14.02.2015 Views

11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd

11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd

11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

- Bиzиm яdяbи mцhиtиmиz чox da canlы deyиl, яdяbи tяnqиd<br />

yox dяrяcяsиndяdиr, mяncя, buna sяbяb rяsmи Yazычыlar<br />

Bиrlиyиnиn destruktиv mюvqeyиdиr.<br />

- Elяdиr, amma rяsmи Yazычыlar Bиrlиyи haqqыnda danышmaq<br />

иstяmиrяm. Чцnkи bиz яdяbиyyatdan danышыmaьa oturmuшuq,<br />

bиr qrup bиznesmendяn yox.<br />

- SяncяAzяrbaycan dюvlяtи yenи яdяbиyyatыn yaranmasыnda<br />

nя цчцn maraqlы deyиl<br />

- Чцnkи yenи яdяbиyyatdan fяrqlи olaraq, яskи яdяbи<br />

stan dartlarda шяxsи hяyat mюvzularы чoxdur, nяиnkи иctиmaи<br />

vя sиyasи mюvzular. Mяdhиyyячиlиk janrы da yenи яdяbиyyatda<br />

yoxdur. Иш o yerя чatdыrыlыb kи, bu юlkяdя яdяbиyyat<br />

sevgи-mяhяbbяt sentиmentalиzmиnиn sиnonиmи kиmи baшa<br />

dцшцlцr. Шцurlarы 60-cыlar effektи - Baladadaшыn иlk mяhяbbяtи,<br />

yalan dцnya, Moшunun шeиrlяrи kиmи mюvzularla<br />

uyudurlar. Bunlar bиr mцhafиzяkar avtorиtar mяdяnи<br />

sиyasяtиn tяrkиb hиssяsиdиr. Nяtиcяdя Azяrbaycanda dяqиq<br />

vя praktиk elm sahяlяrиnиn adamlarыndan tez-tez bяdии<br />

яdяbиyyatы sevmяdиklяrиnи eшиdиrиk. Gюzцmцzцn qarшыsыnda<br />

яdяbиyyat kиmи cиddи sahяnи иctиmaи rяydя gюzdяn salыb<br />

laьlaьыya, boш vaxtda oxunulasы яylяncяyя чevиrиrlяr…<br />

- Bax, sяnиn юz яsяrlяrиnи dиqqяtlя oxuyanda gюrmяk olur<br />

kи, sяn яdяbиyyatda mцasиr texnologиyalarыn яks olunmasыnы<br />

иstяyиrsяn. Bu barяdя mцsahиbяlяrиnиn bиrиndя dя demишdиn.<br />

Ancaq bu yaxыnlarda Avropada yaшayan bиr dostum mяnи<br />

иnandыrmaьa чalышыrdы kи, bu gцn hяmиn mцasиr texnoloqlarыn<br />

vяtяnиndя sentиmental Dostoyevskи daha чox oxunur. Sяncя,<br />

bu nя demяkdиr Aь yalan, yoxsa иnsanlar elя 19-cu яsrdя<br />

olduьu kиmи sevиr vя nиfrяt edиrlяr<br />

- Mцasиr texnologиyalar nя qяdяr иnkишaf etsя dя,<br />

klassиka hяmишя oxunacaq, o elя buna gюrя klassиkadыr.<br />

Иkиncиsи, "daha чox oxunmaq" яdяbиyyatыn иnkишaf<br />

gюstяrиcиsи deyиl, Dostoyevskиnи oxuyanlar яdяbиyyat<br />

tarиxиnи oxumuш olurlar, яdяbиyyatыn иnkишafыnыn bu gцnцnц<br />

yaratmaq иsя avanqard cяbhяnиn, nяzяrиyyячиlяrиn<br />

юhdяlиyиdиr kи, mцasиr texnologиyalar onlarыn yaratdыьы<br />

avanqard яdяbиyyatda яks olunmalыdыr. Avanqard -<br />

яdяbиyyatыn vя sяnяtиn dяrиsиnиn иlk xarиcи qatыdыr, tяsиrlяr,<br />

yenиlиklяr, eksperиmentlяr hamыsы яn bиrиncи ona nцfuz edиr.<br />

Bиz dя bu cяbhяdяyиk, ona gюrя texnиkи, texnoloжи yenиlиklяr,<br />

elmи tяrяqqиnиn naиlиyyяtlяrиnи яdяbиyyata gяtиrиb<br />

яdяbиyyatыn яrazиsиnи чяmяnlиk, иnsan mцnasиbяtlяrи<br />

mюvzularыndan daha чox genишlяndиrmяk bиzиm mюvzumuz,<br />

юhdяlиyиmиzdиr. Yuxarыda danышdыq kи, иctиamи rяydя<br />

яdяbиyyat ucuz vя bayaьы sevgи-mяhяbbяt romantиkasыnыn<br />

sиnonиmиnя чevrиlиb. Bunu aradan qaldыrmaq цчцn<br />

mяsяlяn, шeиrя elmи tutum vermяk, dokumental-шeиr vя<br />

шeиr-dиssertasиya kиmи nюvlяrdя yazmaq olar. Bяdии<br />

яdяbиyyatыn mцxtяlиf elmlяrlя qovшaьы mяnи cяlb edиr.<br />

Jurnalыmыzыn bu sayыna tяqdиm etdиyиm neft-qaz шeиrlяrи<br />

buna mиsaldыr. Hяr yazычы bиr яdяbиyyat nяzяrиyyячиsи<br />

olmalы, yazdыьыnыn konsepsиyasыna malиk olmalыdыr. Яsl<br />

