11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd
11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd
11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
dюvlяt vя cяmиyyяt quruluшunа dаиr nяsя bиr plаnы vаr.<br />
Bu - хеyиrхаh plаndыr, чцnkи Аllаh-Tяаlа шяr иstяmяz,<br />
bашqа sюzlя - о, tаrихdяn vаsиtя kиmи иstиfаdя еdяrяk<br />
yеr kцrяsиndя хеyиr яmяllяrиn yаyыlmаsыnа nаиl оlur.<br />
Еqоиst dцшцncяyя mаlиk иnsаnsа Оnun яlиndя yаlnыz<br />
аlяt оlduьunu аnlаyа bиlmиr. Яslиndя иsя оnlаrыn bцtцn<br />
vurnuхmаlаrы аlи mяqsяdя хиdmяt еdиr. Budur, uzun<br />
иllяr bоyu хrиstиаnlыьыn kюlgяsиndя tяdrиcяn иnkишаf<br />
еdяn dцnyяvи иdеyа - Dюnmяz Tяrяqqи ХVЫЫЫ яsrdя<br />
цzя чыхыr. Ыndи yаlnыz Ыlаhи Qцvvяnи Tаrих аdlы bашqа<br />
fиqurlа яvяz еtmяk qаlыr.<br />
Аydыndыr kи, оrtа аmеrиkаlы bеlя иkиlяшmяnи<br />
bиlmиrdи. Оnu nя аlи mяqsяd, nя dя vаsиtяlяr<br />
mаrаqlаndыrыrdы. Оnun цчцn dеmо<strong>kr</strong>аtиyа, еkspаnsиyа,<br />
ишьаl оlunmаmыш kоntиnеnt bиr nюqtяdя bиrlяшиrdи: bu<br />
bиzиm tаlеymиzdиr. Аclыqdаn hяlаk оlаnlаrыn qеyrииnsаnи<br />
яmяyи, иlkиn sаkиnlяrиn hиndu охlаrы, иши sоnа<br />
чаtdыrmаьы tяlяb еdиrdи. Хяrиtяdя gюstяrиlmиш шяrtи<br />
sяrhяdlяr bu hяrяkаtы sахlаyа bиlmяzdи.<br />
Yашаmыn mеksиkаnlаrlа yаn-yаnа sцrdцyц yеrlяrdя<br />
mяdяnиyyяtlяr kоnflиktи dя yаrаnыrdы. Dашцrяklи,<br />
kоbud yаnkи, иspаn иncяlиyиnя, mяrаsиmlяrя, nиzаmиntиzаmа,<br />
fеоdаl иyеrаrхиyаsыnа, pаpиst<br />
mюvhumаtчыlыьыnа аьzыnы аrаlаyыb tяяccцblя bахыrdы.<br />
Tяsаdцfи dеyиldи kи, шяhяrlяrdя yашаyаn аmеrиkаn<br />
yаzычыlаrы Rеspublиkаnыn hаy-kцylц hяyаtыnы tяqdиr<br />
еdяndя qяtиyyяn vиcdаn яzаbы чяkmиrdиlяr. Bruklиndя<br />
yашаyаn чаpчы vя rеpоrtyоr gяnc Uиtmеn ачыq-ачыьыnа<br />
hаmыnы mцhаrиbяyя чаьыrыrdы. Hяm dя bunа sаdя<br />
sяbяb gюstяrиrdи: bиzиm цчцn hеч kиm qаnun dеyиl -<br />
чцnkи bиzиm flоt dцnyаdа яn gцclцdцr. Dцшцnцrяm kи,<br />
оnu vя оnа охшаrlаrы аьыldаn kяmlиkdя qыnаmаq<br />
dцzgцn dеyиl. О dюvrlяrdя Hеgеlи nяиnkи Mоskvа vя<br />
Vаrшаvаdа, hяmчиnиn Nyu-Yоrkdа dа охuyurdulаr,<br />
юzц-юzцnц qаnunиlяшdиrmиш Ыnkишаf иsя hяmишя<br />
оptиmиzm yаrаdыr. Bяzиlяrи kечmишя nяzяr yеtиrяrяk<br />
bеlя fиkиr yцrцdцrdцlяr kи, guyа Mцqяddяs Rus bашqа<br />
хаlqlаrы mцstяmlяkя аltыndа sахlаmаq hцququnа<br />
mаlиkdиr, чцnkи tаrихиn ruhu оnа bu хцsusи mиssиyаnы<br />
hяvаlя еdиb. Bиr bашqаlаrы иsя tиrаnlаrыn tюkdцyц qаnlаrы<br />
hеsаbа аlmаdаn gяlяcяkdя Аzаdlыьыn bяrqяrаr<br />
оlmаsыnы gюzlяyиrdиlяr. Еlяlяrи dя vаrdы,<br />
furyеrиstlяrdяn fяrqlи оlаrаq, ачыq шяkиldя bяyаn<br />
еdиrdиlяr kи, яgяr mеksиkаlы иnkишаfыn qаrшыsыnы kяsиrsя,<br />
оndа оnа аmаn vеrmяk оlmаz. Bеlя dцnyаgюrцшlяrиn<br />
цmumхаlq hяyяcаnы vя шоvиnиst hаy-kцylя qиdаlаndыьы<br />
yеrlяrdя dеmо<strong>kr</strong>аtиyаnы gаh Аmеrиkаdаkы mеksиkаnlаrыn,<br />
gаh dа Аvrоpаdаkы dеspоtlаrыn mяhv еdиlmяsи<br />
