. Necя vardыlar, elяdя dяvam edиrdиlяr.<br />
Tam olaraq яskи baxышlarыyla чevrяlяrиnи dяyяrlяndиrиb vя<br />
юz ишlяrиnи asan etmишdиlяr.<br />
Bи baшqa grup gюrцrdцm kи, nиsbяtяn юzlяrиndя dяyишиklяr<br />
yaradыb ama yenя dя hиss olurduku bunlar da olduqcan<br />
muhafиzяkarcasыna чevrяnи araшdыrыb vя fиkиrlяrиnи<br />
bяlяndиrиrdиlяr. Maraqlыydы, bu grupda yerlяшяnlяr чoxunluqda<br />
Иran adlanan юlkяnиn Fars vяtяndaшlarы olurdu !<br />
Turk manqurtlarda varыdы ama onlarыn sayы 2 nяfяrdяn чox<br />
deyиldи. Bиrиsи kюkцndяn Tцrk olduьunu danыb vя<br />
gиzlяdиrdи vя baшqasы da Tцrk dиlиndя danышыb vя Tцrk<br />
olduьunu danmыrdы. Bugцnkи tяcrцbяmя яsasяn, dцnyanыn<br />
bиr чox mиllяtlяrиndяn olan иnsanlarla gюrцшцb vя tanыш<br />
olandan sora, tam mяsulиyyяtlя deyя bиlяrяm, dцnyada<br />
kяndиnи bяyяnmиш vяya daha dцzц, юz mяdяnиyyяtиnи yцksяk<br />
bиlиb vя baшqa mиllяtlяrиn mяdяnиyyяtиnя yuxarыdan<br />
baxan иkи mиllяt olsa, bиrиncи Fransыzlardыr vя иkиncиsиdя<br />
Иranlы Farslar ! Fransыzlarыn kяndиnи bяyяndиklяrи Avropa<br />
юlkяlяrиndя mяшurdur. Шovиnиzm kяlmяsи dя яslиndя<br />
Napleonun pяrяstишkarыnыn adыndadыr sanыram. Hяr halda<br />
Fransыzlarыn kяndиnи bяyяnяn olduqlarыna bяlkя yцzlяrcя<br />
tarиxи sяbяblяr tapmaq olar kи onlar hяmиn hadиsяlяrя fяxr<br />
edиb vя юz mяdяnиyyяtlяrиnи daha yцksяk bиlиrlяr. Ancaq<br />
Farslarыn nя sяbяbdяn юzlяrиnя aшыq olduqlarы hяlя dя<br />
mяnиmчцn sualdыr.<br />
Hяr halda bu konuya aиd olmayan sюzlяrи demяkdя<br />
mяqsяdиm buydu kи, bu иnsanlarыn necя Norveчdя vя<br />
Norveч toplumunda raslaшdыqlarы komplekslяrdяn<br />
danышыm. Bunu da яlavя edиm, bu юzцnя vя иrqиnя aшиq<br />
olmaq tяssцf, bugцn 80 иllиk assиmиlyasиya nяtиcяsиndя, bиr<br />
чox qeyrи Fars Иran vяtяndaшlarыna da kючmцшdцr. O cцmlяdяn<br />
Gцneylиlяrdя dя bяzяn bu xяstяlиyиn яsяr-яlamяtи<br />
hиss olunur. Bu psиkolojиynяn Avropada qaчqыn olmaq vя<br />
юzяllиklя Norveч kиmи mono kцltцrяll юlkяnиn Orsta<br />
шяhяrиndя yaшamaq bяzяn чox maraqlы hallar yaradыrdы.<br />
Mяnиm dя qыsa zamandan sonra anladыьыm kиmи, bu иnsanlar<br />
da gюrцrdцlяr kи, яhalиnиn vя genяllиkdя Norveчlиnиn<br />
xarиcиdяn xoшu gяlmиr. Bu цzdяn dя bunlar bacardыqcan<br />
чalышыrdыlar юzlяrиnи xarиcиlяrdяn uzaq saxlasыnlar vя<br />
belяlиklя яhalиyя fяrqlи olduqlarыnы gюstяrsиnlяr. Hяr<br />
иnsanыn юzцnц fяrqlи gюstяrmяk haqqыna qarшы deyиlяm,<br />
ancaq baxыr bu fяrqиn яsasыnы юz dцшцncяsиndя bиlsиn vя ya<br />
иrqиndя vя юz mяdяnиyyяtиndя !<br />
Юzцnц tamamиlя xarиcиdяn uzaq saxlayan bиr qaчqыn<br />
mяnиm maraьыmы юzцnя чяkdи. Иlk юncя belя hesab edиrиm<br />
kи, bяlkя bu иnsane da mяnиm kиmи юzцnц xarиcиlяr ичиndя<br />
tяk hиss edиr vя bu цzdяn dя artыq bezиb vя bиrdяfя яlaqяnи<br />
kяsиb. Gюrцrdцm, bяzи yenиyetmя Norveчlиlяrиnяn qaynayыb<br />
qarышыb. Цrяyиmdя deyиrdиm nя bacarыqlы иnsandыr.<br />
Yяqиn kи, юz adяd-яnяnяvи kцltцrц vя Modern kцltцr<br />
arasыndakи fasиlяnи doldura bиlиb vя юz kиmlиyиnи hиfz<br />
edяrяk, яhalиnиn yenиyetmяlяrиndяn bиr neчяsиlяdя dostluq<br />
edя bиlиr. Maraьыmы чяkяn bиr mяsяlя varыdы. Hяmиn oьlan<br />
saчыnы Sarы rяnglяyиrdи. Bиraz eybяcяr gюrцnцrdц ama buna<br />
da normal baxыrdыm. Hesab edиrdиmkи yяqиn sevdиyи rяng<br />
Sarыdыr vя bиr dя kи bu onun юz ишиdиr. Ancaq qыsa zamandan<br />
sonra bиldиmkи bu oьlan dиnиnи vя hяtta adыnы da<br />
dяyишиbdиr. Bu ишlяrиn hamыsыnы onun doьal haqlarы bиlиrdиm<br />
ama artыq bиr acы gerчяk tam ortadaydы. Mяn яmиn oldum<br />
kи bu yazыq юz baшыna qalmayan oyunu gяtиrиb kи bяlkя<br />
toplumda юzцnя bиr иnsane kиmи yer aчa bиlsиn. Bиr иnsane<br />
kиmи, bиr qaчqыn kиmи yox !<br />
(арды вар)<br />
•<br />
42<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
Яyalяtdяn яdяbи prosesя bиr baxыш<br />
Dиvanя Ozan<br />
Dиvanя Ozan kюhnя яdяbи yazыlarыndan qopanda bюyцk dиvar saatы 24.00-ц<br />
gюstяrиrdи, demяk kюhnя gцn bиtmишdи vя yadыmdadы kи, mяn nяsя axtarыrdыm o sыrada.<br />
Qяzяb vя nиfrяtdяn sonra vahиmя ичиndя Tцrk yяhяrиnиn tиbbи saьlamlыьы tяhtяlшцur ruhи<br />
proseslяr vaxtы mяnя elя gяldи kи, deyяsяn dиktator oluram vя onda baшa dцшdцm kи,<br />
чoxlarы mяndяn narazы qalacaq, mяn юzцm dя dцnyanыn saxta parыltыsыndan narazы иdиm<br />
vя dиvardan asыlmыш Cяnubи Amerиka dяvяsи - lama шяkиlиnя baxanda яdяbиyyatыn<br />
embrиonunun hиcrяtи, "Mяn nя etmяlиyяm"dяn canыnы qurtarmaq цчцn hяddяn artыq<br />
ekspansиvlиk etdи.<br />
"<strong>Alatoran</strong> 5"dяkи" Zяhяr vя oyuncaq<br />
цчцn darыxanlar" sиlsиlяsиndяn "<strong>Alatoran</strong><br />
7"dя чap olunan "rяnglяrи yemяk dя<br />
mцmkцndцr"я qяdяr haracan иnkишaf<br />
etdиyиmи bяlkя dя mяndяn yaxшы heч kиm<br />
bиlmяz. Burada romantиka da var, sцrrealиzm<br />
dя, hяtta postmodernиzm dя.<br />
Tяklиk-яdяbи mцhиtdяn uzaqda<br />
olmaq1ыq шerlяrиmя юzцmцn mцxtяlиf<br />
adamlarыn gюzц иlя baxmaьa mяcbur etdи<br />
vя mяndя olan mяlumata gюrя onda o<br />
шerlяrи o qяdяr adam oxudu kи, bu mяnиm<br />
юzцmя dя maraqlы gяldи. Dиvarыn o<br />
цzцndяkи oxucular dяyишdиyи цчцn mяnиm<br />
шerиm dя dяyишdи. Hяyatla яlaqя vя<br />
цnsиyyяt dцnyanыn qavranma manerasы vя<br />
mцasиr иnsanыn daxиlи alяmи vя onun иdeallarыnыn<br />
яksи mяnиm цчun яsasdыr.<br />
"Mяdяnиyyяt" qяzetиnиn 31-cи nюmrяsиndя<br />
Tofиq Abdиnиn "Mцstяqиllиyиmиzиn<br />
boz яdяbиyyatы" sяrlюvhяlи yazыsы dяrc<br />
olunub vя mцяllиf "Boz kиtablar"dan danышыr,<br />
ancaq ad чяkmиr vя hяmиn kиtablarыn<br />
mцяllиflяrиnиn YB цzцvlяrи olduьunu<br />
юzц dя gюzяl bиlиr. Belя "Boz kиtablar"<br />
яyalяtlяrdя dя чoxdur. Иndи YB цzцvlяrиnиn<br />
sayы 1000-nи keчиb vя цzцvlцyя qяbul<br />
zamanы neqatиv hallarыn olduьunu bиrlиyиn<br />
rяhbяrlяrи dя etиraf edиblяr dolasыyla.<br />
Dяfяlяrlя deyиlmяsиnя baxmayaraq яdяbи<br />
atestasиya keчиrиlmиr vя bцtцn bunlar azmыш<br />
kиmи яyalяtlяrdя yenи fиlиallar aчmaq<br />
gцndяmdяdиr vя bu acыnacaqlы vя bиr qяdяr<br />
dя gцlmяlи bиr vяzиyyяtdиr, yяnи mяrkяzdя<br />
vяzиyyяt qeyrи normaldыrsa, яyalяtlяrdяkи,<br />
vяzиyyяtи tяsяvvцr etmяk чяtиn<br />
deyиl.<br />
Nяrgиz Cabbarlы Ичtиmaи Televиzиyada<br />
YB цzцvlяrи Vahиd Яzиz, Vaqиf Bяhmяnlи<br />
иlя AYO цzvlяrи Qan Turalы, Seymur<br />
Baycanы dяvяt edиr vя bu яlbяttя onda kи,<br />
Nяrgиz xanыm dиl boьaza qoymadan<br />
AYO-чularыn sюzцnц kяsиb, ona tapшыrыlanы<br />
deyиr, bax onda bu pиsdиr. Verиlишиn<br />
sonunda иsя юzцnя vя YB-nя lazыm olan<br />
sюzlяrlя deyиr.<br />
Bиr gцn caьdaш Azяrbaycan tяnqиdи<br />
bюhran иcяrsиndяdиr. Daha cox YB-dя<br />
cяmlяnяn "peшяkar" tяnqиdcиlяr hяmиn<br />
bиrlиyиn rяhbяrlиyиndяn, xususяn sяdr<br />
Anardan qorxaraq dunya яdяbиyyatы иlя<br />
ayaqlaшa bиlяcяk yenи яdяbи quvvяlяrиn<br />
yazdыqlarы яsяrlяrя (hяmиn яsяrlяr daha<br />
cox ALATORAN jurnalыnda dяrc olunur)<br />
etиnasыzlыq gostяrиrlяr vя bununla da<br />
daha cox юz karyeralarыnы qoruyurlar kи,<br />
bundan иtиrяn ancaq Azяrbaycan tяnqиdи<br />
olur.<br />
Tяnqиdcи Яsяn Cahangиr postmodernиzm<br />
haqqыnda nяzяrи yazыlar yazыr vя<br />
tяrcцmяlяr edиr, lakиn onda prиnsиpиallыq<br />
vя obyektиvlиk catышmыr, belя olmasaydы o<br />
YB-nиn sяdrи Anarыn doьma qыzы Gunel<br />
Anarqыzыnыn zяиf "Altыncы" povestи haqda<br />
(Ulduz N4,2006) cыzmaqara "tяnqиd" yazmazdы.<br />
Belя yazыlar caьdaш яdяbи tяnqиdя<br />
utanc gяtиrиr vя daha cox marksиzmlenиnиzиm<br />
dцnyagюrцшцnя sюykяnяn яskи<br />
sovet tяnqиdиdиr bu vя Яsяd Cahangиr<br />
belя passиv yazыlarla яdяbи prosesи dцzgцn<br />
qиymяtlяndиrdиyиnи zяnn edиr, чиfayda<br />
sяhv, qeyrи obyektиv tяnqиd яdяbиyyatы<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 43
gerиyя aparыr.<br />
Tяnqиdчиyя nя lazыmdыr Heч шцbhяsиz иlk nюvbяdя<br />
иstedad яsasdыr, lakиn onu narahat edяn яdяbи problemlяr<br />
nюqsanlыdыr vя hяqиqяtяn uzaqdыr, suи-иstиfadяyя<br />
aludя olmasыdыr kи, bu da doьru яdяbи nяtиcяyя<br />
gяlmяkdя ona mane olur vя sonda tяnqиd vя onun<br />
nяtиcяsи tamam basqa aspektdя, yяnи tяnqиdчиnиn юzunя<br />
sяrf etdиyи kиmи araшdыrыlыr vя o bu yolda<br />
G.Mayakovskиsayaьы var sяsиylя hayqыrыr.<br />
Яsяd Cahangиrиn tяnqиdиndя heч шцbhяsиz mцasиrlиk<br />
чatышmыr vя bununla da Azяrbaycan oxucusu чaьыn<br />
estetиk mюvqeyиndяn qяsdяn uazaqlaшdыrыlыr vя tяnqиdчи<br />
borclu olduьu sozц demяkdяnsя oxucunun gюzц<br />
qarшыsыnda bяdии tяsяrrцfatыn lazыmsыz peyzajыnы canlandыrыr.<br />
"Alma"qяzetиnиn 001-cи sayыnda Яsяd Cahangиrиn<br />
"Plaqиat" yazыsыnы oxuyarkяn onun necя qeyrи-cиddи tяnqиdчи<br />
olduьunun шahиdи oldum vя bu mцlalиzяlяr basdan-ayaьa<br />
sяhv vя qeyrи obyektиv vя qяrяzlиdиr. Burada<br />
hяqиqяt иfadя olunmadыьы цcцn oxucular tяrяfиndяn<br />
qяbul edиlmиr, чцnkи burada qaranlыq meyar чoxdur,<br />
tяnqиdчи obyektиvlиyи иsя yoxdur. Qяrяzlи tяnqиdиn dя<br />
qяdяrи olmalыdыr, yoxsa bu sonda яdяbи mцhиtя dя<br />
mяnfи tяsиr gюstяrяcяkdиr vя nяtиcяdя belя prиnsиpsиzlиk<br />
чaьdaш saьmal яdяbи tяnqиdи nцfuzdan salacaq, yяnи bu<br />
gцn Azяrbaycan яdяbи tяnqиdиndя yuxarыda qeyd<br />
etdиyиmиz kиmи saьlam abи-hava yoxdur vя qeyrи saьlam<br />
яdяbи tяnqиdи tяnzиmlяmяk чagыn яsas mяsяlяsи<br />
olmalыdыr.<br />
Belя qeyrи normal mцnasиbяt Яsяd Cahangиrиn яdяbи<br />
tяnqиdи nцfuzuna zяrbя vurur vя bu gun o bunun<br />
fяrqиndя deyиldиr.<br />
Tяnqиddя obyektиvlиk son dяrяcя vacиbdиr. Ucuz<br />
шюhrяt цчцn yazыlan tяnqиdи yazыlar tяnqиdчиnи hюrmяtdяn<br />
salыr.<br />
Basqa sюzlя tяnqиdиn юzцnц dя tяnqиd etmяsяn bu<br />
sonda ancaq zиyan gяtиrяcяkdиr. Tяnqиdчи o zaman<br />
sяmиmи olur kи, юz qяlяmиndяn чыxan bяdии yazыlarы<br />
яdяbи tяnqиddяn keчиrиr. Яsяd Cahangиrиn<br />
"Azяrbaycan" jurnalыnda чap olunan шerlяrиnи oxuyarkяn<br />
orada xeylи ruhu tяsиrlяnmяlяrи vя kюcцrmяlяrи<br />
aydыn gordцm, yяnи folkloru vя aшыq яdяbиyyatыnы,<br />
klassиk vя mцasиr яdяbиyyatы yaxшы bиldиyиmdяn hansы<br />
sюzun hardan gяldиyи mяnиm цчцn gцn kиmи aydыndыr,<br />
lakиn Яsяd Cahangиr poezиyasы belя deyяk яdяbиyyatda<br />
heч bиr aktuallыq kяsb etmиr vя caьdaш oxucunun maraq<br />
daиrяsиndя deyиldиr, odur kи, onlarыn цstцndяn ancaq<br />
sцkutla keчиrяm.<br />
Professиonal яdяbи fиkrи azdыrmaq tяnqиdчи sяnяtиnя<br />
ucalыq gяtиrmиr. Яdяbи dunyaya qeyrи-fяal mцnasиbяt,<br />
bюyцk яdяbиyyat uьrunda mцbarиzя aparan vя caьdaш<br />
Azяrbaycan яdяbиyyatыnы sonda xиlas edяcяk yazarlarы<br />
иnkar, qeyrи hяqиqяtpяrяstlиkdяn baшqa heч nя deyиldиr<br />
vя Яsяd Cahangиrиn bu yazыsыnda tяnqиdчиnиn tяsdиq<br />
ruhu чatыsmыr.<br />
Vaxtы иlя N.A.Dobrolyubov "Oblomovчuluq nя<br />
demяkdиr"adlы mяqalя yazmышdы, яgяr o saь olsaydы vя<br />
Яsяd Cahangиrиn "Plagиat"yazыsыnы oxusaydы, heч шцbhяsиz<br />
"Яsяd Cahangиrlиk nя demяkdиr" adlы cox sanballы<br />
mяqalя yazardы. Hяr halda tяnqиdчиnиn meydanы boш<br />
gюrяrяk baш gиrlяmяsи bu mяqalяnиn яsas mюvzusu<br />
olardы. Nя qяdяr qяrиbя gюrцnsя dя, Яsяb Cahangиrиn<br />
tяnqиdи partиyalы tяnqиddиr. Marksиzm-Lenиnиzm metodologиyasы<br />
onun яsasыnы tяskиl edиr vя mяhz bu yazыda<br />
kommunиst шцuru vardыr kи, bu da яdяbиyyatыmыzыn yenи<br />
yцksяlишиnя manияdиr vя bu yazыda tяnqиdlя hяyatыn<br />
яlaqяsи иtmишdиr hяm dя.<br />
Tяnqиdиn dиgяr aktиv nцmayяndяsи Vaqиf Yusиflиdя<br />
иsя tяnqиdи tяfяkkцr var vя o иstяsя mяlumat zяngиnlиyи<br />
vя чaьdaшlыьы иlя dиgяr tяnqиdчыlяrdяn daha чox fяrqlяnя<br />
bиlяr, ancaq o da яskи sovet tяnqиd mюvqeyиndяn яl чяkя<br />
bиlmиr, bu mиnvalla o da gиrlи ola bиlmиr. Onun<br />
rцbabыnыn tяrяnnцm etdиyи яdяbи tяranяlяr чox kюhnяdиr.<br />
Bu яlbяttя kи, sяrt desяk facияvи tяqlиdчиlиkdиr,<br />
baьышlayыn..., tяnqиdчиlиkdиr.<br />
Saьlam яdяbи tяnqиdlя onun arasыnda dяrиn bиr<br />
uчurum vardыr. Яskи bяdии яhval -ruhиyyя yenи яdяbи<br />
estetиk dяyяrlяrlя sяslяшиr. Hansыsa yazarlara цnvanlanan<br />
tяmtяraqlы яdяbи tostlar, sиmvolиka, dayaz яdяbиfяlsяfи<br />
dцшцncяlяrиn яksи. Bu hяmиn canlы, яslиndя юlц<br />
yazarlara eqoиzиmdяn baшqa heч nя vermиr.Kюhnяnи<br />
uчurmaq vя bundan иlhamlanыb yenиnи yaratmaq.<br />
Яslиndя яsas qayя bu olmalыdыr. Tяnqиdчи Vaqиf<br />
Yusиflиyя elя gяlиr kи, kюhnяlяrи чox yazmaqla юzunяxas<br />
fяdakarlыq gюstяrиr. Axы o fasиlяsиz yazыr vя onun aydыn,<br />
yenи estetиk kredosu olsa, o bundan qaчa bиlяr.<br />
Professor Nиzamи Cяfяrovda fяal tяnqиdчи mюvqeyи<br />
yoxdur, belя olmasaydы o da yazdыqlarыnыn hяlя ozц<br />
tяrяfиndяn yazыlmasы mцbahиsя olan Hцseyиnbala<br />
Mиrяlяmova "Cяza mцяllиfиnя aчыq mяktub" yazmazdы<br />
vя onu tяbrиk etmяzdи.<br />
Bu gцn чaьdaш яdяbиyyatыn daxиlи alяmиnиn vя иdeallarыnыn<br />
dцzgцn yazыlmasы Nиzamи Cяfяrovu qяtиyyяn<br />
maraqыandыrmыr.<br />
Sentyabыrыn 26 da rayon tяhsиl шюbяsиndя metodиstlяrdяn<br />
bиrи mяnя Nиzamи Cяfяrovun 11-cи sиnиf цчun<br />
яdяbиyyat dяrslиyиndя getmиш, 20-cи яsrиn ortalarыndan<br />
bu gцnя qяdяr Azяrbaycan яdяbиyyatы"(sяh. 145)<br />
иcmalыnы oxudu vя mяn onu qeyd dяftяrиnя kючцrdцm vя<br />
mяsяlя burasыndadыr kи, hяmиn qeydlяr Hцseynbala<br />
Mиrяlяmov haqqыndadыr vя elя hяmиn gцn rayona 2 gцn<br />
gec gяlиb чыxmыш "Alma"qяzetиnи 002 sayыnы aldыm vя<br />
qяzetиn 17-cи sяhиfяsиndя Elnur Astanbяylиnиn "Bиr az da<br />
dюz 2" kюшя yazыsыnda 11-cи sиnfиn яdяbиyyat<br />
dяrslиyиndяn Hцseyиnbala Mиrяlяmov haqda olan qey-<br />
44<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
dlяrи oxudum vя elя burada Elnur Astanbяylиnиn operatиvlиyиnя<br />
"яhsяn" dedиm vя bu gцn cяmи 2200 tиrajla<br />
чыxan "Alma"qяzetиnиn oxuculara цnvanlanmыш hяmиn<br />
иcmalыnы burada yazmaq mяcburиyyяtиndяyяm kи,<br />
яldяn-яlя keчиb daha чox oxunaqlы olan "<strong>Alatoran</strong>" oxucularы<br />
da bu bиabыrчыlыqla tanыш olsun vя Nиzamи<br />
Cяfяrova "яhsяn" desиn.<br />
"Hцseyиnbala Mиrяlяmov"(1947)<br />
Yaradыcыlыьa gяnc yaшlarыndan baшlasa da, яsяrlяrи<br />
яdяbи-ичtиmaи mцhиtdя 80-cи иllяrиn sonu , 90-cи иllяrиn<br />
яvvяllяrиndя genиш yayыlmышdыr. H.Mиrяlяmov<br />
Azяrbaycan xalqыnыn цmummиllи lиderи H.Яlиyevlя baьlы<br />
bяdии publиsиstиk яsяrlяrиn, "Daьlarda atыlan gцllя",<br />
"Xяcalяt", "Cяza" vя s. roman vя povestlяrиn mцяllиfиdиr.<br />
Sosиal-mяnяvи, яxlaqи problemlяr qaldыran "Gяlиnlиk paltarы"<br />
romanы son иllяr яdяbиyyatыmыzыn яn dяyяrlи яsяrlяrиndяndиr."<br />
N.Cяfяrov 11-cи sиnиf цчun "яdяbиyyat" dяrslиyи<br />
sяh.145<br />
Elя bиlиrяm яlavя шяrhя ehtиyac yoxdur vя elя иcmaldakы<br />
bu qeydlяrиnя gюrя Nиzamи Cяfяrova "Яhsяn"<br />
dцшцr.<br />
Onu da qeyd edиm kи, "Dramaturgиya"<br />
bюlmяsиndя(sяh.145)dя Hцseyиnbala Mиrяlяmovun adы<br />
чяkиlиr.<br />
Nиzamи Cяfяrov "Sяnяt"qяzetиnиn 12-cи sayыndakы<br />
mцsahиbяsиndя иsя deyиr: "Иlk nюvbяdя иsя yaradыcы mяhsuldarlыqla<br />
seчиlmяk lazыmdыr. Яn obyektиv, яn normal<br />
vя яn etиbarlы mцbarиzя yolu budur."<br />
Qяrиbя paradokusdur,deyиlmи<br />
Чagdaш tяnqиddя daxиlи saflaшma prosesи getmяlиdиr.<br />
Tяnqиdиn цslub rяngarяnglиyиnя чalышmaq, yenи tяшяbbцslяrи<br />
doьru, dцzgцn, tяrяfsиz, qrup mяnafeyиnя<br />
uymadan чюzmяk, яdяbиyyatыn yaradыcыlыq иmkanlarыnы<br />
genишlяndиrяcяk, onu sяmяrяlи vя faydalы edяcяk.<br />
Keyfиyyяtlи bяdии tяrcumяyя genиш oxucu kutlяsиnиn<br />
bцtцn zamanlarda ehtиyacы vardыr. Burada hяddяn artыq<br />
sяrbяstlиyя yol vermяk olmaz. Qeyrи peшяkarlыq vя<br />
dиqqяtsиzlиk sonda nюqsanlы tяrcumя nцmunяsи ortaya<br />
чыxaracaq.<br />
Чagыmыzda yenи tяrcumячи necя olmalыdыr Hansы<br />
yenи яsяrlяr tяrcцmя olunmalыdыr<br />
Bu suallarыn doьru, dцrцst cavablarы olsa da, bяzи<br />
tяrcцmячиlяr юz ишlяrиnя mяsulиyyяtsиz yanaшmaqla<br />
qцsurlu tяrcцmя vя bяdии cяhяtdяn orjиnaldan qat-qat<br />
zяиf чevиrиlяr ortaya qoymaqla юzlяrиnя vя oxuculara<br />
hюrmяtsиzlиk edиrlяr.<br />
YB-nиn sяdrи Anar "Xяzяr" jurnalыnыn 2006-cи sayыnda<br />
Mark Tvenиn "Tennesи шtatыnda jurnalиstlиk"<br />
hekayяsиnи чevиrиb. Elя buradaca qeyd edиm kи, Anar<br />
юzunun "Sиzsиz" naьыlыnda ("Dunya bиr pяncяrяdиr"<br />
Gяnclиk-1986, sяh.397) yazыr:<br />
"Atam bиzя Mark Tvenиn hekayяlяrиnи oxuyur.<br />
Hansы hekayяlяrи oxuduьu da dяqиq yadыmda qalыb:<br />
"Tennesиdя jurnalиstlиk" ... vя s. Gцlцrцk, uьunub<br />
gedиrиk."<br />
Anarыn юzцnцn etиraf etdиyи kиmи hekayя vaxtы иlя чox<br />
uьurlu чevrиlиb. Belя olan halda hяmиn hekayяnи dцbarя<br />
чevиrmяyя nя hacяt Elя яsяrlяrи tяzяdяn чevиrmяk<br />
lazыmdыr kи,vaxtы иlя uьursuz чevrиlиb. Bu anda mяnя elя<br />
gяldи kи, Anar dяqиq bиlиr kи, Mark Tven иmzasы hяlя<br />
uzun mцddяt dцnya яdяbиyyatы tarиxиndя yer tutacaq vя<br />
belяdя Anar adы da Mark Tvenиn чevиrmяnи kиmи onun<br />
kюlgяsиndя gюrцnя bиlяr. Buna oxшar vяzиyyяt<br />
V.Шekspиrиn "Pyeslяr"(Yazычы,1989 sяhиfя 521) kиtabыnda<br />
"Fыrtыna" pyesиnиn zяиf чevrиsиndя dя hиss olunur vя<br />
mяlumdur kи, Sekspиr adы dцnya яdяbиyyatы xяzиnяsиnиn<br />
uьurlarыndandыr vя yuxarыdakы fиkиrlяrи bura da шamиl<br />
etmяk olar.<br />
"Xяzяr" иn yuxarыda gюstяrdиyиm sayыnda Ezra<br />
Paundun шerlяrи (Orjиnaldan чevиrи Aynur Sabиtova,<br />
bяdии чevиrи Zakиr Fяxrи) bяrbad чevrиlиb. YB-nыn<br />
цzцvlяrи olan yazычыlarыn zarafat kиmи bиr bиrиnя dedиklяrи<br />
mяшhur mиsralarы yadыma dцшцr:<br />
Otururam hяr cцmя<br />
Eylяyиrяm tяrcцmя<br />
Ancaq bunlar чatmayыr<br />
Xыrda-xuruш xяrcиmя<br />
Eynи sюzlяrи jurnalыn hяmиn sayыnda getmиш Яbu<br />
Hяmиd Яl Qяzalиnиn "Sяadяt иskиrи"яsяrиnиn anormal<br />
чevиrиsи barяdя dя demяk olar vя hяmиn яsяrиn чevиrиsи<br />
Afaq Mяsuda mяxsusdur kи, F.Dostoyevskиnиn<br />
"Karamazov qardaшlarы" яsяrиndяn bиr parчanы da чevиrmяyя<br />
cяhd edиb. Bяlи, ancaq cяhd edиb...<br />
"<strong>Alatoran</strong>"ыn 6-cы sayыnda bяdии чevиrи иlя baьlы hяyяcan<br />
tяblиmиzdяn nяtиcя чыxararq tяnqиdчи Яsяd<br />
Cahagиrиn "Azяrbaycan" jurnalыnda yazacaьыnы nяzяrdя<br />
tutduьu "Юylя bиr tяrcцmя kи", цmumи sяrlюvhяlи "Son<br />
иllяr meydana чыxan яdяbи -bяdии tяrcцmяlяr haqqыnda<br />
qeydlяr" sиlsиlяsиndяn bиrиncи yazыsы dяrc olunub. Hяmиn<br />
yazы da "Bиr yarpaq. Turkиyя qadыn шerи antologиyasы<br />
(Bakы,"Yurd"-NPB-2006) haqqыndadыr. Antologиyanы<br />
Narыngцl "чevиrиb". Elя buradaca Яsяd Cahangиrиn<br />
xatыrladиьыm чevиrи mяsяlяsиnя mцnasиbяtиmи bиldиrиm,<br />
yяnи Яsяd burada <strong>Alatoran</strong>ыn adыnы чяkmяmяyиnиn<br />
sяbяbи bиrbaшa YB-nыn sяdrи Anarla bиrbaшa baьlыdыr,<br />
baшqa sюzlя o, <strong>Alatoran</strong>ыn adыnы чяkmиш olsaydы яlbяtdя<br />
kи, bu Anarы qяzяblяndиrяrdи vя Яsяd Cahangиr buna<br />
getmяz иndиkи mяqamda.<br />
2-cиsи Яsяd Cahangиr "Bиrиncи yazы"sыnы Narыngцlцn<br />
чevиrиdяn baшqa hяr шeyя oxшayan "чevrиsиnя" cяlb<br />
etmяklя oxucularы чaшdыrmaq mяqsяdи gцdцr, yяnи<br />
mяsяlяnиn kюklц hяllиndяn яdяbи иctиmayyяtи yayыndыrыr.<br />
Яlbяtdя "Dцnya яdяbиyyatы books" serиyasыndan<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 45
kиtablar чap etmяk olar.<br />
Mяsяlя burasыndadыr kи, respublиkada "Azяrbaycan<br />
Tяrcцmя mяrkяzи" fяalиyyяt gюstяrиr vя яlbяtdя kи,<br />
hяmиn mяrkяz dюvlяt tяrяfиndяn malиyyяlяшdиrиlиr vя<br />
uzun иllяrdиr kи, oraya Afaq Mяsud rяhbяrlиk edиr.<br />
Mяncя mяsяlяyя elя buradan baшlamaq lazыmdыr, yяnи<br />
mяrkяzиn dиrektoru Afaq Mяsudu hяmиn ишdяn<br />
kяnarlaшdыrmaqla Mяrkяzиn ишиnи yenиdяn qurmaq daha<br />
mяqsяdяuyьun olar.<br />
Azad Yaшarыn "<strong>Alatoran</strong> 7" - dя gedяn "Konseptual<br />
шerlяr"иnи oxuduqdan sonra xeylи rahat nяfяs aldыm,<br />
yяnи tez-tez sяslяnяn "Azяrbaycan шerи qurtarыb" fиkrиnя<br />
Azadыn bu шerlяrи tutarlы cavabdыr vя fиkrиmcя onun bu<br />
шerlяrи Azяrbaycan шerиnи dцnyanыn иstяnиlяn яdяbи<br />
nюqtяsиdя tяmsиl edя bиlяr vя иndи buna чalышmaq<br />
lazыmdыr kи bu яdяbи fakt чaьdaш Azяrbaycan шerиnиn<br />
цsyankar ruhunu hяr yana yaya bиlsиn vя иnanыram kи,<br />
Azad Yaшar яdяbи varlыьы onun hяr шeyиn fюvqцndя<br />
dayanaraq яdяbи uчuшu uьurla davam etdиrяcяk.<br />
Sevиnc Чыlьыn "Sяnяt" qяzetиnиn 10-cu nюmrяsиndя<br />
чap olunmuш шerlяrиndяn <strong>Alatoran</strong> 7- dяkи шerlяrиnя<br />
qяdяr fяal шaиr юzцnяmяxsusluьu ortaya qoymaьa<br />
чalышmышdыr vя hяr yenи poetиk sиma sehиrlи bиr alяmиn<br />
hadиsяsиdиr hяm dя vя bunun zяrurяtя чevrиlя bиlmяsи,<br />
шaиrиn donma nяtиcяsиndя "kюhnя шerя yetяr" - deyя<br />
bиlmяsи vя qяfиldяn hцcum, ayaьыnы yorьanыna gюrя<br />
uzatmamaq cяhdlяrи, baшqa sюzlя яrишиn иpиnи яks<br />
иstиqamяtdя toxumaq, gцndяn-gцnя (шerdяn-шerя)<br />
lюhrяm яdяbи yerишdяn uzaqlaшmaq vя "иndи mяnиm<br />
nюvbяmdиr"- deyиb ayaьыnы yerя bяrk vurmaq vя "sиz<br />
mяnи xatыrlayacaqsыnыz" - dan sonra иrяlи чыxmaq, hяm<br />
dя yenи яdяbи daш чыxarыlan yerя getmяk meylи, yandыrыcы<br />
яdяbи maddяlяrdяn иstиfadя иlя tezalovlanan mяnalы vя<br />
mяnasыz hяr шeyи bиrbaшa (azad, sяrbяst) deyя (yaza)<br />
bиlmяklиk юzц цчцn yenи яdяbи yol aчmaqlыqdыr Sevиnc<br />
цчцn hяm dя.<br />
Azяrbaycan яdяbиyyatыnda bu gцn qadыn poezиyasы<br />
surяtlи иnkишaf dюvrцnц keчиrиr. Юzgяlяшя bиlmяk,<br />
nцmayишkяranя deyиm tяrzи, daha чox alt dцnyanы yazmaq<br />
vя яdяbиyyatы qaldыrmaq meylи qadыn шaиrlяrdя<br />
gцclцdцr. Sevиnc Чыlьыn цчцn sюzцn dюnцш nюqtяsи onun<br />
шerlяrиnиn heyrяtamиzlиyиndяn baшlayыr vя nя yaxшы kи, bu<br />
шerlяr qurama deyиl.<br />
"Azяrbaycan" jurnalыnыn kиtab rяfи bюlmяsи heч kиmя<br />
gяrяk olmayan kиtablarы чox hяvяs vя иnadla tяblиь edиr.<br />
Harda dцшцb sыndы шaиr qцruru -Vahиd Яzиzdяn<br />
deyиrяm. O Vahиd Яzиzdяn kи, Space kanalыndakы "Azяrи<br />
star" estrada yarышmasыnda mцnsцflяr heyyяtиnиn<br />
tяrkиbиndя mцьяnnи Иlhamя Qulиyevanыn aьzыndan чыxan<br />
hяr sюzя "Lяbbeyk" - deyиr.<br />
Adиl Mиrseyиdиn Parиs hяsrяtи чox sцnиdиr. Aqшиnиn<br />
Praqa mяsяlяsи иsя чox canlы vя adama yaxыndыr.<br />
46<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
Elчиn Hцseyиnbяylиnиn kompиlyasиya romanlarы baш<br />
alыb gedиr. Onun 4 romanыndan Qan Turalыnыn 4<br />
hekayяsи yaxшыdыr vя sonuncunun hekayяlяrиndя postmodern<br />
elementlяr var vя bu юzцnцn uьurlu hяllиnи<br />
tapыb.<br />
Яhmяd Oьuzun "Hиdayяt: yerиn yurdun ruhu var"<br />
яdяbи sюhbяtиndяn sonra юzц yazmыш "sualsыz cavab vя<br />
ya 2 saatlыq sюhbяtя sюzardы..." olacaq yяqиn. Шяxsи<br />
karиyerasыnda hюkmяn olacaq.<br />
Azяrbaycan nяsrи Tцrkиyяdя "Sular gцnяшя шяrqи<br />
sюylяrkяn" kиtabыnda Rяшad Mяcиd(), Yaшar (), Gцnel<br />
Anarqыzы(), Иlqar Fяhmи, Sяlиm Babullaoьlu(),Elчиn<br />
Hцseyиnbяylи() иlя tяmsиl olunub. Hяqиqяtяn olunubmu<br />
Nяrmиn Kamalыn romanы ortadadыr. Qurban Sяиdиn<br />
romanыndan sonra mяn hяr halda oxucunu razы salan<br />
иkиncи belя яsяr oxumamышam.<br />
"Xяzяr 3"(2006) nюmrяsиndя BSU-nun aspиrantы<br />
Rюvшяn Яlиyevиn "Mцasиr Azяrbaycan tяrcцmяшцnaslыьыn<br />
stratejи konsepsиyasы" чap olunub. Ancaq orada<br />
yenи heч nя yoxdur, ylnыz yazыlanlarыn tяkrarыdыr bu,<br />
baшqa heч nя deyиl.<br />
Иlqar Fяhmиnиn чevrи dиlи чox qurudur vя oxucunu<br />
mяtndяn uzaqlaшdыrыr.<br />
Bиldиrиш<br />
Azяrbaycanda normal vя saьlam яdяbи tяnqиd<br />
mяdяnиyyяtи чatышmыr vя bцtцn яdяbи mяsяlяlяr azяrbaycansayaьы<br />
xыrdalanыr.<br />
Чatышmayan azadlыq<br />
Яdяbи tяnqиd azad olmalыdыr hяm dя.<br />
Яbяdи qalan yaxud Professor Nиzamи Cяfяrova<br />
yadasalma:<br />
11-cи sиnfиn "Яdяbиyyat"dяrslиyи yenи tяdrиs иlиndя<br />
tяkmиllяшdиrиlяrkяn Azяrbaycanda yenи яdяbиyyatыn<br />
bцnюvrяsиnи qoyan "Dюrd dev"(mяnbя:Elxan Zal<br />
Qaraxanlы"Dюrd dev") - Rasиm Qaraca, Hяmиd Herиsчи,<br />
Murad Kюhnяqala vя Azad Yaшarыn yaradыcыlыqlarы<br />
haqqыnda mяlumat vermяynиzиn vaxtыdыr dцшцnцrяm.<br />
Zяnglяr kиmиn цчцn чalыnыr<br />
(Mяnbя:Ernest Hemиngway "For whom the bell talls")<br />
Yazычы - Tяnqиdчи Mehdи Hцseyиn bolшevиk иdeologиyasыnыn<br />
иfrat keшиyиndя duran adam olub.<br />
Mцяyyяn mяnada sadиst иdи hяm dя. Ona gюrя dя onu<br />
YB-nиn sяdrи "seчmишdиlяr" vя sonda su sяnяyи suda<br />
sыndы.<br />
Note: Яdяbи tяnqиddяn (цmumиyyяtlя яdяbиyyatdan)<br />
heч bиr tяmяnnam vя иddиam yoxdur.<br />
•
***<br />
ß íå ôàíàò ïîñòìîäåðíèçìà,<br />
íî åñòü íàäåæäà - è âåñüìà -<br />
÷òî õàîñ, ñëîâíî êëèçìà,<br />
íàø ìèð î÷èñòèò îò äåðüìà<br />
òîòàëèòàðèçìà!<br />
Íèäæàò ÌÀÌÅÄÎÂ<br />
Ðóáàè<br />
***<br />
ß íå ñèëåí êàê Ðåìáî èëü Ðåìáî -<br />
íè íà ðóêàõ è íè â ñòèõàõ ìíå íå âîçíåñòè òåáÿ,<br />
ÿ äàæå íå... íå Âîçíåñåíñêèé, ÷òîá<br />
ôàìèëèåé ñâîåþ ïîäåëèòüñÿ è<br />
õîòÿ áû òàê ïîìî÷ü òåáå ïàðèòü,<br />
íî ÿ ãîòîâ áåç ïðîìåäëåíüÿ<br />
ñåé òåêñò ðàçìíîæèòü<br />
ïîñðåäñòâîì Xerox è óñòëàòü<br />
ïðîñïåêòû, óëèöû, äâîðû è òðîòóàðû,<br />
îïåðåæàÿ òâîé êàæäûé øàã<br />
...ïîäîáíûé ìèëëèìåòð ìíå ïî çóáàì...<br />
Ïåñíü ëèòåðàòîðà<br />
ß ëèòåðàòîð, ÿ îòñòîé.<br />
Ïîãîâîðèë áû êòî ñî ìíîé,<br />
à òî ìîè ïîäðóæêè<br />
áóêâàøêè êíèã äà ìóøêè.<br />
Ýõ, æèçíü ìîÿ - Êàøòàíêà,<br />
òî÷íåé Ìóìó.  áîëîòî!<br />
Æèâó ÿ êàê ïîãàíêà,<br />
à ìíå áîëòàòü,<br />
à ìíå áîëòàòü,<br />
à ìíå áîëòàòü îõîòà!!<br />
ß ëèòåðàòîð, ÿ îòñòîé!<br />
Íå ÿ ìíå íóæåí, à ÄÐÓÃÎÉ.<br />
Âíóòðè ìåíÿ öèòàòû,<br />
ñíàðóæè ëèøü çàïëàòû.<br />
Ïðîòèâíî<br />
Ýõ, æèçíü ìîÿ - Êàøòàíêà,<br />
òî÷íåé Ìóìó.  áîëîòî!<br />
Æèâó ÿ êàê ïîãàíêà,<br />
à ìíå áîëòàòü,<br />
à ìíå áîëòàòü,<br />
à ìíå áîëòàòü îõîòà!!<br />
I<br />
Áóòûëêà øàìïàíñêîãî â äèêîé ñòðàíå<br />
íå ðàçëåé âîäà ñ î÷êîì íåóãîäíûõ.<br />
Çäåñü èìåííî òàê ñòàâÿòñÿ êëèçìû, äàáû<br />
âûñâîáîäèòü èç ñûòûõ â ïîëüçó ãîëîäíûõ.<br />
II<br />
 ïðàâîé ðóêå øàóðìà, â ëåâîé àéðàí.<br />
Äîåäàé, äîïèâàé, ïîòîì íà òàðàí<br />
áàíæèõó âîçüìè, ïðîéäÿñü ïî âîêçàëó.<br />
Îíà - òâîé íàðîä. Òû - åé òèðàí.<br />
III<br />
"Ñìåðòü íåèçáåæíà - òû êðè÷èøü,<br />
óêðûâøèñü ñ ãîëîâîé. -<br />
Îòâåòü, îòâåòü, âîçëþáëåííûé ìîé,<br />
ìèëûé, äîðîãîé!"<br />
Íî ÷òî ìîãó îòâåòèòü ÿ - áåçóìíûé è áîëüíîé:<br />
"Ïåé ïèâî, ïèâî ïåé è çàåäàé ÷èïñîé..."<br />
***<br />
Íàëåé, êðàñàâèöà, ñåáå -<br />
ìíå íðàâèòñÿ äóïëèòü ïüÿíæó÷åê.<br />
Íàïîìèíàþò ìíå îíå<br />
ïóñòóþ âíóòðåííîñòü èãðóøåê.<br />
Î äà! Íàïîìèíàåò ìíå<br />
òâîÿ ñìåðäÿùàÿ áëåâîòà<br />
î ñìåðòè, ìóêàõ, Ñóäíîì äíå,<br />
è ÷òî çà íèì - òóïèê, áîëîòî!<br />
Çàâèäåâ, êàê äàåøü òû òå÷ü,<br />
ÿ ôàëüøü ñåé æèçíè çàáûâàþ.<br />
Áåññâÿçíóþ óñëûøàâ ðå÷ü,<br />
Êîêòî è Áàðòà âñïîìèíàþ.<br />
Áóõíè, ìîÿ ðàäîñòü, áóõíè<br />
è ïåðåñòàíåøü áûòü ïå÷àëüíîé:<br />
ïîøèðå íîæêè ðàñïàõíè -<br />
è ðàñêà÷àåì áåðåã äàëüíèé.<br />
•<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 47
Aзяр ЯЩМЯДОВ<br />
Америка Бирляшмиш Штатлары<br />
DЦNYA REKORDU<br />
щ ekayя<br />
Xяbяr agentliklяri xяbяr yaydыlar - Almaniya yeni dцnya rekordu qazanыb. Ыnternetdя<br />
bu xяbяri bir neчя dяfя gюrdцmsя dя цstцnя tыklayыb oxumadыm nя rekorduymuш bu.<br />
Yalnыzca idmanla baьlы bir шey olduьunu ehtimal etdim deyя bilяrяm. Vя yenя dя<br />
dцшцnцrяm, doьrudanmы ehtimal etmiшdim necя<br />
Bir шeyя яminяm, o xяbяrin nя olduьunu юyrяnmяk istяmirdim. Yadыmdadыr ki,<br />
tяkrar-tяkrar qarшыma чыxdы, YahooNews vя baшqa яn mцxtяlif xяbяr xidmяtlяrindя;<br />
mяnsя hяr gюrdцyцmdя цstцndяn keчdim; istяdim bir sirr olaraq da qalsыn mяnimчцn.<br />
Sonra yerli qяzetlяrdяn birini oxuyarkяn balaca bir yazыya rast gяldim vя bu dяfя nяzяrlяrimi<br />
qaчыrda bilmяdim, mяqalяni son cцmlяsinя qяdяr oxudum.<br />
Futbol цzrя dцnya чempionatыndan sonra nюvbяti Avropa cempionatыnыn seчmя<br />
oyunlarы baшlayыbmыш demя. Юtяn чempionatdan юz istяdiklяrini ala bilmяyяn hegemon<br />
millяtlяrin yыьmalarы hirslяrini tюkцblяr cыrtdan юlkяlяrin цstцnя. Qoldan vur ki, vurasan.<br />
Fransa Gцrcцstana 3-0 vurub, Ыngiltяrя Andorraya 5-0 vurub, bu tяrяfdяn yoldaшlыq<br />
gюrцшцndя Ukrayna Azяrbaycana 6-0 vurub, vя buyurun, Podolskinin 4, Schweinsteiger,<br />
Ballack, Hitzlsperger vя Klosenin hяrяyя 2, Friedrixin 1 qolu ilя Almaniya San Marinoya<br />
13-0 hesabыyla qalib gяlib.<br />
Bircя Ыtaliyanыn adы чяkilmir bu hяngamяdя. Чempion adыnы alыb qoyublar<br />
baшlarыnыn altыna, kimя nя sцbut edяsidirlяr ki Romada Litva kimi zяif bir takыmla sakit<br />
bir heч-heчя oynadыlar, 1-1. Ыnsafяn Ыtaliyanы hegemon dюvlяt adlandыrmaq da olmaz.<br />
Ыtalyanlar юzlяri haqda чox aшaьы dцшцnяn tяvяzюkar bir millяtdir. Afrikada 2-3<br />
koloniyalarы olub, onun da fяrli-baшlы bir xeyrini gюrmяyiblяr.<br />
Mяnim ilk uшaqlыq xatirяm futbol haqdadыr. 1978-ci il. Dцnya чempionatыnыn finalы,<br />
Argentina-Hollandiya gюrцшmяsi. Yadыmda qalan Argentinanыn az qala qapы xяttinin<br />
цstцndяn vurduьu qol vя hollandlalra argentinalыlar arasыnda yaшanan gяrginlikdir. Bir dя<br />
nяsя чox tutqun bir sяhnя…. hяrdяn mяnя elя gяlir ki, aь-qara TV-nin qarшыsыnda dayanmышam,<br />
яtrafda adamlar var; futboldan vя digяr шeylяrdяn danышыrlar, kimsя bяrkdяn nяsя<br />
dяyir, camaat gцlцшцr. Amma nя deyirlяr, nя danышыrlar Argentinanыn чempion olmaьыna<br />
sevinirlяrmi Yoxsa Hollandiyaya yazыqlarы gяlir Sюz-sюhbяtdяn heч nя yadыmda deyil.<br />
Bяlkя bir sяs, ya bir jest yox… yadыmda qalmayыb.<br />
1978-ci ildя mяnim цч yaшыm vardы. Bu yaшda mяn nя Argentina tanыya bilяrdim, nя<br />
dя dцnya, hakim, чempion, qapы xяtti kimi abstraksiyalarы qavraya bilяrdim. Bunlar<br />
hamыsы olsa-olsa sonrakы illяrdяn yadыmda qalmыш sюhbяtlяrdir demяk.<br />
Amma o sяhnя, aь-qara TV-nin qarшыsыnda oturmaьыm, TV-nin цstцnя qoyulduьu<br />
masa, masanыn цstцndя aь-gюy rяngli dama-dama юrtцk, ekranda futbol gюrцntцlяri…<br />
bunlardamы olmayыb<br />
Futbolu hяr zaman dяli kimi sevmiшяm. Dцnya чempionatlarыnda elя bil son dюrd<br />
ilin dяrd-sяrini, azar-bezarыnы unudub юmrцn tяzя bir mяrhяlяsinя baшlayыram. Ыndi qanrыlыb<br />
arxaya baxdыqca юmцr чempionatlar arasы dюrdillik intervallara bюlцnmцш kimi<br />
gюrцnцr mяnя - Argentina(1978) vя Ыspaniya(1982) arasы mяktяbя getdim, Ыspaniya vя<br />
Meksika(1986) arasы kяnddяn Bakыya kючdцk, Meksika vя Ыtaliya(1990) arasыnda юzцmя<br />
peшя seчdim, Ыtaliya vя Amerika(1994) arasыnda orta mяktяbi bitirdim, Amerika vя<br />
Fransa(1998) arasы юlkяdяn xaricя getdim, Fransa vя Koreya(2002) arasыnda evlяndim,<br />
Koreya vя Almaniya(2006) arasы qыzыm dцnyaya gяldi. Belяcя, 4-я bюlцnяn illяrin birindяn<br />
o birisinя, qitяdяn qitяyя, stadiondan stadiona hoppana-hoppana keчib getmяkdяdir<br />
hяyat.<br />
48<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
-Mцmkцn deyil qяti. Gяrяk on top fяrqi ilя<br />
uda. Belя шey futbolda mцmkцn deyil.<br />
-Mцmkцn deyil<br />
- Yox. Bircя Malta ilя gюrцшdяn яvvяl top<br />
fяrqindя 11 top geridяydi. Vя 12-1 uddular Maltanы.<br />
Amma Malta nяdir ki Mяhlя komandasыdыr Malta.<br />
-Hяm dя gюr ee, bir top boшlayыb qapыsыndan,<br />
amma yenя dя istяdiklяri qяdяr vurublar.<br />
-Hя. Malta mяhlя komandasыdыr.<br />
Bu sюhbяt neчя ildir yaddaшыmda iliшib qalib.<br />
Romblarыn vя kvadratlarыn yerinя yazыlasы takыmlarыn<br />
adlarыnы unutmuшam.<br />
Rяhmяtlik dayыmla aramыzdakы bu sюhbяtin doьrudan<br />
da baш vermяsinя mяn hяr zaman inanmaq istяmiшяm.<br />
Hяm dя ayrы шeylяr dя yadыmdadыr. Danышdыьыmыz otaq,<br />
otaqda soba yanmasы … baшqa nя … sюhbяtlяr …<br />
- Bax onun adыnы dцz de gюrцm deyя bilяrsяnmi<br />
- Elikyar.<br />
- Yox.<br />
- Elkiyar.<br />
- Yox<br />
-Bяs nя<br />
- Elkyaer! Onun adы Elkyaerdir, dцnyanыn яn gцclц<br />
futbolчusudur bu dяqiqя.<br />
Dцnya чempionatlarы mяnя dцnyanыn pozuq dцzяninя<br />
bir dцzяliш kimi dя gюrцnцr. Mяsяlяn, 2002-ci il чempionatыnыn<br />
ilk gюrцшцnц xatыrlayыn. Чempion Fransa neчя il<br />
mцstяmlяkяsi olmuш Seneqala 1-0 yenilir. Dюrd il юz gцnlяrini<br />
lovьalanmaqla, eyш-iшrяtlя keчirяn Fransa millisi<br />
чempionatda bir qol da vurmadan evя dюnцr. Яvяzindя<br />
Tцrkiyя vя Koreya яn gцclц dюrd takыm sыrasыna чыxыr.<br />
Yaxud, son dюrd чempionatda afrikalыlarыn mюhtяшяm<br />
qяlяbяlяrini xatыrlayыn; bir-birinin ardыnca Kamerun,<br />
sonra Nigeriya, sonra Seneqal, sonra Qana dцnyanы<br />
heyrяtя salыr. 2006-ci il чempionatыnыn hяlledici Qana-ABШ<br />
gюrцшц. Bir tяrяfdя dцnyanыn яn varlы юlkяsi. O biri tяrяfdя<br />
яhalisinin яksяriyyяti elektriksiz qalыb bu gюrцшmяni seyr<br />
etmяkdяn mяhrum olan kasыb bir mяmlяkяt.<br />
1982-ci ilin чempionatы haqdasa mяn artыq чox шeyi<br />
xatыrlayыram. Televizorumuz iшlяmяdяyindяn dostum<br />
Чontalangildя baxыrdыm. Bяzяn gecя saat birdя-ikidя<br />
gяlirdim evя, bяzяn qardaшыmы da юzцmlя gюtцrцrdцm.<br />
-Tяzяgцl, Gцlцsц! Bu uшaqlara yaь dцrmяyi gяtirin!<br />
Otaqda чox vaxt Mяtlяb, mяnlя qardaшыm vя<br />
Чontalan olurduq. Aramыzda iyirmi illik yaш fяrqi, amma<br />
hamыmыz furbolu sevirik.<br />
- Niyя yemirsiz чюrяyinizi<br />
Mяtlяb hяm dя ruscadan tяrcцmя elяyirdi, biz rusca<br />
danышыьы baшa dцшmцrdцk. SSRЫ-Yeni Zellandiya gюrцшц<br />
yadыma gяlir, 4-0. Mяn heч googlя filan aramadan da deyя<br />
bilяrяm ki, bu o zamana gюrя SSRЫ цчцn rekord gюstяricidir.<br />
(Meksika чempionatыnda Macarыstanы 6-0 yenib<br />
tяzяlidilяr rekordu).<br />
яdяdlяrlя. Tяqvimi dя elя tarixi unutmamaqчцn kяшf ediblяr.<br />
- Чюrяyinizi yemяdiniz Nя var o dцrmяyin<br />
arasыnda<br />
- …<br />
-Tяzяgцl! Sяnя шor dцrmяyi dedim, yoxsa yaь dцrmяyi<br />
-Nяnяm qoymur ee yaьa яl vuraq.<br />
- Aaz, dedim ki, yaь dцrmяyi gяtir uшaqlara!<br />
Mяtlяblя sonuncu dяfя 1986-cы ildя, Meksikadakы<br />
чempionatыn qыzьыn bir чaьыnda gюrцшdцk, Bakыda. Dedi<br />
чempion Danimarka olacaq, mяn dя sevincяk razыlaшdыm.<br />
O vaxt Danimarka чox gцclцydц, qrup oyunlarыnda hяr цч<br />
takыmы yenmiшdilяr. Elkyaer hяlя oynayыrdы. Amma<br />
gюzlяnilmяdяn sяkkizdя bir finalda 5-1 uduzdular.<br />
Maraqlыdыr, bu da bir rekordmu Ыnternetdя arayыram.<br />
Bяli, rekordmuш. Danimarka dцnya чempionatlarыnda heч<br />
vaxt belя bюyцk hesabla yenilmяyib.<br />
Almaniyanыn San Marino цzяrindяki qяlяbяsindяn<br />
hяlя цч-dюrd gцn яvvяl mяn Ыngiltяrяylя Andorranыn oyununa<br />
baxыrdыm. Ыngilislяr ilk on beш dяqiqiяdя iki qol vurdular,<br />
mяn dя hesabladыm ki, bu gediшlя yazыq Andorranыn<br />
qapыsыna 12 qol vuracaqlar. Hяmin andaca юzцmdяn soruшmuшdum:<br />
12-0 hansыsa bir rekord filan olmaya 12-1<br />
hesabыnы xatыrlamышdыm, dayыm Firdovsiylя sюhbяtimizi<br />
xatыrlamышdыm. Vя yalnыz indi mяnя aydыn olur ki,<br />
Almaniyanыn rekordundan bяhs edяn o xяbяrlяri oxumaq<br />
istяmяmяyimin tяk sяbяbi qorxu imiш. Ыstяmirdim<br />
юyrяnяm ki, futbol tarixindя heч bir юlkя Maltanы 12-1 yenmяyib.<br />
Чцnki bu sohbяtin doьrudan da baш vermяsinя<br />
mяndя heч vaxt яminlik olmayыb. "Yanlыш yaddaш" deyilяn<br />
bir anlayыш var psixologiyada, mяsяlяn, uшaq xatыrlayыr ki,<br />
atasы bычaьы яlinя alыb anasыnы hяdяlяyir, anasы da qorxu<br />
iчindя чыьыrыr. Яslindяsя, ata bычaqla hяyяtdяki toyuьun<br />
baшыnы kяsirmiш, ana da hяyяtdяki itя чыьыrыrmыш. Elяcя dя<br />
xoш duyьulu xatirяlяrimiz qurama ola bilir.<br />
Mяqalя belя bir sonluqla bitirdi: "Almaniyanыn bu<br />
qяlяbяsinя qяdяrki rekord nяticя Ыspaniya-Malta<br />
gюrцшцndя qeydя alыnmышdы. Hяmin gюrцшdя ispanlar 12-1<br />
hяsabы ilя qalib gяlmiшdilяr".<br />
Demяk, olubmuш belя bir шяy! Kvadratlarыn yerinя<br />
adы yazыlasы takыm da Ыspaniyaymыш!<br />
Boris Pasternak vaxtilя yazыb: "Biz цrяyimizdя<br />
yaшatdыьыmыz xatirяlяrя sыyrыlыb юlяcяyik". Bunu bir<br />
яdяbiyyat forumunda gюrdцyцmя яsasяn yazыram,<br />
Pasternakыn belя bir sюz deyib-demяmяsini dяqiqlяшdirя<br />
bilmяdim. Цrяyimizdя yaшatdыьыmыz xatirяlяr… юz-юzцmя<br />
bir neчя dяfя pычыldayыram. Юlцm ayaьыnda o xatirяlяrin<br />
hяm dя hяqiqяt olduьuna яmin olmamыz чoxmu vacibdir<br />
Bakыdakы ikiotaqlы mяnzilimizin geridяki otaьыndayыq.<br />
Soba yanыr, mяn vя dayыm futboldan danышыrыq.<br />
Otaqda baшqa heч kim yoxdur. Gюrяsяn o hansы takыmmыш<br />
ki, kimisя 10 qol fяrqi ilя yenmяsi gяrяkirmiш Bunu da<br />
юyrяnmяk mцmkцn olsaydы.<br />
Yaddaшыmыza toplanmыш шeylяri biz nяylяsя assosiasiya<br />
edяrяk qoruyub saxlaya bilirik чox zaman, mяsяlяn,<br />
Oktyabr 2006, Santa Barbara<br />
•<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 49
ДЦНЙА ПОЕЗИЙАСЫ КОРИФЕЙЛЯРИ<br />
W.S.Merwin mцasir Amerika шeirindя яn nцfuzlu fiqurlardan biridir. 1927-ci ildя Nyu Yorkda doьulub,<br />
Nyu Cersi vя Pensilvaniyada bюyцyцb. Ыspaniyada, Fransada, Ыngiltяrяdя, Meksikada vя Havay<br />
adalarыnda yaшayыb. Gяncliyindя fransыz, ispan, latыn vя portugal dillяrindяn tяrcцmяlяr etmяklя<br />
юzцnц dolandыrыb. Tяrcцmячilik sonralar da W.S.Merwin yaradыcыlыьыnыn mцhцm bir hissяsini tяшkil<br />
edib.<br />
20-dяn artыq шeir kitabы, чoxlu nяsr яsяrlяri, tяrcцmяlяr, esselяr чap etdirib. 1970-ci ildя Pulitzer<br />
Mцkafatыnы qazanыb. Hяmin ildяn indiyя qяdяr Havay adalarыnda yaшayыr. Bu adalarыn fцsunkar<br />
tяbiяti W.S.Merwinin son dюvr yaradыcыlыьыnda чox asan duyulur. W.S.Merwin яtraf mцhitin qorunmasы<br />
uьrunda mцbarizя aparan bir aktivist kimi dя tanыnыr.<br />
60-cы illяrdя Vyetnamdakы mцharibя яleyhinя yazdiьi шeirlяr W.S.Merwini xalq arasыnda<br />
mяшhurlaшdыrыb. Sonralar o, metrik nizamsыzlыq, durьu iшarяlяrinin yoxluьu vя vasitяli nitqdяn istifadяylя<br />
xarakterizя olunan юzцnяmxsus poeziyasы ilя Amerika яdяbi mцhitindя aparыcы mюvqe<br />
qazanыb. Son dюvr шeirlяrindя ekoloji fяlsяfя vя buddizmя olan maraьыnыn tяsiri duyulmaqdadыr. 2005-<br />
ci ildя чap etdirdiyi Migrasiya шeirlяr kitabi Milli Kitab Mцkafatыna layiq gюrцlцб.<br />
ANANAS TARLASЫ ЮNЦNDЯ DAYANMЫШ TURЫSTLЯRЯ SUALLAR<br />
Yediyiniz ananas xoшunuza gяlirmi salfet istяyirsizmi<br />
sizя ananasi kim verdi o adamlar haqda nя bilirsiz<br />
чoxmu ananas yeyrisiz hardan gяlmisiz<br />
indi yediyiniz ananas яvvяl yediklяrinizlя mцqayisяdя necяdir<br />
axыrыncы dяfя ananas yediyiniz yadыnыzdamы<br />
bilirdizmi o ananaslar hardan gяlib qiymяti neчяyя idi<br />
ilk dяfя ananas daddыьыnыz gцn yadыnыzdamы<br />
ananasы tяzяmi xoшlayыrsыz yoxsa konserv qabыnda<br />
qabыn цstцndяki шяkildяn nяsя xatыrlayыrsыzmы<br />
o шяklя baxanda nя hisslяri keчirdiniz<br />
nя daha чox xoшunuza gяlir шяkil yoxsa ananas tarlasы<br />
ananasыn hardasa bitdiyini tяsяvvцr etmiшdizmi heч<br />
bu ananas tarlalarы nяcяdir xoшunuza gяlirmi<br />
яvvяllяr ananas tarlasы gюrmцшdцnцzmц heч<br />
ananas bu adalarda qяdimdяnmi olub bilirsizmi<br />
yerli яhali ananas yeyibmi bilirsizmi<br />
yerli яhali ananas яkib-becяribmi bilirsizmi<br />
bu torpaqlarы necя alыb ananas tarlasыna чeviriblяr<br />
torpaьы tarlaya чevirmяkчun ona nя ediblяr bilirsizmi<br />
neчя ay iшlяyiblяr torpaqda hansы dяrinlikdя шumlayыblar<br />
bilirsizmi o maшыnlar nя цчцndцr sizi heyrяtlяndirirmi<br />
bilirsizmi o konteynerlяrdя nя var sizi maraqlandыrыrmы<br />
ananas tarlasыndan юncя burda nя vardы nя dцшцnцrsцz<br />
tarlalarы inkiшaf gюstяricisi saymaq olarmы nя dцшцnцrsцz<br />
orda bir kvadrat mil яrazidяki plastik qablar nя цчцndцr sizcя<br />
mяhsul yыьыmыndan sonra bu plastik qablar hara gedir sizcя<br />
mяhsul yыьыmыndan sonra torpaьa nя edirlяr bilirsizmi<br />
siz heч яtrafda quш gюrdцnцzmц harda vя nя vaxt<br />
hansы quш nюvц idi yadыnыzdadыrmы<br />
burda яvvяllяr quш olubmu bilirsizmi<br />
siz gяldiyiniz yerlяrdя quш varmы<br />
sizcя bu vacibdirmi nяlяr vacibdir bяs<br />
bura gяlяndяn bяri yerli яhalidяn gюrmцsцzmц heч<br />
50<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
nя edirdilяr яyinlяrindя nя vardы<br />
hansы dildя danышыrdыlar gecя klublarыndaydыlarmы<br />
siz gяldiyiniz yerlяrdя aborigenlяr varmы<br />
ananas tarlasыnыn шяklini чяkmisizmi hяч<br />
istяrdizmi fotoaparatы mяn tutam<br />
belяdя siz hamыnыz шяklя dцшяrdiniz<br />
mяn sizin шяklinizi чяksяm etiraz etmяzsiz ki<br />
elя burda durardыz ananas tarlasыnыn юnцndя<br />
nя vaxtsa bir dя buralara gяlяcяksizmi<br />
яn яsas nя sяbяbя bura gяlmяyя qяrar verdiz<br />
nяsя bir шey цчцnmц axtardыьыnыz bir шeymi var<br />
bu adalar haqda ilk dяfя harda eшtidiniz<br />
siz onda hardaydыz neчя yaшыnыz vardы<br />
adalarы hansы sюzlяrlя tяsvir etdilяr sizя<br />
indi burda olduьunuz zaman o sюzlяr sizя nя mяna vяrir<br />
siz nя iшlя mяшьulsuz чюrяkpulunuz nяdяn чыxыr<br />
bu ananasыn yarpaьы hansы rяngdяdir siz nя deyяrdiz<br />
siz cяrgяylя dцzцlmцш шeylяrя baxanda hansы hisslяr keчirirsiz<br />
istяrdizmi yuxunuzda ananas tarlasы gюrяsiz<br />
bu sizin birinci gяliшinizmi adalar xoшunuza gяlirmi<br />
юz sюzlяrinizlя desяz adalarda яn чox nя xoшunuza gяlir<br />
bir sяfяrя чыxanda цrяyinizdяn яn чox nяlяr keчir<br />
bura nя vaxt gяldiniz nя qяdяr qalacaqsыz<br />
gяlяndя adalarыn шяraitiniя uyьun paltar aldыnыzmы heч<br />
nя qяdяr pul xяrclяdiz paltar tapmaq asan idimi<br />
gяzmяkчцn юzцnцzцn planыnыz varmы yoxsa hansыsa qrupa mяnsubsuz<br />
юzbaшыnamы olmaьы xoшlayыrsыz yoxsa qrupla olmaьы<br />
qrupunuzda neчя adam var biletiniz neчяyя idi<br />
ekskurisyalar da biletя daxilmi yoxsa яlavя pul юdяyirsiz<br />
hotel maшыn yemяk necя onlardamы biletdяn kяnardыr<br />
biletin pulunu odяmisizmi yoxsa sonra verяcяksiz<br />
чeklяmi юdяdiz yoxsa kredit kartla<br />
maшыnыnыzы gцnlцkmц kirayя etmыsыz yoxsa hяftяlikmi<br />
bu maшыn daha rahatdыr yoxsa evdя surdцyцnцz maшыn<br />
bir qallona neчя mil getmяk olur<br />
bu adalarda hara qяdяr getmяk istяyirsiz<br />
axыrыncы цч saatda haralarda olmusuz<br />
axыrыncы цч mil яrzindя nяlяr gюrmцsцz<br />
sяfяrdя vaxt azlыьы duydunuzmu heч<br />
sizcя bura gяlmяyiniz verdiyiniz pula dяyяrmi<br />
neчя yaшыnыz var evdяn юtrц darыxmыsыzmы heч<br />
burda nя yeyirsiz istяdiyinizi yeyя bilirsizmi<br />
юzцnцzlя evя nя hяdiyyяlяr gюtцrяcяksiz<br />
o hяdiyyяlяrя nя qяdяr pul xяrclяyяcяksiz<br />
artыq almыш olduьunuz bir hяdiyyя varmы<br />
onlarы necя yerlяшdirяcяksiz bu haqda dцшцnmцsцzmц<br />
o hяdiyyяlяrin hardan gяlmяsi haqda bir sюz deyяcяksizmi<br />
ananas tarlalarы haqda bir sюz deyяcяksizmi<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 51
яqs etmяk xoшunuza gяlirmi burda<br />
yaьыш yaьanda nя edirsiz<br />
bura istirahяt цчцnmц gяldiz чoxmu<br />
iчirsiniz burda<br />
юlkяnizdя yaшadыьыnыz yer xoшunuza<br />
gяlirmi<br />
ordamы doьulmusuz neчя il<br />
yaшamisiz orda<br />
o yerin adыnыn bir mяnasы varmы<br />
яhalinin sayы artыtrmы<br />
neyчцn orda yaшayыrsыz hяlя чoxmu<br />
yaшayacaqsыz<br />
eviniz kюhnя evdirmi satmaq<br />
istяrdinizmi<br />
sizin fikrinizcя tяcrцbяnizя яsasяn<br />
adalar siz yaшda adama perspektiv<br />
vяd edirmi<br />
bir dяyiшiklik varmы ki burda etmяk<br />
istяyяrdiz<br />
bura para yatыrmaq istяrdizmi burda<br />
yaшamaq istяrdizmi<br />
bцtцn ilimi yaшayardыz yoxsa ilin<br />
bir hissяsin<br />
ananasda sizcя bir mяnfяяt varmы<br />
ЧALЫШMALAR<br />
Яvvяl saatыn neчя olduьunu unut<br />
bir saat яrzindя чalыш xatыrlamayasan<br />
gцnцn hansы vaxtыdыr<br />
ve bunu hяr gцn tяkrar et<br />
sonra hяftяnin gцnцnц unut<br />
hяr hяftя mяшq elя bunu<br />
sonra da bir hяftя яrzindя<br />
tez-tez unut ki hansы юlkяdяsяn<br />
чalыш unutduьun intervallar<br />
mцmkцn qяdяr uzun olsun<br />
bцtцn bunlar sяnя kюmяk edяcяk ki<br />
toplamanы<br />
ya da чыxmanы unudasan<br />
fяrqi yoxdur<br />
birindяn yerlяri dяyiшmяklя o birisin<br />
alыrsan<br />
bunlarыn sayяsindя<br />
bir hяftяyя filan<br />
saymaьы unudacaqsan<br />
saymaьы unutdunmu<br />
юz yaшыnы da unut<br />
sonra geriyя saymaьы unut<br />
sonra yuvarlaq яdяdlяri unut<br />
kяsrlяri unut<br />
keч Roma rяqяmlяrinя<br />
onlarы da unutduqdan sonra<br />
kюhnя tяqvimi unut<br />
ordan keч kюhnя яlifbanы unutmaьa<br />
ordan da keч яlifbanы unut<br />
ta o vaxtacan ki<br />
hяr шey yenя dя<br />
kяsilmяz gюrцnяcяk sяnя<br />
bir zaman olduьu tяk<br />
davam et<br />
elementlяri unut<br />
sudan baшlayaraq<br />
keч yerя<br />
hansы ki oddan yaranmышdы<br />
odu unut<br />
FONTAN<br />
Qяsяbяdя<br />
alыcыlarыn sifяtinя<br />
baxa-baxa<br />
seks шoularыna bilet satan<br />
qoca bir qadыn<br />
юz mяtbяxindя<br />
yaxыn adamlar vя onlarыn dostlarы цчцn<br />
ziyafяt tяшkil elяyib<br />
qonaqlarыn чoxunu tanыmыr da heч<br />
amma hamыya qulluq edir<br />
sцfrяdяki tort vя meringi<br />
юz hяyяtinin yumurtasыndan<br />
hazыrlanыb<br />
bunu tяkrar-tяkrar юzц dя deyir ki<br />
bir dяnя dя olsun sцni шey yoxdur<br />
sцfrяdя<br />
kцncdя чarpayыsы qoyulmuш<br />
balaca oьlan da tяsdiqlяyir<br />
dцzdцr nяnя dцzdцr<br />
qadыn qapыnы da aчыb<br />
axшamыn zяif iшыьыnda<br />
hяyяtdяki fontanыn baшыna yыьышыb<br />
dыrnaqlarы ilя qaшыnan<br />
toyuqlarы da gюstяrir<br />
52<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
ALATORANDA GЮBЯLЯK AXTARЫШЫ<br />
Gцn hяlя чыxmayыb<br />
mяn neчя яsrlik юlц<br />
шabalыd yarpaqlarыnыn цzяrilя gedirяm<br />
kяdяr yoxdur bu yerdя<br />
amma oreol quшu<br />
baшqa bir hяyatdan xяbяrdarlыq edir ki<br />
mяn oyaьam<br />
Qaranlыqda yaьыш yaьdыьы zaman<br />
qыzыlы шanterellяr*<br />
yuxunun iчяrisinя soxulub<br />
mяni oyatdыlar<br />
mяnim deyildi o yuxu<br />
vя mяn onlarы tapmaqчцn<br />
bu tяpяnin baшыna чыxdыm<br />
Harda gюrцnцrlяrsя<br />
elя bilirяm ki<br />
orda nя vaxtsa olmuшam<br />
mяn onlarыn yerlяrini<br />
baшqa bir hяyatы xatыrlayыrmыш kimi<br />
tanыyыram<br />
deyir onlarla eyni шяhяrdя yaшayanda belя<br />
ayda bir dяfя bяlkя daha az<br />
gюrяrdim onlarы<br />
mяn deyirяm ah elяdir<br />
o deyir axыrыncы dяfя atamы gюrmяyя gedяndя<br />
mяn deyirяm axыrыncы dяfя atamы gюrяndя<br />
o deyir axыrыncы dяfя atamы gюrяndя<br />
o mяndяn yaшayышыm barяdя soruшurdu<br />
iшlяrim nеcяdir kefim nеcяdir<br />
sonra o qonшu otaьa keчdi ki<br />
nяsя gюtцrцb mяnя vяrsin<br />
ah deyirяm mяn<br />
atamыn яllяrinin soyuqluьunu<br />
bir dя yenidяn hiss elяyirяm<br />
deyir atam qayыtdы<br />
vя gюrdц mяn qapыnыn aьzыnda dayanыb<br />
qol saatыma baxыram<br />
dedi bilirsяn mяn istяrdim sяn mяnimlя qalasan<br />
sюhbяt edяk<br />
Ah harda gяzirяm axы mяn<br />
юzцmц axtara-axtara<br />
CEYMS<br />
Xяbяr verdilяr ki<br />
чox uzaqlarda olan bir dostum<br />
юlцr<br />
pяncяrяdяn bayыra baxdыm<br />
yaz otlarы arasыnda<br />
balaca чiчяklяr чыxmышdы<br />
vя mяn o ciчяklяrin adыnы<br />
heч cцr xatыrlaya bilmirяm<br />
DЦNЯN<br />
*шanterel - gюbяlяk nюvц<br />
Dostum deyir mяn yaxшы oьul<br />
olmamышam<br />
baшa dцшцrsяnmi<br />
mяn deyirяm bяli baшa dцшцrяm<br />
deyir mяn юz ata-anamы gюrmяyя<br />
чox az-az gedяrdim bilirsяnmi<br />
mяn deyirяm bilirяm<br />
ah bяli mяn deyirяm<br />
ancaq sяn mяшьulsansa<br />
istяmirяm юzцnц mяcbur edib<br />
burda qalasan<br />
tяk elя mяnя gюrя<br />
mяn heч nя demirяm<br />
o deyir atam dedi<br />
bяlkя<br />
sяnin vacib bir iшin var<br />
ya bяlkя kiminlяsя gюrцшцn var<br />
istяmirяm iш-gцcцndяn olasan<br />
mяn pяncяrяdяn чюlя baxыram<br />
dostum mяndяn yaшca bюyцkdцr<br />
deyir mяn atama dedim ki elяdir<br />
getmяliyяm<br />
vя onu tяrk etdim<br />
halbuki deyir<br />
nя getmяyя bir yerim vardы<br />
nя dя gюrmяyя bir iшim<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 53<br />
ў
Ряссам: Баби Бадалофф<br />
54<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
INSАNLАRА ITHАF<br />
Mяnim цчцn kечmiш dеkаbrdыr<br />
Bu gцn hяrя bir cцr bяdbяхdir, mяn iki cцr<br />
Qаlхыb pяncяrяni юrtцrяm.<br />
Яsяn kцlяk hяyяtdяki kцknаr аьаcыnыn tоzunu<br />
Оtаьа dоldurur,<br />
Mяni tоz bаsmыш insаnа чеvirir<br />
Gеc dоьmаlашыb, tеz юgеylяшяn tоz bаsmыш bir kiшiyя.<br />
АГШИН<br />
ИKИ MИN DЮRD YЦZ ИLDИR KИ...<br />
(Sd n)<br />
Qяdim yunаn filоslаrыndаn biri dеyib ki,<br />
Хошbяхtlik ikinяfяrlik mяsяlяdir.<br />
Bяs hаnы о ikinci nяfяr, kimdir о, hаrdаdыr, hаnsы cяhяnnяmdя<br />
Ыki min dюrd yцz ildir ki, biz оnun yоlunu gюzlяyirik<br />
Ыki min dюrd yцz ildir ki, biz tяkik<br />
Ыki min dюrd yцz ildir ki,<br />
Biz bашыmыzы yаzы yаzdыьыmыz mаsаnыn цstцnя qоyub<br />
аьlаyыrыq.<br />
Яsgяrdя оlаndа bizim hяrbi hissяyя<br />
Ыkinci cаhаn sаvашыndа dоndurulmuш яt шаqqаlаrы gяlirdi<br />
Bir sаvашdа dоndurulmuш яtlяri<br />
Bашqа bir sаvашdа yеyirdik<br />
Bяlkя еlя yыllаr юncя dоndurulmuш яt шаqqаsыdыr<br />
Hяmin ikinci nяfяr.<br />
О, mяnim qаrшыmа чыхsа<br />
Bахmаrаm bюyrяklяrimdя dаш vаr<br />
Bахmаrаm qаn аzlыьыndаn чяkdiyim аьrыlаrа<br />
Яn аzы, юldцrmяyin nя оlduьunu bilmяyяn яllяrimi<br />
vеrяrяm оnа dцшmяnlяrini юldцrmяk цчцn<br />
аncаq о yохdur, hеч оlmаyаcаq dа.<br />
Аdаm yоrьаnыn аltыndа dаhа yахшы аnlаyыr<br />
Tяk qаldыьыnы<br />
Sizi bilmirяm, шяхsяn mяn insаnы tяk gюrяndя<br />
Чооооооооооооооооооооооооооооооооооох dаrыхыrаm<br />
Lаp mаьаrа divаrыndаn sаllаnыb qыш yuхusunа gеdяn<br />
yаrаsаyа dюnцrяm<br />
Lаp о yаrаsаnыn bцzцшmцш dяri qаnаdыnа чеvrilirяm<br />
Bаtаqlыqdа bаtsа bеlя insаnа kюmяk еtmяk, яlindяn tutmаq<br />
Оnunlа bаtmаq lаzыmdыr.<br />
