Zeyqяm Яzиzov: Hя, яlbяttя! Azяrbaycan kolonиalиzm tarиxиndя xцsusи yer tutur vя bюyцk bиr hиssяsи hяlя dя kolonиya kиmи qalmaqdadыr, bunu sиz yaxшы bиlиrsиz. Mяn Gцney Azяrbaycanы nяzяrdя tuturam. Fяqяt postkolonиalиzmdяn danышarkяn hяr zaman fи<strong>kr</strong>иmиzdя tutmalыyыq kи, postkolonиalиzm fяrqlи mяdяnиyyяtlяrи ишarя etmяk цчцn иxtиra edиlmиш sюzdцr, bayaqkы totalиtarиzmlяrиn yerиnи иndи qloballыq чaьыrышlarы tutur vя bu mяnada postkolonиyanыn hяr bиr яrazиsи, mиsal цчцn, Rusиya Azяrbaycan kиmи юz keчmиш kolonиyalarыnы иtиrиr vя bиr nюv mцstяqиllиk яldя edиr. Qloballaшma anlayышы яtrafыnda yaradыlmыш dиskurs fяrqlиlиklяrи cиddи шяkиldя юz цzяrиnя gюtцrцr. Bu fяrqlяr dиllяrя, чoxalan mяdяnиyyяtlяrя, formalara, цslublara vя onlarыn <strong>son</strong>suz mяna mяhsullarыna aиddиr. Яgяr kolonиalиzmи mцяyyяnlяшdиrmяk nюqtяsи torpaq, sяrhяdlяnmиш яrazи иdиsя, yenи kolonиalиzmиn sяlahиyyяt verdиyи vacиb kapиtal - mяdяnиyyяt formasыnda davam edиr. Bu, hяmчиnиn postkolonиalиzmиn aspektlяrиndяn bиrиdиr. Tяяccцblц deyиl kи, Azяrbaycanda yaradыcы иnsanlarыn чoxu hяlя dя rus dиlиndяn иstиfadя edиr, keчmиш kolonиyanыn dиlи иndи dя onlarыn ишgцzar dиlиdиr. Nцmunя цчцn, Londonda yaшayan azяrbaycanlы bиr шaиrя - Nиgar Hяsяnzadя tяrcцmячиlяrиnя rahatlыq yaratmaq цчцn rusca yazыr vя s. Fяqяt burada bиr xцsusи mяqam var: tarиxи Azяrbaycan Xиlafяt, Иran Иmperиyasы, Osmanlы Иmperиyasы vя <strong>son</strong>ra Rusиya Иmperиyasы tяrkиbиndя mюvcud olub. Onlardan hяr bиrи Azяrbaycan dиlиndя vя gцndяlиk hяyatыnda юz иzlяrиnи buraxыb, nяtиcя etиbarиlя, bu юzцnц яdяbиyyatda, иncяsяnяtdя vя fяlsяfяdя gюstяrиb, sиyasяtиn иsя adыnы чяkmиrяm. Baшqa sюzlя, kolonиalиzm tarиxи gerчяklиk kиmи <strong>son</strong>a чatыb, amma aqиbяtи, mяntиqи nяtиcяlяrи иlя hяlя dюvrиyyяdяdиr. Antonиo Negrи vя Mиchael Hardыn "Иmperиya" kиtabыndakы cцmlя bu baxыmdan dиqqяtяlayиqdиr: иmperиalиzm bиtя bиlяr, иmperиya иsя hяlя dя bиzиmlяdиr! N.K: Bugцnkц konseptual sяnяtиn яsas tendensиyalarы haqda bиzя mяlumat verиn lцtfяn. Zeyqяm Яzиzov: Konseptual иncяsяnяt vя ya konseptual mяdяnиyyяt иncяsяnяtиn fяlsяfя vя tяfяkkцrц bиrlяшdиrяn gиzlяnmиш юlчцlяrиnи vиzuallaшdыrmaьa чalышmaq цчцn yaranыb. Nяtиcя etиbarиlя, mяtnиn ишlяdиlmяsи, narratиv elementlяr, kиno, mцvяqqяtи strukturlar mяdяnиyyяtиn mцhцm