11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd
11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd
11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ЧЕSLАV MЫLОШ<br />
TОMАS MАYN RИD HАQQЫNDА<br />
Чехоvun 1887-cи иldя yаzdыьы "Оьlаnlаr"<br />
hеkаyяsиndя оn иkи yашlы Vоlоdyа Mиlаd<br />
bаyrаmыndа mяktяbdяn еvlяrиnя gяlяndя<br />
юzц иlя sиnиf yоldашы чиl-чиl Чечеvиtsыnы dа gяtиrиr.<br />
Uшаqlаr юzцnц qяrиbя аpаrыr, kцncя чяkиlяrяk<br />
pычыldашыr, еvdяkи ишlяrя dиqqяt bеlя yеtиrmиrlяr.<br />
Nяhаyяt, Чечеvиtsыn dюzmцr vя юzцnцn яslиndя kиm<br />
оlduьunu Vоlоdyаnыn bаcыlаrыnа еtиrаf еdиr: "Mяn<br />
mяьlubеdиlmяzlяrиn rяhbяrи, Qаrtаl Cаynаьы<br />
Mоntиqоmоyаm". Юmrцndя Mаyn Rиdи охumаyаnlаrdаn<br />
цstцn оlmаsыnы hиss еdяn Чечеvиtsыn qеyrиихtиyаrи<br />
оlаrаq еtиrаf еdиr.<br />
" - Яvvяlcя Pеrmя… - Чечеvиtsыn sаkиtcя dеdи… -<br />
оrdаn Tцmеnя… sоnrа Tоmsk… sоnrа… sоnrа…<br />
Kаmчаtkаyа… Аdаmyеyяnlяr burdаn sяnи qаyыьа<br />
mиndиrиb Bеrиnq bоьаzыndаn kечиrиrlяr… Bu dа sяnя<br />
Аmеrиkа… Burdа чохlu hеyvаnlаr yашаyыr.<br />
- Bяs Kаlиfоrnиyа - Vоlоdyа sоruшdu.<br />
- Kаlиfоrnиyа ашаьыdаdыr… Чяtиnи Аmеrиkаyа<br />
dцшmяkdиr, Kаlиfоrnиyа uzаqdа dеyиl. Оv еtmяklя vя<br />
оьurluqlа dоlаnmаq mцmkцndцr."<br />
Vоlоdyаnы zиddиyyяtlи hиsslяr bцrцyцr, vаlиdеynlяrиnя<br />
yаzыьы gяlиr, аmmа о, Qаrtаl Cаynаьыnыn<br />
sюzlяrиnя иnаnаrаq оnunlа bиrlиkdя еvdяn qачыr vя<br />
qаrшыlаrыnа чыхаn иlk stаnsиyаyа gяlиr.<br />
Bu mаcяrаnыn gцnаhkаrы оlаn Mаyn Rиd Rusиyа -<br />
dаkы kиmи hеч yеrdя gяnc охuculаrыnыn аrzulаrыnы bu<br />
cцr cошdurmаmышdы. Mяktяb yашlы uшаqlаr dа hеч<br />
yеrdя юz sеvиmlи yаzычыlаrыnа bu qяdяr sаdиq оlmа -<br />
mышdыlаr. Bu gцn Mаyn Rиd еlя nаdиr yаzычыlаr dаn dыr<br />
kи, о, шюhrяtя оnu оrиjиnаldа охuyаnlаrыn hеsаbыnа<br />
dеyиl, яsяrlяrиnиn tяrcцmя оlunduьu yеrlяrdя чаtыb.<br />
Mяn, ичяrиsиndя аtаmыn gиmnаzиyа иllяrиndя<br />
tоplаdыьы хяzиnя оlаn sаndыqчаnы tаpаndа оn yашыm<br />
vаrdы. Sаndыqча Mаyn Rиdиn яsяrlяrиnиn ruscа tяrcцmяsиndяn<br />
иbаrяt cиldlяrlя dоlu иdи. Яlиfbа иlя<br />