Bаtаn, bоьulаn insаnы bеlя tяk qоymаq qяddаrlыqdыr, Sяdа<br />
Bu gцn yаnvаr аyыdыr,<br />
Mяn hяqiqяti yаlnыz<br />
Dаdыn аlmа bоyuncа bяrаbяr pаylаnmаsыndа gюrdцm<br />
Bашqа hеч yеrdя<br />
Цzцmц uшаqlаrа tuturаm:<br />
- uшаqlаr tаnыш оlun bu kяdяrdir!<br />
Bizim еvlяrя яlidоlu gяlяn yеgаnя qоnаq<br />
Diшlяriniz tюkцlяndя аьlаmаyыn, bu kяdяr dеyil<br />
Оnlаrыn yеrindяn yеnisi чыхаcаq<br />
О шеylяrin yеrinя аьlаyыn ki,<br />
Оnlаrыn yеrindяn hеч vахt yеnisi чыхmыr.<br />
Sяdа, gюzяl qаdыn,<br />
Sяnя isя bircя sюz dеmяk istяyirяm,<br />
Dцnyаdа gюzяllikdяn bоl hеч nя yохdur!<br />
Hеч nя!!!<br />
QАDЫN ЕV HЕYVАNЫDЫR<br />
(qni H. n)<br />
Ошяhяrdя ki,<br />
Dоьmа еvindя tцrmя hяyаtы yашаyаnlаr<br />
Sеvdiyi qаdыnы юzgя аrvаdы kimi qucаqlаyаnlаr<br />
Hаlаl чюrяyini яsir dцшmцш яsgяr kimi чеynяyяnlяr vаr<br />
О шяhяrdя<br />
Bашыmыzыn цstцndяki sяmа hяlя gюy dеyil<br />
Аyаьыmыz аltыndаkы tоrpаq hяlя yеr dеyil<br />
Bir аydыr ki, bizim еvdя sааt dоqquzdur<br />
Pяncяrяdя vurnuхаn qаrа milчяyin vыzыltыsыnы dilimizя<br />
чеvirirяm<br />
Bilirяm ki, milчяk шцшяnin о biri цzц цчцn охuyur<br />
О biri цzцndяkilяr цчцn охuyur<br />
Nя milчяk tяkdir bu еvdя, nя dя mяn tяkяm<br />
Dоьub, tюrяyя bilirsя, hеч bir cаnlы tяk dеyil<br />
Dеmяk hяr bir cаnlыnыn iчindя bашqаlаrы vаr<br />
Mаsаmыn цstцndя bir bошqаb sup buьlаnа-buьlаnа dцшцnцr<br />
Sup dа dцшцnцr, mяn dя dцшцnцrяm<br />
Dцшцnцrцk ki,<br />
Vяtяn insаnыn dоьulduьu yеr dеyil<br />
Vяtяn insаnыn оldцyц yеrdir!<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 55
Sяn gеdяndяn sоnrа yеrini аdыnыn чяkilmяsini istяmяyяn<br />
Bir qаdыndаn sоruшdum<br />
Qаdыn dеdi: "о, аdаm bяlkя dя еvimizin dаmыndа yашаyаn<br />
Vяhшi gюyяrчinlяrin аrаsыndаdыr<br />
Bяlkя dя yоl bоyuncа dцzцlmцш<br />
Tоzlu kцknаr аьаclаrыnыn sыrаsыndаdыr<br />
Еvdяn чыхаndа яynindя bоz pеncяk, qаrа шаlvаr<br />
Аyаьыndа ipli аyаqqаbы,<br />
Gюzцndя цmid vаrdы...<br />
Hяftяnin tяk gцnlяri tаnrыyа inаnаr,<br />
Cцt gцnlяri inаnmаzdы<br />
Qышdа sоbаnыn dibindя bцzцшцb yаtаrdы<br />
Qоnшudа tяzяcя dоьulmuш cоcuq аьlаyаndа yашаmаqdаn<br />
qоrхаrdы<br />
Еvdяn чыхаndа яynindя цmid vаrdы<br />
Siqаrеtini bашqаsыnыn siqаrеtindя yаndыrmаz<br />
Sааtыnы bашqаsыnыn sааtыylа qurmаzdы<br />
Оnun dа qаdыnlаrы sяninkilяr kimi хяyаnяtkаrdы<br />
Еvdяn чыхаndа iчindя цmid vаrdы"<br />
Qаdыnа inаnmаdыm!<br />
Mяn bilirяm, yеr цzцndя yаlnыz bircя qаdыn vаr<br />
Yеrdя qаlаnlаr оnu yаmsыlаmаqlа mяшьuldur<br />
Mяn bilirяm, qаdыn еv hеyvаnыdыr<br />
Kiшi оnu tяbiяtdяn tutub яhillяшdirib<br />
Qаdыnа inаnmаdыm.<br />
Bizi tяrk еtmiш insаnыn ismin "Kim" suаlыnа yох,<br />
"hаrа" suаlыnа cаvаb vеrdiyini dя bilirяm<br />
Аtаm юldц. О, аrtыq yеrdir, оrаdыr<br />
Gцnbаtаndыr<br />
Еvimizdяn чыхаndа цstцndя цmid vаrdы.<br />
Qаdыnа inаnmаdыm<br />
Qаlхыb еvdя gяziшdim, юlkяmя bахdыm<br />
Bu юlkя mяnя qаrnыndаkы cоcuьu yumruqlаyаn<br />
Zаlыm аnаnы хаtыrlаtdы<br />
Bu юlkя mяnя хяstя cоcuьun ikrаhlа yеdiyi yеmяyi хаtыrlаtdы<br />
Bu юlkя mяnя аclаrы vя yохsullаrы<br />
Dilяnчi оvcundаkы яzik pullаrы<br />
Zibil yешiklяrindя qаynашаn siчоvullаrы хаtыrlаtdы<br />
Bu юlkя mяnя<br />
Bяzяn яlimdяki siqаrеtin kцlцnц чыrpmаьа yеr tаpmаdыьыm<br />
dцnyаnы хаtыrlаtdы<br />
Bu юlkя mяnя sяrчяlяr dяnlяmяsin dеyя<br />
Kяnd аrvаdlаrыnыn gцnяbахаnlаrыn gцlцmsяyяn цzцnя<br />
nяk pохunu yахmаsыnы хаtыrlаtdы<br />
Аrvаdlаrыn qаnахmаsыnы хаtыrlаtdы<br />
Bаш gюtцrцb gеtmяk istяdim<br />
Аncаq yеnя gяziшdim, dцшцndцm...<br />
Gюrцnцr burdа dа kimsя оlmаlыdыr<br />
Dоьmа еvindя tцrmя hяyаtы yашаmаlыdыr<br />
Sеvdiyi qаdыnы юzgя аrvаdы kimi qucаqlаmаlыdыr<br />
Hаlаl чюrяyini яsir dцшmцш яsgяr kimi чеynяmяlidir...<br />
...DЫR, ...DUR, ...DЦR...<br />
YЦZ QЫRХ YЕDDИ DЯNЯ SЯN<br />
(ysl n)<br />
Sяn hеч "Nя цчцn qаnlа bашlаnыr qаdыn" rоmаnыnы охumusаn<br />
Hаrdаn охuyаsаn, hеч bu rоmаnы yаzаn оlub ki<br />
Dцnяn gеcя dоstum Sаlаmlа аrаq iчirdik, sеvgidяn<br />
dаnышыrdыq<br />
"18 yашыnа чаtmаyаnlаrа sеvgi qаdаьаndыr" - dеyirdik<br />
"Sеvgi iki nяfяr аrаsыnа чяkilmiш bяrаbяrlik iшаrяsi dеyil,<br />
Bяrаbяrsizlik iшаrяsidir" - dеyirdik<br />
"Ыki nяfяr аrаsыndаkы yеgаnя bяrаbяrlik tяklikdыr" -<br />
dеyirdik<br />
"Bяrаbяrlik iшаrяsi riyаziyyаt еlminin fыrыldаьыdыr,<br />
Hяyаtdа bяrаbяr оlаn iki hеч nя yохdur" - dеyirdik<br />
Rus аrаьы iчirdik.<br />
Sяn hеч юz еvciyindя gildяn insаn dцzяldяn<br />
bаlаcа tаnrы gюrmцsяn<br />
Bu gцn еvdя dаrыхdыm, qаlхыb yцz qыrх yеddi dяnя "sяn"<br />
sаydыm<br />
Yцz qыrх yеddi dяnя sяn<br />
Biz bir yеrdя оlаndа hеч bu qяdяr чох dеyildin<br />
Nяsя bir аz аz idin<br />
Kцlяkli hаvаdа аьzыmdа хыrчыldаyаn qum dяnяsi qяdяr аz.<br />
Mяnim еvim yох idi<br />
Mяnim dюrd kцncцm vаr idi, hяr kцncdя bir hюrцmчяyim<br />
vаr idi<br />
Bашыmыn цstцndя bir dаmыm vаr idi<br />
Bir qаpыm, iki pяncяrяm vаr idi, sяn gяlяnя qяdяr.<br />
Sяn gяlяndя mяn tяk idim, pivя iчirdim<br />
Nяfяsimdя qurudulmuш duzlu bаlыqlаr цzцrdц<br />
Yаlnыz sяnin bяdяnin idi, mяnim tяkliyimin mаyа dяyяri<br />
Yаlnыz sяnin bяdяnini юdяyib<br />
Sаtыn аlmаq оlаrdы mяnim tяkliyimi<br />
Юz mаyаsыnа sаtdыm sяnя tяkliyimi<br />
Sяn gяlяndя mяn tяk idim, nяnяmi dцшцnцrdцm<br />
Sяn gяlяndя nяnяmin gюzlяri bizi чохdаn unutmuшdu<br />
Nяnяmin gюzlяri tяk qаlmышdы<br />
Оnun iynяsini sаplаyаn biz cоcuqlаr<br />
Bu qоcа аrvаdа gюzlяrindяn girib чыхыrdыq<br />
Nяnяmin gюzlяri biz оnun iчindя оlаndа юrtцldц<br />
Biz nяnяmin iчindя аьlаша-аьlаша qаldыq<br />
Ыnsаnыn pаrча-pаrча юldцyцnц hеч kim dеmяmiшdi bizя<br />
Bizя dеmяmiшdilяr ki,<br />
Dюшlяrindяn bашlаyыr юlmяyя<br />
qаdыn bяdяni<br />
Dеmяmiшdilяr ki,<br />
Яn ахыrdа qаdыnыn аyаqlаrы юlцr<br />
Biz gюzцmцzц ачаndа nяnяmin dюшlяri чохdаn юlmцшdц<br />
Sinяsindя bаsdыrmышdы юlmцш dюшlяrini nяnяm<br />
Nяnяm юlяndя аdаmlаr яllяrinя tцpцrцb, bеli gюtцrdцlяr vя<br />
dеdilяr:<br />
56<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
- шцkцr sяnя ilаhi, чохdаn idi ki, yахшы аdаm bаsdыrmыrdыq.<br />
Sяn gяlяndя tяk idim, insаnlаrа mяktub yаzыrdыm<br />
Yаzыrdыm ki, еy insаnlаr,<br />
sizinlя bir dцnyаdа yашаmаq<br />
Еvinizin yаnыndа еv tikmяk, sizя qоnшu оlmаq<br />
Hеч bilirsiniz nеcя чяtindir<br />
Sяn gяlяndя sяnя dеmяk istяyirdim ki, dаrыхmа<br />
Kцlяklяr sяni чох sеvdiyindяn<br />
Hаmыdаn чох цшцdяcяk<br />
Yаьышlаr sяni hаmыdаn чох islаdаcаq<br />
Dяniz sяni чох sеvdiyindяn<br />
Hаmыdаn tеz bоьаcаq sulаrыndа<br />
Bаlыqlаr sяni чох sеvdiyindяn<br />
Hаmыnыn cяsяdindяn tеz gяmirяcяklяr cяsяdini<br />
Tоrpаqlаr bцtцn sцmцklяrdяn tеz чцrцdяcяklяr<br />
sяnin sцmцklяrini<br />
hяr шеy, hяr шеy sяni tяlяsdirяcяk ki,<br />
Mяnя tеz qоvuшаsаn<br />
Sяn gяlяndя mяn cаnlы dеyildim, аdаm dеyildim<br />
Mяn sяnin gяlib чыхdыьыn yеr idim!<br />
Sяn gяlяndя mяn tяk idim<br />
Ыndi хаtыrlаmаdыьыm kimisя unudurdum<br />
(Symr Bycn n)<br />
АT ЯTЫNDЯN DОST<br />
Sеmir, hаydы<br />
Юzцmцzя qоyun яtindяn qаdыn yаrаtmаьыn vахtы gяldi<br />
Яti insаn яtindяn оlаnlаr чох ucuzdur<br />
Яn bаhаlыlаrы gеcя bаrlаrыndаdыr<br />
Vахtы gяldi, dоstumuzu аdаmlаrа gюstяrib dеmяyin:<br />
- tаnыш оlun, dоstumdur, хаlis аt яtindяndir, юzцm yоьurmuшаm<br />
Sеmir,<br />
Ыkinci insаnы birincinin qаbыrьаsыndаn yаrаtdы tаnrы<br />
Bяs цчцncцnц ikincinin hаrаsыndаn yаrаtdы<br />
Bяs dюrdцncцnц<br />
Bяs bешincini<br />
Bilmяk istяyirяm ki,<br />
Mяn indi аtаmыn hаrаsыndаnаm<br />
Sеmir, bilirsяn nя цчцn dаrыхыr insаn<br />
Еlя bil bu qяdяr quшun, оtun, hяшяrаtыn аrаsыndа<br />
Nяsя чаtышmыr,<br />
Еlя bil kimsя yохdur<br />
Mяn hяmiшя bяdяnimin qаbаq tяrяfiylя dаrыхыrаm<br />
Bяdяnimin qаbаьыylа gюzlяyirяm оnu<br />
Sеmir, bu gцn аvtоbusdа bir qоcа юz-юzцnя dеdi ki,<br />
Владимир СОРОКИН<br />
Владимир Эерэийевич Сорокин<br />
1955-ъи илдя Москванын Быково<br />
гясябясиндя доьулуб. Нефт вя Газ<br />
Институтуну битирся дя, ихтисасы цзря<br />
щеч вахт ишлямяйиб. Техники<br />
китабларын бядии тяртибаты иля мяшьул<br />
олуб. Насир, опера либреттолары<br />
мцяллифи, кинодраматург, дизайнер<br />
вя ряссам кими фяалиййят эюстяриб.<br />
Илк китабы 1985-ъи илдя Парисдя няшр<br />
олунуб, Алманийа Мядяниййят Назирлийинин мцкафатыны<br />
газаныб. Русийада илк ясяри 1990-ъы илдя ("Дцшбяря" пйеси), илк<br />
китабы ися<br />
1992-ъи илдя чапдан чыхыб.<br />
Бош дярс<br />
( щ е к а й я )<br />
Черныш уьунараг гачан Эерайа сойунма отаьынын кандарында<br />
чатды, йахасындан йапышыб ону эери дартды:<br />
- Эял бяри… сонъуглама… инди щяр шейи ушаглара ачыб<br />
дейяъям…<br />
Эцлмякдян юзцнц сахлайаммайан Эера тахта мящяъъярдян<br />
йапышды:<br />
- Кюмяйя эялин! Кю-мя-йяяя!<br />
Онун эур сяси мяктябин бомбош дящлизини башына эютцрдц.<br />
Эеранын мцряккябя булашмыш яллярини мящяъъярдян дартыб<br />
айырмаг цчцн эцъянян Черныш пычылдады:<br />
- Эял бяри дейирям… Йохса Сашканы да чаьыраъам…<br />
якишдирмяйи бяс дейил, щяля бир эцлцр дя…<br />
- Кю-мя-йя эя-лин!<br />
Эера эери ганрылды, бойнунун ардыйла Чернышын чянясиня<br />
бир дяня илишдиринъя йенидян гящгящя чякди.<br />
- Вай сяни яълаф! - дейян Черныш ону юз ардынъа сцрцдцб<br />
апарды.<br />
Тцнд эюй рянэли мяктябли пенъяйи Эеранын эялиб башына<br />
чыхмышды, кафел дюшямядя сцрцшян чякмяляри ися ъцйцлдяйирди.<br />
- Йахшы, Черныш, бурах… ешитмирсян… йетяр даща.<br />
- Сонъуглама…<br />
Архадан дикдабанларын шух таггылтысы ешидилди.<br />
Дящлиз бойу: - Чернышев! - нидасы якс-сяда верди.<br />
Черныш айаг сахлады.<br />
- Бу ня щянэамядир беля - дейян Зинаида Михайловна<br />
ъялд йахынлашды, йахалыьындан тутараг ону Эерадан айырды. -<br />
Бу ня демякдир! Сяндян хябяр алырам!<br />
Йолдашынын ъайнаьындан гуртулан Эера дикялди, пенъяйини<br />
сащмана салмаьа башлады.<br />
Бурнуну чякян Черныш бахышларыны дивара дикди.<br />
Эера да эюзлярини ейни сямтя зилляди.<br />
Яллярини юнцндя чатаглайан Зинаида Михайловна сорушду:<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 57
- Нийя дярсдя дейилсиниз<br />
- Зинаид Михална… биздя о… бизи<br />
бурахыблар… дярсимиз бошдур.<br />
- Кимдя, йяни "биздя" Бешинъи<br />
"Б"дями<br />
- Щя.<br />
- О нийя еля Нийя дярс бошдур ки<br />
- Светлана Николайевна хястяляниб.<br />
- Щя-я… доьрудан ща. Щя, ня олсун<br />
ки Демяли, онда сиз юзбашыналыг етмялисиниз<br />
Эерасименко! Бу ня ойундур<br />
Нийя чыьыртынла бцтцн мяктяби лярзяйя<br />
салмысан<br />
Эера дивара бахмаьындайды.<br />
- Татйана Борисовна бизя мясяля<br />
щялл етмяйи тапшырыб эетди.<br />
- Щя, ня олсун ахы Нийя мяктяби<br />
учурдурсунуз Щя<br />
- Зинаид Михална, биз фикирляшдик<br />
ки…<br />
- Бяс ев тапшырыглары Ев тапшырыьыныз<br />
да йохдур ки Йохдур Юзцнцзц щарада<br />
зянн едирсиниз ки<br />
Ушаглар сусурду.<br />
Зинаида Михайловна кюкс ютцрцб,<br />
Чернышевин чийниндян йапышды:<br />
- Эерасименко, синифя эет. Чернышев,<br />
сян ися ардымъа эял…<br />
- Зинаид Михална, нолар…<br />
- Эедяк, эедяк! Эерасименко, синифдякиляря<br />
де сяс салмасынлар. Бир аздан<br />
эялиб сизя баш чякяъяйям.<br />
Эера йериндян эютцрцлдц.<br />
- Эедяк, Чернышев. Беля эюрцрям ки,<br />
сян лап сыртылмысан. Дцнян Болшованы<br />
инъитмишдин, буэцн ися Эерасименкону<br />
йерля сцрцдцрсян…<br />
58<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
- Зинаид Михална, нолар, бир дя елямяйяъям…<br />
- Эял, эял эюрцм. Баш-бейними апарма.<br />
Дцнян Болшова мцяллимляр отаьында<br />
аьлайырды! Бир дя, йери эялмишкян,<br />
дцнян нийя дярсдян сонра йаныма эялмядин<br />
Щя Бяйям сяня тапшырмамышдым<br />
ки<br />
- Мян эялмишдим, Зинаид Михална,<br />
сиз йериниздя йох идиниз.<br />
- Йох идим Щяля эюзцмцн ичиня йалан<br />
да дейир. Бярякяллащ сяня.<br />
Зинаида Михайловна кабинетиня чатыб<br />
гапыны ачды.<br />
- Кеч эюрцм.<br />
Чернышев цсуллуъа ичяри кечди.<br />
Онун ардынъа отаьа дахил олан Зинаида<br />
Михайловна гапыны юртдц.<br />
- Демяли, беля. Сяс-кцйцнцз мяним<br />
отаьымдан да ешидилирди. Бцтцн мяктяби<br />
башына эютцрмцшдц сясиниз.<br />
Гадын ачарларыны масанын цстцня атараг<br />
отурду, Чернышевя башыйла ишаря етди:<br />
- Йахын эял.<br />
Оьлан цркяк-цркяк масайа йанашыб,<br />
гадынла цзбяцз дайанды.<br />
Зинаида Михайловна эюзлцйцнц чыхартды,<br />
гашларынын арасыны овушдурду, йорьун-арьын<br />
оьланы сцздц:<br />
- Ахы, мян сянинля неъя баш едим,<br />
Чернышев, щя<br />
Башыны ашаьы салан Чернышев сусурду.<br />
Бцрцшцк пионер галстуку сцрцшяряк эедиб<br />
чийниня чыхмышды.<br />
- Адын нядир<br />
- Серйожа.<br />
- Серйожа. Щялялик бешинъи синифдясян.<br />
Щарадаса ики ил сонра сяккиздя олаъагсан…<br />
Бяс сонра Бялкя еля билирсян<br />
ки, бу ъцр давранышла биз сяни доггузунъу<br />
синифя кечиряъяйик Давранышдан<br />
гиймятин нечядир<br />
- Цч…<br />
- Бяс ъябрдян<br />
- Дюрд.<br />
- Чох шцкцр… бяс ядябиййатдан<br />
- Цч.<br />
- Рус дилиндян<br />
- Цч…<br />
- Буйур. Бялкя пешя мяктябиня эетмяйи<br />
дцшцнцрсян Нийя сусурсан<br />
Чернышев бурнуну чякди:<br />
- Йох. Еля бурда охумаг истяйирям.<br />
- Сяня бахан буну демяз. Бир дя ки,<br />
бу ъцр гиймятлярля щеч биз дя буна разы<br />
олмарыг. Вя цстялик, беля давранышла.<br />
- Зинаид Михална, амма щяндясядян<br />
вя рясмдян гиймятлярим бешдир…<br />
Зинаида Михайловна эюзлцйцнц гылыфына<br />
гойду:<br />
- Галстукуну дцзялт.<br />
Ял щавасына галстукунун дцйцнцнц<br />
тапан Чернышев ону йериня гайтарды.<br />
- Валидейнлярин нячидирляр<br />
- Атам мцщяндисдир. Анам ися сатыъы<br />
ишляйир. "Москва" универмаьында…<br />
- Щя. Бяс онда нийя юзцнц беля апарырсан<br />
Бялкя о Куликовдан нцмуня<br />
эютцрцрсян Дейяк ки, о йетимханада<br />
бюйцйцб, сянин ки, ата-анан вар. Она бир<br />
тярбийя верян йохдур, бяс сяня ня олуб<br />
Бялкя сянин неъя охумаьын валидейнляринин<br />
веъиня эялмир<br />
- Йох, веъиня эялир…<br />
- Атан эцндялийини йохлайыр<br />
- Йохлайыр.<br />
- Ня дейир ки<br />
- Данлайыр…<br />
- Бяс сян ня едирсян<br />
- Нолар… Зинаид Михална, бир дя<br />
юзцмц беля апармайаъаьам…<br />
- Ня беля тутугушу кими дил-боьаза<br />
гоймурсан Ахы, сян пионерсян, йекя<br />
адамсан артыг! Сянин бир дя беля едибетмяйяъяйин<br />
бир еля ваъиб дя дейил, ясас<br />
одур ки, беля эется, сяндян ня чыхаъаг!<br />
Анлайырсан буну<br />
- Анлайырам… чалышаъам юзцмц<br />
дцзялдим…
Зинаида Михайловна кюкс ютцрдц.<br />
- Щеч инанмаьым эялмир, Чернышев.<br />
- Доьру сюзцмдцр.<br />
- Щя, сянин бу доьру сюзцн дя ки… -<br />
дейя эцлцмсцнян гадын йериндян галхыб,<br />
пянъяряйя йанашды, цшцдяряк ири<br />
чийинлярини чякди. - Бяс дцнян Болшова<br />
иля ня ойун чыхартмышдын<br />
Чернышев дурухду:<br />
- Садяъя… мян…<br />
- Ня садяъя Садяъя гызын хятриня<br />
дяймишдин Садяъя хятриня - елями<br />
- Йох, мян буну истямирдим… биз<br />
юз арамызда гачды-тутду ойнайырдыг…<br />
- Чернышев, ойун эюз йашларына эятириб<br />
чыхартмамалыдыр…<br />
- Мян ону аьлатмаг истямирдим ахы.<br />
- Она эюря гызын туманыны дартырдын<br />
ки<br />
- Мян дартмырдым… садяъя…<br />
Зинаида Михайловна она йахынлашды:<br />
- Щя, онда де эюряк, буну ня мягсядля<br />
едирдин бяс<br />
- Зинаид Михална, яввял о юзц мяни<br />
чимдикляди, кцряйимя-кцряйимя вурду…<br />
- Сян дя онун туманыны ашаьы дартдын<br />
Сян дя, пионер ола-ола, онун туманыны<br />
сыйырдын Щя, Чернышев Яэяр буну<br />
о кцчя ушаьы Куликов елямиш олсайды,<br />
мяня йер елямязди. Сяня ня олуб! Сян<br />
ки, кечян ил щяндяся цзря шящяр олимпиадасына<br />
эюндярилмишдин! Инди ися галхыб<br />
туман сыйырырсан<br />
- Амма бу биръя йол…<br />
- Ахы нийя Ня цчцн<br />
- Билмирям…<br />
- Йахшы, бундан фикрин, мягсядин ня<br />
иди ахы Бялкя онун алтында ня олдуьуну<br />
эюрмяк истяйирдин<br />
- Йох…<br />
- Бяс онда ахы нийя сыйырырдын<br />
- Билмирям…<br />
- Сян дедин - мян дя инандым! Ахы<br />
нийя сыйырырдын Йохса буну етираф етмяйя<br />
ъцрятин чатмыр Юзцн дя эяляъяйин<br />
комсомолусан!<br />
- Мян садяъя…<br />
- Садяъя онун алтында ня олдуьуну<br />
эюрмяк истямишдин Эял, киши кими<br />
дцзцнц де! Дцз тапмышам!<br />
- Щя…<br />
Зинаида Михайловнаны эцлмяк тутду:<br />
- Яъяб сарсагсанмыш… Бяс сянин юз<br />
шалварынын алтында ня вар<br />
- Ичдону…<br />
- Гызларда да ичдону вар. Бяс сян ня<br />
зянн етмишдин - бялкя йун кюйняк олмалыйды<br />
Бяйям сян билмирдин ки, гызлар да<br />
ичдону эейинирляр<br />
- Билирям… билирдим…<br />
- Онда, яэяр билирдинся, нийя сыйырырдын<br />
- Ахы, о да мяни чимдикляди…<br />
- Амма сян еля индиъя бойнуна алдын<br />
ки, туманын алтда ня олдуьуну эюрмяк<br />
истяйирдин!<br />
Чернышев сусурду.<br />
Зинаида Михайловна башыны йырьалады:<br />
- Чернышев… Чернышев… Нийя мяня<br />
кяп эялирсян, щеч утанмырсан<br />
- Кяп эялмирям, Зинаид Михална.<br />
- Кяп эялирсян! Нюмря эялирсян! -<br />
Гадын она сары яйилди. - Бяйям эерчяйи<br />
бойнуна алмаг сяндян ютрц беля гялиз<br />
олуб Кяп эялирсян! Чцнки сяни туман<br />
вя йа ичдону йох, мящз онун алтындакы<br />
марагландырырмыш!<br />
Чернышев башыны бир аз да ашаьы саллады.<br />
Зинаида Михайловна чийниндян йапышыб<br />
ону силкяляди:<br />
- Сяни бу, мящз бу марагландырырмыш!<br />
Чернышев мызылданды:<br />
- Йох… йох…<br />
- Айыб олан щеч дя бу дейил. Яксиня<br />
бу, чох тябиидир… Айыб одур ки, сян эерчяйи<br />
мяндян эизлядирсян! Бах, бу - айыбдыр!<br />
- Эизлятмирям… эизлятмирям…<br />
- Йох, эизлядирсян!<br />
- Эизлятмирям…<br />
- Онда буну ачыгъа де мяня.<br />
Зинаида Михайловна масанын архасында<br />
яйляшяряк, ялини чянясиня сюйкяди.<br />
Чернышев бурнуну чякиб, ялини йанаьында<br />
эяздирди:<br />
- Демяли, мян…<br />
- "Демяли" артыгдыр!<br />
- Демяли… мяни марагландырырды…<br />
мян садяъя марагланырдым ки…<br />
Башыны йырьалайан Зинаида Михайловна<br />
она кюмяйя эялди:<br />
- Чернышев, нечя йашын вар<br />
- Он ики.<br />
- Он ики… Йекя адаммышсан. Баъын<br />
неъя, вар<br />
- Йох.<br />
Зинаида Михайловна карандашыны ойнадараг:<br />
- Йох… - дейя тякрарлады. - Гулаг<br />
ас! Кечян щяфтя сян Нина Зачепина иля<br />
дя далашмышдын! Онун да ичдонунун алтына<br />
бахмаг истяйирдин!<br />
- Йох… щеч дя йох… онда мян…<br />
онда тамам башга шей цстя…<br />
- Щайды, дцз эюзляримин ичиня бах.<br />
Бары инди эоплама.<br />
Чернышев башыны ашаьы саллады.<br />
- Чцнки онда да сяни ейни шей марагландырырды.<br />
Дцздцр Щя<br />
Оьлан башыйла буну тясдиг етди.<br />
Зинаида Михайловна эцлцмсцндц:<br />
- Чернышев, сян еля билмя ки, мян сяня<br />
истещза едирям вя йа бундан ютрц сяни<br />
ъязаландыраъаьам. Бурада вязиййят<br />
чох фярглидир. Сян он ики йашын ичиндясян.<br />
Щяр шейля марагланан вахтындыр.<br />
Щяр шейи эюрмяк, билмяк истяйирсян.<br />
Мяним дя ня вахтса он ики йашым олуб,<br />
буну йахшы анлайырам. Йохса сян еля<br />
зянн едирсян ки, баш мцяллим еля анаданэялмя<br />
баш мцяллим олур Мян дя гыз<br />
олмушам. Амма мяним юзцмдян<br />
бюйцк гардашым да вар иди. Ады Володйа<br />
иди. Вахты эяляндя о да мяня баша салмышды<br />
оьланла гызын фяргини. Мян дя она<br />
эюстярмишдим бу фярги. Бах, беля. Чох<br />
садя бир шейдир. Она эюря дя о, юзэянин<br />
туманыны сыйырмаьа ещтийаъ дуймамышды.<br />
Нормал адамлар кими бюйцмцшдцк.<br />
Инди о, мцлки авиасийа пилотудур, мян<br />
ися мяктябдя баш мцяллимяйям. Бах,<br />
беля.<br />
Чернышев гашларынын алтындан гадына<br />
эюз гойурду.<br />
Зинаида Михайловна эцлцмсямяйиня<br />
давам едирди:<br />
- Эюрдцйцн кими, щяр шей чох бяситдир.<br />
Разысан бунунла<br />
- Щя…<br />
- Гощумларда сянинля йашыд щяр щансы<br />
гыз ушаьы вар<br />
- Йох. Халаоьлум вар… халагызым<br />
ися йох…<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 59
- Бяс гызлардан бир ряфигян, йахын ряфигян<br />
неъя, вар Щягиги мянада ряфигян,<br />
йяни щягиги достун вар Ки, она<br />
щяр сиррини етибар едясян<br />
- Йох. Йохдур…<br />
Зинаида Михайловна ялиндяки карандашы<br />
бир тяряфя гойуб, эиъэащыны гашыды:<br />
- Яъяб яфял-бичаря нясил бюйцйцр.<br />
Ня баъылары вар, ня дя ряфигяляри… Он<br />
сяккиз йаша эяляндя башлары айылаъаг,<br />
онда да башлайаъаглар гатыгламаьа…<br />
Бир дягигялийиня сусан гадын галхыб<br />
гапыйа тяряф йюнялди, ачары ики дяфя бурмагла<br />
гапыны ичяридян килидляди. Сонра<br />
ися ити аддымларла Чернышевин йанындан<br />
ютяряк пянъярянин пярдясини чякди:<br />
- Буну щямишялик йаддашына йаз,<br />
Чернышев: щеч няйи долайы йолларла юйрянмяйя<br />
ъан атма. Бу йолла юйряндийин<br />
билэидян сян щеч вахт, щеч вядя хейир<br />
эюрмязсян. Йахын эял.<br />
Чернышев цзцнц она сары дюндярди.<br />
Гадын пянъярядян араланды, яйниндяки<br />
гящвяйи туманы йухары галдырыб,<br />
чяняси иля сахлады, ашаьы чырмаладыьы колготкасынын<br />
алтындан мави ичдону<br />
эюрцндц.<br />
Чернышев башыны чийинляринин арасына<br />
гысараг эери-эери чякилди.<br />
Зинаида Михайловна колготкасыны<br />
ашаьы чякди, сонра щяр ики ялини ичдонунун<br />
ичиня салды. Йанбызыны ойнатмагла,<br />
ичдонуну дизиня гядяр сыйырды.<br />
Чернышев она арха чевирди.<br />
- Дайан! Дайан, сарсаг! - бир ялийля<br />
туманыны сахлайыб, диэяр ялийля оьланын<br />
голундан йапышараг ону юзцня сары дюндярди.<br />
- Щяддин вар цзцнц йана чевир!<br />
Мян бурда сяндян ютрц чалышырам, эиъгулу!<br />
Бах!<br />
Тотуг дизлярини аралайараг, Чернышевин<br />
голуну бир дя дартды:<br />
- Бах! Сянинляйям! Чернышев!<br />
Чернышев бир бахыб, йенидян цзцнц<br />
чевирди.<br />
- Бах! Бах дейирям! Бах!<br />
Айагларыны аралы гойан гадын оьлана<br />
тяряф йериди. Додагларыны бцзян Чернышев<br />
зырылдады.<br />
- Бах! Юзцн эюрмяк истяйирдин дя!<br />
Инди буйур… бах…<br />
Гадын туманыны бир аз да галдырды.<br />
Цзцнц пенъяйинин голуйла юртян<br />
60<br />
Чернышев щюнкцртц вурду.<br />
- Нийя аьлашма гурмусан, Чернышев.<br />
Кяс! Бу дягигя мумла. Ня олду, горхдун<br />
йохса Кяс… кяс демядим сяня..<br />
Гадын ону диварбойу дцзцлмцш стуллара<br />
тяряф дартды:<br />
- Отур. Отур, юзцня тохтаглыг вер.<br />
Чернышев стула чюкдц, яллярийля<br />
цзцнц тутуб щюнкцрдц.<br />
Туманыны ъялд ашаьы салан Зинаида<br />
Михайловна онун йанында яйляшди:<br />
- Чернышев, щя, ня олду ки, сяня Ня<br />
олду ахы, Серйожа<br />
О, оьланы чийинляриндян тутуб гуъаглады.<br />
- Ди бясдир, ешидирсян Бялкя гызбибисян,<br />
щя Йа да о биринъилярдянсян<br />
Чернышев аьламаьындайды.<br />
- Щеч бир эюр утаныр! Бясдир, сян ъанын.<br />
Ахы, сян юзцн буна ъан атырдын. Бу<br />
дягигя кяс! Лап аьыны чыхартдын! Мумла!<br />
Гадын ону силкяляди.<br />
Сон кяря ич вуран Чернышев сусараг<br />
отурдуьу йердяъя бцзцкдц.<br />
- Бах, беля… эюзцнцн горасыны сыхма…<br />
беля дя зырылдамаг олар.. Евцяъян,<br />
сяни…<br />
Йенидян ич вуран Чернышев йумруьунун<br />
далыйла эюзцнц силди. Зинаида Михайловна<br />
онун башыны сыьаллайараг деди:<br />
- Ня олду сяня Нейчцн горхдун ки<br />
Щя Диллян дя. Щя Диллян.<br />
- Билмирям…<br />
- Бялкя сян еля билирдин ки, сянин бу<br />
сиррини щамыйа ачыб сюйляйяъяйям Ахмаг.<br />
Мян билярякдян пянъярянин пярдясини<br />
чякмишдим. Сяня шяряф сюзц верирям<br />
ки, буну щеч кяся демяйяъяйям.<br />
Инандын Щечъя кимя. Мяня инанырсан<br />
да Инанырсан<br />
- Инанырам…<br />
- Бяс онда нядян горхдун ки<br />
- Билмирям…<br />
- Щяля дя горхурсан Доьрудан, бялкя<br />
щяля дя горхурсан<br />
- Горхмурам… - дейян Чернышев ич<br />
вурду.<br />
Зинаида Михайловна онун гулаьына<br />
пычылдады:<br />
- Партийачы сюзц верирям ки, буну<br />
Кимсяйя демяйяъяйям! Ясил партийачы<br />
сюзц! Билирсян дя, бу "партийачы сюзц"<br />
нямяня шейдир<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
- Щя… билирям…<br />
- Сян мяня эцвянирсян Щя Диллян.<br />
Эцвянирсянми Ай сарсаг, мян дя еля<br />
сяндян ютрц чалышырдым да байагдан. Сонрадан<br />
"саь ол" дейяъяксян мяня. Щя,<br />
эцвянирсян мяня<br />
- Щя дя… эцвянирям…<br />
- "Щя дя, эцвянирям" йох! Де ки,<br />
эцвянирям, Зинаида Михайловна.<br />
- Эцвянирям, Зинаида Михайловна.<br />
- Даща аьлашма гурмайаъагсан ки<br />
- Йох.<br />
- Сюз верирсян<br />
- Сюз верирям.<br />
- Ясил пионер сюзц вер ки, даща аьлайыб-сытгамайаъаг<br />
вя бу сирримизи щеч кяся<br />
ачмайаъагсан!<br />
- Ясил пионер сюзцмдцр.<br />
- Ня "ясил пионер сюзцндцр" ки<br />
- Даща аьлайыб-сытгамамаг вя бу<br />
сирримизи щеч кяся ачмамаг…<br />
- Бах, беля. Йягин байаг сян еля билирдин<br />
ки, мян сяни яля салырам… бойнуна<br />
ал, еля билирдин Еля билирдин, йа йох<br />
Еля дя билирмишсян, вай сяни эиъгулу,<br />
дцз тапыбмышам, щя - дейя хымыр-хымыр<br />
эцлцмсцнян гадын, онун чийнини силкяляди.<br />
Чернышев: - Бир ара, - сюзлярини мызылдайараг<br />
эцлцмсяди.<br />
- Яъяб сарсагсан, Чернышев. Йяни<br />
доьруданмы, щеч бир гыз сяня орасыны эюстярмяйиб<br />
ки<br />
- Йох… щеч бириси…<br />
- Вя сян дя щеч кимдян буну ъанидилдян<br />
хащиш елямямисян, елями Бары<br />
эюзуъу эюрмяк цчцн<br />
- Йо-ох…<br />
- Амма эюрмяк истяйирдин, елями<br />
Дцзцнц де, истяйирдинми<br />
Чернышев чийинлярини дартды:<br />
- Билмирям…<br />
- Йалан демя! Ахы, биз сянинля<br />
дцзцнягулу данышырыг! Истяйярдинми<br />
Ясил пионер сюзц кими! Щя, дцзцнц де!<br />
Истяйярдин<br />
- Дейяк ки… истяйярдим…<br />
Гадын цсуллуъа туманыны галдырыб, тотуг<br />
айагларыны аралады:<br />
- Еля ися бах… бах, цзцнц йана тутма…<br />
Чернышев гашларынын алтындан дейилян<br />
тяряфя бахды.
Гадын узунбоьаз чякмяляринин<br />
цстцня дцшян колготкасыны вя ичдонуну<br />
гайдайа саландан сонра дизлярини бир аз<br />
да аралады:<br />
- Бах. Яйил, лап йахындан бах…<br />
Бурнуну чякян Чернышев яйилди.<br />
- Щя, эюрцрсян<br />
- Эюрцрям…<br />
- Бяс нийя яввял-башдан горхурдун<br />
ки Щя<br />
- Билмирям… Зинаида Михайловна…<br />
бялкя лазым дейил…<br />
- Щеч эюр утанырсан! Индиъя юзцн<br />
няйи бойнуна алмышдын, щя Йахшы-йахшы<br />
бах.<br />
Чернышев лал-мат бахмалы олду.<br />
Гадын она тяряф яйилиб хябяр алды:<br />
- Йахшыъа эюря билирсянми<br />
Эюрмцрсянся, бах, беля дя дайана билярям…<br />
Гадын онун лап юнцндя дурду.<br />
Чернышев гара тцклярля сымсых юртцлц<br />
гасыьа нязяр салды. Бир аз цстдя, йамйасты<br />
гарнын ортасында гадынын ири эюбяйи<br />
эюзя дяйирди. Резинин онун гарны цзяриндя<br />
ачдыьы дярин шырым ашкар сезилирди.<br />
- Яэяр мейлин чякирся, тохуна билярсян…<br />
яэяр истяйирсянся, тохун… горхма.<br />
Зинаида Михайловна онун эюзйашларыйла<br />
исланмыш ялини эютцрцб, юз гасыьына<br />
гойду:<br />
- Истядийин кими тохун… щя… тохунсана…<br />
Чернышев мамырлы тяпяъийя тохунду.<br />
Пюртмцш Зинаида Михайловна<br />
эцлцмсцндц:<br />
- Эюрдцн ки, бунда гярибя щеч ня<br />
йохдур Эюрдцн, йохдур Щя Эюрдцн<br />
Сяндян сорушурам<br />
Гадынын башы йырьаланыр, бойалы додаглары<br />
ися истямсиз сяйрийирди.<br />
- Йохдур.<br />
- Еля ися йеня тохун. Ашаьылара да.<br />
Ашаьылара да тохун. Горхма…<br />
Гадын сяйримяйя башлайан айагларыны<br />
даща да аралады.<br />
Чернышевин яли онун габармыш ъинсиййят<br />
додагларында долашды.<br />
- Йеня тохун… йеня… нядян горхурсан<br />
ки… гыз-зад дейилсян ки… щяр<br />
неъя олса, артыг пионерсян ахы…<br />
Чернышев овъуну гадынын мящрям<br />
йериндя эяздирди.<br />
- Архайа да тохуна билярсян… орадан<br />
даща йахындыр… бах, беля ща…<br />
Гадын далыны оьлана сары чевирди, туманыны<br />
йухары галдырды.<br />
- Архадан да тохун… тохунсана…<br />
Чернышев ялини саллаг йанбызларын арасында<br />
эяздиринъя йенидян о ислаг мящрям<br />
йеря эялиб чыхды.<br />
- Бах беля… тохун… истядийин гядяр<br />
тохун… инди ися йенидян габаг тяряфя<br />
тохун…<br />
Чернышевин яли габаг тяряфя кечди.<br />
- Инди йеня дя архадан… бах, беля…<br />
бир аз сярт тямаса кеч… црякли<br />
ол… ня горхагсан беля… орада дар бир<br />
йуваъыг вар… бармаьынла ону тап…<br />
йох, ашаьыларда… щя, о. Дцрт ичяри…<br />
беля…<br />
Чернышев бармаьыны тапдыьы дялийя<br />
йеритди.<br />
- Беля. Эюрцрсян… тапдын… йуваъыьы…<br />
- дейя Зинаида Михайловна йанбызыны<br />
даща да дикялтди, эюзлярини тавана<br />
дикяряк пычылдады. - Йох… бир аз ичяридя<br />
сахла… бах… галх да айаьа… нийя<br />
отурмусан ахы!<br />
Чернышев айаьа галхды.<br />
- Бир ялинля архада эязиш, о бириси иля<br />
юндя… бах, беля…<br />
Оьлан щяр ики ялини ишя салды.<br />
- Бах, беля. Истяйирсянся, мян дя сянинкиляря<br />
тохунум Истяйирсян<br />
- Билмирям… бялкя… буна эяряк<br />
йохдур…<br />
- Мян билирям ки, истяйирсян… еляъя<br />
тохунаъам… сян мянимкиляря тохунурсан<br />
ахы… мяня дя мараглыдыр ки, бяс<br />
сянин…<br />
Гадын оьланын няфяйини йохлады,<br />
дцймяляри ачыб, ялини ичяри салды:<br />
- Бах… бах… эюрдцн ки… сянинки<br />
щялялик балаъадыр… амма сян бюйцйяндя…<br />
йяни о бюйцйяндя… бах, беля<br />
ща… онда сян ону… йеня ялля, горхаг<br />
олма… бах, беля… вя онда сян онунла<br />
чох дяликляр фятщ едяъяксян… беля…<br />
инди ися щяля тездир… нийя ялини чякдин<br />
ки… бир аз да тохун…<br />
Зянэ вурулду.<br />
- Щя, бу гядяри дя йетяр… - Гадын<br />
йериндя дикялди, колготкасы иля ичдонуну<br />
ъялд йухары чякди, туманыны сащмана<br />
салды. - Бясдир… щя, сян щеч кяся бу<br />
барядя щеч ня демязсян ки Доьрудан<br />
- Йох, демярям…<br />
- Ясил пионер сюзцндцр<br />
- Ясил пионер сюзц.<br />
- Бу, бизим сирримиз кими галаъаг,<br />
елями<br />
- Щя.<br />
- Ушаглара да демяйяъяксян<br />
- Демярям.<br />
- Анана да<br />
- Анама да.<br />
- Анд ич. Ялини галдыр вя де - пионер<br />
сюзц верирям.<br />
Чернышев йапышганлы ялини алнынын<br />
юнцндя тутду:<br />
- Пионер сюзц верирям.<br />
Зинаида Михайловна маса архасындакы<br />
дивардан асылмыш Ленинин портретиня<br />
сары дюнцб деди:<br />
- Партийа сюзц верирям…<br />
Зянэ бир дя чалынды.<br />
Баш мцяллимя дилхор щалда сорушду:<br />
- Бу, тяняффцс зянэидир, йохса дярся<br />
башлама зянэи<br />
Чернышев:<br />
- Тяняффцс зянэидир, - деди.<br />
Зинаида Михайловна пянъяряйя йанашыб,<br />
пярдяни ачды, сонра Чернышевя сары<br />
дюндц:<br />
- Чох да пюртмямишям ки<br />
- Йох…<br />
- Йох Еля ися якил бурдан. Бир дя<br />
дялядузлуг елямя…<br />
Гадын гапыны ачды.<br />
- Сцрцш… Дайан! Няфяйини дцймяля.<br />
Оьлан архасыны она чевириб, няфяйини<br />
баьлады.<br />
- Сиздя инди щансы дярсдир<br />
- Тябиятшцнаслыг…<br />
- Он сяккизинъи отагда<br />
- Щя, орда, йухарыда…<br />
- Щайды, эет.<br />
Гадын йенидян гапыны ачды.<br />
Ешийя чыхан Чернышев дабанына<br />
тцпцрдц.<br />
Дилимизя чевирди - Азад ЙАШАР<br />
•<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 61
Qazax r-nu<br />
Yaralы Bяxtиyar<br />
ДЮЗЦМЛЦ ХАЛГЫН МЯDHИЙЙЯСИ<br />
Mn d edrm<br />
Tez-tez: dzml xalqq<br />
Dzmn tprm snn<br />
Dz, dzmlu xalqq<br />
ШAИRLЯR VЯTЯNИNDЯ<br />
Qazaxda alm d oxdu, hkm d, mullm d<br />
aqlar var mcls-mcls<br />
arlr var toyxana-toyxana<br />
syastlr var ayxana -ayxana<br />
qrz, bolluqdu qarda<br />
brc mnm erlrmn lk oxucusu atmr<br />
Bana taxta dn,<br />
dlxanaya dun<br />
n blm zbl dun, burda ar olur<br />
Vtn er adna<br />
gerbmzdk pald yarpana<br />
er yazrlar sevg r adna<br />
gl yarpagna er yazrlar<br />
Amma xngl yarpana ad olur<br />
O kmd anqrr trbunada<br />
gostrn gzndk tr buna da<br />
verslr db trbunala<br />
burda arlr lum kslr<br />
Hrdn bu arlr<br />
ot manna doldurulan xotma km<br />
mana doldurub tdbr aparrlar<br />
ot nd gln lan km<br />
lrnd lan qvrlr-hazrlar<br />
tdbrd szu zhrlmy<br />
Ey gnc dostum<br />
bunlarn agzna baxnca<br />
nazlana-nazlana gedn br canyanmn<br />
dalnca bax, dalnca<br />
yoxsa sn d balarsan rlmy<br />
Be-alt agacn kslmsn dzmdk<br />
ayaa qalxdq<br />
be-alt mnmzn ba ksld-dzdk<br />
bz dzml xalqq<br />
Ceyran qaan, cyr mlyn dalar-dzlr buraxb<br />
lan mlyn dzlr gldk<br />
Anamz mlts d<br />
dz-dzml xalqq<br />
Mn ’yz-yz’ yaayram<br />
sn d yaayasan yz-dzml xalqq<br />
dzmn tprm snn<br />
dz, dzml xalqq<br />
•<br />
Ряссам: Баби Бадалофф<br />
62<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
DЯHШЯT DOЬURAN<br />
KUKLALAR<br />
Babи Badaloffla mц sahи b я :<br />
- Necя oldu kuklalar janrыnda ишlяmяyя baшladыn<br />
- Sяn bиlиrsяn, yaradыcыlыq axtarыш ичяrиsиndя<br />
olmaq demяkdиr, daha doьrusu bяdии yaradыcыlыq иnsan<br />
axtarышlarыnыn, xцsusиlя яgяr sюhbяt иdeal hяqиqяt<br />
axtarышыndan gedиrsя, mяn deyяrdиm kи, яn цstцn formasыdыr.<br />
Hяr bиr yaradыcы иnsan, sяnяt adamы da юzцnцn<br />
maksиmal иfadя цslubunu axtarыr, bu hяr kяsdя bиr cцr<br />
alыnыr, mяsяlя daxиlиndяkи yaradыcыlыq enerjиsиnя tam sяrbяstlиk<br />
vermяk, onun qanadlanmasыna, bцtцn шиddяtиylя<br />
цzя чыxmasыna шяraиt yaratmaqdan иbarяtdиr. Mяn uzun<br />
иllяrиn yaradыcыlыq tяcrцbяsи nяtиcяsиndя artыq юz potensиalыmы<br />
яn yaxчы шяkиldя kuklalarda иfadя edя bиlиrяm.<br />
Tяsdцfи deyиl, kuklalar bиzиm uшaqlыьыmыzla baьlы bиr<br />
anlayышdыr, sankи uшaqlыьыmыzla bиrlиkdя bиrdяfяlиk<br />
keчmишdя qalыb, ancaq яslиndя uшaqlыьыmыz bиzиm varlыьыmыzda<br />
gиzlи olduьu kиmи kuklalar da bиzиm alt шцurumuzda<br />
юz gиzlи hяyatlarыnы sцrdцrцrlяr, mяn kuklalar<br />
dцzяldяrkяn юz uшaqlыьыma tяhtяlшцur bиr sяyahяt tяшkиl<br />
edиrяm vя onlardan zюvq alan иnsanlara da belя bиr<br />
sяyahяtиn zюvqцnц daddыrыram.<br />
- Sяnиn kuklalarыn яn yaxшы halda яcaиbdиr, onlarы<br />
bиr uшaьыn oyuncaqlarы olmaqdan daha чox, hяyat adlы<br />
dяhшяtlи hadиsяnиn yuxulardakы eybяcяr proyeksиyasы<br />
adlandыrmaq daha doьru olardы.<br />
- Шяxsяn mяnиm юz uшaqlыьыm gюrdцyцnцz bu<br />
kuklalarda яks olunub. Mяn heч vaxt valdeynlяrиmиn<br />
sюzцnя baxmamышam, onlarыn gюrmяk иstяdиyи kиmи<br />
olmamышam... Mяn kukla dцzяldяrkяn aчыq, demonstratиv<br />
шяkиldя oynayыram, юzцnциfadяnиn bu formasы<br />
mяnя lяzzяt verиr, sankи яvvяllяr necя valиdeynlяrиmиn<br />
sюzцnя baxmыr юz uшaq oyunlarыmы davam etdиrиrdиm,<br />
иndи dя cяmиyyatиn kanonlarыna, satu-kvoya etиraz<br />
olaraq mяn yenя sюzя baxmыram, юz oyunuma davam<br />
edиrяm, bu cцr olmaq mяnиm цчцn var olmanыn иdeal<br />
шяklиdиr, bu cцr yaшamaqdan, hяqиqяtяn lяzzяt alыram.<br />
- Babи, sяnиn yaratdыьыn bu kuklalara, mяn<br />
bиdиyиmя gюrя шяhяrиmиzdя yaшayan xarиcиlяr daha чox<br />
maraq gюstяrиrlяr, bu yaxыnlarada Иngиltяrяdя yaradыcыlыq<br />
sяfяrиndя olarkяn nя qяdяr kukla satыn alыndыьыnы mяnя<br />
danышmышdыn, bunu necя иzah etmяk olar<br />
- Bиzиmlя Qяrb иnsanыnыn estetиk qavrayышы arasыnda<br />
bюyцk fяrq var. Toplum olaraq parыltыlы, bяzяkdцzяklи<br />
шeylяrя meyllиyиk, zahиrи effekt, tяmtяraqlыlыq<br />
bиzиmчцn bюyцk яhяmиyyяt daшыyыr. Bиr avropalы vя ya<br />
amerиkalы belя deyиl, belя шeylяr onlar цчцn keчиlmиш<br />
mяrhяlяdиr. Цmumиyyяtlя, bиr az oxumuш, иncяsяnяtи<br />
baшa dцшяn, aьыllы иnsanlar kцtlяvи иstehsal mяhsulu olan,<br />
serиyalы yaradыcыlыq nцmunяlяrиnи qяbul etmяzlяr, o шey<br />
kи, tяk bиr nцsxяdиr, yalnыz bиrcя dяfя yaradыlыb, artыq<br />
иstяsяn belя иkиncи dяfя eynиsиnи yarada bиlmяzsяn,<br />
qиymяtlиdиr. Mяnиm kuklalarыm da belяdиr, mяn onlarы<br />
satanda юz юvladlarыmdan яbяdи ayrыlыrammыш kиmи hиsslяr<br />
keчиrиrяm. Bu kuklalarыn hяr bиrи tяk bиr nцsxяdиr.<br />
- Babи, sяnиn kuklalarыn gцldцrmяkdяn, яylяndиrmяkdяn<br />
daha чox иnsana fяlakяt, facиanяlиk hиssи aшыlayыr,<br />
bu nяdиr, sяn bиr rяssam kиmи, hяyatыn facиanяlиyиnиmи<br />
gюstяrmяk иstяyиrsяn, yoxsa sяnиn юz шяxsи hяyatыn belя<br />
facияlяrlя doludur<br />
- Bяlи, иnsanlar юz яmяllяrиylя bиzиm hяyatыmыza<br />
чoxlu facия gяtиrиblяr, bиzиm uшaqlыq dцnyamыzы eybяcяrlяшdиrиblяr.<br />
Mяnиm kuklalarыm dяhшяt doьurur, onlar<br />
absurd fиqurlardыr, bununla mяn bиzиm baшыmыza nя<br />
oyun gяtиrиldиyиnи gюstяrmяk иstяyиrяm. Mяnиm kuklalarыm,<br />
яgяr belя demяk olarsa, bиzиm ич dцnyamыzыn<br />
шяklиnи tяcяssцm etdиrиrlяr...<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 63<br />
•
Яlи Нurи<br />
Яrdяbиl (1988)<br />
1<br />
bцtцn savaш yerlяrиndя yaшayan sevdaшlarыma<br />
susqun kцчя<br />
kцчя susub<br />
vя цчцnчц evиn qapыsыndakы aьaclar<br />
gцndяkиndяkиndяn gцdя gюrsяnиrlяr<br />
yalnыz mяnиdиm<br />
vя иndи<br />
yellя sovrulan qяzetlяrdя gяlиbdиrlяr<br />
bиlmяm nяdяn mяn sяnи<br />
tяkcя<br />
qяzetlяrиn hadиsяlяr sяhиfяsиndя gюrdцm<br />
2<br />
gюrцш<br />
57<br />
58<br />
59<br />
60<br />
saat12<br />
yeddи gюz kюrpц<br />
kюlgяm utanыr mяndяn<br />
tяpиlиr ayaqlarыm altыna<br />
gяlиr uzaqdan<br />
tutuшur baxышlarыmыz<br />
gяlиr<br />
sovuшur<br />
ayrыlыrыq<br />
o saьdan gedиr<br />
mяnsя soldan<br />
qalиlейиn fяrzиyяsи dцz чыxmышdыr<br />
mяn yenя onu gюrяcяyяm<br />
яyяr dиskиnmяsяlяr sяrhяddиlяrdя mиn bombalarы<br />
ayaqlarыmыn sяsиnя<br />
3<br />
sыьara<br />
gecя gюzц<br />
иldиrиskи ышыьыnda<br />
aь geyиmlи bиr boy gюrцшцr<br />
vя sяn<br />
mяnи alышdыrыb qaranlыqda иtиrsяn<br />
aay deyиrlяr sыьara sяrяtan gяtиrиr<br />
4<br />
oyanыш<br />
qяlяm<br />
radyo<br />
mиz цstц saatыm<br />
toxunublar qorxulu bиr xalчanыn<br />
boшluqlarыna<br />
uчmadan tяpиlиr yerя<br />
qat bя qat<br />
tabut<br />
lяhяd<br />
torpaq<br />
daш<br />
salam<br />
necяsиz<br />
bиtиbdиrmи иcяrиmdя doьulan gцnlяr<br />
64<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
HEKAYЯ<br />
Rafиq Taьы<br />
И Л K D ЦШ M Я N И M (МЕМУАР)<br />
Hяsяnaьa on yaшыnda юldц. Юldц dя yox, gяbяrdи,<br />
gяbяrdи dя yox, xosunvay oldu.<br />
Иndи mяn юz keчmиш yaшыdыmdan - иlk dцшmяnиmdяn dцz<br />
45 иl bюyцyяm. "O, rяhmяtя getdи", "o, haq dцnyaya qovuшdu",<br />
- bu cцr-bu sayaq шиrиn-шяkяr иfadяlяrdяn dя zяndeyиzяhlяm<br />
gedиr. Dцzц, artыq elя mяdяnи sюzlяrя mяndя<br />
hюvsяlя qalmayыb. "Mяdяnи" deyяndя - чцrцk vя boш, шиt,<br />
sцnи-bцrokratиk sюzlяr.<br />
Oьlan ad gцnцndяn bиrcя hяftя sonra suda batdы.<br />
Pudluq daш kиmи чayыn palчыqlы-lиllи dиbиnя getdи...<br />
Boьulanda, onu bиr uшaq gюrцbmцш. Hяmиn uшaq иndи<br />
durur vя 50-nи hяlя tяzя haqlayыrsa da, yцz иldи mцsиnn<br />
qocalara oxшayыr. Allah canыnы salamat elяsиn,<br />
Hяsяnaьanыn юlцm anlarыndan da bиr tяk "bul-bul" yadыnda<br />
qalыb. Deyиr, "bul-bul" onun vяsиyyяtи kиmи bиr шeydи.<br />
Hя, юlцmц tяntяnяsиz baш verиb. Yox, bиr dayan, чay<br />
sяthиnиn lиllяnmяsиnи bяlkя tяntяnяyя bяnzяtmяk olar da.<br />
Sarы-bulanыq daиrя narыncы xяttя чevrиlяrяk чay aшaьы<br />
axmaьa baшlayыb. Yяqиn bяd xяbяr gedиb dяnиzя dя чatыb.<br />
Hяr halda, Hяsяnaьanыn hяlakы bu юtяrи tяbияt<br />
mяnzяrяsиnи oьlanыn yaddaшыna hяkk edя bиlиb.<br />
Иыk dцшmяnиmdяn yeddи gцn kичиkdиm deyя, onun<br />
юlцmц bиr hяdиyyя kиmи gяlиb ad gцnцmяcя dцшdц.<br />
Tamamиlя tяsadцfяn. Bиr zяrurяt kиmи dя anam ad gцnlяrиmиn<br />
yaraшыьы, daиmи шюhrяtи saydыьы шahanя bиr plov<br />
asmышdы. Plov qыpqыrmыzы boranыsыyla buludlu-yaьышlы hяmиn<br />
qara gцndя Gцnяши rяmzlяndиrиrdи.<br />
Иlk dцшmяnиm tez sыradan чыxdы, чыxdaш oldu vя desяm,<br />
qыlыncыmыn qaшы dцшmяz kи, юz юlцmцylя mяndя gяlяcяyя<br />
bюyцk цmиdlяr doьurdu. Artыq rahatca yaшamaq vя axыrda<br />
da qol-qычыnы uzadыb rahat юlmяk mцmkцn gюrцnцrdц.<br />
Xoшbяxtlиk - dцшmяnи olmamaqlыqdы. Hяsяnaьa sankи<br />
dцшmяn olan kяsиn kиmlиk vя necяlиyиnи mяnя anlatmaq<br />
цчцn hяyata gяlmишdи. Gяldи, anladыb da getdи. Hяm dя o,<br />
hяyata gяlmяsяydи vя gяlиb dя tezbazar getmяsяydи,<br />
mяndя gяlяcяyя цmиdlяr hardan yaranardы! Юzцdя bu<br />
tezlиkdя. Onun sayяsиndя mяn цmиdиn шяhdи-шяkяrиnи duydum,<br />
яsl lяzzяtиnи gюrdцm. Цmиdlяrиn иncяlиk vя zяrиflиklяrи<br />
mяnя чatdы.<br />
Яllяrиmи qaldыrыb etиraf edиrяm: mяnя havayы-kalam<br />
qяlяbя nяsиb olmuшdu.<br />
Kиmиn yadыnda deyиl: uшaqlыqdakы dцшmяn adama hяdsиz<br />
qorxunc gюrsяnиr. Иlk dцшmяn ortaya чыxdыmы, sankи<br />
qarшыsыna mяqsяd qoyub, uzaq baшы, bиr-иkи hяftяyя mиfolojиlяшиr.<br />
Цstяlиk, gecяlяrи saymazyana yuxuna gиrиr, orda<br />
uzun-caydaq ayaqlarыyla azad-asudя gяzиr. Mяncя, иlk<br />
dцшmяn юmцrlцk uyumur vя uyumursa da, demяk, sяnя<br />
pusqu qurur. O, yuxularda qurduьu pusqudanca hяmlяlяr<br />
edяr, sяnя hяyatda xяtяr-xяsarяt, sяdяmя yetиrя bиlяr.<br />
Яfsus, иlk dцшmяnиmиn юlцmцndяn gяlяn sevиnc uzun<br />
sцrmяdи - vur-tut bиr иl чяkdи. Maьыl юzцm цчцn шellяnя-шellяnя<br />
gяzиrdиm. Hяtta Hяsяnaьanы yamsыlayыb ona-buna<br />
sataшыrdыm da. Ta orasыnы demяzlяr kи - ичиmи yeyя-yeyя.<br />
Hardasan-burdasan, sonrakы ad gцnцmdя oьlan, keчяl<br />
baшы da sankи yaьlanыb, yumшaqca vя sяssиzcя fиkиr-xяyalыma<br />
soxuldu. Onun dцшцncяlяrиmи zяbt etmяsи aчыqca bиr<br />
zorakыlыq aktы, qяsbkarlыqdы. Get-gedя dя Hяsяnaьanыn<br />
zorakыlыqlarы hяr dяfя yenи halqada vя yenи keyfиyyяtdя цzя<br />
чыxыrdы. 15 иyullar, ad ьцnцm yox, bиr nюv, yetиmчя<br />
Hяsяnaьanыn anыm gцnlяrи oldu. Ишя bax, o mяnя nя dяyиr,<br />
hяtta nя xяtrиmя dяyиrdиsя dя, иlbяиl onun xofu canыmы<br />
цzmяkdя, цrяyиmи saplaьыndan qoparmaqdaydы.<br />
Plov da - hяmишяkи qыrmыzы. Deyиrdиn, яlbяt, keчяn иlиn<br />
bu иldя kserosurяtи чыxarыlыb.<br />
Baшaьrыsы olmasыn, Hяsяnaьa bu dцnyadan 10 yaшыnda<br />
иtmишdиsя, ad gцnlяrиmdя иllиk-юmцrlцk bиtmишdи. O mяnиm<br />
hesabыma hяr иl bиr gцn hяyata юz яlavяsиnи yaшamaqdaydы.<br />
Dost-doьmalarы onu unutmaqda, yeganя dцшmяnиsя getgedя<br />
daha parlaq xatыrlamaqdaydы. Юz юlцmцylя bиrgя<br />
Hяsяnaьa ad gцnlяrиmиn gцldяstяsиydи. Иndяn belя dя otuz<br />
иl yaшasam, otuz иl юmr edяcяk, яllи иl yaшasam - яllи. Яl<br />
чяkяnя oxшamыr. Saьlыьыnda ad gцnlяrиmя vыz atmazdы,<br />
юlяndяn sonra... mazata mиnmишяm. Qaчa-qaчa, dяvяtsиz<br />
gяlиr. Юlцb nяcиblяшmишdи. Ad gцnцmя hяdиyyяsи dя nя ola<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 65
- gяtиrиb цrяyиmя sancdыьы vahиmяlяr чяlяngи. Artыq mяn ad<br />
gцnlяrиmи ancaq onunla keчиrиrdиm. Tяkbяtяk. Tet-a-tet.<br />
Bиr tяk onunla mяшьuldum. Buna mяcbur иdиm. Evdяkиlяr<br />
gюzцmя kюlgя kиmи gюrsяnиrdиlяr. Bяlkя heч yoxdular da.<br />
Hяsяnaьa realdы, qohumlarыm иrreal.<br />
Doьrudan da, yetиmчяnи mяndяn baшqa hamы unutmuшdu.<br />
Kяnddя dя, bяlkя elя юz evlяrиndя dя. Durub<br />
soruшsan, anasы da (atasы yoxdu), elя bиr cцt qaraqarьa<br />
bacыsы da nяиnkи onun doьulduьu gцnц-ayы, ya иlи, hяtta<br />
юzцnц-цzцnцdя dumanlы xatыrlayar. Mяnsя Hяsяnaьanы<br />
unutmaq nяdи, юldцyцgцnцbelя saatыna-dяqиqяsиnяcяn<br />
dяqиq bиlиrdиm. Aчыьы, иlk dцшmяn kиmи o mяnя юz doьmalarыna<br />
- ana-bacыsыna olduьundan dяyяrlи иdи. Onun varlыьы<br />
bиr zaman mяnиm цчцn hяyatи яhяmиyyяt kяsb edяrdи;<br />
elя иndи dя edиr. Vaxt-bиvaxt o mяnи vяhшяtlы olum-юlцm<br />
dиlemmasы qarшыsыnda qoyub; yenя qoyur. Sиnяmя hяr<br />
чюkяndя, elя bиlmишяm иndи-bu saat ишиm bиtdи - яlvиda,<br />
hяyat.<br />
Gяl gюr, belя bиrиsиnиn юlцmцgяlиb sяnиn ad gцnцnя<br />
dцшя...<br />
Dцшmяn dostdan unudulmazdыr.<br />
Pяrvяrdиgara, mяn ad gцnlяrи nevrozuna tutulmuшam!<br />
Artыq ovuclayыb atdыьыm trankvиlиzatorlar qяtиyyяn kar<br />
elяmиr. Dяrman-zad Hяsяnaьanыn da yanыndan yel olub<br />
юtmцr. Onu nяиnkи yatыrtmыr, heч mцrgцlяtmиr dя. Amma<br />
иstяrяm barы ad gцnцmdяsя o yata; elя mяn dя. Ad<br />
gцnцmцheч dя шad gцnцm kиmи qeyd etmяk иstяmяzdиm.<br />
Mяnиm ad gцnцm artыq чoxdan yalnыz nяzяrи cяhяtcя шad<br />
gцndцr. Boranыlы plov Gцnяши rяmzlяndиrиrsя dя, шadlыьы<br />
zяrrяcя яks etdиrmиr. Rяdd olsun ad gцnlяrиm! Mяn onlarы<br />
bиlmяrrя unutmaq иstяrdиm. Qoy hamы elя bиlsиn kи, hяlя<br />
heч doьulmamышam. Barы bиr nяfяrи doьulanlar<br />
cяrgяsиndяn sиlsиnlяr. Yalvarыram! Nя olar Mяn bunu<br />
юzцmя bиr hюrmяt, yaxшыlыq sanaram. Иstяrяm qяvи dцшmяnи<br />
ad gцnцmdяcя fыs vurub yatan gюrцm. Dцшmяnи yatыlы gюrmяk<br />
necя xoшdur... Onda onu hяyatdan lяkя kиmи sиlmяk<br />
dя asan olar. Yox, юlя dя, mяn onu saь qoymaram! Ad<br />
gцnlяrиmиn bиrиndя onu leш-boьaz edяr, qяtlя yetиrяrяm,<br />
иnшallah! Bычaьы reallыqdan vиrtuallыьa - bиrbaшa цrяyиnяcя<br />
saplayacaьam. And ичmишяm!<br />
Elя 4-5 yaшlarыndan fыrыldaьыn cюvhяrи, qudurmuшun<br />
yekяsиydи. Yekяbaшdы. Gюz-baшы cиvя kиmи qaynayardы. Bиr<br />
dя gюrdцn kиmиnsя dalыna bиr tяpиk - uшaq zыr-zыr aьlamaьa<br />
baшladы. Яsas da baшыaшaьы-яlaчы uшaqlarыn belиnя qalxыrdы.<br />
Kяndиn qoч-qoyununu at kиmи чapardы. Bиzlяyиb-yerиtmяyя<br />
hюvsяlяsи чatmadыьыndan, bиr tяk eшшяyя mиnmяzdи.<br />
O, eшшяklяrя юlяnяcяn bиganя qaldы. Onlar da - buna.<br />
Hяsяnaьanыn baшы - hazыrcana kub. Hяvя dишlяrи цst<br />
dodaьыnы юnя иtяlяdиyиndяn, aьzы яksяrяn aчыq qalыrdы.<br />
Цzdяn ana sюyцшцsюyяnя oxшayыrdыsa da, иnsafяn, heч vaxt<br />
dиlиndяn elя bиr sюz qaчыrtmadы. Яksиnя, ana sюyцшцsюyяnlяrиn<br />
qяnиmи иdи. O юz anasыnы da sюyцшlяrdяn hяlяlиk ancaq<br />
sankи dяmиrdяn dцzяldиlmиш yumruqlarыyla qoruya bиlиrdи.<br />
66<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
Hamыnыn ondan иt kиmи qorxmasы mяnя bиr tяsяllи иdи.<br />
Qorxaqlыqda tяk deyиldиm.<br />
Lakиn baшqasыyla nя ишиm, dюymяk Hяsяnaьaya, elя<br />
bиlиrяm, dюyцlmяksя ayыb-ayыb bиr tяk mяnя xas<br />
xцsusиyyяtdи. Юlяn gцnцnяcяn mяn onun hяr yay цlgцclя<br />
qыrxdыrdыьы baшыna elgюzцnя yцngцl bиr чыrtmasa da vurmadыm.<br />
Яksиnя, юzцm onun yumruq-tяpиklяrиnи, шиllяqapazlarыnы<br />
"ишtahla" yedиm. Barmaьыnыn tиnиylя tяpяmи<br />
dюyяclяyяndя, az qalыb beynиm fяvvarяlяr kиmи gюyя uчa.<br />
Шalvarыm tяpиk yerlяrиndяn alabяzяkdи. Ayaqqabыlarыnыn<br />
altы dalыmda mюhцr шяklиndя иz buraxardы. Bиr dяfя dя<br />
tяpиklяrиndяn sonra qayышыmdan quш lяlяyи sallanыrmыш.<br />
Hamы aьzыnы ayыrыb qaqqanaq чяkиr - "Bunun dalы lяlяklяyиb,"-<br />
deyиrdи. Яlbяttя, dюyцlяnя gцlяrlяr. Яcяb dя<br />
elяyяrlяr. Vя yяqиn gцcsцzя kюmяk dяmшяklиk, ya sяfehlиk<br />
sayыldыьыndandы kи, hamы Hяsяnaьanыn tяrяfиnи tuturdu.<br />
Mяn elя o vaxtdan hцquq qanmayan, hцquqa qыsnadыlmayan<br />
uшaqlarы sevmиrяm. Onlarы gюrmяyя gюzцm yoxdur.<br />
Uшaqlarda hяr шey vяhши tяbияtlя hяmahяngdиr. ...Hяmишя<br />
dя evя шalvar-kюynяyиmи чыrpыb-gцl kиmи tяmиzlяyяndяn<br />
sonra qayыdardыm. Qorxurdum ata-anam onun adиcя sюzцdava<br />
olan anasыyla (atasы yoxdu) dиllяшяr, юzцmцrdяшиr<br />
ишlяyяn, danышanda цzцpomиdor kиmи qыzaran, boyun<br />
damarlarы barmaq yogunluqda шишяn arvad onlara cыrmaq<br />
atar.<br />
Mяncя, tяhqиrlяrя dюzmяklя dцnya mцharиbяlяrиnиn dя<br />
qabaьыnы almaq mцmkцndцr.<br />
Amma яcяb Hяsяnaьa xortdayыb gяlя, bиr onu salam<br />
tяpиyиmиn altыna. Qabыrьalarыnы sыndыrmaqla dяrsиnи verяm.<br />
Namxuda, artыq юkцz boydayam, onu bиrcя dяqиqяyя<br />
xяшиlя dюndяrяr, cяhяnnяmя vasиl edяrяm. Qoy elя<br />
qыnasыnlar-sюysцnlяr mяnи: qыllы-яjdaha bиr kиши sarыqыlчыq<br />
bиr yetиmиncя цstцnя dцшцb. Pah, onun dишlяrиnи xцsusи lяzzяtlя<br />
qыrыb qarnыna tюkяrdиm! Demяzsиnиz, vцcudumda at<br />
gцcцylя hesablanasы qцvvяtlяr yatыr. Я, mяn onu<br />
ovuclarыmda atыb-tutub oynadaram! Цzцyuxarы da elя tullayaram,<br />
cяmdяyи gedиb gюy qцbbяsиnя yapышar. Чox da<br />
xofu hяlя canыmdadыr.<br />
Bиr yandan qorxurdum da hяr шey tяrsиnя alыna: uшaq<br />
uшaqlыьыynan arxamы vura yerя.<br />
Hяr ad gцnцmdя mяn Hяsяnaьanы bиr baшqa cцr xatыrlamышam.<br />
30-35-dя bиr olan Allahdan onun dиrиlиyиnи arzulayardыm.<br />
Bu иllяr onunla haqq-hesabы чцrцtmяk цчцn яn<br />
mцnasиb vaxtdы. Qayышbaldыr чaьlarыmdы. Яfsus, sonra иrи<br />
addыmlarla xяstяlиklяr gяlиb чыxdы, qocalыq mяnи haqladы,<br />
gцc-mцc getdи ишиnиn dalыnca. Burda bиrcя yaxшы cяhяt var<br />
kи, dиrиlяrsя, o elя uшaq kиmи dя dиrиlяcяk vя onda mяn o<br />
uшaьы, "dюymяk" o sюz deyиl, dяlи mal kиmи tapdayacaьam.<br />
Ancaq o bюyцyяrdиsя, bиr vaxtlarыn sяhvяn zиrяklиyиnи,<br />
ona-buna xox gяlmяklиyи bяlkя юzцyerя qoyacaqdы.<br />
Uшaqlыqda aьzы gen yerdяydи. Шцbhяsиz, sonra hяyat sыxыb<br />
suyunu чыxarar, onu muma dюndяrяrdи. Hяsяnaьanыn<br />
ondakы qoчaqlыqlarы bцsbцtцn anlamazlыqdandы. Bюyцk dя<br />
anlaшыlmazlыqdы. Baшы яhlяt daшыna dяyяndя, qorxaьыntцlkцnцn<br />
yekяsи olacaqmыш. Qara kяnd ишlяrиndя belи яyиlяr,<br />
donqarlarы kюynяyиnи yыrtar, bax, onda иkи яlи, bиr gиc baшы<br />
olardы. Nяdяnsя, mяn onun yaшlы чaьlarыnы mяьmun<br />
tяsяvvцr edиrяm. Sosиal vяzиyyяtи dя nя ola - qиda чatышmazlыьы,<br />
avиtamиnozlar. Vяrяm dиspanserиnиn pasиyentи olub<br />
da, nяfяsиndяn saчыlan tubazиd qoxusuyla ьяzяcяkdи.<br />
Aчыьы, tяzяlиkcя mяn onu юzцmя dost seчmишяm<br />
(юlцmцndяn sonra). Yяqиn artыq qяbrи иtиb dя, ya hяmиn<br />
qяbиr durursa, цstцnцot-яlяf, qanqal basыb. Bиnяva nя<br />
yatdы kи, nя dя yuxu gюrя. Gюzlяrиnи dцnyaya aчыb bиr tяk<br />
uчuq-sюkцk evlяrиnи gюrdц; яylяncяsи bиr yanы salxaq, bиr<br />
yanы qalxaq eyvanda sцrцшmяk, ekskursиyalarыsa barы<br />
Lяnkяrana-Masallыya da yox, yalnыz qonшu kяndя oldu:<br />
xalasыgиlя. Heyranlыьы bюyцk tяbияtиn ancaq юz<br />
sovetlиyиmиzя dцшяn parчasыnaydы.
