11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd
11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd
11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Zeyqяm Яzиzov: Hя, яlbяttя! Azяrbaycan<br />
kolonиalиzm tarиxиndя xцsusи yer tutur vя bюyцk bиr<br />
hиssяsи hяlя dя kolonиya kиmи qalmaqdadыr, bunu sиz<br />
yaxшы bиlиrsиz. Mяn Gцney Azяrbaycanы nяzяrdя tuturam.<br />
Fяqяt postkolonиalиzmdяn danышarkяn hяr zaman<br />
fи<strong>kr</strong>иmиzdя tutmalыyыq kи, postkolonиalиzm fяrqlи<br />
mяdяnиyyяtlяrи ишarя etmяk цчцn иxtиra edиlmиш sюzdцr,<br />
bayaqkы totalиtarиzmlяrиn yerиnи иndи qloballыq<br />
чaьыrышlarы tutur vя bu mяnada postkolonиyanыn hяr bиr<br />
яrazиsи, mиsal цчцn, Rusиya Azяrbaycan kиmи юz keчmиш<br />
kolonиyalarыnы иtиrиr vя bиr nюv mцstяqиllиk яldя edиr.<br />
Qloballaшma anlayышы яtrafыnda yaradыlmыш dиskurs<br />
fяrqlиlиklяrи cиddи шяkиldя юz цzяrиnя gюtцrцr. Bu<br />
fяrqlяr dиllяrя, чoxalan mяdяnиyyяtlяrя, formalara,<br />
цslublara vя onlarыn <strong>son</strong>suz mяna mяhsullarыna aиddиr.<br />
Яgяr kolonиalиzmи mцяyyяnlяшdиrmяk nюqtяsи torpaq,<br />
sяrhяdlяnmиш яrazи иdиsя, yenи kolonиalиzmиn sяlahиyyяt<br />
verdиyи vacиb kapиtal - mяdяnиyyяt formasыnda davam<br />
edиr. Bu, hяmчиnиn postkolonиalиzmиn aspektlяrиndяn<br />
bиrиdиr. Tяяccцblц deyиl kи, Azяrbaycanda yaradыcы<br />
иnsanlarыn чoxu hяlя dя rus dиlиndяn иstиfadя edиr,<br />
keчmиш kolonиyanыn dиlи иndи dя onlarыn ишgцzar dиlиdиr.<br />
Nцmunя цчцn, Londonda yaшayan azяrbaycanlы bиr<br />
шaиrя - Nиgar Hяsяnzadя tяrcцmячиlяrиnя rahatlыq<br />
yaratmaq цчцn rusca yazыr vя s. Fяqяt burada bиr<br />
xцsusи mяqam var: tarиxи Azяrbaycan Xиlafяt, Иran<br />
Иmperиyasы, Osmanlы Иmperиyasы vя <strong>son</strong>ra Rusиya<br />
Иmperиyasы tяrkиbиndя mюvcud olub. Onlardan hяr bиrи<br />
Azяrbaycan dиlиndя vя gцndяlиk hяyatыnda юz иzlяrиnи<br />
buraxыb, nяtиcя etиbarиlя, bu юzцnц яdяbиyyatda,<br />
иncяsяnяtdя vя fяlsяfяdя gюstяrиb, sиyasяtиn иsя adыnы<br />
чяkmиrяm. Baшqa sюzlя, kolonиalиzm tarиxи gerчяklиk<br />
kиmи <strong>son</strong>a чatыb, amma aqиbяtи, mяntиqи nяtиcяlяrи иlя<br />
hяlя dюvrиyyяdяdиr. Antonиo Negrи vя Mиchael Hardыn<br />
"Иmperиya" kиtabыndakы cцmlя bu baxыmdan<br />
dиqqяtяlayиqdиr: иmperиalиzm bиtя bиlяr, иmperиya иsя<br />
hяlя dя bиzиmlяdиr!<br />
N.K: Bugцnkц konseptual sяnяtиn яsas tendensиyalarы<br />
haqda bиzя mяlumat verиn lцtfяn.<br />
Zeyqяm Яzиzov: Konseptual иncяsяnяt vя ya konseptual<br />
