11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd
11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd
11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
- Bиzиm яdяbи mцhиtиmиz чox da canlы deyиl, яdяbи tяnqиd<br />
yox dяrяcяsиndяdиr, mяncя, buna sяbяb rяsmи Yazычыlar<br />
Bиrlиyиnиn destruktиv mюvqeyиdиr.<br />
- Elяdиr, amma rяsmи Yazычыlar Bиrlиyи haqqыnda danышmaq<br />
иstяmиrяm. Чцnkи bиz яdяbиyyatdan danышыmaьa oturmuшuq,<br />
bиr qrup bиznesmendяn yox.<br />
- SяncяAzяrbaycan dюvlяtи yenи яdяbиyyatыn yaranmasыnda<br />
nя цчцn maraqlы deyиl<br />
- Чцnkи yenи яdяbиyyatdan fяrqlи olaraq, яskи яdяbи<br />
stan dartlarda шяxsи hяyat mюvzularы чoxdur, nяиnkи иctиmaи<br />
vя sиyasи mюvzular. Mяdhиyyячиlиk janrы da yenи яdяbиyyatda<br />
yoxdur. Иш o yerя чatdыrыlыb kи, bu юlkяdя яdяbиyyat<br />
sevgи-mяhяbbяt sentиmentalиzmиnиn sиnonиmи kиmи baшa<br />
dцшцlцr. Шцurlarы 60-cыlar effektи - Baladadaшыn иlk mяhяbbяtи,<br />
yalan dцnya, Moшunun шeиrlяrи kиmи mюvzularla<br />
uyudurlar. Bunlar bиr mцhafиzяkar avtorиtar mяdяnи<br />
sиyasяtиn tяrkиb hиssяsиdиr. Nяtиcяdя Azяrbaycanda dяqиq<br />
vя praktиk elm sahяlяrиnиn adamlarыndan tez-tez bяdии<br />
яdяbиyyatы sevmяdиklяrиnи eшиdиrиk. Gюzцmцzцn qarшыsыnda<br />
яdяbиyyat kиmи cиddи sahяnи иctиmaи rяydя gюzdяn salыb<br />
laьlaьыya, boш vaxtda oxunulasы яylяncяyя чevиrиrlяr…<br />
- Bax, sяnиn юz яsяrlяrиnи dиqqяtlя oxuyanda gюrmяk olur<br />
kи, sяn яdяbиyyatda mцasиr texnologиyalarыn яks olunmasыnы<br />
иstяyиrsяn. Bu barяdя mцsahиbяlяrиnиn bиrиndя dя demишdиn.<br />
Ancaq bu yaxыnlarda Avropada yaшayan bиr dostum mяnи<br />
иnandыrmaьa чalышыrdы kи, bu gцn hяmиn mцasиr texnoloqlarыn<br />
vяtяnиndя sentиmental Dostoyevskи daha чox oxunur. Sяncя,<br />
bu nя demяkdиr Aь yalan, yoxsa иnsanlar elя 19-cu яsrdя<br />
olduьu kиmи sevиr vя nиfrяt edиrlяr<br />
- Mцasиr texnologиyalar nя qяdяr иnkишaf etsя dя,<br />
klassиka hяmишя oxunacaq, o elя buna gюrя klassиkadыr.<br />
Иkиncиsи, "daha чox oxunmaq" яdяbиyyatыn иnkишaf<br />
gюstяrиcиsи deyиl, Dostoyevskиnи oxuyanlar яdяbиyyat<br />
tarиxиnи oxumuш olurlar, яdяbиyyatыn иnkишafыnыn bu gцnцnц<br />
yaratmaq иsя avanqard cяbhяnиn, nяzяrиyyячиlяrиn<br />
юhdяlиyиdиr kи, mцasиr texnologиyalar onlarыn yaratdыьы<br />
avanqard яdяbиyyatda яks olunmalыdыr. Avanqard -<br />
яdяbиyyatыn vя sяnяtиn dяrиsиnиn иlk xarиcи qatыdыr, tяsиrlяr,<br />
yenиlиklяr, eksperиmentlяr hamыsы яn bиrиncи ona nцfuz edиr.<br />
Bиz dя bu cяbhяdяyиk, ona gюrя texnиkи, texnoloжи yenиlиklяr,<br />
elmи tяrяqqиnиn naиlиyyяtlяrиnи яdяbиyyata gяtиrиb<br />
яdяbиyyatыn яrazиsиnи чяmяnlиk, иnsan mцnasиbяtlяrи<br />
mюvzularыndan daha чox genишlяndиrmяk bиzиm mюvzumuz,<br />
юhdяlиyиmиzdиr. Yuxarыda danышdыq kи, иctиamи rяydя<br />
яdяbиyyat ucuz vя bayaьы sevgи-mяhяbbяt romantиkasыnыn<br />
sиnonиmиnя чevrиlиb. Bunu aradan qaldыrmaq цчцn<br />
mяsяlяn, шeиrя elmи tutum vermяk, dokumental-шeиr vя<br />
шeиr-dиssertasиya kиmи nюvlяrdя yazmaq olar. Bяdии<br />
яdяbиyyatыn mцxtяlиf elmlяrlя qovшaьы mяnи cяlb edиr.<br />
Jurnalыmыzыn bu sayыna tяqdиm etdиyиm neft-qaz шeиrlяrи<br />
buna mиsaldыr. Hяr yazычы bиr яdяbиyyat nяzяrиyyячиsи<br />
olmalы, yazdыьыnыn konsepsиyasыna malиk olmalыdыr. Яsl<br />
yazычы яdяbиyyatыnы "mцmkцn olduqca чox adam oxusun<br />