Onun hяyatda gюrdцyцяn ekzotиk шey "Bakы-Astara"<br />
qatarы sayыla bиlяr.<br />
Artыq mяn Hяsяnaьanыn hяr pиslиyиnя "neynяk"<br />
deyиrяm. Olan olub, keчяn keчиb. Torpaq altda иynя-иynя<br />
sцmцklяrи qalan bиr cиnbalayla kиn-kцdurяt saxlamaq nя<br />
dяrяcяdя doьrudur! Mяnи eшшяk kиmи чыrpmaqda cиnayяtzad<br />
gцdmцrdцkи. Elяcя mяzяlяnиrmиш. Tяbияt qanunlarы<br />
onda daha barиz цzя чыxmышdы. Bu qanuna яsasяn gцclцgцcsцzцdюymяlи<br />
vя яzmяlиdиr, dи vяssalam, o da neylяyиr -<br />
dюyцr vя яzиrdи. Heч nя ondan asыlы deyиlmиш. Mяnя яl<br />
bulaшdыrmaqda bиr qяbahяtи yoxmuш. Tяbияtя uyьun belя<br />
hяrяkяtlяr яslиndя gюzяllиk sayыlmalыdыr. Onsuz<br />
bюyцdцkcя, ondakы olan-qalan bu gюzяllиk tяdrиcяn иtяcяk,<br />
tяrzи-hяrяkяtlяrи sosиallыьa kюklяnяcяk, belя deyяk, ayы<br />
boyda bиr kиши sичanbяyи bиrиsиnиn qabaьыnda quyruq<br />
bulayacaqdы. Ancaq hяrdяn dя beynиmиn qurdu tяrpяnиr,<br />
"elя yaxшыdы, vaxtыnda gorbagor olub", deyиrdиm. Kиm bиlиr,<br />
bяlkя bюyцyцb kиllerdяn-reketdяn olacaqdы. Zиyanxah bиr<br />
varlыьa чevrиlяrdи. Yox, яcяb olub ona; gюydяkи kиши onu bu<br />
dцnyadan yaxшы rяdd elяyиb. Иnsanlar onun nazыyla<br />
oynayasы deyиldи. Bяшяrиyyяt Hяsяnaьanыn юlцmцsayяsиndя<br />
xeylи иrяlи dцшdц. Ыndи heч fяrz edя bиlmиrяm dя kи, o, saь<br />
qalsaydы, юlkяm hansы tarиxи bataqlыqlarda eшяlяnиrdи.<br />
Hardan yadыna dцшdцsя, bиr gцn qыzыm gцndяlиklяrиnи<br />
mяnя oxumaьa verdи. Orda dюrd gюzlя юz ad gцnlяrиmи<br />
aradыm.<br />
1-cи 15 иyul:<br />
Bu ьцn atamыn ad gцnцdцr. Bиz bu ad gцnцnцyubиley<br />
adlandыrdыqsa da, atam sevиnmяdи. Nяdяnsя, o, nиgarandы.<br />
Gюzlяrи yol чяkиrdи. Yяqиn elя ona gюrя dя 50 иllиyи<br />
maraqsыz keчdи.<br />
Mяn atamda yubиleylяrя bиganяlиk kяшf etdиm.<br />
2-cи 15 иyul:<br />
Atam hяmишя deyяr kи, plov ad gцnlяrиnиn чыraьыdыr.<br />
Neчя-neчя aylar fиkиr verиb nя gюrdцm: hяqиqяtяn dя,<br />
plovun boranыlыsы qыrmыzы, boranыsыzы aь lampaya bяnzяyиr.<br />
Ышя bax, bu яzиz gцndя atam ишtahsыzdыr, "qыrmыzы lampa"ya<br />
gюzucu da baxmыr. "Elя bиl dиpdиrи bиr cюngяnи yeyиb durmuшam",<br />
deyиr.<br />
Yox, bu dяfя plov evиmиzя bayram gяtиrmяdи.<br />
3-cц15 иyul:<br />
Bu gцn o, sцbhцn gюzцaчыlandan юzцnцbиlя-bиlя<br />
sevиncяk gюstяrиrdи kи, bиz dя ona baxыb sevиnяk, atыlыbdцшяk.<br />
Onun dodaьы qaчdыmы, evиmиzdя hamы qanad taxыb<br />
uчmaьa qalыr. Qaш qaralыb pяncяrяlяr alышandasa, onun<br />
sevиncи sюndц.<br />
Atam yaxшыca maska taxыbmыш; mяn ondan heч belя шey<br />
gюzlяmяzdиm.<br />
4-cц15 иyul:<br />
Atam юz ad gцnцndя aьladы. Bяhanяsи dя gюr nя oldu:<br />
mahnыdan tяsиrlяnиb. Axы, hanы mahnы Hansы mahnыdan<br />
Bиz elя bиr шey eшиtmиrdиk. Bиrdяn dalaьыm sancdы kи, mahnыnы<br />
цrяyиndя oxuyurmuш.<br />
5-cи 15 иyul:<br />
Atamыz hяrdяn dишlяrиnи xыrчыldadыr. Gюrяn, nиyя Uшaq<br />
da deyиl kи, deyяm qurdu var. Sual: bюyцklяrdя dя qurd<br />
olur<br />
Burda yorulub dayandыm. Hя, ad gцnlяrиm<br />
Hяsяnaьanыn mюvcudluq gцnlяrи иdи. Mяn gюrцrdцm kи,<br />
Hяsяnaьa qыzыmыn "Gцndяlиy"иndя aчыqca юz tяsbиtиnи<br />
tapыb. Qыzыmsa hяr иlиn mяhz bu яlamяtdar gцnцndя<br />
ovqatыma soьan doьranmasыnыn motиvиnи hяlя tapmamышdы.Yцz<br />
иl qala, heч cцr tapa bиlmяzdи dя. Чцnkи nиyя<br />
- mяnиm bиabыrчы tarиxчяmdяn xяbяrsиzdи. O, Hяsяnaьa<br />
юlяndяn dцz 30 иl sonra dцnyaya gюz aчыb. Hяsяnaьanыn<br />
юlцmц, facияlи olmuш olsa da, sonrakы юlцm hadиsяlяrиnи<br />
цstяlяyя bиlmяmиш, barы yцngцl xяbяr шяklиndяsя gяlиb ona<br />
чatmamышdы.<br />
Юlцm яfsanяyя dюnmяdиsя, xяbяrи yerиndяcя qalar.<br />
Hяsяnaьa чayda batan gцnц sellяmя yaьыш yaьыr,<br />
sarayыmыz damыr, ичяrиdя musиqиyя oxшar boьunuq, bиr az<br />
da qorxunc rиtmlяr yaranыrdы. Ыnяyиn belиnя dцшяn damcыlar<br />
чиlиklяnиb яtrafa sяpяlяnиrdи. Kяndиn aшaьы baшыnda nagahan<br />
шиvяn qopdu. Aьыzlarыn hansы sяmtя dцшmяsиndяn asыlы<br />
olaraq da, sяslяr artыb-azalыrdы. Цstяlиk, aьlaшma damcыlarda<br />
яks-sяda verиr, sиntezator effektиndя qяnшяr evlяrя<br />
чatыrdы. Yenя deyиrяm, яcяb oldu ona. Xam tapmышdы mяnи!<br />
Яclafыn yumruьu elя dя aьыrdы... Daшdы elя bиl! Bиr yol sol<br />
qulaьыmыn dиbиnи necя alышdыrdыsa, elяcя цstdяn aшaьы -<br />
цrяyиmяcя aьrыlar doldu. Dцz цч ay cиn-шяyatиn sяslяrи<br />
ичиndя чabaladыm. Цrяk tяrяfdяkи qulaьыm иndиyяcяn<br />
mayыfdы. Hяsяnaьa sankи qulaьыmыn ичиndя oturub, hяyatdan<br />
gяlяn sяslяrиn qabaьыnы alыr.<br />
Artыq onun boyda nяvяm var; batmыш hяrdяn elя dя<br />
zиrяklяшиr, qaчыb mяnи yumruqlayыr. Dюymцr kи..., elяbelя...<br />
mяzяlяnиr. Daha dюyцlmяk vaxtыm keчиb. Qurana яl<br />
basaram kи, bu saat bиr kяs mяnя чыrtma da vurmaz. Xahиш<br />
etsяm belя. Kиmиn nяyиnя lazыmam Hяm dя yenя xatыrladыram:<br />
yaш mяsяlяsи. Tяsadцfяn цst-цstя qalaqlanmыш<br />
иllяr mяnи xиlas edиr, hяr cцr travmatиzmdяn uzaqlaшdыrыr.<br />
Mяnя яl qaldыran oьlan tapыlarsa da, dяrhal иctиmaи qыnaьa<br />
tuш gяlяr. Aьsaqqallыьыma ишarя vurar, hяmиn yaramaza<br />
"юl, utan", deyяrlяr. Lap bu yaxыnlaracan yaшamaq mяnя<br />
qorxunc gяlяrdи. Hяyatda dяlи-qudurmuш nя чox, иstяnиlяn<br />
vaxt gяlиb qarnыnы balыq qarnы kиmи yыrta bиlяrlяr. Юzцdя<br />
sяbяbsиz-fиlansыz. Bиrи elя bu Hяsяnaьa kиmи. Zor elя ona<br />
gюrя zor sayыlыr kи, adamы oturduьu yerdяcя qamarlayыr,<br />
ram edиr. Яlhяmdцlиllah, mяn uшaqlыq vя gяnclиyиmи xatabalasыz<br />
yola vermишяm. Юlцm-иtиmdяn bиrtяhяr qurtulmuшam.<br />
...Qocalыьыm da яmиn-amanlыqda keчяr, иnшallah!<br />
Artыq иlиn 364 gцnцnцюlцb, tяkcя bиr gцn - mяnиm ad gцnlяrиmdя<br />
sag qalan, elя hяmиn gцnlяrdя batdыьы чaydan<br />
baшыnы qovzayыb boy gюstяrяn Hяsяnaьanыn varlыьы mяnи<br />
qыcыqlandыrmыr. Dцшdцyцm halla barышmышam. Amma<br />
hamы elя bиlиr o, иl boyu - hяr gцn юlцb...<br />
Dцzdц, mяn юlяndя, иstяdи-иstяmяdи, onu da qяbrя<br />
mяnиmlя bиr quylayacaqlar. Hяsяnaьa dиrи qaldыьы bиrcя<br />
gцnцndя dя юlцb gedяcяk. Maьыl gцman olunur kи, mяnиm<br />
цstцmdя ayda-иldя bиr yol aьlayacaqlar, onunkunda - яsla.<br />
O mяnиmlя bиr qяbиrdя olsa-olsa иldя bиr gцn -<br />
keчиrиlmяyяn ad gцnцmdя qol-boyun "yatacaq". Yarяb, o<br />
da aьlaшmalarla цst-цstя dцшя, ya dцшmяyя, mяnиm цчцn<br />
tюkцlяn gюz yaшlarыndan ona da beш-цч damcы чata, ya yox.<br />
Qalan vaxtы o hamы tяrяfиndяn hяr gцn unudulub. Hayыf.<br />
20.06.05 - 13.10.06<br />
•<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 67
Гадын портретляри<br />
Эцнел<br />
Кафйа гары<br />
Эюзцмц дцнйайа ачар-ачмаз<br />
Сянин нифрятинля гаршылашдым<br />
Ганлы ялляринля мяни шилляляйиб<br />
Сясини чыхарт, кцчцк - дейя гышгырдын<br />
Мяня еля эялди ки<br />
Сонрадан мяни тез-тез беля чаьыран анам<br />
Ювладыны тящгир етмяйи сяндян юйрянди<br />
Бцтцн cаван аналар кими<br />
Аьлым кясмяйя башлайанда<br />
Сяня олан нифрятими<br />
Эизлятмядим<br />
Кянд арасында сяня раст эялирдим<br />
Мяни юпмяк цчцн яйиляндя<br />
Йанагларыны дишляйирдим<br />
Дишим ятиня кечяня гядяр<br />
Узагдан эюряндя<br />
Балдырларыны даша тутурдум<br />
Бу ушаг гудуздур - дейирдин<br />
Сян араланан кими<br />
Мяни йеня дюйцрдцляр<br />
Сяня эюря<br />
Вя сяня олан нифрятим бир аз да артырды<br />
Бюйцдцкcя<br />
Дцнйайа эяляр-эялмяз<br />
Мяни алчалтдыьыны унутдум<br />
Инди сяня башга шейляря эюря нифрят едирдим<br />
Сян йашландыгcа ган ичяня чеврилмишдин<br />
Cаван ата-аналары<br />
Севинмяйя гоймаздын<br />
Кюрпяляри доьулан кими<br />
Онлары чапыб-таламагла<br />
Йеня дя бцтцн кюрпяляри<br />
"Кцчцк" дейя чаьырыр<br />
Валидейнляря<br />
Ушаглары тящгир етмяйин мцмкцнлцйцнц<br />
Баша салырдын<br />
Сянин щекайятини<br />
Мяня лап бюйцйяндя данышдылар<br />
Щяля cаван вахтларындан<br />
Кяндин ян йарашыглы кишиси олан ярин<br />
Сяня хяйанят едирмиш<br />
Кяндин бцтцн cаван гадынларыны<br />
Юзцня рягиб билирмишсян<br />
Щяр дяфя ушаг доьуздурмаьа эедяндя<br />
Доьулан кюрпядя яриндян бир шей ахтарыр<br />
Чох вахт да тапырмышсан<br />
Амма сясини чыхартмаз<br />
Севдийин ярини яля вермязмишсян<br />
Кюрпяляря нифрят етмяйя<br />
Эцнащсыз варлыглардан<br />
Щейиф чыхмаьа<br />
Инсанлары<br />
Доьулан ушаьын севинcини йашамаьа гоймамаьа<br />
О вахтдан башламысан<br />
Амма щеч вахт ялиндя ушаг юлмяйиб<br />
68<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
Ешитдиклярим сяня олан нифрятими азалтмады<br />
Бир дяфя сяня щяр шейи билдийими дедим<br />
Вя сяндян<br />
"нийя, нийя юлдцрмцрдцн о ушаглары!" дейя<br />
сорушдум<br />
Сяндян яълафъасына бир йалан ешидяъяйимя яминдим<br />
Кафтар ганъыг!<br />
Сянся о гядяр гоъалмышдын ки<br />
мяним цзцмя беля бахмаьа щейин олмады<br />
башыны галдырмадан<br />
"Аллащдан горхурдум, бала, Аллащдан!" дедин<br />
Яря эедирди<br />
Ушаг доьурду<br />
Сонра бошанырды<br />
О щяр дяфя бошананда<br />
Гоъа ата-анасы севинирди<br />
О бири гызлары кцсцлц эяляндя<br />
Гоъа гызлырыны дюйцр, яр евиня гайтарырды<br />
Гызлар аьлайырдылар-<br />
Бяс Сянубяря щеч ня демирсян!<br />
Гоъанын цзц бир анлыг ишыгланыр<br />
О сизин кими дейил - дейирди<br />
О Сянубярди!<br />
Бири Сянубярди<br />
Гоъанын беш гызы варды<br />
Дюрдц бир-бириндян эюзялди<br />
Бири Сянубярди<br />
Гоъа юзц беля дейярди<br />
Башгалары ондан соршанда<br />
Дюрд гызыны эюрянляр<br />
Бешинъи дя беля эюзялди - дейя сорушардылар<br />
Гоъа щейран-щеран узаглара бахарды<br />
Йох-дейярди эцлцмсяйяряк<br />
- Бешинъиси Сянубярди<br />
Сянубяр о бириляриня охшамырды<br />
Билмирям о неъяйди<br />
Йа даща эюзялди<br />
Йа бир аз чиркин<br />
Дейя билмярям<br />
Биръя буну билирям ки<br />
Щамы цчцн<br />
О садяъя Сянубярди<br />
Сянубяри щамы севирди<br />
Амма анламырды<br />
Сянубяр китаб охуйурду<br />
Иняк саьырды<br />
Халча тохуйурду<br />
Гарьыдалы сачаьы гурудурду<br />
Гоъа атасы цчцн<br />
Сянубяр гярибя гызды<br />
Аьрыйанда кимсяйя демирди<br />
Кимсянин йанында гаш-габаг тюкмцрдц<br />
Щамыныn гайьысына галыр<br />
Кюмяйиня эялирди<br />
Амма кимсянин досту олмурду<br />
Цч ушаьы варды<br />
Щяряси бир яриндян<br />
Онларла ана кими давранмырды<br />
Тямиз, тох сахлайыр<br />
Дярсляринин гейдиня галыр<br />
Дярдлярини динляйирди<br />
Амма башларыны сыьалламаз<br />
Гуъаьына алмаз<br />
Ширин бир сюз демязди<br />
Сянубяр ъаван юлдц<br />
30 йашында<br />
О юляндя<br />
Мян гябир цстцндя<br />
Ня "гызым" фярйады ешитдим<br />
Ня "баъым"<br />
ня "йазыг эялин"<br />
Цч ушаьы беля<br />
"ана" дейил<br />
"Сянубяр" дейиб аьлайырды…<br />
•<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 69
Щямид Щеришчийля мцсащибя:<br />
Иlk dяfя pоstmоdеrnizmlя bаьlы yаzыlаrыn dяrc оlunmаsыndаn ("Cаhаn" jurnаlыndа) tяqribяn 10 il kечir.<br />
Pоstmоdеrnizmin bu yubilеyini kiminlя qеyd еdяk, оnun шяrяfinя dоlddurduьumuz tаrаш stяkаnlаrы kiminlя tоqquшdurаq<br />
Sоn 5-6 ildя Аzяrbаycаndа юzцnя pоstmоdеrnist dеyяnlяrin sаyы hяdsiz аrtsа dа, yаdыmыzа hаmыdаn яvvяl Hяmid Hеrisчi<br />
dцшdц. Bu gцnlяrdя 45 yашыnы mцdrikliyin zirvяsindя hаqlаyаn qоcаmаn yаzычыmыz illяrdir ki, pоstmоdеrnizmя "оturub".<br />
Mцdrikliyin zirvяsindя…<br />
- Hяmid, Аzяrbаycаn юz pоstmоdеrn nаьыlыnы yаrаdа<br />
bildimi Hяr hаldа 10 il bir igidin юmrцdцr…<br />
- Pоstmоrdеrnistlяrin qаrшыsыndа durаn яn аьыr<br />
mяsяlяlяrdяn biri хаlqыmыzыn яn ахmаq nаьыlы оlаn<br />
"Cыrtdаn"ы tяzяdяn yаzmаq vяzifяsidir. Bu dяfя Div qаlib<br />
gяlmяlidir. Cыrtdаn юz cыrtdаn yеrini tutmаlыdыr. Vя yахud<br />
bашqа cцr: bu sцjеtin hяr iki vаriаntы юz hяllini tаpmаlыdыr.<br />
Hяlя ki, оnun bir vаriаntыnы yаzmышыq - Cыrtdаnа qяlяbя vеrmiшik.<br />
Divlяrя qаrшы dцшmяn mцnаsibяtdяyik. Bu, nаьыldаn<br />
gяlir. Яdяbiyyаt isя, hяr iki tяrяfin lаyiqli qяlяbяsini tяmin<br />
еtmяliydi. Ruslаr, аnqlоsаkslаr, itаlyаnlаr bu cцr trаvеstik<br />
цsullаrlа юz яdяbiyyаtlаrыnыn bцtюvlцyцnц tяmin еtmiш,<br />
Divinkini Divя, Cыrtdаnыnkыnы Cыrtdаnа vеrmiшlяr. Bеlя<br />
trаvеstik оyunlаrы Аzяrbаycаn яdяbiyyаtы hяyаtа kечirmяk<br />
istяmir. Bunun dа bашыndа dеdiyim hяmin "cыrtdаnlаr pаrtiyаsы"<br />
dаyаnыr. О cыrtdаn hяr birmizin kюnlцndя<br />
dоminаntlыq qаzаnыb. Biz юz Divimizя qаrшы tаm яdаlяtsizik.<br />
- Siz "Div" dеdikdя nяyi nяzяrdя tutursunuz:<br />
insаnыn шцurаltыsыndа gizlяnяn titаntыlаrыmы, Nаzim<br />
Hikmяtin dеdiyi "Mаvi gюzlц Dеv"imi Yохsа Rаmшtеynin<br />
"Аnа" klipinin bаш qяhrяmаnы - mяhbяsя аtыlmыш Аtlаntы<br />
- Sizin чох gюzяl gюrmя qаbiliyyяtiniz vаr. Яsgяrlikdя<br />
snаypеr оlmаmsыnыz<br />
- Yох, minаmyоtчu оlmuшаm.<br />
- Оndа, vахsеy. Divlяrin qаnы gеtdi ki! Nаzim<br />
Hikmяtin Mаvi gюzlц Divi sяni gюrцncя, "Sаhil" bаьыnыn<br />
аьаclаrы аrаsыndа gizlяnяcяk. Nя sяn оnun fаrkыndа<br />
оlаcаqsаn, nя Cыrtdаnыn fаrkыndа. Pоlis isя АYB-nin<br />
qаpыsыnы - cыrtdаnlаrы qоruyаcаq!..<br />
- Yахшы, bu Cыrtdаnы Divя dоьru nеcя dеkоnstruksiyа<br />
еtmяk оlаr Ахы цч min ildi, оnun bоyu аrtmыr ki, аrtmыr.<br />
- Dеkоnstruksiyаnыn qаnunlаrы Аzяrbаycаn<br />
яdяbiyyаtыndа hяmiшя mюvcud оlub. Gюtцrяk klаssik<br />
яdяbiyyаtdа qяzяllя mеyхаnа mцnаsibяtlяrini. Sоnuncusu<br />
klаssik divаn mюvzulаrыnыn dеkоnstruksiyаsы dеyil, bяs<br />
nяdir Аncаq bu dеkоnstruksiyаlаrdа yеnя dя cыrtdаnlаrыn<br />
mаrаqlаrы tяmin оlunub.<br />
- Bеlя чыхыr ki, indiki cыrtdаnlаrыn "vаizi" Nаmiq<br />
Qаrачuхurludur<br />
- Hяmin uzun siyаhыdа Nаmiq яn ахыrыncы pillяni<br />
tutur.<br />
- Bяs birinci - Аnа Cыrtdаn kimdir<br />
- Аnа sюzцnя "r" hяrfi яlаvя еt…<br />
- Аnаr Nаьыlbаz<br />
- Юzцdцr ki, vаr! Yох, yох, Sizdя яsl snаypеr<br />
istеdаdы vаr, minаmyоtчu kimi tяyinаtыnыz tаm yаnlышdыr. О<br />
ki, qаldы Аnаr Nаьыlbаzа, yаlnыz оnun simаsыndа bцtцn<br />
аnаrlаrыn nаьыllаr аlяmi ilя, cыrtdаnlаrlа, cыrtdаnшцnаslаrlа<br />
gizli яlаqяlяri цzя чыхdы. Аnаrnаьыlbаzlаrыn hаmыsы, юzlяri dя<br />
bilmяdяn, pоstmоdеrnistdirlяr. Yяni шцursuz pоstmоdеrnistlяr.<br />
Ыndi isя sяnяt аlяminя шцurlu pоstmоdеrnistlяr<br />
gяlir. Оnlаr nаьыlыn, nаьыlbаzlаrыn, trаvеstik оyunlаrыn, bir<br />
sюzlя nаьыlыn sirrini ачыb fаш еdяn insаnlаrdыr.<br />
- Оndа bu gцn qыzышаn яdяbiyyаt dаvаsыnnыn kюkцndя<br />
dя bu dururmuш dа: bцtцn kюhnя nаьыllаrыn yеnidяn yаzыlmаq<br />
qоrхusu…<br />
- Qоrхusu nюyчцn Sеvinci vаr, imkаnы vаr! Milli<br />
яdяbiyyаtыmыzыn qяzяl-mеyхаnа яnяnяsi bu yоldа bizя<br />
yаrdыmчы оlа bilяr. Gюrdцyцmцz kimi, яdяbiyyаtыmыzыn<br />
pоstmоdеrn яnяnяlяri чох qяdimlяrя gеdib чыхыr. Biz yеni<br />
dюvrцn mеyхаnяlяrini yаzыrыq!<br />
Siyаhыnы uzаdаq. Sizя еlя gяlir ki, milli mяdяniyyяt<br />
tаriхimizdя intеrtеkstuаllыьыn аnаlоqu оlmаyыb<br />
Gюtцrяk tяtbiqi incяsяnяtimizdяn qurаmа sяnяtini.<br />
Kюhnяlmiш, yыrtыlыb tюkцlmцш kюhnя pаl-pаltаrlаr yеnidяn<br />
bir-birinя cаlаnаrаq hяyаtа qаytаrыlыr. Tаriх hяrdяn юz<br />
sаrsыntыlаrы ilя юzц bunа шяrаit yаrаdыr. Аzяrbаycаndа<br />
qurаmа sяnяtinin yеnidяn dirчяlmяsi 1990-cы ilin Qаnlы<br />
Yаnvаr hаdisяsi ilя birbаша bаьlыdыr. Hяmin gеcя цrяyi<br />
kяdяrdяn pаrчаlаnаn хаlчачы ustа Хаlidя Hаsilоvа - kюhnя<br />
Bаkыlы qаdыn dцшdцyц vяziyyяtdяn о qяdяr sаrsыlыr ki, чыхыш<br />
yоlunu kюhnя pаl-pаltаrlаrы bir-birinя tikmяkdя tаpыr.<br />
Gюrdцyцmцz kimi, tяtbiqi incяnяtimizdя bu cцr intеrtеkstuаllыq<br />
vаr. Yаzыlы sюz яdяbiyyаtыmыzdа dа еlяcя. Bцtцn<br />
nаьыllаr, sцjеt mоtivlяri cаnыnа яski mоdеllяri hоpdurаrаq<br />
gцnцmцzя gяlib чаtmышdыr. Yяni оnlаr dа bir nюv<br />
qurаmаdыrlаr.<br />
- Аmmа bizdя qurаmа bir аz pis mяnаdа sяslяnir е…<br />
- Bizdя hяmiшя yахшы iшi "pis" sюzц ilя dаmьаlаyыrlаr.<br />
Cыrtdаnlаr bu iшdя mаhirdir. Аncаq Оrхаn Pаmuk kimi<br />
yаzаrlаr юz qurаmачыlыьыnа, yяni intеrtеkstuаllыьыnа хцsusi<br />
fikir vеrmiшlяr. Оnun "Qаr" яsяrindяki intеrtеkstuаl qаtlаrа<br />
fikir vеrяk: Hоmеrin "Ыlliаdа"sы, Kаfkаnыn "Qяsr"i,<br />
Kаmyunun "Tаun"u, Firdоvsinin яfsаnяlяri vя sаis vя<br />
ilахыr. Qяdim Yunаn яdяbiyyаtыndа qurаmаyа "sеntоn"<br />
dеyirdilяr.<br />
70<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
- Siz bununlа dеmяk istяyirsiniz ki, pоstmоdеrnizm<br />
bizim milli yаddашыmыzа yаd dеyil<br />
- Hяttа яzizdяn яzizdir. Чаьdаш Аzяrbаycаn<br />
яdяbiyyаtыndа qяribя bir vяziyyяt yаrаnыb. Яslindя biz<br />
pоstmоdеrnizmi юzцnя pоstmоdеrn dеyяnlяrin яsяrlяrindя<br />
yох, hяmin яsяrlяrin яtrаfыndа yаrаnmыш яcаib яhvаlаtlаrdа,<br />
sяrgцzяшtlяrdя ахtаrmаlыyыq. Gюtцrяk Kаmаl Аbdullаnыnыn<br />
hяr iki яsяrini. Pоstmоdеrn еlеmеntlяr оnun tяbliьаtыndа<br />
dаhа чохdur, nяinki яsяrindя. Bu, bilirsiniz, mяnim yаdыmа<br />
nяyi sаldы Tаrаntinо, Fеllini kimi rеjissоrlаr чох zаmаn bir<br />
sцjеtdяn istifаdя еdirdilяr - оnlаr filmin чяkilmя prоsеsinin<br />
filmin юzцndяn mаrаqlы оlduьunu dцшцnцr vя bu prоsеsi<br />
чяkib аyrыcа filmя чеvirirdilяr. Yяni film iчindя film.<br />
"Yаrыmчыq яlyаzmа" vя "Sеhirbаzlаr dяrяsi" юz яdяbi tяrяfi<br />
ilя dеyil, hяyаti tяrяfi ilя mаrаqlыdыr.<br />
- Sizcя, pоstmоdеrnizmin imkаnlаrы hаrdа dаhа<br />
чохdur - pоеziyаdа, yохsа nяsrdя<br />
- Pоеziyа mоdеrnizmя аid mяsяlяdir. Оnun vяtяni<br />
mоdеrnizmdir. Pоstmоdеrnizm yаlыnz nяsrin яsаs qаyяsi<br />
оlа bilяr. Mоdеrnizm яski mоdеllяrin lяьvinя tяrяfdаrdыr.<br />
Pоstmоdеrnizm isя яski mоdеllяri lяьv еtmir, dяyiшdirir.<br />
Pоstmоdеrnist hеч vахt mцяllif dеyil, hяmiшя hяmmцяllifdir.<br />
Yаlnыz Pоstmоdеrnist tаlе ilя hяmmцяllif оlmаq<br />
hцququ qаzаnыb.<br />
- Bеlя чыхыr ki, mоdеrnistlяr ilkin sцjеtlяri, sizin tяbirinzcя<br />
dеsяk, tаlеyin юzцnц lяьv еtmяk istяyirmiшlяr.<br />
- Hяr hаldа pоstmоdеrnizm tаlеyi lяьv еtmir, оnu<br />
yаlnыz dяyiшir. Оnun яdяbi sцjеtlяrя mцnаsibяti bu fяlsяfiаntоlоji<br />
qаyяdяn qаynаqlаnыr. Bizim хаlqыn яbяdi istяyi dя<br />
bu dеyildimi: tаlеyi lяьv оlunmаsыn, dяyiшsin! Gюrdцnцz,<br />
хаlqы dа pоstmоdеrnist чыхаrtdыq. Аmmа хаlqа qаrшы<br />
snаypеr аtяшi yох, minаmyоt аtяшi lаzыmdыr. Bах, burаdа sizi<br />
minаmyоtчu gюrmяk istяyirяm. Ахы biz hяmiшя хаlqа - cыrtdаnlаr<br />
kцtlяsinя yаltаqlаnmышыq. Аncаq mяn ruhяn, fikrяn<br />
mоdеrnizmi dя hаqlы sаyыrаm. Fяqяt оnun qяlяbяsi yаlnыz<br />
ruhi аlяmdя mцmцkцndцr. Gяlin оnu яdяbiyyаtа gяtirib<br />
uьursuzluьа dцчаr еtmяyяk.<br />
- Bяs hаrdа sахlаyаq bu yеtim mоdеrnizmi Ахundоv<br />
kitаbхаnаsыnыn tоzlu rяflяrindяmi<br />
- Hяr hаldа Divя qаrшы оlаn яnяnяvi<br />
dцшmяnчiliymizi mоdеrnizmя qаrшы yюnяltmяmяliyik.<br />
- Аrtыq оrtаlыqdа mоdеrnizim-pоstmоdеrnizm qаrшыdurmаsыnыn<br />
iшаrtыlаrы dа gюrцnmяkdяdir.<br />
- Pоstmоdеrnist яsяr qаnunlаrа rяьmяn dеyil, zidd<br />
оlаrаq yаrаnыr. Pоstmоdеrnizmdя qаnunlаr yох, tюvsiyyяlяr<br />
vаr. О, dаhа dеmоkrаtikdir. Pоstmоdеrnizmlя Аzяrbаycаn<br />
milli mяclisinin yеrini qаrышыq sаlmаyыn.<br />
- Suаlыm cаvаbsыz qаldы. Ахы bu mоdеrnizmin yеrini<br />
yеnя tаpа bilmяdik. Hаrdа yашаmаlыdыr о Mяnim kirаyя<br />
qаldыьыm еvdяmi<br />
- Яdяbiyyаtdа еviniz vаrdыr, bяsinizdir. Аmеrikаdа<br />
hяr bir yаzычы яsяrini yаzаndа юzцnя bir еv kirаyяlяyir vя<br />
оrаdа юz яsяrini yаzыr. Bir sюzlя, dяrviш kimi qаpаnыr, bаtinя<br />
чяkilir. Qяdim Hindistаndа yоqlаr яtrаflаrыnа dаirя чяkib<br />
dцz оnun оrtаsыndа оtururdulаr. Еlя bilirdilяr ki, оturduqlаrы<br />
yеrя gюydяn bilgilяr юtцrцlяcяk. Bizim шаirlяrin nя<br />
Аmеrikаlыlыr kimi еvlяri vаr, nя dя yоqlаr kimi tохunulmаz<br />
dаirяsi.<br />
- Nеyniyяk dеyirsяn, indi яtrаfыmыzа hind yоqlаrы<br />
kimi dаirя чяkяk, hеч kimi burахmаyаq yаnыmыzа Чаrя yаlnыz<br />
budur<br />
- Яdяbiyyаtdа bunu еtmяk lаzыmdыr. Mоdеrnizmlя<br />
pоstmоdеrnizmin tохunulmаz dаirяlяri bir-birlяrinя hяm<br />
чох yахыn, hяm dя чох uzаqdыr. Pоstmоdеrnizmlя яlаqяdаr<br />
mяni dцшцndцrяn bir bашqа mяsяlя dя vаr.<br />
Pоstmоdеrnizmlя яdяbiyyаtdа filоsоflаrыn dюvrц bаша чаtыr,<br />
filоlоqlаrыn dюvrц bашlаyыr. Bцtцn pоstmоdеrnistlяr ilk<br />
nюvbяdя filоlоqdurlаr. Filоlоqun filоsоfdаn цstцnlцyцnц ilk<br />
dяfя Nitше sцbut еdib. Unutmаyаq ki, о, filоlоq idi. Bцtцn<br />
dцшцncяlяrinin qаynаьы dа filоsоfiyа yох, filоlоgiyа idi.<br />
Frаnsа sеmiоtik mяktяbi sцbut еdir ki, hяr bir millяt юz<br />
dil оyunlаrыnыn qurbаnыdыr. Hяr bir millяt bir dil оyunu<br />
оynаyыr. Yаpоnlаrdа bu, yаpоn dili, bizdя isя аzяrbаycаn<br />
dili аdlаnыr. Hяr bir yеni zаmаn kяsiyindя yаzычыlаr bu<br />
оyunu yеnilяшdirmяklя mяшьuldurlаr.<br />
- Аzяrbаycаndа kimi pоstmоdеrn yаzаr hеsаb<br />
еdirsiniz<br />
- Murаd Kюhnяqаlаnы. Яn юndя gеdяn pоstmоdеrnist<br />
mяhz оdur. Аncаq о, yаzыlы яdяbiyyаtlа dеyil, fоlklоrlа<br />
uьrашыr. Bu dа аz dеyil. Mяncя, Murаd Tяhsil Nаzirliyinin<br />
bцtцn dяrsliklяrini - bоtаnikаdаn tutmuш, cоьrаfiyаyа<br />
qяdяr hаmыsыnы dеkоnstruksiyа еtmяk istяyir.<br />
- Bяs Siz юzцnцz nя qяdяr pоstmоdеrnistsiniz<br />
- Mяn ахmаq dеyilяm ki, tаm pоstmоdеrnist оlum.<br />
Чцnki tаm ахmаq vя tаm pоstmоdеrnist ifаdяlяri sinоnimdir.<br />
- Yяni yаrыmчыq… Bu ifаdя sаnki nяyisя хаtыrlаdыr…<br />
- Gяlin bu suаlыn cаvаbыndа bir dяqiqяlik sцkut еlаn<br />
еlяyяk.<br />
Bir dяqiqя sоnrа… Fikirlяшdim ki, mцsаhibяni burdаcа<br />
yаrыmчыq kяsib, dцnyаdаkы bцtцn bir dяqiqяlik sцkutlаrыn<br />
аcыьыnа, hеч оlmаsа юz sцkutumuzu yаrыmчыq qоymаyаq,<br />
оnu dяqiqяlrin яlindяn аlыb dа яbяdiyyяtя qоvuшdurum.<br />
Qоy bu sцkutun юmrц АYB-nin юmrц qяdяr uzun оlsun!<br />
Bir sюzlя cыrtdаnlаr cыrtdаnlыьыndа, Divlяr Divliyindя qаlsыn…<br />
Hяmsюhbяtim mцdrik insаn kimi яlini чяnяsinя<br />
qоyаrаq, mцdrikliyin zirvяsindя itib-bаtmышdыr…<br />
Чюldя yаьыш yаьыr…<br />
Pяncяrяlяr kюvrяlib…<br />
Sюhbяt: Z.Яzяmяt<br />
"Sяnяt Qяzeti" 15 iyun 2006<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 71
" A l a t o r a n " d a g ю r ц ш l я r<br />
Avqustun 6-da Yenи Galereyada<br />
"<strong>Alatoran</strong>" jurnalыnыn tяqdиmat<br />
mяrasиmи keчиrиldи. Mяrasиmdя Tцrkиyяdяn<br />
vя Gцrcцstandan qonaqlar<br />
ишtиrak edиrdиlяr. 6-cы saydan baшlayaraq<br />
"<strong>Alatoran</strong>" яdяbиyyяt jurnalы "Jurnal<br />
ичиndя Jurnal" layиhяsиnи gerчяklяшdиrmяkdяdиr.<br />
Layиhяnиn иrяlи<br />
sцrцlmяsиndя mяqsяd Azяrbaycan<br />
respublиkasыna yaxыn coьrafиyalardakы<br />
mцstяqиl яdяbиyyat jurnallarыnы qardaшlaшdыrmaqdan<br />
иbarяt olmuшdur.<br />
Tяdbиrя qatыlanlar, цrяk sюzlяrиnи<br />
sюylяyяnlяr dя bu cцrя яlaqяlяrиn son<br />
dяrяcя zяrurи olduьunu dиlя gяtиrdиlяr.<br />
Mцstяqиl яdяbиyyat jurnallarы hяr yerdя<br />
юz varlыqlarыnы чяtиnlиklяn sцrdцrцrlяr,<br />
adяtяn bцtцn qцvvяsиnи yaшamaq<br />
uьrunda mцbarиzяyя hяsr edяn bu jurnallar<br />
vя onlarыn яtrafыndakы mцяllиflяr<br />
yaxыn coьrafи mяkanda yerlяшяn<br />
юlkяlяrdя belя tanыnmaq иmkanыndan<br />
mяhrum olurlar. Murad Kюhnяqala,<br />
Hяmиd Herиsчи, Sяfяr Alышarlы юz<br />
чыxышlarыnda yenи nяsиl яdяbи qцvvяlяrиn<br />
tamamяn yenи яdяbи яlaqяlяr yaratmasыna<br />
bюyцk ehtиyac olduьunu,<br />
яdяbиyyatыn bяшяrи mиssиya daшыdыьыnы<br />
иfadя etdиlяr.<br />
Aчыq Cяmиyyяt Иnstиtutu Yrdыm<br />
Fondunun dяstяklяdиyи "Jurnal<br />
ичиndя Jurnal" layиhяsи 2 mяrhяlяdя hяyata<br />
keчиrиlmяkdяdиr. "<strong>Alatoran</strong>" jurnalыnыn<br />
6 vя 7-cи saylarыn Tцrkиyяdя<br />
yayыnlanan "Kaшkar" vя "Hece", Gцrcцstanda<br />
yayыnlanan "Alternatиve" vя<br />
Иran Иslam Respublиkasыnda yayыnlanan<br />
"Yarpaq" jurnallarы genиш шяkиldя tяq-<br />
72<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
dиm olunub, bu jurnallarыn яtrafыndakы<br />
100-я yaxыn yazarыn иmzasы Azяrbaycan<br />
oxucusuna tanышdыrыlыb. Tяkcя bu nяшrlяr<br />
bиzя yaxыn coьrafиyada necя canlы bиr<br />
яdяbи prosesиn olduьunu sяrgиlяmяkdяdиr.<br />
"<strong>Alatoran</strong>" jurnalыnы 8 vя 9-cu<br />
saylarыnda layиhя davam etdиrиlяcяk. Bu<br />
layиhя cяrчиvяsиndя 8 xarиcи яdяbиyyat<br />
jurnalы Azяrbaycan oxucusuna qazandыrыlmыш<br />
olacaq.<br />
Layиhяnиn davamы olaraq, adы<br />
чяkиlяn jurnallarыn redaktorlarы<br />
vя tяmsиlчиlяrи Bakыya dяvяt olunмушlar.<br />
Tяkcя "Yarpaq" dяrgиsиnиn<br />
nцmayяndяsи mцяyyяn sяbяblяr цzцndяn<br />
щямин tяdbиrdя ишtиrak etmиrdi.<br />
"Hece" jurnalыnы tяmsяlяn baш redaktor<br />
Иbrahиm Чelиk vя jurnalыn naшиrи Necиp<br />
Evlиce, yazычы-fиlosof Turan Koч,<br />
Gцrcцstanыn "Alternatиve" jurnalыnы<br />
tяmsиlяn baш redaktor Шota Иataшvиlи vя<br />
Zvиad Ratиanи tяqdиmat mяrasиmиndя<br />
ишtиrak edиrdиlяr.<br />
4 gцn davam edяn proqram чяrчиvяsиndя<br />
Azad Yazarlar Ocaьы цzvlяrиylя<br />
Tцrkиyя vя Gцrcцstan yazычыlarы<br />
arasыnda ayrы-ayrыlыqda yaradыcыlыq gюrцшlяrи<br />
keчиrиlmиш, gяlяcяkdя bиrlиkdя<br />
чalышmanыn yollarы araшdыrыlmышdыr. Rasиm<br />
Qaracanыn tяklиf etdиyи Qafqaz Pen-<br />
Klubunun yaradыlmasы иdeyasыnы gцrcцstanlы<br />
yazычыlar maraqla qarшыlayыblar.<br />
"Hece" dяrgиsиnиn redaktoru Hцseyn Su<br />
da юz nюvbяsиndя, иldя bиr dяfя Hece-<br />
<strong>Alatoran</strong> ortaq dяrgиsиnи Tцrkиyяdя<br />
yayыnlanmasыnы юz цzяrиnя gюtцrdц.<br />
Bundan baшqa, "Hece"nиn naшиrи Necиp<br />
Evlиce Yazarlar Ocaьы цzvlяrиnиn<br />
kиtablarыnыn (иlkиn olaraq 3 kиtab; Gцnel<br />
Mюvludun, Sevиnc Pervanяnиn vя Qan<br />
Turalыnыn шer kиtablarыnы) "Hece" nяшrиyyatыnda dяrc edяcяyиnя sюz verdи.<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 73
SЮZ BОYАSЫNDА PАYЫZ<br />
<br />
HЕLЕNLИ АХШАM<br />
Yоrьunluьun gюydяlяnи<br />
mиn gюzlя bахыr pяncяrяlяrdяn,<br />
buludlаrыn nяnnиsиndя<br />
uyumа яhvаlыndаdыr gцnяш,<br />
gцndцzlя-gеcя аrаsыndаkы dоdаqlаrы<br />
sоyuq tиyяsиylя аyыrаndа qыlыnc,<br />
yаrpаqlаrыn qаnахmаsы bашlаdы<br />
аy bашы tаmаm оlmаdаn,<br />
zеytunlаrыn gюzlяrиndя<br />
йumrucа yuvа qurdu tоrаn,<br />
kеfcиl шяhяr sяrчяlяrи<br />
budаqlаrdа bоyаt rиyаn,<br />
цfцq kюшkцndя шюlяn vаr,<br />
еnlи bиr tеrrаsdа mаnqаl yаnыr,<br />
kишnяшяn аvtоmоbиllяrиn qаzы<br />
gюydяlяnиn bашыnа<br />
чаlmа-чаlmа dоlаnыr,<br />
sааtlы qцllяlяrdя<br />
vахtыn аьаcdяlяnи<br />
dиmdиklя dиvаr yоnur,<br />
mяn pаyыzа bцkцldцkcя<br />
еhtиrаslаr sоyunur,<br />
чиnаrlаrыn чиyиnlяrи<br />
gюydяlяnиn mиn gюzц юnцndя<br />
цryаn,<br />
bяbяklяr bяdяn yаlаyыr,<br />
bиr kиmsяdяn utаnmаdаn,<br />
hаvаdа ешq qохusu qurtаrmаz,<br />
mаndаtlа qяlbя gиrmяz sеvиш,<br />
sеvdа zиkrиnиn hяzzиndя<br />
qаlа bцrclяrи иrишиr dиш-dиш,<br />
buludlаr bашыndа аsmа qяsrlяr,<br />
kаbuslаr аdаmvаrи оlub,<br />
gеrblи cяngаvяr bаyrаqlаrы sаrы,<br />
Иrtыш sаhиllяrиndяkи bиr kюydяn,<br />
шаmаn rяqsиnиn rиtmlяrиnи<br />
yоrьunluьа pаy gяtиrиr<br />
yаddашыmыn dиkuчаrы,<br />
yаrpаqlаr, hяr yаndа yаrpаqlаr<br />
yоllаrы kцlяyя bulаyыr fыrfыrа,<br />
mяn dяnиzиn gюzlяrиndя<br />
mаvи kцmbяz иstяyиrяm,<br />
mиnаrяsи qоша durа,<br />
yаrpаqlаr, qаnlы yаrpаqlаr,<br />
шаmаn rяqsиnиn rиtmиylя<br />
yоl аzыb аzаn sяsиndя,<br />
юrцlяn dоdаqlаr qum dаdыr,<br />
Аvrоpаnыn bцrclяrиnя<br />
qаrmаьыnы аtаn шяhяr<br />
yаrpаqtюkяn durumdаdыr.<br />
YАLNЫZ GЯZИШMЯDЯ -<br />
KЕNQURU HЯVЯSLИ АNLАR<br />
Gцnяшdя dоymаsа sяhrа bоzаrmаz,<br />
Ышыьыn ичиndя tаp qаrаnlыьы<br />
dяvя gюvшяyиndя яzиlиr sцkut,<br />
kцlяyиn sяsиndя sюz dиlиmlяnиr.<br />
74<br />
Elxan Zal<br />
Саkиt qаfаlаrdа hяzиn mцzиk vаr,<br />
rаhаtsыz sааtlаr hаy-kцyя pяrчиm,<br />
иш-gцc оlmаyаndа vахtыn lешиnи<br />
аrmudu stяkаnlа sюkцr yаlquzаq.<br />
Gюyя buynuz аtаn еvlяr еvkаlиpt,<br />
kеnquru hяvяslи аnlаr hоppаnыr,<br />
иzdиhаm tаkt tutur dаlьа rиtmиnя<br />
kцtlя dаnышаndа sюz dя quruшdu.<br />
Uчаqlаr dаlыncа yеl qоvur sяmа,<br />
yаlыnы оynаdыr аvtоmоbиllяr,<br />
gяzиnmя hяvяsи аt иyиndяdиr<br />
mаdyаn mаcяrаlаr kяmяnd иstяyиr.<br />
Ишlяr пlеybеyvаrи, bиnаlаr kцbаr,<br />
юmцr tеаtrоsu bцrkцlц bохcа,<br />
hяzrяtи bиznеsиn sаksаullаrы<br />
bцtцn gиrишlяrи gюlgяlяyиblяr.<br />
Dяblяr sяrgиlяnиb fоntаn bаьыndа,<br />
аь mаyа qыzlаrыn gюbяyи цryаn,<br />
sеvdаlы duyьulаr yаtыrыmында,<br />
bахышlаr хяrclяyиr krеdиt kаrtыnы.<br />
Yоsmа dаlьаlаrыn чаlыsы чыlьыn,<br />
qаyьыlаr qumundа аьnаyыr шяhяr,<br />
Ыzdиhаm tаkt tutur dаlьа rиtmиnя,<br />
kцlяyиn sяsиndя sюz dиlиmlяnиr.<br />
<br />
ИZMИR ШИVЯSИNDЯ SЫЬАL<br />
Gцlцш sяsи иz sаlаndа Bоsfоrа<br />
аdаm bиr аz чаьаlаnmаq иstяyиr.<br />
Sаrmашыqlы gюrцшlяrиn gцldаnы<br />
dоdаьыndа qоша yаrpаq иstяyиr.<br />
Аc оlsаq dа nя hаcяt vаr nаhаrа<br />
sеvdаmыzыn gюy dumаnы lоkаntы,<br />
аdаlаrыn хяlvяtи оrmаnыndа<br />
tяklиk dя qurtаrdы, sюz dя tыхаndы.<br />
Rаkыdаn dа, vоdkаdаn dа tцnd оlur,<br />
цrkяk юpцшlяrиn dаdlы pиvяsи.<br />
Mяnиm qulаьыmа хош gяlиr yаmаn,<br />
qаdыn sыьаlыnыn иzmиr шиvяsи.<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
Bяyаz gяmи quш uчurdu Bоьазичиndяn<br />
юzlяyишиn dаlьаlаrы Vаrnаyа vаrdы.<br />
Sеvdаmыzыn qаьаyыlы pычыltыlаrы,<br />
аdаlаrыn sцkutunu qыdыqlаyыrdы.<br />
Хош gцnlяrиn gцlцшlяrи gюy rяngиndяdи<br />
kоrsан ruhu sеvdаylа dа аlыnmаz sаtыn.<br />
Dаlьа хоru zиkrиmиzи оvsunlаyаndа<br />
mюvlаnяnи хаtыrlаyыr dяspиnя хаtыn.<br />
Sеvишlяrиn kаyutundа Аy yеmиш dаdыr,<br />
цrkяk hеlеn sыьаlыnыn bиzаnslыьы dul.<br />
Yцzиllяrиn аrхиvlяшяn qаrаnlыьыndа<br />
sеvgиlяrи kюrpцlяdиr qоcа Иstаnbul.<br />
<br />
MUTLULUQ АT BЕLИNDЯ<br />
Юpцшlяrиn шяrbяtи<br />
gцllяr цstя dаn suyu.<br />
Шяrqи яsrиklиyиndя<br />
qucаqlаrdа dаns uyur.<br />
Gеtmяyя bиr оdа yох<br />
qоllаrыmыz sаrmашыq.<br />
Sыьаllаr цksцk-цksцk<br />
юpцшlяr qашыq-qашыq.<br />
Mutluluq аt bеlиndя<br />
tяtиkdя durub yаrаq.<br />
Sеvишиn sоnu оlmаz<br />
gяl bеlяcя qurtаrаq.<br />
<br />
ШЯHЯRЯ YАХЫN<br />
Hяlя цч-dюrd sааtlыq krеdиt<br />
qаlыb sяhяrdяn<br />
mutluluq sаndыьыndаn ахчаlаr<br />
tюkцr yаьыш.<br />
Ыlаhя Иnаnnыаnыn mяmяlяrи tяk<br />
шuх tяpяlяrdяn<br />
gюrцnmяz gюzlяr bахыr,<br />
mяnя оnlаrdаn dаnыш.<br />
Gюrцnmяzlяr gюrцnmяz,<br />
ешqlяr qumаr охшаrы<br />
яllяrиnи vеr mяnя rulеtkаnы hяrlяyяk.<br />
Ычиmdя yоl yеllяyиr аrqаmаk иlхыlаrы<br />
fыrlа, fыrlа kяmяndи, bиrиnи yяhяrlяyяk.<br />
Ulduz tюkцr gюy цzц, dаlьаlаr<br />
dюllяnmяdя<br />
qаьаyы dиmdиklяrи yыьыr bаlыq pulunu.<br />
Bиz dцnyа zяngиnиyиk yаpаcаьыq yеnя dя<br />
bоzqыr vя dяnиzlяrиn оrtаq Ыstаnbulunu.<br />
•
ЩЕКАЙЯ<br />
Щязи Щясянли<br />
ЕШШЯКЛЯР<br />
АРПА ЙЕЙИР<br />
Эцняш Айбатан даьынын архасындан тязяъя<br />
бойланырды. Нахырлар юрцшя чыхыр, сцрцляр архаъда эюйшяк<br />
вурур, кюпякляр йалланыр, пишикляр сыьалланыр, ешшякляр<br />
чулланыр, атлар налланыр, арылар эцллярдян шящд-ширя чякиб<br />
балланыр, адамлар да ешшяк арылары кими гайнашыр, щяря бир<br />
тяряфя йолланырды.<br />
Кяндин 8-10 йашында оьлан ушаглары да юз ишляриндя<br />
иди. Щяряси бир ешшяйин белиндя, кимиси булагдан су эятирир,<br />
кимиси мешядян одун, кимиси дя бичянякдян от шяляси.<br />
…Узун гыш эеъясиндя Ешмяддинля Ешнийар ширин-ширин<br />
яр-арвад сющбяти елийяндя евин бюйцк оьлу Ешгымыш да<br />
ямялли-башлыъа гулагларыны шякляйиб ешитмишди ки, бяс атасы<br />
дейир:<br />
- Ай арвад, бизим бу эядя ешшяк бойда олуб,<br />
юйляндирмяк лазымдыр. Бир онун аьзыны ара, эюр бяйяниб<br />
елядийи вармы Пайыз бу ешшяйи евляндиряк.<br />
,,, Бу сющбятин цстцндян фясилляр ютцрдц. Амма анасы<br />
Ешгымышын цряйини юйрянмяйи йадындан чыхармышды. Ешгымыш<br />
да эюрмцшдц ки, анасындан бир щярякят йохдур, юзц<br />
мясяляни ачмаг гярарына эялмишди:<br />
- Няня ,йадындадымы, гышда дядямля бир сющбят<br />
елямишдиниз<br />
- Ня билим, юйцм-ешийим, дядянля узун гыш<br />
эежяляриндя о гядяр сющбят елямишик ки. Щансыны дейирсян<br />
- Ону дейирям ай няня, ешшяк мясялясини..<br />
- Щя, даьым-араным, онуму дейирсян Бир эежя<br />
дядянля башымыз сющбятя о гядяр гарышды ки, аз галмышды<br />
ешшяйи ъанавар йесин…<br />
- Йох, о дюйцл.<br />
- Бяс щансыны дейирсян, диряйим-дайаьым Щя демишди<br />
ки, бу йай гураг кечяжяк. Эяряк ешшяйи щяр эцн чимиздиряк<br />
ки, чохлу йаьыш йаьсын. Йохса чюлляр, коллар од тутуб йанар.<br />
- Йох, о да дюйцл. Ямбя онун да йандырыб-йахмаьы<br />
вар.<br />
- Щя, кяндим-кясяйим. Дядян дейирди ки, Эцн кяндин<br />
ортасында кечял башлары йандырыб - йаханда бизим ешшяк биръя<br />
дяфя ангырыб саат бир тамам олдуьуну хябяр верир.<br />
- Ещ, ай няня, ня саат, ня ангырты Дядям демишди ки,<br />
пайызда … ешшяк…<br />
- Бый, тапдым, малым-мцлкцм. Дядян дейирди ки,<br />
пайыз ешшяйимиз далава эяляжяк. Годухларымыз чохалажаг,<br />
малымыз-мцлкцмцз артажаг…<br />
- Йох… йох…йох…<br />
… Эцняш Эюнцгалын кяндинин дцз ортасына<br />
санъылмышды. Ешмяддин дя хаталы кими дцз Эцняш санъылан<br />
нюгтядя дцмдцз дайанмышды. Еля билярдин ки, ханчал удуб.<br />
Бирдян гядди яйилди. Яйилиб хром чякмяляринин боьазына<br />
санъдыьы гамчыны щавада йеллядя-йеллядя, ити аддымларла<br />
евлярин цст йанындакы тяпяйя чыхды. Ешнийары сясляди:<br />
- Ай ешшяйин гызы, щеей! Дан атды, эцн батды, Ешгымыш<br />
щарда йатды Ешшяйи чулла, бура йолла…<br />
Эюнцгалын кяндиндя ешшяклярин сайы адамларын<br />
сайындан чох иди, гоншу ъамааты да Эюнцгалын кяндини<br />
"ешшякли кянд" адландырырды.<br />
Эюнцгалынлылар ешшяк сюзцнц щяр кялмябашы<br />
ишлядирляр. Эцнц-эцзяраны ешшяк белиндя кечян кянд ящлинин<br />
мяълисдя, мярякядя сюзц-сющбяти дя ешшякля баьлы олур.<br />
Ики Эюнцгалынлы щал-ящвал тутанда дейир:<br />
- Гаш-габаьын йерля эедир.Ешшяйинми юлцф<br />
О бири дя гайыдыр ки:<br />
- Дцнян эежя ешшяк кими ишдямишям… Йорулмушам<br />
дана…<br />
- Еля мян дя йорьунам сян юл! Дейирям эцнцмцз<br />
ешшяк эцнцдц.<br />
Еля ки, цчцнъцсц эялир, сющбят дя узаныр:<br />
- Айя, сиз тойа эетмялисиниз ки…Биз ешшяк йериня дя<br />
ишляйирик, ат йериня дя… Еля она эюря адам йериня гойан<br />
йохдур бизи.<br />
Булаг башындакы эюнцгалынлы арвадларын сющбятиндян:<br />
- Ушаг йаман сарылыг тутмушду.Биръя байда ешшяк<br />
сцдц ичиртдим. Бцтцн аьры-ажысы ъанындан чыхды эетди;<br />
- Филан яр-арвад щеч йола эетмирляр. Щяр эцн евдя<br />
гырьына чыхырлар. Дейирляр йазыьын яриня ешшяк башы йедирдифляр;<br />
- Дейирляр, Ешназын боз ешшякдя эязян эядяси еля<br />
йыхылыф ки, ямэяйи йеря дяйиф.<br />
Евдя ата оьлуну сясляйир. Сюзцнц вежя алмайан<br />
доьмаъа оьлуна ата беля дейир:<br />
- Ешшяйин белиндян эялян щеч ганыф гандырмер…<br />
Оьлундан сющбят ачан щямкяндлиси санки о биринин<br />
дярдини тязяляйир. О да юз оьлунун нагислийиндян сющбят<br />
ачыр:<br />
- О эцн оьлумун цстцня бир балажа щирсляндим.<br />
Ешшякоьлу гайыдыф маа ня деся йахшыды<br />
- Ня деди<br />
Йер-йердян башгалары да диллянир:<br />
- Ня деди<br />
- Ня деди<br />
- Ня деди<br />
- Яши, ня дейяжящ, дейилясидими дейим<br />
- Бир де эюряк дана…<br />
- Щя, ноолду<br />
Башына ъям оланларын мараьынын цстцн эялдийини<br />
эюрян нагис оьулун атасы байагдан дейяъяйи сюзцн<br />
адиляшдийини дцшцнцб, диниб-данышмыр.<br />
Гылыьына эирмяк цчцн чалышанлар лап ялдян-дилдян<br />
дцшцрляр. Белядя онларын да "ешшяк аьзы" ачылыр:<br />
- Айя, ешшяк кими гулахларыны ня саллайыфсан,<br />
ешитмирсян<br />
- Айа, ешшяк кими эюзлярини нийя дюйцрсян Бу гядяр<br />
адамы эюрмцрсян Бир ъаваб вер дана.<br />
Бири дя цзцнц о йана тутуб дейир:<br />
- Ешшяк оьлу ешшяк, лап ешшяклийиня салыф…<br />
- Айа, ешшяк юлцсцнц ортайа атдын…Цряйимизи цзмя,<br />
де эюряк оьлун годух саа ня деди <br />
- Вай дядя эял, няня эял. Айа, бу гядяр адам сянин<br />
цчцн ешшяк- заддымы<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 75
- Бизим бу ешшяйя ъанымыз йаныр. Эюрясян оьлу буна<br />
ня дейиф. Бу да хам ешшяк кими еля бил нохталаныб.<br />
Hя дана, бир диллянмир ки, эюряк буна ня дейиф, биз<br />
дя эедиф о ешшяйин башына аьыл гойах.<br />
- Хызыр щаггы, бу еляжя Хаъъа халамын хашал ешшяйи<br />
кими йахшы - йаман ганан дюйцл.<br />
- Ешшяк бойун йеря эирсин.<br />
- Йахшылыьа йаманлыг, боз ешшяйя саманлыг.<br />
- Айа, эедин, калафадан бир-ики ешшяк гангалы йыьыф<br />
эятирин, аьыз-бурнуну гангалла далайын. Бялкя дили ачылды.<br />
Бялкя ангыра билди Бу щеч ангырмаьы да башармер<br />
Байагдан бяри лал олмушун дили ачылыр :<br />
- Нийя башармерам айа ! Бя нийя оьлум маа еля<br />
дейирди<br />
- Nя дейирди<br />
- Щееч.<br />
Топлашанларын сайы эетдикъя артды.Тязя эялянляр даща<br />
бюйцк марагла сющбятя гошулдулар.<br />
- Айа, бурада нолуфду Ешшяйинизми юлцфдц<br />
- Айа, олмуйа кабаб ийиня эялиф, даьланан ешшяк<br />
эюрцфсцнцз<br />
Кянддя щамы бир-бириня дяймишди.Яслиндя бура<br />
ахышанларын аьзында еля бил ешшяк сюзц битмишди.<br />
- Сян юл, ешшяк бойда адамы бир гяпиклик елядиляр.<br />
- Ай-щай, ня ганерсан О эцн базарда боз годуьу бир<br />
ятяк пула сатдылар.<br />
Годух демишкян, бахыб эюрдцляр ки, ушаглар да<br />
бурададыр, нларын шулуглуг салдыьыны эюрцб тяпиндиляр:<br />
- Айа, годухлар , ешшяк балалары кими хонъухламайын<br />
. Хаварыныз йохдуму, годух ойнайанда гар йаьар…<br />
- Ешшяй ушаьына сюз дя тясир елямир.<br />
Бир дястя ушаг да аралыда янзяли, ешшякбели ойнайырды.<br />
… Башыпапаглыларын щамысы евляриндян ялимйандыда<br />
чыхыб эялмиш вя бурада илишмишдиляр. Щяр евдя арвадлар да<br />
бир-бириндян хябярсиз ейни ъцр эилейлянирдиляр.<br />
- Бый, башыма хейир… Ики ешшяйин арпасыны бюля билмир,<br />
харавасына да вахтында эялмир. Чяр дяймиш ешшяк дя чюлдя<br />
галды.<br />
Чюлдя галан ешшяклярин байрамы иди. Колхозун тахыл<br />
зямисини хырман йериня дюндярмишдиляр.<br />
…Бахыб эюрдцляр ки, кяндарасы йолда тозанаг гопду.<br />
Бир атлы чапараг еля эялир ки, атын налы да гыьылъым сачыр. Бу<br />
кянддя ат минян биръя няфяр варды, о да колхоз сядри иди. Ат<br />
дейяндя, готур бир йавысы варды колхоз сядринин. Колхоз<br />
сядри йетирща-йетирдя ешшяк йийяляри сарфаларыны уддулар.Сядр<br />
онлара ешшяйин абрыны верди.Ялиня кечяни ешшяк кими чырпды.<br />
Зямини хырмана дюндяриб ращатланан ешшякляр кими, йийяляри<br />
дя ращатландылар.<br />
Сядр дя тювшцйя-тювшцйя алнынын тярини силди. Сонра<br />
да арыг Йавынын йящяриня дирсякляниб маддым-маддым<br />
ешшяк йийяляринин цзцня бахды.Белядя ешшяк йийяляри<br />
цряклянди.<br />
-Ай сядр, бизим ня эцнащымыз вар Ешшяйя эцжцн<br />
чатмер, паланы дюйяшляйирсян…<br />
Арайа йеня сцкут чюкдц…Ону "старшы гаровул"ун<br />
айаг сясляри позду:<br />
- Сядр, ешшяклярин щамысыны долдурмушам тювляйя,<br />
гой ажындан юлсцнляр…<br />
Бу сюзляри ешидян сядр юзцнц Йавынын белиндя йох,<br />
санки ъин атынын белиндя щисс етди. Еля бiл кцмясиня од дцшдц.<br />
"Старшы гаровул"ун хябяри йох иди ки, сядр хейли вахтдыр<br />
тювлядян анбар кими истифадя едир.<br />
…Сядр Йавынын белиндян ениб, ъялд тювлянин гапысына<br />
йахынлашды.Гапыны ачыб ичяри эиряндя ня эюрся йахшыдыр<br />
Ешшяклярин щярясинин башында бир торба. Демя,<br />
ешшякляр колхозун бир иллик арпа ещтийаты йыьылмыш кисяляри<br />
дешиб, арпаны сон дянясиня кими йемишляр.<br />
Иши беля эюрян сядр "старшы гаровул"а беля деди:<br />
-Алтыmдакы гатырла сянин фяргин йохдур…<br />
Сонра да Йавыны гамчылайыб эюздян итди. "Старшы<br />
гаровул" да сивишиб арадан чыхды.Йийяляри ешшяклярля цз-цзя<br />
эяляндя хорла эцлцшдцляр.Эцлцш хоруна бянд имиш кими,<br />
ешшякляр дя хорла ангырдылар.Эюнцгалынлылар данышырлар ки, щеч<br />
бинейи гядимдян беля ангырты ешитмяйиблярмиш.<br />
Щяря юз ешшяйини минди вя цз гойду евиня.<br />
…Кяндин йол айрыъына чатанда дайандылар. Бцтцн бу<br />
олайларын тюрямясиня сябябкар олан gюнцгалынлынын бу дяфя<br />
башга ъцр гылыьына эирдиляр:<br />
- Сян олмасайдын ешшякляр арпа йемязди.Бир де эюряк<br />
оьлун сян щирсляняндя ня демишди<br />
Нагис оьулун атасы юзцня бир эюркям верди, бир<br />
эюркям верди ки, еля бил гырх ешшяйи варды.<br />
- Оьлумун цстцня щирсляняндя маа демишди ки,…<br />
- Щя, ня демишди<br />
- Ня демишди <br />
- Ня демишди <br />
- Демишди ки, ешшяк кими ангырма!!<br />
- Айа, оьлун гялят еляйир! Сян щяр эцн ангыр, бялкя<br />
ешшякляр йеня арпа йедиляр…<br />
…Щамынын ешшяйи эялмишди, бир няфярдян башга. О<br />
да чыхмышды Айбатан даьынын зирвясиня. Орадан кянди<br />
щарайлайырды. Сяси Айбатан даьындан уъалыб, Гурдбасан<br />
гайасынын синясиня дяйиб гайыданда бцтцн кянд ешидирди :<br />
- Айа, бизим ешшяйи эюрдцнцзмц, щууй!<br />
…Сящяр тездян ися …Ешгулу дамын цстцня чыхыб<br />
чяпяр гоншулары Ешмалыны сясляйирди :<br />
- Айя, мешядян одун эятирмяк цчцн дцнян дядям<br />
дядяня ешшяк демишди…<br />
Адам да истямишди…Ноолду<br />
- Дядям деди ки, биздян ешшяк олду, адам<br />
олмайажах…<br />
76<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
E-YAZЫ<br />
Hяbib Mцntяzir<br />
Almaniya<br />
Konturum qurtarmamыш bir sms yarя yazыm,<br />
Yetir юzцnц chata, dяrdimя et чarя yazыm.<br />
Hяyяcandan messengerin шifrяsin unutmuшam,<br />
Gяlmяmiшdяn mяni sяn etmisяn avarя, yazыm.<br />
Girib messengere dilxor vяziyyяtdя yenя mяn,<br />
Yetirim hicrimi vяslя, gцlц rцxsarя yazыm.<br />
Barmaqlarыm klavyяdя sanki piano чalыr,<br />
Sюzlяrim rяqs elяyir, heч bilmirяm harя yazыm.<br />
Dяli шeytan deyir ki, Webcamыn istя gюzяlin,<br />
O gюzяl gцl цzцnцn mяdhinя ibarя yazыm.<br />
Hяbibя sevdiyini etiraf etsяn dяxi sяn,<br />
Mяn gяrяk sevdiyimi status, шцarя yazыm!<br />
SЯN GET, SONRA GЯL<br />
Sяn get McDonaldsda<br />
BigMac boьmalan<br />
sonra gяl mяnя<br />
antisemitizmdяn<br />
lovьalan<br />
Sяn get Coca-Cola<br />
zяhяrlяn<br />
sonra gяl Amerikaya<br />
qяhяrlяn<br />
adы dindar<br />
юzц mundar<br />
Sяn get xaricdя<br />
ermяni gяdasы ilя<br />
bacы-qardaш olub<br />
шellяn<br />
sonra gяl<br />
Xocalы soyqыrыmыnda<br />
ermяnistan sяfirliyi<br />
юnцndя mitinq edib<br />
veyillяn<br />
adы vяtяnpяrvяr<br />
юzц gюdяnpяrvяr<br />
Sяn get tяlяbяdяn<br />
rцшvяt qыrp<br />
sonra rцшvяt almamaq<br />
barяdя<br />
mцhazirя oxuyub<br />
цzцnя чыrp<br />
adы Professor<br />
юzц rцшvяtxor<br />
Sяn get vяtяn uьrunda<br />
юlmяkdяn danыш<br />
sonra gяl dцшmяnlя<br />
sцlh etmяyя<br />
чalыш<br />
adы яsgяr<br />
юzц peysяr<br />
Sяn get Hipokrata<br />
and iч<br />
sonra bяdbяxt xalqыn<br />
boьazыnы, cibini<br />
biч<br />
adы cяrrah<br />
юzц cяllad<br />
Sяn get namusdan,<br />
qeyrяtdяn dяm vur<br />
sonra gяl Dubaya<br />
gюndяrmяyя<br />
zяnani-ordu qur<br />
adы Qяmlo<br />
юzц Papakarlo<br />
Sяn get<br />
bayramdan-bayrama<br />
qaчqыn qeydinя qal<br />
sonra gяl<br />
Qыrmыzы Xaчыn<br />
qaчqыn yardыmыndan<br />
cibinя sal<br />
Sяn get...<br />
gюrmяmiш oьlu gюrmяmiш!<br />
Siyasяtя keчmяmiш...<br />
Heч gяlmя!<br />
ў<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 77
G ц rcц stа ndа "Yа z ычыl а r Bи rlи y и " dе m я k о l а r kи , kаьыz ц z я r и ndя mю vcuddur<br />
ZVИАD RАTИАNИ:<br />
"BИZ ЯDЯBИYYАTЫ QАDЫN<br />
VЯ KИШИ ЯDЯBИYАTЫNА<br />
BЮLMЦRЦK"<br />
Август айында<br />
"Аzаd Yаzаrlаr<br />
Ocаьы"<br />
"Аlаtоrаn"<br />
jurnаlыnыn 7-cи<br />
sаyыnы, "Jurnаl<br />
ичиndя jurnаl"<br />
lайиhяsиnи tяqdиm<br />
еtmяk, еynи<br />
zаmаndа yаzаrlаr<br />
аrаsыndа яlаqяlяr<br />
yаrаtmаq<br />
mяqsяdи иlя gцrcц<br />
vя tцrk<br />
yаzаrlаrыnы Bаkыyа<br />
dяvяt еtdи.<br />
4 gцn яrzиndя<br />
qоnшu юlkяlяrиn<br />
yаzаrlаrы шяhяrdя<br />
bиr sыrа<br />
gюrцшlяr<br />
kечиrяrяk<br />
Azяrbайcаn<br />
яdяbиyyаtыnыn<br />
gяnc sиmаlаrы иlя<br />
tаnыш оldulаr.<br />
Хаtыrlаdаq kи, Gцrcцstаndаn qоnаq gяlmиш yаzаrlаr hяlя kечяn иl<br />
Bаkыyа sяfяr еtmишdиlяr. "Аltеrnаtиvа" jurnаlыnыn bаш rеdаktоru,<br />
yаzаr, tяnqиdчи Шоtа Иаtашvиlи vя шаиr Zvиаd Rаtиаnиnиn шеиrlяrи dиlиmиzя tяrcцmя<br />
еdиlmиш vя чаp оlunmuшdu. Hяmиn gюrцшdяn bиr иl kечиr vя gцrcц yаzаrlаrыnы<br />
аzяrbаycаn яdяbиyyаtы vя оnun чаьdаш nцmаyяndяlяr hаqdа fиkиrlяrиnи<br />
bиlmяk, еynи zаmаndа Gцrcцstаndаkы яdяbиyyаt fаktоru hаqdа bяzи<br />
mяlumаtlаr аlmаq иstяdиk. Bunа gюrя dя, оnlаrlа sюhbяt еtmяk vя bu sюhbяtи<br />
охuculаrа dа чаtdыrmаq mаrаqlы gюrцndц.<br />
Mцsаhиbиmиz иndиyя qяdяr 8 шеиrlяr kиtаbыnыn mцяllиfи, шаиr Zvиаd Rаtиаnиdиr.<br />
- Zvиаd, яn чох bиlmяk иstdяdиyиmиz шеy budur: Gцrcцstаndа "Yаzычыlаr Bиrlиyи"<br />
vаrmы, vя яgяr vаrsа, nеcя fяаlиyyяt gюstяrиr<br />
- Gцrcцstаndаkы "Yаzычыlаr Bиrlиyи" dеmяk оlаr kи, sаdяcя kаьыz цzяrиndя<br />
mюvcud оlаn bиr qurumdur. Оrаdа bиr nечя gцlmяlи, kюhnя, яyаlяt tяfяkkцrlц<br />
аdаm tоplашыb kи, оnlаr dа яdяbиyyаtа dяхlи оlаn hечbиr ишlя mяшьul оlmur.<br />
Bunun яvяzиnя hяmиn bиrlиyиn аltеrnаtиvи оlаn, оnlаrыn еdя bиlmяdиklяrиnи еdяn,<br />
gяnc, mцаsиr bахышlы yаzаrlаrdаn иbаrяt оlаn яdяbи qurumlаr vаr. "Yаzаrлаr<br />
