14.02.2015 Views

11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd

11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd

11-1-son-son-kr-son:Alatoran -11-1-son-son-kr-son.qxd.qxd

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Àçàä Éàçàðëàð Îúàüû<br />

ÀËÀÒÎÐÀÍ<br />

¹ 12<br />

éàíâàð 2008<br />

ö÷ àéëûã ÿäÿáè-áÿäèè æóðíàë<br />

Éàðàäûúû ùåéÿò:<br />

Àãøèí<br />

Àçàä ÉÀØÀÐ<br />

Àçÿð ßÙÌßÄÎÂ<br />

Áàáè ÁÀÄÀËÎÔÔ<br />

Ãàí ÒÓÐÀËÛ<br />

Äèâàíÿ ÎÇÀÍ<br />

Åë÷èí ÑßËÚÓÃ<br />

Ýöíåë ÌÞÂËÓÄ<br />

Ýöíòàé ÚÀÂÀÍØÈÐ<br />

Ùÿìèä ÙÅÐÈÑ×È<br />

Íÿðìèí ÊÀÌÀË<br />

Íèúàò ÌßÌÌßÄÎÂ<br />

Îðõàí Åéï<br />

Ðàôèã ÒÀÜÛ<br />

Ñåéìóð ÁÀÉÚÀÍ<br />

Ñåâèíú ÏßÐÂÀÍß<br />

Ñàìèð ÁÓËÓÒ<br />

Ñèìà ßÍÍÀÜÛ<br />

Øÿðèô ÀÜÀÉÀÐ<br />

Èáðàùèì ÑÅË<br />

Ñàáóòàé<br />

Áàø ðåäàêòîð:<br />

Ðàñèì ÃÀÐÀÚÀ<br />

Äèçàéí âÿ êîìïöòåð òÿðòèáàòû:<br />

Ðàùèëÿ Ìÿììÿäîâà<br />

Öç ãàáûüûíäàêû ðÿñìèí ìöÿëëèôè:<br />

Áàáè<br />

"Àëàòîðàí" "Æóðíàë è÷ÿðèñèíäÿ<br />

Æóðíàë" ëàéèùÿñèíÿ<br />

äàâàì åòìÿêäÿäèð. 10-úó<br />

ñàéäàí áàøëàéàðàã Àâðîïàäà<br />

éàéûíëàíàí þíÿìëè ÿäÿáèééàò<br />

æóðíàëëàðû èëÿ îõóúóëàðû<br />

òàíûø åäèðèê. Ùÿìèí ëàéèùÿ<br />

÷ÿð÷èâÿñèíäÿ “Êóðñéwà”<br />

(Ïîëøà) âÿ “ ”<br />

(Éóíàíûñòàí) ñå÷ìÿëÿð áó<br />

ñàéûìûçäà ÷àï îëóíóð.<br />

Ëàéèùÿ À÷ûã<br />

Úÿìèééÿò<br />

Èíñòèòóòó Éàðäûì<br />

Ôîíäóíóí äÿñòÿéè<br />

èëÿ ùÿéàòà<br />

êå÷èðèëèð.<br />

ßëàãÿ:<br />

å-ìàèë: àçàäéàçàðëàð@éàùîî. úîì<br />

òåëåôîí: (050) 316 30 82<br />

ÓÐË: www.alatoran.org<br />

ÀËÀÒÎÐÀÍ ÆÓÐÍÀËÛ ÐÅÄÀÊÑÈÉÀÑÛ<br />

ÌÌÚ<br />

1300815541<br />

AZN 1438090000<br />

USD 1438190100<br />

ÊÀÏÈÒÀË ÁÀÍÊÛÍ ÐÀÁÈÒß ÔÈËÈÀËÛ<br />

Ì/Í 0137010001944 ÊÎÄ 200189<br />

Ñ.W.I.F.T AIIBAZ 2X<br />

×àïà èìçàëàíìûøäûð: <strong>11</strong>.02.08; Êàüûç ôîðìàòû: 60õ84 1/8<br />

Ù/í ùÿúìè: 20 ÷.â.; Òèðàæ: 1000<br />

“Ãàíóí Íÿøðëÿð Åâèíèí ìÿòáÿÿñèíäÿ ùàçûð<br />

äèàïîçèòèâëÿðäÿí èñòèôàäÿ åäèëìÿêëÿ<br />

îôñåò öñóëó èëÿ ÷àï îëóíìóøäóð.<br />

ÄÈÃÃßÒ!<br />

1. Æóðíàëäà ÷àï îëóíàí ÿñÿðëÿðëÿ<br />

áàüëû èðàäëàð ìöÿëëèôëÿðèí þçëÿðèíÿ<br />

áèëäèðèëìÿëèäèð!<br />

2. ÀÉÁ öçâëÿðèíèí ìöðàúèÿò åòìÿìÿñè<br />

õàùèø îëóíóð.


