11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd
11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd
11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
monomиllяtlи kяndя чevrиldи. Zяncи dostlarыma "Bakыda<br />
иrqчиlиk hиss edиrsяnmи" deyиrяm, baшlarыnы bulayыb "hяddяn<br />
artыq чox" deyиrlяr. Mиllиlиyи fundamental dиndarlыq dozasыnda<br />
olanlar иnternasиonal шяhяr kиmи tanыnan Bakыnы<br />
nцfuzdan salыrlar. J.Bodrиyarыn шяrиn шяffaflыьы haqda fиkиrlяrиnиn<br />
яyanи obrazыnы bиzиm cяmиyyяtdя gюrmяk olar.<br />
Яslиndя mиllяtчиlиk, regиonчuluq alи иdeyadыr, baшqa mиllяtlяrи,<br />
regиonlarы яzmяdяn юz mиllяtиnиn, regиonunun<br />
иnkишafы цчцn, dцnya dцzяnиndя onun sяsиnиn eшиdиlmяsи<br />
цчцn чalышmaqdыr, bиzdяkи иsя mиllиlиyиn sиmulya<strong>kr</strong>asы, yяnи<br />
xalиs gюrцntцsц, yalandan юzцnцgюstяrmяsиdиr. Belя olan<br />
halda яlиmиzdяn nя gяlиr, yalnыz иncяsяnяt, art-ekstremиzm<br />
tяnqиdи vя terapevtиk gцcя malиkdиr. Gцclц beynяlmиlяlчиlиk<br />
tяblиьatыna ehtиyac var. Dцnya яdяbиyyatыna baxaq: Pavич<br />
Belqradы, Pamuk Иstanbulu, Nabokov Berlиnи, P.A<strong>kr</strong>оyd<br />
Londonu, Kortasar Parиsи, Bulqakov Moskvanын, Andrey<br />
Belыy Peterburqun obrazыnы yaradыb. Bunlarыn hamыsы<br />
beynяlmиlяl шяhяrlяrdиr. Urbanиst яdяbиyyat yalnыz<br />
beynяlmиlяl dцшцncя olan yerdя formalaшыr. Ermяnиstanыn<br />
"Иknagиr" яdяbиyyat jurnalыnda шeиrlяrиm чыxыb, buna heч<br />
olmasa, иncяsяnяtdя, яdяbиyyatda beynяlmиlяllиyи saxlamaq<br />
цчцn getmишяm.<br />
- Belя bиr sюz deyиrlяr kи, yaxшы yazычы olmaq цчцn hяm<br />
dя gяrяk yaxшы oxucu olasan. Azяrbaycanlыlarыn yaxшы oxucu<br />
olmamasыnыn sяbяblяrиnи nяdя gюrцrsяn Nиyя bиzиm toplum<br />
daha чox шиfahи mцnasиbяtlяrя can atыr<br />
- Bu, чюl-tяrяkяmя яxlaqыnыn qalыьыdыr. Oxumaq, yazmaq,<br />
цmumиyyяtlя, mяtn bиr mяdяnиyyяtdиr. Иnkишaf etmиш<br />
юlkяlяrdя oxuma faиzи yцksяk, gerиdя qalmыш dюvlяtlяrdя,<br />
hяmчиnиn dюvlяtsиz mиllяtlяrdяn olan qaraчыlarda,<br />
kцrdlяrdя daha aшaьы oxuma faиz gюstяrиcиlяrи var.<br />
"Haaretz Zvи" Kцrdцstan adlanan яrazиdя vя<br />
цmumиyyяtlя, яrяbdиllи юlkяlяrdя kиtab bazarыnыn<br />
vяzиyyяtиnя daиr araшdыrma aparыb. Kиtabчыlar<br />
araшdыrыcыlara bиldиrиblяr kи, cиnsи mяzmunlu kиtablarы яrяb<br />
dиlиnя daha чox tяrcцmя edиn, чцnkи hamыsы satыlыr. Naшиrlяr<br />
bиldиrиblяr kи, onlar normal kиtablarыn tяrcцmячиlяrиnя<br />
kиfayяt qяdяr pul verя bиlmиrlяr, чцnkи hяmиn kиtablar чox<br />
az satыlыr. Mяsяlяn, Orxan Pamukun "Mяnиm adыm qыrmыzы"<br />
romanы Surиyada cяmи 2 mиn nцsxя satыlыb. Mцqayиsя<br />
цчцn, hяmиn kиtab Cяnubи Koreyada 70 mиn nцsxя satыlыb.<br />
Иnsan kцltцrsцz olduqca hяyatdan daha az tяlяbи olur:<br />
yemяk, yatmaq, иnstиnktlяrиnи юdяmяk.<br />
- Azяrbaycanda cиnsи parчalanma prosesи gedиr. Buna<br />
mцnasиbяtиn<br />
- Hяtta mяtbuatda mцяllиflяr cиnsи parчalanma, kиши<br />
шovиnиzmиnи tяrиf edяn yazыlar yazыrlar. Bu, patrиarxal<br />
Azяrbaycan kяndиndя bюyцmцш gяnc yazarlarыn Bakыya<br />
kяnddяn юzlяrиlя gяtиrdиklяrи problemdиr. Urbanиst mцhиtdя<br />
orta яsrlяrdяn qalma kишиmяrkяzчи patrиarxal tяfяkkцr<br />
gиzlяdиlmяsи gяrяkяn bиr ayыbdыr. Bu tяfяkkцrdя olan,<br />