Bиrlиyи"nиn цzvlяrиnи иsя bиz чохdаn kаrиkаturа qяhrяmаnlаrыnа чеvиrmишиk.<br />
- Dеmяlи bиrlиyиn цzvlяrи yашlы nяsиl яdяbи qцvvяlяrdиr<br />
- Yох. Bиlиrsиnиz, bиzdя nяsиllяr аrаsыndа оlаn mцnаsиbяtlяr bиr qяdяr<br />
fяrqlиdиr. Mяsяlяn, "Yаzычыlаr Bиrlиyиn"nиn цzvlяrи о qяdяr dя yашlы аdаmlаr<br />
dеyиl. Аmmа, яdяbи bахышlаr mяsяlяsиndя kиfаyяt qяdяr kюhnяdиrlяr. Yеnиlиkчи<br />
cаvаnlаrа dа mцnаsиbяtlяrи yахшы dеyиl. Yашlы nяslиn nцmаyяndяlяrи иsя яksиnя,<br />
bиzиmlя dаhа чох hяmfиkиrdиrlяr.<br />
Оnlаr оrtа nяslиn nцmаyяndяlяrиndяn dаhа чох bиzиmlя цnsиyyяtdя оlurlаr.<br />
Yяqиn kи, bu оnlаrыn cаvаnlашmаq аrzusundаn иrяlи gяlиr.<br />
- Zvиаd, Аzяrbаycаndа еpаtаj характерли ясярляр аqrеssиvlиklя qаrшыlаnыr. Sиzdя<br />
беля мцяллифляр вармы вя онларын неcядир, ачыг-сачыглыьы нормал гаршыланырмы<br />
- Яlbяttя, vаr. Mцnаsиbяtlяr иsя yеnя fяrqlиdиr. Bиzdя еpаtаj яdяbиyyаt<br />
yаrаdаnlаrа mцnаsиbяt gяlиb bu sяvиyyяyя чаtmыr. Yяnи mцnаsиbяtи bеlя хаrаk-<br />
78<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
tеrиzя еtmяk оlаr: "Nя yаzыr, qоy yаzsыn"<br />
- Bяs qаdыn яdяbиyyаtы Оnlаr yеnиlиkчиlиyя,<br />
cяsаrяtlи аddыmlаrа mеyиllиdиrlяrmи<br />
- Bиz яdяbиyyаtы qаdыn vя kиши яdяbиyyаtlаrыnа<br />
bюlmцrцk. Yяnи nяsя yаzаndа yаzаrыn qаdыn vя yа<br />
kиши оlmаsы mяncя чох шеyи dяyишmиr. Hаzыrdа bиzdя<br />
10 nяfяrя yахыn qаdаn yаzаrыn аdыnы чяkmяk оlаr kи,<br />
юz mяtnlяrи иlя nя cяsаrяtdя, nя dя yеnиlиkчиlиkdя<br />
kишиlяrdяn gеrи qаlmыrlаr.<br />
- Gцrcцstаndа yаzаr юz mяtnlяrи иlя yашаmыnы<br />
tяmиn еdя bиlиrmи<br />
- Шяхsяn mяnя шеиrlяrиm цчцn pиs qоnоrаr vеrmиrlяr.<br />
Яvvяllяr, gяnc vахtlаrыmdа nяшrиyyаtlаrdаn<br />
bиrиndя rеdаktоr ишlяyиrdиm, vя qаzаncdаn dа<br />
шиkаyяtиm yох иdи. Ыndи иsя mяn mоbиl яlаqяlяr kоmpаnиyаsыndа<br />
mоntаjчы mцhяndиs kиmи чаlышыrаm.<br />
Yахшы qаzаnыrаm, аmmа burаdа qаzаncа gюrя<br />
ишlяmиrяm. Vахtыmыn чохunu иnsаn оlmаyаn yеrlяrdя<br />
kечиrиrяm. Yа dа яtrаfыmdа оlаnlаr еlя аdаmlаr<br />
оlur kи, яdяbиyyаtа hеч bиr dяхlи оlmur. Yаzаr<br />
dоstlаrыmыn bunа gюrя mяnя yаzыьы gяlиr. Mяn иsя<br />
tаmаm яksиnи dцшцnцrяm. Hяr zаmаn аrzulаmышdыm<br />
kи, yаzmаqdаn яlаvя dя bиr pешя sаhиbи оlum. Аrtыq<br />
yеddи иldиr kи, bu ишlя mяшьulаm. Ыndи bеlя qяnаяtя<br />
gяlmишяm kи, mяn yахшы яlяqяlяndиrиcи оlduьum<br />
qяdяr yахшы yаzаr dеyиlяm. Bиlиrsиnиz, mяnиm ишиmdя<br />
hяr шеy чох mцrяkkяbdиr. Bu ишdя hяttа яn аz<br />
pешяkаr оlаn, vя чох аz bиlяn аdаm dа оlduqcа чох<br />
bиlиr. Yяnи bu иши bиlmяmяsи mцmkцn dеyиl. Bu ишdя<br />
"sыfыr" dеyиlяn sяvиyя yохdur. Аmmа яdяbиyyаtdа<br />
bеlя dеyиl. Яdяbиyyаt sаhяsиndя оlаn еlя аdаmlаr<br />
vаr kи, bu bаrяdя hеч nя bиlmиr аmmа иrяlи gеdя<br />
bиlиr.<br />
Bunа gюrя dя mяn vахtыmыn чохunu яdяbиyаtа<br />
dяхlи оlmаyаn, аmmа яlа иnsаnlаrlа kечиrdиyиmя<br />
gюrя mяyus dеyиlяm. Mяn аzаdаm, иstяdиyиm аdаmlа<br />
dоstluq еdиrяm, fяrqи yохdur, о yаzаrdыr, yа yох.<br />
- Bяlkя ишиnиzиn rоmаntиk bиr tяrяfи dя vаr, оnа<br />
gюrя ишиnиzи bеlя чох sеvиrsиnиz<br />
- Bяs nеcяц Mяn яlаqяlяndиrиcиyяm. Sиz mоbиl<br />
tеlеfоndаn иstиfаdя еdиrsиnиz, еlяmиц Ыndи fиkиrlяшиn<br />
kи, sиzя mиnlяrlя kиlоmеtr uzаqdаn gяlяn sяs mяnиm<br />
чяkdиyиm nаqиllяrlя dяnиzиn аltыnа еnиr, sоnrа yцksяklиyя<br />
qаlхыr, mяsаfя qяt еdиb bиr аnыn ичиndя sиzя<br />
чаtыr. Burаdа hяr sяs шиfrяdиr, vя оnu юtцrmяk цчцn<br />
mяn hяyаtыmы rиskя аtыrаm. Rоmаntиkdиr, еlяmи<br />
- Sиz bunlаrы yаzыrsыnыz<br />
- Hяlя kи yох.<br />
- Nиyя<br />
- Bиlmиrяm, yа иstеdаdыm чаtmыr, yа dа vахtыm.<br />
Аmmа, цmиd еdиrяm kи, nя vахtsа bunlаrы<br />
яdяbиyyаtа чеvиrяcяm.<br />
- Юtяn иl dя Аzяrbаycаnа gяlmишdиnиz. Аzяrbаycаn<br />
яdяbиyyаtы hаqdа nя kиmи tяssцrаtlаrыnыz vаr<br />
- Mяn burаdа bиr чох mаrаqlы, иstеаdlы yаzаrlа<br />
tаnыш оldum. Dоьrudur, dеyя bиlmяrяm kи, mцаsиr<br />
аzяrbаycаn яdяbиyаtы hаqdа tаm tяsяvvцrя<br />
mаlиkяm. Аmmа, mяnиm dоstum, " Аltеrnаtиvа"<br />
jurnаlыnыn bаш rеdаktоru Шоtа Ыаtашvиlи sиzиn bиr sыrа<br />
yаzаrlаrыnыzы tяrcцmя еdяrяk mцаsиr аzяrbаycаn<br />
шаиrlяrиnиn шеиrlяrиndяn иbаrяt оlаn bиr аntоlоgиyа<br />
hаzыrlаyыb. Hяmиn шеиrlяrи mяn dя охudum. Dеmяk<br />
оlаr kи, hаmыsы хошumа gяldи. Rаsиm Qаrаcаnыn,<br />
Hяmиd Hеrиsчиnиn, Nиcаtыn шеиrlяrи mяnи чох tяsиrlяndиrdи.<br />
Mяncя, sиzdяkи pоеzиyа qоnшu хаlqlаrыn<br />
pоеzиyаsыndаn gеrиdя qаlmыr.<br />
- Яdяbиyyаtdаn kяnаr bиr suаl: kечяn иl dя Bаkыdа<br />
иdиnиz, bu иl hаnsы dяyишиklиklяrи gюrdцnцz<br />
- Sюzцn ачыьы, yаnыmdа yеrlи аdаm оlmаsа, mяn<br />
иndи шяhяrdя аzа bиlяrяm. О qяdяr yеnи, hцndцrmяrtяbяlи<br />
bиnаlаr tиkиlиb kи, kюhnя шяhяr dеmяk оlаr<br />
, оnlаrыn аrаsыndа иtиb. Bunlаrы gюrяndя, Bаkыnыn<br />
kюhnя цslцbdа оlаn еvlяrи цчцn dаrыхdыm. Bиr dя<br />
шяhяrиnиzdя оlduqcа чохlu fяvvаrяlяr gюrdцm.<br />
Dоьrudur, bиzиm prеzиdеnt Sааkашvиlи dя fяvvаrяlяrи<br />
чох sеvиr, аmmа bиzdя hяlя bu hцndцrlцkdя<br />
fяvvаrяlяr yохdur.<br />
- Bиr dаhа bиzя qоnаq gяlmяk иstяrdиnиz<br />
- Bюyцk mяmnunиyyяtlя.<br />
Gцnеl Mюvlud<br />
•<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 79
HЯSЯN SЯFЯRИ<br />
Hяsяn Sяfяrи Яlи oьlu 1973-cц иl noyabr ayыnda Tяbrиz<br />
шяhяrиndя doьulub, alи tяhsиlиnи<br />
Bakы шяhяrиndя davam etdиrmиш vя<br />
hal-hazыrda AMEA-nыn dиssertantыdыr.<br />
hseferи az@yahoo.com<br />
80<br />
Nя bиlиrsяn Ayxan<br />
Hяlя nя bиlиrsяn Ayxan<br />
nя bиlиrsяn<br />
Yarы uшaqlыq,<br />
dцzlцk,<br />
ananыn юyrяtdиyи mehrиbanlыq,<br />
vя yarы<br />
atanыn gюstяrdиyи mяrdlиk<br />
vя иnsanlыq.<br />
Hяlя nя bиlиrsяn Ayxan<br />
nя bиlиrsяn<br />
Yenи dцnyalar,<br />
yenи иnsanlar<br />
vя иnsan adlыlar gюrяcяksяn,<br />
gюzlяrиnя kцsяcяksяn Ayxan<br />
gюzlяrиnя kцsяcяksяn.<br />
Иkи цzlцlцklяr,<br />
yaltaqlыqlar gюrяcяksяn<br />
цrяyиn aьrыyacaq<br />
darыlacaqsan Ayxan<br />
darыlacaqsan.<br />
Sцrtцk цzlцlяr,<br />
hяyasыzlar<br />
utanmayan<br />
utanmazlar gюrяcяksяn!<br />
Шяrяfиnя цz чevиrяnlяr<br />
vиcdansыzlar<br />
daь ayыsы<br />
qanmazlar gюrяcяksяn<br />
od tutub yanacaqsan Ayxan<br />
yanacaqsan.<br />
Иnsanlara pay verяsи sevиncиnи,<br />
dodaьыnda gцl basmasы gцlцшlяrиnи<br />
dяrяcяk,<br />
sevяn цrяyиnи sыndыracaqlar Ayxan<br />
sыndыracaqlar.<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
Mиn bиr oyunla<br />
saflыьыna qыyacaqlar,<br />
aldadacaqlar,<br />
umudunu qыracaqlar Ayxan<br />
umudunu qыracaqlar.<br />
Kюvrяk duyьularыnы donduracaq,<br />
чыrpыnan цrяyиnи<br />
dayandыracaq,<br />
gюydaшыna dюndяrяcяklяr Ayxan<br />
gюydaшыna dюndяrяcяklяr.<br />
Arzularыnы yasaqlayanlar,<br />
qыsqanclar gюrяcяksяn,<br />
haqqыnы yeyяn zalиmlяr,<br />
gюzц gюtцrmяyяnlяr,<br />
яlиndяn yeyяn<br />
nankorlar gюrяcяksяn Ayxan<br />
nankorlar gюrяcяksяn,<br />
vя иnsanlыьыna qыyacaqlar<br />
qova-qova<br />
namяrd edяcяklяr sяnи Ayxan<br />
namяrd edяcяklяr.<br />
Xoш arzularыnы<br />
иyи nиyyяtlяrиnи<br />
bиr-bиr<br />
цrяyиndя yarqыlayыb asdыracaqlar Ayxan<br />
asdыracaqlar.<br />
Baxышыnы иnsanlara<br />
цrяyиnи юzцnя<br />
kцsdцrяcяklяr.<br />
Цstяlиk<br />
sяnиn tцrkцlяrиn qan aьlar<br />
rюyalarыna duman чюkяr!<br />
bиlяn olsa qan yaш tюkяr Ayxan<br />
qan yaш tюkяr!<br />
Юlkяlи юlkяsиz<br />
ulusu yeyяsиz<br />
dюvlяtdяn yetиm,
yeyяsиz<br />
bиlяn olsa qan yaш tюkяr Ayxan<br />
qan yaш tюkяr.<br />
Sяnи mяn yaratdыm<br />
Sяn<br />
Allahыn<br />
yeddи qat gюyцndяn dцшяn<br />
ay parчasы<br />
vя yaratdыьы<br />
xяyallar mяlяyи dя deyиldиn.<br />
Mиlyonlarca<br />
baxmadыьыn<br />
иnsanlarыn bиrи kиmи<br />
bиr иnsandыn,<br />
adи иnsan.<br />
Sяnи mяn yaratdыm<br />
duyьularыmla<br />
ruhumun<br />
dop-doьma balasы kиmи<br />
яslиndя dцшmяnиm<br />
qatы dцшmяnиm.<br />
Sяnи mяn yaratdыm<br />
Duyьularыmla,<br />
юzцmцn duyduьum<br />
mяlяyиm kиmи.<br />
Sяn nяydиn<br />
Sяn nяydиn<br />
nя<br />
Bяstяlяnmяmиш bиr mahnы<br />
чяkиlmяmиш bиr rяsиm<br />
vя bяlkя tanыnmamыш bиr evrяndиn<br />
Nяydиn<br />
nя<br />
Bяzяn "Pиnokиo"ydun<br />
bяzяn Pиnokиonun юzцnц aldadan formasы.<br />
Mиn иllяrиn яzabыndan<br />
tяzя doьulmuшdun bяlkя,<br />
bяlkя dя mиn иllяrиn яzabыna.<br />
Цrяyиn sevda saxlancы<br />
sevdan barыt qoxuluydu<br />
vя gюzlяrиn yaшarmaьa aчar<br />
цrяyиnя hяsrяt mиsrasы tюkяrdиn.<br />
Bяzяn tцkяnmяyя tяlяsяrdиn<br />
bяzяn tцkяnmяkdяn qorxar<br />
vя aьlardыn.<br />
Vulkandыn<br />
чыlьыnlыqdыn<br />
vя sonda<br />
bяlkя dя bиr шeydиn<br />
чыrpыnыb-чыrpыnыb<br />
nяfяsdяn dцшяn bиr kяpяnяk.<br />
Sяn nяydиn<br />
nя<br />
Bяlkя dя aьrы-acыydыn<br />
шиrnиyyat qutusunda!<br />
Mяnя elя baxma<br />
Gюzяlиm<br />
mяnя elя baxma,<br />
mяn dя<br />
tutuшan цrяklяrиn<br />
qыzmar sevdasыndan<br />
чыxmышam.<br />
Mяn dя<br />
шиrиn xяyallarda<br />
yoьrulmuшam,<br />
xяyallar bяbяyи olmuшam<br />
doьulmuшam<br />
yaradыlmышam<br />
lap sяnиn kиmи!<br />
Ax vяtяnиm<br />
Ax...<br />
gюzlяrиmdя<br />
yalnыzlыq hцznц,<br />
цrяyиmdя qяrиblиk aьrыsы,<br />
dиlиmdя<br />
tцkяnmяyяn tцrkцlяrиn<br />
vя цrяyиmdя bиtmяyяn sevdan<br />
ax vяtяnиm!<br />
Qucaьыnda bяslяdиyиn<br />
dцшmяnlяrиn qяdяr<br />
Mutlu olsaydыm!<br />
Цrяyиmи qыfыlladыm<br />
Dцn<br />
Param-parчa цrяyиmи qыfыllayыb<br />
duyьularыmыn zяmhяrиr odasыna atdыm,<br />
чиlяlяrиm ичrя<br />
юmrцmцn qыш yuxusuna batdыm<br />
vя bюylя kцskцn<br />
юfkяlяrиmdя yatdыm.<br />
Of...<br />
Sяn hardan gиrdиn цrяyиmя<br />
Hardan<br />
vя nяyя<br />
Цrяyиmи иsиdиb<br />
qыrыb getmяyяmи<br />
•<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 81
АLИYЯ<br />
....dо stlа r<br />
яvvяllяr<br />
uydurub sеvmяk vаrdыsа<br />
indi sеvdiyini uydurmаq<br />
istяyi<br />
bеlя-bеlя<br />
vя bеlя hяzzi uydurmаq kimi<br />
fаhiшя vяrdiшlяri...<br />
bir gцn yоrаndа sizlяri<br />
bюyцk qоnаqlыqlаrdа<br />
gюzяl gцldаnlаr dцzцn<br />
mаsаlаrы birlяшdirdiyiniz yеrя<br />
itirdiyiniz dоstlаrыn шяrяfinя...<br />
...bюyцmяdiniz<br />
hяnuz bюyцmяdiniz яslа<br />
tяlяskяn sеvgilяr цzцndяn<br />
цzrlцyяm nеcя dя оlsа...<br />
Еvlяrin цstцnя<br />
"dаm"<br />
dеmяsяydilяr<br />
яgяr,<br />
dаmmаzdы<br />
indi bu yаьыш<br />
еvin iчinя.<br />
sяnя sеvdаm dеmяsяydim<br />
qяsdяn bir dяfя<br />
sеvmяzdim sяni<br />
bir dаmcы qяdяrindя...<br />
аmmа mяnяm ахы<br />
yаьышdаn чыхыb<br />
yаьmurа dцшяn<br />
pяsdяn bir nяьmя<br />
dаmsыz<br />
sеvdаmsыz<br />
kюhnя аdаmsыz...<br />
а vqustdа n mя ktub<br />
qоcаlmыш gilаslаr dяrdim<br />
аvqustun birinci gцnц<br />
cыr budаqlаrdаn<br />
bюyцrtkяn kоllаrы<br />
cыzыb аyаqlаrыmы<br />
dаrыхыrаm...<br />
еlя bir yеrdi ki,<br />
sяn dя оrdа yохsаn<br />
sоruшmа<br />
tаnыmыrsаn...<br />
оvcumu uzаtsаm<br />
чюrяklя bяslяdiyim cцcяlяr<br />
яlimdяn gilаslаr dяrяcяk<br />
iчimdя bir hiss vаr<br />
guyа bu yаy<br />
hеч vахt bitmяyяcяk<br />
аvqustа qаlmыш<br />
bцzцшmцш gilаslаr<br />
qоcа nяnяm kimidirlяr<br />
sяrчяlяr bеlя оnlаrlа mаrаqlаnmыr<br />
tяkcя kюrpяlяr hяr шеylя mаrаqlаnыr<br />
mяndяn bеш dяfя kiчik<br />
оn dяfя шяn qыzcыьаz<br />
hюvsяlяsi чаtаnа qяdяr<br />
аь vяrяqlяrя cыzmа qаrа sаlыb<br />
qоcа qаrыyа<br />
"nяnяnin цzц<br />
yаzыq-yаzыqdы" dеdi<br />
аcgюzlцyцnц gюrцb<br />
"nяnя yаzыqdы" dеdi...<br />
bu yаy bяlkя bitяr dеyя<br />
цmid еdirяm<br />
sяni gюrяcяyim gцnц<br />
sеvirяm<br />
...vя<br />
lеntя yаzыlmыш<br />
юzgя sяslяri<br />
nеcя qоrхunc tяsяllidi<br />
аьыr yоrьаn аltdа<br />
yаtа bilmяyяn qаdыnа<br />
...sяhяrlяr pяncяrяsindя<br />
gцnяш ахtаrаnыn<br />
iчindя<br />
qаrа bir gеcя vаr<br />
sяhяrlяr yаtаьыndа<br />
qаdыn ахtаrаn kiшinin<br />
iчindя sоyuq bir sяhяr...<br />
Ряссам: Баби Бадалофф<br />
е tirа f<br />
yаzmаdыьыm<br />
bцtцn шеrlяrя аnd оlsun<br />
bцtцn еtirаflаrdа<br />
bir riyа vаr<br />
цzя gцlяn<br />
gюzя dцrtцlяn<br />
guyаlаrы яzяn<br />
bu ilаnы<br />
tяkcя gюrmяk lаzыm idi<br />
gюz yашlаrыmыn pаrыltыsыndа...<br />
82<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
MИRMEHDИ AЬAOЬLU<br />
XALQЫN NAЬЫLЫ<br />
Bиrи var иdи, bиrи yox. Яgяr иmkan tapsam sиzя bиzиm zяmanяdя yяnи, Иsanыn<br />
doьumundan 2006, Buddanыn doьumundan 2563, Mяhяmmяdиn hиcrяtиndяn<br />
1384 иl sonra yaшayan lopabыь, peysяrи hяmишя цlgцclц, ayrыc saчlы, motal шoruyla,<br />
kцftя-bozbaшla, dana bassыrmasыyla, nehrя yaьыyla, tяndиr чюrяyиlя bюyцmцш, beш,<br />
yeddи, on dюrd yaшlarыnda sцnnяt toyu olsa da, axыr kи, on altы yaшыnda "mцsяlman"<br />
olmuш, mяktяbя юmrцndя иkи dяfя - bиrиncи vя son zяnglяrdя getmиш, яsgяrlиyиnи saysыz<br />
mяzunиyyяtlяrlя mяmяsиnиn yanыnda keчиrmиш, иlk keyfиnи kяnd чobanыnыn eшшяyиlя<br />
yaшamыш, иyиrmи bиr yaшыnda evlяnяr-evlяnmяz arvadыnыn gюzцnцn altыnы qaraldыb sonra<br />
bиr dяfяyя иkи bala almыш, nяиnkи "D" kateqorиyasы heч sцrцcцlцk vяsиqяsи olmayaolmaya<br />
sяrnишиn daшыyan QAZEL sцrцcцsцndяn danышacam. Dяqиq bиlmиrяm naьыl<br />
bцtцnlukdя ondan bяhs edяcяk ya yox, amma naьыla onunla baшlayыram. Belяlиklя<br />
mиnиn getdиk.<br />
Sцrцcц gцnlяrиn bиrиndя sяhяr tezdяn qalxыb motal шorundan, nehrя yaьыndan<br />
yeyиb gяlиr ишя, hяmишяkи kиmи QAZELи bardaчokacan adamla doldurub maqиntafondan<br />
gяlяn hяzиn musиqи sяdalarы altыnda Moskva prospektи иlя sцrяrkяn necя<br />
olursa ишыqforu qыrmыzы ишыqda keчиb yandan gяlяn avtomobиllя toqquшur. Burnu<br />
qanayan, baшы parpresdяn чыxыb partlayan, gюzц чыxan, qolu sыnan olsa da шцkцr allaha<br />
юlяn olmur. Allah иraь elяsиn, hadиsя yerиndя чox dayanmayaq, xяsarяt alanlar<br />
pиrя, sцrцcц dя mяhkяmяyя yollanыr. Daha doьrusu gяtиrиrlяr (arada mяnя elя gяlиr<br />
kи, bu bиnяvalarыn da qollarыndan kиmlяrsя tutub mяcburяn pиrlяrя, ocaqlara<br />
gяtиrиr. Amma mяnя gяlяnиn heч kяsя dяxlи yoxdur).<br />
Tяyиn olunan gцn mяhkяmя qurulur, kяnddяn mцttяhиmиn ata-anasы, arvaduшaьы,qohumlarы<br />
axышыb gяlиr doluшurlar mяhkяmя salonuna. Mцttяhиm dя qohum<br />
qardaшыn qarшыsыnda xar olmamaq цчцn kostyum geyиnиb, цzцnц qыrxыb bыьыnыn<br />
bюyцr-baшыnы qяшяngcяnя dцzяldиb, qыzыl dишlяrиnи fыrчalayыb яylяшиr mцttяhиmlяr<br />
kцrsцsцnя.<br />
Hakиm mцttяhиmdяn soruшduqda kи, nяdяn bu qяdяr dиqqяtsиz davranыb qыrmыzы<br />
ишыqda gюzlяmяyиb cavab verиr kи, onda gцnah yoxdur. Dиqqяtsиz davranmaьыna<br />
sяbяb marшrutun sonuncu dayanacaьыndakы musиqи dцkanыndan aldыьы kaset sяbяb<br />
olub. Hakиm яlиndяkи чяkиcиn sapы иlя gиcgahыnы qaшыyaraq bиr qяdяr dцшцnцr vя:<br />
- Satыcыnы bura gяtиrиn!- deyя gюstяrиш verиr.<br />
Satыcы mяhkяmя zalыna daxиl olarkяn zaldakыlara elя gяldи kи, boynu, bиlяyи,<br />
barmaqlarы qыzыla tutulu bu adam deyяsяn musиqи dцkanыnda deyиl, zяrgяrlиk<br />
dцkanыnda ишlяyиr. Qara kюynяyиnиn aчыq yaxasыndan fышqыran tцklяrиn arasыnda sallanan<br />
чячяlя barmaьыm yoьunluьunda qыzыl boyunbaьы sыx meшыlиyиn ortasы иlя<br />
чяkиlmиш torpaq yola bяnzяyиrdи. Zaldakыlarыn aьыr nяzяrlяrи altыnda satыcы da gяlиb<br />
яylяшdи mцttяhиmlяr kцrsцsцndя sцrцcцnцn yanыnda. Hakиm:<br />
-Cяnab fиlankяsov, nя цчцn mцttяhиm fиlankяsov fиlankяsя fиlan kasetи satmыsan<br />
Satыcы da яsassыz yerя hяbs olunduьu haqda uzun-uzadы zяvzяdиkdяn sonra<br />
cavab verdи:<br />
-Mяn satыcыyam studиya nя kaset verиrsя onu da satыram. Gцnahkar sяs yazma<br />
studиyasыdыr. Mяndя gцnah yoxdur uшaqlarыmы saxlamaq цчцn bиr tиkя чюrяk pulu<br />
qazanыram, vяssalam.<br />
Fasиlяdяn sonra salona иkи nяfяr daxиl oldu. Яlиndя dиplomat tutmuш шяxs vяkиllяr<br />
цчцn ayrыlmыш kцrsцdя яylяшdи. Hцndцrboy, bazburtlu o bиrи иsя telefonla danышadanышa<br />
gяlиb яlи dиplomatlыnыn yanыnda яylяшdи. Qeyzlи olduьu dцyцnlц qaшlarыndan<br />
aчыq-aшkar bяllи иdи. Яlи dиplomatlы adam onunla nяsя xыsыn-xыsыm danышыb sonra<br />
цzцnц hakиmя tutub чыxыш цчцn sюz иstяdи. Uzun-uzadы юlkяdя gedяn иnkишafdan, юlkя<br />
иqtиsadиyyatыnыn pardaxlamasыndan, mяhkяmя, иqtиsadи, sиyasи, sosиal sahяlяrdяkи<br />
иslahatlatlardan, юlkя prezиdentиnиn xarиcи sиyasяtиnиndяn, Qarabaь mцnaqишяsиnиn<br />
hяllи sahяsиndя яldя olunan naиlиyyяtlяdяn, qыsasы шяhяrdя tиkиlяn чoxmяrtяbяlи<br />
bиnalardan tutmuш kяnddя bu иl yetишmиш яn bюyцk balqabaьa qяdяr uzun-uzadы<br />
чяnя dюyцb nяиnkи zaldakыlarыn, elя mяnиm dя, bяlkя lap sяnиn dя baшыnы aьrыtdыqdan<br />
sonra axыr kи, mяtlяbя keчdи.<br />
- Mюhtяrяm Hakиm bazar иqtиsadиyyatыnda yaшayыrыq, bиz tяlяbя uyьun hяrяkяt<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 83
edиb mяhsullarыmыzы иstehsal edиb tяklиf edиrиk. Bиz nя<br />
edяk kи, mцььяnиnиn albomu bиzиm studиyada yazыlыb.<br />
Belяlиklя bцtцn шцbhяlяr mцьяnnиnиn цzяrиndя cяmlяndи.<br />
Vяkиlиn yanыnda яylяшmиш bazbrutlu adam иsя<br />
hяlя dя telefonla nяsя danышыrdы.<br />
Naьыl ayaьы yцyrяk olur deyиrlяr. Чox keчmяmиш<br />
mцьяnnи dя tяшrиf buyurdu mяhkяmяyя. Zalыn qapыsыnы<br />
qara eynяklи, buьa boyda bиrи aчdы. Bяdяnиnя yapышmыш<br />
kюynяyиnиn цzяrиndяn qoltuq, qarыn, kцrяk яzяlяlяrи<br />
apaydыn hиss olunurdu. Nяfяs alыb verdиkcя nяhяng zиndana<br />
bяnzяyяn sиnяsи qalxыb enиrdи, elя bиl иndиcя<br />
mяhkяmяnиn bиnasы qabaьыnda юzц boyda bиr buьayla<br />
gцlяшmишdи. Heyf иndиkи naьыllarda padшah fиlan olmur,<br />
yoxsa bundan yaxшы bиr xacя dцzяltmяk olardы.<br />
Mцьяnnи vя tяbии kи, produsserи dя ичяrи daxиl olduqdan<br />
sonra cangцdяn ardlarыndan keчиb qapыnы юrtdц.<br />
Produsserиn qucaьыnda tutduьu шabalыdы rяnglи pekиness<br />
oьrun- oьrun dюшlяrиnиn arasыna sallanan цzяrиnя<br />
"allah" yazыlmыш klonu yalayыrdы. Hec cцr cцrяtи чatmыrdы<br />
deyяsяn pekиnessиn mяtlяbя keшmяyя. Yarычыlpaq<br />
qadыnlarыn dюшlяrиnиn arasыnda "allah" yazыlmыш klonlarы<br />
(bu an adamыn цrяyиndяn allah olmaq keчиr), telefonlarыnda<br />
mцqяddяs yerlяrиn шяkиllяrиnи, evlяrиndя, maшыnlarыnda<br />
bыьlы-saqqallы mцqяddяslяrиn portretlяrиnи<br />
gюrяndя yadыma hяmишя bиr lяtиfя dцшцr. Amma<br />
юncяdяn xяbяrdarlыq edиrяm mяtиndя ermяnи obrazы<br />
var, hцrkmяyиn.<br />
Eчmияdzиndя bиr qarьa hяr gцn gяlиb qonurmuш kиlsяnиn<br />
gцmbяzиndяkи xaчыn цzяrиnя onu batыrыb- yяnи<br />
цstцnя sычыb uчub gedиrmиш. Bиr belя, beш belя bundan<br />
qяzяblяnяn keшиш elяmя tяmbяllиk bиr gцn cцbbяsиnиn<br />
яtяyиnи qatlayыb dыrmaшыr kиlsяnиn baшыna vя xaчыn yanыna<br />
kasada чaxыr sцzцb qoyur. Yenя dя hяmишяkи kиmи<br />
dцnyanы gяzиb dolaшdыqdan, tцlkцlяrlя mяzяlяndиkdяn<br />
sonra qarьa sычmaq vaxtы gяlяndя gяlиb qonur xaчыn<br />
baшыna. Kasadakы чaxыrы gюrяn qarьa xaчa sычa-sычa<br />
яmяllи baшlы keyf elяyяndяn sonra keflяnиb kяllяmяyяllaq<br />
gяlиr gцmbяzdяn yerя dцz dцшцr keшишиn ayaqlarы altыna.<br />
Keшиш dя qanadыndan tutub юzц sяvиyyяsиndя<br />
qaldыrыb dцz sиfяtиnя baxa-baxa- xaчpяrяstsяn xaчы nиyя<br />
batыrыrsan, mцsяlmansan чaxыr nиyя ичиrsяn- deyиr.<br />
Katиblяr rяsmиyyяt xatиrиnя bиr-иkи qeyd aparana<br />
kиmи gяl mяn dя sяnя bиr az da mцьяnnиdяn danышыm. Bu<br />
mцьяnnи elя gюzяl иdи kи, yemя, ичmя onun xяttи-xalыna,<br />
gцl camalыna tamaшa elя, цzц ay kиmи gиrdя, ceyran<br />
gюzlяrи canalan, qaшlarы kaman, dюшlяrи Novruzacan<br />
qalmыш nar, baldыrlarы balыq kиmи sцrцшkяn, budlarы иsя<br />
cяrco yemиши kиmи dцmaь vя шиrиn иdи. Qяddи яlиf, nяfяsи<br />
яnbяrbu иdи, pцstя dяhanы шяkяr иdи, o elя gюzяl иdи kи,<br />
aya deyиrdи: sяn чыxma mяn чыxыm. Elя bиl sяma ulduzu,<br />
ya qыzыldan tиkиlmиш gцmbяz, ya da duvaqdan чыxmыш<br />
gяlиn иdи, bu barяdя шaиr yaxшы deyиb:<br />
Qardan aь dишlяrи sяf-sяf dцzцlцb,<br />
Andыrыr dцrrц, ya kиprиk gцlцnц.<br />
Qara zцlfцndяkи parlaqlыqdan<br />
Sцbhцn aydыnlыьы solьun gюrцnцr.<br />
Nazиrlяr onunla yataqlarыnы bюlцшmяk цчцn qanlы<br />
qovьalara gиrяr, sponsorlar klиp чяkmяk цчцn nюvbяyя<br />
durardыlar. Onun jurnallardakы yarиmчыlpaq шяkиllяrиnя<br />
baxa-baxa yenиyetmяlяr kяflяmя atar, gecяlяrи sцbhяcяn<br />
onun xяyalы иlя yataqda fыrlanardыlar. Yяqиn kи,<br />
onun bцtцn bunlardan xяbяrи yox иdи, o юzц bu gecяnи<br />
иkи nяfяrlя keчиrmишdи. Bяdяnиndяn sцstlцk hяlя dя<br />
чяkиlmяmишdи.<br />
Hakиm hadиsяnи tяfяrrцatы иlя danышdыqdan sonra nя<br />
цчцn qяmlи, иnsanlarы dцшцndцrяcяk, xяyalalra<br />
qapdыraraq toylarыnы, kяnddя bыraxыb gяldиklяrи<br />
valиdeynlяrиnи, baшqasыna яrя gedяn sevgиlиlяrиnи andыran<br />
mahnыlar oxuduьunu soruшdu. Mцьяnnи dя:<br />
-Mюhtяrяm hakиm fцrsяtdяn иstиfadя edиb burdan<br />
xalqыm salamlamaq иstяyиrяm, hяr bиrиnи ayrы-ayrыlыqda<br />
юpцb baьrыma basыram, mяnи sevяnlяrя, fanatlarыma<br />
demяk иstяyиrяm kи, цzцlmяyиn, mюhkяm dayanыn bu<br />
mяnи sevmяyяn, sяnяtиmя paxыllыq edяn sяnяtчи<br />
yoldaшlarыmыn ишlяrиdиr. Ayaьыmыn altыnы qazыmaq иstяyиrlяr.<br />
Mяtиn olun, allah юzц kюmяyиmиz olacaq. Bиzиm xalq<br />
sяnяtkara qиymяt verяn xalqdыr, xalq bиlиr kиm яsl<br />
sяnяtkardыr kиm yox. Bu yerdя hakиm mцьяnnиnиn<br />
sюzцnц kяsяrяk bиr az qыsa danышmasыnы xahиш elяdи.-<br />
Mюhtяrяm hakиm, mяn gцnahsыzam, aь kaьыz kиmи<br />
lяkяsиzяm - gюzlяrи yaшarmыш, boьazыnы qяhяr bцrцmцшdц<br />
- mяn mцьяnnиyяm, mцьяnnиnи xalq yaшadыr, xalqыm da<br />
nя иstяyиr onu oxuyuram, bu vaxta kиmи onun иradыna<br />
mцxalиf heч nя oxumamышam!<br />
Hakиm lap baшыnы иtиrmишdи. Demяk иndи dя xalq<br />
gяlmяlи иdи mяhшяr ayaьыna. Xalq salona gиrяr-gиrmяz<br />
hakиmdяn иznsиz-fиlansыz baшladы danышmaьa:- Qarabaь<br />
mцharиbяsиndяn baшlayыb чadыr шяhяrcиklяrиndя, Dяdя<br />
Qorquddan baшlayыb Babяkdя, Koroьluda, ana laylasыndan<br />
baшlayыb tarиxи lap qяdиm dюvrlяrя gedяn<br />
muьam sяnяtиndяn (bu yerdя xalqыn arasыndan buxara<br />
papaqlы, яlиndя qaval tutmuш bиrи чыxыb bиr-иkи aьыz<br />
SEGAH oxumaq иstяsя dя hakиm иcazя vermяdи),<br />
Nиzamиdяn baшlayыb Bяxtиyarda dayandыlar. Bиr xeylи<br />
ишsиzlиkdяn, Bakы-Ceyhan boru xяttиndяn, xalq цчцn<br />
tяшkиl olunan konsertlяrdяn, seчkиlяrdя baш alыb gedяn<br />
saxtakarlыqdan, tяhsиldяkи bюhrandan, korrupsиyadan,<br />
иdmanчыlarыmыzыn uьurlarыndan, Olиmpиya komplekslяrиndяn,<br />
yenи salыnmыш yollardan, bahaчыlыqdan,<br />
yarmarkalardan, ишыq pulunun, qaz pulunun чoxluьundan.....<br />
xalq danышana kиmи mяn dя gedиm Quba zяhmяtkeшlяrиnиn<br />
tяшkиl etdиklяrи Yarmarkadan цч dяnя<br />
alma alыm bяlkя axыrda lazыm oldu.<br />
Cцmя, 8 Sentyabr 2006 19:27:53<br />
•<br />
84<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
Nurяddиn Иsmаyыl<br />
Gиrяyяnlиk<br />
"Cаnя cаn gиrmяklя cаndаn яskиk<br />
оlmаz cаn, еy шаhыm,<br />
Чох duаlаr qыldыm yеtmяkчцn dяrgаhыnа,<br />
еy шаhыm".<br />
3.Sаzlы шаиr dиlиndяn:<br />
"Mиnиllиk yоl gяlиb, dаstаn bаьlаdыm шаnыnа,<br />
Аl sаzыm, чяk nаzыm, иzn vеr, gиrиm bоstаnыnа".<br />
s a t и r a<br />
Fиzиоlоjи аьrыlаr kоmplеksиnи<br />
юzцndя еhtиvа еdяn gиrяyяnlиk<br />
mяfhumu hаqqыndа<br />
хяyаlа dаldыqcа mяnиm bu hаlяtи<br />
yашаyаn Аzяrbаycаn vяzиfяbаzlаrыnа,<br />
hяmчиnиn bu gиrиntиlи-чыхыntыlы lаbrиntиn<br />
аludячиsи оlаn dиgяr vцcudи-bияmяllяrя<br />
yаzыьыm gяlиr. Яslиnя qаlsа gиrmяk<br />
sюzцnц bашqа dиllяrя hяrfи tяrcцmя<br />
еtsяk о qяdяr dя bияdяb sяslяnmиr.<br />
Zаmаnыndа bиzиm dиlиmиzdя dя hеч bu<br />
sюzцn qяbаhяtи yох иdи. Mяsяlяn,<br />
qяhrяmаnlыq nцmunяsи оlаn "Kоrоьlu"<br />
dаstаnыndа Kоrоьlunun yеddи qаzаn аш<br />
yеyяndяn sоnrа mеydаnа gиrиb, sultаn<br />
qошunlаrыnы lеш-lеш цstцnя qаlаmаsыnа<br />
kиm nя dеyя bиlяr Vя yахud rеjиmя<br />
qаrшы mцbаrиzяdя аrdыcыl dяstи-хяttи иlя<br />
sечиlяn pаrtиyаlаrыn bиr blоkа gиrиb<br />
"Аzаdlыq" blоku yаrаtmаьыnа kиm pиs<br />
mяnа vеrя bиlяr Hеч Аzяrbаycаn<br />
hюkumяtиnиn bиr sыrа юhdяlиklяrlя<br />
Аvrоpа Еvиnя gиrmяsи dя pиs yоzulа<br />
bиlmяz. Sаdяcя "qыsqаnc" mцхаlиflяr<br />
оnun qаzаndыьы hаkиmиyyяt hаqqыnы<br />
fцrsяtlяyиb, zоrlа яlиndяn аlаn<br />
rяqиblяrиnя pаtаlоjи yаnашdыьыnа gюrя<br />
иqtиdаrdашlаrыn hаkиmиyyяtя чаtmаq<br />
yоlundа gиrmяklиyиn цzцcц яzаbыnы<br />
dцzgцn qиymяtlяndиrmяyи юzlяrиnя<br />
rяvа bиlmиrlяr. Sюhbяt юz аrаmыzdа,<br />
gяlиn bиr аnlыьа юzцmцzц mцnsиflяr<br />
hеyяtиndя tяsяvvцr еdяk. Gюrяk,<br />
hаkиmиyyяtя чаtmаq yоlundа kиm<br />
dаhа чох bяlа gиrdаbыnа yuvаrlаnыr.<br />
Hюrmяtlи mцхаlиflяr иqtиdаrdаn yаnыqlы<br />
оlduqlаrыnа gюrя bu sаhяdя юzlяrиnи<br />
dаhа чох cяfаkеш gюstяrяcяkdиr. Mяn<br />
dя cаnыm hяr иkиsиndяn yаnыqlы bиr<br />
yаzаr kиmи bu ишя "prоtиv" gеdяcяm.<br />
Vя bеynяlхаlq tяшkиlаtlаrыn gюrцmcцl<br />
mцшаhиdяsиnя яsаslаnыb sцbut еdяcяm<br />
kи, mцхаlиfяt оlаrаq ачыq sяmа аltыndа<br />
rяqиblя цz-цzя gяlиb kиши kиmи<br />
dюyцшmяk dаhа чох аsаndыr, nяиnkи<br />
mиllи sяrvяtиmиzиn dяyиrmаn dашы tяk<br />
цyцdцldцyц шаh mяdяsиnиn цzц ашаьы<br />
hяrяkяt еdяn "еlеvаtоr"unа цzцyuхаrы<br />
gиrиb pаrаzиt hяyаtыnы yашаmаq. Яlbяttя,<br />
kяnаrdаn bахаnа dюyцш аsаn gяlиr.<br />
Mцхаlиfяtчиlяr yаddаn чыхаrmаmаlыdыrlаr<br />
оnlаrыn mцbаrиzя mеydаnlаrыnа<br />
gеdяn yоllаrы gеnиш, zаvаllы<br />
rяqиblяrиn hаkиmиyyяt pиllяsиnя dыrmашаn<br />
cыьыrlаrы иsя dаr-dцdцkdцr.<br />
Gиrmяyиn vя gиrиnmяyиn yоllаrы<br />
mцхtяlиf оlsа dа, оrа gеdяn yоl bиrdиr,<br />
rцtbяsиndяn, vяzиfяsиndяn vя еlmи<br />
dяrяcяsиnяd аsыlы оlmаyаrаq cцmlя<br />
sцrtцklяrиn yоlu о gиrишdяndиr. Vя юzяl<br />
gиrиb-gиrишmяk dяst-хяttиn оlmаsа иllяrlя<br />
nюvbяdя cаnыn чцrцmяlи оlаcаq.<br />
Mяmlяkяtиmиzdя vяzиfяbаzlыq vя rяhbяrbаzlыq<br />
mяrяzиnя dцчаr оlаnlаrыn<br />
sаyыnыn аz оlmаdыьыnы nяzяrя аlsаq bu<br />
prоsеdurаnыn hеч dя аsаn bаша<br />
gяlmяdиyиnи хяyаlяn fяhm еtmяk оlаr.<br />
Dиqqяtlи охucunu gиrиntиlи-чыхыntыlы<br />
mюvzu gиrdаbыndа rяncиdя еtmяmяk<br />
цчцn sаdяcя, хцsusи gиrяyяnlиk dяstхяttи<br />
иlя sечиlяn иqtиdаrdашlаrыmыzыn<br />
pоеtиk sыrаsыnы dцzmяklя Dиbачяnи<br />
"dеdиlяr-dеdиm" sоnluьu иlя bиtиrmяyи<br />
mяslяhяt bиldиk.<br />
Dеdиlяr:<br />
1.Bаш mяmur dиlиndяn:<br />
"Mяn шаhlаr yоlundа cаnlаr vеrиb gяlmишяm,<br />
Gиrmяk dяrsиn ustаdыmdаn аlыb, gяlmишяm".<br />
2.Yаlаnчы шеyх dиlиndяn:<br />
4.Sюzlц шаиr dиlиndяn:<br />
"Mяn шаиrи - qаbиlяn, sюzцm dеyяrяm,<br />
mяrdаnя,<br />
Gиrяnlяr, gиrmяsиn, mяndяn яvvяl mеydаnя".<br />
5.Sяnяtчи nаzиr dиlиndяn:<br />
"Bцlbцlц zаrяm, qаlmышаm nаlаn,<br />
gюzцm gиryаnя,<br />
Gеtdи шаhыm, аmаn, sаldы zцlm иlя<br />
mяnи zиndаnя".<br />
6.Аktyоr, dеputаt dиlиndяn :<br />
"Gиr kи, gиrmяk gяrяkиr, gиrmяlи<br />
kаrхаnяlяrя,<br />
Gиrяyиb sюz qошаlыm, bашqаnы<br />
bцtхаnаlяrя".<br />
7.Hяkиmbашы dеputаt dиlиndяn :<br />
"Bяlа gиrdаbыnа gиrиbяn, gиrиftаr оlаlы,<br />
Mяn bиr tяbиb иkяn gцnbяgцn rяngиm sаrаlы".<br />
8.Tаrихчи аlиm dиlиndяn :<br />
"Mяn tаrихи zяmаnяdяn Zоhhаk dяrsиn<br />
аlmышаm,<br />
Sцflи bиr yоl qяtи иlя bашыm bяlаyа<br />
sаlmышаm".<br />
9.Fцzul bиr dеputаt dиlиndяn:<br />
"Yоl vеrиn mяn dя gиrиm dцkkаnы-bаzаrыnа,<br />
Qоymаyыn cаnыm dцшsцn hиcrаn аzаrыnа".<br />
Dеdи:<br />
"Cаn аьrыsы sиzdяn хошdur mяnя еy rяfиq,<br />
Vяslя yеtmяkчцn dяrdя dюzmяk gяrяk,<br />
еy rяfиq.<br />
Mяn nя kаrяyяm qыlаm sиzя еtиrаzыm,<br />
Sиzdяn gцc аlыr mяnиm kцllи еhtиrаsыm.<br />
Mяnи sиzlяrsиnиz dиngиldяdиb-dиndиrяn,<br />
Ыlhаm аtыmы mиllяt цstцnя sцrdцrяn.<br />
Sиzиnlя cаnbиr оlmаqdа dаиm sяrяfrаzаm,<br />
Аyrы dцшsяm sиzdяn yаrыtmаz bиr nаtаrаzаm".<br />
•<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 85
Âëþáëåííîñòü<br />
Áàõòèÿð Ìàìåäîâ<br />
www.hayam.spinners.ru<br />
e-mail:bmsoul@rambler.ru<br />
Âëþáëåííîñòü - ýòî áîëüøå, ÷åì ëþáîâü,<br />
Îíà íàìíîãî âûøå âåðíîé äðóæáû.<br />
Îíà ÷èñòà, áåññìåðòíà, ÷åì ëþáîâü,<br />
Ëþáîâü ñî âçãëÿäà ïåðâîãî íàâåêè.<br />
Âëþáëåííîñòü - ýòî ìèã è íàâñåãäà,<br />
Ïîäàðîê íåîæèäàííûé, ÷òî æäåøü òû.<br />
Îíà âîçäåéñòâóåò, ñâÿòàÿ êàê âîäà<br />
Ñìûâàåò ãðÿçü âñåé æèçíè, ÷òî æèâåøü òû<br />
Âëþáëåííîñòü çàñòàâëÿåò âñåõ ëåòàòü,<br />
Íå ÷óâñòâóÿ àæ çåìëþ ïîä íîãàìè.<br />
Îíà íàñ âûíóæäàåò ðàçðóøàòü,<br />
Âñå ïðèíöèïû, ïðèäóìàííûå íàìè.<br />
Âëþáëåííîñòü - ïåðâûé øàã ê áîëüøîé ëþáâè,<br />
Îíà ïðè÷èíà áåñêîíå÷íîé ñòðàñòè.<br />
Îíà íå òðåáóåò âçàèìíîñòü ó ëþáâè,<br />
Îíà íå òðåáóåò âçàèìíîñòè ó ñòðàñòè.<br />
Âëþáëåííîñòü íàñ òîëêàåò ñîçäàâàòü,<br />
Îíà âñåãäà ïðè÷èíà âäîõíîâåíèÿ.<br />
Íàì íå äàåò â äåïðåññèþ âïàäàòü,<br />
Íàì ïîìîãàåò íå òåðÿòü ìãíîâåíèÿ.<br />
Âëþáëåííîñòü çàáûâàåò â æèçíè çëî,<br />
Îíà ïðè÷èíà ëèøü äîáðà òâîðåíèÿ.<br />
Îíà ïðîùàåò âñåì ëþáîå çëî,<br />
È âñåì âî âñåì äàåò áëàãîñëîâåíèå.<br />
Âëþáëåííîñòü - ñîñòîÿíèå Äóøè,<br />
Êîãäà òû õî÷åøü æèòü è òîëüêî äóìàòü.<br />
×òî ñäåëàòü äëÿ ëþáèìîé îò Äóøè,<br />
×òîá áûëî åé ïðèÿòíî, ÷òî ïðèäóìàòü.<br />
Âëþáëåííîñòü íå ïîçâîëèò íèêîãäà,<br />
Îáèäåòü òó, ÷òî ëþáèøü áåç çàáâåíèÿ.<br />
È íå äîïóñòèò íè ñëåçèíêè íèêîãäà,<br />
×òîá ïîÿâèëîñü â íåé îò íåäîóìåíèÿ.<br />
Âëþáëåííîñòü êàê íàðêîòèê íà çåìëå,<br />
Òåáÿ âåäåò ïîä ñòðîãèì íàáëþäåíèåì.<br />
Òåáÿ íå áðîñèò íèêîãäà íèãäå,<br />
Òû áóäåøü íå îäèí ñðåäè îêðóæåíèÿ.<br />
Âëþáëåííîñòü êðàñèâåå, ÷åì ëþáîâü,<br />
Îíà íàñ äåëàåò ê ëþáèìûì âåðíûì.<br />
Âëþáëåííîñòü - ýòî ïüÿíàÿ ëþáîâü,<br />
Íàìíîãî ëó÷øå, ÷åì áûòü â æèçíè òðåçâûì.<br />
Âëþáëåííîñòü ñîçäàâàëî âñå âîêðóã,<br />
Ëþáîâü æå ëèøü ïîääåðæèâàëî ýòî.<br />
Âëþáëåííîñòü ñ÷àñòüå ïðèíîñèëî âäðóã,<br />
Ëþáîâü æå ëèøü ïîäïèòûâàëî ýòî.<br />
Âëþáëåííîñòü è ëþáîâü - ýòî âåñíà,<br />
Âëþáëåííîñòü áåç ëþáâè êàê ïðîñòî ëåòî.<br />
Ëþáîâü æå áåç âëþáëåííîñòè ïóñòà,<br />
Õîëîäíà êàê çèìà, êàê îñåíü áëåêëî.<br />
Âëþáëåííîñòü íå ïðîõîäèò íèêîãäà,<br />
Ïóñòü äàæå íåòó ðÿäîì ÷åëîâåêà.<br />
Ëþáîâü æå èñ÷åçàåò èíîãäà,<br />
Õîòÿ æèâåøü òû ðÿäîì ñ ÷åëîâåêîì.<br />
Èãðà âî âëþáëåííîñòü î÷åíü êîðîòêà,<br />
Âëþáëåííîñòü âå÷íà äàæå áåç îòâåòà.<br />
Âëþáëåííîñòü âûäàþò âñåãäà ãëàçà,<br />
À âîò ëþáîâü ìåðòâà, êîëü áåç îòâåòà.<br />
•<br />
86<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
севинc пярваня<br />
yeni шerlяr<br />
аналыг синдрому<br />
-эцъ вер, що<br />
-эцъ вер…<br />
индиъя башы чыхаъаг<br />
эцъ вер, що<br />
-бу нядир, бцтцн эцъцнц сифятиня вермисян<br />
гыпгырмызы хоруза охшайырсан<br />
-эцъ вер, що<br />
бир аз да<br />
аща, азъа галыб<br />
бу дям алтдан<br />
сяня доьру йерийян<br />
эинекологун ялъяксиз яли<br />
вя маникцрлц дырнаглары<br />
"аьрыкясиъи" кими<br />
чырпылыр бятниндяки аьрылара<br />
-эцъ вер, що<br />
"йохса, ушаг юлцр!"<br />
бу дям дцшцнмяйя дя<br />
вахт тапырсан<br />
"аман, 9 айлыг язиййятим эетдими бада!"<br />
бир йандан да<br />
щятта ималядян сонра да<br />
алтыны батыра биляъяйин горхусу<br />
тярк етмир сяни бир ан<br />
будур, ири бир гайчыйла<br />
щяким сяня йахынлашмада<br />
айагларын "фалаггада"<br />
зярря олду ки, бу<br />
аьрыларынын йанында<br />
сяни бир ясэи кими<br />
неъя кясдиклярини<br />
ганыны неъя ахытдыгларыны<br />
эюрмяк имканын йох…<br />
эцзэц эятиряси дейилляр ки…<br />
щякимин: "ахырынъы дяфя<br />
мющкям эцъ вер, що"- демясийля…<br />
илащи, рущму бядяндян хилас олду<br />
узун гябизликдян сонра<br />
баьырсагларынымы динъялтдин<br />
щямин ан<br />
дейя билмирсян<br />
там башга дуйьудур бу<br />
юнъя балаъа баш пейда олаъаг<br />
гычларынын арасында<br />
сонра сян ей язямятли гадын<br />
эюряъяксян<br />
онун зцщур мярасимини<br />
байаг ъырдыглары йердян<br />
йеня ясэи кими<br />
ийняляйиб тикяъякляр сяни<br />
бир достумдан 8 дяфя<br />
аборт етдийиня эюря<br />
язиййят чякян гадына…<br />
бунунла битмир бу иш<br />
доьушдан сонра<br />
сол эюзцмдя чяплик йарандыьыны<br />
эюзцмцн тез-тез сяйридийини<br />
щамыдан<br />
хцсусян дя гайынанамдан<br />
эизлятмяйим траэифарсдыр<br />
бился о, мяни<br />
В елементин юзц кими<br />
тяшвишля гаршылайар чцнки…<br />
чыхардыьым эемаройданса,<br />
яримин дя хябяри йох<br />
неъя дейярляр,<br />
щцнярли адам архасындан<br />
шикайят етмяз…<br />
сол дюшцмцн саь дюшцмя нисбятян<br />
кичилмясини<br />
цстялик салланмасыны ися<br />
о, щеч бяйянмяди…<br />
буну эизлятся дя билирям<br />
бцтцн бу щянэамядян сонра<br />
гадынларын щяля дя доьмаг<br />
истяйиня вя баъарыьына<br />
щейрятлянмяк олар анъаг<br />
вя йашлы нянялярин дя бу ишдя яли вар:<br />
доьдугъа арвадын ъаны йцнэцлляшяр -<br />
дейимлярийля<br />
билирсянми, гадын достум<br />
сяня нийя дейирям бунлары<br />
мян щамиляйкян<br />
кимся сюйлямяди бу барядя<br />
щятта щякимляр дя<br />
анъаг дюлцн дурумуйла марагландылар<br />
щямишя додагларымы юпцшя бойайан яримся<br />
анъаг эюбяйимдян юпмяйя башлады…<br />
инсанлыг щаггында<br />
бяд-бяд фикирляря дцшдцм<br />
алдадылдыьымы зянн етдим<br />
вя йалныз о анда анладым ки<br />
танры тяряфиндян<br />
чох эюзял дцшцнцлмцш<br />
ещтирас вя севэи<br />
тялядя йем имиш садяъя<br />
мяним инкубатор ролу дашымама…<br />
даща сонра<br />
йухусуз эеъялярин башлайаъаг<br />
дейилян наьыллардакы<br />
балоьлан яшряфовун охудуьу мащнылардакы<br />
кими<br />
дюзцмлц олмайаъагсан…<br />
бир дя айылаъагсан ки,<br />
аз гала боьуб юлдцрмяк истяйирсян<br />
сяня язаб верян кюрпяни<br />
онун аъизлийи<br />
вя ширинлийи<br />
бялкя дя доьмалыьы<br />
сахлайаъаг яллярини<br />
анъаг анлайаъагсан ки,<br />
инсанларынын щамысы<br />
невроз олан бу юлкядя<br />
доьулан кюрпяляр дя невроз олмалы<br />
ясябинля ойнамалы<br />
о заман баьышлайаъагсан<br />
вя севяъяксян о кюрпяни<br />
гыз, йа оьлан олмасындан асылы олмайараг<br />
сутканын дюрддян цчцнц<br />
она сярф етдийин<br />
юмрцнц санийябасанийя<br />
кюрпяня баьышладыьын щалда беля<br />
йалныз севяъяксян<br />
сачларыны дарамаьа<br />
йуйунмаьа<br />
туалетя эетмяйя беля<br />
заманын олмадыьында да севяъяксян…<br />
щям дя севиняряк<br />
о, бюйцдцкъя<br />
язиййятинин бир щиссяси<br />
архада галды дейя…<br />
ян писи дя одур ки,<br />
бу эцнядяк сяня ял галдырмайан севэилин<br />
мящз о кюрпяйя эюря<br />
сяня илк силляни вураъаг<br />
амма сян севмяйя давам едяъяксян<br />
чцнки Стеfан Свейгин дедийи кими<br />
биз инсанлары<br />
онлара етдийимиз<br />
йахшылыглара эюря севирик<br />
ейни мянтигля<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 87
етдийимиз писликляря эюря<br />
нифрят елямялийик…<br />
***<br />
ичимдян чюля фырладын<br />
инди щансыса гушун<br />
гырылмыш ганады гапым…<br />
***<br />
ушаьын мянасыны дярк етмядян<br />
ъинсиййят цзвцнц ялляшдириб<br />
онанизмля мяшьул олдуьу кими<br />
сян дя ясяблярими ялляшдирирсян…<br />
билмядян щяр шейин<br />
сяня баща отураъаьыны<br />
индиъя эялян гатарын<br />
алтына итяляйяъяйям сяни…<br />
***<br />
юзцмц хяйанят етмямяйя<br />
зорладыьым йай эеъяляри<br />
йухумда танымадыьым<br />
кишийля севиширям<br />
сабащадяк…<br />
вя сящяря доьру<br />
чийними гуъаглайыб<br />
мяня сохулан яримя<br />
пычылдайырам аъизъя:<br />
индиъя йухуда эюрцрдцм сяни.<br />
***<br />
гызымын алтыны дяйишиб<br />
зибил гутусуна атдыьым<br />
няъисли памперслярини<br />
аъындан юлмямякчцн йейян Шарикин<br />
юзцнц тящгир етдийини<br />
дцшцнсям дя юнъя<br />
хатырладым ки…<br />
арыларын ифразатыны йейян инсанлар<br />
щеч буну юзляриня тящгир саймырлар<br />
мясялян, биз бирисини<br />
язизляйяряк сюйсяк, мцтляг дейяъяйик:<br />
"аьзына ары поху!"<br />
йахуд да<br />
"филанкясин поху дадлыды<br />
мянимкися йох"-дейя<br />
тез-тез тяяссцфлянирик<br />
эюрясян, биз щардан билирик<br />
киминкинин дадлы<br />
киминкинин дадсыз олдуьуну…<br />
***<br />
йаьышы ъанына чякян<br />
мяндилди<br />
йашадыьым евин диварлары<br />
щеч романтика йох бу йаьышда…<br />
Yalnыz bиr durum<br />
•<br />
Юtmяmdяn юncя ,<br />
Arяш Saи<br />
Mяn Arяш Saи, 1981-cи иldя Tяbrиz шяhяrиndя<br />
anadan doьulmuшam.<br />
Alи tяhsиlatыmы Elektronиka teknesиyяnи olaraq bиtиrmишяm.<br />
Яdяbи yazыlarыm шeиr elяcя nяsr sahяsиndяdиr,<br />
demяlиyяm kи neчя vaxtdыr dastan (roman)<br />
sahяsиndя oxumaьa baшlamышam<br />
ama hяlя yazmaьa cяsarяt etmяmишяm.<br />
Bиr neчя mцddяtdя Yarpaq dяrgиsиlя<br />
яmяkdaшlыq etmишяm. Ancaq mяnи dцnyada tяkcя<br />
yaшatdыran bиr шey varsa<br />
o da яdяbиyyatdыr.<br />
www.qapqara.blogfa.com<br />
TOPRAQ TANRЫ<br />
Bиr neчя atdыmыmla<br />
Gecя evиndя<br />
Цzцlцшmяk duraqыndayam<br />
Sиzlяrdяn , yaшadыьыnыz evrяndяn .<br />
Tanrыsыz yaшayacaьam<br />
Bundan bяrи . . . цzцlцшmяk durumunadяk<br />
Yazыram<br />
Bundan bяrи . . . yazmamaьы ,<br />
Yaшayышыm<br />
Vя цzцlцшmяk melodиsи<br />
Sцzцlцr<br />
Dцшцncяmdяn, ичиmя;<br />
Yaшыma qяdяr acыlarы<br />
Damla-damla gюzlяrиmdяn<br />
Topluyub, qorumaqda<br />
Elя kи bиr kяrяdя ичяm<br />
Vя Topraq-Tanrыmы юpяm .<br />
Aьac olmaq иstяmиrяm<br />
Ayaь цstя<br />
Yaшayыb, юlmяyи ,<br />
Nяиsяyи юldцrцbsя юzцmdя<br />
Юzцmdя юlmяdяn<br />
Yenиdяn yaшamaьы sevиrяm<br />
Mяn Topraq-Tanrыmы sevиrяm .<br />
Иyиnя yerиklяyиrяm<br />
Yaz чaьы yaьmuru юpяndя .<br />
Topraq-Tanrыmыn qurtuluш damьasы<br />
Dцnяnиmdя mяnи uydurmuш<br />
Иndиsя yaшayышыmыn varaqlarыnda durur<br />
Belя kи yazmamaьы yazыram<br />
Bundan bяrи . . . ;<br />
Цzцlцшmяk duraьыndayam<br />
Yasaq olur adыm<br />
Evrяn varaqlarыnda .<br />
Bиrиsиnиn юldцrmяk peшиndяyяm<br />
Bиrиsи !<br />
Adы Yaxшыlыq<br />
Sormuшam aьыzlardan adresиnи<br />
Onu юldцrmяk zorundayam<br />
Dodaqlarы юldцrmяk peшиndяyяm . . .<br />
Usanmadan, Topraq-Tanrыmы юpmяk<br />
иstяyиrяm .<br />
Baьыrmaq иstяyиrяm uьurumu<br />
Torpaq-Tanrыmы юpmяk dюnяmиndяyяm<br />
Gecяdиr,<br />
Gecяnиn evиdиr<br />
Цzцlцшmяk halыndayam<br />
Topraq-Tnrыmы юpmяk halыndayam<br />
Цzцlцшmяk melodиsи<br />
Durur gecяnиn dцшцncяsиndя<br />
Hяlя dя!<br />
Gecяdиr<br />
Цzцlцшmяk halыndayam<br />
Burasы gecяnиn evи<br />
Topraq-Tanrыm юpmak иstяyиr mяnи . . .<br />
"SON DЮNЦM"<br />
Orada<br />
O dюnцmdя<br />
Иkи zиbиl daшqasы юnцmdя<br />
Чцrцmцш, yaшlы<br />
Иkи zиbиl daшqasы<br />
Sarы kюynяklи<br />
Kиrиmиш , soyuq dяstяklи;<br />
Sцpцrgяsи parчalanmыш<br />
Dяyяrsиz buraxыlmыш<br />
Иkи zиbиl daшqasы.<br />
O dюngя son dюnцm<br />
Xяzяllяr artиst<br />
Addыmlar yюnяtmяn<br />
Yaшam ekran olur<br />
88<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
Bюlцm-bюlцm.<br />
"O dюngя son dюnцm"<br />
Adlы bиr bюlцm:<br />
Mяn ekrandayam<br />
Цrяyиm xяzяl qoxusu<br />
Tцpцrcяyиm ьusl edиr onu<br />
Ayaq qabыm kюksцmdяn<br />
Bиtиrиr yolu<br />
Чюkdцrцr dиzlяrиmи sonsuz bиr seks zoru,<br />
Xяzяl sюyцnцr<br />
Mяnиm kюksцmdя<br />
Mяn ekrandayam<br />
Иnan!<br />
Qaldыrыmlar<br />
Taqqa-tuq dиnlяdиr bunu;<br />
"O dюngя son dюnцm"<br />
Burada<br />
Gecяdя<br />
Sяndя<br />
Adlы bиr bюlцm . . .<br />
Orada<br />
O dюnцm<br />
Bиrиsи, иkи zиbиl daшqasыndan dиnlяyиr юlцm<br />
Gecяlяr шяhvяt шиrnяшиr duvarlarыna<br />
Gцndцzlяr qoxu qovrulur sabahlarыna<br />
Orada<br />
O dюnцm<br />
Bиrиsи bel baьlayыr uzaqlarыna<br />
Bиrиsи<br />
Odur bяlkя!<br />
Иkи zиbиl daшqasы, bиrиsи<br />
Odur bяlkя<br />
Orada<br />
Bel baьlayыr uzaqlarыna . . .<br />
Orada<br />
O dюnцm,<br />
Иntиhar dюnяmи<br />
Aшmыш иkи zиbиl daшqasы<br />
Qaчmыш sцpцrgячи яmи<br />
Qurtulmuш bиr fяnяr saatdan<br />
Qыrыlmыш pandoldan, zaman<br />
Bцrцnmцш xяzяldяn mяkan<br />
"Yaшayыш"<br />
One - two - there<br />
Яkшыn!<br />
Baшlanыr yaшam:<br />
Ovuc - ovuc pыlakard<br />
Xы . . . ш , xыш , xышыltыlar alqыш;<br />
Xяzяl<br />
Addыmlar<br />
Kюksцm<br />
Юpцш-юpцш<br />
Bяdяn-bяdяnя<br />
Ekran . . .<br />
Orada<br />
O dюnцm<br />
Bиrиsи<br />
Иkи zиbиl daшqasы<br />
Orada<br />
O dюnцm<br />
Иntиhar dюnяmи<br />
Aшmыш<br />
Qaчmыш<br />
Qurtulmuш<br />
Qыrыlmыш<br />
Bцrцnmцш<br />
Daшqa<br />
Яmи<br />
Saat<br />
Zaman<br />
Mяkan<br />
Dayan!<br />
Dayan!<br />
Kat!<br />
Bиr dя<br />
Orada<br />
O dюnцmdя<br />
Иkи zиbиl daшqasы varmыш<br />
Yavaш-yavaш яkшыn<br />
Bиrdяn bиrя kat!<br />
BИZИM ШЯHЯR<br />
Шяhrиn gecяlяrиndя иntиhar qoxusu var<br />
Vя sяn nя bиlиrsяn<br />
Hяr gecя<br />
Bu шяhяrdя mиnlяrcя suчsuz kюrpя<br />
Чюrяk dяyяrиnя satыlыrlar<br />
Yяnи;<br />
Ana seks semboludur<br />
Vя ata bafыr ayaьыnda<br />
Qara dumanlar цчцn naьыl deyяn<br />
***<br />
Yalnыzca bu gecя sиzиnlя sыrdaшam<br />
Ta atыm-atыm mяn иlя gecя durumlarыnыn<br />
arasыnda nя olduьunu<br />
Sиzlяrя sюylяyяm:<br />
Чяn yatmш, шяhrиn hяr bиr yerиnя<br />
Vя acы qaranlыq, uшaьыn gюzlяrиnя<br />
Keчяr dя bиr kиши kartonla basdыrыlыb<br />
soyuqdan !<br />
Nя юzцn<br />
Nя anasыn<br />
Nя sabahыn<br />
Dцшцnцr<br />
Yalnыzca soyuq uydurub onu.<br />
Чяn yatыb шяhrиn hяr bиr yerиnя<br />
Vя ышыq dolu bиr evdя шяnlиk<br />
Susmadan sevиnc bцrцyцb hяr yanыnы ;<br />
Nя юzцn<br />
Nя anasыn<br />
Nя sabahыn<br />
Sanыr o durum<br />
Yalnыzca<br />
Ичgи<br />
Seks<br />
Hяшиш<br />
Ev dя dalьalanыr<br />
***<br />
- Burada bиlgиsayar qovuшdurur<br />
Bиzlяrи<br />
Bиr neчя dцymяnиn basmasы иlя ;<br />
Vя ayыrыr bиzи<br />
Bиrи _bиrиmиzdяn<br />
Bиr dцymяnиn basmasы иlя. -<br />
Burada yaшamaq, sevda vя юzlцk<br />
Чalьыlardadыr,<br />
Hяr gцn yuxudan durarkяn<br />
Dяyишиk шяkиlя чevrиlmиш dяmиrlяrlя<br />
Иlgиlяnиrlяr иnsanlar<br />
Vя o...f , чичяk daha bиr tюhfя deyиl<br />
Bиrи-bиrиnи яzиzlяtmяyя.<br />
Telgraf sиmlяrиndя gюrцшmяk,<br />
Duyьusuz яllяr ,<br />
Abunmanlarыn uduzmuш keчяrlяr,<br />
Aldatan ay ,<br />
Yalqыz baxышlar,<br />
Tanышlыq heykяlи,<br />
Acы dodaqlardan bиtmиш acы юpцшlяr ,<br />
Bиzиm шяhяrиn eyn tяrиfиdиr.<br />
* * *<br />
Dышarыdan evя qayыdarыm<br />
Gцzgцdяn baxышыm dиkиlиr gюzlяrиmя,<br />
Gюzlяrиm hяyatыn rяngиnи uduzmuш.<br />
Fиkrя cumanda<br />
Dцшцncяm hяr atыmыmla sяrиlиr<br />
ayaqlarыmыn altыna.<br />
Чяnlи шяhяrиn hяr bиr yerи eyndиr.<br />
Чяn yatmыш шяhяrиn hяr bиr yerиndя<br />
gюzlяrиmи yumanda;<br />
Gюrцrяm:<br />
Bиr dar kяndиrиnи qoca sюyцdя baьlayыrlar,<br />
Sыx bиr orkestra "Юlцm sяmfonиsи" yapыr,<br />
Mяn qara geymишяm<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 89
Gцzgц яlиmdяdиr<br />
Vя son baxышlarыma baxыram.<br />
Sonra kюlgя kиmи bиr иz<br />
Qulaьыma pычыldayыr:<br />
Bunlarы sяnиn ичиn yapыrlar.<br />
Betondan aьиr atdыmlarыmы yerdяn ayиrиram<br />
Ap-aydыn чaydan keчиrяm<br />
Dar kяndиrиnи boynuma salыram<br />
Qoca sюyцd aьlayыr,<br />
"Юlцm sяmfonusu "yaranыr<br />
Vя mяn юlцrяm...<br />
Mяnи bиr kюtцk kиmи odlara yaxыrlar,<br />
Odlardan dышarыda<br />
Uzaqlarda bиr qыz durub,<br />
Barmaqlarиlя bozqurd sembolu чяkиr<br />
Vя яllяrиn aчыr<br />
Mяnи baьrыna чaьыrыr . . . !<br />
Qaчыram . . .<br />
Odlarыn son atdыmы haradadыr <br />
Hяr addыmыm иsя odlar bиr atdыm uzanыr ;<br />
O yanmыr ,<br />
Mяn yanыram . . .<br />
* * *<br />
Oyanыram<br />
Чяnя bцrцnmцш шяhяrи yenя gюrцrяm<br />
O qыzы dцшцndцkcя,<br />
Юzlцyцm tapыlыr<br />
Цrяk bucaьыnda<br />
Юzgцr yaшayыb, sяrbяst oluram<br />
Elя bиl юzцmя yaшayыram mяn dя<br />
Amma чяnя bцrцnmцш шяhяrdя<br />
Gerчяklяr yaшayыr:<br />
Bиrи kartonla basdыrыlыb<br />
Юzцnц uduzmuш ,<br />
Bиrи seks sembolu olur<br />
O bиrиsиdя uyuшdurucu цчцn naьыl deyяn<br />
Чяnя bцrцnmцш шяhяrdя<br />
Юzlцk ,<br />
Aь kиtabыn sиlиnmиш yazыlarы kиmиdиr.<br />
Elя kи юzцmц dцшцnяn durum<br />
Чыlьыn bиr gцlцш yelи qopur<br />
* * *<br />
Durumlar qan doьur<br />
Qulaqlar yalnыzca "Юlцm sяmfonиsиnи" duyur<br />
Vя чяn yatыb шяhяrиn hяr bиr yerиnя . . .<br />
Yaш ar Я s я n<br />
SAYЫQLAMAQ<br />
Bu gecя<br />
Sяhяrя qяdяr yazmaq иstяyиrяm<br />
Bяlkя dя sayыqlamaq.<br />
Sяnи sevdиyиmи demяk<br />
vя bundan юlmяk.<br />
Yaxud<br />
Ыnanmaq иstяmиrяm.<br />
Kaш kи,<br />
Amerиkada doьulsaydыm<br />
Vя ya<br />
Parиsdя.<br />
Onda<br />
Hяr шey gюzяl ola bиlяrdи<br />
Hяtta sex.<br />
29.1.2006<br />
Bu cыndыr dцnyaya<br />
Olursa baьlanmaq<br />
Amma sevmяk<br />
bu dцnyalыq dяyиl.<br />
Bunu bиldиm,<br />
Sevgиlиm.<br />
Bиzиm dцnyamыz<br />
Yasaqlarla yaranmыш<br />
soyuq bиr gцndя<br />
Deyиrlяr 7 gцndя.<br />
Dцzdцr<br />
Qar da gюzяldиr<br />
Amma чoxluq<br />
Korluqdur.<br />
Vя bиzиmkи,<br />
qяhbя bиr dцnya.<br />
90<br />
Sяn иsя<br />
telefon etmяkdяn dя чяkиnиrsяn.<br />
Bяlkя dя юlmцшяm,<br />
acыmdan<br />
yaxud<br />
acыьыmdan .<br />
Bяlkя dя hяr шey gюzяldиr<br />
vя mяn<br />
dцymuram bunu.<br />
Yox sevgиlиm<br />
Sevmяk bu dцnyalыq dяyиl<br />
Vя baшqa bиr dцnyanыn<br />
olduьuna ыnanmыram.<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
QЯQЯШ<br />
Kцчяyя zиbиl atma<br />
Zиbиlя dцшяrsяn.<br />
Bяsdиr yerя tцpцrdцyцn<br />
Tцpцrcяyя boьularsan.<br />
Vя bяsdиr<br />
Kишиlиkdяn danышdыьыn<br />
Orqanыnы qaшыyarkяn.<br />
Sюyцш sюyяn aьzыnы baьla<br />
Ыylяndиrdиn havanы<br />
Bиr dя sиqaretиnиn dumanы.<br />
Vя ичdиyиn<br />
Cыndыr araьыn qoxusu.