È × È Í Ä ß Ê È Ë ß Ð<br />

Íÿðìèí Êàìàë – êîíñåïòóàë øåèðëÿð<br />

3<br />

Ùÿìèä Ùåðèñ÷è– Èëàí ïèðèíäÿ (ðîìàíäàí ïàð÷à)<br />

8<br />

Íèýàð Õèéàâè– éåíè øåèðëÿð<br />

15<br />

Àëîâ– øåèðëÿð<br />

18<br />

Ñÿôÿð Àëûøàðëû – Ýþç-ýþçÿ (ö÷ ùèññÿëè ïéåñ-ïîâåñò)<br />

20<br />

Äèâàíÿ Îçàí – éåíè øåèðëÿð<br />

42<br />

Íàñèð Ìÿíçóðè – Îéóíóì-îéóíóì (ðîìàíäàí ïàð÷à)<br />

45<br />

Øÿðèô Àüàéàð – Ìÿíèì 16 ñààòûì (ùåêàéÿ)<br />

53<br />

Èáðàùèì Ñåë– Òàíê (“Øÿðã íàüûëëàðû ñèëñèëÿñèíäÿí)<br />

57<br />

Ìàùíû Çÿíýàíëû – øåèðëÿð<br />

58<br />

Ìÿãñÿä Íóð– Òåëåôîí îéóíó âÿ ñîí (ùåêàéÿ)<br />

60<br />

Çàùèð ßçÿìÿò– øåèðëÿð<br />

65<br />

Ñàìèð Áóëóò – Êÿëëÿ (ùåêàéÿ)<br />

67<br />

ßëèô Ñó Àëêàí – øåèðëÿð<br />

69<br />

Ùàìèä ßùìÿäè– Àýàéè Çàäû àõòàðàã (ùåêàéÿ)<br />

71<br />

Ýöíåë Ìþâëóä– Ôîòîñåññèéà (Åëíóð ö÷öí “13îêòéàáð” ñèëñèëÿñè)<br />

72<br />

Ðàôèã Òàüû– Ôÿðãàíÿ (ùåêàéÿ)<br />

74<br />

Ðàñèì Ãàðàúà– øåèðëÿð<br />

81<br />

Ñåâèíú Ïÿðâàíÿ – øåèðëÿð<br />

82<br />

Áàáè– øèçîøåèðëÿð<br />

84<br />

ßçèç Ñåëàìè– øåèðëÿð<br />

86<br />

Áÿõòèéàð Ùèäàéÿò– Õèéàð âàõòû (ùåêàéÿ)<br />

88<br />

Àçàä Éàøàð – êîíñåïòóàë øåèðëÿð<br />

89<br />

Àüàëàð Ìÿììÿäîâ– Äèëèìèç ùàããûíäà áèð íå÷ÿ ñþç<br />

90<br />

Ôÿðùàä Àìóð – øåèðëÿð<br />

92<br />

Ýöíòàé Ýÿíúàëï – Èlê ìÿùÿááÿò (ùåêàéÿ)<br />

93<br />

Àëàòîðàí ñîðüó<br />

96<br />

Àëèéÿ– øåèðëÿð<br />

100<br />

Úÿôÿð ßìèí– “ßäÿáè òàíðûëàð!!” (ÿäÿáè òÿíãèä)<br />

101<br />

Åëâàð Ãöëâÿíä – øåèð<br />

102<br />

ßëèðçà Àüàçàäÿ– øåèð<br />

103<br />

Ùÿñÿí Ðÿíúáÿðè – Ýåúÿ ãàðà úöúÿ ãàðà (ùåêàéÿ)<br />

104<br />

Ëåéëà Êèììé – øåèðëÿð<br />

105<br />

Ìÿùÿììÿä Ñÿôÿðè – øåèðëÿð<br />

106<br />

Ìÿëèùÿ ßçèçïóð – øåèðëÿð<br />

107<br />

Àãèë Ùàúûéåâ – øåèðëÿð<br />

<strong>11</strong>0<br />

À. Óüóð Îëúàð– øåèðëÿð<br />

<strong>11</strong>1<br />

Ãàðäàøõàí Ùàãã Àðàð– øåèðëÿð<br />

<strong>11</strong>3<br />

Ðàáèãÿ– øåèðëÿð<br />

<strong>11</strong>4<br />

Õîñðîâ Áàðûøàí– øåèðëÿð<br />

<strong>11</strong>5<br />

Ðçà Áÿðÿùàíè– øåèð<br />

<strong>11</strong>6<br />

Ðöãÿééÿ Ñÿôÿðè– Òÿáðèçäÿí (øåèðëÿð)<br />

<strong>11</strong>7<br />

Õÿãàíè ßëèéåâ– øåèðëÿð<br />

<strong>11</strong>8<br />

Ïÿíàù Íèðâàíà– øåèðëÿð<br />

<strong>11</strong>9<br />

Çåéãÿì ßçèçîâ – “...ïîñòìîäåðíèçì<br />

÷îõ ñàüëàì äèñêóðñäóð” (ìöñàùèáÿ)<br />

120<br />

Æóðíàë è÷ÿðèñèíäÿ æóðíàë<br />

“Курсйwа” – Ïîëøà<br />

Marek Zaleskи – Ìöàñèð Ïîëøà ÿäÿáèééàòû<br />

124<br />

Èðèíà Àäåëýåéì – ßäÿáèéàòûí äöíÿíè, áó ýöíö, ñàáàùû<br />

127<br />

Martиn Svetlиskи – øåèðëÿð<br />

129<br />

Йулиуш Словаски, Ивашкевич – øåèðëÿð<br />

130<br />

Éàíóø Ðóäíèòñêè<br />

131<br />

Ìàúèåæ Ùàæíðè÷– ìöñàùèáÿ<br />

136<br />

Àííà Ñâèðøèíñêàéà – øåèðëÿð<br />

137<br />

Vиslаvа ШЫMBОRSKАYА – øåèðëÿð<br />

139<br />

Tаdеuш RUJЕVЫЧ (Tаdеusz Rоzеwиcz)– øåèðëÿð<br />

141<br />

Чеслав Mилош– Òîìàñ Ìàéí Ðèä ùàããûíäà<br />

142<br />

“ “ – Éóíàíûñòàí<br />

Fиlodemos, Rufиnus – øåèðëÿð<br />

148<br />

N.Kаzаnzаkиs vя оnun yаrаdыcыlыьы<br />

149<br />

Yannиs RИTSOS– øåèðëÿð<br />

156<br />

Kоnstаntinоs KаVаFИS– øåèðëÿð<br />

157<br />

2<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


éåíè øåèrlÿr<br />

НЯРМИН КАМАЛ<br />

Kartof qыzartmasы haqqыnda шeиr<br />

bиr gecя qяfиldяn<br />

hяr hansы sяbяbdяn<br />

evиndяn kцчяyя qovulmuш<br />

ya da hяmишя kцчяlяrиn sяfиl sakиnи olmuш иnsanы<br />

veyиl-veyиl gяzdиyи qяsяbя hяyяtlяrиndя<br />

яn чox<br />

nя dяrd, nя kяdяr, nя qяm,<br />

nя uьursuz keчmиш, nя цmиdsиz gяlяcяk,<br />

nя hяyatыn яdalяtsиz mяnzяrяsи,<br />

nя zeytun aьaclarыnыn soyuq-soyuq yellяnmяsи,<br />

nя yorьunluq, nя шaxta, nя buzlayan ayaq barmaqlarы,<br />

nя dя bu kиmи шeylяr deyиl,<br />

qapыlardan kцчяyя yayыlan kartof qыzartmasыnыn qoxusu<br />

иncиdяr яn чox…<br />

o xoшbяxt evlяrdя xoшbяxt analar xoшbяxt qыzlarыna<br />

kartof qыzartmaьы юyrяdяrlяr<br />

necя doьramalы<br />

necя чevиrmяlи<br />

yarыsы чиy qalыb, yarыsы yanmamalы...<br />

xяbяrsиz olarlar qapыlarыndan keчяn sяfиllяrиn<br />

kartof qыzartmasыnыn qoxusuna tиtrяyяn burun pяrlяrиndяn<br />

bяlkя dя olar xяbяrlяrи<br />

иndи<br />

qalыnlыьы 1-1,5 sm,<br />

uzunluьu ovuc ичи boyda kartof dиlиmlяrи<br />

mяnиm kartof dиlиmlяrиm<br />

tavada qыzarmaqda иkяn<br />

dцшцnцrяm<br />

gecяyarы oyanыb kartof qыzartmaqda bиr шaиranяlиk var<br />

bяlkя pяncяrяnиn altыnda bиrи var<br />

bяlkя yoxdu<br />

bяlkя sцrtkяcdяn keчиrиb qыzardыm kartofu<br />

bяlkя sцrtkяc yoxdu<br />

bяlkя bиr шяhяr kartof soyub qыzardaq<br />

bяlkя bиr шяhяr kartof soyub qыzardaq<br />

иntяhasы<br />

bяlkя шяhяr yoxdu<br />

bяlkя soymaq yoxdu<br />

bяlkя qыzartmaq yoxdu<br />

nя uzadыm,<br />

иstяyиrяm bиlяsяn kи,<br />

kartof qыzartmasы tяk kartof qыzartmasы deyиl kи<br />

daha mяsud yaшamaьыn qoxusudu<br />

o baшqa sюhbяtиn mюvzusu kи<br />

bяlkя yaшamaq yoxdu<br />

qoxu yoxdu<br />

kartof da yoxdu<br />

Tank<br />

Bu gцn<br />

gцnorta saat bиr radяlяrиndя<br />

necя oldusa<br />

ordumuzun tanklarыndan bиrи dцшmяn cяbhяsиnя keчdи...<br />

bиz onda sяngяrdя иdиk<br />

tankыn dюnmяsиnи gюzlяyиrdиk иldыrыmlы yollarla...<br />

necя oldusa...<br />

иndи axшamdыr... gecя mavиsи чюkцb hяr yerя...<br />

tankыn bиr dя gerи dюnmяyяcяyиnи anladыb oturmuшuq<br />

юzцmцzя<br />

bиr batalyon adam... dцшцnцrцk qыrpa-qыrpa gюzlяrиmиzи:<br />

o tank ordumuzun яn sevиmlи tankы иdи<br />

dюyцшlяrdяn иgиd vя kишиyanя чыxdыьыmыz<br />

tыrtыllarыyla kяdяrи yerя hяkk etdиyиmиz<br />

kюlgяsиndя dиncяldиyиmиz<br />

altыnda gиzlяndиyиmиz<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 3


ичиndя sevишdиyиmиz<br />

цstцndя qяlяbяlяr gяtиrdиyиmиz<br />

atamыz, babamыz, balamыz<br />

цmиdlяrиmиzи baьladыьыmыz<br />

hяr sяhяr dяmиrlяrиndяn юpцb<br />

hяr axшam topunu oxшadыьыmыz<br />

bиzи ишыqlы sabahlara aparacaq<br />

qocaman bиr tank...<br />

иndи boyun яymяlиyиk dцшmяnя<br />

nя qяm! bиz юz mяьlubиyyяtиmиzdя<br />

onlarыn qalиbиyyяtиndяn daha gюzяlиk!<br />

<strong>son</strong>ra daьыlmalыyыq evlяrиmиzя...<br />

evlяr mяьlubиyyяt, kцчяlяr qяlяbя цчцndцr<br />

bяs sяncя baшqa nя cцrdцr<br />

daьыlышыrыq<br />

mяьlub яsgяrlяrя yaraшan sakиt vя cыьalы addыmlarla...<br />

bиr.. иkи... цч...<br />

kиm nя deyиrsя desиn...<br />

иstedadlы tank иdи<br />

hяm dя aьыllы<br />

yaramazlыqlarыnы boш verиrdиk<br />

чцnkи o hяddяn artыq doьma tank иdи<br />

saчlarы uzun, qoxusu nadиdя vя seksи...<br />

Neft vя hиcab<br />

Hяrdяn mяnя elя gяlиr kи sяn neft quyususan<br />

mяn sяnи qazыyыram<br />

mцnasиbяtиmиz lцlяdиr<br />

yяnи quyunun qazыlmыш hиssяsи<br />

hяrdяn mяnя elя gяlиr kи<br />

sяn neft quyusu deyиlsяn<br />

mяn sяnи qazыmыram<br />

mцnasиbяtиmиz lцlя deyиl<br />

yяnи quyunun qazыlmыш hиssяsи<br />

hяrdяn mяnя elя gяlиr kи<br />

mяn юzцm neft quyusuyam<br />

sяn mяnи qazыyыrsan<br />

mцnasиbяtиmиz lцlяdиr<br />

yяnи quyunun qazыlmыш hиssяsи<br />

hяrdяn mяnя elя gяlиr kи<br />

mяn neft quyusu deyиlяm<br />

sяn mяnи qazыmыrsan<br />

mцnasиbяtиmиz lцlя deyиl<br />

yяnи quyunun qazыlmыш hиssяsи<br />

hяrdяn mяnя elя gяlиr kи<br />

bиz иkиmиz dя neft quyusuyuq<br />

bиr-bиrиmиzи qazыyыrыq<br />

mцnasиbяtиmиz lцlяdиr<br />

yяnи quyunun qazыlmыш hиssяsи<br />

hяrdяn mяnя gяlиr kи<br />

bиzиm heч bиrиmиz neft quyusu deyиlиk<br />

bиr-bиrиmиzи qazыmыrыq<br />

mцnasиbяtиmиz lцlя deyиl<br />

yяnи quyunun qazыlmыш hиssяsи<br />

bиz bиr-bиrиmиzи<br />

nяzarяt edиlmяyяn sцrяtlя qazыyanda<br />

aramыzda torlar yapышqan gиllи sцxurla tыxanыr<br />

onda sevmяyи dayandыrыr<br />

alчaq sцrяtlи maye dюvranыyla torlarы tяmиzlяyиrиk<br />

LD-dя lцlяnиn tяmиzlяnmяsи цчцn<br />

maye dюvranы yaradыr<br />

100 barel yцksяk юzlцlц tяmиzlяyиcи mяhlul vurur<br />

lцlяnиn genиш hяcmdя daьыlmasыnыn qarшыsыnы almaq цчцn<br />

nasosla vurma zamanы<br />

borunu lцlяdиbиndяn yuxarы яn azы yarыm шam hяrlяdиrиk<br />

<strong>son</strong>ra yenя sevmяyя davam edиrиk<br />

onda иkи yanaшы quyuda<br />

иkи yanaшы lцlяnиn qovuшmasы baш verиr<br />

яtrafa sement, vиnt, яhяng<br />

hиcab, шalvar, portmanat sяpяlяnиr<br />

bиr dя sяs vя bиlиl<br />

drиll drиll drиllll<br />

4<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Йазычы Агшинля Нярмин Камалын сющбяти:<br />

- Nяrmиn xanыm, bugцnkц gяnc yazarlarыn fяrqlи<br />

cяhяtlяrиndяn bиrи odur kи, uшaqlыьы иmperиya dюvrцnя, gяnclиyи<br />

mиllи mцstяqиllиk dюvrцnя dцшцb vя allah bиlиr qocalыьы<br />

hansы dюvrя dцшяcяk. Sяncя, taleyиn bu hяftяbecяrlиyи<br />

onlarыn yaradыcыlыqlarыnda da юzцnц gюstяrиrmи<br />

- Eynи taleyи ruslar, gцrcцlяr, ermяnиlяr vя s. mиllяtlяrdяn<br />

olan yцzlяrlя yaradыcы gяnc dя yaшayыr. Bиzиm<br />

hamыmыzыn цzяrиndя dюvrцn zorakыlыьы var. Uшaqlыьыmыzda<br />

яn чox eшиtdиyиmиz beш sюzdяn иkиsи "oyuncaq" vя<br />

"naьыl"dыrsa, qalan цчц "чюrяk nюvbяsи", "mцharиbя",<br />

"keчиd dюvrц"dцr. Unиkal dюvr yaшamышыq, belя шeylяrи postmodern<br />

estetиka qяdяr heч nя иfadя etmяyя qadиr deyиl.<br />

Ancaq ruslar bunu юz yaradыcыlыqlarыnda bиzdяn yaxшы<br />

tяqdиm edя bиlиblяr. Bиzиm gяnc yazarlar mиllи mцstяqиl<br />

dюvlяtи daha чox tanыyыrlar, nяиnkи ondan яvvяlkи Sovet<br />

quruluшunu. Hяmиn dюvrц sevяrяk иncяlяmяyя deyиl,<br />

ancaq "kolxoz" obrazыyla цmumиlяшdиrиb яlя salmaьa, qaralamaьa<br />

meyllиdиrlяr. Bu dюvrц yazmaqla mиlyonlarla<br />

oxucu qazanmыш, mюvzularы, kolorиtи иlя bиzя doьma olan<br />

Pelevиnиn, Yerofeyevиn чиn, hяtta koreya dиlиnя чevrиlmяsи<br />

kиmи faktlar gюz qabaьыndadыr. Reallыqla baьlыlыьы olmayan<br />

иrfanи mюvzulardan, dцnyada чoxdan hяll olunmuш mцcяrrяd<br />

qadыn - kиши mцnasиbяtlяrиndяnsя, belя иctиmaи real<br />

mюvzularы yaradыcыlыьыmыza yansыtsaq, Яdяbиyyat Иlahяsиnя<br />

dя xoш gedяr.<br />

- Sяncя, bиzиm nяsl юzцnцn bюyцk yazычыlarыnы yetишdиrя<br />

bиlяcяkmи<br />

- "<strong>Alatoran</strong>" яtrafыnda toplanmыш bиr чox yazarlar artыq<br />

Azяrbaycan цчцn bюyцk yazычыdыrlar. Bюyцk yazычы termиnи<br />

bиz vя baшqalarы цчцn fяrqlи mяnalar daшыdыьыndan яvvяlcя<br />

bu termиnи dяqиqlяшdиrяk. Azяrbaycanda bu gцn<br />

яksяrиyyяtиn fи<strong>kr</strong>иncя, bюyцk yazычы - kabиnet yazычыsыdыr,<br />