yazычы яdяbиyyatыnы "mцmkцn olduqca чox adam oxusun<br />

deyя" yox, yenи sюz demяk, yaxud mцxtяlиf mяsяlяlяr<br />

haqda юz иdeya konsepsиyasыnы yaymaq, яdяbиyyatы vя<br />

onun nяzяrиyyяsиnи dиrяndиyи nюqtяdяn иrяlи иnkишaf etdиrmяk<br />

цчцn yazыr. Dostoyevskиnиn mяhdud sayda яsяrlяrи<br />

var, bиr иlя hamыsыnы oxuyub bиtиrmяk olar, bяs <strong>son</strong>ra nя<br />

edяcяk oxucu Bиr gцn mцasиr yazычыlarla, яdяbиyyatыn<br />

bugцnkц иnkишafыyla maraqlanacaq. Bugцnkц yazычыnыn<br />

Dostoyevskиdяn bиr цstцnlцyц var kи, oxucuyla eynи dюvrdя<br />

yaшayыr, onlarы eynи problemlяr dцшцndцrцr, hяyat tяrzlяrи,<br />

televиzиyalarы, mяtbuatlarы, dяblяrи eynиdиr, hяr иkиsи иnternetя<br />

daxиl olur, ona gюrя dя bugцnkц oxucu юz чaьdaшы<br />

olan yazычыdan daha чox шey umub, onun яsяrlяrиndя юz<br />

Makdonaldиzasиyalы, NASAlы, neftlи dцnyasыnы axtarыr.<br />

Иnsanыn hяyata vя юz ekzиstensиyasыna baxышы, sяnяt<br />

meyarlarы sцrяtlя dяyишиr. Dostoyevskиdяn <strong>son</strong>ra яdяbиyyat<br />

fяrdи yalnыzlыьыn vя kommunиkasиyasыzlыьыn fonunda hяr<br />

шeyя etиraza чevrиlиb, XX яsrиn ortalarыndan etиbarяn, bu<br />

proses tamam yenи mяcrada иnkишaf edиb. Яdяbиyyata yenи<br />

nяsиl gяlиb. Иtalиyada И.Kalvиno, U.Eko vя s. neoavanqardиstlяr,<br />

Fransada Alen Rob-Qrиye, Natalи Sarrot, Klod<br />

Sиmon, Jerom Lиndon vя b., ABШ-da Leslи Fиdler, Con<br />

Bart vя s. Yaxшы olardы kи, bиzиm sяnяt meyarlarыmыz<br />

dяyишsиn. Bиzиm Avropa haqda tяsяvvцrlяrиmиz "Avropada<br />

yaшayan bиr dostum deyиr kи, onlar Dostoyevskиnи daha чox<br />

oxuyurlar" шяklиndяn o tяrяfя getmяlиdиr. Bиz Avropa<br />

haqqыnda mцcяrrяd "Шam шяhяrиndя yaшayan bиr nяfяrиn"<br />

rяvayяtиnя яsaslanыb fиkиr yцrцtmяkdяnsя юzцmцz Avropa<br />

kиtab bazarыna hяsr olunmuш kon<strong>kr</strong>et satыш top-tenlяrиnи<br />

иzlяyя bиlяrиk. Bu, bиr. Иkиncиsи, bиz postkolonиal dюvrdя<br />

yaшayыrыq, buna gюrя dя юzцmцzц daha Avropa tяrяfиndяn<br />

unudulmuш yox, arzuedиlяn, tяlяbolunan hиss etmяlиyиk.<br />

Bиr gцn Brиtanиya, Fransa, Иspanиya kиmи mцstяmlяkячиlяr<br />

dцnяnяcяn onlarыn kolonиyasы olmuш цчцncц dцnya<br />

юlkяlяrиndяn Eduard Sяиd kиmи yenи иntellektuallar<br />

чыxdыьыnы gюrdцlяr, onlarыn artыq nя avropalы, nя dя<br />

amerиkalы olmadыqlarыndan dиksиndиlяr. Bundan <strong>son</strong>ra<br />

цчцncц dцnya юlkяlяrиnиn иntellektuallarыna, onlarыn<br />

mяdяnиyyяtиnя projektor salыndы. Bu, hяm dя bиzиm цчцn<br />

yaranan шяraиtdиr, axы bиz dя bиr nюv keчmиш kolonиyayыq...<br />

- 15-16 иllиk mцstяqиllиk kиfayяt etdи kи, Sovet vaxtы<br />

arzusunda olduьumuz mиllиlиyиn nя demяk olduьunu baшa<br />

dцшяk. Sяn demя, mиllиlяшmя kиtabxanalarы restoranlara,<br />

oxucularы fanat-pяrяstишkarlara чevиrmяk иmиш. Mиllиlиk vя<br />

beynяlmиlяllиk haqda dцшцncяlяrиnи bиlmяk maraqlы olardы.<br />

Sяncя, bu qяdяr чalыb-oxumaьыn axыrы nяylя qurtaracaq<br />

- Bиzиm cяmиyyяt artыq юz-юzцnя allergиya vermяyя<br />

baшlayыb. Mиllиlиk duyьusu metastaz шиши kиmи yayыlыb, tяkcя<br />

beynяlmиlяllиyи yox, reallыq hиssиnи dя яvяzlяyиb. Tamaшa<br />

cяmиyyяtиndя yaшayыrыq. Yяhudиlяrиn, ermяnиlяrиn, almanlarыn,<br />

ruslarыn Bakыnы tяrk etmяsиlя, pantцrkиst urapatrиotlar<br />

yayыldы, юlkя юz чoxkцltцrlц, polиetnиk sиmasыnы иtиrdи,<br />

6<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!