Yox sюylяmя fиkrиnи<br />
Чцrцmцш beynиnиn zиbиlиnи<br />
Xotdarkяn Jиqulиnи.<br />
QOYUNLAШAQ<br />
13.2.2006<br />
Dцnяn eшшяk olmaq иstяdиm<br />
Bиlmяdяn чapdыrdыlar alяmиn yцkцn<br />
Vя ишlяtdиlяr durmadan.<br />
Anqыranda qamчыladыlar<br />
Ancaq hяrdяn yoncama bиr az arpa<br />
qatdыlar<br />
Bu mяnя yetяr dedиm.<br />
Bцgцn юkцz olmaq иstяdиm<br />
Sormadan ,<br />
Dиnmяdяn<br />
Шomlatdыlar mяnя<br />
Yиyяsиz torpaьыmы<br />
Buda yetmяzmиш kиmи<br />
Kяsdиlяr mяnи<br />
Vя яtиmи , sцdцmц , sцmцyцmц<br />
шeyиmи bele yedиlяr .<br />
Vя ...<br />
vя sabaq qoyun olmaq иstяrяm<br />
Bиlmяdяn<br />
Sormadan<br />
vя dцшцnmяdяn<br />
Sцrsцnlяr mяnи<br />
иstяdиklяrи yerя<br />
Bиr чoban vя kюpяkdя olsun.<br />
Bяslяnmяk ...<br />
Bяslяnmяk<br />
Kяsиlmяyя<br />
Vя yцn vermяyя<br />
Budur mяnиm gюrяvиm<br />
mяn иsя otarmalыyam<br />
Baшыmы qaldыrmadan<br />
Dиk baxmadan<br />
Yяnи<br />
Onlarыn иstяyи kиmи bяslяnmяlиyяm .<br />
Budur mяnиm<br />
vя mяnиm шяrяflи xalqыmыn<br />
keчmиши ,<br />
gяlяcяyи.<br />
Nя xoшdur<br />
Bunu uшaqlarыmыzada юyrяtmяlиyиk .<br />
Atalarыmыzыn bиzя юyrяtdиyи kиmи<br />
Artыq qoyunlaшmaq zamanыdыr<br />
Haydы ...<br />
REKLAM QЫZЫ<br />
Metronun dиvarыndan<br />
Asыlan reklam tablolarы<br />
Heч dя qaчmыr gюzdяn .<br />
Mяnя bax<br />
Mяnи seч<br />
Mяnи al<br />
Baьыrыrlar .<br />
Bиr qыzыn fotosu<br />
Reklamlarыn ичиndя<br />
Gюr necя dя gюzяldиr<br />
Vя mяn vuruluram bиr anda ,<br />
Reklam qыzыna .<br />
Qatar юz gurultusu иlя gяlиr<br />
Taka-taka tuk ...<br />
Taka-taka tuk.<br />
Vя qalыr шяkиl arxasыnda .<br />
Durmadan vaqona mиnиrяm<br />
Vя hяr шey arxada qalыr<br />
Unudulmaьa doьru<br />
Bцtцn olaylar kиmи .<br />
SЯNИ MЯNЯ YAШATMASЫN<br />
Bиr evиm olsun иstяrdиm<br />
Buчaьы olmasыn<br />
Dиrяnmяk цчцn<br />
Sцtunu olmasыn.<br />
Bиr dяrdиm olsun иstяrdиm<br />
Bиrazcиk sяnя oxшasыn<br />
Yяnи vяfasы olmasыn.<br />
Bиr gцnцm olsun иstяrdиm<br />
Sяnи heч bиlmяsиn,<br />
Sevишяrkяn odamda<br />
Sяnи mяnя yaшatmasыn .<br />
юylя bиr sяn иstяrdиm<br />
Sяnи heч ...<br />
Amma heч tanыmasыn .<br />
GЯL ЮPЦШЯK<br />
Sяnи юpmяk иstяyиrяm<br />
Hяrkяsиn юnцndя .<br />
Bцtцn яnяnяlяrя<br />
Vя sыxыcы tяrbиyяlяrя qarшы .<br />
Qoy poxqafalыlar<br />
Bиzи sюysunlяr<br />
Amma bиz durmadan sevяk<br />
Vя юpцшяk<br />
Цstяlиk dodaqdan.<br />
SЯN YOX ИDИN<br />
Mяn vя sяn,<br />
Sяn heч anlamadыn kи, mяnи<br />
Vя sevmяdиn.<br />
Amma mяn,<br />
Nя иsя ...<br />
sevdиm sяnи.<br />
Hяrшey sяnиn цчцn bиr oyun<br />
Vя sadяcя bиr tanышlыq.<br />
Mяnиm hиsslяrиm<br />
Elиt tиcarяt<br />
Yaxud<br />
Eylяncя mяrkяzи.<br />
Bиr (Dиrol) saqqыzы<br />
Yяnи qяrшиyиb<br />
Vя tollanmaqmыш taleиm.<br />
Sяn yox иdиn<br />
Vя olmadыn acы gцnцmdя.<br />
Pиs gцnцm<br />
heч bыraxmadы kи, mяnи .<br />
Sяn nяyиn юcцnц aldыn mяndяn<br />
Yaшamadыьыn sevgиnи ,<br />
Yaxud<br />
Qыrыlan xяyallarыnы.<br />
Vя bu arada<br />
Mяnиm suчum<br />
Tяkcя sяnи sevmяkmиш.<br />
Sяnиsя dцyma.<br />
Nя иstяyиrsяn dedиn<br />
Amma bиlиrdиn иstяyиmи.<br />
Gяl yalqыzlыьыmы paylaшma<br />
Vя tцpцr цzцmя,<br />
Bиr lama kиmи.<br />
Amma heч dцшцnmя etdиklяrиnи.<br />
Sяn Yenи Rakы qяdяr belя<br />
Bиlmяdиn hиsslяrиmи<br />
O иsя nя canlыdыr<br />
botulkada<br />
vя nя canlы иdиn<br />
юlцmцmdя.<br />
20.2.2006<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 91
Seymur Baycan<br />
seymurbaycan@gmaи l.com<br />
esseляр<br />
Иtя dюnmцш zиyalы<br />
Eskalatorda mяn yuxarы qalxarkяn<br />
anasыnыn qucaьыnda aшaьы enяn<br />
anasыnыn чиynи цstяn arxaya baxan<br />
o monqolsиfяt kюrpяyя<br />
nя qяdяr яl elяsяm dя, mяnи gюrmяdи.<br />
Ay Allah, onun o domba gюzlяrи<br />
elяcя ишыqlara, ишыqlara, ишы<br />
qlara baxыrdы.<br />
Murad Kюhnяqala<br />
Deyиrlяr Bишr Hafи adlы bиr sufи hяmишя ayaqyalыn gяzиrmиш.<br />
Ayaqyalыn gяzdиyи цчцn heyvanlar yolu murdarlamazmыш. Bиr<br />
gцn sяhяr юrцшя gedяn heyvanlardan bиrи yolu batыrыr.<br />
Heyvan sahиbи цzцn cыrыb, saчыnы yolur kи "Bишr Hafи юldц".<br />
Sahиl parkы, Axundov kиtabxanasыnыn hяndяvяrи mяnя boz,<br />
cansыxыcы gюrцnяndя bиlиrяm kи, Murad Kюhnяqala шяhяrdя<br />
yoxdur, nюvbяtи uьursuz xoшbяxtlиk axtarышыna чыxыb, цz tutub<br />
harasa gedиb. Яgяr sиz чиynиndя balaca, kюhnя чanta, baшыnы<br />
aшaьы salыb иtи, qыsa addыmlarla yerиyяn adam gюrsяnиz, bиlиn<br />
kи, o, Murad Kюhnяqaladыr.<br />
Murad Azяrbaycan яdяbиyyatыnыn canlы klassиkиdиr. O,<br />
anadangяlmя yenиlиkчиdиr. Murad "Gцmцш kuzя"dяn "Quш<br />
qrиpиnя yoluxmuш xalq шaиrи" poemasыna qяdяr az qala bцtцn<br />
janrlara чox ustalыqla mцracияt edиb.<br />
Murad yazmыr, o, шяkиl чяkиr. Onun hekayяlяrи, шeиrlяrи чox<br />
konkretdиr, yenиdиr, aktualdыr. Murad hяr шeydяn яvvяl<br />
яqиdяlи иnsandыr. Tanrы bu иnsana sяxavяtlя иstedad verиb.<br />
Muradы gюrяndя gцlцmsяmяmяk, цzц kцlяyя qarшы dayanmamaq<br />
mцmkцn deyиl. Чoxdan bu adam haqqыnda yazы yazmaq<br />
иstяyиrdиm. Onsuz da qulaьы bиrkalы xalq шaиrlяrиnиn o qяdяr<br />
trиbunasы var kи... Mяn dя Muraddan yazmayыm, bяs kиm<br />
yazsыn<br />
Muradыn hяyata, mцbarиzяyя sяslяyяn, optиmиst ruhlu шeиrlяrиnиn<br />
nцvяsиndя юldцrцcц pessиmиzm var. Adam gцvяndиyи,<br />
nиkbиnlиyиnя heyrяt etdиyи adamlarы kяdяrlи gюrяndя gюzц<br />
qaralыr, belи qыrыlыr. Vя nя yaxшы kи, heч olmasa bu xaraba<br />
qalmыш Azяrbaycanda Murad kиmи 10-15 adam yaшayыr hяlя.<br />
Bиzиmlя bиr gюyцn altыnda nяfяs alыr.<br />
Яhvalыm pиs olanda Muradыn "Dяrdalgиn" шeиrиnи oxuyuram:<br />
Ey gцnяшlи yurdun шяrqlи иnsanы!<br />
Nя vurulmusan bu qяmlяrя,<br />
Dяrd-bяladan hяzz alыrsan,<br />
Manyaksanmы<br />
Kюynяyиn cыrыqdыr - cяhяnnяmя kи,<br />
Bиr az da cыrыq kюynяklя gяz;<br />
Dabanы sцrtцlmцш, цstц sюkцlmцш,<br />
Su buraxan ayaqqabыnla<br />
Bиr tяpиk иlишdиr dяrdиn dalыna.<br />
Oьlunun keчяnиlkи шalvarыnы geyиn sяn<br />
Bиr az da gюdяk olsun,<br />
Qыzыnыn keчяnиlkи ayaqqabыsыnыn<br />
Sюkцlmцш yerlяrиnи юzцn tиk<br />
Sяn sapы dишиnlя dartdыqca<br />
Uшaqlarыn gцlцшяcяk<br />
Necяdиr, gюzяl deyиlmи<br />
Yazыnыn qяrиbя mиstиkasы var. Ola bиlsиn yazы zяиfdиr, amma<br />
sяmиmи yazыlыbsa, hansыsa hadиsяdяn doьulubsa, yцz faиz<br />
oxucunun ичиnи tяrpяdяcяk. Hяtta mяtn mцяllиfиn sиqaret<br />
чяkиb-чяkmяdиyиnи, gecя, yoxsa sяhяr tezdяn ишlяdиyиnи<br />
gюstяrиr. Hяssas oxucu mцяllиfиn yazы yazarkяn hansы hиsslяr<br />
keчиrdиyиnи duymalыdыr. Duymursa, o, eшшяkdиr. Иnsanlarы<br />
gцldцrmяyя hesablanmыш, hяyata sяslяyяn bцtцn шeиrlяr,<br />
hekayяlяr kяdяrdяn doьur. Mяn yцz yox, mиlyon faиz<br />
bиlиrяm Murad qыzыnыn keчяnиlkи ayaqqabыsыnыn sюkцlmцш yerlяrиnи<br />
tиkяndя, sapы dиши иlя dartanda uшaqlarы gцlцшцb. Bяlkя<br />
dя Murad "Dяrdalgиn" шeиrиnи иntиharыn bиr addыmlыьыnda<br />
yazыb. Amma o monqolsиfяt uшaq kиmи elяcя ишыqlara,<br />
ишыqlara, ишыqlara baxmaьa mяcburdur. Kamyu demишkяn,<br />
"юlяndя dя mцqavиmяt gюstяrmяlи". Bиz hamыmыz nиkbиn<br />
olmaьa mяhkumuq.<br />
Yazыnы Muradыn "Nиtq" hekayяsиnиn sцjetиnи qыsa yazmaqla<br />
bиtиrmяk иstяyиrяm. Bиr vиcdanlы zиyalы qonшunun kartondan<br />
92<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
dцzяltdиyи budkasыndan borca vermишel, toyuq budu, qяnd vя<br />
dиgяr hяyatиvacиb яrzaq alыr. Vяdя bиtиr, qonшu pulu tяlяb<br />
edиr. Zиyalы axшam ишdяn qayыdanda Allaha yalvarыr kи, onu<br />
иtя dюndяrsиn. Allah onun duasыnы eшиdиr, zиyalы иtя dюnцr. O<br />
atlana-atlana, sяrbяstcя budkanыn юnцndяn keчиr, hяtta<br />
sevиndиyиndяn bиr aьыz da qonшunun цstцnя hцrцr. Lakиn bu<br />
xoшbяxtlиk uzun sцrmцr. Hяyяt uшaqlarы иtи (oxu: zиyalыnы)<br />
daшa basыrlar. Sonda mцяllиf uшaqlara mцracияt edиr kи, heч<br />
vaxt kцчя иtlяrиnи daшa basmasыnlar. Kцчя иtlяrиnиn чoxu borc<br />
яlиndяn иtя dюnmцш vиcdanlы zиyalыlardыr.<br />
Haradasan, ay Murad Bяlkя sяn dя иtя dюnmцsяn!<br />
...Dцnяn "Praqa" restoranыnыn qarшыsыnda 242 nюmrяlи<br />
marшrut yolu keчяn bиr иtи vurdu!<br />
Koroьlu vя Hacы Mяmmяdov<br />
Gяlиn saz lazыm olanda qыlыnc, qыlыnc lazыm olanda saz чalan,<br />
юzцndяn zяиflяrя qan uddurub, юzцndяn gцclц иlя qarшыlaшanda<br />
sazыnы яlиnя alыb "and ичmишяm bu gцn dюyцш olmasыn"<br />
mahnыsыnы oxuyan Koroьluya шиddяtlи xalq mяhяbbяtиnиn<br />
sяbяblяrиnи araшdыraq. Bиrиncиsи, o, tacиrlяrи soyub kasыbkusuba<br />
paylayыrdы. Ыkиncиsи, yeyиb-ичяn kиши иdи, Чяnlиbeldя az<br />
qala hяr gцn kef mяclиsи tяшkиl edиrdи. Цчцncцsц, Koroьlu<br />
bяy юz dюvrцnцn яn saz шeylяrиnи (canlarы) yыьmышdы Чяnlиbelя.<br />
Onun шяnиnя aшыqlar dastan qoшub, bюyцk Цzeyиr bяy<br />
Hacыbяyov opera yazыb. Bиr oturuma yeddи qazan plov yeyиb,<br />
sonra aшpazы qazana basan Koroьlunun шяklи цstцnя vurulmuш<br />
kюynяklяrи cяnubda soydaшlarыmыz яyиnlяrиnя geyиnиb<br />
kцчяlяrя чыxdы. Bu da sevgиnиn bиr formasыdыr. Koroьlu<br />
haqqыnda hяlяlиk bu qяdяr.<br />
Bиz Hacы Mяmmяdovun иstиntaq иfadяlяrиnи dиqqяtlя oxuyub,<br />
mяhkяmяnиn gedишatыnы nяfяs dяrmяdяn, чox maraqla<br />
иzlяyиrиk. Mяn daha yazmыram Hacы bяy dцz dюrd иl oьurluq<br />
maшыnda necя Daxиlи Ишlяr Nazиrlиyиnя, ишя gяlиb-gedиb.<br />
Azяrbaycandыr, burada tяяccцblц heч nя yoxdur. Sadяcя<br />
mиllяtиn bцtцn sayыlan qяlяm яhlи Hacы Mяmmяdov<br />
mюvzusunda qяlяmlяrиnи sыnayыblar, mяn dя baшыmы baшlara<br />
qoшmaq иstяyиrяm.<br />
Baшa dцшя bиlmиrяm, mяhkяmяdяn reportaj yazan jurnalиstlяr<br />
necя Hacы Mяmmяdovu cиnayяtkar adlandыrыrlar<br />
Axы onun Koroьludan nяyи kяmdиr Цzцndяn nur tюkцlцr.<br />
Varlыlarы soyub юzцnя dцшяn payы kasыblara verиrmиш. O da az<br />
qala hяr gцn Koroьlu kиmи Qarabulaqda kef mяclиslяrи tяшkиl<br />
edяrdи. Mцьяnnиlяrи baшыna yыьыb hяyatыn dadыnы чыxarыrdы.<br />
Gedиn Qusara vя gюrцn camaat Hacы bяyиn xяtrиnи nя qяdяr<br />
иstяyиr. O, hяbs edиlяndяn sonra neчя-neчя qadыn mцьяnnиnиn<br />
klиpи yarыmчыq qalыb. Яgяr юlkяyя иcazяsиz bиr lax<br />
yumurta gяtиrmяk mцmkцn deyиlsя, Hacы bяyиn oьurladыьы<br />
adamlar mиlyonlarы necя, hansы цsullarla qazanыblar<br />
Deyиrlяr юlяn adam haqqыnda ya xoш sюz sюylяmяlи, ya da<br />
susmalыsan. Bиz susmayacaьыq, nя dя xoш sюzlяr<br />
sюylяmяyяcяyиk. Ad чяkmяdяn deyя bиlяrиk kи, Hacы bяyиn<br />
qяtlя yetиrdиyи mяlum mяrhum adam xeylи bяdbяxtиn cиbиnя<br />
nяшя atыb onlarыn yaxыnlarыnы soymuшdu. Mяrhumun cиbиnя<br />
nяшя atdыьы adamlar иndи Hacыnы sevmяsиn bяs nя etsиn Hacы<br />
nяиnkи Koroьludan kяm oьlandыr, bяzи parametrlяrя baxanda<br />
ondan hяtta цstцndцr. Ona gюrя dя bu adamlardan bиrиnи<br />
xalq qяhrяmanы, o bиrиnи cиnayяtkar adlandыrmaq tarиxи<br />
яdalяtsиzlиkdиr.<br />
Hacы bяydя yeganя qяbul etmяdиyиm hяrяkяt mцьяnnиlяrя<br />
hяddяn artыq pul xяrclяmяsиdиr. Gяrяk bиr az da vяkиllяr,<br />
jurnalиstlяr, шaиr-yazычы tayfasы цчцn tяrlяyяydи. Belя olsaydы,<br />
иndи Hacыnыn шяnиnя иkи roman, цч poema, yeddи dastan, bиr<br />
opera qoшmuшdular.<br />
Bиz o vaxt (1995-2005-cи иllяrdя) bиlmиrdиk kиm kиmи<br />
oьurlayыr. Heydяr Яlиyev sabиtlиyиndя heч kиmиn aьlыna<br />
gяlmяzdи kи, hansыsa dяstя gцndя bиr adam oьurlayыb mиlyon-mиlyon<br />
dollarыnы alыr. Nя bиlяk, bяlkя elя bu gцn dя hansыsa<br />
namяlum dяstя adamlarы oьurlayыr vя yaxыnlarыnы soyur.<br />
Bu dяstя Иlham Яlиyevиn иkиncи prezиdentlиyи dюvrцndя иfшa<br />
olunacaq vя xalq baш verяnlяrи чox normal qяbul edяcяk.<br />
Яgяr bu yazыnы hяmиn dяstяnиn цzvlяrиndяn bиrи oxuyacaqsa,<br />
lцtfяn yazыnыn mяzmununu dяstяnиn baшчыsыna чatdыrsыn. Qoy<br />
bu gцn adam oьurlayan dяstяnиn baшчыsы Hacы<br />
Mяmmяdovun yeganя sяhvиnи tяkrarlamasыn. hяrdяn шaиryazычы,<br />
jurnalиst, bяstяkar tayfasы цчцn dя tяr tюksцn. Hяlяlиk.<br />
Oьrudan oьruya halaldыr. Tanrы ишиnиzи avand etsиn!<br />
Vaьzal, gюmrцk,sяrhяd vя tualet<br />
Yol sцpцrяn qadыnlar<br />
Ot bичяn kишиlяrя parodиyadыr.<br />
Murad K.<br />
Hяr hansы юlkяnи tanыmaq цчцn vaьzaldan bиlet almaq<br />
(xцsusяn dяmиryolu vaьzalыndan), kюmrцk mяntяqяsиndя beш<br />
dяqиqя dayanmaq, sяrhяddяn keчmяk vя иkи-цч dяfя шяhяrиn<br />
(xцsusяn paytaxtыn) mцxtяlиf yerlяrиndя yerlяшяn tualetlяrя<br />
(Zamиn demиш, ayaqyolu чox romantиk sяslяnиr. Yцz faиz<br />
razыyam) baш чяkmяk kиfayяtdиr.<br />
Rasиm Qaracanыn sюzцnя иnansaq, beш-altы Norveч jurnalиstи<br />
bиr-neчя ay яvvяl цч Cяnubи Qafqaz respublиkasыnы gяzяrяk<br />
yцzlяrlя иctиmaи tualetиn шяklиnи чяkяrяk юz gюzяl mяmlяkяtlяrиnя<br />
qayыdыblar. Onlarыn nиyyяt vя mяqsяdlяrиnи шяrh<br />
etmяk иstяmяzdиm. Heч narahat olmayыn, hяr цч respublиkada<br />
vяzиyyяt eynиdиr.<br />
Vaьzaldan baшlayaq. Kassalarda kompцter arxasыnda<br />
яylяшяn qadыnlarыn geyиmи, saч dцzцmц, zahиrи gюrцnцшlяrи иlя<br />
ишиmиz yox. Hяr halda, kassalarda nяzakяtlи, gюzяl xanыmlar<br />
bиlet satsaydы, lap pakиzя olardы. Чox adи шeylяr adamыn<br />
ovqatыna xoш tяsиr gюstяrиr, ишиn uьurlu alыnmasыna, Az.TVnиn<br />
tяbиrиncя desяm, юz tюhfяsиnи verиr.<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 93
Bиzиm Bakы vaьzalыnda kassиr vяzиfяsиndя чalышan qadыnlarыn<br />
bяzиlяrиnиn meymuna oxшamalarы bиr yana (юzцmц sыьortalamaq<br />
цчцn qяsdяn "bяzиlяrи" yazыram. Doьrusu, kassиrlяr чox<br />
qorxulu mяxluqlardыr), adama heч adam balasы kиmи cavab<br />
da vermиrlяr. Elя bиl bиletи qapыb pulunu vermяyяcяksяn.<br />
Яksяr hallarda tяbии bиlet yoxdur. "Yoxdur"u dodaqlarыnыn<br />
ucu иlя sюylяyиb arxalarыnы adama sarы чevиrиrlяr. Onlarыn<br />
dиlиndя "yoxdur" kяlmяsи ...dиr (lцtfяn, nюqtяlяrиn yerиnи<br />
юzцnцz doldurun) kиmи sяslяnиr.<br />
Bюlgяlяrdя vяzиyyяt lap aьlamalыdыr. Sraьagцn иkи rayonda -<br />
Qazax vя Aьstafada bиlet tapa bиlmяdиm. Adam hяr шeyя<br />
gюrя vяsиqяnи gюstяrmяk иstяmиr. Onsuz da jurnalиstиn иt<br />
qяdяr hюrmяtи qalmayыb. Bиr dя kи, axы nяyя gюrя bиlet alanda<br />
mцtlяq vяsиqя gюstяrmяlиyяm<br />
Nя иsя, saь olsun яyalяt dostlarы, bиrtяhяr, mиn zцlmlя bиlet<br />
tapыb mяnи qatara dцrtdцlяr. Gиrdиm vaqona, kupelяrиn<br />
yarыsы boшdur. Vя alver baшlayыr. Bяlяdчиlяr yerlяrи иkиqat<br />
bahasыna satыrlar. Sяrnишиnlяr dя kassalara, bяlяdчиlяrя<br />
bяlяddиrlяr. Bиlиrlяr kи, zяhmяt чяkиb kassaya dar deшиkdяn<br />
baш soxmaьыn mяnasы yoxdur. Elя bиrbaшa stansиyaya gяlиrlяr.<br />
Ишverяnlиk-zad elяmиrяm, amma doьrudan da чox иyrяnc<br />
mяnzяrяdиr. Pul qazanыb bala saxlamaьыn mиn yolu var.<br />
Cяhяnnяmя, heч olmasa bиletиn 70 faиzиnи satыb 30 fazиnи<br />
юzlяrиnя alver цчцn saxlasыnlar.<br />
Qaldы kюmrцk vя sяrhяd. Иkиsи dя bиr-bиrиnиn tayыdиr. Yenя<br />
sraьagцn Qыrmыzы Kюrpцdя sяrhяdи keчиrяm. Hяrя яynиnя bиr<br />
forma geyиnиb. Formalыlardan bиrи pasportuma baxыb<br />
soruшur:<br />
keчяndя юzцmlя yalnыz vя yalnыz bиr чanta alt paltarы<br />
gюtцrяcяm. Юzц dя xeylи иstиfadя olunmuшlarы.<br />
Oнун бу мяшяггятлярдян<br />
хябяри йохдур<br />
(Kиmlиyиndяn asыlы olmayaraq, qadыn цstцndя bычaqlanan vя<br />
bычaqlayan bцtцn zяrяrчяkmиш шяxslяrя иthaf olunur)<br />
Юmцr bиr qurшunla bиtиrsя<br />
Шeиr yazmaьa,<br />
yuxu yozmaьa<br />
Sevdиyиmиz qadыnlarыn<br />
Sevdalы шяkиllяrиn<br />
baшыmыz цstцndяn asmaьa, dяyяrmи<br />
Federиko Qarsиa Lorka<br />
Elчиn Иsgяndяrzadя<br />
Qarpыz чox mцsbяt enerjиlи gиlяmeyvяdиr. Bюyrяyя чox xeyиrlиdиr.<br />
Daшы, qumu yuyub aparыr. Hяm dя dяhшяt sяrfяlиdиr.<br />
Lap naьыldakы kиmи, tumunu toyuq-cцcя, qabыьыnы eшшяk, ичиnи<br />
иsя adamlar yeyиr. Bиr az qabиlиyyяtlи qadыn tapыlsa, hяlя<br />
eшшяyиn payыndan kяsиb dadlы mцrяbbя bишиrяrяk qышa tяdarцk<br />
gюrяr.<br />
- Hardan gяlиrsяn<br />
- Tиflиsdяn.<br />
- Xeyиr ola<br />
- Semиnarda ишtиrak edиrdиm.<br />
Semиnar adы eшиdяndя цzцnц turшudur. Sonra bu formalы<br />
adam чantamы aчыb qurdalanыr. Yolda oxumaq цчцn<br />
gюtцrdцyцm kиtabы (Mиlorad Pavичиn son romanы) vя bloknotumu<br />
vяrяqlяyиr. Mяn иsя sяbrlя ona baxыram. Bloknotdakы<br />
qeydlяrи oxuyanda dюzmяdиm.<br />
- Cяnab baш leytenant, bloknotdakы qeydlяrи oxumaq tяrbиyяsиzlиkdиr.<br />
- Mяn narkotиka axtarыram.<br />
- Hяrflяrиn arasыnda Hanы sяnиn иtиn-pишиyиn, qoy gяlиb<br />
чantanы иylяsиn.<br />
Baшыnыzы чox aьrыtmayыm, baшqa bиr formalы adam mяnи<br />
tanыyыr vя deyиr kи, чantanы gюtцr get. Bиr sюzlя, bиabыrчыlыq.<br />
Sюz vermишяm, nюvbяtи dяfя Qыrmыzы Kюrpцdя sяrhяdи<br />
94<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
Qarpыzla baьlы xeylи xoшmяramlы uшaqlыq xatиrяlяrиm var. O<br />
vaxtlar bиz иndиkи kиmи qarpыzы kиloyla deyиl, maшыnla alыrdыq.<br />
Qarpыzlarы maшыndan boшaltmaьыn юzц gюzяl bиr яylяncя иdи.<br />
Bиz юzцmцzя qarpыz seчиrdиk. Sonra qarpыzыn ичиnи yeyиb<br />
qabыьыnы шиrяlи-zadlы baшыmыza keчиrиrdиk. Daha sonra hяmиn<br />
qarpыz qabыьыnda toyuq-cцcяyя su verиrdиk. Toyuq-cцcяnиn<br />
dиmdиklяyиb deшиk-deшиk etdиyи qarpыz qabыьыna dиqqяtlя<br />
baxыn vя onda gюrяcяksиnиz dцnya necя dя fanиdиr.<br />
Bu mцsbяt enerjиlи tяrяvяz bиtkиsи (bиr dяfя gиlяmeyvя yazdыq,<br />
яvяz-яvяz oldu) иlя yцklяnmиш maшыnlar шяhяrиmиzdя peyda<br />
olanda qanыmыn иt qanыna dюnmя prosesи baшlayыr. Bunun<br />
чox axmaq, xeylи subyektиv sяbяbи var. Яslиndя mяnиm<br />
qarpыza mюvsцmи nиfrяtиmdя qarpыzыn юzцnцn heч bиr gцnahы<br />
yoxdur. Tanrыdan gиzlи deyиl, sиzdяn nя gиzlяdиm. Hяrdяn<br />
darыxanda getdиyиm mяkanda иkи dяfя mяnя xяbяrdarlыq<br />
edиblяr kи, цчцncц dяfя sяnи buralarda gюrsяk, юzцndяn kцs,<br />
bычaqlanacaqsan. Sevanыn (ad шяrtиdиr - S.B.) yaшadыьы<br />
bиnanыn sakиnlяrи aшыrы dяrяcяdя qeyrяtlиdиr. Mяsяlя ondadыr<br />
kи, yay aylarыnda bиnanыn яn qeyrяtlи sakиnlяrи yыьышыr kюшkя<br />
vя qarpыz-pendиrlя araq vururlar. Gecя saat цчя qяdяr yatmыrlar.<br />
Bu mяnada яn яlverишlи fяsиl qышdыr. Saat 9-dan hamы<br />
sяrчя kиmи doluшur yuvalarыna. Чяrшяnbя axшamы vя чяrшяnbя<br />
gцnlяrи mяnиmчцn яsl bayramdыr. Яn avara sakиnlяr belя<br />
hяmиn gцnlяr Чempиonlar Lиqasыnыn oyunlarыna baxыrlar.<br />
Mяn dя чox rahat, heч bиr tяhlцkя hиss etmяdяn qalxыram
dюrdцncц mяrtяbяyя.<br />
Yaxшы kи, Sevanыn цstцndяkи mяnzиlи tяlяbяlяrя kиrayя<br />
verиblяr. Hяrdяn юzцmц arsыzlыьa qoyub, tяlяbяlяrя qarышыb<br />
цzцmdя "detdomskи ulыbka", cиbиmdя "tяlяbя bиletи"<br />
mяrtяbяlяrи unиversиtet bиnasыnыn pиllяkяnlяrи kиmи aшыrыram.<br />
Яn gюzяlи lиqa oyunlarыnыn keчиrиldиyи gцnlяrdиr. Amma gяrяk<br />
hяmиn gцnlяr Шtиrlиs kиmи dяqиq olasan kи, fasиlяyя<br />
dцшmяyяsяn. Yoxsa bиnanыn bцtцn sakиnlяrи fasиlяdяn иstиfadя<br />
edяrяk, balkona чыxыb sиqaret чяkиrlяr. Bиr dя gюrdцn<br />
zыrramanыn bиrи yuxarыdan sиqaretиn kюtцyцnц atdы adamыn<br />
baшыna. Yadыnыzdadыrsa, юtяn иl axmaьыn bиrи sиqaretи чяkиb<br />
kюtцyцnц Bakы zooparkыnda "Allah" qышqыran шиrиn baшыna<br />
atmышdы. Nяtиcяdя zoopark яmяkdaшlarы bиr vedrя su tapыb<br />
gяtиrяnяcяn, шиrиn saчыnыn bиr hиssяsи yanmышdы.<br />
Sevanыn bцtцn bu mяшяqqяtlяrdяn heч xяbяrи yoxdur. Nя<br />
vecиnя, mяn evя gцlя-gцlя gиrиrяm. O hardan bиlsиn kи,<br />
bиnanыn qarшыsыnda qarpыzla araq vuranlarыn zяhяrlяnиb<br />
юlmяlяrиnи necя шиddяtlя arzulayыram. Qarpыzla araq vurmaq,<br />
balla yemиш yemяk qяdяr tяhlцkяlиdиr.<br />
Keчяn иl bu vaxtlar olardы. Yenя bяrk darыxыrdыm. Gecя saat<br />
1 radяlяrиndя bloka gиrmяk иstяyяndя mяnи arxadan<br />
чaьыrdыlar. Чaьыrышdan яvvяl bu sюzlяrи eшиtdиm: "Bu keчи<br />
saqqal kиmdиr bura gяlиb-gedиr". Arxaya чevrиlяndя gюrdцm<br />
иkи nяfяr yenя balaca kюtцyцn цstцndя oturub, qarшыlarыnda<br />
balaca masa, qarpыzla araq vururlar. Qarpыzыn hяlя dиlиmlяnmяmиш<br />
иkиncи yarыsыna bычaq sancыlыb. Tяbии, юzцmц heч nя<br />
olmamыш kиmи aparыram. Kиши gиrишsиz-zadsыz, hec bиr sюhbяt<br />
xыrdalamadan, bычaьы para qarpыzdan чяkиb цstцmя gяldи.<br />
Yuxarы qaчa bиlmяzdиm. Чцnkи yuxarыdakы mяnи яmяllи-baшlы<br />
cяsarяtlи adam kиmи tanыyыr. Bu vaxt иkиncи kиши цstцmя gяlяnи<br />
arxadan tutub masaya tяrяf sцrцdц vя dedи: "Bиr tиkя чюrяk<br />
yeyиrиk. Sяn Allah, qanыmыzы qaraltma! Bиr azdan dцшяcяk.<br />
Aшaьы dцшяndя bычaqlayarыq".<br />
Mяn artыq юlmцшdцm. Яn dяhшяtlиsи o иdи kи, onlar чox rahat<br />
шяkиldя taleyиmи mцzakиrяyя чыxarmышdыlar. Mяnи bычaqlamaq<br />
иstяyяn kиши иkиncи kишиnиn sюzцnя o dяqиqя qulaq asmadы.<br />
Azca mцbahиsя etdиlяr. Bиrи dedи иndи bычaqlayaq, o bиrиsи<br />
иsrar edиrdи kи, qanыmыzы qaraltma, onsuz da bиr azdan aшaьы<br />
dцшяcяk, onda rahat bычaqlayarыq. Elя bиl Sяmяd Vurьun<br />
kolxoz sяdrиnиn evиnя qonaq gяlиb vя ev yиyяsи qonaьыn<br />
шяrяfиnя erkяk kяsmяk иstяyиr. Sяmяd Vurьun da tutub<br />
bычaьыn tиyяsиndяn tez-tez bu cцmlяnи tяkrar edиr: "Sяn<br />
Allah, dяymя, hяlяlиk bиr-иkи чolpa kяs, sonrasыna baxarыq".<br />
Mцbahиsя bиtdи. Qяrara gяldиlяr kи, mяnи aшaьы dцшцndя<br />
bычaqlasыnlar. Bиrtяhяr yuxarы qalxыram. Allah kяssиn belя<br />
mяhяbbяtи! Gцcцm yalnыz шиddяtlя dюyцnяn цrяyиmи<br />
sakиtlяшdиrmяyя чatыr. Gecяnи чox яzabla yola verиb sяhяr<br />
dцшцrяm aшaьы. Baxыram bиnanыn qarшыsыndakы kюшkdя heч<br />
kиm yoxdur. Kюшkцn яtrafыnda da qarpыz dиlиmlяrи<br />
sяpяlяnиb...<br />
P.S. Yazы Medиada Vяtяndaш Hцquqlarыnы Mцdafия Fondunun<br />
Mяtbuat Шurasы иlя bиrgя jurnalиstlяr arasыnda elan etdиyи mцsabиqяyя<br />
tяqdиm edиlиr. "Soros" Fondunun malиyyя dяstяyиlя<br />
keчиrиlяn mцsabиqяnиn яsas mяqsяdи jurnalиstlяrиn dиqqяtиnи<br />
qadыnlarыn иnkишafы, onlarыn problemlяrи vя hцquqlarыnыn<br />
mцdafияsиylя baьlы mюvzulara yюnяltmяkdиr.<br />
Salam, qoz aьacы<br />
Mцsavat Partиyasыnыn baшqanы Иsa Qяmbяr xalq шaиrи<br />
Bяxtиyar Vahabzadяnи doьum gцnц mцnasиbяtиlя tяbrиk<br />
edиb. "Yenи Mцsavat" qяzetиnиn 16 avqust 2006-cы иl tarиxlи<br />
sayыnda dяrc olunmuш tяbrиkdя deyиlиr: "Hюrmяtlи Bяxtиyar<br />
mцяllиm! Doьum gцnцnцzц tяbrиk edиr, Sиzя uzun юmцr, can<br />
saьlыьы arzulayыram (burasы aydыndыr.-S.B.). Sиz Azяrbaycan<br />
яdяbиyyatыnыn, bцtюvlцkdя XX яsr dцnya poetиk fиkrиnиn<br />
gюrkяmlи nцmayяndяsиsиnиz. (bиr az pafosludur.-S.B.).<br />
Mяшhur "Gцlцstan" poemanыzda иkиyя bюlцnmцш xalqыmыzыn<br />
dяrdlяrиnи dиlя gяtиrиb rus vя fars шovиnиzmиnиn ишьalчыlыq<br />
sиyasяtиnи иfшa edяrkяn uzun mцddяt tяzyиq vя tяqиblяrlя цzцzя<br />
qalmыsыnыz. Lakиn xalqa, mиllяtя olan hцdudsuz sevgиnиz<br />
Sиzи bu yoldan nяиnkи чяkиndиrmяyиb, яksиnя, qяlяmиnиzи<br />
daha иtи vя kяsяrlи edиb. Xalqыmыz цчцn aьыr vя hяlledиcи<br />
mяqamlarda Sиzи hяmишя юn sыralarda gюrmцшцk".<br />
Bиr hяftяdиr bu qяbиldяn mцxtяlиf adamlarыn, xцsusяn<br />
partиya sяdrlяrиnиn Bяxtиyar Vahabzadяyя цnvanlanmыш 10-a<br />
yaxыn tяbrиkиnи oxumuшam. Яslиndя bu yazыmыn barыtы чox<br />
olmalы иdи, amma sыrf subyektиv sяbяbdяn чalышacam kи, maksиmum<br />
nяzakяt nцmayиш etdиrиm.<br />
Яvvяla, hяr шeydяn юncя mяnи hюrmяtlи Иsa bяyиn sadяlюvh<br />
yanaшmasы tяяccцblяndиrиr. Yяnи doьrudanmы Иsa bяy<br />
Bяxtиyar Vahabzadяnиn mиllяt davasы aparmaьыna vя bu<br />
цzdяn dяfяlяrlя tяqиblяrя, tяzyиqlяrя mяruz qaldыьыna иnanыr<br />
Yox, яgяr Иsa bяy yazdыьыna юzц dя иnanmыrsa, sadяcя etиka,<br />
sиyasяt, protokol qaydasы namиnя pafoslu cцmlяlяr uydurursa,<br />
onda Mяzahиr Pяnahovun rяqяmlяr цzяrиndя etdиyи saxtakarlыq<br />
daha baьышlanasы, daha zяrяrsиzdиr.<br />
Bu gцn Azяrbaycanda чox шaиr, yazычы юz cяsarяtlи<br />
keчmишиndяn danышыr, яzabkeш obrazыnы yaradыr. Шaиrи dar<br />
aьacыnda, чarmыxda, sцrgцndя gюrmяk xяstяlиyиnя yoluxmamышam,<br />
amma Bяxtиyar Vahabzadя mиllи dava apardыьыna<br />
gюrя hяyatыnыn heч bиr dюvrцndя hяbsxanaya dцшmяyиb, tam<br />
яksиnя, "яleyhиnя чыxdыьы" sovet иmperиyasы onu mцkafat<br />
yaьышыna tutub. 1974-cц иldя яmяkdar иncяsяnяt xadиmи,<br />
1975-cи иldя respublиka, 1984-cц иldя SSRИ Dюvlяt Mцkafatы<br />
laureatы adlarыna layиq gюrцlцb. B.Vahabzadя beш dяfя<br />
Azяrbaycan parlamentиnя deputat seчиlиb, daha dяqиqи<br />
seчdиrиlиb.<br />
Necя olurdu kи, sovet иmperиyasы яleyhиnя "Gцlцstan" poemasы<br />
yazan шaиr иmperиyanыn яn gяzmяlи vя gюrmяlи kurortlarыnы<br />
qarыш-qarыш dolanыrdы<br />
Yaxшы, tutaq kи, Vahabzadя иmperиya яleyhиnя fиkиrlяrиnи mиsralarla<br />
kodlaшdыraraq KQB-nиn nяzarяtиndяn, "Qlavlиt" adlы<br />
qurumun qayчыsыndan bиrtяhяr yayыndыrыrdы. Bяs sadя xalq<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 95
u mиsralarыn altqatыnы necя asanlыqla qavrayыrdы<br />
Яslиndя bu cцmlяlяr Nяrmиn Kamalыn "Aь vя qara Bяxtиyar<br />
Vahabzadя" yazыsыnыn yanыnda чox cыlыz gюrцnцr. Bяxtиyar<br />
Vahabzadяnиn kиm olduьunu bиlmяk цчцn hяmиn yazыnы oxumaq<br />
kиfayяtdиr. (bax. www.alatoran.org)<br />
Sovet dюvrцndя шишиrdиlmиш иcazяlи dиssиdentlяrиn юz mиssиyasы<br />
vardы. Чяkиcи, cяlbedиcи mюvzularla xalqыn sevgиsиnи qazanan<br />
шишиrdиlmиш иcazяlи dиssиdentlяr lazыmи mяqamlarda qorxaqlыq<br />
nцmayиш etdиrmяlи vя иnsanlarda natamamlыq kompleksиnи<br />
daha da dяrиnlяшdиrmяlи иdиlяr. Nиyя sovetlяr bиrlиyи daьыldыqdan<br />
sonra Чиngиz Aytmatov Qыrьыzыstanda, Oljas Sцleymanov<br />
Qazaxыstanda, Bяxtиyar Vahabzadя Azяrbaycanda dиktaturaya,<br />
zora dayaq oldular Qыsasы sual belя qoyulur: шam bu<br />
gцn nиyя yanmыr<br />
Mяnиm bu suala юz cavabыm var. Чцnkи шamыn oьlu, yeznяsи<br />
vяzиfяdяdиr. Dostum vя qardaшыm Zamиn Hacы Яkrяm Яylиslиyя<br />
yaxшы иlишdиrmишdи: "Bu gцnц qoyub nя 37-cи иlи tяftиш<br />
edиrsиnиz".<br />
Ичи юzцm qarышыq hяlя bиr adam gюrmяmишяm desиn kи, mяn<br />
яsgяrlиkdя "чumo" olmuшam. Hamы komandиrи<br />
dюymяyиndяn, "podyom"da qalxmamasыndan, hяrbи hиssя<br />
яrazиsиndя yay-qыш шяpиtdя gяzmяsиndяn danышыr. Amma<br />
kиmиn orduda necя xиdmяt etmяsи hяrяkяtlяrиndяn bяllиdиr.<br />
Sovet иmperиyasы яleyhиnя "mubarиzя" aparanlar иmperиyanыn<br />
ortabab bиr kadrы Heydяr Яlиyevиn яlиndяn nиyя bяh-bяhlя<br />
duz yaladыlar Mиllяtиn anasыnы quru-quru aьladыrlar, bяs 60-<br />
70-cи иllяrdя mиllи dava aparanlar nя яcяb sяslяrиnи soxublar<br />
ичlяrиnя<br />
Ezop dиlи qul dиlиdиr. Иstяnиlяn fиkrи kontekstdяn чыxarыb<br />
иstяnиlяn cцr yozmaq olar. "Sяn kиmsяn, nячиsяn юzцn<br />
bиlяrsяn / Mяn tцrk qanыmla tцrk oьlu tцrkяm".<br />
Dиllя baьlы mцzakиrяlяr aparыlanda bu mиsralar bиr az dяbdя<br />
иdи. Mяn haradan bиlиm vя necя mцяyyяnlяшdиrиm kи, bu mиsralar<br />
gцrcц mцьяnnиsи Manana Caparиdzeyя, futbol yыьmamыzыn<br />
keчmиш mяшqчиsи Karlos Alberto Torresя, yoxsa<br />
Heydяr Яlиyevя цnvanlanыb Orxan Fиkrяtoьlu da qыш<br />
gecяlяrи яl-qolunu юlчя-юlчя, qaшыnы oynada-oynada ANS-иn<br />
efиrиndяn цnvansыz rяnglи tяnqиdlяr buraxыr. Bu mяntиqlя<br />
Mиkayыl Mиrzяnиn "Nя qяdяr чяkяcяk bu dяhшяt aman" mиsrasы<br />
Heydяr Яlиyev rejиmиnя qarшы yazыlmыш яn kяskиn mиsradыr.<br />
Hяlяlиk. Sиzя uьurlu vя mяnalы иstиrahяt arzulayыram.<br />
96<br />
Sarы чичяyиm<br />
Bu gцn maшиna mиnяndя<br />
kalqotkam иlишdи dяmиrя<br />
dишиmиn dиbиndяn чыxanы dedиm sцrцcцyя<br />
allahdan sяsиnи чыxartmadы<br />
yoxsa kablukumla deшяcяkdиm tяpяsиnи<br />
canыm чыxdы иkи dayanacaq yol gedиncя<br />
Nazpяrиnиn kasetиnи oxudur hяrиf<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
sankи bu bayaьы mahnыlarы<br />
dиnlяmяyя mяcburdur sяrnишиnlяr<br />
amma sяrnишиnlяr dя quzu kиmи<br />
yox, yox, чaшdыm<br />
яsl qoyun kиmи<br />
sяslяrиnи чыxartmayыrlar<br />
sяbrиm tutmadы<br />
kяsdиrdиm maqnиtofonun sяsиnи<br />
ancaq юz sяsиm dя kяsиldи<br />
bиr yandan sиqaret bиr yandan eqzos<br />
юhю, юhю, юhю…<br />
sцrцcц ho-ha, ho-ha kиmи anladы<br />
maшыnы saxladы<br />
mяn dя dцшцb getdиm<br />
heч pulunu da vermяdиm.<br />
Иradя Dяstяrxanlы.<br />
Bu gцn tamam baшqa mюvzuda qaralama yapacaqdыm,<br />
иmkan vermяdиlяr. Redaktorlarыn mяnиmlя ишlяrи yoxdur,<br />
redaksиyaya gяlиncя ovqatыmla bяrabяr yazыnыn mюvzusu da<br />
dяyишdи. Sяhv etmиrяmsя, dostum vя qardaшыm, цmummиllи<br />
kюшя yazarы Zamиn Hacы bиr dяfя yazmышdы kи, Qarabaьы<br />
ermяnиlяrdяn tяmиzlяmяzdяn яvvяl Bakыnы "QAZel"lяrdяn<br />
tяmиzlяmяk lazыmdыr. Mяrhяba, gюzяl иdeyadыr!<br />
Qardaш, demяk dцnяn evdяn чыxыb dцшцrяm dayanacaьa. 147<br />
saylы marшrut gяlиr, яl edиrяm saxlayыr. Sцrцcцnцn baшы цstцnя<br />
mцxtяlиf чяkиlи seyиdlяrиn, populyar vя qeyrи-populyar<br />
mцьяnnиlяrиn шяkиllяrи vurulub. Hяvяskar rяssamыn чяkdиyи<br />
orta юlчцlц rяsm яsяrиndя gюzdяn bиr damla yaш axыr. Bu<br />
qяmlи rяsmиn altыndan sцrцcцnцn mobиl telefonunun nюmrяsи<br />
vя "mяnи unutma" sюzlяrи yazыlыb. Guya bomba oьlandы,<br />
marшruta mиnяn tяlяbя qыzlardan яn gиcи bu romantиk<br />
sцrцcцyя vurulub mesaj yazacaq. Sцrцcцlяr sevяndя sяrnишиnlяr<br />
mяшяqqяt чяkиrlяr.<br />
Bиr gиc mahnы чыxыb, "Sarы чичяyиm". Nя qяdяr dиqqяtlя qulaq<br />
asыramsa, "sarы чичяyиm" sюzцndяn baшqa heч bиr kяlmяnи<br />
ayыrd edя bиlmиrяm. Dцnяn sцrцcцyя deyиrяm, qardaш,<br />
mцmkцnsя, o sarы чичяyиn bиr az sяsиnи al. Nяsя mыzыldanыr<br />
dodaьыnыn altыnda. Mahnы bиtиr, amma sцrцcц deyяsяn, чox<br />
dяhшяtlи sevиr. "Sarы чичяyиm"и dala чяkиb bиr dя qulaq asыr.<br />
Belя sиtuasиyada nя etmяlиyяm Nя qяdяr mцbahиsя etmяk,<br />
dalaшmaq olar<br />
"Lяnяt шeytana" deyиb, dишиmи-dишиmя sыxыb "Qaqarиn" kюrpцsцnцn<br />
yanыnda dцшцrяm aшaьы. Bиr sиqaret чяkиb nюvbяtи<br />
147 saylы marшruta яl edиrяm. Nя zцlцmdцr, qardaш, bu<br />
sцrцcц dя "Sarы чичяyиm"я qulaq asыr.<br />
Bax, belяcя, hяr ay bиr gиcdыrnaq чыxыb beynиmиzи чeшиdlи<br />
чичяklяrlя xarab etmяlиdиr. Elя olur kи, mяnzиl baшыna<br />
чatanacan иkи-цч maшыn dяyишиrяm. Bиr dя gюrdцn sцrцcц<br />
иntervalы pozdu, gиrdи o bиrиsиnиn dяqиqяsиnя. Maшыnlar yanaшы<br />
dayanыr, arvad, uшaq, qoca, cavan saymayыb bиr-bиrиnиn yeddи<br />
arxa dюnяnиnи qяbиrdяn чыxarыb, yuyub, kяfяnlяyиb tяzяdяn<br />
basdыrыrlar. Adam юzц cяhяnnяm, yanыnda яylяшяnlяrdяn<br />
utanыr. Belя kяfяnlяmя mяrasиmиndяn sonra "qonkи"
aшlayыr. Sяrnишиn salona ayaьыnы atыb юzцnя yer etmяmиш,<br />
maшыn sцrяtlя yerиndяn gюtцrцlцr. Nяtиcяdя sяrnишиn<br />
mцvazиnяtиnи иtиrиb dиgяr sяrnишиnlяrdяn hansыnыnsa qucaьыnda<br />
oturur. Bцtцn mцqяddяslяrя and olsun, neчя dяfя юzцm<br />
gюrmцшяm kи, avtobus qяflяtяn tяrpяnиb, kюk arvad qoca,<br />
sыsqa kишиnиn qucaьыna gиrиb. Kиши dя ya zяlzяlяdяn, ya da<br />
vяlvяlяdяn cыqqыrыnы da чыxarmayыb. Bиr sюzlя, bиzиm marшrutlarda<br />
azad perelцd atmosferи hюkm sцrцr. Qabaqlar cяhяnnяm,<br />
Nяqlиyyat Departamentи vardы. Adam яsяbиlяшяndя<br />
zяng edиb цrяyиnи boшaldыrdы. Иndи departamentи dя lяьv<br />
edиblяr. Nя baшыnыzы aьrыdыm, юzцnцz hяr gцn marшruta<br />
mиnиrsиnиz, vяzиyyяt aydыndыr. Hяr gцn evя saь-salamat gedиb<br />
чыxmaьыmыzыn юzц bюyцk mюcцzяdиr. Яsgяrlиkdя tank sцrяnlяrиn<br />
hamыsы иndи Bakыda ичи sяrnишиnlя dolu "QAZel"lя<br />
avtoшluq edиrlяr.<br />
Яждаща гардаш юзц биляр<br />
yцzlяrlя шadlыq evlяrи, restoranlar, kafelяr yerlяшиr.<br />
Ermяnиstana gedяnlяr vя getmяyяnlяr bиr-bиrиnи dиdиrlяr.<br />
Яjdaha hяm dя adamlarы udur. Amma elя adamlar var kи,<br />
юzlяrи иstяsя belя, яjdaha onlarы yemиr. Чцnkи zяhяrlиdиrlяr.<br />
Hюrmяtlи oxucular, yazыnы baшqa cцrя bиtиrяcяkdиm. Amma<br />
tяlяsmяlи oldum. Rast яjdahadan sюhbяt dцшцb, yazыnы bиr<br />
lяtиfяylя bиtиrmяk иstяyиrяm. Hяm dя hяftя sonudur, pиs<br />
olmaz.<br />
Bиr яjdaha gиrиr kяndя, camaatы dцzцr sыraya vя deyиr:<br />
- Kишиlяrи sevиb, qadыnlarы yeyяcяyяm.<br />
Qadыnlardan bиrи astaca etиraz edиr:<br />
- Olmaz kи, яjdaha tarиxи яnяnяnи pozmasыn, qadыnlarы sevиb,<br />
kишиlяrи yesиn<br />
Bu vaxt kишиlяrиn arasыndan bиr nяfяr иkи addыm юnя чыxыr vя<br />
utana-utana deyиr:<br />
- Яjdaha qardaш юzц bиlяr kиmи yeyяr, kиmи sevяr.<br />
Hяlяlиk. Sиzя uьurlu vя mяnalы иstиrahяt arzulayыram.<br />
Beш иl яvvяl "Uшaqlыьыn son gecяsи" fиlmиnя baxanda dцz bиr<br />
ay юzцmя gяlя bиlmиrdиm. Fиlmиn sonunda baш qяhrяmanlar<br />
яl-яlя tutub Шыxov чиmяrlиyиndя gяzишиr, kadr bюyцyцr vя bиz<br />
Bиbиheybяt tяrяfdяn шяhяrя daxиl olan maшыnlarы gюrцrцk.<br />
Fиlmdя sяslяnяn mahnы da цrяyиmи sыxыr, hяmиn kadrы yadыma<br />
salыrdы. Axmaq bиr fиkиr gиrmишdи beynиmя, eynяn<br />
"Чovdarlыqda uчurumdan qoruyan" яsяrиnиn qяhrяmanыna<br />
bяnzяyиrdиm. Hяmиn яsяrdя kollec tяlяbяsи иstяyиr kи, mиlyonlarla<br />
uшaq чovdarlыqda oynasыn, o da uчuruma doьru<br />
gedяn uшaqlarы tutub gerи qaytarsыn. Selиncerиn mяшhur<br />
яsяrиnи oxuyanlar цчцn bu xatыrlama чox yersиzdиr, amma<br />
yenя dя - axы uшaqlar oynayanda юzlяrиn unudur.<br />
Polad Bцlbцloьlunun sяsиn eшиdяn kиmи yenя Bиbиheybяt<br />
tяrяfdяn paytaxta gиrяn maшыnlarы xatыrlayыrdыm. O maшыnlarыn<br />
sahиblяrиnи necя tapmalы vя цzlяrиnя necя demяlи kи, ay<br />
bяdbяxt, sяn o fиlmdя bяlkя otuz dяfя юzцnя baxmыsan,<br />
xяbяrиn yoxdur. Nя qяrиbяdиr, adam юmrцnцn axыrыna qяdяr<br />
bиlmяyяcяk kи, onu fиlmя чяkиblяr. Uzaqdan kadra dцшяn<br />
hяmиn maшыnlarыn sahиblяrи yяqиn dцnyadan kючцblяr. Elя<br />
иndиnиn юzцndя dя fиlmdя юzцndяn xяbяrsиz kadra dцшяn<br />
adamlarы gюrяndя цrяyиm sыxыlыr, юzцmц чox pиs hиss edиrяm.<br />
Bиr hяftя яvvяl magиstral yolun kяnarыnda yerlяшяn чayxanada<br />
яylяшиb yoldan gяlиb-keчяn maшыnlarы dиqqяtlя mцшahиdя<br />
etdиm. Bakыya qoyun, keчи, иnяk daшыyan yцk maшыnlarы<br />
mяndя belя bиr tяяssцrat oyatdы - sankи цч mиlyon иnsan<br />
Bakыya yыьышыb yalnыz яt yemяklя mяшьuldur. Иzahedиlmяz bиr<br />
mяnzяrя vardы. Azяrbaycanыn heyvanlarы dиrи vя ya юlц<br />
шяkиldя Bakыya daшыnыr. Bakыya daшыnan "KamAZ"ыn<br />
цstцndяn boylanan heyvanlar eynяn Tяpяgюzцn maьarasыna<br />
aparыlan sцrцlяrdи, vallah. Budur, maшыnыn цstцndя иkи qoyun<br />
anи fцrsяtdяn иstиfadя edиb sevишиr. Hяmиd Herиsчи demишkяn,<br />
яgяr qarnы yekя yol polиsи яlиnи qaldыrыb "KamAZ"ы saxlamasaydы,<br />
mяn dя bu mяnzяrяnи gюrmяyяcяkdиm. Maшыnыn<br />
yцk yerиnиn ortasыna taxta dюшяyяn sцrцcц daшыnan heyvanlarыn<br />
яmsalыnы иkи dяfя artыrыb.<br />
Sиz magиstral yolun kяnarыnda azы yarыm saat dayanыb<br />
mцшahиdя aparmasanыz, heч vaxt tяsяvvцr edя bиlmяzsиnиz kи,<br />
Bakыda nя qяdяr heyvan yeyиlиr. Bakы bюyцk bиr яjdahadыr.<br />
Bиbиheybяt dя Bakы adlы яjdahanыn aьzы. Яjdahanыn qarnыnda<br />
Ряссам: Баби Бадалофф<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 97
.<br />
` : Haydar Haksal.<br />
98<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
Али Haydar Haksal<br />
yedииklи m@yahoo.com<br />
Salam Qurtuluш яrlяrиnя<br />
Lvanda v Flstnd ba vernlr, ldrln cocuqlar, qadnlar v yallar olayndan sonra, sylnck olan<br />
sz: "Bu br sava deyldr. Bu br qtlamdr, br soyqrmdr" deylblr. Yer znd bunun km br rnk yoxdur.<br />
Bunun ad sava deyldr, bu br soyqrmdr, br qtlamdr. Sapand dalaryla raketlrn, tank l cocuqlarn, bombardman<br />
uaqlaryla, msket bombalaryla mdafsz yaay blglrndk xalqn sava ola blmz.<br />
Dn olduu sylnn v dn adam olduu fad edlnlr trfndan uaqlarn v qadnlarn lmn ftva<br />
verrlrs bunun anlam budur. Flstnd, Lvanda, Suryada v lbtt slm corafyasnda doan hr uaq<br />
Yhudlr n br thlkdr. Eynl Fronun lmn Hazrt Musadan olacan yrnd n, doan hr uaq<br />
br Musa olacandan, el s btn uaqlar hl doar-domaz lmldrlr. Yhudlrn bugnk davran bundan<br />
bartdr.<br />
Qana’da yaayan hrks Yahudlr n br thlkdr.<br />
Mslman corafyada doulacaq olan hr uaq br thlkdr.<br />
Bunun n Hahamlarca verln ftvalar da buna uyun olmaldr. Dnyann gzlr nnd yaanan bu<br />
vht seyrc qalnmas v ss xarlmamas, dolaysyla sadc sylnmlrdn bart qalnmas da nsanln<br />
yen yzn gstryor.<br />
Syonzmn dnya gmnlyn soyunmu olmasnn br fadsdr.<br />
Yen Dnya dznnn yen versyonudur.<br />
Bu etkdk batc aydnlarn z xtlrn v qlmlrn ks olan br baxdr. Rol gry arada br qrurlanb<br />
arxa planda: "lnz salq n yax edrsnz"n br bax trzdr.<br />
Bu s nsanln lmdr.<br />
slam dncsnn, duyusunun, mdnytnn n qdr grkl olduunun gstrgsdr. Gstrglr<br />
tanmlaycdr.<br />
Kpr Bar Hrkat srasnda toplanan Brlm Mlltlr savan durmas n hmn qrar vermt.<br />
Trkyy embarqo ttbq edlmd.<br />
Tssflr olsun k, yaanan bu qtlam qarsnda Brlm Mlltlr zn qoyulmur. Anlalan budur k,<br />
Brlm Mlltlr sraln, Amerkann v hakm Bat dvltlrnn haqlarn qoruyan br quruludur. El s, bu<br />
anlalmaqdadr: Brlm Mlltlr Mslmanlara v mzlum xalqlara qar qurulmu olan br tklatdr.<br />
Yahudlrn sahp olduu dnn, fad edln v qbul edlnn lah mnl olmad geryn ortaya xarr.<br />
Hzrt Musa nsanl Fronun zulmndn v qtlamndan qurtarmaq zr Flstndn xard, llr getd. Fron<br />
s o mzlum xalqn soyunu qurutmaa alrd. Bu gn Fron br tvrl orann mzlum xalqn qtledr. Ruh<br />
baxmndan eyndrlr.<br />
nsanlk, nsanl zulmdn qurtaracaq Musasn gzlyr. Flstnl hr uaq br Musadr lbtt. Hr<br />
Mslman br Musadr lbtt.<br />
Salam sz olsun Ey Musa soyundan gln rdmllr.<br />
Salam sz olsun o mqdds ayan dydy qutlu hrn nsanlarna.<br />
Salam sz olsun qaranla drnn aydnlq zllr.<br />
Salam, sz salam olsun deynlr.<br />
Hr danz babllrn dmdklrndk dalar qvvtnd olsun.<br />
Hr danz Flstnl cocuqlarn mzlum llrndn atlan dalar km kskn nanl olsun. nk onlar dalardan<br />
qorxurlar. nk onlar br gn dalarn arxasna gzlnck br ruha sahpdrlr. nk onlar qorxunu yedklrnd<br />
dayrlar. Qorxunun yansmas s ftndr.<br />
Salam sz olsun ey gl zl uaqlar.<br />
Ey Allahn yolunda olan szlr salam olsun.<br />
•<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 99
Atиlla Maraш<br />
GЦNЦN-GECЯNИN VЯ AXAN<br />
SULARЫN ШERИ<br />
Kиrlи bиr gцn sonu vя bиr ulduzsuz gecя<br />
sиs vя dumanla gиrиrяm шerя<br />
gюy qaranlыq, mяcburam.<br />
Mяn<br />
bяlи mяn dedиm hяr necяsя<br />
evdя kиmsяlяr yoxdur<br />
yalnыz, tяk baшыnayam mяsяlяn<br />
kиmlяrиnsя sяsиdиr, gяzиnиr dиvarlarda<br />
gяrиlяn mяnяmmи yoxsa<br />
bu чarpaz чarmыxa<br />
tцkяnmяz acыlarla<br />
чцrцmяmяk<br />
bu чяtиndиr bax.<br />
Bюyцyцr vя чoxalыr zamanla<br />
sevgи kюnцllяrlя, gюz baxышlarla<br />
susursa<br />
bяllи, vurulan bиr neчя gюyяrчиndиr<br />
bяlkя bиr neчя eшq sяhиfяsиdиr qeybolan<br />
amma hяrf bиtяrmи, kяlиmя bиtяrmи<br />
o mяhsuldar o ceyran dиldя<br />
hиss edиrиk azalыr gцndяn gцnя sularыn<br />
bяrяkяtи<br />
fыratda, nиldя...<br />
Bax sularыn gюzdяn dцшdцyц bиr gцndя<br />
qurшanыrыm bunalыmsыz sevgиmи<br />
vя tяrtяmиz цsyanыmы цstцmя<br />
boшaldыram artыq tяbииdиr<br />
юfkяmи lava kиmи zulmцn цstцnя<br />
davranышыmdakы bu qan hяsrяtи<br />
mяcburиdиr.<br />
Qap-qara bu qыш gecяsиndя<br />
иtиlяnяn bиr qиsas var цstцmdя<br />
oyanaraq gяrяksиz yuxulardan<br />
boшaldыram mиsralara yцkцmц<br />
ичиmdя шer qaynayыr<br />
qovьa deyиr dostumun bиrи<br />
ruhumda yanardaьlar partlayыr<br />
bиr dя baxыram<br />
durьun gюl sularы harяkяtlяnиr.<br />
SEVDA SЮZLЯRИ<br />
Sevda<br />
Qapqara saчlarыyla<br />
Bиr pяrи naьыlы kиmиdиr<br />
Яsas gцndцzцn deьиl<br />
Gяcяnиn шerиdиr.<br />
Sevda<br />
Hцcuma uьramыш<br />
Sarышыn sяlиqяlи uшaqdыr<br />
Bяlkя bundan bиraz da<br />
Sыzыldamaьa hazыr, hяrиs<br />
Baшыmыzda dolanan sиs<br />
Vя bиr nazlы buluddur.<br />
Araya gиrmяsиn zaman<br />
Vя mяsafяlяr<br />
Иnsan sevdanы deyиl<br />
Sevda иnsanы unudur.<br />
Чox rяnglи yuxularda sevda<br />
Bиr gюrцnцr, bиrdяn bиrя qeyb olur<br />
Цrkяk bиr ceyran kиmи suya enmяdяn<br />
Gedяr daь baшыnda xoyrad<br />
Bиr ovчuya vurulur.<br />
Sevda gяlиb чatыrr bиr gцn<br />
O hяybяtlи daьdan<br />
Bu tяnha sahиlя<br />
Hяr чaba boшdur artыq<br />
Яl yetmяz qяrяnfиlя.<br />
NЯSЯN SЯN<br />
Masmavи gюylяrиn parlar ulduzu<br />
Dяlиksиz yuxuda яn sehиrlи dцш<br />
Sяn eшq иqlиmиnиn яn gюzяl qыzы<br />
Sяn saf altыn sarы bяmbяyaz gцmцш<br />
Иssыz gecяlяrиn pяmbя шяfяqи<br />
Sevgи dяnиzиnиn mor lиlparыsan<br />
Hяsrяt qarmaьыnыn kюpцkdяn toru<br />
Юzlяdиyиm gюlцn nиlufяrиsяn<br />
Sяn gюzяllиyиn canlы tиmsalы<br />
Qяlb aьrыlarыmыn sяbяbиsяn sяn<br />
Kюnlцmя saplanan bиr eшq xяncяrи<br />
Yaralы quшlarыn чarяsиsяn sяn<br />
Sяnsяn ah hяr gecя rюyama qonaq<br />
Yoxluьun nя ишlяr aчar baшыma<br />
Иnsanlar skelet иnsanlar donuq<br />
Bиr чarя tapыlmaz arayышыma<br />
Ичиmdя sevgиdяn иrmaqlar axar<br />
Bulaqlar sяnяdиr su sяnя doьru<br />
Bиtиmsиz arzular bиtmяyяn nazlar<br />
Durnalar sonalar hey sяnя doьru<br />
Gяl artыq ey gюzяl bиtsиn bu vцslяt<br />
Ичиm чюlцm gurbяt чцrцmяkdяyяm<br />
Tцkяndиmи yoxsa harda o шяfqяt<br />
Tel-tel sюkцlmцшяm, яrиmяkdяyиm.<br />
100<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
Иsmayиl Kыllыoьlu<br />
Qazanыn<br />
PЫQQЫLDAMASЫ<br />
Sunay Akыn<br />
Ocaьa qoyulan su dolu qazannиn altыndakы alov gur ya da zяиf<br />
olsa da bиr mцddяt sonra qaynamaьa baшlar. Suyun qaynamasы,<br />
buxarlaшmaьa baшlamasы, sudakы potensиal gцcцn hяrяkяt gцcцnя<br />
dюnцшmяsиdиr. Qazannыn qapaьыnы qapataraq bяllи bиr sцrя bu<br />
gцcц, enяrjиnи kontrol altыnda tuta bиlяrsиnиz, amma uzun mцddяt<br />
deyиl. Яyяr qazandяkы suya baшqa bиr maddя, mяsяlяn kartof,<br />
mяrcиmяk ya da makaron яlavя etsяnиz yeyяcяyиnиz bиr yemяk<br />
яldя edяrsиnиz. Dolayыsыyla hяyatыnыzы sцrdцrя bиlяrsиnиz.<br />
Bunu da edя bиlяrsиnиz: Qazannыn qapaьыnы bиr az aralayar vя<br />
ya heч qapatmazsanыz, qaynayan suya hяr hansы bиr maddя dя<br />
яlavя etmяzsяnиz, su buxar olaraq havaya qarышыr. Sяrf ettиyиnиz<br />
atяш gцcцnцn boшa yanmasы da чabasы.<br />
Belя bиr durumu, az bиr tяcrцbяsи olan, yaxшыyla pиsи, faydayla<br />
zяrяrи bиrи-bиrиndяn ayыrd edяbиlяn hяr иnsan aьlabatan hesab<br />
etmяz. Bundan яlavя, яn aшaьы sяvиyyяlи bиr zehиn belя bu cцrя<br />
bиr durumu dцшцnmяz.<br />
Sиyasяt fяlsяfяsи vя elmи, иctиmaи elmlяr (sosyologиya, иctиmaиyyяt)<br />
tarиx vb. bяшяrи elmlяrdя юnяmlи dяrяcяdя qяbul edиlяn<br />
vя organиk, bиyolojи teorи olaraq adlandыrыlan gюrцшя gюrя<br />
toplumlarыn yapыsы vя varlыьы, иnsan vцcuduna bяnzяdиlя bиlяr.<br />
Platon bu gюrцшцn иlk юnяmlи vя qurucu fakиr adamы olaraq<br />
qяbul edиlиr. Dюvlяt baшda olmaq цzяrя dиьяr bиr чox dиyaloqlarыnda<br />
bu qayda иstиqamяtиndя aчыqlamalar verиlиr, mцzakиrяlяr<br />
aparыlыr. Bяzы mцsяlman alиmlяrи vя bиlgиnlяrи dя orqanиk<br />
qaydaya bяnzяr ya da yaxыn gюrцшlяr иlяrи sцrmцшlяrdиr.<br />
Яgяr nяzяrи bиlgи vя gюrцшlяrя, dцшцnmя fяalиyяtиmиz ичиndя<br />
bиr dяyяr verиrиksя, orqanиk nяzяrиyyяlяr kиmи daha baшqa<br />
nяzяrиyyяlяrи dя dиqqяtя almaq, яn azыndan bиlgиnи bиr dяyяr saymamыzыn<br />
qaчыnыlmaz gяrяyиdиr. Eynи zamanda bиzиm иnsan olaraq<br />
uymamыz gяrяkяn яxlaqи bиr tutumdur.<br />
Yox, bиlgиnи, elmи, saf anlamыnda иnsanыn duyma vя dцшцnmя<br />
hadиsяsиnи bиr dяyяr olaraq gюrmцrsцnцzsя, dolayыsыyla qaba<br />
gцcц vя onun иstяr-иstяmяz baьlы qalmaq durumunda olacaьы<br />
tяsadцfц hяyatыn, bиr baxыmdan, яsasы sayыrsыnыzsa, dartышыlacaq<br />
bиr mюvzu da yox, demяkdиr. Иnsan vя toplum, daha genяl olaraq<br />
tяbияt, kaиnat, hяyat, bиlgиsиzlиk, elmsиzlиk, cяhalяt, mяqsяdsиzlиk,<br />
иdealsыzlыq vя qaba gцч яsas alыnaraq nя kяrtяdя anlaшыlыr,<br />
qavranыr, dяьяrlяndиrиlиr<br />
Dodaq Payы<br />
Чay bardaьыnda<br />
Buraxыlan dodaq payы<br />
Qяdяr belя<br />
Uzaq qalamam<br />
Gюzlяrinя<br />
Yaxыn olsun istяrяm<br />
Яllяrimя яllяrin<br />
Yanыndakы beton binaya<br />
Yaslanmasы kimi<br />
Kюhnя bir evin<br />
Sяni bir mismar<br />
Kimi чaxdыm<br />
Чцnkц beynimя<br />
Vя toplayыb<br />
Bцtцn kяlbяtinlяri<br />
Atdыm dяnizя<br />
•<br />
•<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 101
Bцlent Ata<br />
h e k a y я<br />
Kяnd<br />
Belя olacaьы hяlя яvvяlcяdяn bяllиydи. Чoban kюpяklяrи<br />
susmuш. Zыnqыrovlar susmuш. Rяzяlяr, чиvиlяr<br />
olmasa nя bu qapыda qalыr, nя qalxыb gedяr. Belя<br />
tozlu bиr yolda yaьmuru gюzlяyяr kиmи olacaьы<br />
gюzlяyиr.<br />
Qadыnlar dиvarlara vururdu. Яllяrиnиn vurulabиlяcяyи hяr<br />
yerиylя. Sяslяrи чыxmыr gюzlяrи vurur. Bцtцn gцчlяrиylя canfяшanlыqla<br />
yardыm иstяyиrlяr. Arxalarыnda юlцmdяn betяr,<br />
acы bиr lokma. Bцtцn bu danышacaqlarыm yaшanmamыш ola<br />
bиlяrdи. Amma artыq чox gec.<br />
Baшaqlarыn kяnarыnda oturur. Gюzlяrи buludsuz.<br />
Dodaqlarыnыn arasыnda bяllи bяlиrsиz bиr ыslыk, яllяrиnи<br />
gюzlяrиnя sиpяr edиb toz buluduna baxыr. Kяndиn yaslandыьы<br />
tяpяlяr "harada qaldыn" deyиr... davamыnы gяtиrmяyяrяk.<br />
Bяyaz tяpяlяr. Kяndя gяlяn yolu seyredиr. Uzaqlarda bиr<br />
yol hяlя var. Avtomobиllяrиn gedя bиlmяyяcяyи, qonшu<br />
kяndlяrdяn gяlяn gиrиntиlи-чыxыntыlы, pozuq bиr yol. Kяndиn<br />
ишыqlarы sюnяndя, sюhbяtlяr rцzgara mиnиb gяzиnяr, ulduzlar<br />
yorьan olub цstlяrиnя юrtцlяrdи. Xышыldayan cevиz<br />
yarpaqlarы gюrmцш. Adam, qaчыb чыxartmaьa чalышarkяn<br />
heyvanи bиr юmцr xяrclяdи. Чox aьlayanы oldu. Heyvan<br />
deyиldи balчыьa saplanan. Qяdяr. цstцnя yapышan bиr uьursuzluq<br />
kиmи, bиr canavar kиmи tцnяdи ocaqlarыna.<br />
Юzцmlя baшara bиlmяdиm. Onu sevdиm. Mяn yalanчы<br />
deyиldиm. Zavallыydыm bяlkя. Nя цчцn sevиlиrdиm<br />
bиlmиrdиm. Dиlиm tutulmuшdu. Bu kцчяdяn keчmяsяm<br />
ичиmdя bиr шeylяr durmadan yalan sюylяyиr. Dedиm, mяn<br />
yalanчы deyиlяm. Nя olursa olsunц Anam "alarыq" dedи.<br />
Almaq deyиl, qяhr olmaq иstяyиrяm mяn. Baшqalarыna getdиkcя.<br />
Ulduzlarыn uzaqlaшtыьыnы hиssetdиkcя. Sяhяr<br />
цstцmdяn hяrarяtlяr getdиkcя. Gюyяrчиnlяr mяscиdи tяrk<br />
etmиш. Qaчыrtdыьыm hяr шeyиn bиr иpи var. Boшluqda sallanan<br />
vя suчlayan. Иsterdиm. Atamla aynы sцfrяdя olaq. Иllяrcя<br />
яkиlmяyяn tarlalar kиmи. Bиrlиkdя otursaq belя sцfrя<br />
bezиndяkи geyиk naxышlarы, чюrяk qыrыntыlarы, чay lяklяrи<br />
mяnя daha yaxыn. Bu шяkяrlяr, чay qaшыьы mяnя gцlцmsяyиr.<br />
Atam getdи. Hяr getmяk bиr az gяlmяkdиr. Hяtta<br />
dцpbя-dцz gяlmяkdиr яslиndя. Atam иllяrdиr gedиr. Hяlя bиr<br />
gяlиш bиrиkmяdи. Sюyцd yarpaqlarы bцtцn bиr шяhяrи buraya<br />
чaьыrыr. Gяlиn sevиn bu uшaьы. O sevиlmяyи иstяyиr. Sюyцd<br />
yarpaqlarы цzцmя budaqlarыnы vurur.<br />
Qaшda dюшяklяrя uzanыb radyo dиnlяyиrиk. Caz saatы.<br />
Kanallar arasыnda xышыldayan sяslяr. Uzandыьыm ulduzlar.<br />
Rцzgar. Bиr tцrkц sяsиndя цzlяr gevшяyиb yataqlarыnda yer<br />
102<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
bяyяnиr. Adы Яhmяddи. Var gцcцylя asыlыr. Heyvanыn<br />
gюzlяrи fыrlamыш. "Mяn юldцm" deyиr. Яhmяd bu gюzlяrи<br />
bиlиr. Yalvarышыnы. "Sяnиn suчun bu" deyишиnи. Var gцcцylя<br />
asыlыr. Tutunduьu aьacы buraxsa иkиsи bиrdяn mыrыьa<br />
gюmцlяcяk. Anasы bиr payыz almasы kиmи quruyub getdиydи.<br />
Чalыnmыш bиr su kиmи. Onu bяklяdи. "Anam" demяk цчцn.<br />
Aьaclarыn dиbиnи aчыb ocaqlara gedяn su yollarыnda bu<br />
Qara Яhmяd... qopacaq qollarы. "Anam" deyяcяk. Bиr qurtulsa<br />
buradan bиr Bafra yaxacaq. Sяrgиdя bиr Samsun<br />
vardы. Юgяy qardaшыnыn gяtиrdиyи. Anasыnыn oьlu. Onu bиr<br />
юvlad kиmи sevdи. Xayыn deyиl. Arvadы xayыn. Яbяcцk aьыzlы.<br />
Bиr doьru arvad tapa bиlmяdи kи... Яllяrи boшalыr. Tuta<br />
bиlmиr. Sцrцшцb gedиr юllцьцn kюrц. Anasыnыn oьlu. цrяyи<br />
qoptu qopacaq. Bиrи yetишsяydи. Buradan чыxыm юz яlиmlя<br />
vuracaьыm. Vurularmыц Vurulmazmыц Mяn bиtmишяm<br />
atam...<br />
Hяrkяsи bиr yana buraxdыm. Bцtцn qohumlarы. Mяn belя<br />
qala bиlяrяm gerиdя. Hяr getdиyиn yerdя bиr mяbяd, bиr<br />
gюzяl torpaq, bиr doьum rцzgarы яsяr. Ayrыlыq kцrяyиnи<br />
sюykяdиyиn aьacdыr. Bu ишыq... gяcя boyunca yanыnda<br />