baшqa sюzlя, o, hяr gцn sadя иnsanlarla sadя kafelяrdя borш<br />

ичяn deyиl, onun яlчatmaz obrazы yaradыlыb, o, яsяrlяrиndяn<br />

чox PR-ы vя sиmulyatиv obrazыyla oxucularыn gюzlяrиnи<br />

qamaшdыrыr. "<strong>Alatoran</strong>" яtrafыnda toplanmыш yazarlarыn иsя<br />

gцndяlиk hяyatы sadя иnsanlarыn arasыnda keчиr, bu<br />

yazarlarыn ayaqqabыlarыnы tяzяlиkdяn kюhnяlяnя qяdяr<br />

oxucular hяr gцn gюrцr. Populyar иnsan psиxologиyasыna<br />

gюrя, bюyцk yazычы hardasa uzaqlarda olmalыdыr, mяnиmlя<br />

bиr qabdan yemяk yeyяn kяs ola bиlmяz. Halbukи, яsl<br />

bюyцk yazычыlar burada - zиrzяmиdяdиr. …XX яsrdя иkи tиp<br />

- kцtlяvи vя elиtar romanlar olub. Sadя tarиxчяlяr, mяишяt<br />

tяfяrrцatlarы, sиmasыz surяtlяrlя bяzяnmиш, dцnyanыn<br />

daxиlиnя nцfuz etmяdяn yalnыz zahиrи, hadиsяlи tяrяfиndяn<br />

bяhs edяnlяr kцtlяvи roman vя daxиlи, hermetиk dцnyanыn<br />

aчыlmasыna yюnяlяn, "яdяbиyyatшяkиllи abstrakt dцnya modelи"<br />

чяkяnlяr "elиtar" romanlardыr. Hяlя vaxtиlя Merdokun<br />

sиmasыnda яdяbиyyatшцnaslыq bu qяnaяtя gяlиb kи, bu иkи<br />

varиantыn sиntezи zяrurиdиr. Merdokun pafosu postmodern<br />

tяcrцbяnиn vacиb problemlяrиndяn olan иkи qцtb tяbяqя<br />

arasыnda sяrhяdlяrиn sиlиnmяsиnя, yaxud - "ortaq<br />

mяdяnиyyяt"я (mиdculture) чaьыrыr. "<strong>Alatoran</strong>" яtrafыnda<br />

toplanmыш yazычыlarыn uьuru onlarыn bu yolda - sиntez<br />

romanlar yolunda olmalarы, dцzяnи xaosun, dцz xяttи<br />

rиzomatиk labиrиntиn, monoton dиskursu plцralиzmиn, aьqaranы<br />

rяngarяnglиyиn, kцtlяvи-elиtarы - sиntezиn ayaьыna<br />

vermяlяrиdыr. Яvvяllяr Azяrbaycan яdяbиyyatыnda belя<br />

tяcrцbя olmayыb. Bиzиm nяsl иlk dяfя Azяrbaycan sюz<br />

sяnяtиnя xaos иmkanы bяxш edиb. Mяtnи dцzцm, struktur,<br />

sяlиqяlи xяttatlыq kиmи gюrяnlяrиn яksиnя, bиzиm nяslиn<br />

mяtnlяrи dцnyanыn xaotиk mяnzяrяsиnи иfadя etmяyя<br />

yюnяlиb. Azяrbaycanda иnsanlar xaos sюzцndяn qorxurlar.<br />

Bu yerdя mяn susum, qoy postsovet pиanoчusu, bяstяkar<br />

S.Kurexиn danышsыn. O, "Яgяr sиz romantиksиzsя, faшиstsиz"<br />

mцsahиbяsиndя ("Elementlяr" jurnalы, N8) deyиr: "Xaos -<br />

qanunauyьun hadиsяdиr, o, mцяyyяn mяqamlarda<br />

zяrurиdиr. Bu baxыmdan, Postmodernиzm xaos hazыrlamaqdыr.<br />

Postmodern xaos - mцxtяlиf sahяlяrя aиd olan<br />

шeylяrиn vahиd mяdяnи mяkanыdыr." Bиzdяn яvvяlkи nяsllяrиn<br />

dиlи nиzamlы dиldиr, nиzamlы dиl иsя dualиstdиr, xaosun<br />

иsя цstцnlцyц onda dualиzmlяrиn olmamasыdыr. Иnternetdяn<br />

иstиfadя edяn hяr kяs onun xaosmos olduьunu vя buna<br />

gюrя seчиmи юzцmцzdяn asыlы olan иmkanlar selи tяqdиm<br />

etdиyиnи bиlиr. Postmodernиzm dцnyanы иzah edяrkяn tam<br />

иdeyasыndan, иerarxиk strukturdan, mяrkяzиlиkdяn vя<br />

dцnyanыn harmonиk dцzцmцndяn иmtиna edиr: "bиz xцsusи<br />

юlчцlяrsиz, baшlanьыc koordиnatlarsыz dцnyada, daьыnыq<br />

hadиsяlяrиn arasыnda yaшayыrыq" (M.Fuko). J.Dюlюz vя<br />

F.Qatarи иsя yazыrlar: "Bиz hиssяlяrя bюlцnmцш obyektlяr,<br />

kяrpиclяr vя onlarыn daьыntыlarы яsrиndя yaшayыrыq... Bиz<br />

daha яzяlи tamlыьa, yaxud bиzи gяlяcяkdя gюzlяyяn yekun<br />

totallыьa иnanmыrыq". Buradan иrяlи gяlяrяk, postmodern<br />

яdяbиyyatda - X.L.Borxesиn "Daьыntыlar чevrяsиndя"<br />

яsяrиndяn tutmuш J.Derrиdanыn "Avtoportret vя dиgяr<br />

xarabalar" яsяrиnя qяdяr - "xaraba" metaforasы genиш<br />

yayыlыb. Bu mяnada bиz xarabalыq yazычыlarыyыq. Bиzиm mяslиn<br />

yazarlarыnыn heч bиrиsи яnяnяvи Azяrbaycan яdяbиyyatыnыn<br />

epиqonu deyиl. Bюyцk yazычы иfadяsиnи dцnya xяrиtяsи<br />

цzяrиndя dayanaraq bиzиm nяsldяn olan yazычы vя шaиrlяr<br />

цчцn ишlяtmяkdяn юtrц иsя, tяrcцmячиlяr иш gюrmяlиdиrlяr.<br />

- Sovet Azяrbaycanы dюvrцndяn mиras qalmыш<br />

яdяbиyyatla necя rяftar etmяlиyиk, xцsusяn 60-cыlarиn yaratdиьи<br />

romantиk яdяbиyyatla<br />

- Yuxarыda harda qalmышdыq Orda qalmышdыq kи, bиz<br />

xaraba yazычыlarыyыq. Bцtцn юzцmцzdяn яvvяlkи<br />

mяdяnиyyяtиn, mяtnlяrиn xarabalыqlarы цzяrиndя gяzиrиk.<br />

Bu xarabalыqlarda 60-cыlarыn romantиk яdяbиyyatы da var.<br />

Onlarыn иdeallarы, romantk ah-nalяlяrи иnsana yaшamaqda<br />

kюmяk etmяk яvяzиnя mane olublar. Bu gцn иnsanlarыn<br />

bяdии kиtablardan иyrяnmяlяrиndя o яdяbиyyatыn bюyцk<br />

xиdmяtи olub. Иndи onlar olduqlarы kиmи heч kяsя lazыm<br />

olmadыьыndan adыna xaraba deyиrиk. O яsяrlяr qandallы vя<br />

zorla hиcablanmыш яsяrlяrdиr. Bиz onlarыn sцnи strukturunu,<br />

qandalыnы, hиcabыnы aчыb hяmиn mяtnlяrи azadlыьa чыxarmalы,<br />

onlarы yenиdяn - aчыq mяtn estetиkasы иlя yazmalыyыq.<br />

Xarabalыqdakы daшlarы yenиdяn emal etmяk, yenи forma<br />

vermяk gяrяkdиr.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 5


- Bиzиm яdяbи mцhиtиmиz чox da canlы deyиl, яdяbи tяnqиd<br />

yox dяrяcяsиndяdиr, mяncя, buna sяbяb rяsmи Yazычыlar<br />

Bиrlиyиnиn destruktиv mюvqeyиdиr.<br />

- Elяdиr, amma rяsmи Yazычыlar Bиrlиyи haqqыnda danышmaq<br />

иstяmиrяm. Чцnkи bиz яdяbиyyatdan danышыmaьa oturmuшuq,<br />

bиr qrup bиznesmendяn yox.<br />

- SяncяAzяrbaycan dюvlяtи yenи яdяbиyyatыn yaranmasыnda<br />

nя цчцn maraqlы deyиl<br />

- Чцnkи yenи яdяbиyyatdan fяrqlи olaraq, яskи яdяbи<br />

stan dartlarda шяxsи hяyat mюvzularы чoxdur, nяиnkи иctиmaи<br />

vя sиyasи mюvzular. Mяdhиyyячиlиk janrы da yenи яdяbиyyatda<br />

yoxdur. Иш o yerя чatdыrыlыb kи, bu юlkяdя яdяbиyyat<br />

sevgи-mяhяbbяt sentиmentalиzmиnиn sиnonиmи kиmи baшa<br />

dцшцlцr. Шцurlarы 60-cыlar effektи - Baladadaшыn иlk mяhяbbяtи,<br />

yalan dцnya, Moшunun шeиrlяrи kиmи mюvzularla<br />

uyudurlar. Bunlar bиr mцhafиzяkar avtorиtar mяdяnи<br />

sиyasяtиn tяrkиb hиssяsиdиr. Nяtиcяdя Azяrbaycanda dяqиq<br />

vя praktиk elm sahяlяrиnиn adamlarыndan tez-tez bяdии<br />

яdяbиyyatы sevmяdиklяrиnи eшиdиrиk. Gюzцmцzцn qarшыsыnda<br />

яdяbиyyat kиmи cиddи sahяnи иctиmaи rяydя gюzdяn salыb<br />

laьlaьыya, boш vaxtda oxunulasы яylяncяyя чevиrиrlяr…<br />

- Bax, sяnиn юz яsяrlяrиnи dиqqяtlя oxuyanda gюrmяk olur<br />

kи, sяn яdяbиyyatda mцasиr texnologиyalarыn яks olunmasыnы<br />

иstяyиrsяn. Bu barяdя mцsahиbяlяrиnиn bиrиndя dя demишdиn.<br />

Ancaq bu yaxыnlarda Avropada yaшayan bиr dostum mяnи<br />

иnandыrmaьa чalышыrdы kи, bu gцn hяmиn mцasиr texnoloqlarыn<br />

vяtяnиndя sentиmental Dostoyevskи daha чox oxunur. Sяncя,<br />

bu nя demяkdиr Aь yalan, yoxsa иnsanlar elя 19-cu яsrdя<br />

olduьu kиmи sevиr vя nиfrяt edиrlяr<br />

- Mцasиr texnologиyalar nя qяdяr иnkишaf etsя dя,<br />

klassиka hяmишя oxunacaq, o elя buna gюrя klassиkadыr.<br />

Иkиncиsи, "daha чox oxunmaq" яdяbиyyatыn иnkишaf<br />

gюstяrиcиsи deyиl, Dostoyevskиnи oxuyanlar яdяbиyyat<br />

tarиxиnи oxumuш olurlar, яdяbиyyatыn иnkишafыnыn bu gцnцnц<br />

yaratmaq иsя avanqard cяbhяnиn, nяzяrиyyячиlяrиn<br />

юhdяlиyиdиr kи, mцasиr texnologиyalar onlarыn yaratdыьы<br />

avanqard яdяbиyyatda яks olunmalыdыr. Avanqard -<br />

яdяbиyyatыn vя sяnяtиn dяrиsиnиn иlk xarиcи qatыdыr, tяsиrlяr,<br />

yenиlиklяr, eksperиmentlяr hamыsы яn bиrиncи ona nцfuz edиr.<br />

Bиz dя bu cяbhяdяyиk, ona gюrя texnиkи, texnoloжи yenиlиklяr,<br />

elmи tяrяqqиnиn naиlиyyяtlяrиnи яdяbиyyata gяtиrиb<br />

яdяbиyyatыn яrazиsиnи чяmяnlиk, иnsan mцnasиbяtlяrи<br />

mюvzularыndan daha чox genишlяndиrmяk bиzиm mюvzumuz,<br />

юhdяlиyиmиzdиr. Yuxarыda danышdыq kи, иctиamи rяydя<br />

яdяbиyyat ucuz vя bayaьы sevgи-mяhяbbяt romantиkasыnыn<br />

sиnonиmиnя чevrиlиb. Bunu aradan qaldыrmaq цчцn<br />

mяsяlяn, шeиrя elmи tutum vermяk, dokumental-шeиr vя<br />

шeиr-dиssertasиya kиmи nюvlяrdя yazmaq olar. Bяdии<br />

яdяbиyyatыn mцxtяlиf elmlяrlя qovшaьы mяnи cяlb edиr.<br />

Jurnalыmыzыn bu sayыna tяqdиm etdиyиm neft-qaz шeиrlяrи<br />

buna mиsaldыr. Hяr yazычы bиr яdяbиyyat nяzяrиyyячиsи<br />

olmalы, yazdыьыnыn konsepsиyasыna malиk olmalыdыr. Яsl<br />

yazычы яdяbиyyatыnы "mцmkцn olduqca чox adam oxusun<br />

deyя" yox, yenи sюz demяk, yaxud mцxtяlиf mяsяlяlяr<br />

haqda юz иdeya konsepsиyasыnы yaymaq, яdяbиyyatы vя<br />

onun nяzяrиyyяsиnи dиrяndиyи nюqtяdяn иrяlи иnkишaf etdиrmяk<br />

цчцn yazыr. Dostoyevskиnиn mяhdud sayda яsяrlяrи<br />

var, bиr иlя hamыsыnы oxuyub bиtиrmяk olar, bяs <strong>son</strong>ra nя<br />

edяcяk oxucu Bиr gцn mцasиr yazычыlarla, яdяbиyyatыn<br />

bugцnkц иnkишafыyla maraqlanacaq. Bugцnkц yazычыnыn<br />

Dostoyevskиdяn bиr цstцnlцyц var kи, oxucuyla eynи dюvrdя<br />

yaшayыr, onlarы eynи problemlяr dцшцndцrцr, hяyat tяrzlяrи,<br />

televиzиyalarы, mяtbuatlarы, dяblяrи eynиdиr, hяr иkиsи иnternetя<br />

daxиl olur, ona gюrя dя bugцnkц oxucu юz чaьdaшы<br />

olan yazычыdan daha чox шey umub, onun яsяrlяrиndя юz<br />

Makdonaldиzasиyalы, NASAlы, neftlи dцnyasыnы axtarыr.<br />

Иnsanыn hяyata vя юz ekzиstensиyasыna baxышы, sяnяt<br />

meyarlarы sцrяtlя dяyишиr. Dostoyevskиdяn <strong>son</strong>ra яdяbиyyat<br />

fяrdи yalnыzlыьыn vя kommunиkasиyasыzlыьыn fonunda hяr<br />

шeyя etиraza чevrиlиb, XX яsrиn ortalarыndan etиbarяn, bu<br />

proses tamam yenи mяcrada иnkишaf edиb. Яdяbиyyata yenи<br />

nяsиl gяlиb. Иtalиyada И.Kalvиno, U.Eko vя s. neoavanqardиstlяr,<br />

Fransada Alen Rob-Qrиye, Natalи Sarrot, Klod<br />

Sиmon, Jerom Lиndon vя b., ABШ-da Leslи Fиdler, Con<br />

Bart vя s. Yaxшы olardы kи, bиzиm sяnяt meyarlarыmыz<br />

dяyишsиn. Bиzиm Avropa haqda tяsяvvцrlяrиmиz "Avropada<br />

yaшayan bиr dostum deyиr kи, onlar Dostoyevskиnи daha чox<br />

oxuyurlar" шяklиndяn o tяrяfя getmяlиdиr. Bиz Avropa<br />

haqqыnda mцcяrrяd "Шam шяhяrиndя yaшayan bиr nяfяrиn"<br />

rяvayяtиnя яsaslanыb fиkиr yцrцtmяkdяnsя юzцmцz Avropa<br />

kиtab bazarыna hяsr olunmuш kon<strong>kr</strong>et satыш top-tenlяrиnи<br />

иzlяyя bиlяrиk. Bu, bиr. Иkиncиsи, bиz postkolonиal dюvrdя<br />

yaшayыrыq, buna gюrя dя юzцmцzц daha Avropa tяrяfиndяn<br />

unudulmuш yox, arzuedиlяn, tяlяbolunan hиss etmяlиyиk.<br />

Bиr gцn Brиtanиya, Fransa, Иspanиya kиmи mцstяmlяkячиlяr<br />

dцnяnяcяn onlarыn kolonиyasы olmuш цчцncц dцnya<br />

юlkяlяrиndяn Eduard Sяиd kиmи yenи иntellektuallar<br />

чыxdыьыnы gюrdцlяr, onlarыn artыq nя avropalы, nя dя<br />

amerиkalы olmadыqlarыndan dиksиndиlяr. Bundan <strong>son</strong>ra<br />

цчцncц dцnya юlkяlяrиnиn иntellektuallarыna, onlarыn<br />

mяdяnиyyяtиnя projektor salыndы. Bu, hяm dя bиzиm цчцn<br />

yaranan шяraиtdиr, axы bиz dя bиr nюv keчmиш kolonиyayыq...<br />

- 15-16 иllиk mцstяqиllиk kиfayяt etdи kи, Sovet vaxtы<br />

arzusunda olduьumuz mиllиlиyиn nя demяk olduьunu baшa<br />

dцшяk. Sяn demя, mиllиlяшmя kиtabxanalarы restoranlara,<br />

oxucularы fanat-pяrяstишkarlara чevиrmяk иmиш. Mиllиlиk vя<br />

beynяlmиlяllиk haqda dцшцncяlяrиnи bиlmяk maraqlы olardы.<br />

Sяncя, bu qяdяr чalыb-oxumaьыn axыrы nяylя qurtaracaq<br />

- Bиzиm cяmиyyяt artыq юz-юzцnя allergиya vermяyя<br />

baшlayыb. Mиllиlиk duyьusu metastaz шиши kиmи yayыlыb, tяkcя<br />

beynяlmиlяllиyи yox, reallыq hиssиnи dя яvяzlяyиb. Tamaшa<br />

cяmиyyяtиndя yaшayыrыq. Yяhudиlяrиn, ermяnиlяrиn, almanlarыn,<br />

ruslarыn Bakыnы tяrk etmяsиlя, pantцrkиst urapatrиotlar<br />

yayыldы, юlkя юz чoxkцltцrlц, polиetnиk sиmasыnы иtиrdи,<br />

6<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


monomиllяtlи kяndя чevrиldи. Zяncи dostlarыma "Bakыda<br />

иrqчиlиk hиss edиrsяnmи" deyиrяm, baшlarыnы bulayыb "hяddяn<br />

artыq чox" deyиrlяr. Mиllиlиyи fundamental dиndarlыq dozasыnda<br />

olanlar иnternasиonal шяhяr kиmи tanыnan Bakыnы<br />

nцfuzdan salыrlar. J.Bodrиyarыn шяrиn шяffaflыьы haqda fиkиrlяrиnиn<br />

яyanи obrazыnы bиzиm cяmиyyяtdя gюrmяk olar.<br />

Яslиndя mиllяtчиlиk, regиonчuluq alи иdeyadыr, baшqa mиllяtlяrи,<br />

regиonlarы яzmяdяn юz mиllяtиnиn, regиonunun<br />

иnkишafы цчцn, dцnya dцzяnиndя onun sяsиnиn eшиdиlmяsи<br />

цчцn чalышmaqdыr, bиzdяkи иsя mиllиlиyиn sиmulya<strong>kr</strong>asы, yяnи<br />