elementlяrиdиr. Belя kи, konseptual иncяsяnяt bиr sыra hяrяkat vя иdeyalarыn qarышыьыndan яmяlя gяlиr. Qиsmяn bu zaman bиr qrup иncяsяnяt adamыnыn arzusu yenи mяdяnиyyяtя baшlamaqdыr (xцsusяn Nyu-York, London vя Parиsdя), onlarыn erkяn 1960-cы иllяrdя чox radиkal gюrцnяn иntellektual hяrяkatlarla mяhrяm яlaqяlяrи var. Fяlsяfяnиn, xцsusяn lиnqvиstиk fяlsяfя vя semиotиkanыn nцfuzu konseptualиzmиn formalaшmasыnda xцsusи rol oynayыr. Bu o zaman baш verиr kи, иncяsяnяt adamlarы artыq tяkcя яvvяlkи kanonlar vя qaydalarla иnkишaf etmяyиn mцmkцn olmadыьыnы, hяmчиnиn sяnяtkarы яhatяlяyяn obyektlяrlя mцnasиbяt vя яlaqяlяrи иlя olduьunu anlayыrlar. Чцnkи шeylяr, яn azы И.Kantыn <strong>kr</strong>allыьыnda "юzцndяшey" kиmи vя bиzиm шцurumuzdan mцstяqиl шяkиldя mюvcuddurlar. Dиl vasиtяsиlя onlar bиzиm иstиfadяmиz цчцn kateqorиyalara ayrыlыrlar. Юz azad dюvlяtиndя шeylяr dцnyasы vя шцurun иши var; bu иkи element tяsnиfata, yenиdяn tяsnиfata vя azadetmяyя (tяsnиfatdan ayыrmaьa) tabedиr. Anlayыш bu яlaqяnи vиzuallaшdыrmaьыn яsas elementиdиr. Konseptual иncяsяnяt baшlanьыcыndan bяrи bиr чox sяnяt hяrяkatlarыna yцksяlиш verиb, hяtta bиr neчя fиlosofun яsяrlяrиnя tяsиr gюstяrиb. O, gцndяlиk hяyatыmыzda baш verяn hadиsяlяrи bиrlяшdиrяn иnkишafdыr. Иncяsяnяt adamlarы bu hadиsяlяrи, onlarыn gюrцnmяyяn tяrяflяrиnи hяr dяfя dekonstruktиv иncяsяnяtя cиddи vurьu иlя sяnяdlяшdиrиrlяr. Erkяn 1990-cы иllяrdяn etиbarяn hяmишя artmaqda olan konseptual иncяsяnяt яsяrlяrи ona qяdяr mюvcud olmuш яsяrlяr яsasыnda yaradыlыr; getdиkcя daha чox иncяsяnяt adamы иzah edиr, yenиdяn иstehsal edиr, yenиdяn nцmayиш etdиrиr, yaxud baшqa sяnяt adamlarы tяrяfиndяn yaradыlmыш яsяrlяr цzrя faydalы mяdяnиyyяt mяhsullarы yaradыr. Bu, qlobal dюvrdя qlobal mяdяnиyyяtdя artmaqda olan xaosa cavab vermяyиn yoludur, bu yol иndиyяdяk яhяmиyyяt verиlmяmиш иncяsяnяt dцnyalarыnыn bиrlяшdиrиlmяsи formalarыnы vя яsяrlяrиn tяchиzиndяkи artыmы xarakterиzя edиr. 07.<strong>11</strong>.2007 122 АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008
Æóðíàë è÷ÿðèñèíäÿ Æóðíàë ëàéèùÿñè ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Ïîëøàäà éàéûíëàíàí “Êóðñywà ” æóðíàëûíû òÿãäèì åäèðèê. Ëàéèùÿ À÷ûã Úÿìèééÿò Èíñòèòóòó Éàðäûì Ôîíäóíóí äÿñòÿéè èëÿ ùÿéàòà êå÷èðèëèð. АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 123