qadыna tяkcя kиши doьulduьuna gюrя yuxarыdan aшaьы<br />
baxan, "qadыn иnsanыn dostudur" fи<strong>kr</strong>иndя olanlarla bиr<br />
иrqчи, yaxud faшиst arasыnda fяrq yoxdur. Klassиk dюvrцn<br />
fяlsяfяsи qadыnlarы, uшaqlarы vя dяlиlяrи иdrak чяrчиvяsиndяn<br />
uzaqlaшdыrdы. Platon "qadыnlar heyvan vя иnsan arasыnda<br />
mюvcudluqdur... sevиnиrяm kи, kиши doьuldum, qadыn yox,<br />
yunan doьuldum, barbar yox", Pиfaqor "Dцzцmц, ишыьы vя<br />
kишиnи yaradan xeyиr baшlanьыc, bиr dя xaos, qaranlыq vя<br />
qadыnы yaradan шяr baшlanьыc var" deyиrdи. Klassиk fяlsяfя<br />
uшaqlarыn vя dяlиlяrиn иnkишafsыz olduqlarыnы demяkdяn<br />
baшqa yol tapmadы, klassиk fяlsяfя demяyя rиsk etmяdи kи,<br />
saьlam vя иnkишaflы шцurdan baшqa шцur formalarы da<br />
mюvcud ola bиlяr. Bu sяbяbdяn yalnыz klassиk fяlsяfя vя<br />
яnяnяvи dиnиn юldцyц Modernиzm epoxasыnda psиxologиya<br />
vя sosиologиya kиmи elmlяr иnkишaf tapdы. Modernиzm elmи<br />
araшdыrmalarla kиши vя qadыnы bяrabяr cиnslяr kиmи tanыdы.<br />
Postmodernиzmdя xeyиr-шяr, aь-qara, kцtlяvи-elиtar kиmи<br />
bиnar mцxalиflиklяr aradan qalxdыьы kиmи, kиши-qadыn<br />
sиmvolиk mцxalиflиyи dя daьыldы, lиberal prиnsиplяr totalиtar,<br />
faшиst vя s. unиversallыqlarы яvяzlяdи, hяr bиr шяxsиyyяtя<br />
hцquqlar verиldи, fяrqlи cцrlцk tяsbиt olundu, azlыqlarыn<br />
hцquqlarы mцdafия edиldи. Hяtta uшaqlara иldя bиr gцn<br />
prezиdent kцrsцsцndя oturmaьa иmkan verяn Uшaqlar<br />
Gцnц gяtиrdи.<br />
Cяmиyyяtdя чoxlu problem var, onlarыn mяnbяyиnи heч<br />
dя cиnslяr bиr-bиrиnиn qadыnlыьыnda, kишиlиyиndя axtarmamalыdыr.<br />
Bu, яn azы sиzиn юzцnцzцn <strong>son</strong> иllяr tяblиь etdиyиnиz<br />
postmodernиzmиn nяzяrи яsaslarыna zиddиr. Mишel<br />
Fukonun, Yulиya Krиstevanыn cиns fяlsяfяsиndяn <strong>son</strong>ra<br />
postmodern epoxada maskulиnиst mюvqe иlя чыxыш etmяk<br />
иndи Parиsdя orta яsrlяr Шяrq padшahы qиyafяsиndя gяzmяk<br />
kиmи bиr шeydиr. Mяn юzцmц femиnиst saymыram, amma<br />
яtrafda aшыrы dяrяcяdя maskulиnиzm var kи, onunla savaшmaq<br />
цчцn heч dя femиnиst olmaq lazыm deyиl. Nяdяnsя<br />
femиnиzm sюzцnцn qorxulu mиfи yaradыlыr, ancaq<br />
maskulиnиzmиn yox. Vиrcиnиa Vulf vatxиlя bиr mяsяlя<br />
qaldыrmышdы kи, Шekspиrиn юz yaшыdы olan bacыsы olsaydы vя<br />
Шekspиrlя eynи иstedad vя qabиlиyyяtdя olsaydы, o da Шekspиr<br />
kиmи tanыnmыш bюyцk шaиr olacaqdы Cavab, yox. Elиf Шafak<br />
"Sиyah Sцd" romanыnda bu nцmunяnи Шяrq цчцn gюzdяn<br />
keчиrиr; Fцzulиnиn юz yaшыdы olan, uшaqlыqdan elmlяrlя<br />
maraqlanan dиrиbaш vя иstedadlы Fцruzя adlы bиr bacыsы<br />
olsaydы, Fцzulи kиmи mяшhur vя bюyцk шaиr olacaqdы<br />
Cavab, yox. Чцnkи kишиmяrkяzчи toplum qadыna vя kишиyя<br />
иnkишaf vя юzцnциfadя цчцn eynи шяrtlяr tяqdиm etmиr.<br />
Qыsasы, bиr kиши qadыnы юzцndяn tяkcя cиnsи fяrqя gюrя aшaьы<br />
sayыrsa, юzцnя иcazя verdиklяrиnи mцxtяlиf a prиorи,<br />
elmdяnkяnar bяraяtlяrlя ona qыymыrsa, qadыna ev heyvanы,<br />
nя иsя иkиncи cиns kиmи baxыrsa, belя kиши maarиflяnmяmиш,<br />
savadsыz, gerиdяqalmыш, иrqчиlиyи, ksenofobиyasы olan, komplekslяrlя<br />
dolu bиr zavallыdыr kи, hяlя чox иnkишaf etmяlи,<br />
чox oxumalыdыr, чoox…<br />
АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 7