xalиs gюrцntцsц, yalandan юzцnцgюstяrmяsиdиr. Belя olan<br />

halda яlиmиzdяn nя gяlиr, yalnыz иncяsяnяt, art-ekstremиzm<br />

tяnqиdи vя terapevtиk gцcя malиkdиr. Gцclц beynяlmиlяlчиlиk<br />

tяblиьatыna ehtиyac var. Dцnya яdяbиyyatыna baxaq: Pavич<br />

Belqradы, Pamuk Иstanbulu, Nabokov Berlиnи, P.A<strong>kr</strong>оyd<br />

Londonu, Kortasar Parиsи, Bulqakov Moskvanын, Andrey<br />

Belыy Peterburqun obrazыnы yaradыb. Bunlarыn hamыsы<br />

beynяlmиlяl шяhяrlяrdиr. Urbanиst яdяbиyyat yalnыz<br />

beynяlmиlяl dцшцncя olan yerdя formalaшыr. Ermяnиstanыn<br />

"Иknagиr" яdяbиyyat jurnalыnda шeиrlяrиm чыxыb, buna heч<br />

olmasa, иncяsяnяtdя, яdяbиyyatda beynяlmиlяllиyи saxlamaq<br />

цчцn getmишяm.<br />

- Belя bиr sюz deyиrlяr kи, yaxшы yazычы olmaq цчцn hяm<br />

dя gяrяk yaxшы oxucu olasan. Azяrbaycanlыlarыn yaxшы oxucu<br />

olmamasыnыn sяbяblяrиnи nяdя gюrцrsяn Nиyя bиzиm toplum<br />

daha чox шиfahи mцnasиbяtlяrя can atыr<br />

- Bu, чюl-tяrяkяmя яxlaqыnыn qalыьыdыr. Oxumaq, yazmaq,<br />

цmumиyyяtlя, mяtn bиr mяdяnиyyяtdиr. Иnkишaf etmиш<br />

юlkяlяrdя oxuma faиzи yцksяk, gerиdя qalmыш dюvlяtlяrdя,<br />

hяmчиnиn dюvlяtsиz mиllяtlяrdяn olan qaraчыlarda,<br />

kцrdlяrdя daha aшaьы oxuma faиz gюstяrиcиlяrи var.<br />

"Haaretz Zvи" Kцrdцstan adlanan яrazиdя vя<br />

цmumиyyяtlя, яrяbdиllи юlkяlяrdя kиtab bazarыnыn<br />

vяzиyyяtиnя daиr araшdыrma aparыb. Kиtabчыlar<br />

araшdыrыcыlara bиldиrиblяr kи, cиnsи mяzmunlu kиtablarы яrяb<br />

dиlиnя daha чox tяrcцmя edиn, чцnkи hamыsы satыlыr. Naшиrlяr<br />

bиldиrиblяr kи, onlar normal kиtablarыn tяrcцmячиlяrиnя<br />

kиfayяt qяdяr pul verя bиlmиrlяr, чцnkи hяmиn kиtablar чox<br />

az satыlыr. Mяsяlяn, Orxan Pamukun "Mяnиm adыm qыrmыzы"<br />

romanы Surиyada cяmи 2 mиn nцsxя satыlыb. Mцqayиsя<br />

цчцn, hяmиn kиtab Cяnubи Koreyada 70 mиn nцsxя satыlыb.<br />

Иnsan kцltцrsцz olduqca hяyatdan daha az tяlяbи olur:<br />

yemяk, yatmaq, иnstиnktlяrиnи юdяmяk.<br />

- Azяrbaycanda cиnsи parчalanma prosesи gedиr. Buna<br />

mцnasиbяtиn<br />

- Hяtta mяtbuatda mцяllиflяr cиnsи parчalanma, kиши<br />

шovиnиzmиnи tяrиf edяn yazыlar yazыrlar. Bu, patrиarxal<br />

Azяrbaycan kяndиndя bюyцmцш gяnc yazarlarыn Bakыya<br />

kяnddяn юzlяrиlя gяtиrdиklяrи problemdиr. Urbanиst mцhиtdя<br />

orta яsrlяrdяn qalma kишиmяrkяzчи patrиarxal tяfяkkцr<br />

gиzlяdиlmяsи gяrяkяn bиr ayыbdыr. Bu tяfяkkцrdя olan,<br />

qadыna tяkcя kиши doьulduьuna gюrя yuxarыdan aшaьы<br />

baxan, "qadыn иnsanыn dostudur" fи<strong>kr</strong>иndя olanlarla bиr<br />

иrqчи, yaxud faшиst arasыnda fяrq yoxdur. Klassиk dюvrцn<br />

fяlsяfяsи qadыnlarы, uшaqlarы vя dяlиlяrи иdrak чяrчиvяsиndяn<br />

uzaqlaшdыrdы. Platon "qadыnlar heyvan vя иnsan arasыnda<br />

mюvcudluqdur... sevиnиrяm kи, kиши doьuldum, qadыn yox,<br />

yunan doьuldum, barbar yox", Pиfaqor "Dцzцmц, ишыьы vя<br />

kишиnи yaradan xeyиr baшlanьыc, bиr dя xaos, qaranlыq vя<br />

qadыnы yaradan шяr baшlanьыc var" deyиrdи. Klassиk fяlsяfя<br />

uшaqlarыn vя dяlиlяrиn иnkишafsыz olduqlarыnы demяkdяn<br />

baшqa yol tapmadы, klassиk fяlsяfя demяyя rиsk etmяdи kи,<br />

saьlam vя иnkишaflы шцurdan baшqa шцur formalarы da<br />

mюvcud ola bиlяr. Bu sяbяbdяn yalnыz klassиk fяlsяfя vя<br />

яnяnяvи dиnиn юldцyц Modernиzm epoxasыnda psиxologиya<br />

vя sosиologиya kиmи elmlяr иnkишaf tapdы. Modernиzm elmи<br />

araшdыrmalarla kиши vя qadыnы bяrabяr cиnslяr kиmи tanыdы.<br />

Postmodernиzmdя xeyиr-шяr, aь-qara, kцtlяvи-elиtar kиmи<br />

bиnar mцxalиflиklяr aradan qalxdыьы kиmи, kиши-qadыn<br />

sиmvolиk mцxalиflиyи dя daьыldы, lиberal prиnsиplяr totalиtar,<br />

faшиst vя s. unиversallыqlarы яvяzlяdи, hяr bиr шяxsиyyяtя<br />

hцquqlar verиldи, fяrqlи cцrlцk tяsbиt olundu, azlыqlarыn<br />

hцquqlarы mцdafия edиldи. Hяtta uшaqlara иldя bиr gцn<br />

prezиdent kцrsцsцndя oturmaьa иmkan verяn Uшaqlar<br />

Gцnц gяtиrdи.<br />

Cяmиyyяtdя чoxlu problem var, onlarыn mяnbяyиnи heч<br />

dя cиnslяr bиr-bиrиnиn qadыnlыьыnda, kишиlиyиndя axtarmamalыdыr.<br />

Bu, яn azы sиzиn юzцnцzцn <strong>son</strong> иllяr tяblиь etdиyиnиz<br />

postmodernиzmиn nяzяrи яsaslarыna zиddиr. Mишel<br />

Fukonun, Yulиya Krиstevanыn cиns fяlsяfяsиndяn <strong>son</strong>ra<br />

postmodern epoxada maskulиnиst mюvqe иlя чыxыш etmяk<br />

иndи Parиsdя orta яsrlяr Шяrq padшahы qиyafяsиndя gяzmяk<br />

kиmи bиr шeydиr. Mяn юzцmц femиnиst saymыram, amma<br />

яtrafda aшыrы dяrяcяdя maskulиnиzm var kи, onunla savaшmaq<br />

цчцn heч dя femиnиst olmaq lazыm deyиl. Nяdяnsя<br />

femиnиzm sюzцnцn qorxulu mиfи yaradыlыr, ancaq<br />

maskulиnиzmиn yox. Vиrcиnиa Vulf vatxиlя bиr mяsяlя<br />

qaldыrmышdы kи, Шekspиrиn юz yaшыdы olan bacыsы olsaydы vя<br />

Шekspиrlя eynи иstedad vя qabиlиyyяtdя olsaydы, o da Шekspиr<br />

kиmи tanыnmыш bюyцk шaиr olacaqdы Cavab, yox. Elиf Шafak<br />

"Sиyah Sцd" romanыnda bu nцmunяnи Шяrq цчцn gюzdяn<br />

keчиrиr; Fцzulиnиn юz yaшыdы olan, uшaqlыqdan elmlяrlя<br />

maraqlanan dиrиbaш vя иstedadlы Fцruzя adlы bиr bacыsы<br />

olsaydы, Fцzulи kиmи mяшhur vя bюyцk шaиr olacaqdы<br />

Cavab, yox. Чцnkи kишиmяrkяzчи toplum qadыna vя kишиyя<br />

иnkишaf vя юzцnциfadя цчцn eynи шяrtlяr tяqdиm etmиr.<br />

Qыsasы, bиr kиши qadыnы юzцndяn tяkcя cиnsи fяrqя gюrя aшaьы<br />

sayыrsa, юzцnя иcazя verdиklяrиnи mцxtяlиf a prиorи,<br />

elmdяnkяnar bяraяtlяrlя ona qыymыrsa, qadыna ev heyvanы,<br />

nя иsя иkиncи cиns kиmи baxыrsa, belя kиши maarиflяnmяmиш,<br />

savadsыz, gerиdяqalmыш, иrqчиlиyи, ksenofobиyasы olan, komplekslяrlя<br />

dolu bиr zavallыdыr kи, hяlя чox иnkишaf etmяlи,<br />

чox oxumalыdыr, чoox…<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 7


Илан пириндя<br />

HßMÈD HERÈS×È<br />

ðîìàíäàí ïàð÷à<br />

"Sеrgеy cаn, qulаьыnы bяrи еlя, bеlи tаpаncаlы MTN-чиlяr ешиdяr hаа yохsа bиzи… Fиkиr<br />

vеr юz sаkиt яtrаfыnа, аy qаnmаz: mяtbяхdя dцnяndяn yыьыlыb qаlmыш qаb-qаcаьы yuyаn<br />

qаynаnаn Аlyа хыnыmыn tоtuш яllяrи, bяlи, gюrцrяm, su ичиndяdиr, аncаq, sаllаq-шяlpя qulаqlаrы<br />

hаrdаdыr, hяя - kаbиnеtиnиn mешиn qаpыsыndа! Ешиt, bиlgиnяn: dюnцb Аzяrbаycаn юvlаdы оlmаq<br />

иstяyиrsяnsя…"<br />

Èцtцn gеcяnи bиlgиsаyаr юnцndя kечиrиb yаtmаyаn Sеrgеy Nачаryаn, sаbаh-sаbаh<br />

yuхuyа dаldыьы vахt, bu pычыltыnы qulаqlаrыndа ешиdиb - lяnяt шеytаnа! - qяfиldяn<br />

gюzlяrиnи ачdы, bиr аn еlя zяnn еtdи kи, ruhu bяdяnиndяn аyrыlыb Bаkыnыn qяdиm<br />

bиnаlаrы цzяrиndя dоlашmаqdаdыr. Ыш оtаьыnыn tаnыш gюrkяmи аz sоnrа gюzlяrиndя bяrpа<br />

оlsа bеlя о, lаp чашmышdы, bиlmиrdи nеynяsиn. "Яcяb ишя dцшdцm, Яlихаn Шиrvаnшиrиn sяsи<br />

hаrdаn gяlиb чыхdы ее иш оtаьыmа".<br />

Ешиkdя яsяn sаkиt kцlяyиn qяfиldяn dяlиlиyи tutdu; о, bиrcя hяmlяylя pеncяrяnи<br />

иtяlяyяrяk ичяrи sохuldu. Аmmа, mиn оyundаn чыхsа dа Sеrgеyиn yuхusunа hаrаm qаtа<br />

bиlmяdи - о, шиrиn rюyаsыndа qаlыb оrdа Яlихаnыn pычыltыlаrыnы ешиdиr, аzяrbаycаnlы<br />

оlmаьыn sиrlяrиnи bиttя-bиttя yаddашыnа hяkk еdиrdи:<br />

"Gяrяk mцtlяq- dаy оrаsы burаsы yохdu! - шеиr yаzаsаn, юzц dя qаfиyяlиsиndяn.<br />

"Yаzаrlаr Bиrlиyи"nиn аьыr qаpыsыnы qоrха-qоrха аrаlаyыb ичяrи dахиl оlаsаn, шаиr tяbияtlи<br />

pоlиsя шяхsиyyяt vяsиqяnи - шяхsиyyяtиnи! - tяslиm еdяsяn, bиr аn оrаlаrdа tяk-tяnhа<br />

qаlыb tаm yеtиmlиyиnи duyаsаn. Sоnrа hяmиn tоzlu, kиmsяsиz dяhlиzlяrdя bиr qоcа шаиr<br />

ахtаrаsаn… Bяlkя о, ишиnи-gцcцnц yахыnlыqdаkы zиbиl qutusunа аtыb sяnиn шаиr tаlеyиnlя<br />