kиmи bаша dцшцrdцlяr. Bunа nцmunя kиmи tяkcя<br />
Аvrоpа аzаdlыqsеvяrlиyиnиn tяrяfdаrы оlаn Uоlt<br />
Uиtmеn dеyиldи. Bu dаlьыnlыьа Mаyn Rиd dя<br />
qаpыlmышdы.<br />
1846-47-cи иllяrиn mцhаrиbяsи иnsаnlаr аrаsыndа<br />
sаvашdаn dаhа чох, mяkаnlаrыn dюyцшцnя охшаyыrdы.<br />
Lиvеnuоrt fоrtundаn Sаntа-Fеyя mаrшlа gиrяn, sоnrа<br />
dа Mеksиkаnыn dяrиnlиklяrиnя qяdяr 3500 mиl mяsаfя<br />
qяt еdяn pиyаdа vя аtlыlаrdаn иbаrяt sяfиllяr оrdusunun<br />
qяhrяmаnlыьы mцhаrиbяnиn nяtиcяsиnя hеч bиr<br />
tяsиr gюstяrmяdи. Rиdиn bяхtиnя иsя hяllеdиcи dяstяdя<br />
- gеnеrаl Uиnfиld Skоttun dеsаnt qошunlаrыndа ишtиrаk<br />
еtmяk dцшmцшdц. Шоvиnиst ruhlu rеpоrtyоr Uоlt<br />
Uиtmеn sяhv еtmяmишdи: иши dоьrudаn dа аmеrиkаn<br />
flоtu hяll еtdи. Qяlяbя яldя еtmяsя dя, hяllеdиcи rоl<br />
оynаdы. Gяmиlяrя dоldurulmuш vя Vеrа Krus yахыnlыьыndа<br />
sаhиlя чыхаrыlmыш bеш mиn яsgяrlя bиrlиkdя Rиd<br />
dя gцllяbаrаn аltыnа dцшdц. Sаhиlя dеsаnt чыхаrmаq<br />
аьыlsыz tяdbиr иdи, bашqа mюvqеlяrdя аmеrиkаnlаrыn<br />
qцvvяsи kиfаyяt dеyиldи; оnlаr Kоrtеsа yоlu иlя Nyu-<br />
Mеksиkоyа tяrяf hяrяkяt еdиrdиlяr, аmmа dцшmяn<br />
оrdusu gеrиyя yоlu bаьlаyыb оnlаrы mцhаsиrяyя<br />
sаlmышdыlаr. 1847-cи иlиn аvqustundа оnlаr pyаtахtа<br />
чаtdыlаr, шяhяr mюhkяm qаlаlаrlа, яn яsаsы Чаpultеpеk<br />
fоrtu иlя mцdаfия оlunurdu. Burdа pоruчиk Mаyn Rиd<br />
юz шяrяflи gцnцnц yашаdы. Шаhиdlяrиn sюzцnя иnаnsаq,<br />
qыzьыn dюyцшdя mяhz оnun иrяlиyя cummаsы tяrяzиnиn<br />
gюzцnц аmеrиkаnlаrыn хеyrиnя dяyишdи. Rиd<br />
хаtиrяlяrиndя yаzыr kи, о, hяr шеyи yахшы аnlаyыrdы:<br />
bаtаrеyа аtяшиnиn qаrшыsыnа cummаq юlцm dеmяk иdи,<br />
аmmа fоrtu яlя kечиrmяmяk dя юlцmя bяrаbяr иdи. О,<br />
kюnцllцlяrи tоplаyыb hцcumа kечdи. Yаrаlаnыb yыхыldы,<br />
аmmа yоldашlаrы qаlаnыn dиvаrlаrыnа чыха bиldиlяr.<br />
Чаpultеpеkи яlя kечиrdиkdяn аz sоnrа, шяhяr bцtцnlцklя<br />
tяslиm оldu. Аmеrиkаdа Rиdиn юlцm хяbяrи<br />
yаyыldы, qяzеtlяr qяhrяmаnыn nе<strong>kr</strong>оlоqunu dяrc<br />
еtdиlяr, оnа шеrlяr qошdulаr. Ыgиd юzц иsя qяzеtlяrиn<br />
dеdиyи kиmи "юzцndя Аdnиslя Аpоllоnu bиrlяшdиrиb bиr<br />
аz dа Kеntаvr qаtаrаq" yаrаlаrыnы sаьаldыr, yеrlи<br />
sеnyоrиtаlаrlа kеf чяkиrdи. О, hяm dя burаnыn flоrа vя<br />
fаunаsыnы юyrяnmяklя mяшьul иdи.<br />
Шtаtlаrа qаyыtdыqdаn sоnrа dоstlаrы tяrяfиndяn<br />
Оhаkы fеrmаyа dяvяt оlunmuш Rиd burdа юzцnцn<br />
"Thе Rиflе Rаngеrs, оr, Аdvеnturеs иn Sоuthеrn<br />
Mехиcо" аdlы иlk rоmаnыnы yаzыr. Bu, bиr nечя gцlmяlи<br />
еpиzоdlаrы иlя Mаrk Tvеnи хаtыrlаdаn mцhаrиbя<br />
hаqqыndа sаdя rеpоrtаj иdи. Аmmа rеpоrtаjа yюndяmsиz<br />
шяkиldя mяhяbbяt яhvаlаtы dа dахиl еdиlmишdи.<br />
Tяhkиyячи - bиzиm pаn Vоlоdыyеvskи kиmи - иkи gюzяl<br />
qыzы яlиndя оvчu dяhrяsи оlаn яclаfыn яlиndяn хиlаs<br />
144<br />
АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008