mяdяnиyyяt иncяsяnяtиn fяlsяfя vя tяfяkkцrц<br />
bиrlяшdиrяn gиzlяnmиш юlчцlяrиnи vиzuallaшdыrmaьa чalышmaq<br />
цчцn yaranыb. Nяtиcя etиbarиlя, mяtnиn ишlяdиlmяsи,<br />
narratиv elementlяr, kиno, mцvяqqяtи strukturlar<br />
mяdяnиyyяtиn mцhцm elementlяrиdиr. Belя kи, konseptual<br />
иncяsяnяt bиr sыra hяrяkat vя иdeyalarыn qarышыьыndan<br />
яmяlя gяlиr. Qиsmяn bu zaman bиr qrup иncяsяnяt<br />
adamыnыn arzusu yenи mяdяnиyyяtя baшlamaqdыr<br />
(xцsusяn Nyu-York, London vя Parиsdя), onlarыn<br />
erkяn 1960-cы иllяrdя чox radиkal gюrцnяn иntellektual<br />
hяrяkatlarla mяhrяm яlaqяlяrи var. Fяlsяfяnиn,<br />
xцsusяn lиnqvиstиk fяlsяfя vя semиotиkanыn nцfuzu konseptualиzmиn<br />
formalaшmasыnda xцsusи rol oynayыr. Bu o<br />
zaman baш verиr kи, иncяsяnяt adamlarы artыq tяkcя<br />
яvvяlkи kanonlar vя qaydalarla иnkишaf etmяyиn<br />
mцmkцn olmadыьыnы, hяmчиnиn sяnяtkarы яhatяlяyяn<br />
obyektlяrlя mцnasиbяt vя яlaqяlяrи иlя olduьunu<br />
anlayыrlar. Чцnkи шeylяr, яn azы И.Kantыn <strong>kr</strong>allыьыnda<br />
"юzцndяшey" kиmи vя bиzиm шцurumuzdan mцstяqиl<br />
шяkиldя mюvcuddurlar. Dиl vasиtяsиlя onlar bиzиm иstиfadяmиz<br />
цчцn kateqorиyalara ayrыlыrlar. Юz azad<br />
dюvlяtиndя шeylяr dцnyasы vя шцurun иши var; bu иkи element<br />
tяsnиfata, yenиdяn tяsnиfata vя azadetmяyя (tяsnиfatdan<br />
ayыrmaьa) tabedиr. Anlayыш bu яlaqяnи vиzuallaшdыrmaьыn<br />
яsas elementиdиr. Konseptual иncяsяnяt<br />
baшlanьыcыndan bяrи bиr чox sяnяt hяrяkatlarыna yцksяlиш<br />
verиb, hяtta bиr neчя fиlosofun яsяrlяrиnя tяsиr<br />
gюstяrиb. O, gцndяlиk hяyatыmыzda baш verяn hadиsяlяrи<br />
bиrlяшdиrяn иnkишafdыr. Иncяsяnяt adamlarы bu<br />
hadиsяlяrи, onlarыn gюrцnmяyяn tяrяflяrиnи hяr dяfя<br />
dekonstruktиv иncяsяnяtя cиddи vurьu иlя sяnяdlяшdиrиrlяr.<br />
Erkяn 1990-cы иllяrdяn etиbarяn hяmишя artmaqda<br />
olan konseptual иncяsяnяt яsяrlяrи ona qяdяr mюvcud<br />
olmuш яsяrlяr яsasыnda yaradыlыr; getdиkcя daha чox<br />
иncяsяnяt adamы иzah edиr, yenиdяn иstehsal edиr,<br />
yenиdяn nцmayиш etdиrиr, yaxud baшqa sяnяt adamlarы<br />
tяrяfиndяn yaradыlmыш яsяrlяr цzrя faydalы mяdяnиyyяt<br />
mяhsullarы yaradыr. Bu, qlobal dюvrdя qlobal<br />
mяdяnиyyяtdя artmaqda olan xaosa cavab vermяyиn<br />
yoludur, bu yol иndиyяdяk яhяmиyyяt verиlmяmиш<br />
иncяsяnяt dцnyalarыnыn bиrlяшdиrиlmяsи formalarыnы vя<br />
яsяrlяrиn tяchиzиndяkи artыmы xarakterиzя edиr.<br />
07.<strong>11</strong>.2007<br />
122<br />
АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008