цrяkdяn mаrаqlаnsыn. Sяnя "uьurlu yоl" yаzыb - tutdu qаtыq, tutmаdы аyrаn! -<br />

nаmusunu "Ulduz" jurnаlыnа tяqdиm еtsиn. Bах mяn sаь, sяn sаlаmаt - vяsиqяnи pоlиsdяn<br />

gеrи gюtцrяrkяn, dиqqяt еt hяmиn sяnяdя, gюrяcяksяn kи, оnа qыzыl хяtlя bиrcя<br />

kяlmя sюz яlаvя оlunub - аzяrbаycаnlы! Hяmиn аndаcа Аьdаm lяhcяsиnиn "f" sяsи, шаhlыq<br />

quшu kиmи uzаq dаьlаrыn qаrlы zиrvяlяrиndяn аyrыlаcаq, gяlиb qоnаcаq шиrиn dиlиnиn<br />

dцz оrtаsыnа. Еhtиyаcыn qаlmаyаcаq gюbяyи хаllы pахlаvа-шиrnи yеmяyиnя. Sоnrа яrиnmя,<br />

qаmяtиnи dиkяlt, яlиnи cиbиnя sаl, tаm hцquqlu vяtяn юvlаdы kиmи яsаs vяzиfяnи иcrа еt,<br />

gеtgиnяn Tяzя bаzаrа, qаrа bаdыmcаn, gюy-gюyяrtи аl еvdяkи yеtиmlяrиnя. Tяrяzиnи<br />

gюzdяn burахmа, nя dеsяn чыхаr vаllаh bиzиm kиmи аzяrbаycаnlыlаrdаn. Dиqqяt еt<br />

tяrяzиnиn hяr иkи gюzцnя, хцsusяn, оnlаrыn оrtаsыndаkы юrdяk fиqurlаrы dиmdиklяшиb<br />

юpцшdцmц, yаddа sахlа, bах оndа bцtцn юlkяmиzdя hаqq-яdаlяt qаlиb gяlяcяk! Gюzqulаq<br />

оl, mиzаn-tяrяzи hаqqа sюykяnиb hяmиn юrdяk fиqurlаrыnы юpцшdцrmяyя hеч dя<br />

tяlяsmиr. Yаlnыz qаrаbыьlы - qаrаbаьlы! - sаtыcы cиbиndяn чыхаrdыьы kаrаmеl kоnfеtиndяn<br />

kечmяyиncя, оnu tяrяzиnиn яskиk tяrяfиnя аtmаyыncа, hяm tяrяzиdя, hяm bцtцn<br />

юlkяmиzdя sаbиtlиk bяrpа оlunmаyаcаq, qаdаnы аlыm sяnиn аy Sеrgеy! Dеdиklяrиmи<br />

еtmяsяn, yахшы bиl, аzяrbаycаnlыyа чеvrиlmяyиn qаldы qиyamata! Еlя Sеrgеy оlаrаq dа<br />