qalandыr. Sяnиn nяfяsиnи alыr. Gюzlяrиnиn fяrиnи. Sevdиyиm<br />
bцtцn qadыnlar aьzыmda acы bиr dadla quruyur. Eшq hansы<br />
aynaya baxыrsan bax sяndяn keчяcяk. Buraya gяlmяk цчцn<br />
юzцnц sыnaman gяrяkиrsя durma. Oraya gedяn yolu<br />
soraraq tapa bиlmяzsяn. Qardaшlяrыnы axtarыrsan.<br />
Qardaшlяrыn qopduьun yerdя deyиl dцшdцyцn yerdя olacaq.<br />
Atasыnыn юldцyцnц bиlmиrdи. Qardaшыyla baьlы haklыydыn.<br />
Belя olacaьыnы kиmsя bиlmиrdu. Yalnыzca bu юlцm... baшqa<br />
шeylяrи yada saldы. Sяnяlяr яvvяl юlяn цч adamы. Иkи Qardaш<br />
sиlahlarыyla bostana gedиrlяr. Bostanda цч nяfяr onlarы<br />
gюzlяyиr. Qardaшlardan bиrи heч sиlahыna davranmadan<br />
vurulur. Dиgяrи, adamlardan иkиsиnи haklayыr. цчцncц adam<br />
qaчыb jandarmaya xяbяr verиr. Hяtta anlaшыlan o kи kиmsя<br />
vurulmadan qaчыb yola dцшцb o. Nяysя... Bюyцk qardaшыnыn<br />
юldцyцnц anlayыnca bиzиmkи aradan cыrmыш. Artыq<br />
haraya getdиysя... bиr sцrя qaчaq yaшadы, yaxalandы. Bиr<br />
neчя иl ичяrdя qaldы. Sonra buraxdыlar.<br />
Bu bиzиm...<br />
Bяlи o.<br />
Bиr sцrя qan davasы gцddцlяr. Nяdяn sonra Яhmяd Aьayla<br />
elчи oldular. Hяr шey yaxшы kиmиydи. Sonra bиr шeylяr tяrs<br />
getmяyя baшladы. Яhmяd Aьa bиlиrdи amma kиmsяyя<br />
demяdи. Heyvanы qurtarmaьa чalышarkяn dцnцrц yetишmиш.<br />
Heyvanы чыxarmышlar. Amma vя lakиn Яhmяd Aьa evя
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
gяlиncя fяnalaшmыш. Rяhmяtlиk цrяyиndяn getdи deyиrlяr.<br />
Keшkя buraxsaydы heyvanы.<br />
Adamcaьыz hansы bиrиnи buraxsыn.<br />
Bцtцn gecя aьlamalar dиnmяdи. Onlar dиvara vurduqчa<br />
aьlыm baшыmdan gedиr. Яlиmdяn nя gяlиrц Qapыdakыlar quldur.<br />
Gavurun dюllяrи. Kиm olduqlarы bяllи. Nя edя<br />
bиlяrяmц Kиmиn яlиndяn nя gяlиrц Шцbhяsиz sиlahlarы var.<br />
Gяlиnlяr aьlayыr. Mяn onlara dedиm. Demяdиmmиц Oьlum<br />
baшqa zaman gedиn шяhяrя deyя. Ara qarышыqdыr. Bu<br />
Яhmяd sюz dиnlяmиr. Nя olacaq иndиц Yazыq! Tfu namussuzlara!<br />
Mauzerи alsam... Hяlя yenи gяlиn. Namussuzlar!<br />
Vay baшыma gяlяn!<br />
Sonraц<br />
Mauzer sяsиnи duyunca qaчmышlar.<br />
Yaxшы kи, heч olmasa.<br />
Bяlи. Mauzer sяsи yaxшы bиr hekayяdиr.<br />
Hekayяmи!<br />
Bяlи. Devrиlяn traktor da, иkи nяfяrи haxlama da.<br />
Yaxшы яslи nяdиr bu ишlяrиnц<br />
Яslи... Яslи budur. Bu uшaq nиyя dюndц шяhяrdяnц<br />
Adnanmыц<br />
Bяlи...<br />
Bиlmиrяm kи... Yaxшы bяs qadыn, qыzlarыц<br />
Шяhяrя getdиlяr, bиr bиnada qapычыlыq edиrlяrmиш. Tяmиzlиyя<br />
fиlan gedиb... dцzdцr qыzlarы bиlmиrяm. Amma qurtardы<br />
onlar. Tцkяndиlяr. Neчя dяfя hяm dя... Bu kяnddя<br />
gюyяrчиnlяr vardы яskиdяn. Чяkиlиb getdи. Amma kиmsя<br />
danышmaq иstяmяz bunu. Nяysя...<br />
Gюyяrчиnlяr havalandыьыnda aьacdan gerиyя nя qalыrdыц<br />
Atamdan gerиyя nя qalыrdыц Чюrяyи qatыqdan ayыrsa...<br />
Adnan. Adnan saчlarы цч numara dиz чюkmцш sцfrяdя.<br />
цzцm dяnяlяrиndяn gerиyя nя qalыrdыц Sюkцlmцш pиllи radyodan<br />
gerиyя qalanlarц Quш tцklяrи. Qяlяmtиraш tюkцntцlяrи.<br />
Sиlgиlяr. Oxulun nяrdиvяnlяrи. Heyva aьaclarы. Dиvar boyu<br />
axan sular. Zeynяb olmasa nя qalыrdыц Cevиzя doьru<br />
yцrцyяn bu yol olmasaц Qalxыb gerи gяlиrdи. Gerи gяlsя onu<br />
sevmяsи keчяrmиydиц Dиши aьrыdыьыnda sabahlaradяk uyumadыьыnda<br />
vя sonra keчtиyиndя unudurdu yenя. Zeynяb<br />
hяr an hяr шey. Иllяr keчsя Zeynяb bиr yerdяn yenя чыxыb<br />
gяlиr. O bиlmяz. Bиr daш olar. Bиr daшыn sычrayышыna mяktub<br />
yazar. Bюyцk bиr qaya "mяn onu sevdиm" deyиr, atяшиn<br />
baшыna чюkmцш. "Qыzыm kиmиydи." Oturub danышarsan.<br />
Gюzlяrdя toplanan mяьlubиyyяtlяrиn sяyиrmяsиnи иzlяrsяn<br />
vя sonra kяdяrlи чяkиlmяsиnи umudsuz qaranlыьыna. Dalыb<br />
gedиncя bиr xeyиrsиzя bиr daш sычrar юndяkи yцk maшыnыndan<br />
шak deyя чиlиk-чиlиk edяr camы. Cam dedиyиn Zeynяb, daш<br />
dedиyиn Zeynяb. Sarыldыьыn Zeynяb, qorxtuьun Zeynяb.<br />
Adnan yola чюkmцш Zeynяbи dцшцndц. Gюyяrчиnlяrи sormuшdu.<br />
"Tяkчamыn yanыnda" demишtи. "Elя шey olar!"<br />
demишdи Zeynяb. "Burada, mяscиdиn damыndadыrlar."<br />
Xeyиr, gюyяrчиnlяr orada. Tяkчamыn orasыnda. Zeynяb<br />
Adnanы cevиz kиmи ovcunun arasыnda яzdи. Baxышlarы pцfцrpцfцr.<br />
Bиr sяrиnlиk yaxdы ичиnи. Adnan gюlmячяyя qяdяr<br />
qaчdы. Qollarы sovrula sovrula. Yanaqlarы. Dodaqlarы.<br />
Sяrxoш. Hamыsыnыn ичиndяn bиrdяn soyundu. Kиm var kиm<br />
yox atdы qumlara. Gюlцn sularыna daldы. Eшq, sularыn ичиndя<br />
su buraxmadы. Hяr шey ишыq dяmяtиnя qarышыb qeyb oldu.<br />
Adnan sяrиn sularыn ичиndя. Adnan dышыnda Adnanыn. Sular<br />
Adnanыn ичиndя dюvrя vurub dюnяn, tюkцlяn. Adnanы<br />
arayan. Adnan qaчan, qovalayan. Adnan gюlmячя.<br />
Qumlarыn bиttиyи yerdя, bu halqanыn ичиndя, aчыlan qapыnыn<br />
eшиyиndя, qыvrыlыb yatmыш. Boшluqda yellяnяn bиr tцk. Bиr<br />
kяlиmя. Bиr kяlиmя zяrrяsи. Bиr hяrf belя deyиl. Bиr cцmlяnиn<br />
kюlgяsи. O kиtabыn qoxusu. Adnan Zeynяbиn boyadыьы.<br />
Zeynяb Adnanыn aьzыnda чeynяdиyи dиl.<br />
Soyuq bиr axшamdы. Yaшlы qadыn pяncяrяnиn kяnarыnda<br />
qaranlыьa baxыr. Soyuqdan чяnяlяrи taqqыldayыr. Яllяrи<br />
qoltuq altыnda иrяlи-gerи gedиb tиtrяmяsиnи keчиrmяyя<br />
чalышыr. Kяndиn bцtцn ocaqlarыnы yaxsan, hяtta kяndи atяшя<br />
versяn bu иnsanlarыn canы qыzmaz. Onlara yaxшы gяlяcяk шey<br />
bиr ayaqqabыdыr bяlkя. Bиr dяsmaldыr, Шяhяrя dцшцb<br />
gяtиrиlmиш. Eшqя toxunan bиr an. Bиr uшaьыn цrяyи uчmaq<br />
иstяrsя ona nя uчaq gяrяkиr nя pиst. Amma bюyцklяr yaxшы<br />
bиlиr uчaьыn qalxamayacaьыnы, qanat boyunun yetmяyяcяyиnи,<br />
yanacaьыn olmadыьыnы... Bиr sцrц иmansыzlыk<br />
иcad edя bиlиrlяr yяnи. Qalx uч desяlяr, yox. Bиr suчlayыcы<br />
evdяn чыkabиlsя, sokaьыn dиьяr sokaьa kavuшtuьu yerя dяk<br />
yцrцyяbиlsя... keчяcяk. Hяr шey keчяr. Amma yцrцmяyяn<br />
bиrи цчцn bцtцn kцчяlяr eynиdиr. Bцtцn kюшяlяr qonшuya<br />
gedиb saatlarca gяlmяyяn ana. Axшam olsa nя olarц<br />
Qыlыnmayan bиr namaz sяnи чaьыrmыrsa, baшqasыnыn sяnя<br />
sюylяdиyи nяdиrц<br />
Bunu иstяmяmишdи. Чayыnы qarышdыrarkяn dцшцncяlяrи юz<br />
yanыna чaьыran bиr чoban kиmи, bиr usta kиmи. Bu иш bиr<br />
azdan onun dedиyи kиmи olacaqdы. Qaшыьы kяnara buraxыb<br />
чayы alarkяn sorduц<br />
Nя deyиrsяn Яhmяd Яfяndиц<br />
Иlgиsиz, чayыnы ичdи. Bardaьы aьzыndan чяkяrkяn qaчacaq bиr<br />
yer buraxmadan sordu. Buraxsa nя olar, buraxmasa nя<br />
olarц Qыz mяnиm qыzыm, mяnиm юvladыm. Canыmы иstяsя bu<br />
qяdяr zor gяlmяz. Bu adam hяr шeyиmи alacaq. Baxчanы,<br />
qыzыmы, oьlumu, arvadыmы. Xeyиr desяm... Allah bяlasыnы<br />
versиn sяnяdlяrиn. Ah oьlan! Yaxdыn ocaьыmы!<br />
Toydan sonra kиmsя bunun haqqыnda чox danышmadы,<br />
kиmsя шиkayяt dя etmяdи. Kиmsя pычыldamadы belя. Belя bиr<br />
vяrdиши yox иdи...<br />
Qadыn vя qыzы sabahыn aчыlmasыnы gюzlяyиrlar. Gцnlяrdиr<br />
belя edиrlяr. Eynи evdя eynы otaqda amma bиrlиkdя deyиllяr.<br />
Qeyb etmишlяr bиrи-bиrlяrиnи. Bиr ananыn balasыnы qeyb ettиyи<br />
zaman gюzlяrи nя olarц Balasыna uzanan bиr яl. Qopasыca<br />
bиr яl. Bunun цчцn юz canыnы heч чяkиnmяdяn verяr. Amma<br />
bиr qadыn юzцnц qяdяrя qaptыrыnca yalnыzca seyr edяr. Acы<br />
чяkmяyи, dadmasы gяrяkяn bиr шey kиmи, иncя-иncя bиr<br />
yarpaq kиmи saralar. Sonra buyur edяr erkяklяrя, qadыn<br />
erkяklяrя, bцtцn cazqыr taxыmыna. Gюzlяyиrlяr. Azan<br />
sяsиylя qыpыrdanыb doьrulmaq keчиr ичlяrиndяn. Rцtubяtlи<br />
hava cиyяrlяrиndя bиr шeylяrи sыxыr. Gюz-gюzя gяlmяkdяnsя<br />
юnlяrиnя, keчmишя, qaranlыьыn aчыq qapыsыna чevиrиrlяr<br />
baxышlarыnы. Bиr heчя yumurlar gюzlяrиnи.<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 103
Oyandыьыnda gedя bиlяcяyи bиr yer olmalыydы. Bu rюyanыn<br />
ona anlatmak иstяdиyи иdи. Solan mяlяfяlяrиn... Gцllяrиn<br />
rяngиndяkи dяyишиklиyи umursamayan иnsanlarыn. Atasыnыn<br />
юzsцndяn baшqa ичяn olmadыьы halda saxladыьы Samsun<br />
paketиnиn, bюyцyяn pишиk balalarыnы, artыq юzцnц sevdиrmяyяn<br />
pишиklяrиn bиldиyи bиr шey olmalы. Gюrdцklяrи bиr шey.<br />
Getdиklяrи vя artыq dяyишяrяk gяldиklяrи bиr yer. Azalan<br />
gюyяrчиnlяr цчцn. Onlar цчцn deyиl яslиndя юzц цчцn bиr шey<br />
yapmalыydы. Mцяllиmиnиn belя ondan gюzlяmяdиyи... Bunu<br />
edя bиlяrdи. Иstяsя. Иstяmиrdи bax. Ertяlяyиrdи. Bu шey onun<br />
bиr яl olmasыnы иstяyиrdи. Bиr qapыnыn hяr zaman dышыnda qalmaq.<br />
Atasы olduьunu sиqaret qoxusundan bиlяrdи. Adnan<br />
sиqaret чяkmиrdи. Adnanыn sюylяdиyи yol... bиr-иkи sяfяr o<br />
tяrяfя getmишdи. Amma bиr шey yoxdu orada. Hяey gerи dюnmцшlяrdи.<br />
Atalarыna aш gюtцrяcяk olsalar o, onlarы чeшmяnиn<br />
baшыnda qarшыlar, gerиsиn gerи savardы. Cяbишgиlиn evиnя<br />
чatana qяdяr иzlяrdи onlarы. O yol haraya gedяbиlяrdи kи.<br />
Gюyяrчиnlяr nяdяn getsиnlяr orayaц Yorьanlarы dяmяtlяyиp<br />
yцklцyя yыьdы. Yer mиndяrlяrиnи dцzяldиb yцklцyцn<br />
qapыlarыnы sыxышtыrarkяn oxulun bиr daha gerи gяlmяyяcяyиnи<br />
dцшцndц. Yцklцyя sюykяnиb bиr mцddяt elяcя qaldы.<br />
Haraya getsяm bu zыrыltы. Gяlmишlяrиnи keчmишlяrиnи yaxшы<br />
ettиyиmиn... Hяrkяsиn иши bиzиk. Gюzlяrи цstцmцzdя. Yerиsяk<br />
bиlиrlяr. Qaчsaq bиlиrlяr. Olmayan aьыllarыyla ишиmиzя qarышыrlar.<br />
Gяlmиш "etdиnmиц" deyиr. Sяnя nя! Sяn kиmsяn kи! Mяn<br />
sяnиn oьluna qыzыna qarышыrammыц O gavurun dюlц yoxdurmuц<br />
Adnanы baшыma saran. Hey sяnиn цzцndяn. Hey. Oh<br />
olsun! Sяnя azdыr bunlar. Gяlmиш traktoru иstяyиr.<br />
Tяkяrиndя pulunmu var sяnиn ay heyvяrя! Nя verdиn dя nя<br />
иstяyиrsяnц Sяn шяhяrdя sцrtяrkяn bиz buranы adam etdиk<br />
adam...<br />
Yolun kяnarыnda иsmи bиlиnmяyяn kичиk чичяklяr, tиkanlar<br />
var. Hяr bиrи kичиk sыxыntыlar halыnda юbяklяnmиш, yolun<br />
kяnarыnda qalmыш. Иsmиnиn bиlиnmяmяsи buralы olmamaqdan.<br />
Buralы olduьun halda иllяrcя dышarыda qalmaqtan. Bu torpaq.<br />
Topraьыn rяngи, иnsan vя heyvan цzlяrи иsиmlяrиn yerиnи alыr.<br />
Bu чичяk, sяhяr hяyяtdя gюrdцyцm oьlaq. Bu чичяk dя<br />
Mяnяvшя Xala. Bu daш, Osman Яmи. Bu daш parчasы,<br />
Cяmиlя. Bu tиkan Hцseyиn Yeznя. Bиr zamanlar bu yolun<br />
burada olmadыьы, gedяnlяrиn getdиklяrи yerи bиlmяdиyи<br />
anlamыna gяlmиr. Kяpяnяklяr чarpыb yюnlяrиnи dяyишtиrиncя<br />
rцzgцrыn gяtиrdиyи qoxudan anlayыrsan. Orada kиm nя demиш,<br />
kиm цrяyиndяn ata bиlmяdи bиr dяrdи, hayqыrdы. Kиm<br />
pычыldamыш ичиndяn чиban arayan cяrahяtи... O bиrи tяrяfя<br />
yaxыnlaшdыqca bюyцyяn bяyaz tяpяlяrиn vя bodur aьaclarыn<br />
duruшunda bиr oturaqlы heybяt var. Gюyяrчиnlяrиn topladыьы<br />
ruhlar, xяstяlиklяr.. gюzlя gюrцlmяyяn kичиk bиr dцnya qurmuш.<br />
Dышarыda qalanыn ичяrиyя hяps edиlmиш cюvhяrи. Burada<br />
цzlяшmяk цчцn bиrиkmиш o qяdяr чox шey var kи. Kиmи bиr<br />
cevиz aьacы gюrцr burada kиmи Tяkчamы. Mяnsя vadиnи<br />
gюrцrяm. Yaьmur sularыnыn gяlmяsи цчцn deyиl. Eшq цчцn<br />
orada olan. Suyun qaynaьыna яyиlиb цrяyиmи qovaqlardan<br />
юtяyя чevиrиncя gюrdцm. Eшq deyиrdи. Eшq. Яlиnи bиrdяn<br />
чиynиnя apardы vя dиzlяrиnиn цstцnя чюktц. Qanlы яlиnи gюrdц.<br />
Gюzяldи deyя dцшцndц acыyla. цzцqoyun yerя qapaqlandы.<br />
•<br />
Kamиl Eшfaq Bяrkи<br />
Qara yelяklи Barышa vя onun<br />
qara yelяklи gиtarasыnыn<br />
aьlayышыna qяzяl<br />
Цrяyи yuxulu analara vя atalara<br />
Uшaqlarыn цzцnц шиllя kиmи шappыldadan<br />
Qara yelяklяrи юz yelиnи юzц яsdиrяn<br />
Eшиtdиyи musиqиnи qяlbиnиn ucunda durduran<br />
Qяlbиndя bиr anda doьan bиr anda yapan<br />
Bиr anda yapdыьы цчцn bюyцklцyц durmadan daшan<br />
O bиrиlяr gцnbя-gцn tцkяndиrяrkяn yurdunu<br />
Цrяyиnи qoyzn tяmиz sularыna yurdunun<br />
O nяшя nяydи o urяkdяn baьlыlыq nяydи<br />
Ичиndя o yeynи daь ya o yeynи daь<br />
Axtarыb tapardы havalarы mahnыsы gцnяшlи<br />
Xatиrяsи yalan deyиl<br />
Gиtarиst o gece nece aьlayыrdы<br />
O sevmяk o baь o yeynи daь<br />
Eшfaq sяnиn dadыn цrpяrmяkdиr<br />
Barыш sюylяr Barыш qara yerdя toz<br />
Eшfak! Gцn gяlяr o bиrи gцn gяlяr<br />
Barыш qalxar Barыш цчцn шяhяrdя xoruz<br />
Adыn Яhmяddиr elя deyиlmи qardaшыm<br />
Шыk aьladыn saь ol!<br />
•<br />
104<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
Turhan Toy<br />
SЯNИ SЯNЯ TЯRK EDИRЯM<br />
gecяlяr tяlaшla qaчыrdы kюlgяmя<br />
bir gecя quшu daha uчurdu ovuclarыndan<br />
yыrtыrdы gecяnin qaranlыьыnы bayquш sяslяri<br />
яrz inlяyirdi ulduzlarыn яksinя<br />
яn sadя surяtini qoyub boxчama<br />
atыb чiynimя<br />
sяni sяnя tяrk edirяm...<br />
bozqыrыn qoynunda dяli dolu at sцrяn mяn<br />
tюkцlяn sentyabrlara soxdum gюy цzцnцn maviliyini<br />
ayыn dolmuш halыydы son dayanacaьыm<br />
iчimdяki qatarlar чoxdan devrildi, vagonlar darmadaьыn<br />
чatlamыш dodaьыmы шerlяrlя isladыb<br />
sяni sяnя tяrk edirяm...<br />
qanыyыr ayaq uчlarыm dilimя inad<br />
qaчыrыram baxышlarыmы alov kцrяsindяn<br />
bычaqlar sцrцшkяn torpaqlarda itilяnяrkяn<br />
gecяyя sыzan bir neчя damla qan<br />
gюzlяrimdяn цrяyimя sяssizcя axan<br />
яn шiddяtli zяhяri dяrdlяrimя qatыb<br />
sяni sяnя tяrk edirяm...<br />
qaldыrыm daшlarыnda uyutduьum xяyallarы<br />
bir atыmlыq barыt qoxan sяbrimi<br />
gцn gюrmяmiш xяyallarыma vururam<br />
tцstцyя mяhkum pяtяkdяn oьul almaq<br />
zыr dяli шяfяqlяrя aьlamaq<br />
mяnяmi qaldы yar<br />
sabahla gedirяm, balыmы pяtяklяrя satыb<br />
sяni sяnя tяrk edirяm...<br />
Necat<br />
Чavuш<br />
E q o и s t l и k<br />
Gяl чиynиmя sюykяn uyu<br />
Yuxularыn mяnиm olsun<br />
Gecя kиmи baшыmыn цstцndя dur<br />
Gюzlяrиn mяnиm olsun<br />
Dяnиzlяrиndя tut qяlbиmи<br />
Яllяrиn mяnиm olsun<br />
Naьыl alяmlяrиnи fяthя чыx<br />
Zяfяrlяrиn mяnиm olsun<br />
Aьzыndan tюkцlяn daшan<br />
Иncиlяrиn mяnиm olsun<br />
Mяn иndи sяfяrя чыxыram<br />
Шerlяrиm sяnиn olsun<br />
neчя kalibr idi boynumdan vurduьun sюz<br />
doьrudan ceyranlar nяdяn hяmiшя boynundan<br />
vurulur<br />
kюlgяm qan itirmяkdяn юlmяkdя<br />
qыrыlan bir qяlяmin hяsabы чяkilяrmi<br />
sevdam цrяyimdя musallaya яyilib<br />
sяni sяnя tяrk edirяm...<br />
•<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 105
HAYRИYЯ ЦNAL<br />
SЫLA-Ы RAHИM (Baш чяkmяk)<br />
Mюvsцmцdцr, tunc heykяllяr yaьmurla yuyular<br />
Qaranquшlar hяnцz gюrцnmяmиш gюy tяkиndяn<br />
Harlemlи zяncиlяrиn qlиkoza batmыш saчlarы ичиn<br />
Memarы цчцn sяnи sяndя ayaqda tutan dиrяyиn<br />
Чatlamaz qцbbяlяrиn яsnяmяz kяmяrlяrиn sancmalarыn цчцn<br />
Tяtиkdя dur яn saьlamыnы seч belиndяkи xяncяrиn<br />
Kи bиr nяfяs dяrиm bиr nяfяs цчцn<br />
Mиn bяlasыyla hяr gцn yцzlяrcя nяfяrиn<br />
Hяr nяfяrdя tяtиkdя durmaqdan yorulan bиlяklяrиm<br />
Devraldыьыnda bu nюbяtи hяm gюnяnиr hяm dиnlяnиr<br />
Цzцm var dцnyaya qarшы hяr kяsя hяr zaman mиlyon bяrяkяtlя<br />
Цzцlsяm belя цzgцnlцyцm bиr az qolaya qaчmaq bиr az da nяzakяtdяn<br />
Юzцnц bиl demяdиlяrmи, dedиlяr sana Bиll<br />
Bunu unutma heч unutma saqыn unutma<br />
Юzцndяdиr aчarы baшqalarыnыn<br />
Sяn юzцndя mяnя doьru upuzun bиr yol tapacaqsan<br />
Юzцnц azarlamadыqca яrmяьan olamazsan qonшuna<br />
Bиr uшaьa qadыna bиr sиlah arkadaшыna sыla-ы rahиm<br />
Rяhbяrsиz bиr toplumun ortasыnda zamansыz bиr zиl<br />
Dцшmana чяkиlяcяkkяn яn sevgиlи gюzlяrdяkи mиl<br />
Bu xыrчыn bu uslanmaz bu яr gюvdяsиnя чяlишиk dиl<br />
Sяn olacaqsan pozuq tиlavяtиnlя faиlи bu farz-ы kиfayяnиn<br />
Sыnanmaz aшk heч unutma tutulmaz atяшя dцшяn dяmиr<br />
Yanarsan yangыnыnla sevяrsяn mяnиmlя bюyцyяcяksяn<br />
Amma hey bюyцyяcяksяn bu sяnиn dяyишmяz qadяrиn<br />
Sяndя gюrdцm bu яyиlиm mayana qatыlmыш<br />
Bяrяkяtи anыmsatan dostluqla ишыldayan gюz bяbяklяrиn<br />
Xяyanяtи doьallыqla yadsыyan bиr bяdяnиn var<br />
Bu юnяmlи bu яrzиn dюnmяsи gцnяшиn bиzи hиrslя<br />
Dцnya nemяtlяrиnиn bиzи arzuyla quшatmasы kиmи bиr шey<br />
Bиz quшatыldыqca hяr quшatmadan necя чыxtыqsa<br />
Yavaшca чюzцlяcяk sыnыrdakы dцyцnlяrи erkяk яllяrиn<br />
Qurшun necя иrяllяrsя иnsanыn яtиndя yavaшчa<br />
Beynя saplы mяrmи чяkиrdяyи necя saь qoyar da иnsanы<br />
Юlяr eшиnиn ardыndan sыrf tasadan bиr yaшlы<br />
Mяn o qurшunam budur шeиrdя sяndя Tцrkcяdя yaшayan<br />
Yavaшca юldцrmяdяn ama шцphяsиz hey gцc qataraq<br />
Sяnи Tцrkcяnи шeиrи qыlчыqlы edяn sцnи edяn<br />
O mяnяm mяndяdиr yaшamanыn da yazmanыn da sиrrи<br />
Mяnяm юmrя bяdяl gюzaьrыsы цrяk aьrыsы<br />
Aьlamaьы baшarыrsansa son qurшunu sana saxlaram<br />
ў<br />
106<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
ЪАЩИТ КЦЛЕБИ<br />
(1917 - 1996)<br />
Ъащит Кцляби чаьдаш тцрк шериндя кянди, кяндлиляри, кяндчи щяссаслыьыны,<br />
ъаныйананлыьыны эятирян, халг шериндян усталыгла йарарланан, анъаг буну едяркян<br />
сейрчи дурумуна дцшмяйян, йени шерин юзялликляриндян узаглашмайан бир шаир<br />
олараг гыса бир заманда иътимаиййят тяряфиндян гябул едилмиш вя севилмишдир. Йени<br />
шерин яняняйя гаршы чыхаркян эиришдийи форма ахтарышларындан тамамиля узаг бир<br />
шерин зящмяткеши иди. Яняняви цслубда йазан эянъ тцрк шаирляринин истинад йери олду<br />
узун илляр.<br />
Инди тарлаларда эцняш вардыр<br />
Гарлар доnмушдур отларын уъларында<br />
Артыг ахшамлар динъяля билмирям<br />
Башым овуъларында<br />
ЩЯСРЯТ<br />
Ичи горху долу гыш эеъяси<br />
Щеч йатаьын йохму сыъаг!<br />
Даьлары долдуран чюл чичяйи<br />
Щансы кцлякляр сяни гохлайаъаг!<br />
Сачларымы кясиб кцляйя атаъаьам!<br />
Та ки хябяр апарсын бир эцн сяня!<br />
Ичимдя бир шейтан вар, дейир ки:<br />
Аьлына эяляни етсяня.<br />
Мян бу шери йаздым ат мяшгиндя<br />
Олдуьум шящяр Истанбулду,<br />
Аьыр-аьыр гар йаьыр<br />
Атымын йалы булуд рянэиндя.<br />
Щамыныз юляъяксиниз!<br />
Танры гатына чыхаъагсыныз утанмадан!<br />
Рущларыныз гойуб гачаъаг сизи!<br />
Торпаглара кюмцляъяксиниз.<br />
ЮЛЦМЛЦ ИНСАНЛАР ЦЧЦН<br />
Гурдлар, бюъякляр, сохулъанлар<br />
Севинъля ъумаъаг цстцнцзя.<br />
Ялляриниз бомбош галаъаг,<br />
Кимся бахмайаъаг рясминизя.<br />
Севилмиш гадынларын хяйалы<br />
Думанлар кими даьылаъаг;<br />
Файдалар, шющрятляр, мярщямятляр<br />
Сизя тяряф вармайаъаг.<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 107
Эюзляриниз йох артыг!<br />
Дцнйамызы эюрмяйяъяксиниз!<br />
Охшамаг, эцлмяк, данышмаг<br />
Олмайан бир селдя цзяъяксиниз,<br />
Йаваш-йаваш чцрцйяъяксиниз.<br />
ПАРИС<br />
Парис дейинъя аьлыма<br />
Боьуг сясли бир гадын эялир.<br />
Шаркы сюйляр йухусузлуьа<br />
Синяси бир енир, бир йцксялир.<br />
Цряйи сыхылыр мцштярилярин<br />
Йеня дя щамысы гадыны динляр,<br />
Вяфасызлыьа аид бир шаркы<br />
Ахы неъя галхыб эетсинляр.<br />
Ишыглар гядящлярдя<br />
Ичилмяйи бякляр гапгара,<br />
Су гатылмыш ракы кими тцстц<br />
Чюкцр цстялик сокаклара.<br />
Бу гадын дурмадан сабаща гядяр<br />
Црякдян юз шаркысыны сюйляр,<br />
Мян эетмядим анъаг Парися<br />
Эедянляр эюрдцляр.<br />
А Т И Л Л А И Л Щ А Н<br />
Тцркийя чаьдаш шеринин ян танынмыш<br />
сималарындан бири Атилла Илщандыр. Назим Щикмят<br />
ядяби мяктябинин давамчысы А.Илщан 1925-ъи илдя<br />
Истанбулда анадан олуб, 2005-ъи илдя 80 йаш<br />
тамамында дцнйасыны дяйишиб.<br />
О сабащмы чыхмышдын бир эцн юнъями<br />
Бир бычаьын аьзында йерийир кими идин<br />
Дямирлярин сойуглуьу сольун додагларында<br />
Эюзляриндя гаранлыьы дар щцърялярин<br />
Сяни эюряр эюрмяз юзэцйлцйцмдян утандым<br />
Сюйля ня ичярсян чаймы, гящвями<br />
Чох дяйишмишсян бирдян таныйамадым<br />
СЯНЯ НЯ ЙАПДЫЛАР<br />
108<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"— — —"<br />
Сачларын узунду чийинляриня ахарды<br />
Кюнлцмцз шянлянирди сарышынлыьындан<br />
Онлармы кясдиляр, сянми гысалтдын<br />
Эцлярдин ичимизя айлар доьарды<br />
Эюрцнмяз даьларын архасындан<br />
Яски эцлцмсямяни бищудя арадым<br />
О сабащмы чыхмышдын бир эцн юнъями<br />
Чох дяйишмишсян бирдян таныйамадым.<br />
Бир чай ичярмисян йохса гящвями<br />
Кибритим йох демяк сигаретя башладын<br />
Яллярин дя титряйир бир дярдинми вар<br />
Бюйля бир гыз дейилдин сян яскидян<br />
Сяня ня йапдылар, сяня ня йапдылар<br />
Кирпиклярин исланыр дуруб дуруркян<br />
О сабащмы чыхмышдын бир эцн юнъями<br />
Чох дяйишмишсян бирдян таныйамадым.<br />
1977<br />
Нечя дяфя сюйлядим бюйцк Лейланын<br />
Пренсес олмадыьыны, фащишялийини<br />
Затян ишыглары да йанмыйор<br />
Ян кютц йериндя бир гаранлыьын<br />
Данышыр дуруб эянълийини<br />
Архайын юлцмцнц йашыйор.<br />
БЮЙЦК ЛЕЙЛА<br />
Щалбуки онун илк заманлары<br />
Шар гядящлярдя ичилян конйак<br />
Чилчираглар алтында севиб гадынлары<br />
Ат йарышларында бюйцк ойнамаг<br />
Пера ичляриндя италйан шаркылары<br />
Щяр эеъя бир барон кяндини асыйор.<br />
Айналара чюкмцш Истанбулда<br />
Он сяккиз йашындан бир кач тябяссцм<br />
Эюз йашлары бцтцн шампанйаларда<br />
Бир кюлэя кими кач кяря эюрдцм<br />
Долашдыьыны диб одаларда<br />
Бялкя дя кяндисини арыйор.<br />
1960<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 109
Т У Р Г У Т У Й А Р<br />
(1927 - 1985)<br />
Тцрк шериндя 1955-ъи иллярдя Икинъи Йени адлы ядяби ъяряйан<br />
юзцнц эюстяриб. Бу ъяряйанын апарыъы сималарындан бири Тургут<br />
Уйар олуб. Юзцнцн сон дяряъя щалдан-щала дцшян цслубу иля о,<br />
охуъуларыны щяр заман щейрятляндириб. Икинъи Йени ядяби ъяряйаны<br />
ичярисиндя йайьын олан "анламсыз шер"ин ян эюзял нцмунялярини<br />
Тургут Уйар йарадыб. Лакин о, шерляриндя мянаны щеч дя тясадцфцн<br />
ихтийарына бурахмайыб. Яксиня, образларла, гапалы ифадялярля мяна<br />
анлайышына даща дярин, даща йени юзялликляр газандыра билян бир шаир<br />
кими ад чыхарыб.<br />
Сизин алыныз ал инандым<br />
Морунуз мор инандым<br />
Танрыныз бюйцк сюзцм йох<br />
Шериниз аьыллы башлы шер<br />
Тцстцсц дя мцф<br />
Амма сизин адыныз нядир<br />
Мяним дянэями позмайыныз<br />
ЪИЙЯБАЗЫН ТЕЛ ЦСТЦНДЯКИ ЩАЛЫ<br />
Бцтцн аьаъларла уйушмушам<br />
Гялябялик ща олмуш ща олмамыш<br />
Кцчялярдя итирмиш ъибимдя тапмышам<br />
Амма аьаълар еля имиш<br />
Амма кцчяляр беля имиш<br />
Амма сизин адыныз нядир<br />
Мяним дянэями позмайыныз.<br />
Ешгим дя дяйишя биляр эерчяклярим дя<br />
Пырыл-пырыл дальалы бир дянизя гаршы<br />
Йахынлашмышам дизбойу сулара<br />
Щамыныза хош ниййятля эцлцмсяйирям<br />
Щеч биринизля дюйцшя билмярям<br />
Сиз ня дейирсиниз дейиниз.<br />
Мяним бир эизли билдийим вар<br />
Сизин алыныз ал инандым.<br />
Сизин морунуз мор инандым<br />
Мян там дцнйайа эюря<br />
Мян там юзцмя эюря<br />
Амма сизин адыныз нядир<br />
Мяним дянэями позмайыныз.<br />
ў<br />
110<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
Osman Юzbaxчa:<br />
1971-cи иldя Konyada doьuldu. Иlk vя orta tяhsиlиnи Konyanыn Ыlgыn иlчяsиndя tamamladы. Ыlgыn Иmam Hatиp Lиsяsи (1986) vя Ankara<br />
Unиversиtetи Иlаhиyat Fakцltяsи mяzunu (1991). Evlиdиr. Bиr qыzы, bиr oьlu var. Иlk шeиrи, Yenи Taшova gяzetиnиn яlavяsи olaraq чыxan Kцltцr<br />
vя Яdяbиyat dяrgиsиndя yayыmlandы (Mart 1990). Шeиr vя yazыlarы sыrasыyla Ayane, Dяrgаh, Yedи Иklиm, Kayыtlar, Иkиndи Yazыlarы, Yarыn<br />
Яdяbиyat, Hяcя, Чяraь, Яdяbиyat Ortamы, Atlыlar, Bumяrang, Okuntu, Huruч vя Kюklяr dяrgиlяrиndя yayыmlandы. Kюklяr dяrgиsиnиn<br />
yayыn yюnяtmяnиdиr. Yayыmlanmыш яsяrlяrи: Uzun Yцrяklи Nяhиr (шeиr / 1999), Dцшmanlыk (шeиr / 2004), Чaьыnыn Mиmarы Mиmar Sиnan<br />
(bиoqrafи / 2003).<br />
ARXADAШLЫQ BИTDИ<br />
Amma da sadяlюvhmцшяm ha!<br />
Шeиr yazmasa юlяcяk bиr can<br />
Daшыdыьыma иnanmышam<br />
Arxadaшlarыm damarlarыmda axan qan<br />
Mяn, arxadaшlarыm vя шeиrи<br />
Bиrbиrиndяn ayыrarsam<br />
Dцnya baшыma чюkяr sanыrdыm<br />
Bиr gцn<br />
Яl fиkrиylя gяlишяn bиr шeиr yazmaq иstяdиm<br />
Яlиn barmaqlarыmыn dышыnda<br />
Pяnчя vя yumruq<br />
Yurd vя hяr kяs<br />
Kяrя vя dяfя vя sяfяr vя su vя nюvbяt olduьunu kяшfetdиm<br />
Яl pяnчя vя yumruqdur, yurd vя yumruq<br />
Hяrkяs vя yumruq, kяrя vя yumruq, dяfя vя yumruq<br />
Su vя yumruq dedиkcя<br />
Yumruqlarыmыn yalnыz vя yapyalnыz bиr yumruq<br />
Olduьunu kяшfetdиm qarnыmы yarыb<br />
Yassы bиr daш<br />
Yapыlmaq иstяdиm kяdяrиndяn юlцcц bиr шey<br />
Иllяrcя rabиtяsиz qalmыш bиr cцmlя<br />
Hяr gцlяшиn carчыsы<br />
Hяssas bиr шиmшяk<br />
Olaraq dolaшdыm<br />
Nя etsяm dя bиr-bиrиnя yaxыnlaшan иkи gяmи, yaxыnlaшmalarы<br />
hич bиtmяyиrdи<br />
Иkи daь dalьalarы yararaq dцnyanы daшыran<br />
Bиr-bиrиnя qovuшmayыrdы bиr шeyи bиr шeydяn daшыran<br />
Mиnlяrcя qarышqa, sяssиz<br />
Mиnlяrcя aь sичovul, sяssиz<br />
Mиnlяrcя daш sяrt<br />
Vя dцzцlmишlяr яtrafыma, sяssиz<br />
Юzцmц hяr sяfяrиndя<br />
"Yaxшы komanda hakиmи dя yenяr! Hяr kяsи yenяr!"<br />
Deyя baьыrarkяn yaxalayыrdыm<br />
Aьlыm hяr sяfяrиndя<br />
Gюvdяmdя gяrяksиz<br />
Bиr yaьmuru baшladыdы<br />
Bиz amma mюhkяm, amma чevиk adamlardыq<br />
Bиr tans, budur ahяng dedиklяrи шey, bиr hяrяkяt<br />
Bиzиm gюvdяmиzи yenиdяn, hey amma hey yenиdяn<br />
Yaradыb durardы<br />
Gюvdяmиz sцrяtlя dяyишяrdи bиr шeyиn zamanыndan юncя<br />
Durmadan pozulan bиr gюvdя canыmыzы sыxardы<br />
Durmadan yaradыlan bиr gюvdяdя olmaq<br />
Sцrяt чox sonradan<br />
Bиzя яklяnяn<br />
Bиr шeyи zamanыndan юncя яlиmиzdяn alan<br />
Nя чox ишиmиzя yaradы bиr bиlsяnиz bиzя sonradan<br />
Hayatda sцrяtlи olmaq<br />
Чиl чиl daьыlmaq kиmиsи varmы<br />
Ичlяrиndя bиr tяk mяn<br />
Dяmиr mыx kиmи baшladыьы yerdя чaxыlы qalan<br />
Bиr tяk mяn<br />
Daшыdыьыma иnanmышam mяgяr qan, qala, savaшmaq<br />
Чыxa-чыxa ичlяrиndя bиr tяk mяn<br />
Gюzц qapalы axmaq<br />
Fяqяt and ичяrяm<br />
Шeytandan vя Amerиkadan dиksиnяrdиk<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 111
Hяyat bиr dиl sцrцшmяsиydи bиzиm цчцn<br />
Durub цzяrиnя basa-basa tяkrarladыьыmыz bиr kяlmя<br />
Prц-pаk edяrdи dиlиmиzи damaьыmыzы<br />
Hяm sяhиv sяcdяsи nяdиr bиlmяzdиk bиz<br />
Deyиlmи kи gюvdяmиz<br />
Yaratmanыn sцrяtиndя yapыlmыш bиr чыnqы<br />
Sычrayan bиr atяшdиk danышarkяn, yцrцrkяn<br />
Bиr tяk qыzlara baxarkяn topallardыq<br />
Sanыrdыq kи bиr oьlan bиr qыza baxыnca topallar<br />
Bunun bиr yanыlqы olduьunu anladыq чox sonradan<br />
Иndи arxadaшlыq bиtdи, budur шeиrи bиr<br />
Aьыl aчыqlыьы, bиr dяrиn qavrayыш, bиr dиsиplиn, bиr vиcdan vя<br />
mяrhяmяt olaraq<br />
Danышыram sadяcя bиr axlaq vя яdalяt<br />
Юnцmя qoyub dяrgиlяrи<br />
Tap-tarap oxuyuram hamsыnы<br />
Шeиrlяrиnиzи oxuyarkяn qяlяmиmdяn qarьыdalы partlamasы<br />
sяslяrи<br />
O saat baшlayыb o saat bиtяn sяslяrи<br />
Gяlиr bиr neчя dяqиqяlиk юmrцnцz<br />
Bu bиr neчя dяqиqя mяnя nя komиk<br />
Nя dayanыqsыz bиr hяyat bиr bиlsяnиz<br />
Bиr neчя dяqиqalиk bиr geyrи шяxsи иradя<br />
Yetиr bax sиzиn ruhunuzu oxumaьa<br />
Amma qolay ruhunuz, amma qolay<br />
Suyunuz, sцrahиnиz, bardaьыnыz, varoluшunuz<br />
Bцtцn zяkamы, yumor gцcцmц toplayыram genя dя<br />
Bunu necя, sиzи bu qяdяr qыsacыq yapan<br />
Yetяnяk nяdиr<br />
Bяlkя dя mяndиm arxadaшlarыma bиr saflыq qatan<br />
Ичlяrиndяkи яn cиn, яn fыrlama<br />
Hяr yemяk nюvbяtиndя<br />
Яlиnи uzadыb kцs yapan, oyun pozan<br />
Чцnkц mяn bиr uьursuzluqdan<br />
Dua yazdыrmыш mavи muncuq taxan<br />
Gцndцzlяrи uyuyub gecяlяr fala baxan<br />
Yuxularыna ahяngsиz bиr шeylяr qatan<br />
Kцчяyя чыxыb hяr gecя<br />
Bиr kюpяyи qulaьыndan dишlяyяn<br />
Balыьыn evи sulardandы, bиzиmkи havadan<br />
Amma bиr gцn havadan<br />
Saf saf enяn mяlяklяr kиmи<br />
Ишя gиrdиk, dцkkan aчыb sarышыn<br />
Vя чыn-чыn edяn qыzlarla evlяndиk<br />
Sandыq kи bu tиcarяt bиzя gerчяk<br />
Xяta pozan иstиsna иdиk чцnkц hamыmыz<br />
Tаdиl-и яrkаn цzяrя namaz qыlardыq<br />
Yalan цzяrиnя иttиfaq etmяlяrи иmkansыz bиr topluluq<br />
"Bax burda!" deyяrdиk hяr kяsиn statиstиk etdиyи bиr чaьda<br />
Halbukи gerчяk 1. Mяn иndи bиr bиnanыn 5-cи qatыnda otururam.<br />
Gerчяk 2. Evиmиn qapыsы qяhvя rяngиdиr.<br />
Gerчяk 3. Qapы zиlиndя adыm yazыlmayыb.<br />
Gerчяk 4. Mяnя qapыnы arvadыm aчar.<br />
Gerчяk 5. Qыzыm boynuma atыlar.<br />
Gerчяk 6. Mяn gяlmяdяn arvadыm sцfrя sяrmяz.<br />
Gerчяk 7. Qыzыmыn sяs чыxaran kuklalarы var.<br />
Gerчяk 8. Mяnиm kиtablarыm, kasetlяrиm, dяrgиlяrиm var.<br />
Gerчяk 9. Mяn bиr gцn evlяndиm.<br />
Gerчяk 10. Bиr gцn arvadыma<br />
"Mяnя dцшцnmяdяn yapabиlяcяyиm bиr шey sюylя," dedиm<br />
"Bиr yumruqda bиr daьы devиrmяk!"<br />
"Qыrmыzы bиr yangыn kцrяyиylя bu<br />
qara baxtыmыzы tam ortadan иkиyя<br />
ayыrmaq иstяyиrяm..."<br />
Bиr gцn, sяrt bиr gцndц, bиr kюpяk ulamasы eшиtdиm<br />
Ulama durdurmuшdu mяnи. "Uuuuuuu!" etdиm kюpяyя;<br />
чцnkц яl fиkrиylя gяlишяn bиr шeиr<br />
yazmaq иstяdиyиm gцnц xatыrlatmышdы mяnя ulama!<br />
Bяn "Uuuuu!" edиncя kюpяk susdu. Rцzgаr da qыpыrdamadan<br />
durdu<br />
bцtцn otlar vя aьaчlar vя evlяr vя иnsanlar vя чoluq чocuk<br />
vя hяrkяs susdu<br />
kиmsя danышmayыrdы, kиmsя qыpыrdamayыrdы<br />
"Hяr kяs mяnи eшыtmяk иstяyиr," dedиm<br />
Danышmaq цчцn yumruqlarыmы sыxыnca<br />
Yumruqlarыmыn yoxsulluqdan daha sяrt olduьunu<br />
anladыm<br />
•<br />
112<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
Nazыm Hиkmяt<br />
S e v я r m и ш я m m я g я r<br />
62-cи иl, martыn 28-и<br />
Praqa-Berlиn qatarыnda pяncяrяnиn yanыndayam<br />
axшam dцшцr<br />
dumanlы иslaq ovaya axшamыn yorьun bиr quш kиmи<br />
enишиnи sevяrmишяm mяgяr<br />
axшamыn enишиnи yorьun quшun enишиnя<br />
bяnzяtmяyи sevmяdиm<br />
torpaьы sevяrmишяm mяgяr<br />
torpaьы sevdиm deyя bиlяrmи onu bиr dяfя olsun sцrmяyяn<br />
mяn sцrmяdиm<br />
platonиk bиrcяcиk sevdam da buymuш mяgяr<br />
mяgяr иrmaьы sevяrmишяm<br />
иstяr belя qыmыldanmadan axsыn qыvrыla-qыvrыla<br />
tяpяlяrиn яtяyиndяn<br />
zиrvяlяrиnя шatolar qondurulmuш Avropa tяpяlяrиnиn<br />
иstяr uzansыn gюz ala bиldиyи qяdяr dцm-dцz<br />
bиlиrяm eynи иrmaqda чиmmяk olmaz bиr kяrя belя<br />
bиlиrяm иrmaq yenи ишыqlar gяtиrяcяk sяn gюrmяyяcяksяn<br />
bиlиrяm юmrцmцz at юmrцndяn azacыq uzun<br />
qarьanыnkыndan nя qopara bиlsя<br />
bиlиrяm mяndяn юncя duyulmuш bu kяdяr<br />
mяndяn sonra da duyulacaq<br />
mяndяn юncя sюylяnmиш bunlarыn hamыsы mиn kяrя<br />
mяndяn sonra da sюylяnяcяk<br />
gюy цzцnц sevяrmишяm mяgяr<br />
qapalы olsun aчыq olsun<br />
Borodиno чюlцndя Andreyиn arxasы цstя seyr etdиyи gюy qцbbяsи<br />
Hяbsxanada tцrkcяyя чevиrdиm иkи cиldиnи Hяrb vя Sцlhцn<br />
Qulaьыma sяslяr gяlиyor gюy qцbbяsиnдяn deyиl meydan yerиndяn<br />
nadzorlar bиrиnи dюyцr yenя<br />
aьaclarы sevяrmишяm mяэяr<br />
чыrыl-чыlpaq qayыnlar Moskva dolaylarыnda<br />
Peredelkиnoda qыш fяslи<br />
чыxarlar qarшыma tяvazюkar kцbar<br />
qayыnlar rus sayыlыr qovaqlarы tцrk saydыьыmыz kиmи<br />
Иzmиrиn qovaqlarы<br />
tюkцlцr yarpaqlarы<br />
bиzя dя Чaxыcы derlяr<br />
yar fиdan boylum<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 113
yaxarыz qonaqlarы<br />
Иlqaz ormanlarыnda иl 1920 bиr kяtan mяndиl asdыm<br />
bиr шam budaьыna ucu ишlяmяlи<br />
yollarы sevяrmишяm mяgяr<br />
asfaltыnы da<br />
Vera rul arxasыnda Moskvadan Kыrыma gedиrиk<br />
Koktebelя яsиl adы Gюytяpя elи<br />
bиr qapalы qutuda иkиmиz<br />
dцnya axыyor иkи yandan dишarыda dиlsиz uzaq<br />
heч kиmsяylя heч bиr zaman belя yaxыn olmadыm<br />
quldurlar чыxdы qarшыma Boludan enяrkяn Gяrяdяyя<br />
qыrmыzы yolda vя yaшыm on sяkkиz<br />
yaylada canыmdan qeyrи alacaqlarы яшyam da yox<br />
vя on sяkkиzиmиzdя яn dяyяrsиz яшyamыz canыmыzdыr<br />
bunu bиr kяrя daha yazmышdыm<br />
palчыqlы qaranlыq kцчяdя bata-чыxa Qaragюzя<br />
gedиyorum Ramazan gecяsи<br />
юndя kюrцklц kaьыz fяnяr<br />
bяlkя belя bиr шey olmadы<br />
bяlkя bиr yerdя oxudum sяkkиz yaшlы bиr oьlanыn<br />
Qaragюzя getmяsиnи Ramazan gecяsи babasыnыn<br />
яlиndяn tutub, babasыnыn baшыnda fяs<br />
vя яbasыnыn цstцndяn samur yaxalы kцrkцnц<br />
geymиш vя hяrяm aьasыnыn яlиndя fяnяr<br />
vя mяnиm ичиm-ичиmя sыьыmыr<br />
sevиncdяn<br />
чичяklяr gяldи aьlыma nяdяnsя<br />
lalяlяr, kaktuslar, nяrgиzlяr<br />
Иstanbulda Qadыkюydя nяrgиz tarlasыnda юpdцm Marиkanы<br />
aьzыndan acы badam иyи gяlиrdи<br />
yaшыm on yeddи<br />
lяngяr vurdu цrяyиm yellяncяk buludlara gиrdи чыxdы<br />
чичяklяrи sevяrmишяm mяgяr<br />
цч qыrmыzы qяrяnfиl yolladы mяnя<br />
hяbsxanya yoldaшlar 1948<br />
ulduzlarы xatыrladыm<br />
sevяrmишяm mяgяr<br />
иstяr aшaьыdan yuxarыya seyr edиb onlarы чaшыb qalam<br />
иstяr uчam yanba-yan<br />
kosmos adamlarыna suallarыm var<br />
чox daha иrи-иrиmи gюrdцlяr ulduzlarы<br />
qara mяxmяrdя yep-yekя cяvahиrlяrmиydиlяr<br />
turuncuda qaysыlarmы<br />
lovьalanыrmы иnsan ulduzlara bиr az daha yaxыnlaшыnca<br />
rяnglи fotoqraflarыnы gюrdцm kosmosun<br />
Oqonyok jurnalыnda<br />
ancaq hиrslяnmяyиn dostlar konfиquratиvmи desяk<br />
mцcяrrяdmи desяk bax o soydan<br />
yaьlы boyalara bяnzяyиrdи bяzиsи<br />
yяnи dяhшяtlи fиquratиv vя mцcяrrяd<br />
114<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
иnsanыn цrяyи aьzыna gяlиr qarшыlarыnda<br />
hяsrяtиmиzиn aьlыmыzыn яllяrиmиzиn sяrhяdsиzlиyи onlar<br />
onlara baxыb dцшцnя bиldиm юlцmц belя<br />
bu qяdяrcиk kяdяr duymadan<br />
kosmosu sevяrmишяm mяgяr<br />
gюzцmцn юnцnя qar yaьышы gяlиyor<br />
aьыr-aьыr dиlsиzи dя, quшbaшlыsы da<br />
buram-buram tиplиsи dя<br />
mяgяr qar yaьышыnы sevяrmишяm<br />
gцnяши sevяrmишяm mяgяr<br />
иndи bu vишnя mцrяbbяsиnя bulaшыb batarkяn belя<br />
gцnяш Иstanbulda da bяzяn rяnglи шяkиllяrdяkи kиmи batar<br />
ancaq onun rяsmиnи sяn elя чяkmяyяcяksяn<br />
mяgяr dяnиzи sevяrmишяm<br />
hяm dя necя<br />
amma Ayvazovskиnиn dяnиzlяrи bиr yana<br />
buludlarы sevяrmиш mяgяr<br />
иstяr altlarыnda olum, иstяr цstlяrиndя<br />
иstяr dиvlяrя bяnzяsиnlяr иstяr aь tцklц heyvanlara<br />
ay ишыьы gяlиyor aьlыma<br />
яn цzцlmцш-яldяn getmиш яn yalanчы яn burjuasы<br />
sevяrmишяm<br />
yaьышы sevяrmишяm mяgяr<br />
tor kиmи dя ensя цstцmя vя damlayыb daьыlsa da<br />
pяncяrmdя цrяyиm<br />
mяnи olduьum yerdя buraxar torlara dolaшmыш ya da<br />
bиr damlanыn ичиndя<br />
vя чыxar yolчuluьa xяrиtяdя cыzыlmamыш bиr mяmlяkяtя gedяr<br />
yaьышы sevяrmишяm mяgяr<br />
amma nяdяn bиrdяn bиrя kяшf etdиm sevdalarы<br />
Praqa-Berlиn qatarыnda pяncяrяnиn yanыnda<br />
altыncы sиqaretи yandыrdыьыmdanmы<br />
tяk bиrcяsи юlцmdцr mяnиm цчцn<br />
moskvada qalan bиrиsиnи dцшцndцyцmdяnmи gяbяrяrяk<br />
saчlarы saman sarыsы, kиrpиklяrи mavи<br />
zиl qaranlыqda gedиyor qatar<br />
zиl qaranlыьы sevяrmишяm mяgяr<br />
qыьыlcыmlar uчuшur lokomatиvdяn<br />
qыьыlcыmlarы sevяrmишяm mяgяr<br />
mяgяr nя чox шeyи sevяrmишяm dя altыmышыmda<br />
fяrqиnя vardыm bunun<br />
praqa-berlиn qatarыnda pяncяrяnиn yanыnda<br />
yer цzцnц dюnцlmяz bиr yolчuluьa чыxmышam kиmи seyr edяrяk<br />
19 aprel 1962<br />
чevиrи:R.Q.<br />
•<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 115
.<br />
` : .<br />
116<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
ТОМАЗ БАДЗАГУА<br />
ЦЧЦНЪЦ САЩИЛДЯ<br />
ш е р л я р<br />
Бу йол щара эедир, щардасан Ряббим,<br />
Нейляйим, лцт-црйан нимфалар кими<br />
Бу баьлы табутдан мян чыха билим.<br />
Щяля адамларын эялир кцйляри,<br />
Гапысы баьлыдыр щяля эюйлярин<br />
Зцлмят ващимяли вя гатгашгадыр.<br />
Гаранлыг эюзцмц сцртцб аьардыб,<br />
Щарада гуртарыр зцлмятин арды,<br />
Суал ейляйирям - ай гощумларым<br />
Няся галаъагмы бизлярдян йарын<br />
Щаны рящм долу гялб дюйцнтцсц,<br />
ъящянням гохусу чаьырыр бизи.<br />
Тцкянян севэимиз цркяк бир килкя,<br />
Горхуну горхудуб гяшш едяк бялкя.<br />
Гой дцнйа фырлансын, титрясин ъаным,<br />
Сонуъ ня олаъаг, сюйля ай ханым<br />
Юлмцндя эцнащкар билмя кимися,<br />
Бир тийя цстцндя эяздик щямишя,<br />
Юмцр йашандыгъа, ипякгурду тяк<br />
Эор йапдыг юзмцзя бу тянимиздян,<br />
Юлцмя юлцмля галиб эяляряк.<br />
1<br />
… узаг арзуларын эюз йашлары тяк<br />
Яллярин дизинин цстдя дцшяъяк.<br />
Фягят мян бир даща дюнмяйяъяйям<br />
Тювбя масгасыны гойдуьум йеря,<br />
Орда рущум галыб, ишыгсыз рущум,<br />
Орда юмрцм галыб, ямяксиз юмрцм,<br />
Орда гаршыдурма, саваш чарпышма, -<br />
Йох мян оралара дюнмярям даща.<br />
Азман юлцмцмц итирмишям мян<br />
Ону бяслямишдим шяфяг нурунда<br />
Доьулуш эцнцмдян бу эцня гядяр<br />
Она няфясимля щяйат вермишям<br />
О мяндя йашарды, садигди мяня<br />
Мян ону дуйардым бир ата кими,<br />
Онун баласыйдым, бахышларында<br />
Даим щисс едирдим даш сцкутуну<br />
Мян юз юлцмцмц итирдим бир эцн<br />
О мяня атайды, балайды мяня<br />
Йалнызам ичими титрядир эеъя,<br />
Юлцмцм юлцбдцр, мяним юлцмцм.<br />
4<br />
2<br />
5<br />
Зцлмяти йардыгъа бахыш йелкяни<br />
Эяляъяк эцнлярин язяъяк сяни,<br />
Орада щарайым тябил чалаъаг,<br />
Сясимся йаныма бош гайыдаъаг.<br />
Зцлмятин гырында дайанмышам мян<br />
Башым еля бил ки, мязар дешийи<br />
Щяр дяфя сян ора дахил оланда<br />
Цзцн чоъуг кими тябяссцм эейир.<br />
Ещ йорьун щарайым чатмаз бир йана<br />
Сясим гаранлыгда илишиб галыр,<br />
Торпаг сяма кими янэинляшмядя,<br />
Сяма да йер кими тамам гаралыр.<br />
Юлцм вадисиня учур булудлар<br />
Щесабы баьламаг заманы эялиб.<br />
Узанан йолларын гаршы уъундан<br />
Торпаг уйгусу тяк йорьун чай ахыр<br />
3<br />
Ъисминдян бир юлц ахшам кечяндя,<br />
Соьулъан дамъылар отдан дцшяндя,<br />
Сян онда, бах онда анлайаъагсан,<br />
Юлцм йенди сянин бяхт улдузуну.<br />
Ичиндян гаранлыг сяня бахаъаг<br />
Дамарындан гара юлцм ахаъаг<br />
Шаэирд щювсяляси йашайыр сяндя,<br />
Ябяди бошлуьун гачма юнцндян.<br />
Бяс онда эюрясян сясин нолаъаг<br />
Щансы бир бядяндя мянзил тапаъаг<br />
Башымда одлу таъ, сян щарда варсан,<br />
Йарамын цстцндя ганад вурарсан<br />
Ъисмини севэийля сейр едяр юлцм,<br />
Еля бил бцлбцлдц, гохлайыр эцлц.<br />
чевири: Елхан Зал<br />
ў<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 117
ТАМРИ ПХАКАДЗЕ<br />
( ЩЕКАЙЯ)<br />
КОНФЛИКТ ЗОНАСЫНДАКЫ<br />
БОСТАН<br />
Онда конфликт зонасы адында щеч бир шей йох иди, гатсо!<br />
Дцзцнц ахтарсан щеч конфликтин ийи дя йохду. Ади, кцляйин<br />
отларыны о йан-бу йана ясдирдийи бир йер иди. О вахт сарсаг<br />
гардашым олмасайды, иш ямирийди… Йохса…<br />
Орда, бах орда, инди ки, ирялидя вя эеридя автоматлар<br />
арамсыз гаггылдашыр… Бах орда, кяндин гыраьындакы о ев<br />
бизим иди… Онда орда тякъя тойуглар гаггылдашырды…<br />
Сющбят ки, гаггылдашмаьа эялиб чыхды… Оду гушлар йеня<br />
дя эюйдя сцзцр, тяййарялярся еляъя йерляриндя дуруб…<br />
Эяряк кимся эяля. Бунлары апарыб учура…<br />
Ики мяртябяли ев аь кярпиъдян тикилиб. Гаршысында йахшы<br />
щяйят-баъасы, бостаны, баьы-баьчасы вар…<br />
Бизимкиляр ки, щяля саь иди, ата-анам беля истяйирди…<br />
Аллащ онларын рущуну шад елясин, гябирлярини нурла<br />
долдурсун… Дядям йерли-дибли, кюклц-кюмяъли<br />
эцръцйдц… Сайыб-сечилян, бу тяряфлярдя мяшщурду. Дузчюрякли,<br />
дилли-дилавяр иди. Анам, бир дя осетин олан няням<br />
варды - Ериа. Гысасы, няням бир аз башга гандан иди. Амма<br />
о вахт буна ким бахырды, гатсо! Башдан бир-биримизя<br />
гайнайыб гарышмамышдыг!<br />
Анам кими эюзял гадын яля дцшмязди. Щейиф…, щеч<br />
олмаса ону явяз едян бир гызы да олмады… Амма<br />
гардашым Заликонун гаш-эюзц бир чалым анама охшайыр…<br />
Бойумуза эюря атамыза чякмишик… Узундраз, бойлубухунлу,<br />
арыг, гуру чяртдяйик…<br />
Атамла-анам юмрцндя бир дяфя дя олсун бир-бириня<br />
сяслярини галдырмадан йашадылар. Бир-бирляриндян аралы чюряк<br />
кясиб, оъаг чатмайыблар. Бир аз залым дамарлары да варды…<br />
Бизи бюйцтдцляр, охутдулар, киши елядиляр. Сонра сцкута гярг<br />
олмуш бу ев-ешийи, щяйят-баъаны ющдямизя гойуб ял-яля<br />
тутуб о бири дцнйайа кючдцляр…<br />
Гардашым Залико Тифлисдя мешячилийи, мян дя<br />
агрономлуьу гуртардым. Бир рус бабулийасынын евиндя, бир<br />
отаглы мянзилдя кирайядя галырдыг. Бабулийа ложада, бизся<br />
отагда йатырдыг. Ахшамлар бирэя бабулийанын смоварындан<br />
чай ичирдик. Щя дя, арвад еля щей бир дяфя казак атаманы иля<br />
валс елямяйиндян, бир дя Берлиня гядяр язик-цзцк танкла<br />
эетмяйини наьыл едирди.<br />
Пащ, гяфилдян, гардашым Залико арвад алмаг ешгиня<br />
дцшмяди Эедиб цзбяцз корпусда олан Купатадзеляря<br />
йезня олмады Беляъя бабулийа иля тяк галдым. Бир ил ютцб<br />
кечмямиш дюнцб бахмаьа да имкан олмамыш бу йазыг<br />
арвад йыхылыб юлмяди Бир дя ки, эуйа бахсам,<br />
юлмяйяъякди Ня ися бабулийанын бир отаглы мянзили ичинин<br />
олан-галаны иля мяня галды.<br />
О вахт, охумаьын ки, йолуну тутдум, инди дипломум<br />
вар, агрономам, дюрдцнъц илди ятрафын йашыллашмасы цчцн<br />
тяр тюкцрям. Амма инди юз дядя-баба йурдума гайытмаг,<br />
юз ев-ешийими тязялямяк, кянддя юз йерими тапмаьы<br />
дцшцнцрям… Ня ися… фикирляширям ки, бабулийанын<br />
щядиййяси олан бу мянзили кирайяйя верярям, бир-ики гяпик<br />
йыьарам вя йаваш-йаваш юз кюкцмя гайыдарам… Щя дя…<br />
Бах еля бу вахт гардашым Залико эялиб чыхды вя зарымаьа<br />
башлады:<br />
- Робинзон… няся йахшы дюйцлям…<br />
Еля бил башымда няся гырылыб охаланды.<br />
- Нийя, биъо Ня олуб, ня баш вериб…<br />
Бахдым ки, ирзи-ирянэи йериндя дейил. Цзц созалан булуд<br />
кими саралыб. Сясини чыхара билмир.<br />
Бир анлыьына башыны чевирди. Вай, киши ялдян эедир ки!<br />
Вай, ев-ешик, арвад-ушаг… Ня билим, даща ня…<br />
- Хястяйям - Залико деди, стула чюкдц, эюзцнц<br />
бабулийасынын смоварына зилляйиб сусду.<br />
- Неъя, хястя…<br />
- Щя… йягин тезликля… - вя сяси батды.<br />
Вай сяни Робинзон! Ким бизим эцнащымыздан кечяъяк,<br />
биъо! Дейишиб дилляшмяйя олуб-галан биръя гардашым вар, о<br />
да эюз-эюряси ялдян эедир…<br />
- Ня сайыглайырсан, биъо! - Гяфилдян Нинойа тяряф<br />
дюндцм. Щяя, ди имдада чат, мцгяддяс…<br />
- Щяким деди ки… - Сясиндя щяйяъан варды.<br />
Щякимми<br />
- Щя, ня деди…<br />
- Деди ки, башында няся вар…<br />
- Ее! О йахшы ня дейя биляр, биъо-йерсиз дилляндим -<br />
Аба, бу йахшыйды ки, дейяйди башын бошду, ичиндя щеч ня<br />
йохду.. Буна севинярдин<br />
Башыны ашаьы салыб. Алны бабулийанын смоварына йапышыб,<br />
сонра беля деди:<br />
- Йа тяъили операсийа лазымды… Олмайанда да…<br />
- Ня… - щава силкялянди.<br />
- Олмайанда да…, щащ-щащ, беш-алты айлыьам…<br />
Вай мяним башыма эялянляр! Оьлан, Робинзон бейним<br />
даьылыр, вахтында кяся фикирляш, оьлана цряк-диряк вер.<br />
- Щяр щалда, щякимя нийя эетдим, сяни ня наращат<br />
едирди<br />
- Юз аьрыларым, Робинзон! Юз! Мяни гынама,<br />
йохса… Щяр щалда бу сон вахтлар…, бу сон вахтлар…<br />
Манана эеъяляр тяк башына сызылдайыб эюз йашы тюкцр…<br />
Манана…<br />
- Манананын наращатлыьы сяни цшцдцр! Арваддыр,<br />
наращат олмалыдыр, бяс неъя!<br />
118<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
- Икиъанлыды…<br />
- Биъо, Заал, инди щякимляря йох, бир аз да мяня<br />
гулаг ас…<br />
- Щя… - Башыны галдырды, цмид долу эюзлярини мяня<br />
зилляди.<br />
- Операсийа-филан, бейнинин ичиндя бычаьын-зад<br />
сапланыб елямяси лазым дюйцл…<br />
- Бяя<br />
- Бя дя, беля арвадынын ялиндян тут, эедяк юз<br />
кяндимизя… Оранын тяк щавасынын йанында, биъо,<br />
операсийа ня гялят еляйя биляр сяня!.. Тяк орда еля… Орда<br />
еля.<br />
- Дурдуьун йердя нийя щирислянирсян - Залико<br />
баьырды.<br />
Йеня ясябляширям. Системсиз данышдыьымдан фикрими<br />
топлайыб ахыра чыха билмирям.<br />
- Биъо… Заал.., бяри бах… Агроном адамам, онун<br />
анасыны аьладым… Биръя сезону орада кечиряк! Мяним бу<br />
комамы кирайя веряк, гардаш, икиликдя мещрибанлыгла пул<br />
йыьаг, бир йахшы, бабулийасайаьы иняк алаь… Сянин<br />
Мананан саьсын, пендир тутсун, гапы-баъада сяси эялсин…<br />
Бязисиня сян бах, ня башын аьрысын… Еля ки, сянин о отлары<br />
топуьа чатан щяйятиня эирдин… О щава ки… О су ки… О<br />
гушлар ки…<br />
- Пащ! - Гардашым гызьынлыгла сюзцмц кясди - Мяня<br />
штатларда операсийа лазымды… Сян дя башламысан щава иля<br />
иняйи бура сохмаьа… - Йеня алныны смовара диряйиб ятрафа<br />
дюйцнмяйя башлады…<br />
- Ня… ня эюзцнц сийидирсян, биъо - Эет-эедя сюзляр<br />
боьазымы тыханырды.<br />
Айаг цстя галхды, гапыны архасына чякиб эетди.<br />
Эет-эедя эюй цзцндя щава гаралды. Фикирляримля эеъя<br />
иля бирэя галдым. Башымдан еля щей Америка, иняк,<br />
Манана, кирайянишинляр, тойуглар, лажет-мажетляр, бостан,<br />
йеня Америка, йеня кяндим кечирди.<br />
Сонракы сящяр онлара эетдим, йолум йумрулайды.<br />
Гардашым даща да саралмышды вя даща да кюлэя кими<br />
титряйирди.<br />
- Эедирям, Робинзон… - батыг сясля деди вя цзцмя<br />
бахды.<br />
- Сянин ня эетмяк вахтынды, биъо-цряйим гопду, -<br />
бу дярдля ким эедиб, нийя цряйимизи цзцрсян..<br />
- Америкайа эедирям, биъо. О дцнйайа йох…<br />
Нямлянмиш эюзцмц силиб юзцмя эялдим.<br />
- Щара, биъо<br />
- Америкайа, операсийайа. Манана да мяннян<br />
эедир…<br />
- О… бя икиъанлыйды<br />
- Орда доьса йахшыды, ушаг ора вятяндашлыьы ала<br />
биляр…<br />
- Дайан бир, бяс пул-пара<br />
- Вааарымды - Залико башыны ашаьы салды вя онун<br />
саралмыш цзцндя гырмызылар ямяля эялди.<br />
- Щарадан - Цзя дурмушдум.<br />
- Варымды, гатсо… Ня истяйирсян сян…<br />
- Щеч нядян шикайятим йохду, Робинзон, тяк бу<br />
оьланы хилас еляйяк - Манана сющбятя гошулду, - щеч<br />
щамилялийимдян дя наращат дюйцлям, ня дя бир суткалыг<br />
учушдан, тяк бу хилас олсун…<br />
- Бееля де… Залико, дайан дур, сянин йериня<br />
арвадын дилманълыг елясин…<br />
- Ня вахт эедирсиниз… - Ахыр-ахыр дилляндим.<br />
- Бири эцн - Манана кюмяйя чатды.<br />
- Беля гяфил, нийя…<br />
- Рейс бири эцняди… - Гардашым фысылдады.<br />
Цряйим аьзыма эялди. Ня галды ки… Эюз йашымыз вя<br />
гцссямиз кюмяйин олсун. Щям дя буннан йанашы<br />
фикирляшдим ки, ахирятя эетмякдянся, Америкайа эетмяк<br />
йахшыды! Щям дя киши операсийайа эедир… Еляйярляр,<br />
гуртарар эедяр, гайыдыб эяляр, гачыб щара эедясиди ки…<br />
Ялимля кцряйини вурдум.<br />
- Эет, гардаш, эет! Башынын чарасына бах. Мянъя…<br />
сян… Сизин эялишинизя гядяр, эюрцм бизим дядя-бабадан<br />
галанлары нейнийирям! Гайыдыб эялярсян, щейрятлянярсян,<br />
гардаш дейярсян щаралардайдым, инди эюр щардайам!<br />
Ъяннят баьына дюндяряъям бизим гардашлыьымызы!<br />
Ъяннятя! Тяк, сян саь ол, еля ки, эялдин, Адям вя<br />
Щявванын эюрдцйц тяк данышаъагсан ичяридян…<br />
Сонку эцн эялдим вя узун мцддят щавада учан<br />
тяййарянин архасынъа ялими йеллядим.<br />
Икинъиси дя, ня оласыды, цчцнъц эцн автобуса отурдум вя<br />
ата-баба йурдума йола дцшдцм.<br />
Артыг о вахтды ки, биздян о йандакы кяндлярдя суйу<br />
буландырыблар, амма бярилярдя ня су буланмасыды. Бу<br />
тяряфдя дя, артыг бир аз эярэинлик щисс олунур. Щащащ…<br />
конфликт зонасы елан еляйибляр… Анъаг йеня дя чятин дюйцл<br />
ща, чюлдц, якин йериди, бяридя Лиахвиди , юкцздц, инякди,<br />
халг эедир-эялир, саламды-кяламды.<br />
Гысасы, эедирям, автобусун чах-чуху алями эютцрцб…<br />
Йолчулар ня елясин… Отуруб юз дярдими фикирляширям.<br />
Апрелди, йаьыш йаьыр, эедиб щяля дя йахшы вязиййятдя олан<br />
евими тапарам… Дцшцнцрям.., ещ, ня вахтлар варды, бизим<br />
дя баъадан тцстц чыхарды, анам ки, кюмбя, йаьлы, ширин<br />
чюряк биширирди, йолдан кечянляр айаг сахлайырды… Аба инди<br />