vuruша-vuruша шяkиllяrиn аltыndаkы yаzыlаrы zоrlа<br />
охudum. Bu mяnиm rus dиlиndя оlаn иlk kиtаbыm иdи.<br />
Аmmа Rusиyаdа иш иnqиlаbа qяdяrkи nяшrlяrlя mяhdudlашmыrdы.<br />
Аmеrиkаlы tаnышlаrыm mяnя dаnыш -<br />
mышdыlаr kи, оnlаr bu yахыnlаrdа Mоskvаdа оlаrkяn<br />
Mаyn Rиdиn kиtаblаrыnыn hеyrяtаmиz tиrаjlаrlа<br />
burахыlmаsыnы юyrяnяndя nеcя чашыb qаlmышlаr. Оnlаr<br />
bu аdы ешиtmяmишdиlяr bеlя. Аmеrиkаlыlаrы qыnаmаq dа<br />
оlmаz: аnqlоsаksоn юlkяlяrиndя yеnиyеtmяlяr цчцn<br />
яdяbиyyаt о qяdяr zяngиndиr kи, Mаyn Rиd tаmаmиlя<br />
unudulmuш vя иndи bяzи еnsиklоpеdиyаlаr yаlnыz bиr<br />
nечя sяtиr оnа hяsr еdиr.<br />
Tоmаs Mаyn Rиd 1818-cи иldя Иrlаndиyаnыn<br />
шиmаlыndа аnаdаn оlub. Аtаsы prеsvиtеrиаn kиlsяsиnиn<br />
kешиши иdи, оьlunu dа ruhаnи kаryеrа яldя еtmяk цчцn<br />
hаzыrlашdыrыrdы. Bunа gюrя dя Mаyn Rиdиn gяnclиyи<br />
dаrыхdыrыcы kечsя dя, о, pиs tяhsиl аlmаmышdы.<br />
Dюyцшkяn хаrаktеrlи оlduьundаn шаnlы qяhrяmаnlыqlаr<br />
bаrяdя хяyаllаr qururdu. Иrlаndиyаnыn яzаblаrы<br />
иlя yашаyыr vя burdа hюkm sцrяn mоnаrхиzmlя<br />
bаrышmыrdы. О, 1840-cы иldя Аmеrиkаyа kючцr vя tеzlиklя<br />
аnlаyыr kи, оnun bиldиyи lаtыn vя yunаn dиllяrи burdа<br />
hеч kиmя lаzыm dеyиl; юz yаzыlаrыndа klаssиk tяhsиlя<br />
hцcumlаr еdиr, оnu vахtы kечmиш аdlаndыrыr. Mаyn Rиd<br />
оv hяvяskаrы иdи vя trаppеr pешяsи оnun dоlаnышыьыnы<br />
tяmиn еdиrdи. Bundаn bашqа о, nюvbя иlя mцяllиmlиk,<br />
аktyоrluq еdиr vя хыrdа tиcаrяtlя mяшьul оlur.<br />
Mаtеrиkиn vяhши чюllцklяrиndя, Luиzиаnаdаn tutmuш<br />
ucqаr яyаlяtlяrя qяdяr sяyаhяt, Mиssurи mешяlяrи,<br />
hиndulаr, bиzоnlаr, qrиz-lи аyыlаrы - bцtцn bunlаr sоnrаlаr<br />
оnun rоmаnlаrыnыn mаtеrиаllаrы оldu. Tеzlиklя<br />
Mаyn Rиd юzцndя шаиrlиk vя qяzеtчиlиk bаcаrыьы hиss<br />
еdиr; о, юzцnцn rоmаntиk-lиrиk шеrlяrиnи yашаdыьы<br />
Fиlаdеlfиyа шtаtыnыn dюvrи mяtbuаtыndа dяrc еtdиrиr. О<br />
dюvrdя оnun яn yахыn dоstlаrыndаn bиrи Еdqаr Аlаn<br />
Pо иdи.<br />
142<br />
АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008