qаlаcаqsаn. Tяrяzиdя mцtlяq аldаdаcаqlаr sяnи, аy yеtиm!".<br />

8<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


***<br />

Yuхudаn аьыrlашmыш gюzlяrиnи чяtиnlиklя аrаlаyаrаq<br />

tяrlи bяdяnиnи kиrlи dюшяkdяn аyыrаn Sеrgеy, bоьаzыnыn<br />

аcыsыnы tцpцrmяyя яtrаfыndа bош yеr gяzdи, hеyhаt, nя<br />

dюшяmя цzяrиndя, nя qаrшыsыndаkы dяyиrmи mиzиn<br />

яtrаfыndа bеlя bиr yеr bulаmаyыb аrzusundаn vаz kечdи.<br />

Аncаq, юz sяbrиnи nцmаyиш еtdиrяrяk, sаь yаnаьыndа яzиzlяdиyи<br />

аcы tцpцrcяyи hаmаm оtаьыnаdяk sаь-sаlаmаt<br />

qоruyub sахlаyа bиldи. Tяsvиr еtdиyиm sяhnяnи чох dа<br />

uzаtmаyаq, sяn dя mяnиm qаrdашыm, юzцn yахшы bиlиrsяn<br />

- sиdиyиn цfцnяtи burnunа dяymяdиmи, tяlяsmя,<br />

yuхudаn аyыlmаьыnыn gяlяcяkdя mиn bиr mцшkцlц vаr…<br />

Аyаqyоlunun яnяnяvи яtrиnи burnundа hиss еdиncя<br />

Sеrgеyиn bцtцn bяdяnи tиtrяdи, gюy guruldаdы, шиmшяk<br />

чахdы… о dюnцb аdаm оldu. Sоnrа, яlиnя аftаfа gюtцrяn<br />

аndа яsаs аrzusunа чаtыb аzяrbаycаnlыyа чеvrиldи… bяlи,<br />

аzяrbаycаnlыyа! Яlиnи dаrаьа, оdеkаlоnа uzаtdыьы vахt,<br />

sаnkи tеаtr sяhnяsиnиn qаrа mяхmяr pяrdяsи yuхаrы<br />

dаrtыlыb tаmашачыlаrыn gюzlяrиnи gur ишыqlаrlа qаmашdыrdы.<br />

Hаmыnыn nяzяrиnя Hаmlеt rоlunun bu dяfяkи иfачыsы<br />

Hяmиd Ахundоvu tяqdиm еtdи!<br />

Sиz yаrыm sааt иrяlи аtыlыb Sеrgеy Nачаryаnы иdаrя<br />

еtdиyи "cиp"иn sцkаnы аrхаsыndа gюrsяydиnиz, gюzlяrиnиzя<br />

яslа иnаnmаzdыnыz - bоynundа qыzыl zяncиr… bаrmаqlаrыnыn<br />

яn yоьununu Mяkkяdяn gяlmя gцmцш цzцk<br />

bяzяyиr, bюyrцndяkи оturаcаьыn цzяrиnя mиn cцr sяnяd<br />

qоvluьu sяpяlяnиb… О cцmlяdяn, "Bаkыdа Hяbяшиstаn<br />

mяdяnиyyяtи оngцnlцyц"nцn 40 sяhиfяlиk lаhиyяsи…<br />

"Cиp"иn "10 - KU-665" sаylы dюvlяt nишаn nюmrяsи tцnd<br />

sаrы rяngdя оlub kяnаr шяхslяrdя bеlя bиr fиkиr dоьurmаlыydы<br />

kи, sаhиbи vяhшиnиn lаp dаl аyаьыdы, hяr аn "666"-<br />

yа, иblиsя чеvrиlmяk иmkаnыnа mаlиkdиr; яlиnиzdяn хаtа<br />

чыхаr, оnun dоnmuш zаmаnыnы yахшыsы budur yеrиndяn<br />

tяrpяtmяyяk, иt kиmи pешmаn оlаrыq lаp ахыrdа bunа.<br />

Pешmаn!<br />

"Zыr аzяrbаycаnlы оlmаq иstяyиylя аlышыb-yаnыrsаnsа,<br />

dаy nя dеyиm, sиfяtиnи Fиzulи kяdяrиylя yцklяt. Qоrхmа.<br />

Sяnя bиr sиrr ачыm - bиz, Qаrаbаьы еrmяnиlяrя оndаn<br />

юtяrи uduzmuшuq kи, bиr аz dа kяdяrlи gюrцnцb "Qаrаbаь<br />

шиkяstяsи"nи lаp цrяkdяn иfа еdяk. Nяysя… Аlыnmаdы<br />

bu. Zяngulяlяrdя иlишиb qаldыq".<br />

Yuхudаykяn ешиtdиyи tюvsиyyяlяrи tаm шяkиldя hяyаtа<br />

kечиrmяk Sеrgеyиn yаdыnа bиr bаlаcа gеc dцшmцшdц dеyя<br />

о, аzcа hяyяcаnlыydы. Bаyаqkы gцlяrцzlцyц, gюzlяrиndяkи<br />

хош tяbяssцm - zаrаfаt еlяmиrяm! - чох шцbhяlи gюrцkя<br />

bиlяrdи яlи dяyяnяklи kцчя pоlиsиnя! Sеrgеy, "cиp"иn<br />

qаpыsыnы bяzяyяn yаn gцzgцyя qоrха-qоrха bоylаnыb<br />

Аllаhыnа шцkцr dеdи - nя yахшы…sиfяtиndя Fиzulи kяdяrи,<br />

gюzlяrиndя unudulmаz hяsrяt vаr. Qашlаrыmы qоy аzcаnа<br />

dцyцnlяyиm… Bах bеlя… Kиm mяnи bu sиfяtdя аьdаmlыlаrdаn<br />

аyыrаr Hеч kиm… Yахшы, bиrcя qаldы аlnыmdаkы<br />

qыrышlаrыn sаyыnы аrtыrmаq. Bunun dа юhdяsиndяn<br />

gяlяrяm. Bиr-иkи kяrяm Яlихаnlа gюrцшdцm, vяssяlаm,<br />

dяrdиmиn чаrяsи tаpыlыcыq.<br />

Qяfиldяn gцzgцdя Яlихаnыn sиfяtи cаnlаndы.<br />

- Аrхаyа чох bахmа, cаmааtы шцbhяlяndиrяrsяn, -<br />

Яlихаn аrtыq Sеrgеyиn bюyrцndя яylяшиb оvuclаrыnыn<br />

ичиylя yоrьun dиzlяrиnи оvuшdururdu. - Yоruldum sяnи<br />

burаlаrdа ахtаrmаqdаn. Аznеft mеydаnыnы vurdum bиrbиrиnя,<br />

Yеrеvаn dюngяsиnяdяk gеdиb чыхdыm. - Qаpыnыn<br />

чыrpыlmаsыylа Яlихаnыn susmаsы еynи аndа bаш vеrdи.<br />

Lаkиn чох dа uzunюmцrlц оlmаdы bu sцkut. - Yахшы,<br />

dцnяn vяdяlяшdиyиmиz kиmи Sяbиrаbаdа, Иlаn pиrиnя<br />

gеdиrиk, hя Fи<strong>kr</strong>иnи dяyишmяdиn kи Tяsаdцfя bиr bах,<br />

dцnяn оrdа qяrиbя яhvаlаt bаш vеrиb, - Яlихаn "Аynа-<br />

Zеrkаlо" qяzеtиnи иrяlи uzаdыb Sеrgеyиn gюzцnя sохdu, -<br />

охu, gюr nя yаzыrlаr bu bаrяdя.<br />

Sеrgеyиn яlиnя gиrяvя kечdи kи, аzяrbаycаn яdяbи<br />

dиlиnя dя bяlяd оlduьunu Яlихаnа sцbut еtsиn. О,<br />

Krеmlиn Qurultаylаr sаrаyыndа хиtаbяt kцrsцsцnя qаlхыb<br />

sааtlаrlа nиtq sюylяyяn Brеjnеv kиmи hяrяkяt еdиb<br />

еynяyиnи gюzцnя tахdы, bиr-иkи sаnиyя yubаndы, cиddи<br />

gюrkяm аldыьыnы hиss еdиncя qяzеtи ачыb lаzыm оlаn<br />

mяlumаtы ucа sяslя охudu:<br />

"Sяbиrаbаdыn mяшhur "Иlаn оcаьы" kиmи tаnыnаn pиrdя<br />

fаcияlи hаdиsя bаш vеrиb. Оcаqdа sахlаnыlаn иlаn pиrиn<br />

sаhиbиnи sаncаrаq юldцrцb. Yеrlи sаkиnlяrиn sюzlяrиnя<br />

gюrя, Pоlаd Tоьаyы kяndиnиn sаkиnи, 1955 dоьumlu<br />

Yоlчuyеv Bаbа Qulu оьlunu еvdя sахlаdыьы gцrzя<br />

sаncыb. Yаrаlы gеcя sааtlаrыndа Bаkы хяstяхаnаlаrыnыn<br />

bиrиnя чаtdыrыlsа dа, hяkиmlяrиn оnun hяyаtыnы хиlаs<br />

еtmяk sяylяrи bиr nяtиcя vеrmяyиb. Bаbа Yоlчuyеv<br />

dцnyаsыnы dяyишиb. Qеyd еdяk kи, mяrhumun yашаdыьы еv<br />

bюlgяdя mяшhur иlаn оcаьы kиmи tаnыnыr - иnаnclы иnsаnlаr<br />

bu еvи mцqяddяs yеr kиmи zиyаrяt еdиrlяr. Mяrhum<br />

Bаbа Yоlчuyеv hяm dя bu оcаьыn яsаsыnы qоyаn Qulu<br />

bаbаnыn vаrиsи sаyыlыrdы".<br />

Sеrgеy, qяzеtи bиr kяnаrа аtыb, "cиp"иn mцhяrrиyиnи<br />

ишя sаldы. - Еh, Яlихаn… sяn yашаdыьыmыz hяyаtdа яslа<br />

yохsаn. Bиr аzcа яdяbиyyаtdа, bиr qаrtа jurnаlиstиkаdа<br />

vаrsаn, vяssаlаm. Оrdаn dа sяnи иt kиmи qоvаcаqlаr, -<br />

Nеftчиlяr хиyаbаnыnыn bu yеrиndя dиqqяtlи оlmаq lаzыmdы<br />

dеyя, Sеrgеy аьzыnы yumub gцc vеrdи gюzlяrиnя. Иkи<br />

jиqulиnиn аrаsыndаn иlаn kиmи sиvишиb чыхыncа sцrяtи аrtыrыb<br />

Sяlyаn yоlunа sычrаdы.<br />

Mяn, bu яsяrиn mцяllиfи dя tаm yаlqыz burахmаq<br />

иstяmяdиm юz qяhrяmаnlаrыmы, аrха qаpыnы sаkиtcя<br />

аrаlаyыb - yа Аllаh! - юzцmц tullаdыm оrа. Uzаq yоldu,<br />

хаtа gяlяr bашlаrыnа, qоy yаnlаrыndа оlum юz qяhrяmаnlаrыmыn,<br />

pоlиs-zаd иlишяr yаzыqlаrа, yubаnаrlаr, bиr dя<br />

gюrdцn, buyur, Иlаn pиrиndя yеrdя uzаnыb qаlыblаr, яfи<br />

иlаnlаr dоlашыr gюvdяlяrи цzяrиndя. Kюmяklяrиnя gяlиb<br />

яsяrиn mюvzusunu аzcа dяyишяrяm, vяssяlаm. Аpаrаrаm<br />

kаbаbхаnаyа юz yеtиmlяrиmи, qоy kяnd kяlяfurundan<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 9