deyя" yox, yenи sюz demяk, yaxud mцxtяlиf mяsяlяlяr<br />
haqda юz иdeya konsepsиyasыnы yaymaq, яdяbиyyatы vя<br />
onun nяzяrиyyяsиnи dиrяndиyи nюqtяdяn иrяlи иnkишaf etdиrmяk<br />
цчцn yazыr. Dostoyevskиnиn mяhdud sayda яsяrlяrи<br />
var, bиr иlя hamыsыnы oxuyub bиtиrmяk olar, bяs <strong>son</strong>ra nя<br />
edяcяk oxucu Bиr gцn mцasиr yazычыlarla, яdяbиyyatыn<br />
bugцnkц иnkишafыyla maraqlanacaq. Bugцnkц yazычыnыn<br />
Dostoyevskиdяn bиr цstцnlцyц var kи, oxucuyla eynи dюvrdя<br />
yaшayыr, onlarы eynи problemlяr dцшцndцrцr, hяyat tяrzlяrи,<br />
televиzиyalarы, mяtbuatlarы, dяblяrи eynиdиr, hяr иkиsи иnternetя<br />
daxиl olur, ona gюrя dя bugцnkц oxucu юz чaьdaшы<br />
olan yazычыdan daha чox шey umub, onun яsяrlяrиndя юz<br />
Makdonaldиzasиyalы, NASAlы, neftlи dцnyasыnы axtarыr.<br />
Иnsanыn hяyata vя юz ekzиstensиyasыna baxышы, sяnяt<br />
meyarlarы sцrяtlя dяyишиr. Dostoyevskиdяn <strong>son</strong>ra яdяbиyyat<br />
fяrdи yalnыzlыьыn vя kommunиkasиyasыzlыьыn fonunda hяr<br />
шeyя etиraza чevrиlиb, XX яsrиn ortalarыndan etиbarяn, bu<br />
proses tamam yenи mяcrada иnkишaf edиb. Яdяbиyyata yenи<br />
nяsиl gяlиb. Иtalиyada И.Kalvиno, U.Eko vя s. neoavanqardиstlяr,<br />
Fransada Alen Rob-Qrиye, Natalи Sarrot, Klod<br />
Sиmon, Jerom Lиndon vя b., ABШ-da Leslи Fиdler, Con<br />
Bart vя s. Yaxшы olardы kи, bиzиm sяnяt meyarlarыmыz<br />
dяyишsиn. Bиzиm Avropa haqda tяsяvvцrlяrиmиz "Avropada<br />
yaшayan bиr dostum deyиr kи, onlar Dostoyevskиnи daha чox<br />
oxuyurlar" шяklиndяn o tяrяfя getmяlиdиr. Bиz Avropa<br />
haqqыnda mцcяrrяd "Шam шяhяrиndя yaшayan bиr nяfяrиn"<br />
rяvayяtиnя яsaslanыb fиkиr yцrцtmяkdяnsя юzцmцz Avropa<br />
kиtab bazarыna hяsr olunmuш kon<strong>kr</strong>et satыш top-tenlяrиnи<br />
иzlяyя bиlяrиk. Bu, bиr. Иkиncиsи, bиz postkolonиal dюvrdя<br />
yaшayыrыq, buna gюrя dя юzцmцzц daha Avropa tяrяfиndяn<br />
unudulmuш yox, arzuedиlяn, tяlяbolunan hиss etmяlиyиk.<br />
Bиr gцn Brиtanиya, Fransa, Иspanиya kиmи mцstяmlяkячиlяr<br />
dцnяnяcяn onlarыn kolonиyasы olmuш цчцncц dцnya<br />
юlkяlяrиndяn Eduard Sяиd kиmи yenи иntellektuallar<br />
чыxdыьыnы gюrdцlяr, onlarыn artыq nя avropalы, nя dя<br />
amerиkalы olmadыqlarыndan dиksиndиlяr. Bundan <strong>son</strong>ra<br />
цчцncц dцnya юlkяlяrиnиn иntellektuallarыna, onlarыn<br />
mяdяnиyyяtиnя projektor salыndы. Bu, hяm dя bиzиm цчцn<br />
yaranan шяraиtdиr, axы bиz dя bиr nюv keчmиш kolonиyayыq...<br />
- 15-16 иllиk mцstяqиllиk kиfayяt etdи kи, Sovet vaxtы<br />
arzusunda olduьumuz mиllиlиyиn nя demяk olduьunu baшa<br />
dцшяk. Sяn demя, mиllиlяшmя kиtabxanalarы restoranlara,<br />
oxucularы fanat-pяrяstишkarlara чevиrmяk иmиш. Mиllиlиk vя<br />
beynяlmиlяllиk haqda dцшцncяlяrиnи bиlmяk maraqlы olardы.<br />
Sяncя, bu qяdяr чalыb-oxumaьыn axыrы nяylя qurtaracaq<br />
- Bиzиm cяmиyyяt artыq юz-юzцnя allergиya vermяyя<br />
baшlayыb. Mиllиlиk duyьusu metastaz шиши kиmи yayыlыb, tяkcя<br />
beynяlmиlяllиyи yox, reallыq hиssиnи dя яvяzlяyиb. Tamaшa<br />
cяmиyyяtиndя yaшayыrыq. Yяhudиlяrиn, ermяnиlяrиn, almanlarыn,<br />
ruslarыn Bakыnы tяrk etmяsиlя, pantцrkиst urapatrиotlar<br />
yayыldы, юlkя юz чoxkцltцrlц, polиetnиk sиmasыnы иtиrdи,<br />
6<br />
АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008