эет, Робинзон, бишириб-дцшцрян эюрмязсян о гыша дюнмцш<br />
евдя, сясиня ки, бир кимся "бала" дейиб юзцнц цстцня<br />
салмайаъаг, голун-ганадын йанына дцшяъяк. Ещ…<br />
Йолда бу ъцр фикирляширдим.<br />
Автобусдан дцшдцм. Евимизя сары бойландым, говаг<br />
ъярэялярини кечдим, сонра дярялярин гашыны ютдцм,<br />
моруглугдан адладым вя Щащ!!! Йеримя мыхланыб галдым.<br />
Адам горхудан йериндя юляр! Буду, мяним евим, кяндин<br />
гыраьында, бах орда гатсо, баъадан да тцстц чыхыр! Щяйятдя<br />
гат-гат йцйцлцб сярилмиш палтарлар асылыб!..<br />
Вай, сянин эцнцня, Робинзон! Айагларым ясди, амма<br />
иряли эетдим. Юзцмц йухудакы кими щисс едирдим. Эащ<br />
анамы, эащ атамы эюряъяйими зянн едирдим. О тяряф<br />
ъянубду, бу тяряф дя… вя икиси дя бир-бириня охшайыр.<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 119
Йцйцрдцм вя бах, буду, мяним дарвазам да рянэляниб,<br />
биъо! Олег бизим щяйятдя одун йардынмы Олег, Зойанын<br />
оьлу. Бизим гоншу. Онун йекя йанчаглы арвады<br />
пиллякянлярин башында дуруб: - Ъип-ъип, ъип-ъип - дейя<br />
тойуглары сясляйир.<br />
Дарвазадан кечдим. "Олег!" - дейя баьырдым. Олег<br />
мяня сары дюндц вя баа… сянсян, Робинзон Щардан эцн<br />
доьуб<br />
- Мян юз евимизя эялмишям, ня щардан эцн доьуб<br />
Сян юзцн де, бурда, мяним щяйятимдя ня эязирсян -<br />
дедим.<br />
Щям дя бир тящярям. Щяйят-баъа дяйишиб танымаз щала<br />
дцшцб.<br />
Олег паъахы кцнъя гойду, яллярини шалварына силя-силя<br />
мяня сары эялди.<br />
- Ееещ.., билирям, сяня дя чятинди, Робинзон…<br />
Сянин оланы башгасында эюрмяк чятинди, анъаг ня еляйим.<br />
Аллащ сяни севиндирсин, гардаш, эял гонаьым ол.., цз<br />
чевирся…<br />
Башым фырым-фырым фырланыр. Щяйят бир тящярди, щяр шей<br />
фырланыр, бу оьрашы щеч ъцр таныйа билмирям, вааах!!! -<br />
нядянся бейгафыл растлашдыг. Ъюйцз аьаъы йохду! Йохдур,<br />
бюйцк нянямин басдырдыьы ъюйцз аьаъы… щяйятин<br />
ортасында! Щяйят, гапы-баъа чиркинляшиб, щяр йан щяйасыз,<br />
сойундурулмуш гадын тяк лцт-црйанды.<br />
Бу ня щадисяди, Робинзон, сянин башына эялир, ща инди<br />
дяли олмайасан, биъо Сянин ки, башында операсийалыг бир<br />
шей йохду<br />
- Биъо! Ня истяйирсян, мяним щяйят-баъадан -<br />
Олегя дедим.<br />
Кишинин рянэи-руфу дяйишди.<br />
- Сян… беля… щягигятян, бир шей билмирсян<br />
- Няйи билмялийям<br />
- Сатын алмышам, биъо, Залико бу мцлкц ики ай олар<br />
мяня сатыб. Няди, сян щеч ня билмирсян, гатсо!<br />
Ня тящярся эцлдцм. Щям дя кцряйимдян сойуг тяр<br />
эялди.<br />
- Ня эцлцрсян, гардаш, щягигят беляди - Олег<br />
дейирди.<br />
- Ня тящяр беляди<br />
- Буралар артыг мяним адыма гейд олунуб. Щяр шей.<br />
Мян еля биляйдим, деди, Робинзон разыды, эялмяйя вахты<br />
йохду, ишляйир. Пул верилиб, гардаш, сянядляр гейдиййатдан<br />
кечиб, амма ня биляйдим, деди разыды! Дайан, щара<br />
эедирсян, биъо… Отур, сющбят еля, динъини ал, бир тикя чюряк<br />
йе… Арвад, онлары эятир… Щара эедирсян, гатсо! Сяни беля<br />
щирсли щара бурахарам… Робинзон! Робинзон! Мян<br />
онун… щя, мян щардан билярдим, деди, разыды!<br />
- Ъюйцзц нийя кясибсян - Гяфил чеврилиб сорушдум.<br />
Сясимдян горхду. Цз-эюзц тамам йад иди.<br />
- Яйлян, биъо! Щара эедирсян! Отур. Адама бир<br />
стякан ич…<br />
- Кясмямяли идин.<br />
- Щяр щалда, бу кимин аьлына эялярди - Олегин<br />
йоьун йанчаглы арвады эюзцнц гыйараг деди - Инди башламаг<br />
ки, нийя кясибсян, нийя йыхыбсан, эеъди, бу бизим юз<br />
ишимизди.<br />
- Еляди - Олег онунла разылашды.<br />
Дарвазадан чыхдым вя моруглуьа сары эетдим. Сонра<br />
дяря бойуну, говаг ъярэясини кечдим, автобуса миндим<br />
вя эери гайытдым.<br />
Бир щяфтяди евдян байыра чыхмырам отуруб сарсагъасына<br />
тавана бахырам. Таванда эащ атамы, эащ анамы, эащ Олеги,<br />
Эащ Заликону, эащ бабулийаны, эащ Лиахванын сащиллярини<br />
эюрцрям… Сонра щяр йер гаранлыглашыр вя бошлуьа дцшцр.<br />
Беляъя вахт йаваш-йаваш ютцб кечир.<br />
Бир айын тамамында Америкадан, Заликодан мяктуб<br />
эялди. Ачыб охудум: "Робинзон! Билирсян ки, юзцмя<br />
бахдырмаьа эялмишдик вя сян дцзсян. Анъаг билирям, сян<br />
буна разы олмаздын, мян ися бурда бир бяхтими сынайым<br />
дедим. Сян буранын ейбяъярликляриня дюзмяздим. Мяннян<br />
Манана бурда ишлямяйя башладыг. Ешшяк тяк ишляйирик,<br />
анъаг бурда гайда беляди. Доллар алырыг. Сяня дя аз-аз<br />
эюндяряъям. Биъо, бу гатмагарышыг йердя юйц, щяйятбаъаны<br />
нейнирсян. Башдан-айаьа шяр-хатады. Ламисада дава<br />
щяля эедир. Ламисадан халг бура гачыр, сянин дя о тяряф<br />
цчцн цряйин эедир, биъо! Бязисини бурда эюрдцм. Бурда<br />
халг неъя дя фираван йашайыр. Айда щялялик 50 доллар<br />
эюндяряъям, сонрасына бахарыг. Йыь. Йайда ремонт еля.<br />
Юзцня дя бир шящярли кукла арвад ал, гардаш, беля йаь-бал<br />
кими йаша. Ня зювг, ня сяфа Эюрмцрсян, бяри тяряфин<br />
кяндляри йаваш-йаваш бошалыр Мян мяннийимля буну<br />
бурда ганырам, сян щяля йох Бура бах, дцнйада<br />
эцнбяэцн тамащкарлар артыр. Биъо, йалан йердян, мяним<br />
операсийамы юзцня дярд елямя. Операсийалыг няйим варды<br />
ки, гардаш. Онда сян буну цряйиня салдын. Йохса мяни бура<br />
асанлыгла бурахмаздын. Белядир, Робинзон. Щяр шейи<br />
нязяря ал вя сянин хейирхащ цряйин, ня билим валла, йягин<br />
мяни баьышлайар. Ким билир, бир-биримизля ня вахт<br />
эюрцшяъяйик, амма буну бил, гардаш, бил ки, сяни црякдян<br />
истяйирям вя Манана да сянин ящвалыны сорушур. Сянин<br />
гардашын Залико бурда "ехо"дан сорушдуг, оьланды дедиляр.<br />
Адыны эяряк Майкл гойам. Бура гайдасы атам Мишанын ады<br />
беляди. Сянин гардашын Залико".<br />
Ня гядярся беля давам еляди, вахт юз ахары иля ютцб<br />
кечди. Кюксцз аьаъ кимийям. Билмирям нявахт кцляк<br />
ясяъяк, ня вахт башымы эютцрцб буралардан гачаъаьам.<br />
Билмирям… бу фани дцнйа, бабулийанын бинасы нийя башына<br />
фырланыр… Щеч ня сорушма. Мяним кюкцм щарадыр, кимям,<br />
дейирям, дцшцнцрям, ким<br />
Апрел ютдц вя майын биринъи щяфтяси автобуса отурдум<br />
вя эетдим. Щара, няйя эюря, кимин цстцня - билмирям!<br />
Цряйим бярк-бярк дюйцнцр, айагларымса эедирди. Аьыла<br />
гулаг асан кимди!<br />
Автобусдан дцшдцм вя бизим тяряфин сазаьы цзцмя<br />
вурду. Саь тяряфя дюндцм, говаг аьаъларынын ъярэясини<br />
кечдим, дярянин йанындан ютмцшдцм ки, эюрдцм<br />
кяндчилярим мяня сары эялир. Бири йухары мящялляли Севера,<br />
о бириси "Мухос" дедикляри Мухран иди.<br />
- Пащо, Робинзон, Робинзон… - щай-кцйля<br />
эюрцшдцляр, амма икиси дя бахышларыны йайындырырдылар, йяни<br />
ня билейдик ки, беля олаъаг… Эцнащкар адам кими<br />
120<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
бахышларыны йеря дикир, дишлярини гыъайырлар.<br />
- Биъо, юз евини ня тящяр елядин, биъо… - Севера<br />
сорушду.<br />
- Буралар цчцн адамын ичи эедир, биъо, бурда адамын<br />
рущу динъялир, буну ня тящяр елядин, биъо, ща - Мухо да<br />
сюзя башлады.<br />
- Олегя вермяйя дяйярдими, дцздц, аллащ сахласын,<br />
йахшы ямяксевяр оьланды, амма сянин дядя-баба<br />
йурдунда Олегин ня иши вар Билирсян кянддя она ня<br />
дейирляр…<br />
- Ъюйцз чцрцйц - дедим.<br />
- Щя… - бир-бирляриня бахдылар - беля..., адамын<br />
цряйи дюзмцр. Бура чох эярэинди, Робинзон. Эащ адамы<br />
эиров эютцрцрляр, гардаш, кимися, эащ да малы дартыб<br />
апарырлар, эащ да няся олур…<br />
- Анъаг еля бир мяним Датавам кими буралара айаг<br />
басмайанлар бах бураъанды! - Мухо ялини хиртдяйиня чякди.<br />
Еля бир термометр чырпырды - Йох, гардаш! Беля щеч ким<br />
еляйя билмяз… Ня осетин, ня рус, ня франсыз, ня дя<br />
иноплетийан… Эизлятмяли бир шей галыб Амма ахыра кими<br />
дайанаъаьыг. Ким бизим кими язаб-язиййят чяксяйди, таб<br />
эятиря билмяз, ев-ешийи гойуб гачарды, гардаш. Щеч ким<br />
дайанмазды. Щяр щалда дайанырыг, Робинзон! Беляди… -<br />
"Цряйинин башындакы ъибиндян "Астра" чыхарды вя ахырадяк<br />
чякди.<br />
- Мян ня кюмяк елийя биллям - сорушдум.<br />
- Сян Сян… бе…<br />
- Неъя, йяни, сян… Сян беля<br />
Гысасы, соруб, сорушдурдулар. Ъаваб вермядим. Тяк<br />
галдым. Моруглу тяпядя, гоъа ъюкянин бюйрцндя отурдум<br />
вя ятрафа бахмаьа башладым. Эюз йашы хиртдяйимя долуб<br />
аъышдырырды. Гяфил севимли ойунъаьы ялиндян алынан ушаг<br />
кими щюнкцрдцм…<br />
Бир бах, ня эюзялди! Бир бах… Тязя-тяр отлар торпагдан<br />
неъя галхыблар… Лиахванын тязя-тяр сулары май эцняшиндян<br />
неъя парлайыр… Бах, адамлар бичиня эедир… Бах, Олег<br />
цзцмлцкдя ня эцндя гурдаланыр… Бах, эцняшин диварларыны<br />
йаладыьы мяним евимя… Щяр шей гызылы рянэя чалыр. Оохх,<br />
Заликооо… Охх Заликоо… Нейлядин, биъо, бизим дядябабамызы<br />
няйя дяйишдин! Щя , гардашымын башында<br />
щягигятян дя операсийалыг иш варды, буралары дяйишмяк еля<br />
операсийалыгды. Инди нейляйим, биъо! Бах, халг якинябичиня<br />
эедир. Мян нейняйим, сяня ня дейим! Мян щараны<br />
яким-бичим… Инди бурда мян кимин тулуг торбасыйам…<br />
Айаьымы щара басым! Ощ, Залико, Залико… Инди бурада<br />
мещманханада гонаг галан дилянчи кимийям…<br />
Пырпызлашма бах, эюр неъядир! Мухонун цзцня баха<br />
билмирям, она ня дейим Бурада унудулуб эетмишям…<br />
Щяр щалда дуруб эюзляйирям… мян ня эюзляйирям, сян…<br />
сян… инди дцнйанын о башында олан гардашымы неъя<br />
данлайым<br />
Отуруб ятрафа дюйцнцрям. Цряйим сыхылыр. Эюз йашындан<br />
нямлянмиш сифятимя сярин кцляк вурур. Кцляк еля бил мяни<br />
язизляйир. Ссуу о… Робинзон, сссууу… - дейя гарьыш едир.<br />
Щяя… беля - фикирляширям - Щеч дя данышылан кими дя<br />
дюйцл… Кянди мцдафия едирляр, щардан десяк адам вар,<br />
гошун, полис… Щя…, сяня ня дцшцб, бурда ки, гапы-баъан<br />
йохду… Анъаг ноолсун, сяни ки, бурда таныйырлар. Ясас<br />
одур ки, эцръцсян, щара эетсяк, сяни торпаг эерийя<br />
сясляйяъяк… Ай йазыг, сяни ня чаьыраъаг, дядя-бабандан<br />
галан ялиндян чыхыб, зцрйятин дя йохду…<br />
Гяфил башымын гурдлары тярпянмяди! Бу моруглугдан<br />
башы ашаьы, енишя сары эет, ордан ашаьы ен…, Олегин<br />
дарвазасынын аьзыны кясдир…<br />
- Олега! - Мцмкцн гядяр тохтаг сясля баьырдым -<br />
Олег! Олег!!!<br />
Олег чахыр зирзямиси тяряфдян чыхды. Рянэи гачмышды.<br />
Йягин ону юлдцрмяйя эялдийими зянн едирди.<br />
- Йеня сянсян, Робинзон Иш ня йердядир…<br />
- Олег! - Ятрафа бахдым - Гулаг ас, биъо, эюр ня<br />
дейирям, - инди-инди юзцмя эялирдим, - ня олуб олуб, биъо…<br />
Бах, инди конфликт зонасындайыг вя бура мцдафия лазым<br />
олса… Бураны мян мцдафия елясям! Щаа! Аьлына батыр<br />
Мцдафия елясям, биъо! Ща!!!<br />
Олег сакит дайаныб гулаг асыр мянъя. Ъаваб<br />
эюзляйирдим. Эюрдцм бунун йанчаглары йоьун арвады чахыр<br />
зирзямисиндян чыхды, бизя сары эялди вя юзцнямяхсус<br />
тямкинля деди:<br />
- Биз юзцмцз щяр шейи йахшы горумаьы баъарырыг!<br />
Кюмяк лазым дейил - вя Олегя бахды. Бунун да дили ачылды:<br />
- Еляди, щя… Яэяр сян лазым олсайдын, Робинзон…<br />
Анъаг.., гардашым, бир шей олса юзцм мцдафия едярям.<br />
Яэяр… ня ися…<br />
- Эюзцнц щяля бурдан чякмяйяъяксян.. - Арвад<br />
сющбятя гошулду.<br />
Щяйят-баъа бир аз башга ъцр, лоту адамын башы тяк иди…<br />
Ичмиш… Ганады гырыг. Йад вя тамам башга ъцр.<br />
- Ее, дайан, биъо… Щара эедирсян Шящярдян<br />
эялмишсян, гатсо, йа аъсан, йа сусуз…<br />
- Ъюйцзц нийя кясдин - сорушдум вя цзцмц чевириб<br />
эетдим.<br />
Моруглуьа гядяр неъя аддымладыьымы хатырламырам,<br />
еляъя айагларым мяни апарырды вя бах, биъо, онда башыма<br />
бир фикир дцшдц! Бомба кими ичяри дцшдц, бомба кими!<br />
Бостан дцзялтмялийям!<br />
Ща Ня дейирсян, биъо - юз башымдан сорушдум.<br />
- Бостан! Брстан!! Бах, орда! Беля! Чейиллийя гядяр олан<br />
йердя… Юзц дя ора щеч кимин дейил, гардаш, щеч ким дя<br />
ораны истямир, щеч ким дя ялиндян алмаз, сатмаз, ня дя<br />
сяняд-зад щаггында фикирляшмяк лазым дейил… Щеч ня…<br />
Садяъя… беля… Сабащ балаъа бир бостанын бинясини<br />
гойарам вя бу да олар сянин цчцн бостан! Ким сясини<br />
чыхара биляр! Щеч ким!<br />
О йеря бахмаьа эетдим. Балаъа тиканлыгды вя ятрафда<br />
чяйирткяляр эязирди. Аща… он аддым о йана, он аддым бу<br />
йана… Бу да сянин бостанын, Робинзон!!<br />
Йери эюзалтыладым вя бармаьымла торпаьа нишан<br />
гойдум. Нишан гоймаг няйимя лазымды, онсуз да няйин<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 121
ня олдуьуну йахшы билирдим. Няйин ня олмасыны, щя Ялим<br />
ашаьыды, бура да хам торпагды, ямялли-башлы бахым-эюрцм<br />
елямялийям.<br />
- Дайан, ня еляйирсян - юзцм данышыб юзцм<br />
ешидирям - Сян, щяля дайан… Эюзля… Бир-ики айа юзцн<br />
юзцнц таныйа билмяйяъяксян! Щяля … щяля дайан… Сяни<br />
тямизляйяъяйям. Сонра якяъям, тохум сяпяъям,<br />
кцбряляйяъям… Сонра шитил якяъям… Тохалайаъам…<br />
Яйлян… Мяннян щара гачаъаг ки! Щяля бу щарасыдыр ки,<br />
бура тамаша елямяйя эяляъякляр! Эялмясяляр… Дилянчи,<br />
пай уман гонагларыса щяндявяриня гоймайаъам.<br />
Цзляриня еля тяпиняъяйям ки, бир дя…<br />
- Цмид ичиндя, цряйим ращат шящяря, бабулийадан<br />
галма сыьынаъаьыма гайытдым. Щяйат ешгим юзцмя<br />
гайытмышды. Йенидян тямиз фикирляря дюнмцшдцм. Ора-бура<br />
гачырдым. Эащ эцбря йыьырам, эащ эюй дашы, эащ тоха, эащ<br />
кярянти. Гысасы, ня лазымдыса йыьдым, инди мямнунлугла<br />
шянбя-базар эцнц ора эетмяк оларды.<br />
Тярпяндим. Шянбя эцнц чыхдым. Щара бахырам бостан<br />
йерим растыма чыхыр… Щя дя, эюзцмцн габаьында<br />
фырланыр… Ора кярянтими дя апардым. Щяр йан тиканлыг, ъод<br />
отлугду. Оралары тямизляйиб эюзялляшдирдим. Сонра бичиня<br />
башладым.<br />
Май айыды. Щава йахшыдыр. Ишлямяк адама хош эялир.<br />
Бахдым, Мухо йанында Севаре, бир дя кимся, щя,<br />
тракторчу Заур эялир.<br />
- Ваа, Робинзон - Сыра иля баьырдылар.<br />
- Салам-калам, биъебо, - дедим.<br />
Отурдулар. Эуйа мяним иш-эцъцмцн гулпундан<br />
йапышыблар.<br />
- Бурда нейляйирсян - Севара сорушду.<br />
- Бостан салырам.<br />
- Бостан! - Додаглары гачды.<br />
- Щюкумят еви-зад тикмирям ки, бостан салырам -<br />
дедим.<br />
Севара гырмызы бурнуну гашыды:<br />
- Робинзон… Бура бу бойда шей эятирмяк няйиня<br />
лазым иди… Ня вахт ня лазым олса, эял… Памидор, эюйэюйярти,<br />
ня лазым олса, эял… Юз баьын, бостанын кими ичяри<br />
эир, гатсо… Бир-биримиздян башга кимимиз вар<br />
- Мяннян дя ня лазымдырса… - Мухо деди.<br />
- Мяннян няди - Заур деди.<br />
- Олсун… неъя баша дцшцрсцнцз еля олсун - Мухо<br />
кянара атылмыш белин цстцндя отурду.<br />
- Бары йери тракторла якяк, биъо - Заур деди - юзцня<br />
язиййят вермяк няйя лазымды.<br />
- Щым… олсун, беля мяслящятди - ъаваб вердим вя<br />
чумбузу эютцрцб кянардакы чюкяйя атдым.<br />
- Йахшы, аллащ ишини аванд елясин - дедиляр, йола<br />
дцзялдиляр - Ня лазымолса биз щазырыг…<br />
Икинъи щяфтя шитилляр эятириб сыра иля басдырдым. Щяр йери<br />
тохаладым. Дейясян арзума чатмышдым.<br />
Сонракы щяфтя дцлэяр алятлярини йыьыб эятирдим. Орданбурдан<br />
тахта-тухта йыьдым, галын тахталардан алятляри<br />
йыьмаг цчцн бир ири сандыг дцзялтдим, цстялик ону<br />
баьламаг цчцн ачар йери дя гойдум. Бир аз няфясими<br />
дярмяк цчцн хясис Карапетсайаьы йухары баша кечиб<br />
отурдум.<br />
Бцтцн эцнц гцрдаландым, ахшам юзцмц сон автобуса<br />
зорла чатдырдым.<br />
Цзцмцзя эялян щяфтя бостанымын гыраьына якдийим<br />
гарьыдалыларын дибини тохаладым. Аз гала ганадланыб<br />
учурдум.<br />
Буралар, конфликт зонасы дейил Бу оьраш конфликт кимя<br />
лазым иди… Анъаг бязиси гырагдан, бязиси дя ичяридян араны<br />
гатды, осетинлярля бизим бейнимизи долдурдулар вя эетдик…<br />
вя башлады дра-бра…<br />
Памидор коллары дизя галханда ики эюз истяйирди<br />
бостаныма бахмаьа. Еля о вахт орда-бурда автоматлар<br />
шаггылдады. Юзцмц гарьыдалылыьа вериб торпаьа узандым вя<br />
донгулданмаьа башладым.<br />
- Горхма… Бурдайам… Айаьыны бурдан гыраьа атан<br />
намярдди… Бурда беляъя сявярикли дураъаьам… Сян бир<br />
яйлян…<br />
Щямин эцн бостаны тохаламышдым вя гяфилдян ведрядян<br />
тюкцлян сайаг йаьыш башлады. Ащу! Севинирдим… Торпаг<br />
артыг сусузлугдан чат-чат олмушду. Суварыласыйды, су<br />
лазымды. Тюкдц! Тюкдц! Йаьыш кюмяйя чатды. Уъундан тут<br />
эюйя чых. Бир аз кечяндян сонра дяли олдум. Бу щава да…<br />
Булудлар гатылашды, долу эялди. Бир уъдан чатачат тюкцр.<br />
Эюйдя илдырымлар ойнашыр:<br />
"Щя, бу андыр кясяня охшамыр" - фикирляшдим.<br />
Бахдым ки, Олег мяня сары йцйцряряк эялир. Чякмя<br />
эейиниб, башына брезент юртцб, тювшцйя-тювшцйя гачыр вя бу<br />
сел-суйун алтында вар сяси иля баьырыр:<br />
- Башыны бурах!! Бу язаб-язиййятин башыны бурах!<br />
Эял! Эял!!<br />
О голларыны эениш ачараг бура сары гачыр, мянся ону<br />
эюрмямязлилийя вуруб цзцмц о йана тутмушам.<br />
- Ня истяйирсян, гатсо - Эуйа ки, щеч ня анламырам.<br />
- Эял! Сянин бахышын мяни юлдцрцб гящр еляйир. Эял,<br />
дюй, сюй! Бизимкиляри дя дюй…<br />
- "Кухх" еля йаьыш кяссин…<br />
- Щаа - баьырыр. Кцляк, йаьыш онун цзцня чыпылыр.<br />
- Ъюйцзц нийя кясдин! - Бу дяфя мян баьырырам.<br />
Бу дяфя кцляк вя йаьыш мяним цзцмц дюйцр. Еля бил<br />
икимиз дя дальалы дянизин ортасында дуруб дейиширик.<br />
- Щаа!! - Олег гулаьыны шякляйир.<br />
- Ъюйцзц! Ъюйцзц!<br />
Олег ялини йелляди вя чеврилди. Йюндямсиз шякилдя вахты<br />
иля мяним, инди ися онун олан евя сары гачырды. Йенидян<br />
нялярся йадыма дцшдц: - Залико, Залико, - дедим, - айаьын<br />
йер цзцндян цзцлсцн.<br />
Пайыз эялди. Мяни йашыллашдырма идарясиндян сентйабра<br />
гядяр мязуниййятя бурахдылар. Заликонун да эюндярдийи<br />
50 доллар эялиб чыхды. Яввял эери эюндярмяк истяйирдим.<br />
Сонра фикрими дяйишдим. Фикирляшдим ки, эюндярдиклярини<br />
йаваш-йаваш бир тяряфя гойарам. Йыьылар, эяляндя дя юзц<br />
биляр. Ня билмяк олур, дцнйады, ня олар, ня олмаз! Ола<br />
биляр, ня вахтса Олегдян мяним гапы-баъамы эери алды…<br />
Бу эцн сатмыр, ола биляр сабащ сатсын, гатсо…<br />
Ийулун сонунда сяссизлийя сон гойулду. Неъя дейярляр,<br />
инди конфликтин няьд зонасындайыг. Бцтцн дцнйа буну билди.<br />
Телевизорда, радиода, автобусда, щяр йердя бундан<br />
122<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
данышырлар. Буну Залико Америкадан ешидиб телефонла зянэ<br />
еляди.<br />
- Ало, Робинзон.<br />
О саат таныдым. Аба, гардашымы неъя танымыйым, амма<br />
юзцмц еля тутдум ки, эуйа сяс эялмядийиня эюря щеч ня<br />
баша дцшмцрям.<br />
- Ало, ало! Ало! Ало-ало! - дейирям, ъаным сыхылыр,<br />
азъа тохдамаьа чалышырам. Истямирям онун дюнцк цряйи<br />
сыхылсын. Бир балаъа инъиклик вя мязяммятин сясимдя<br />
галмасыны истямирям.<br />
- Робинзон! Ало! Заликойам, биъо!<br />
- Щяя… - зорла дилляндим.<br />
- Неъясян, юиъо Йахшысан, йох Ня баш верир биздя<br />
биъо, ня хябярди! Ордан гач, орда адам галмайыб.<br />
Юлдцрцлмямиш йа гяфил эиров эютцрцлмямиш ордан якил…<br />
Сянин щансы бойевикин вар, щям дя… Робинзон! Ало!<br />
- Ало - алчаг сясля дедим, - ало, ало…<br />
- Тфу! Сяс эетмир, бунун… - Залико пялтякляди вя<br />
дястяйи йериня гойду.<br />
Дярд-кядярля тяк галмышам. Бир аздан айаьа галхаъам,<br />
балаъа стяканла араг сцзцб ичяъям. Дуруб мятбяхя<br />
кечдим, бабулийанын шалварына бахдым вя онун хашал<br />
гарнында юз сифятиня тамаша елядим. Бахдым - армуда<br />
охшайырдым. Додагларым зянъи додаьыды ки вар. Эюзлярим<br />
дана эюзц тяк. Юз-юзцмя эцлдцм. Ипяк дишлярим аьарды.<br />
Мяня еля эялди ки, йазыг бабулийанын рущу бу<br />
самовардыр. Юзц цчцн кючцб бура йерляшиб. Бармаьымла<br />
самовара тохундум.<br />
- Щей!.. Бабулийа… Здес ти, щя - дедим, щям дя<br />
армуда бянзяйян сифятимя, дана эюзцмя бахдым. Ня<br />
эцндяйдим!<br />
- Залико пазванил сичас. Баша дцшцрсян<br />
Америкадан. Гаварит, ни хади туда, вайнадыр… Очен<br />
харашо зделал, что прадала. Щя! Яйлян, бирини дя сцзцм.<br />
Бурда дур. Падажди…<br />
Айаьа дуруб стякана йеня араг сцздцм вя йеримя<br />
гайытдым.<br />
- Щу!<br />
Сифятим самоварын эцзэцсцндя эюрцнян тяк дюйцл ки!<br />
Гой бязиляри сакитляшсин, онда эюрярляр!<br />
Араьы еля бил алышан кюзцн цстцня атан тяк башыма<br />
чякдим.<br />
- Слушийа, бабулийа… Тебе харошо, орда, щя В<br />
самоваре. Аллащ сяня рящмят елясин! Щя дя, мне там<br />
харашо… Прадал Залико Прадал! Ня олду, олду… Щяр щалда<br />
брат, панимайеш Инди, инди, бабулийа, агарод у минйа там.<br />
Бостан! Памидор, гарьыдалы… Ня ися… Дайан бирини дя<br />
сцзцм. Приду сичас…<br />
Бирини дя сцздцм. Кющня гайдада самовар -<br />
бабулийанын йанында отурдум.<br />
- Залико гаварит, вайна там вя орда олмаьы алчаглыг<br />
щесаб еляйир! Инди севинир ки, еви вахтында сатыб, хиффяти-зады<br />
башындан говуб эедиб.<br />
Щущ!<br />
- Ничево, Залико ни знает! Ничево! Там… там… Бах<br />
инди, ораны ки эюря, бабулийа… Эюря ки, йер-йурд неъя<br />
сялигя-сащмана дцшцб… Неъядир! Йазыг дюйцлмц инди,<br />
орда ясир кимидир! Инди она аъымаг лазымдыр, мяним эюзялэюйчяк<br />
бабуличкам… Щя, йахшы, ди бясди, Жужука тяк эюз<br />
йашыны ахытма…<br />
Бир эеъя орда галырам. Беляди ишляр! Даныласы ня вар, орда<br />
йазыг эцня галыб… Бир буну орда бился… Инди эедибэялмяк<br />
вахты дюйцл! Йа орда, гардаш, ахыра гядяр дюз, йа да<br />
щяр шейя тцпцр, папаьыны башына гой, йалла…<br />
Щя… Ня дейирсян, бабулийа.. Яэяр бился, эцнц сабащ<br />
эяляр, мяним скамейкамда отуруб ятрафа бахар! Щя, бах,<br />
беля… Отурсун юз башына вя эюз йашыны ахытсын беля…<br />
Панимаеш, бабулийа! Щя дя, эеъя, там буду…<br />
Отурун беля, смовара якси дцшмцш щалда… Ишыглашана<br />
гядяр, шяля-шцлянин арасында. Артыг эялмяйя дя ъан аьрысы<br />
чякир, гатсо… Эет-эял… Орда полис, бурда гошун, бцтцн<br />
дцнйанын адамы йыьышыб ора тюкцлцб, шящяр халгы ялиня<br />
кечянля силащланыр, орда камералы журналистляр ора-бура<br />
тцйцнцрляр… Щюкумят машынларынын бири эедир, бири эялир…<br />
Зонады, бя, аьзында конфликт дейирсян. Щя дя, мян дя<br />
ордайам, мющкям дайанмышам.<br />
- Ткач… - Эцлля ачылыр.<br />
- Ткач… - шейтан лимонкасы ачылыр.<br />
- Бум, бум, бум - Гаубитсалар эурулдайыр.<br />
Ордайам. Айаьымы тярпятмярям. Неъя дейярляр,<br />
гаравулчуйам вя ялиндян-айаьындан бир иш эялян адам<br />
кими йеримдя дайанмышам. Онларын анасыны аьлатмарам<br />
Гой бири эялсин! Мян ирялидян, сян архадан! Гой няся<br />
десин! Эюйдя гушу аьзымла тутарам! Бунун да цряйи мяня<br />
йаныр ки, орда автоматлар гаггылдашыр. Буна бизим ушаглар<br />
дейярляр, е.., буралары мющкям сахлайырлар. Щяля ган да<br />
тюкцрляр… Ня ися… олаъаг. Щяля аьылларына эялмир,<br />
эюрцнцр няся чатышмамазлыг вар. Йохса ня вар, бир аз<br />
йухары штаба сары ъуммаг олар!<br />
Мяним гярарэащымса бостанымды. Орда о бурахылыш<br />
мянтягяси, цстялик дя щяр шейди. Щяля башыны кола сох<br />
эизлят… Ахыр-ахыр дядямдян галма ов тцфянэими чыхарыб<br />
синямя галдырырам… Заликонун дурбинини дя цряйимин<br />
башындан асарам… бах беля… Манананын сырьасыны<br />
сатандан сонра Купатадзелярин ложасында эями капитаны<br />
кими дуруб башга гадынлара бахырды. Мян ки, бабулийанын<br />
ложасында дуруб беля гялят иш тутмурам…<br />
Бир дяфя бахдым ки, мяним бостаныма ямимоьлу<br />
Омарла арвады эялди.<br />
- Биъо! Бурада кохадан-заддан няся гарала. Хябярин<br />
вар, бцтцн кянд сяннян данышыр - Омар деди.<br />
- Ня данышырлар - Бир аз сясими уъалтдым.<br />
- Ня билим, биъо, эуйа бурда щяр шей сяниндир, сянин<br />
бостанын о цздядир! Щай еля, щай беля, Робинзон юзцня<br />
бостан салыб вя …<br />
- Гочаг, гочаг Робинзон - Буну да Омарын арвады<br />
Натиа дейирди.<br />
- Няди, бу тяряфляри чох севирсян, биъо Заликонун<br />
башы батсын… Биъо, нечя дяфя сяня дедим, гатсо, щеч<br />
олмаса эеъя биздя гал. Щеч олмаса нювбяйнян… Бурда<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 123
тяк сяни щеч ким юлдцря билмяз…<br />
- Олсун… Бурда галаъаьам - дедим - Бурда штабым<br />
вар.<br />
Бу ъцр сющбятдяйик, кюк торбасынын аьзыны ачыб<br />
башладым, ня башладым! Эцлля выйылтысы вя снарйадлар бураны<br />
башына эютцрдц. Зарафат елямирям, юзцн ки, билирсян! Бир аз<br />
кечмяз мешядя башымы эирляйярям. Щай анасыны!..<br />
Белялярини бир йахшы такка-тукла бурда сахламаг олар!<br />
Цчцмцз дя торпаьа чюкмцшцк. Мян Омар вя онун<br />
арвады. Онларын диши дишиня дяйир.<br />
Атышма еля ки, кясди, ара сакитляшди вя кянддя дя щайкцй<br />
гопду: аба, кимин дамында ня олуб, кимин щасары<br />
учуб… Баханда ня эюрсям йахшыды! Олег ахсайа-ахсайа,<br />
яли иля балдырыны тутуб йортур… Ган булаг кими фышгырыр. Киши<br />
йараланыб!<br />
Бизим ушаглар, ясэярляри дейирям, тяъили машынла брезент<br />
хярякля эялиб чыхдылар. Силащлар йенидян атды. Башланды…<br />
- Олег, - дедим, - дейирям, щеч нядян дярд чякмя,<br />
биъо… Сянин щяйят-баъана юз бостаныма бахан кими<br />
бахаъам!..<br />
Арвад ушаьы артыг башга йердя эизляниб. Гапы-баьчада<br />
щеч ким галмайыб. Итди-пишикли гачыблар…<br />
Олег бюйрц цстя дикялди. Ятрафа бахды. Гурумуш дили иля<br />
додаьыны йалайыб деди:<br />
- Ъюйцзц кясмямялийдим…<br />
Олеги машина гойуб апардылар.<br />
О эцндян цзцмц шящяря сары чевирмядим. Щеч<br />
билмирям, орда щяр шей йерли-йериндядими… Бурадайса<br />
бостаным, Олегин ев-ешийи, говагларын сырасы, моруглуг,<br />
бцтцн щяр шей… мяним ющдямдядир.<br />
Ютян щяфтя бостанымдакы помидорлар гызарды. Хейли<br />
истиот, кявяр, сармысаг, эюй-эюйярти йыьыб гярарэаща,<br />
ушаглара апардым. "Ауу, сян ня ъан-ъийярсян" - ясэярляр<br />
чийнимя вурур вя мяни эери бурахмырлар. Бирэя чюряк<br />
йедик. Сонра гярарэащ ряиси бир автоматы бюйрцмя гойду,<br />
цстялик мяня йарпаглы бир ясэяр кепкасы баьышлады… Аба,<br />
гардаш, аба сян билярсян… ъан-ъийяр…<br />
Бу кянддя о гядяр "Робинзонун бостаны" дедиляр ки,<br />
дцнян ахшам цстц камералы журналистляр цстцмя<br />
тюкцлмядими<br />
Эащ бостаны, эащ автоматы, эащ дурбини, эащ да мяним<br />
лобйа-помидоруму чякдиляр.<br />
- Сизин бу бостаны салмагда мягсядимиз няди<br />
- Щя - дедим - бостанды.<br />
- Бу бостан сизин цчцн тякъя бостандыр, йохса<br />
бостандан даща артыг…<br />
- Щя, даща цстцн бир шейди, - дедим, -ня билим…<br />
- Конкрет олараг…<br />
Конкрет ки, истяйирсиниз, бурда гаггулту-гуггултудур.<br />
Ялими автоматымын цстцня гойдум вя эцлляни ятрафа<br />
йаьдырдым.<br />
… Яэяр мяним бостаным, яэяр Олегин гапы-баъасы…<br />
Сизин ананыз, сизин ананыз - дейирям эюз йашы тюкцб<br />
титряйирся, онда мяннян ня истяйирсиниз. Сиз беля ев, беля<br />
гапы эюрцбсцз Беля бостан эюрцбсцнцз Бирдян сянин<br />
гапы-баъан йериндян гопур - дедим, - эюрцбсцз беля<br />
шейляр Сиз бунун аьрысыны юз дяриниздя щисс едибсиниз Ня<br />
истяйирсиниз, бу щарасыдыр ки, буралары эенишляндиряъям,<br />
вахты эяляндя онларын аналарыны аьладаъам - дедим.<br />
Сонра эеъя дцшдц. Эюй цзцндя улдузлар еля ямин-аман<br />
эюрцнцрдц ки, эуйа бурда щеч ня олмайыб… Сакитлик<br />
дцшдц… Гарьыдалыларым мещдян йырьаланыр, чейиллик<br />
тяряфдян гурбаьаларынн гурултусу ешидилирди… Лиахванын<br />
сяси узагдан мещ кими буралара эялиб чатырды…<br />
Гарьыдалыларын бу тяряфиндя, отлугда отурдум, сонра<br />
сявяриб кцряйими торпаьа гойдум… Улдузлу сямайа<br />
бахмаьа башладым… Эюйдя о гядяр улдуз вар иди, о гядяр,<br />
биъо… Бири щяр щалда, еля бил мяним бяхтим иди… Еля бил<br />
мяни щифз еляйянди…<br />
Юз-юзцмя: - Бурадайам, - дедим, фикирляшдим, бах, щяр<br />
щалда бурдайам… йеня дя бурдайам…<br />
Вя йухуладым.<br />
Йухуда эюрдцм ки, бостанымда ъюйцз аьаъы чыхыб…<br />
Бах бу бойда, Олег ки, мяним ата-анамын басдырдыьы аьаъы<br />
кясмишди, бах ону бойда… Ъюйцз аьаъына бахыр, севинир<br />
вя аьлайырдым.<br />
Эцръц дилиндян тяръцмя:<br />
Ейваз Яллязоьлу<br />
ў<br />
124<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
Дато Барbакадзе________________________________________<br />
чаьдаш эцръц ядябиййатынын истедадлы нцмайяндяляриндян биридир;<br />
насир, шаир вя тяръцмячидир; 1966-ъы илдя анадан олуб; "Дато<br />
Барбакадзенин журналы" адлы ядяби видеожурналын баш редактору олуб;<br />
Тифлисдя фялсяфя вя мянтиг тарихиндян дярс дейиб; 2001-ъи илдя<br />
Алманийайа, Мцнстеря кючцб; ики роман, чохсайлы ясяр вя шеир<br />
топлуларынын мцяллифидир.<br />
СЕВЭИ ЕТИР<br />
АФЫ<br />
Фрагмент<br />
Мян, sяnin гадын olduьunu sюylяyirdim вя сянин ахшам суларыйла islanmыш bяdяnin sудан<br />
чыхмаьа ъан атан балыг кими сцрцшцб qollarым арасындан чыхмаьа ъящд едирdi…<br />
Биз учушдан айрылыб<br />
эцнащсыз гушларын учуша неъя галхыб-ендиклярини<br />
излядийимиз заман<br />
вя щамысынын да - бизdя олмайан - юз учушлары варды,<br />
щамысы йа биръя дяфя учурду, йа да qanad aчmыrdы heч;<br />
Бах о zaman, о вахт ки,<br />
бизим ялляримиз вя айагларымызыn<br />
biri-birinя gяrяkli olduьunu anladыq<br />
Elя o vaxt, o gцndяn йоллар вя ъыьырлар ачмаьа башладыг,<br />
Gяряк тярк етмяйяйдик o заман биз бирi-биримизи<br />
вя хяйанят етмяйяйдик бизя yol gюstяrяnя,<br />
щеч олмаса бир-биримизи чяkindirяydik yanlыш щярякятлярdяn;<br />
он биринъи дуа китабына эялиб чыхмыш бизляр<br />
эяряк хилас едяйдик<br />
щяйатын аьырлыьына вя истисиня дюзмяйян,<br />
yad diyarlara эедянляри,<br />
юlцmц юz gюzцylя эюрянляри,<br />
ona галиб эялянляри…<br />
Лиа Стуруайа___________________________________________<br />
Неъя дя щцндцрдя йашайырсыныз!<br />
Бяс горхмурсунуз<br />
Бирдян ачыг пянъярядян булуд эирди ичяри,<br />
Йа йыр-йыьыш еляйяндя<br />
Эцняшин эюзцня тоз дцшдц.<br />
Гушлар Сиздян ашаьыда учушурлар,<br />
Кяпянякляр онлардан да ашаьыда.<br />
Фявварялярин чичяк ачмасына,<br />
Биринъи мяртябядя<br />
Шцшянин парылдайараг сынмасына<br />
Бахмаг цчцн<br />
Яшйаларыныз бармаглары цстцндя дурублар.<br />
Неъя дя щцндцрдя йашайырсыныз!<br />
Ня гушлар, ня топлар, ня фявваряляр<br />
Сизин пянъярянизя чата билмир.<br />
Щярдян дарыхан пярдяляр<br />
Азадлыьа чыхыр,<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 125
Отагларынызын ганадлары кими йеллянир.<br />
Неъя дя щцндцрдя йашайырсыныз!..<br />
Звиад Ратиани_________________________<br />
Итирилмиш шящяр<br />
Атам цчцн щязин елеэийа<br />
Бах, еля бу аьаъ мяним атамдыр<br />
Тяяъъцбляндин<br />
Палыд эюряъяйиними дцшцнцрдцн<br />
Йох, мяним атам еля бу аьаъдыр<br />
Бу назик эювдяли<br />
Вя щяля чох ъаван<br />
Гашда сярвахт йатан<br />
Йазын илк сыъаьындан ойанан бу аьаъ<br />
О щяйятин йарысына эюлэя салмыр<br />
Вя башга аьаъларын ишыьыны кясмир<br />
Онун эюлэяси аьыр дейил<br />
Вя сюзябахандыр<br />
Щятта ян зяриф пайыз эцняши<br />
Ону эювдяси ятрафында фырладыр<br />
Амма йайда-биздя щядсиз исти оланда<br />
Онун кюлэяси беш-алты няфяри асанъа горуйа биляр<br />
Бу бизя бясдир. Биз даща чох дейилик. Даща чоху<br />
щеч лазым да дейил.<br />
Гар, гар. Щяйат эюзялдир<br />
Щяйат эюзялдир. Йеддинин йарысында ойандым вя<br />
йолкамызын ишыгларыны йандырдым, эюзялдир<br />
онун рянэбярянэ ишыгларынын парылылтысы. Щяйат эюзялдир.<br />
Ушаглар йатыр. Еля бюйцкляр дя. Гар ,<br />
биринъидир дейясян, йаьыр бу фясилдя. Гар йаьыр вя щава ишыгланыр. Отуз<br />
дюрд дейя- юз-юзцмя пычылдайырам. Йох,кюмяк елямир. Отуз дюрддейя<br />
тякрар едирям, инди<br />
бир аз бяркдян. Йеня дя кюмяк етмир. Няйися<br />
хошума эялмир бу рягямин, ахы<br />
бу эцн еля бу гядяр йашым тамам олур. Ян аз<br />
йарым саат мяним ихтийарымдадыр, бу вахт ярзиндя<br />
мян сакит отура вя йаза билярям. Йох,<br />
баъармырам. Пянъяря архасында ит еля шювгля щцрдц ки, о<br />
щяля чох шей щаггында щцряъяк - дцшцндцм, амма о тез сусду.<br />
Щяйат<br />
эюзялдир. Щава даща сцрятля ишыгланыр,<br />
вя мян щяля яввялъядян бу эцнц<br />
мящз бу эцнц йашамаьа яринирям. Буну<br />
щяйат щаггында демирям. Щяйат эюзялдир.<br />
Щяйаты мян севирям. Мян мящз буну, цзцмя ачылан бу эцнц<br />
йашамаьа яринирям. Йашамаг, палчыг ичиндя аддымламаг-ахы бу<br />
шящярдя гар тез ярийир. Аддымламаг вя тябрик ешитмяк, "саь ол"<br />
демяк. Щава сцрятля ишыгланыр.<br />
Вя эцн ишыьында о гядяр дя<br />
эюзял дейил рянэбярянэ йолка ишыгларынын<br />
парылтысы. Гызым<br />
пянъяряйя тяряф гачыр<br />
вя "гар, гар" дейя ев бойунъа гачыр, оьлумса<br />
щяля балаъадыр, щеч ня анламыр<br />
амма о да севинир<br />
дикялир юз чарпайысында. Мян<br />
беля бир эцн башланьыъыны эюзляйирдим<br />
Ахы йеддинин йарысында ойанмыш вя пянъяря<br />
архасындакы гары биринъи эюрмцшдцм. Мяним балам,<br />
бу гар еля дя йахшы дейилбир-ики<br />
саат кечяр вя палчыьа чевриляр<br />
бу гар 34 рягями кими ъансыз<br />
эцн ишыьындакы йолка ишыглары гядяр гялбсиз<br />
йазы масасы архасындакы ата кими гысырдыр<br />
Амма бу сюзляр, мяним балам, пис сюзлярдир<br />
гар ися йахшыдыр, еля сянин атан да.<br />
Неъя ки евдян, гарын щяля тапданмадыьы вя тямиз олдуьу<br />
кцчяйя чыхмайыб, она няся бир шей де,<br />
ня олдуьу ваъиб дейил, истядийин бир сюзц-лап еля отуз дюрд дейя<br />
пычылда<br />
О, олдуьундан даща йарашыглы олаъаг,<br />
ярийян гарын цзяриндя даща асан аддымлайаъаг<br />
вя щеч олмаса бир мцддят щяйатын неъя чятинляшдийини,<br />
арзуларын неъя адиляшдийини унудаъаг.<br />
Щяйат эюзялдир.<br />
Мяним мящяббятим<br />
Бу ит<br />
Аьлым кясяндян<br />
Щяр эеъя евимин йанында щцрцрдц<br />
Нечя дяфя итмишди-ябяс йеря<br />
Нечя дяфя юлмцшдц-ябяс йеря<br />
Щяр эеъя евимин йанында щцрцрдц<br />
Нечя ев дяйишдим…<br />
Щяр эеъя<br />
Евимин йанында щцрцрдц<br />
Бир дяфя неъя олдуса<br />
Мян юзцм юлдцм<br />
Севинъля гаранлыг лаьымларда долашыр<br />
Юлянлярими ахтарыр вя тапырдым<br />
Тяяъъцблянирдим<br />
Онлар мяни хатырламайанда<br />
Щардаса щяйат давам едирди<br />
Кимлярся бялкя дя мяним цчцн дарыхырды<br />
Евимин йанында<br />
щяр эеъя бир ит щцрцрдц<br />
Амма бу-башга ит иди<br />
Тяръцмя: Эцнел Мювлуд<br />
ў<br />
126<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"— — —"<br />
Эеорэий<br />
Лобjанидзе_______________________________________________<br />
истедадлы вя кифайят гядяр мяшщур эцръц шаири, шяргшцнас-теологу; 1974-ъц илдя анадан олуб;<br />
Тбилиси Университетинин шяргшцнаслыг факцлтясини вя Тещран Университетинин дин тарихи цзря<br />
аспирантурасыны битириб. "Гурани Кяримдя Иса вя Мярйям" мювзусунда намизядлик<br />
диссертасийасы мцдафия едиб; Гураны эцръц дилиня тяръцмя едиб; цч шеир китабынын мцяллифидир;<br />
"Гафгаз еви"ндя ислам мядяниййятинин юйрянилмяси мяркязиня рящбярлик едир.<br />
Сющраб Сипещрийя - о дцнйайа<br />
Сянин тянщалыьынын кювряк сахсысыны<br />
ким сындырды,<br />
Сяня йад олан дилин гийафясиня ким салды<br />
Мяйяр бир юмцр вя бир дил бяс етмирдими<br />
Мян сянин тяръцмячин идим,<br />
Сянин щяйатыны вя сянин дилини<br />
Юз дилимя вя щяйатыма чевиряркян<br />
парчаланды сахсы.<br />
Мян тянщалыг эцнбязиня кцляйин гондурдуьу бир<br />
хашхаш дянясийдим,<br />
Сян итялядин мяни,<br />
Ня гядяр ки, щавадайдым<br />
Учуш чох эюзялди.<br />
Щцндцрлцкдян щямишя горхмушам,<br />
Вя шяргя учаркян яллярими щямишя гярбя<br />
узатмышам мян,<br />
Беляъя айпарайа вя хача охшамышам мян.<br />
Будда сайыблар мяни,<br />
Щавада, одда вя суда мювъуд олан -<br />
Салим, Сющраб, салам!<br />
Эеоргий олмаг мяни усандыранда<br />
Сяни йенидян уйдурмушам ичимдя,<br />
Сяня юз ичимдя ев гурмушам,<br />
Сящрада йолчулугда икян<br />
Йолуну йцнэцл етмишям,<br />
Ялвида сяййащ!<br />
Гой гумсаллыгдакы йад гумм дяняляри<br />
Улдузлара чеврилсин,<br />
Ишыг тутсунлар сянин тиканлы йолуна<br />
Вя башына юртцк салмыш эеъяйя.<br />
Ахы сянин дя эеъяляриндя йасямянляр солурду.<br />
Салам, Сющраб!<br />
Мян сяни дирилтдим, данышмаьа сювг етдим,<br />
Ешидяндя ки, эетмяк истяйирсян<br />
сахлайа билмядим,<br />
Беляъя сцрцшцб арадан чыхдын -<br />
Мяним инадкар Пигмалионум.<br />
Саламат галл, Сющраб!<br />
Сян бцтцн гялбимля севдийим йеэаня<br />
шяхсян ки, дилин<br />
Беля ширин-ширин доланырды аьзымда,<br />
Эцръц балынын дамъылары тюкцлцрдц<br />
фарс гяндиндян,<br />
Та о вахтаъан ки, ляимдян гопуб чыхдын,<br />
Щяр шей бир дягигянин ичиндя олду,<br />
Амма сян йеня дя<br />
Бейинляри айдынладан,<br />
Чяни-чискини гопан йеданя идин, тяк идин<br />
Вя мяним идин.<br />
Сянин ардынъа учурдум,<br />
Амма сян йох олурдун щяр йердя,<br />
Бу дцнйада да,<br />
О дцнйада да.<br />
Вя будур кашан мязарлыьында<br />
Мян нящайят ки, сянин щяйатынын<br />
Яшйайи дялилини тапдым -<br />
Баш дашы йазысыны:<br />
"Йаныма эялян,<br />
Аддымыны астаъа ат, ещмалъа,<br />
Аллащ елямясин, йохса чатлайар<br />
Тянщалыьымын кювряк сахсысы"<br />
Бу енсиз дюшямя дашы - гапыды,<br />
Сяни йанына эятирян йолун гапысы,<br />
Мян тапдым ону,<br />
Амма ача билмядим…<br />
Кашан сящралыьында тяк дайанмышам,<br />
Йаьыш йаьыр,<br />
Шеир пычылдайырам юз-юзцмя,<br />
Гафамда сяс-кцйля чатайыр сахсы.<br />
ў<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 127
Заза Тварадзе_________________<br />
чаьдаш эцръц ядябиййатынын 90-ъы иллярдя чап<br />
олунмаьа башлайан истедадлы нцмайяндяляриндяндир;<br />
1957-ъи илдя анадан олуб; насир вя шаирдир;<br />
"Сойугдакы рягсляр", (2003) вя "Сяййащ" щекайяляр<br />
китабы ишыг цзц эюрцб; ясярляри бир чох дилляря тяръцмя<br />
олунуб; "Сюз" повести XX ясрин ян йахшы эцръц<br />
повестляри" серийасына дахил едилиб; эцръц ПЕН<br />
мяркязинин вя "Арили" ядяби бирлийини цзвцдцр.<br />
Зибилликдяки эцняш<br />
Машынлар шящяримин позур тясвирлярини,<br />
Даландарлар ялиндя сцпцрэя санки низя.<br />
Дялмядешик едирляр барылары, кцчяни<br />
Кюрпцляри вя сонра гурдтяк итирляр эюздян.<br />
Деширляр ейванлары, щамар щямайилляри,<br />
Йолу, йол чантасыны, чиркли тапдаг релсляри.<br />
Эеъя дешик вагона долур сойуг йелляри,<br />
Бир дя бярги лаъивярд Сулу эюзял дянизин.<br />
Сцгутдур, фаниликдир бу эцн эцняшин ады.<br />
Даландарлар да бу эцн эетдикъя вящшиляшир.<br />
Щеч билмирям йаныма онлар неъя йол тапды,<br />
Вя неъя дюндярдиляр яляйя кечмишими.<br />
Шумлайыр шящяримин кцчясини машынлар машынлар,<br />
Даландарлар ялиндя сцпцрэя низяди лап.<br />
Дюврямя зибилляри топлайыбды мящз онлар,<br />
Вя эцняшди бойланан онларын арасындан.<br />
Гоъа ушаглар<br />
О эцн кцчяйя чыхдым, истийди йаман.<br />
Гачгынлар тиъари кюшк гурмушдулар.<br />
Гушлар ъящ-ъящ вурурду, ятраф ял-ялван.<br />
Эюзцмя саташды щалсыз гоъалар.<br />
Ей сян, эюзялчя!<br />
Эюзцмя саташды щалсыз гоъалар.<br />
Йамаъа да дырмандым. Сярин мещ варды.<br />
Артыг узагдайды бцркц-боьанаг.<br />
Шящяринся пислийи ашаьыдайды.<br />
Эюзцмя саташды щалсыз гоъалар.<br />
Ей сян, эюзялчя!<br />
Эюзцмя саташды щалсыз гоъалар.<br />
Гоъа ушаглар да… Гоъа ушаглар.<br />
Гонаг олдум бир евя. Диварлар учуг.<br />
Гадын щалсыз иди, кишися тутгун.<br />
Башлар синя цстя, беллярся бцкцк.<br />
Башга щеч ня эюрмядим, щеч ня йохуйду.<br />
Ей, сян эюзялчя!<br />
Гоъа яр-арвадды йалныз эюрдцйцм.<br />
Бу дцнйа да гоъалыб - щава да, су да<br />
Ушаглыг гоъалыб, гоъалыб ишыг.<br />
Йаш дюшямя цстцндя йерийир гоъа,<br />
Гоъа, ялдян дцшмцш, кимсясиз гадын.<br />
Ей, сян old woman!<br />
Бу чцхурдан бахзан ити бахышын<br />
Нийя зиллянибди сюйля цзцмя;<br />
Ня сяня боръум вар, ня башгасына.<br />
Йадымдады, дальалы сачларын варды,<br />
Йадымдады - чох эюзял бядянин дя.<br />
Кянддя дяниз кянарында евдя галмаьын,<br />
Йадымдады ганлы мцщарибя дя<br />
Йадымдады зялзяля, о юлц сайан,<br />
Арабайа ъясяди долдуран гоъа.<br />
Ещ, ай гоъа, сянин дя кимсян галмайыб.<br />
Адамайовушмаз олмусан йаман.<br />
Йаьышлар шящярин рянэини йуйуб.<br />
Рянэсиз кцчялярдя эязир гоъалар.<br />
Госгоъа, госгоъа, гоъа адамлар.<br />
Ей, сян эюзялчя!<br />
Ъаныны тапшырыр габаьындаъа<br />
Гоъа адамлар.<br />
ў<br />
Кюрпц иля эязишдим. Ушаглар чохду.<br />
Гаратойуг охуйурду будагда,<br />
Аьаъдакы гырышлара валещ олмушду<br />
Гоъа ушаглар да… Гоъа ушаглар.<br />
Ей, сян, эюзялчя!<br />
Фото: Эурам Тсибакашвили<br />
128<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
Давид Чихладзе______________________<br />
мяшщур шаир, насир, арт - тяшкилатчыдыр;<br />
1962-ъы илдя анадан олуб; чаьдаш эцръц<br />
поезийасына, поетик дцшцнъясиня истигамятвериъи<br />
тясир эюстяриб; щал-щазырда Нйу-<br />
Йоркда йашайыр; "Йолуну азмыш дамъылар",<br />
"Реаллыг китабы" шеир топлуларынын<br />
мцяллифидир.<br />
Итян тапылмыр<br />
Бом! -Кали-Кали: Мриданга охуйур, мриданга эцняш,<br />
Мриданга dюйцнцр, мриданга - цряк!<br />
Бом! - йер цзцндян бцтцн изляри силинмишляри щардан тапаг<br />
Бом-Будда,<br />
Шанаэцллядя милйон илдя отуруб эюрмяйя дя билярсян<br />
Чибуну<br />
Чцнки шящяр варса, онун сяндян дя мцряккяб олан<br />
метросу вар,<br />
Меторо онун шцуралтысыдыр.<br />
Милйон илляр ярзиндя мювъуд олмуш гадынларын щамысы<br />
Еля мяхсус олдуьун щямин биръяъик гадындыр,<br />
Бом! Эюрдцйцн бцтцн эцняшляри хатырла - онларын щамысы<br />
ейнидир - Бирдир!<br />
Чярхи фяляк юз ишиндядир…<br />
Гуру пейда олур вя дбейир ки,<br />
Бу эцн итирдийин щяр шейи сабащ тапаъагсан.<br />
Мян ися сизя бу эцн билдирирям: мяним гялбим Чибунун да<br />
дахил олдуьу кими<br />
неандертал маьарасыдыр; милйон ил яввял илк дяфя дахил<br />
олдуьу кими эиряъякдир ора.<br />
Мяним гялбим намялум унудулмуш торпаьын бятниндяки<br />
гуйу кими сцкун ичиндядир ичиндядир вя дяриндядир.<br />
Бом! - Бу булудлар, чайлар, машынлар вя галактикалар - онлар<br />
Гардашъасына мащны охуйараг щара цз тутублар.<br />
Бом! - шящярин кцчяляри алов сачан кцряляри хатырладыр,<br />
Ня бир ан итирмяк олар,<br />
Ня дя щеч ня.<br />
Бом! - цфигдя илк гарла йаьышын тойудур.<br />
Бом! - Эюрцрсян, бащара сяслянир гялбим, йатмыш эюзялин<br />
синяси кими шишкинди.<br />
Бом! Ким хилас олуб юлцм, автомобил вя секс инстинктиндян<br />
Космик йоллардакы абортлар-чевряляр.<br />
Автострададакы иткиляр - мцгяддяс космик ишыгларын<br />
дювриййясидир;<br />
Ня бир шейи, ня дя щеч няйи унутмаг мцмкцн дейил.<br />
Бом! - Гялбим дцн доьана гядяр тямиздир,<br />
Сонра эянъ ишыьа вурулаъаг. Эцняшин ясяблярини вя<br />
одуну удаъаг.<br />
Бом! - мяним гялбим ряггасдыр, рягсдир, эцняш кими…<br />
(инди о сянин шяффаф синяндяки йашанмыш юмцрлярин<br />
яйри пиллялярини эюрцр,<br />
бу пиллялярля бир вахтлар мян антик эцл дястяляри<br />
ялимдя гачырдым).<br />
Юскцряйин вя дцшкцнлцйцн гурумуш лабиринтиндя<br />
мяним гялбим -<br />
Эцняшин ойунларына ряьмян Евя саламат дюняъяк эямидир.<br />
Сонра шейпурлар сонунъу йорьунлуьа гядяр щярби маршлара<br />
рящбярлик едяъяк.<br />
Юпцшдян ъязайа гядяр, айрылыьа гядяр.<br />
Онунчцн дя дейирям: om ah Buddha - бу щяр шейдян асандыр,<br />
Шанаэцллядя милйон илдя отуруб Чибуну эюрмяйя дя билярсян.<br />
Мяня айдындыр ки, Уитмен тарихюнъяси медузаларын<br />
дюврясиндя<br />
Неъя йашайырды. Дянизлярин дибиндя, мави чохайаглы<br />
медуза оланда,<br />
Океанлар цчцн тящлцкя йараданда, Посейдонун<br />
мцгяввасы оланда,<br />
Дяниз тысбаьасы иля достлуг едяндя…<br />
Инди йягин ки, сяма пиллякянляри иля галха-галха,<br />
Дюврясиндяки гадынларла бирликдя йа щалва йейир,<br />
Йа да даим арзуладыьы щинд щяшишини дадыр.<br />
Буну эюряндян сонра эялиб дейяъяйям:<br />
Сон мящяббятин исти сящяр йемяйи дяйишмяз галыб -<br />
унудулмуш эцнлярин радиосу да.<br />
Аналар, аталар, гардашлар, баъылар ая цмумиййятля бензин,<br />
Керосин, мящяббятин мяъуну.<br />
Биздя алман тяркибли мантра вар - Лиебестод.<br />
Гялб атышы: Лиебестод вя мантра-дюнцшц<br />
Калийя севэилилярин:<br />
Бом! Кали-кали (мриганда охуйур, мриганда эцняш,<br />
мриганда дюйцнцр,<br />
мриганда - цряк): бизим сонунъу пайымызы, щядиййямизи<br />
эютцр,<br />
Амма достлары бир мцддят ращат бурах (гялби лябля, бядяни<br />
бядянля).<br />
Бизим ганымызы, тяримизи, эюз йашымызы эютцр, ким билир<br />
сян щачан<br />
Бир дя мяни гурбан веряъяксян.<br />
Вя будур сонунъу пай вя щисся.<br />
Мриганда охуйур: om ah Buddha,<br />
Чох асандыр милйон ил шанаэцллядя отурмаг<br />
Вя Чибуну эюрмямяк,<br />
Онун ки, гялби сцбщ чичяйидир,<br />
Сямадакы гарангушдур…<br />
ў<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 129
ГУРАМ ПАНЪИКИДЗЕ<br />
ГЫЗМАР АВГУСТ ЭЦНЦ<br />
ЩЕКАЙЯ<br />
Отар Сирадзе йумру мющцрля тясдиг едилмиш езамиййят вярягясини ъибиня гойуб автобус<br />
ваьзалына йолланды. Ваьзалда адамлар гайнашырды. Ятрафда автобус эюрцнмцрдц. Дайанаъагда<br />
йалныз Келаурийя тяряф эедян бир балаъа автобус тапды. Онун да ичи адамла долу иди. Отар<br />
нядянся гяфил гярара эялди ки, Келаурийя эетсин, орадан да доьма кяндиня баш чяксин. Он йедди<br />
ил оларды ки, о тяаяфя цз тутмамышды. Автобус еля тярпянмяйя щазырлашырды ки, Отар чох эютцр-гой<br />
етмяди, гапыны ачыб, ири дяри чантасы иля юзцнц эцъля ичяри салды. Автобус тярпянди вя Отар еля о<br />
анда пешман олду. Келаурийядяк бу басабасын ичиндя няфяси чыхарды. "Щяр щалда мяни шейтан<br />
йолдан чыхартды" - фикирляшди.<br />
- Бир аз да дюзцн, Ерсо ашырымынын йанында чох адам дцшяъяк, - сцрцъц айаг цстя<br />
дуранлара тясялли верирди.<br />
Кваиси архада галды. Отар ган-тяря батмышды. Ерсода доьрудан да чох адам дцшдц. Отурмаг<br />
цчцн архада эцъля балаъа бир йер тапды.<br />
- Йаваш бала, тойуглары айаглама, - гоъа гадын онун дизляриндян йапышды.<br />
Отар ашаьы нязяр йетиряндя айаглары баьлы аь инкубатор тойугларыны эюрдц. Басырыгдан<br />
дарыхмыш тойуглар аьызларыны ачараг эцъля няфяс алырды. О, айагларыны ещтийатла тойугларын алтына<br />
сохду, бир тящяр отуруб чантысыны дизляринин цстцня гойду. Киминся архайа гойулмуш йекя<br />
чамаданы она мареячилик тюрятдийиндян сцйсцнцнц иряли яйяряк бу ъцр дурду.<br />
- Щяля сящярдир, амма эюр бу зящримар неъя гызыб. - Кимся исти щавайа ишаря иля деди.<br />
- Йандырыб йахаъаг щяр шейи! - Боьазы фырлы бир киши онун сясиня сяс верди.<br />
"Мяня щагг олур, Тбилисийя эедя билмядим!" - тамам ган-тяря басмыш Отар ясябиляширди.<br />
Автобус Риони кюрпцсцнц архада гойуб Келаурийя эиряндя саат бир оларды. Бир доьма цз<br />
эюрмяк цмиди иля Отар пянъярядян адамлара бахырды. Анъаг ятрафда щеч бир таныш сифят эюзя<br />
дяймирди. Тезликля мещманхана эюрцндц. О, он йедди ил бундан яввял олдуьу кимийди -<br />
гарангуш зыьы иля буланмыш диварында йазы вя ашаьыда, йемякхананын эиряъяйиндя мави рянэли<br />
каьызда гырмызы карандашламы, йохса бойа илями йазылмыш афиша.<br />
Автобус балаъа мейданчада дювря вуруб дайанды. Сцрцъц щоппанараг дцшдц, автобусун<br />
юртцйцнц ачды. Орадан чыхан бухар онун сифятиня вурду.<br />
- Ня гайнатды сяни, андыр! - сцрцъц нярилдяди. Радиаторун гапаьыны ещтийатла ачса<br />
гайнанмыш су дярисини йандырды. Сцрцъц щирсляряняк ялини щавада йеллятди.<br />
Август айы иди. Истидян йарпаглар йаныб йапрыгмышды. Отар автобусдан щамыдан сонра дцшдц.<br />
Чамадан вя тойуглар эютцрцляня кими о, отураъагдан галха билмяди. Балдырлары цйцшмцшдц.<br />
Аьрыдан аз галды язялялярини овхаламаьа башлады. Автобусдан ахсайа-ахсайа енди. Ятрафа<br />