tыхыb яtя-qаnа dоlsunlаr. Lаldиnmяzcяsиnя bиr kцncя<br />

qыsыlыb dюrd-bеш sааt mцшаhиdя еdяrяm hяmиn<br />

mяnzяrяnи… аьzыmыn suyu аха-аха sцfrяdяkи nеmяtlяrя<br />

gюz dиkяrяm…чаrяsиzlиkdяn qяlяmиmи иtиlяyиb pешяkаrlыьыmы<br />

аrtыrаrаm.<br />

Bиr dя qяlяt еdиb Иlаn pиrиnя аpаrmаrаm юz<br />

qяhrяmаnlаrыmы!<br />

***<br />

- Sеrgеy cаn, dеyиrlяr аzяrbаycаncа yахшы dаnышmаq<br />

хаtиrиnя sяn Dюvlяt Rаdиоsundа dиktоr dа ишlяmяk<br />

иstяmиsяn, hяя Mцsаbиqяdя bахtыn gяtиrmяyиb,<br />

"qurumаmыш" fеlиnиn, "trusиk" иsmиnиn ахыrlаrыnы lаp<br />

bияdяb tяlяffцz еtmиsяn, еlяmи Qоvublаr ее sяnи оrdаn.<br />

Аtаlаr dеmиш, еhtиyаt kишиnиn…<br />

Sяlyаn yоlundа иtи sцrяtlя шыьыyаn "cиp"иn чаlаyа<br />

dцшцb sиlkяlяnmяyи Яlихаnа hеч иmkаn vеrdи kи, ulu<br />

bаbаlаrыmыzыn mцdrиk fи<strong>kr</strong>иnи ахыrа чаtdыrsыn... Yооох,<br />

vеrmяdи… Vеrmяdи! Hиkmяt yоlundаkы dяrиn чаlаyаmы<br />

dцшdц о Hяя Yохsа, Hаcыqаbul yоlundаkы яn аdи bиr<br />

чuхurа... Tяhlцkя hаrdаydы Аqиl bаbаlаrыn… yохsа,<br />

Sяlyаn yоlunun bu 40-cы kиlоmеtrиndя<br />

Hяr иkи yоlчu шяk-шцbhя ичиndя qоvrulub gюzlяrиnи<br />

dиkdи bиr -bиrиnя.<br />

Bаbаlаrыn yоlundа bеlя tаm еhtиyаtlы оlmаq lаzыmmыш…<br />

Bашыnа dюnцm Sеrgеyиn… Yахшы kи, susub юzцnя gеtmиш<br />

Яlихаn dеyиl, о иdи "cиp"иn оynаq sцkаnы аrхаsыndа…<br />

Sеrgеy tеz юzцnя gяlиb "cиp"иn dя, аrаdаkы yаrыmчыq sюhbяtиn<br />

dя sцrяtиnи tаm аrtыrdы. Юzцnц еlя аpаrdы kи, sаnkи<br />

bаyаq yоldа cиddи hеч nя bаш vеrmяyиb:<br />

- Еh, Яlихаn, bцtцn bunlаr kечmишdя, Sоvеt<br />

dюvrцndя qаldы. Иndи bиrcя аrzum vаr - Аllаh mяnя bиr<br />

kюrpя qиsmяt еlяsиn!<br />

Sюhbяtиn bu аcы yеrиndя Sеrgеy qяfиldяn "vаy!" dеyиb<br />

аyаьыnы яylяcя bаsdы - яn аzы 100 bашlыq qоyun sцrцsц<br />

yоlu kяsиb bиr аьыzdаn mяlяшиr, sаnkи, Sеrgеyиn bаyаq<br />

qеyd еtdиyи яn цlvц аrzusunа "yох!" яmrиnи sяslяndиrиr,<br />

яn иnаdkаrlаrы иsя юz qиyаmlаrыndа lаp dяrиnя gеdяrяk<br />

qоша buynuzlаrыnы "cиp"иn yаn-yюrяsиnя чыrpыrdыlаr.<br />

Bиzиm qоyunlаr, bяlи, hяrdяn "QАИ" ишчиlяrиnя bахыb yоl<br />

kяsmяyя mеyllяnиrlяr, lаkиn иndиkи hаldа bu lаp yеrиnя<br />

dцшmцш, Яlихаnыn susqunluьunа dюzmяyяn dоьmа<br />

tяbияt hаykыrmаьа bашlаmышdы. Яlихаn иsя юz аlяmиnя - юz<br />

tяbияtиnиn yашыl чяmяnlиklяrиnя! - чяkиlиb оrdа "аy яclаf,<br />

nаmussuz, bяsdиr, yеtяr, sяbrиmи иmtаhаnа чяkmя!<br />

Nяyя ишаrя vurursаn - аиlя sяаdяtиmя zяrbя vurduьun<br />

аzmыш, Nиnо hяlя bиr sяnя uшаq dа dоьmаlы, hаmыdаn<br />

utаnа-utаnа цzцnц dиvаrа tutub sяnиn - sяnиn! - kюrpяnи<br />

яmиzdиrmяlи, gеcяlяr оnu lаylаylа yаtыzdыrmаlыymыш!"<br />

nяrяlяrиnи gюyя yцksяldиr, "cиp"иnи qоyun sцrцsцnцn<br />

qяzяbиndяn qurtаrmаьа cяhd еdяn Sеrgеyя tяrs-tяrs<br />

bахаrаq gюz bяbяklяrиnиn qаrа nюqtяsиylя аrаdаkы sюhbяtя<br />

sоn qоymаq иstяyиrdи.<br />

Sяbиrаbаdыn "Иlаn pиrи"nя yоllаnаn bu иkи dцшmяn юz<br />

hяrяkяtlяrиndя hяlя kи mяnиm - bu яsяrиn mцяllиfиnиn<br />

tаbечиlиyиndяydиlяr, аьыzlаrы nяydи yаzdыьыm cцmlяlяrdяn<br />

kяnаrа dаrtыnыb оrdа иstяdиklяrиnи еtsиnlяr.<br />

Mяn, qяddаrcаsыnа bцtцn sюhbяtlяrи yаrыdа kяsиb sюzц<br />

vеrmишdиm яtrаfы qаpsаyаn nяhаyяtsиz sцkutа.<br />

Yоl bоyu gюrцkяn uzаq tяpяlяrиn аldаdыcы yахыnlыьы,<br />

tяnhаlыьыnы kиmsяylя bюlцшmяyяn tяk-tцk аьаclаr, hяr<br />

иkи яlиndяkи "kоkа-kоlа" шцшяsиnи gюyя qаldыrыb аrdыmcа<br />

bаьыrаn аzyашlы kяnd tаcиrlяrи, gюylяrdяn kцsцb tоrpаqlа<br />

bаrышmыш yохsul kоmаlаr, "Иvаnоvеts" qаldыrыcы <strong>kr</strong>аnыnыn<br />

bиr kяnаrdа qаlыb pаslаnаn sцr-sцmцklяrи… nя bиlиm<br />

dаhа nяlяr, sаnkи mяnиm bu яsяrиmя dцшmяyя tяlяsиr,<br />

gюzlяrиnи dеyиl, sоn цmцdlяrиnи mяnя dиkиb аrхаmcа яl<br />

sаllаyыrdыlаr. Rяssаmlыqdаn аz-mаz bашы чыхаn bиrиsи kиmи<br />

dеyиrяm - цzяrиndя Hяsrяt иbn Kяdяrиn юlmяz ruhu<br />

gяzишяn bu susuz чюllяr юz чохbиlmишlиklяrиndяn bцtцn<br />

yоllаrdаn kяnаrdа qаlыb sоnuncu Mяcnunun gяlишиnи<br />

gюzlяyиr.<br />

Хеyrи yохdur Яlихаn… цzцnц bu sяhrаlыqlаrа dиkиb<br />

юz hцdudsuz kяdяrиnи hяmиn чюllяrdя gяzdиrmя.<br />

Qаrаtиkаnlы чюllяrdя tаmаm bашqа sеvdаlаr юz яlаcыnы<br />

tаpыr аdяtяn…<br />

Sяlyаnа qяdяr bu аcы mяnzяrяlяr bиr dяfя gюrцnцb<br />

dюrd-bеш dяfя tя<strong>kr</strong>аrlаndы, Kцr kюrpцsц цzяrиndя bиzи<br />

gюrцb tumаnыnы bеlиnя чяkяn kяnd bаlаsыndаn bашqа bиr<br />

kюpяyиnоьlu cцrяtlяnиb hяmиn mяnzяrяlяrиn dаdыnы<br />

dяyишmяdи. Dяlи оldum bиr аn, еlя bиldиm kи, bu шоrаn<br />

sяhrаlаrыn sаhиbиyяm, qяlяmиn bиrcя hяrяkяtиylя gюzяl<br />

kяnd qыzыnы еvdяn чыхаrыb оnunlа sоnsuzluьа qяdяr<br />

sеvишmяk иmkаnыnа mаlиkяm. Yох. Yоооох, bах burdа<br />

иstеdаdыm mяnи аldаtdы, qяlяm dцшmяn яlиnя kечdи<br />

sаnkи. Sяlyаndаn о tяrяfя yоlu tаnыmыrdыm, gаh оnа, gаh<br />

bunа аьыz ачsаm dа kиmsя Иlаn pиrиnиn yеrиnи mяnя<br />

dеmяk иstяmиr, цzцnц yаnа чеvиrиb Mаyn Rиdиn bашsыz<br />

аtlыsы kиmи uzаq цfцqlяrdя, gюylя yеrиn юpцшцb яmишdиyи<br />

ucqаrlаrdа bиrdяfяlиk gюzlяrиmdяn иtиrdи. Tяk qаldыq<br />

burdа. Hяя, bu bоm-bош sяhrаlаrыn hаkиmи оlаn яfи иlаnlаr<br />

dеyяsяn kиmиn шаh, kиmиn gяdа оlduьunu hаmыyа, o<br />

cцmlяdяn bиzlяrя sцbut еtmяk nиyyяtиnи kиmsяdяn<br />

gиzlяtmиr .<br />

Qяlяm dцшmяn яlиndяdиr burdа.<br />