бойланды. Миник эюзляйян адамлар балаъа аьаъын алтына йыьышмышды. Тойугларын гаггылтысы,<br />
чошгаларын баьыртысы ешидилирди. Йахшы ки, таныш адам раст эялмяди. Отар бундан ращатланды, тоза<br />
буланмыш шалварыны чырпды. Сонра дясмалыны чыхартды, тярлямиш цзцнц, бойнуну силди. Аь дясмал<br />
о андаъа гап-гара гаралды. Отар тяяссцфля дясмала бахды.<br />
"Рядд олуб Тбилисийя эедя билмядим"! - щирсиндян аз галды щцндцрдян чыьырсын.<br />
"Йеня йахшы ки, таныш адама раст эялмядим!" - фикирляшди, ятрафа бахды, - щя дя, лакин щара<br />
эедим - Отарын санки бирдян йадына дцшдц.<br />
Онун няняси чохдан вяфат етмишди, кянддя бибисиндян башга щеч кимся галмамышды. Башга<br />
адамын ися евиря эетмязди. Бибисиэиля эетмякдянся юлцм йахшы иди. Мцщарибя вахты аьаъын<br />
дибиня тюкцлян алмалары йемяйя гоймайан бибисинин щярякятляри йадына дцшдц. Онун пайыны<br />
нянясинин иняйинин белиндя гырдыьыны хатырлады.<br />
Бу фикирляря гярг олмушду ки, гулаьына киминся сяси эялди:<br />
130<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
- Батоно, чамаданыны эютцрцм!<br />
Дюнцб бахды, бцтцн районда танынан сяфещ Ангийа иди.<br />
"Эюрясян нийя мяня биринъи бу дяли раст эялди" - Отар<br />
фикирляшди. Сонра бирдян горхду ки, Ангийа ону таныйар, аъыгла:<br />
- Ди, бурадан итил, - деди.<br />
- Баьышла, батоно! - Ангийа илан чалмыш кими орадан<br />
якилди.<br />
Отар еля о анда тутдуьу ишя пешман олду. Мцщарибя вахты<br />
атасынын ъябщядян гайытмаг хябярини Ангийанын эятирдийи<br />
йадына дцшдц. Гырх цчцнъц илин гышы иди. Отар евин далындакы<br />
балаъа йамаъда хизякля сцрцшцрдц. Эюзлянилмядян гышгырыг<br />
сяси ешидилди. - Ольа, Ольа, Ладимир эялди". Цряйи гопмуш<br />
няняси галошларыны таппылдада-таппылдада пиллякянля дцшдц вя<br />
доггаза тяряф гачды. Доггаза тяряф чатмамышды ки,<br />
йцйцрмякдян няфяси тянэимиш, тамам ган-тяря батмыш<br />
Ангийа юзцнц щяйятя салды.<br />
- Ольа, муштулуьуму вер, оьлун эялди, оьлун.<br />
О вахт няняси муштулуг цчцн Ангийайа гырмызы цч<br />
тцмянлик вермиш, цстялик араг да ичиртмишди.<br />
Отарын овгатын тялх олду. Юзцнц итирди. Даща билмирди<br />
ки, щара эедир. Гейри-ихтийари мещманханайа тяряф йюнялди.<br />
Бирдян эцлцш сяси вя донуз баьыртысы ешитди. Чеврилиб бахды.<br />
Кися гачырды, кисяйя донуз салмышдылар. Ангийа кисянин<br />
далынъа дцшдц, юзцнц она йетириб цстцндян йапышды. Донуз<br />
ийрянъ гышгырты гопарды.<br />
- Ня етдин, эядя, айаьыны гырмадын ки! - алнына йайлыг<br />
баьламыш гадын юзцнц йетирди.<br />
Отар йеришини йейинлятди. Мещманхананын йанында<br />
ийирмийядяк такси дурурду. Сцрцъцляр бир йеря йыьылыб сющбят<br />
едирдиляр. Бязиляри машынын гапысыны ачыб она дирсяклянмишди.<br />
Сцрцъцляр бир йеря йыьылыб сющбят едирдиляр. Бязиляри машынын<br />
гапысыны ачыб она дирсяклянмишди. Сцрцъцляр Отары эюрян кими<br />
сющбятляриня ара вердиляр. Щамысы бахышларыны йад адама<br />
зилляди. Ота горхурду ки, сцрцъцлярдян щансыса досту чыхар, йа<br />
ону таныйар. Инди бир кимляся данышмаг щявясиндя дейилди.<br />
"Беля тоза буланмыш щалда танышлар эюрся адым бяддам олар",<br />
- дцшцндц вя гейри-ихтийари гящвяйи рянэли, пагонлу кюйняйини<br />
дцзялтди. Мещманханайа тяряф эетмяйиня эетди, лакин<br />
билмирди ки, ня етсин. Ийирми сцрцъцнцн ийирми ъцт эюзц<br />
щярисликля йад адама дикилмишди. Ийирми адамын сусамыш<br />
щявяси разылыг эюзляйирди.<br />
Отар чантасыны йеря гойду вя эуйа щеч ня олмамыш кими,<br />
ъибиндян ращатъа сигарет чыхарыб, алышганла йандырды вя<br />
дяриндян няфясини дярди. Алышганы ъибиня гойду вя<br />
чантасындан йапышды. Архасынъа йолуна давам етди. Ъюкя<br />
аьаъынын алтында костйум эейинмиш, галстук баьламыш эянъляр<br />
эюрдц. Онларын явязиня Отар истилянди.<br />
"Инди истясям дя таныш ялиндян гача билмярям" -<br />
Бядяниндя хошаэялмяз црпяшмя щисс етди. Лакин даща эери<br />
гайытмаг олмазды. Хошбяхтликдян бир аз о тяряфдя гязет<br />
кюшкц эюрдц. Юзцндя бир сярбястлик щисс етди, кюшкя тяряф еля<br />
эетди ки, санки доьрудан да ора истигамят эютцрмцшдц.<br />
Оьланлар сющбятя ара вериб Отара нязяр йетирдиляр.<br />
"Аллащ сяня шцкцр, хятадан гуртардым, щеч кими танымады",<br />
- ращатъа няфяс алды.<br />
- Тязя гязетляр верин! - Отар золаглы вя ев халат<br />
эейинмиш гадына манатлыг узатды.<br />
- Ня тязя, ня дя кющня гязет йохдур, цч эцндцр ки,<br />
щеч ня алмамышам.<br />
- Онда журналдан-заддан вер! - Отар бу дяфя сатыъыйа<br />
"сян" дейя мцраъият етди.<br />
Адам дюврцндян галмыш "Огонйок" алды, эери дюнцб бир<br />
аз аралы дурду вя эуйа охуйурмуш кими журналы вяряглямяйя<br />
башлады. Щягигятдя ися "Инди мян ня едим!" - фикри бейнини<br />
деширди. Кяндя эетмяк истяйиндян ваз кечди. "Ня мянасы вар,<br />
кимин йанына эедим". Схартула кюрпцсцня чыхарам вя орадан<br />
да кяндимиз йахшы эюрцнцр, сонра бялкя бир шейя отуруб<br />
Тбилисийя эедярям", - фикирляшди.<br />
Дящшят аълыг щисс етди, аълыг, сусузлуг.<br />
Бирдян мащны ешидилди.<br />
"Реро, гогона, кокроъинао, реро …"<br />
Бахыб эюрдц ки, Ангийа мащны охуйа-охуйа эялир.<br />
Сцрцъцлярдян щансыса она тяпик вурду. Оьланлан эцлмякдян<br />
кечиндиляр.<br />
- Ишыглашмамыш, щарда зящирмарланмысан, ай йийяси<br />
юлмцш - кимся она саташды.<br />
Йад адамын диггятини ъялб етмяк истяйян оьланлар Отара<br />
баха-баха эцлцшдцляр.<br />
- Сабащ цстцмя ачылмасын, яэяр биръя дамъы<br />
ичмишямся - Ангийа гымышды.<br />
- Бяс бу истидя сянин ешгини домбалдыб охудан нядир,<br />
- ай андыр - кимся деди, - бура эял эюрцм.<br />
Ангийа щисс етди ки, оьланларын дюврясиня дцшцб вя зорла<br />
эетмякдянся, цзцсулу эется йахшыдыр, иряли аддымлыды, щцндцр<br />
чийинляри батмыш оьлана:<br />
- Дилим цшцдц, сигарет верин! - деди, ялини онун гара<br />
пенъяйинин ъибиня узатды.<br />
- О йана чяк, кирли ялини! - Чийинляри батмыш оьлан<br />
гышгырды вя Ангийанын яли дяйян йери чырпа-чырпа ийняйяряк<br />
эери чякилди.<br />
Бу заман ъантараг оьлан Ангийанын анхасында эизляниб<br />
бир ялини онун сцйсцнцндян, о бири яли иля шалварындан йапышыб<br />
йазыьын юзц сивишиб чыхана кими йцйцртдцрдц, сонра ону<br />
тяпикляди. Цст-башына чюкмцш тозу тямизляйирмиш кими яллярини<br />
бир-бириня чырпды, эцля-эцля оьланларын йанына гайытды.<br />
Ангийа ган-тяря батмышды, няфясини эцъля алырды. О, йахшы<br />
билирди ки, оьланлар эцлмякдян доймайынъа щеч йана гача<br />
билмяз.<br />
- Сигарет верин! - Ангийа фаьыр сясля йеня тякрар етди. Щям<br />
дя бахышлары иля онлара санки "эцлдцнцз ки, инди бясдир даща" -<br />
дейирди.<br />
Чийинляри батыг олан пенъяйинин ъибиндя "Казбеки"<br />
гутусуну чыхартды, бир дяня папиросу еля туллады ки, Ангийа тута<br />
билмясин. Ангийа эцлмяли щярякятля папироса сары атылды, лакин<br />
ону тута билмяди. Тоза бялянмиш папиросдан эюзцнц чякмяди.<br />
Сонра ону эютцрмяк цчцн яйилди. Еля бу ан оьланлардан бири<br />
айагларынын уъунда киримишъя она йахынлашыб эери йанындан бир<br />
тяпик вурду. Ашаьы яйилмиш Ангийа мцвазинятини итирди, сякини<br />
кечяряк газона йыхылды.<br />
Оьланлар эцлмякдян гяшш етдиляр.<br />
Отар анлады ки, ня гядяр ки, бурадан эетмяйяъяк оьланлар<br />
да Ангийадан ял чякян дейилляр. О, журналы гатлады, чантасындан<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 131
йапышыб йемякханайа тяряф цз гойду. Оьланлар сусуб онун<br />
анхасынъа бахдылар.<br />
Йемякхана мещманхананын алтында йерляширди. Йухарыдан<br />
столларын цстцня милчякгыран йапышганлы каьызлар салланмышды.<br />
Отар журналла говду, милчякляр учдулар. Лакин щярляняряк<br />
йеня стола гондулар. Отар йеня журналыны йеллятди.<br />
- Нащаг юзцнц йорурсан, батоно, ондан бир шей чыхмаз! -<br />
офисант ону сакитляшдирди.<br />
Отар йемяк сифариш верди, сонра скамйаны еля истигамятдя<br />
чевириб яйди ки, кяндлярини йахшы эюря билсин. Йамаъда<br />
сяпялянмиш гяшяшянэ евляр доьрудан да йахшы эюрцнцрдц. О,<br />
инди мцщарибянин аъы илляриндя ушаглыгда кечирдийи щиссляри<br />
кечирирди. Доьрудан да о, бу кянди он йедди илдян сонра<br />
эюрцрдц<br />
Щеч ня фикирляшмирди. Онун бейниндя електрон щесаблайыъы<br />
машынын гырмызымтыл йумру ишыьы кими бир фикир фырланды, - "Еля<br />
ки, эялирдим, бяс кимин йанына эялирдим Чюаяйими инди<br />
йейярям вя Тбилисийя тяряф эедян бир шей тапыб минярям.<br />
Кимин йанына эедим Мяни бурада бир кимся эюзляйир Ола<br />
билсин ки, щеч танымасынлар. Бибим мцщарибя илляри чцрцк<br />
алмалары да бизя гыймырды. Инди мяним эялишимя севинярми" -<br />
фикирляшди, сонра сигарет чыхартды.<br />
Офисант хюряк эятирди.<br />
- Тбилисийя бир шей эедяъякми, яэяр билирсянся - Отар<br />
сорушду.<br />
- Ахшамцстц автобус эедяъяк.<br />
- Учуш олмайаъаг<br />
Офисант пянъярядян сямайа бойланды.<br />
- Ганунла эяряк тяййаря учсун. Лакин онун цмидиня<br />
дцшмянин галсын. Таксиляр дя эедир.<br />
- Таксилярин эетдийини билирям.<br />
Офисант узаглашды. Тбилисийя кими такси иля эедя билмяйян<br />
адама бурада щюамят етмирдиляр. Отар анлады ки, офисантын<br />
эюзцндя гиймятини итирди.<br />
Чюряк йейя-йейя кяндляриня тяряф бойланырды: кянд лап<br />
йахында, километр йарымлыг мясафядя иди.<br />
"Щяр щалда мцщарибя дюврц гышда ня гядяр гар йаьырды,<br />
инди доьрудан да рузиэар дяйишилиб" - Отар эцлцмсяди. Ат<br />
гылындан гуш тутмаг цчцн тяля гайырдыьы да йадына дцшдц.<br />
Гапынын юртцлмяйи ону фикриндян айылтды. Ангийа салона<br />
дахил олду.<br />
- Саламлар олсун, сяня, Амбако! - буфетчийя йахынлашды.<br />
Амбрко хийар доьрайырды. Ангийайа ъаваб вермяди. Щеч<br />
башыны да галдырмады.<br />
- Саламлар сяня, Амбако! - Ангийа тякрар етди.<br />
- Сян еля буну демякдян ютрц эялибсян<br />
- Аща бу да пул, чахыр сцз! - Ангийа пиштахтанын цстцня<br />
ики дяня он гяпик гойду.<br />
- Бизим завод ийирми гяпийя щяля чахыр сцзмцр -<br />
Амбако деди вя бычагла пиштахтаны сийириб он гяпикляри<br />
дюшямяйя туллады. Сонра архайынъа чеврилиб хийар долу бошгабы<br />
сойудуъуйа гойду.<br />
Ангийа яввялъя дюшямяйя дийирлянян он гяпикляря<br />
эюзлярини дикди. Щарада дайандыьыны йягин едяндян сонра<br />
бирдян юзцндян чыхды.<br />
- Нечя ил вердиляр сянин ийлянмиш директоруна, билирсян -<br />
Ангийа истещза иля сорушду.<br />
- Ня гядяр ки, саь-саламатсан, итил бурадан!<br />
- Горхма, директоруна нечя ил вердиляр!<br />
- Нечя ил вердиляр, цч ил иъбари, щеч гырыг да салмадылар.<br />
- Доьру дейирсян, биръя ил наьд верся идиляр,<br />
щамысындан артыг иди! - Ангийа тяяссцфля деди вя пулларыны<br />
йыьыб гапыйа тяряф йюнялди.<br />
- Ангийа - Отар гяфлятян ону чаьырды. Ону чаьырмаьына<br />
юзц дя тяяъъцблянди.<br />
Ангийа дайанды. Бир анлыьына карыхды, билмяди ня етсин.<br />
Тяяъъцблянмиш Анбако йад эянъя баха-баха галды.<br />
- Эял бура, - Отар юзцнц сындырмады.<br />
Ангийа она тяряф эетди, Отар скамйа тяклиф етди вя офисанты<br />
сясляди.<br />
- Ня йейяъяксян<br />
Ангийа ъаваб вермяди. Яввялъя Отара, сонра офисанта,<br />
сонра йеня Отара бахды.<br />
- Харчо йейярсян - Отар сорушду.<br />
- Харчо йох ки, паслы килидляри дя йейярям, - Ангийа<br />
гышгырды.<br />
- Она бир харчо, бир шцшя чахыр, кабаб да чяк. - Отар<br />
буфетчийя деди.<br />
Ангийа Отара диггятля бахды. Бирдян эюзляри ишыгланды вя<br />
скамйадан атылды.<br />
- Ладимирин оьлу дейилсянми сян<br />
- Щансы Ладимир, - Отар гясдян эцлдц, щям дя<br />
гящярлянян тяк олду. "Бу сяфещ мяни таныды".<br />
- Сян Ладимир Сирадзенин оьлу дейилсянми Отар -<br />
Ангийа дягигляшдирди.<br />
- Щяр щалда демяйяъяксянми, Ладимир Сирадзе<br />
кимдир - Отар йеня сорушду. Лакин сясиндя яввялки инам йох<br />
иди.<br />
- Баьышла, батон, йанылдым.<br />
Офисант чахыр вя харчо эятирди. Ангийа ялини чахыра узатды<br />
вя Отарын стяканына сцзмяк истяди. Отар яли иля стяканы юртдц:<br />
- Сцзмя, - деди, ъибиндян сигарети чыхартды. Сигарет гутусунун<br />
алтындан чыртма иля вурду вя йухары дикялян сигарети дамаьына<br />
гойду. Сигарет гутусунун алтындан - деди, ъибиндян сигарети<br />
чыхартды. Сигарет гутусунун алтындан чыртма иля вурду вя йухары<br />
дикялян сигарети дамаьына гойду. Сигарет гутусуну ъибиня<br />
гоймаг истяйирди ки, Ангийанын байаг сигатер истядийи йадына<br />
дцшдц, сигарет пачкасыны она узатды. Ангийа гутуну алды вя<br />
щярисликля бахды.<br />
- Щаранындыр, батоно<br />
- Щамысы сянин олсун. - Отар ъаваю явязиня деди.<br />
Ангийа сигарети тцстцлядя-тцстцлядя эюзлярини Ангийайа<br />
зиллямишди. Ангийа аъэюзлцкля йейирди. Цздян гырх беш йаш<br />
вермяк оларды. Лакин сифятдян чох гоъа эюрцнцрдц. Сары<br />
сачынын йарысы йарыгмышды. Гырхылмамыш цзцндя вя<br />
сцйсцйцнцндя кин-пасаг гат баьламышды. Бядяниндян тяр вя<br />
кир ийи эялирди.<br />
Отар онун сифятиндян ийрянди. Бир даща хюряйя ял вурмады.<br />
Ангийанын харчону йейяндян сонра чахыр йадына дцшдц.<br />
"Саь олсун" деди вя далбадал ики стякан ичди. Эюзляри бирдянбиря<br />
суланды. Чахыр она тясир етди. Стяканы йеня долдурду вя<br />
кабаб йемяк цмиди иля ятрафа дюйцкдц. Офисант кабабы<br />
эятирди. Ангийа офисантын бошгабы столун цстцня гоймасына<br />
маъал вермядян аъэюзлцкля кабабын цстцня дцшцб саралмыш,<br />
гырыг дишляри иля яти дидишдирмяйя башлыды.<br />
Отар она бахмаьа даща дюзя билмяди, айаьа галхды.<br />
132<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
Пянъяряйя йахынлашыб йеня эюзцнц кяндляриня сары зилляди. Бир<br />
мцддят беляъя доруб галды. Чевриляндя Ангийанын бахышы иля<br />
тоггушду.<br />
- Ладимирин оьлу дейилсян, сян! - Ангийа инамла<br />
сорушду.<br />
Отар башыны йырьалайараг "йох" деди. Лакин еля о ан да<br />
фикирляшди ки, эюрясян нийя алдадырам, юзцмц нийя данырам.<br />
- Щя, сян щягигятян Ладимир Сирадзенин оьлусан, Отар.<br />
Анд верирям анана, бойнуна ал ки, мян щаглыйам.<br />
- Доьру дейирсян - Отар башыны йырьалады.<br />
- О дягигя таныдым, - Ангийанын эюзляри парылдады, -<br />
Эюрян кими о дягигя таныдым. Анд верирям анана, о дягигя<br />
таныдым, йохму! Киши кими де, таныдым, йохму. Сяни эюрян<br />
кими таныдым …<br />
Отар разылыг яламяти олараг йеня башыны йырьалады.<br />
- Нечя ил оларды ки, сяни эюрмямишям. Йягин ийирми беш ил<br />
олар. - Ангийа бир аз да артырды. - Эюрян кими таныдым.<br />
Цряйимдя юз-юзцмя дедим ки, Ладимир Сирадзенин оьлу<br />
олмаса башымы кясярям.<br />
Ангийа севинъиндян атылыб-дцшцрдц, йериндя динъяля<br />
билмирди.<br />
"Бу йийяси юлмцш няйя эюря беля шадланыр. - Отар<br />
фикирляширди, - инаным ки, мяни эюрмяйиня беля севинир. Она<br />
йеня бир шцшя чахыр алыб сонра юз йолумла эедярям".<br />
Лакин Отар биррдян бу фикирдян ваз кечди.<br />
- Нянямин гябри щарададыр, билирсян - Ангийадан<br />
сорушду.<br />
- Неъя йяни билмирям. Йазыг йахшы гадын иди. Ольа.<br />
Отар яли иля офисанта ишаря етди ки, щагг-щесабы чяк.<br />
- Сяккиз манат, батоно.<br />
Отар пулу столун цстцня гойду, чантасыны эютцряндя<br />
Ангийа деди:<br />
- Сяндян бир хащишим вар, эедяк нянямин гябрини<br />
мяня эюстяр!<br />
Йемякханадан байыра чыхан кими, ийирми сцрцъцнцн<br />
ийирми ъцт эюзляри йеня Отара дикилди. Ангийа чантаны онун<br />
ялиндян алмаг истяйирди. Лакин Отар разылыг вермирди.<br />
- Ял чяк, о адамдан! - Кимся ъантараг бир киши гырмызы<br />
эюзлярини сцздцрдц.<br />
Отар бахышлары иля кишийя билдирди ки, фикир вермяйя дяймяз,<br />
гой ъящянням олсун. Сонра таксийя йахынлашды. Чантасыны<br />
иряли, сцрцъцнцн йанына гойду, дал гапыны ращатъа ачыб<br />
Ангийаны иряли бурахды. Сонра юзц кечиб яйляшди. Сцрцъцляр<br />
бир-бирляриня бахдылар. Лакин йад адамын хатириня щеч ня<br />
демядиляр.<br />
- Ерубана эедяк, - Отар цзцнц сцрцъцйя тутуб деди.<br />
Машын тярпянди, Ангийа башыны йарымачыг пянъярядян<br />
байыра чыхартмышды. Севинъиндян билмирди ки, нейнясин. О, такси<br />
иля эетдийини санки щамыйа эюстярмяк истяйирди. Кюрпцнцн<br />
цстцндя эюзц гызлара саташды.<br />
- Перо гогона кокроъиано, перо … - Ангийа охумаьа<br />
башлады. Лакин Отар яли иля онун йахасындан йапышды, эюзляринин<br />
ичиня еля бахды ки, йазыьын дили гарнына дцшдц.<br />
Мцщарибя илляри доьрудан да чохлу гар йаьырды. Отар анлайа<br />
билмирди ки, гарын мцщарибя иля на ялагяси вар иди. Дамларын<br />
гарыны эцндя ики дяфя тямизляйирдиляр. Щяр щалда, бухаранын<br />
йанында йанмаг неъя дя ширин иди. Няняси онун айагларыны<br />
йумаг цчцн мис тештин ичиня гойанда йухудан йалныз онда,<br />
ала-мадар ойанырды. Сонра няняси ону далына алыб беляъя<br />
йатаьа апарырды. Мин ъцр кясик парчалардан тикилмиш йорьанла<br />
онун йанларыны йахшы-йахшы бцрцйцрдц. Хач чякир, алнындан<br />
юпцр, додагалты няся хейир-дуа верирди.<br />
Нянясинин дяфниндя иштирак етмядийиня эюря цряйи бир<br />
тящяр олду. Онда Русийада тяърцбядяйди. Атасы она йазмышды<br />
ки, нянян рящмятя эетди, эялян базар эцнц дяфн едяъяйик.<br />
Сифяти алланыб йанды, йадына дцшдц ки, щямин оьланлар бярабяр<br />
кинойа эетмишди.<br />
- Ерубана кимляря эедирсян - сцрцъц сцкуту позду.<br />
- Гябирстанлыьа дяймяк истяйирям.<br />
Тяяъъцблянмиш сцрцъц йад адама диггятля нязяр салды.<br />
- Отардыр. Сирадзе. Ладимирин оьлу, таныйа билмядин -<br />
Ангийа сцрцъцдян сорушду.<br />
- Ня данышырсан, ди щардан таныйайдым, щяр щалда он<br />
беш ил олар ки, эюрмямишям.<br />
- Мян эюрян кими таныдым! - Ангийа гымышды.<br />
- Ольанын гябри цстцня эедирсян<br />
- Щя, - Отар гыса ъаваб верди, сцрцъцйя зяннля бахды<br />
ки, онун кимлярдян олдуьуну мцяййянляшдирсин.<br />
- Йазыг, йахшы гадын иди Ольа - сцрцъц деди, машынын<br />
пянъярясини ачды, сясини бир даща чыхарматмады. Юзцнцн кими<br />
олдуьуну да демяди.<br />
"Йягин ахыра кими она эюря танышлыг вермяди ки, сонра пул<br />
ала билмяз" - Отар фикирляшди.<br />
Машын кяля-кютцр йолла эцъля эедирди.<br />
Бирдян тяййарянин эурултусу ешидилди.<br />
- Ахыр ки, эялди! - сцрцъц юз-юзцня бяркдян деди.<br />
- Тезми эедяъяк - Отар наращат олду.<br />
- Бир саата эери гайыдаъаг.<br />
Отар саатына бахды, билмирди ки, нейлясин, эери гайытмаьа<br />
хяъалят чякирди. "Ким билир няйин-няйисидир, сонра ел ичиндя<br />
адамы бяддам едяр, бу ъинли".<br />
- Гардашымсан, сцряти артыр.<br />
- Няйя артырым, артыг эялиб чатдыг. Бурдан эяряк айагла<br />
чыхасыныз.<br />
Отар таксинин дайанмаьыны эюзлямяйиб гапыны ачды, ъялд<br />
машындан дцшдц. Ангийаны эюзляди вя сонра йамаъы йцйцряйцйцря<br />
йухары галхды. Ангийа бир мцддят кювшцйя-кювшцйя<br />
онун архасынъа эялирди. Сонра онунла айаглаша билмяди,<br />
йорьунлуьа дюзя билмяйяряк йанларыны тутду. Отар ишаря етди<br />
ки, йейин эял. Ангийа йеня тювшцйя-тювшцйя онун архасынъа<br />
эетди.<br />
"Ня йаман бцркцдц. Бурада щеч олмаса мещ яссин эяряк"<br />
- Отар фикирляшди вя саатына бахды. Сонра тярини силди. Неъя<br />
олдуса Ангийа эялиб юзцнц она йетирди вя яли иля ишаря етди ки,<br />
о тяряфя эедяк.<br />
Бир гября йахынлашдылар. Даща доьрусу, бурада вахтиля<br />
гябир олубмуш, инди ися торпаг галаьынын цстцндя йалныз<br />
тиканлыьын ичиндя итиб-батмыш занбаг эюзя дяйирди.<br />
"Алдатмыр ки, бу сяфещ" - Отар дцшцндц вя сынайыъы нязярля<br />
Ангийайа бахды. Сонра йадына дцшдц ки, артыг йедди илдир атасы<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 133
кяндя эялмяйиб, утанды. "Йахшы ки, бу сяфещдян башга<br />
гябирстанлыгда щеч кяс йохдур", - о, дцшцндц. Бир мцддят<br />
беляъя дуруб гября бахды. Сонра - Ди, эетдик! - щцндцрдян<br />
деди вя йамаъдан ашаьы енди.<br />
Сцрцъц онлары эюряр-эюрмяз мотору ишя салды. Отар машина<br />
йахынлашанда архайа бахды. Ангийа йары йолда да дейилди.<br />
Йазыг ениш ашаьы эцъля диряня-диряня эялирди.<br />
Отар щирсля саата бахды.<br />
- Отур яшши, Эелаурини эялиб тапаъаг, - сцрцъц гышгырды.<br />
Отар дурухду, йеня саатына бахды.<br />
"Ъящянням олсун, яшши" - ахырда фикирляшди вя машина<br />
отурду.<br />
Он дягигяйя Эелаурийя чатдылар. Районда артыг тяййарянин<br />
эялиши щисс олунурду, щамы ялиндя гязет тутмушду.<br />
- Сусузлугдан юлдцм, - сцрцъц деди вя машыны булаьын<br />
йанында сахлады.<br />
Отар да яммяллиъя сусамышды, о да машындан дцшдц.<br />
Оьланлан йеня орада идиляр, йалныз инди кюлэянин йери<br />
дяйишдийиндян о бири тяряфя кечмишдиляр.<br />
Отар суйу ичян заман киминся эюзцнцн она зилляндийини<br />
щисс етди. Гамятини дцзялтди. Ирялидя, дюрд аддым аралыда юкцз<br />
кими саьлам бир оьлан дуруб она бахырды. Отар бахышыны<br />
йайындырды. Йаш додагларыны сол ялинин архасы иля силди вя<br />
тялясик аддымларла машина тяряф йюнялди. "Аьрымаз башымы<br />
нийя аьрыдым" - фикирляшди.<br />
Йад адам йолу кясди:<br />
- Отар дейилсянми сян, Сирадзе - сорушду.<br />
- Бяли, - Отар ъаваб верди вя йад адамын эюзляриня<br />
бахды.<br />
"Ня бойдады, бу йийяси юлмцш", дцшцндц вя онун ким<br />
олдуьуну щеч ъцр йадына сала билмяди.<br />
- Бяс таныйа билмядин мяни<br />
- Таныйа билмядим, - Отар бойнуна алды.<br />
- Неъя олду ки, таныйа билмядин! - О, чымхырды вя тцклц<br />
пянъяси иля Отарын кцряйиня вурду. - Резойам, Челидзе.<br />
Отар онунла ял тутду, унутдуьу достуну йенидян таныйан<br />
бир адамын тябяссцмц иля эцлцмсцндц, амма щягигятдя щяля<br />
дя Резо Челидзенин ким олдуьуну йада сала билмирди.<br />
- Елгуъа, Амиран! - Резо кюлэядяки оьланлары ады иля<br />
чаьырды.<br />
Вейилляр дястясиндян ики няфяр иряли чыхыб онлара тяряф<br />
эялди.<br />
- Сиз неъя, таныйа билмядиниз, Отардыр, Сирадзе!<br />
- Ня данышырсан! - Оьланларын икиси дя ейни вахтда<br />
алчагдан дедиляр. Отар онлары да таныйа билмяди. Вейиллярин<br />
ону танымасына да ямин дейилди.<br />
- Бурахаг бу таксини, йохса йайлагалтына эедяк -<br />
Резо оьланлара тяряф чеврилди.<br />
- Яэяр мян бу тяййаря иля эетмясям, щеч ъцр<br />
мцмкцн дейил! - Отар билдирди. О, сясиня даща чох ъиды, билирди<br />
ки, бу сяфещлярин ялиндян асанъа чыха билмяйяъяк.<br />
- Бизи лаьа гойма, гардашымсан!<br />
- Йох, гадан алым, яэяр сизин йанынызда бир балаъа<br />
хятрим варса, бурахын мяни. Бу эцн ахшамцстц Тбилисидя<br />
олмасам мцмкцн дейил. - О, цзцнц Резойа тутуб деди:<br />
- Йахшы, батоно, эедяк аеродрома.<br />
Отар кечиб ирялидя отурду, Резо таксинин арха гапысыны ачды,<br />
оьланлары иряли бурахды, ахырда юзц отурду.<br />
- Сцр аеродрома!<br />
Беш дягигядян сонра онлар аеродромда идиляр.<br />
- Щоппан инди сян, аеродромун ряисини бура йаныма эятир,<br />
- Резо Елгуъайа ямр етди.<br />
Отар сцрцъцйя пул узатды.<br />
- Эютцрмяздим инди буну мян … - Сцрцъц гымышды, пулу<br />
ъибиня тяряф апарды.<br />
- Эери гайтар пулу, гонагла гонаг йийясини таныйа<br />
билмирсян, андыр! - Резо сцрцъцдян пулу дартыб Отарын ъибиня<br />
дцртдц. Сонра сцрцъцйя гырыш-гырыш олмуш гырмызы тцмянлик<br />
туллады, бир дяфя йеня эюзлярини аъыгла сцздцрдц.<br />
Елгуъа аеропортун ряисини эятирди.<br />
- Димитричя ешг олсун! - Резо ряиси гаршылайараг ири<br />
пянъясини она тяряф узатды.<br />
- Бу кишини таныйырсанмы<br />
Дмитрич алтмыш йашында алчаг, ъантараг бир киши иди.<br />
Саралмыш, узун бурну тохумлуг хийар кими быьларынын цстцня<br />
йапыхмышды. О, ялини Отара тяряф узадыб эюрцшдц, Резойа тяряф<br />
чеврилиб:<br />
- Таныйа билмядим, - деди.<br />
- Владимир Сирадзенин оьлудур, Отар. Йахшы мцщяндис<br />
вя эеологдур. Йахшы оьлан вя йахшы иэиддир.<br />
- Ня данышырсан, эял бала юпцм сяни, илащи, бу бойда<br />
идин, инди машаллащ бюйцк оьлан олубсан. Айыб олсун, бала<br />
атана, айыб. Кянди белями йаддан чыхартмаг лазымдыр<br />
Маладес, Резо, Аллащ сяни севиндирсин, неъя ки, инди бу оьланы<br />
эюрмякля мяни севиндирдин! - Димитрич бу дяфя Резойа тяряф<br />
цз тутараг деди: - сонра будур, бюйрцндяки ресторан тикдирдин,<br />
бу кишинин эялмяйини гейд етмяйяк!<br />
- Буна ня данышыг лазымдыр, а киши!<br />
- О данышыг лазымдыр ки, бу тяййаря иля Тбилисийя учур!<br />
- Ня данышырсан! - димитрич саатына бахды вя фикря эетди.<br />
- Ощ, ощ, ощ, бу эцн Колйа билирсян ня базар чолпалары<br />
эятирди - Резо ону тамащландырды. - Чахыры бу сящяр<br />
сойутдурдум.<br />
Димитрич суйулду.<br />
- Анана анд верирям, - Елгуъайа цз тутду, - щоппан<br />
Антушайа де елан етсин ки, тяййаря бир саатлыьа эеъикир.<br />
- Бир саат ня йетяр - Резо диллянди.<br />
- Аман верин, бала, сонра ки, эюйцн цзц тутулсун,<br />
тяййаря уча билмясин. Мясулиййяти цзяриня эютцрцрсянми<br />
Щяля бир саат елан едяк, ъамаатын цряйини хараб етмярик ки,<br />
сонра йеня сямайа бахаг.<br />
Сцфряни щяр щалда басырыглы отагда ачдылар. Димитрич юз<br />
сюзцнц йеритди ки, байырда ъамаат эюряр, йахшы дцшмяз.<br />
Масабяйлийи дя юз цзяриня эютцрдц: - Мян вахты да йахшы<br />
мцяййян едирям, беля йахшыдыр - деди.<br />
Юзц балаъа стяканла ичмяйя башлады, лакин щамыдан тез<br />
кефлянди, эюзляри суланды, дилиня дям верди. Эянълийи йадына<br />
дцшдц, солмуш тяфяккцрцндя вятянпярвярлик щцъейряляри ъана<br />
эялди.<br />
- Кял буйнузу! - Эюзлянилмядян ямр верди.<br />
Офисант лап ушаг иди. Он йедди йашы йа оларды, йа олмазды.<br />
Ъялд йериндян эютцрцлдц вя кял буйнузуну эятирди.<br />
- Суйла йахаладын, ит оьлу. Фин мцщарибясиндян бяри бу<br />
кял буйнузу иля чахыр ичилмяйиб.<br />
- Бяри вер, чахырла йахалайарам, - Резо эюзлярини<br />
сцздцрдц. Кял буйнузуну чахырла йахалайыб офисантын цзцня<br />
тюкдц. - Индян беля билярсян ки, ъамаата неъя гуллуг етмяк<br />
134<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
"ЖУРНАЛ ИЧЯРИСИНДЯ ЖУРНАЛ"<br />
лазымдыр! - Сонра кял буйнузуну долдуруб аеропортун ряисиня<br />
узатды.<br />
- Балаларым, сизя баханда севириням, юз эянълийим<br />
йадыма дцшцр … Сизи бойда оланда эюйдя учурдум,<br />
тясяввцрцмя эятиря билмяздим ки, дизлярими ня вахтса<br />
ревматизм йейяъяк. Ня етмяли, щяйат беля имиш, сизи эюряндя<br />
эюзлярим севинир. Чох юлкяляр эязмишям. Эцръцляр кими эюзял<br />
сюз дейиб, сюз ешидян халг щеч йердя эюрмямишям. Инди бизим<br />
тарихя, кечмишимизя, эяляъяйимизя бир няфяр али савадлы дцшцр<br />
Билмирсиниз<br />
- Билирик, Дмитрич, нийя дя билмяйяк, - Резо деди.<br />
- Билмирсян Резо, аман вер, гардашымсанса. Ди инди о<br />
тяряфляря нязяр йетиряк. Еля эютцряк Бразилийаны. Инди юзцня<br />
эцъц чатан да, чатмайан да бу юлкядян данышыр. Сян<br />
билирсянми ки, Бразилийада щяр адамбашына беш тимсащ,<br />
крокадил дцшцр. Мясяля бундадыр. Йашасын бизим балаъа<br />
Эцръцстан!<br />
Еля ки, кял буйнузуну она узатдылар "щагг олур мяня" -<br />
Отар фикирляшди.<br />
Ики кялмя демямиш щирсли-щирсли чахыры галдырды, ичиб<br />
гуртаран кими тярляди, башы щярлянди.<br />
Мяълисдя демяк олар ки, тякъя аеропорт ряиси вя Резо<br />
данышырды. Галанлары сакитъя отурур, стяканлары бошалдырдылар.<br />
Отар йалныз суаллара ъаваб верирди. Елгуъа чох ъящд етди ки,<br />
сющбятя гарышсын, лакин мцмкцн олмады. Еля ки, щазырлашырды<br />
эащ Резо сюз алырды, эащ да масабяйи сющбятиня давам едирди.<br />
Нящайят, ахырда неъя олдуса, эирявя тапды:<br />
- Нутса юлцб, Николаишвили! - эюзлянилмядян уъа сясля<br />
деди.<br />
- Нядян юлдц о бядбяхт - Резо сорушду.<br />
- Нядян юляъяк, аълыгдан - аеропорт ряиси эяйиряэяйиря<br />
деди - онун кими гарачы, хясис арвад бизим районда ня<br />
эязирди. Гонаьы демирям, йемяйи юзцня дя гыймырды. О ев<br />
даьылсын ки, тойуьу юз яъяли иля юлцр.<br />
- Йахшы инди ниф тюкмя эюряк - Резо она бахыб<br />
эцлцмсяди.<br />
- Ушаглары юзцндян дя писдир, хяръя дцшяряк дейя<br />
щяким чаьырмадылар.<br />
- Буну лап аь етдин, Дмитрич, Тбилисидян ки, эятирдиляр,<br />
онлар щяким дейиллярми - Амиран илк дяфя сясини чыхартды.<br />
- Щя, доьру дейирсян - аеропорт ряиси истещза иля деди, -<br />
щякими о вахт эятирдиляр ки, артыг онун бядяниндя ийня вурмаг<br />
цчцн ят галмамышды.<br />
Отар онларын сясини ешитмирди. Тез-тез саатына бахырды.<br />
- Дмитрич, бурнуну чякмя инди, гонаьын саьлыьыны буйур! -<br />
Резо деди вя ири пянъяси иля чолпаны парчалайыб йарысыны Отарын<br />
бошгабына гойду.<br />
- Баьышла ки, бала, сянин саьлыьына балаъа стяканла ичирям.<br />
Инан ки, сяни эюрмяйимя неъя севиндим. Аллащ да сяни еля<br />
севиндирсин. Атана де ки, Дмитричля ичдим. Аллащ Эцръцстана<br />
сянин кими чохлу кишиляр версин. Сизя еля бир дювр гисмят олуб<br />
ки, балалар, йалныз бир балаъа щярякят еля, ялини тярпят йер<br />
цзцндя адам олаъагсан. Мян сяни бойда оланда, йатмаьа<br />
ямялли-башлы чарпайым да йох иди. Мининэитлийи айагцстя<br />
кечирирдим. Инди бу ушаглар костйум тикдирмяк цчцн Тбилисийя<br />
эедирляр, бурадакы дярзиляри бяйянмирляр. Мяним цтцм йох<br />
иди, цтц! Овъумун ичини аловда гыздырыр палтарымы еля<br />
цтцляйирдим. Сян бала, бу тяряфи дя йадындан чыхартма! -<br />
Дмитрич стяканы бошалтды вя айаьа галхды, - Инди мян<br />
эедяъям, балалар, йарым саата сиз дя чыхын. Даща артыг олмаз.<br />
Резо ири пийаля эятирди, Отарын саьлыьына ичди. Елгуъа вя<br />
Амиран да пийаляляри бошалтдылар. Резонун ири пянъясиндя<br />
пийаля балаъа эюрцнцрдц, лакин Отар еля ки, пийаляни ялиндя<br />
тутду, чашыб галды. "Щяр щалда бир литрлик олар" вя горхудан аз<br />
галды цряйи эедя. Тярлямиш алныны силди, гямли-гямли пийаляйя<br />
бахды. Щям дя язаб чякирди. Лакин щеч ъцр айдынлашдыра<br />
билмирди ки, Резо Челидзе, бу Елгуъа, Амиран кимдир, ондан<br />
ня истяйирляр.<br />
О, пийаляни ара веря-веря ичди. Сонра айаьа галхды вя<br />
байыра чыхды. Бирдян эюзцнц зяндля гаршысындакы адама диряди.<br />
Бир аз аралы Ангийа дуруб гымышырды. Гябирстанлыгда ону гойуб<br />
эялдийи йадына дцшдц. "Эял ня ки, пулум вар веряъяйям" -<br />
дейя цряйи йумшаглыгла гярара эялди вя азъа сяндяляйяряк<br />
Ангийайа тяряф эетди.<br />
Аеропортун йахынлыьында ала-бязяк йайлыглы гадынлар алма<br />
сатырдылар. Кимся бир гадын язилиб-бцзцляряк Отарын габаьына<br />
чыхды.<br />
- Салам, Отар.<br />
- Салам, - Отар щушуну итирмиш щалда ъаваб верди.<br />
Гадын щисс етди ки, Отар лап лцлгянбярдир.<br />
- Сян дя таныдынмы! Мян дя эюрян кими таныдым, о дягигя<br />
таныдым! - Ангийа гымышды.<br />
Гадын яйилиб сябятдян балаъа бир алма сечди. Донуна силиб<br />
утана-утана Отара узатды.<br />
- Эютцр, бизим кяндиндир.<br />
- Саь олун! … Отар ням-нцм етди вя эюзлянилмядян<br />
эяйирди.<br />
Баьышлайын! - щушсуз щалда йеня эцлцмсяди.<br />
- Бир шей дейил эютцрцн, - гадын алманы онун ъибиня<br />
гойду.<br />
Эцняш гцруба енмишди, мещ йарпаглары хышылдадырды. Щава<br />
да бир йандан онун бейнини гарышдырырды. Бундан сонра<br />
тяййаряйя неъя минди, йадына дцшмцр. Ара бир хатырлайырды ки,<br />
юпцшцб айрылан заман Резо аз галырды ки, алт додаьыны<br />
эямирсин.<br />
Тяййаря йеря еняндя о эюзлярини ачды вя щушсуз щалда<br />
пянъяряйя сары бахды.<br />
- Истямяз, бала цряйин буларын - онун архасында отуран<br />
гадын диллянди.<br />
Отар гадынын сюзцня бахды вя папирос пачкасыны гайтардыьы<br />
ан яли ъибиндяки алмайа тохунду, чыхарыб бир мцддят щейрятля<br />
чопурлу алмайа бахды. - Щагдыр мяня, - донгулдады вя<br />
отураъаьа йайханды.<br />
Эцръц дилиндян тяръцмя едяни:<br />
Мирзя Мяммядоьлу<br />
ў<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 135
Mamuka Tsiklauri<br />
Dustaq kimi qaldы yaram<br />
Mяnя gюzlяriylя yox,<br />
Цrяyinin yarasы ilя baxdы,<br />
Baшsaьlыьы verdim vя чыxdыm<br />
…<br />
Qarшыsыna uzandыrmышdы<br />
Иki gцllя ilя qяtlя yetirilmiш oьlunu:<br />
Bir gцllя qatilin,<br />
Digяri isя biyabыrчыlыьыn idi.<br />
20 yaшыnda oьlu чяkirdi,<br />
Чыlьыn idi…<br />
Qaynayыb daшыrdы keyfindя…<br />
Qapыnы sыndыraraq,<br />
Kiminsя evindя<br />
Dayandы silahla<br />
Qadыn vя uшaqlarыn baшыnы aldы<br />
Evi taladы vя qapыdan чыxarkяn<br />
Atяш aчыldы<br />
…<br />
Mяnя gюzlяriylя yox,<br />
Цrяyinin yarasы ilя baxdы,<br />
Baшsaьlыьы verdim vя чыxdыm.<br />
O isя iчяridя qaldы.<br />
O hяmiшя iчяridя olacaq.<br />
Чцnki azadlыьa<br />
Чыxa bilяmmяz dustaq…<br />
***<br />
Mяn vя Salome<br />
Kюhnя tяqvimdя qaldыq,<br />
Pяncяrяdяn baxыrыq…<br />
Salome gedib.<br />
Salomedяn Salomeni aparыbdыr.<br />
Иndi isя bu simada olan<br />
Yalnыz qocalmыш bir qarыdыr…<br />
Mяnя baxыr, "Salomeyяm"-deyя<br />
Vя tяkrarlayыr:<br />
"Mяn Salomeyяm…"<br />
Nя isя deyir, adam qanammыr,<br />
Nя isя axtarыr amma tapammыr.<br />
Kцlя dюnцr, solub saralыr… Фото: Илико Зауташвили<br />
Albalы aьacыndan чiчяklяnmiш albalы,<br />
Чay isя axdыьы yerdяn uчub.<br />
Salome Salomedяn gedib,<br />
Salome Salomedяn uчub…<br />
Mяhяbbяtin dili<br />
Bax budur mяhяbbяt, mяhяbbяtin dili.<br />
Qaynar gюzlяr vя oxlar vuruшu,<br />
Balыn axmaы,<br />
Qanыn axmaьы vя<br />
Qarьa uчuшu…<br />
Onlarыn sevgisini qasыrьa taladы,<br />
Onlarыn mяhяbbяtindяn tufan yarandы<br />
Yaxud яvvяl dя vardы.<br />
Vя qurban oldular<br />
Hяr ikisini tufan apardы.<br />
Oьlan kяndirя dцyцn salaraq<br />
Юzцnц asdы.<br />
Иkinci gцn isя<br />
Hяmin aьacda, hяmin budaqda<br />
Юzцnц asmыш qыzыn yasыdыr…<br />
Mяn orada idim-<br />
Aьacы kяsяndя…<br />
"Bu aьacda шeytan yaшayыr"-<br />
Biri belя dedi<br />
Vя aьacыn kюkцnя<br />
Balta endirdi.<br />
Sonra isя aьacыn yыxыlmыш aьacыn цstцndя oturaraq<br />
Siqaret чяkdik vя<br />
Onlar barяdя sюhbяt etdik:<br />
"Kaш hяr ikisi bir yerdя basdыrыlardы…"<br />
Amma bu sюzlяri dя kцlяk apardы…<br />
Kцlяk aь baьlar цzяrindя<br />
Sцrяtlя uчdu.<br />
Kцlяk…<br />
Яjdaha чюllяrdя qovaladы yorьun ayы…<br />
Bizi isя tamamilя islatmышdы,<br />
Yaьышыn юlцm payы…<br />
Bax budur mяhяbbяt, mяhяbbяtin dili.<br />
Qaynar gюzlяr vя oxlar vuruшu,<br />
Balыn axmaьы,<br />
Qanыn axmaьы vя<br />
Qarьa uчuшu…<br />
Тярcцмя : Сялим Бабуллаоьлу<br />
ў<br />
136<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
Tяrcцmячи Qиya Чumburudze иlя<br />
Иnna Bezиrqanovanыn sюhbяtи.<br />
"MЯN QABИLИYYЯTSИZ<br />
ЧEVИRИLЯRDЯN CИNLЯNИRЯM"<br />
Bu gцnlяrdя TVS bankыn ofиsиndя "Yenи чevиrиlяr"<br />
яdяbи almanaxыnыn 6-cы sayыnыn vя bцtцn nяsиllяrиn<br />
mяишяt romanы Cerom Devиd Selиncerиn "Uчurum<br />
цzяrиndя" romanыnыn Qиya Чumburudzenиn<br />
чevиrиsиndя prezentasиyasы oldu. Bundan baшqa 2<br />
peшяkar yarыш qalиblяrиnиn adlarы яn gяnc чevиrmяnиn<br />
vя 1 шerиn яn yaxшы чevrиsиnиn adlarы elan olundu. 1-cи<br />
qalиb Salome Benиdze, Xatuna Mozaшvиlи vя Ketevan<br />
Todadze oldular. 2-cи qalиb Batu Danelиya, Шalva<br />
Bakuradze, Qиya Чoxadze иdиlяr kи, onlar Иosиf<br />
Brodskиnиn "Beшиk nяьmяsи" шerиnиn чevиrmяnlяrи<br />
иdиlяr. Qalиblяrи "Yenи чevиrиlяr" almanaxыnыn baш<br />
redaktoru yazычы-naшиr Beso Xvedelиdze tяbrиk etdи vя<br />
yarышы Gцrcцstanыn "Mяdяnиyyяt, Arxиtektura<br />
mцhafиsяzи, Иdman Nazиrlиyи"nиn tяшяbbцsц иlя<br />
Gцrcцstan Aчыq Cяmиyyяtи Fondununn kюmяklиyи иlя<br />
elan etdи.<br />
- Яdяbи materиal цzяrиndя ишlяyяrkяn hansы чяtиnlиklяrlя<br />
цzlяшиrsиnиz<br />
- 1989-cu иldя Entonи Bercsиn "Ишя salыnmыш mandarиn"<br />
яsяrиnиn чevиrиsи zamanы problemlяrlя цzlяшdиm - deyиr Qиya<br />
Чumburиdze. Иndи иsя hяr hansы bиr jarqonu baшa<br />
deшmяdиkdя vя sиtuasиyanы aydыnlaшdыra bиlmяdиkdя tez<br />
lцьяtя baxыrsan vя heч bиr sorun olmur. O vaxt "Ишя salыnmыш<br />
mandarиn" яsяrиnиn nя rus dиlиndя чevиrиsи, nя dя lцьяt<br />
var иdи.<br />
- "Uчurum цzяrиndя" 1951-cи иldя ишыq цzц gюrdц. Bu gцn иsя<br />
roman oxucular vя чevиrmяnlяr, hяmчиnиn Sиzиn tяrяfиnиzdяn<br />
kюhnя bиr шey kиmи qяbul edиlmиr<br />
- Яn bюyцk komplиmentи dostumun oьlundan aldыm.Onun<br />
15 yaшы var. Kиtabы mяnиm чevиrиmdя oxuyarkяn dedи: "Bu<br />
иdиot Xoldenя kollecdя qrammatиkanыn gяlяcяk zamanыnы<br />
baшa salmayыblar Nя цчцn o hяmишя keчmишя baxыr Bu<br />
cavan oьlan romanы son sяtrиnя kиmи oxuyub vя orjиnal<br />
kиmи qяbul edиb, baxmayaraq kи, o иngиlиscяnи яla bиlиr.<br />
Чevrиnиn юzgяlяшmяsи problem olmadы vя bu mяnи чox<br />
sevиndиrиr.<br />
- Sиz oxucularы яsяrя yaxыnlaшdыra bиldиnиzmи<br />
- Mяn ona mцяssяr oldum kи, dostumun oьlu da bu<br />
romanы amerиkalы kиmи oxuyur.<br />
- Bu keчmиш epoxa, keчmиш dцшцncя tяrzи иdи<br />
- Sиzя belя gяlиr kи, иnsanlar homo sapиens prиnsиpи иlя<br />
dяyишя bиlиr Fиkrиmcя yox. O,zahиrяn dяyишиr. Keчmишdяn<br />
иsя чox bиldиyиnя gюrя qayыdыr.Uшaqlarыm иndиkи yaшыmdan<br />
10 yaш boyцk kишиlяr kиmи geyиnиrlяr. Mяgяr nяnяlяrиn<br />
sandыqlarыndan kюhnя qadыn paltarlarы чыxarыb иndи yenиdяn<br />
dцzяltmиrlяr<br />
- Demяlи retro anlayышlar yoxdur Amma dиl kи, dяyишиr<br />
- Ekvиvalentи tapmaq lazыmdыr. Яgяr чevиrи vaxtы gяnclиyиm<br />
dюvrцndя ишlяdиlяn sюzlяrdяn иstиfadя etsяm, uшaqlarыm heч<br />
nя baшa dцшmяyяcяk. Ona gюrя dя, mцasиr sюzlяrи tapmaq,<br />
lakиn onun matreala elя yerlяшdиrmяk lazыmdыr kи, bu<br />
hяmиn dюvrцn kontekstиndя qяbul edиlsиn.<br />
- Bu gцn иngиlиs dиlи Xoldenиn "Uчurum цzяrиndя"яsяrиndя<br />
ишlяnяn иngиlиs dиlиnя oxшamыr.<br />
- Qya Яlbяttя, mяsяlяn "Cheese" amerиkanlar цчцn artыq "Qыz"<br />
sюzцnu иfadя etmиr. Bu 60-cы иllяrdя иdи.<br />
umburudze:<br />
- Necя dцшцnцrsцnцz Gцrcцstanda чevrи иши enmяdяn sonra<br />
yцksяlяcяkmи<br />
- Demяk чяtиndиr, sadяcя яvvяllяr чevrиlяr romantиklяшdиrиlиrdи,<br />
2 ton yuxarыdan aparыlыrdы. Buna gюrя dя<br />
Robert Sturua Шekspиrиn яsяrlяrиnя quruluш verяrkяn o<br />
yenя dя aшaьы nюv чevиrи sиfarиш etdи.19-cu яsr чevrиsиnи ишlяtmяk<br />
mцmkцn deyиldи, baxmayaraq kи, o чox яla иdи.<br />
- Selencerиn kюhnя чevиrиsи dя, romantиzиmdяn fяrqlяnmиr<br />
- Otar Чelиdze senzura иlя barышmaьa mяcbur иdи. Lцьяtlя<br />
bиrbaшa kontakt da mцmkцn deyиldи. Чevиrmяn чox шeyи<br />
sadяcя olaraq baшa dцшmцrdц.<br />
- Baxmayaraq kи, gцrcц dиlиnя чevиrи rus dиlиndяn keчиrdи, elя<br />
deyиlmи<br />
- Яlbяttdя, mяsяlяn Nиko Kиasaшvиlи иlk dяfя olaraq Cems<br />
Coysun "Cakomo Goys" hekayяsиnи orjиnaldan gцrcц<br />
dиlиnя чevиrdи. Rus чevиrmяnи yox иdи. Иkиncиsи "Ишя salыnmыш<br />
mandarиn"и чevиrdиm. Bununla da praktиkи olaraq hяr шey<br />
qurtardы. Nя vaxt kи, yaponcadan, чиn vя иsveч dиlяrиndяn<br />
bиrbaшa чevиrиrlяr, mяn buna иnanmыram. Цmumиyyяtlя<br />
mяnи belя чevиrи az qanи edиr. Hяr шey bиrя-bиr olmalыdиr.<br />
Mяsяlяn, heч kяs dedektиvи yaxшы чevиrя bиlmиr. Чevrи dиlи<br />
чox lakonиk, dиnamиk, иncя olmalыdыr<br />
- Sиz detektиv яsяrlяrи чevиrиrsиnиzmи<br />
-Mяn bu иши чox sevиrяm. Mяnя sиfarиш edиrlяr. Sonra иsя<br />
mяnиm чevrиlяrиm mцxtяlиf nяшrlяrdя чap olunur. Ancaq<br />
tяssцf kи, kиmиn чox pulu var, onlar kиtablardan heч nя<br />
anlamыrlar, yaxud da яksиnя. Kичиk daиrя яmяlя gяlиr.<br />
Bцtцn jurnallar hansы kи, mяn юz чevrиlяrиmи чap etdиrиrяm,<br />
3-4 nюmrяdяn sonra malиyyя problemlяrи цzцndяn nяшиrlяrиnи<br />
dayandыrыrlar, Salman Rцшtцnцn "Шeytan<br />
ayяlяrи"romanыnы чevиrmяk иstяdиm. Amma 800 sяhиfяnи<br />
чevиrmяk - bu cяhяnnяm яzabыdыr. O vaxt чevиrяrяm kи,<br />
mяnя yaxшы pul юdяsиnlяr.<br />
- Poezиyanы da чevиrиrsиnиz, elяmи<br />
- Mяnиm dиgяrlяrиndяn fяrqlи olaraq aьlыma gяldи kи,<br />
poezиya чevrиsи mяnиm ишиm deyиl.<br />
- Sиz юz чыxышыnыzda sюylяmишdиnиz; чevиrи иncяsяnяt deyиl,<br />
peшяdиr.<br />
- Иndи tez-tez eшиtmяk mяcburиyyяtиndяsяn:gяnc чevиrmяn.<br />
Sиz nя vaxtsa gяnc dяmиrчи haqda eшиtmиsиnиzmи Яsasяn dя<br />
sюhbяt onun bacarыьыndan deyиl, yaшыndan gedиrsя<br />
Dяmиrчиyя gцclц яzяlя, cяldlиk lazыmdиr kи, gцn яrzиndя 10<br />
saat ишlяsиn. Bu hяlя hamыsы deyиl. Mцtlяq tяcrцbя yыьmaq<br />
lazыmdыr. Чevиrmяnя яlbяttя daha чox oxumaq, sonra иsя<br />
чevиrи ustalыьыnы юyrяnmяk lazыmdыr. Mяn yaxшы gцndяn (aь<br />
gцnя) чevиrmяyя baшlamadыm. Яvvяlcя redaktor oldum,<br />
sonra иsя mяzmunsuz mяtиnlяrdяn яsяbиlяшdиm vя юzцm<br />
чevиrиyя gиrишdиm. Ancaq mяnиm ишиm, peшяm redaktяdиr.<br />
Яvvяlcя kичиk hekayяlяrdяn, sonra иsя formaca boyцk<br />
яsяrlяrdяn baшladыm. Demяlи gяnc чevиrmяn - bu oksuyumoron<br />
"gяnc" vя "чevиrmяn" - tяrs mцtяnasиb<br />
anlayышlardыr. Tяяssuflяr olsun kи, bиzdя чevиrи ustalыьы<br />
krиterиyasы yoxdur. Krиterиya иsя bиrdиr-чevиrи mцtlяq oxunmalыdыr,<br />
ona gюrя kи, tяkrar nяшrя ehtиyac olsun.Vя burada<br />
heч bиr mцkafat kюmяk etmиr.<br />
Ruscadan: Dиvanя Ozan<br />
ў<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 137
Фото: Константин Сулаберидзе<br />
138<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006
Чaьdaш Tцrk шerиndя kиmlяr var<br />
Чaьdaш Azяrbaycan шaиrlяrиnиn yenи иfadя иmkanlarы<br />
axtarышыnda daha чox Tцrkиyя Cцmhuryyяtиndя gяlишяn<br />
яdяbи prosesя иstиnad etmяlяrи tяbииdиr, eynи dиl aиlяsиndя<br />
olmaьыmыz bяdии yaradыcыlыq mяsяlяlяrиndя dя hяr zaman<br />
юzцnц gюstяrиb.<br />
Tцrkиyяdяn eшиtdиyиmиz hяr yenи nяfяs Azяrbaycanda<br />
maraqla qarшыlanыb, чaьdaш Tцrkиyя шerиndя nяlяr var sualы,<br />
bцtцn dиgяr xarиcи юlkяlяrlя mцqayиsяdя daha aktual olub<br />
hяr zaman. Sovetlяr dюnяmиndя belя, яn mяhdud шяraиtdя<br />
Azяrbaycan шerи Tцrkиyя шerиnиn aчыq tяsиrи altыnda olub,<br />
daha doьrusu Tцrkиyя poetиk qavrayышы Azяrbaycanda<br />
hakиm olub. Bu fиkrиn tяsdиqи цчцn tяkcя Nazиm Hиkmяиn<br />
Azяrbaycan яdяbиyyatыndakы roluna baxmaq kиfayяt edяr.<br />
Яlbяttя, Tцrkиyя иctиmaи dцшцncяsиnя azяrbaycanlы aydыnlarыn<br />
tяsиrиnи, Яlи bяy Hцseynzadя, Яhmяd Aьaoьlu kиmи<br />
mцtяfяkkиr иnsanlarыn Tцrk dцшцncя tarиxиndяkи иzlяrиnи dя<br />
gюz ardы etmяmяk lazыmdыr, hяr halda qarшыlыqlы tяsиr<br />
haqqыnda danышmaq daha чox hяqиqяtя uyьun olardы.<br />
Lakиn sюz aчmaq иstяdиyиmиz mюvzu tamamen fяrqlиdиr.<br />
Чaьdaш Tцrk шerиndя nяlяr var, яn avanqard иmzalar<br />
kиmlяrdиr Яdяbи yaradыcыlыqla yaxыndan иlgиsи olan иnsanlarы<br />
bu suallar hяr zaman dцшцndцrцb, hяmиn иmzalarыn<br />
Azяrbaycanda tanыtdыrыlmasы цчцn mцяyyяn чaba<br />
gюstяrиlиb. Bu yaxыnlarda, "Azad Yazarlar Ocaьыnыn<br />
kиtabxanasы" serиyasыndan ишыq цzц gюrяn Tцrkиyяlи gяnc<br />
mцяllиf Yeшиm Aьaoьlunun "Юzlяm Шяhяrlяrи" adlы шerlяr<br />
kиtabы modern Tцrk шerиnиn mцasиr durumunu gюzlяr<br />
юnцndя canlandыrmaqdan юtяrи яn yaxшы nцmunя sayыla<br />
bиlяr.<br />
Yeшиm Aьaoьlu Иstanbulda<br />
anadan olub, Иstanbul Unиversиtetи<br />
Яdяbиyyat Fakцltяsи Arxeologиya<br />
bюlцmцnц bиtиrиb, Иstanbul Unиversиtetи<br />
Иletишиm Fakцltesи Radиo-TV -<br />
Sиnema bюlцmцndя yцksяk иxtиsas<br />
qazanыb. 18 yaшыndan bяrи шerlяrи<br />
чeшиdlи яdяbиyyat vя sяnяt dяrgиlяrиndя<br />
yayыnlanыr. Lиman yayыnlarыnda<br />
чыxan 5 шer kиtabыnыn mцяllиfиdиr.<br />
Beynяlxalq PEN yazarlar Dяrnяyиnиn vя BESAM-ыn<br />
(Bиlиm vя Яdяbи Яsяr Sahиblяrи Mяslяk Bиrlиyи) Иdarя<br />
Heyяtиnиn цzvцdцr. 1996-cы иldяn baшlayaraq mцxtяlиf<br />
sяnяt cяrяyanlarыnы bиrlяшdиrmяk yoluyla sяnяt чalышmalarыnы<br />
sцrdцrцr. Bu qяbиldяn olan sяnяt яsяrlяrиylя Nyu-<br />
Yorkda, Polшada, Daшkяnddя, Sofиyada, Bakыda vя<br />
dцnyanыn bиr чox baшqa xarиcи юlkяlяrиndя dцzяnlяnяn<br />
sяnяt festиvallarыnda ишtиrak edиb.<br />
2004-cц иlиn noyabr ayыnda Bakыda Rяssamlar<br />
Bиrlиyиndя aчыlan Ы Beynяlxalq Postmodern Sяnяt<br />
Sяrgиsиndя vиdeo, fotoqraf vя enstalyasиon чalышmalarыyla<br />
ишtиrak edиb.<br />
Yeшиm Aьaoьlunun шerlяr kиtabыnыn Bakыda nяшr olunmasы<br />
tяsadцfц olmayыb onun Azяrbaycanla baшlanan sяnяt<br />
иlишkиlяrиnиn davamы kиmи dяyяrlяndиrиlmяlиdиr. Bundan<br />
яvvяl Yeшиmиn serlяrи "<strong>Alatoran</strong>" dяrgиsиndя dяrc olunmuш,<br />
onun yaradыcыlыьы цzяrиnя genиш bиr mяqalя bu dяrgиdя<br />
yayыnlanmышdы.<br />
2006 sentyabr ayыnыn 10-da Yenи Gallery Иncяsяnяt mяrkяzиndя "Юzlяm Шяhяrlяrи" kиtabыnыn tяqdиmat<br />
шюlяnи keчиrиldи. Azad Yazarlar Ocaьыnыn bu tяdbиrиndя mцяllиf Yeшиm Aьaoьlu Tцrkиyяdяn qonaq gяlmишdи vя<br />
Aьaoьlu nяslиnиn Bakыdakы dиgяr nцmayяndяlяrи dя ишtиrak edиrdиlяr.<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006 139
140<br />
K ю nlц n я gц n dцшяndя<br />
Яли Щаъы<br />
Sovurdu чяkdiyin ah<br />
Yenя цmцd yerimi<br />
Yollar яsir gюtцrdц<br />
Ayaьыmы, яlimi<br />
Duman qovan baxышыm<br />
Цz-gюzцmц suladы.<br />
Dilim dilin чыxardыb<br />
Юz yarasыn yaladы.<br />
Keчdi яlяkdяn gцnцm<br />
Yaшadыm dюz adыna.<br />
Su чяkirяm kюnlцmя<br />
Kanalы kюz adыna.<br />
***<br />
Mяn su olum, sяn dя od<br />
Yan eшqinя dцnyanыn.<br />
Yanыb цzяrlik kimi<br />
Tut tцstцnя dцnyanы.<br />
Цst-цstя yыьaq dяrdi<br />
Yыьaq qurudaq dяrdi.<br />
Bu saь, bir varaq dяrdi<br />
At цstцnя dцnyanыn.<br />
Duzsuz olsam bil, yaшat<br />
Юz acыna bal yaшat.<br />
Sяn ocaq ol, gяl yaшat<br />
Юz istinя dцnyanыn.<br />
***<br />
Bu gцn sяnin ad gцnцn<br />
Mяnim dя юlцm gцnцm<br />
Tanrы belяmi yazыb<br />
Belяcя юlцm gцnц.<br />
Gюzlяrinin iчindя<br />
Шяklim imzasыz qalыb<br />
Adыm dilindяn dцшцb<br />
Dilindя duzsuz qalыb.<br />
Tяndirinя yapmadыn<br />
Kцtя verdin sevgimi<br />
Sяndяn uca tuturam<br />
Sяnя olan eшqimi.<br />
Bu gцn sяnin ad gцnцn<br />
Шяrab sцzцm юzцmя.<br />
Mяn dя юldцrцm gцnц,<br />
Belяcя юlцm gцnц.<br />
***<br />
Heч kimsяyя demя Tanrыm!<br />
Mяni mяnя burax gedim,<br />
Adamlыqdan dua yeri -<br />
Oda, suya yarpaq gedim.<br />
Das dilindя danышmaьa<br />
Odla birgя alышmaьa.<br />
Юzцmц qarшыlamaьa<br />
Burax, mяndяn qabaq gedim.<br />
O var adlы ruh evimin<br />
Cыrыb daьыtdыm kяfяnin.<br />
Bu цzцndяn dцnyanыn<br />
O цzцnя quraq gedim<br />
Mяnim adыma namazы<br />
Qoy qыlmasыn dяrdя asi<br />
Dursun dюrd kitab hamыsы<br />
Bircя kitab torpaq gedim.<br />
Heч kimsяyя demя Tanrыm!<br />
Mяni mяnя burax gedim.<br />
***<br />
Яksimi saldыm gюzцmя<br />
Gцndя mяnя baxasan.<br />
Gцl vermяdim ki sяnя<br />
Soldurasan, atasan.<br />
Яksimi saldыm gюzцnя<br />
Hяr gцn tozun alasan<br />
Dilimi dinc saxladыm<br />
Ondan razы qalasan.<br />
Daha demяdim sяnя<br />
Kюnlцnя gцn dцшяndя<br />
Qar яriyяnя yaxыn<br />
Цstцnя gцn dцшяndя<br />
O kюnцlsцz kюnцldяn<br />
АЛАТОРАН №8, ОКТЙАБР 2006<br />
Mяni чюlя atasan<br />
Юzgя baxышlarыna<br />
Яksimi cыrdыrarsan<br />
Sяn dя nя gцnah axы<br />
Sяnя inandы hяr gцn<br />
Mяnim dя mяn olmaьыm.<br />
Qurban verib unutdum<br />
Dilin dil olmaьыnы.<br />
Dilim mыxыn чalmadы<br />
Gюzlяrindяn asыlan<br />
O gцnahsыz шяklimя<br />
Get sяni qurban verim<br />
Иndiki tяkliyimя.<br />
***<br />
Bu il yaьыш yaьdы<br />
Yayыn yaxasыnы cыrdыьы vaxtы<br />
Цшцdц hяr шey<br />
Aьaclar meyvяsini unutdu.<br />
Bu il<br />
Yerindя oxuya bilmяdi<br />
Quшlar xяstя dцшdц<br />
Цrяyimin tяsяllisinя<br />
чiчяklяr sevinmяdi<br />
aьladы dяrilmяmяsinя.<br />
Dяrilmяmiш bir чiчяkяrя<br />
getmяmiш qыz kimidi.<br />
Bu il yaьыш yaьdы<br />
Yayыn yaxasыnы cыrdыьы vaxtы,<br />
Gюzlяrimlя юzцmя<br />
Yorulduьum vaxtы!<br />
***<br />
Dan sюkцlяndяn sonra<br />
Vaxdыm azdы, gюzlяmя<br />
Aylы gecя цzцnя<br />
Vaxtыm yoxdu, gюzlяmя.<br />
Saxtadы salыnan yol,<br />
Qadasы alыnan yol.<br />
Belecя yolinяn yol<br />
Saxtыm yoxdu, gюzlяmя.<br />
Duydum qabaqkы deyil<br />
Vaxdыm qabaqkы deyil,<br />
Dцnya mяnimki, deyil<br />
Taxdыm yoxdu, gюzlяmя.<br />
•