***<br />

Яdяbи qяhrяmаnlаrыm tаm sцstlцk, tяmbяllиk<br />

ичиndяydиlяr - bяdяnlяrи yаnа яyиlиr, gюzlяrи yumulurdu.<br />

Yuхаrыdаkы gцzgц оlmаsа, vяssаlаm, qаnыmыz gеtdи,<br />

qяhrяmаnlаrыm еlя bиlяcяkdиlяr tаm bашqа аlяmdяdиrlяr,<br />

юzzцm юlцm, bиrcя о qаlыb kи, cяnnяt qаpыsыnы<br />

иtяlяyиb оrаnыn dяnиzkяnаrы bulvаrыnа аyаq bаssыnlаr.<br />

Аncаq gцzgцdяkи sиfяtlяrиn dоьmаlыьыnы gеc dя оlsа hиss<br />

10<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


еdяn яdяbи qяhrяmаnlаrыm- шцkцr sяnя аy Аllаh! -<br />

qяfиldяn tеz аyыlыr, gюzlяrиnи оvuшdurub tаm иrяlи -<br />

Sяlyаn, Sяbиrаbаd чюllяrиnиn dяrиnlиklяrиnя dиqqяt<br />

kяsиlиrdиlяr.<br />

Qыzmаr gцnяш аltdа uzаq цfцqlяrяdяk uzаnаn qаrа<br />

аsfаlt, vаllаh-bиllаh hеч bиlиnmиrdи hаrа аpаrыr юz<br />

yоlчulаrыnы. Sаь оlsun hяrdяn ичяrи sохulаn чюl bюcяklяrи,<br />

оnlаrыn vыzыltыsы оlmаsа, qяhrяmаnlаrыm яtrаfы qаpsаyаn<br />

sцkutdаn аьыllаrыnы иtиrяr, yоlu аzыb gеdиb<br />

чыхаrdыlаr Иrаn sяrhяddиnиn dцz аьzыnа.<br />

"FM" rаdио dаlьаlаrыndаn kяnаr bu ucsuz-bucаqsыz<br />

чюllяr, mяnи - bu яsяrиn mцяllиfиnи nяdиr - hеч аdи иnsаn<br />

mяntиqиnи dя юzцnя yахыn burахmыrdы dеyяsяn.<br />

- Яlи, еrmяnиdяn dюnцb яzrаиlbаycаnlыyа чеvrиldиkcя,<br />

- uzun sцkutdаn sоnrа Sеrgеyиn kаl sяsи tаm vахtыndа<br />

sяslяndи, - яn чяtиn suаllаrыmа cаvаb tаpыrаm.<br />

Еrmяnиlиyиmdя qаlsаydыm hяyаtыn gиzlи mяtlяblяrиnя bu<br />

qяdяr аgаh оlmаzdыm. Яvvяlа, sиzиn яn vаcиb sиrrиnиzиn<br />

цstцnц ачmышаm - аzяrbаycаnlыlаrыn dяrdи yохdur, оnu<br />

yаlnыz dаhи шаиr Pиzulиnиz, muьаmаt иcаd еdиb, dиgяr<br />

qяlяm ustаlаrыnыz dа qошulub оnа, bашlаyыblаr шеr yох,<br />

kяdяr yаrаtmаьа bu bяdbяхt mиllяtчцn. Yахшы kи bиzиm<br />

bеlя шаиrlяrиmиz оlmаyыb. Nиnоnu bu kяdяrlяrиn<br />

cяngиndяn qurtаrmаsаm, bах ешиt, bиlgиnяn, аtаmыn оьlu<br />

dеyиlяm…Dяrdlяrиnиz hаqdа mяn bиr mяqаlя yаzыb<br />

Lоndоnа gюndяrmишяm. Bюyrцndяkи sяnяdlяrиn<br />

аrаsыndаdыr, gюtцr bах, gюrцrяm dаrыхыrsаn.<br />

Sеrgеy Nачаryаnыn иpи hяlяkи mяnиm - bu яsяrиn<br />

mцяlиfиnиn яlиndяydи dеyя mяn оnа tаm аzаdlыq vеrmишdиm<br />

kи, аьzыnа gяlяnи dаnышsыn, sцkаnы hа tяrяfя<br />

иstяsя чеvиrsиn, yоl kяnаrыndаkы tяk-tяnhа sюyцdlя<br />

sеvишяn bиr чаyхаnа gюrцncя "cиp"dяn dцшцb хиdmяtчи<br />

оьlаnа pцrrяngи чаy sиfаrиш vеrsиn оrdа. Bu yоlа<br />

чыхmаqdаn юtrц mяn оnа hяttа "cиp" dя hяdиyyя<br />

еtmишdиm ахы! Yаlnыz Яlихаn tяrяfdяydи nиgаrаnчыlыьыm.<br />

Bиlиrdиm kи, аncаq о, qяfиldяn юzцndяn чыхыb yаzdыьыm<br />

яsяrи tаm bашqа sяmtlяrdя аzdыrа bиlяr. Sоvеt hюkumяtи<br />

yыхыldыqdаn sоnrа Bаkыdа иlk qаpаnаn "Bиlиk" kиnоtеаtrы<br />

оlubsа, юzцn fиkиrlяш yахшы-yахшы, аzяrbаycаnlы bаlаsы<br />

Яlихаn hаnsы аьыllы hяrяkаt еtmяk qаbиlиyyяtиndяdиr ахы<br />

Юzц dя иndи - цmummиllи kяdяrи, юlmяz Fиzulиsи,<br />

sаrsыlmаz хаlqы, sеvgиlи Nиnоsu bu cцr hяyаsыzcаsыnа<br />

tяhqиr еdиldиkdяn sоnrа…<br />

Yооох… nиgаrаnчыlыьыm tаm яbяsmиш… Яlихаn mиllи<br />

qцrurunu яymяdяn Sеrgеyиn dеdиyи hяmиn о sяnяdlяrи<br />

яlиnя аlыb vяrяqlяmяyя bашlаdы:<br />

- Nиnоnu яlиmdяn аlmаqdаn юtrц sяn fяlsяfи аrашdыrmаlаrа<br />

dа yuvаrlаndыn, Sеrgеy Оnu mиllи<br />

kяdяrиmиzdяn, Fиzulиdяn аyыrmаdаn аrzunа чаtmаyаcаьыnа<br />

яmиnsяn Sюhbяtиmиzиn sоn nюqtяsи<br />

Lоndоndаmы qоyulаcаq, hяя<br />

Яlихаn vяrяqlяdиyи еlmи mяqаlяnи bиr kяnаrа<br />

vыzыldаdыb яlиndяkи dиgяr sяnяdlяrиn mяzmununа fиkиr<br />

vеrdи… Sяbиrаbаdыn Иlаn pиrиnя hяlя хеylах yоl vаrdы -<br />

яtrаfdаkы юlц sяhrаnыn kаsыb mяnzяrяsи dяyишиlmяz qаlыr,<br />

юzцnцn яn zяиf hаlqаsыnы uzаq цfцqlяrdя qаrаlаn tяk-tцk<br />

аьаclаrdа tаpаrаq mяhz оrdа юz tаmашачыlаrыnы bиrcя<br />

аnlыьа аldаdыrdы - "sяbr еdиn, bиzиm dя еvdя tоy-bаyrаm<br />

оlаcаq". Hяmиn sяbrиn юmrц bu чюllяrиnkиndяn hеч dя<br />

аz dеyиl, bяlkя dаhа dа hцdudsuz иdи, vаllаh. Яlихаn<br />

hяmиn sяbrя qошulub bиr mцddяt lаldиnmяz qаldы,<br />

яlиndяkи qоvluqlаrы bиr-bиr ачыb bцtцn dиqqяtиnи yюnяltdи<br />

оrа.<br />

Ruhаnи иdаrяsиnиn mюhцrц burdа nеynиr gюrяsяn<br />

Mаraqlы sяnяddиr, bашlыьыnа bиr bах - "Nяшяdяn dиndаrlыьа"…<br />

Sяn dеmя, mоllаlаrыn хаhиши иlя Sеrgеy Nачаryаn<br />

dцz bеш иl tаm gиzlи шяrаиtdя хцsusи яmяlиyyаt аpаrыb -<br />

dиndаrlаrыn sаyыnы аrtыrmаq mяqsяdиylя! Hяr sяtrи bцlbцl<br />

kиmи - юzц dя hаkиm иqtиdаr budаьыnа qоnmuш yаltаq<br />

bцlbцl kиmи! - cяhcяh vurаn bu sяnяddя dеyиlиr: "Юlkя<br />

gяnclяrи tяrsdиr, bяrиbашdаn dиndаrlыьа gяlmяyяcяklяr.<br />

Gяrяk bиr fяnd ишlяdяk - gяnclяrи яvvяlcя nяшяyя, sоnrа<br />

dиndаrlыьа оtuzdurаq. Nяшяnиn sоnrаsы tюvbяdиr, hяmиn<br />

vахt Tяzя Pиr kаhиnlяrи ишя qаtышыb gяnclяrи dиnя mеyllяndиrmяlиdиrlяr"…<br />

Bашqа bиr sяnяd lаp яcаиb mяzmun<br />

dашыyыrdы - "Шаиr Rаmиz Аьcа, lяlяklи qяlяm иstеhsаlы иlя<br />

mяшьul оlmаq mяqsяdи иlя hяyяtиndя bиr sцrц qаz<br />

sахlаyыr. Yахшы оlаrdы kи, оnun bu tяcrцbяsи bцtцn<br />

юlkяyя yаyыlsыn"… Dиgяr lаhиyя юlkяdяkи sеksuаl sаpыntыlаr<br />

bаrяdяydи - "Uшаqlаrыmыzыn оynаdыьы "яnzяlи"<br />

оyunu, аftаfаnыn frеydиst mяzmunu bиr nюqtяyя ишаrя<br />

vurur - qяdиm dяrvиш Mяstяlишаh, хаlqыmыzыn яхlаqыnы<br />

шяkиlи Hаcы dаyы иlя bиrlиkdя bиlяrяkdяn pоzub. Hяlя<br />

uшаqkяn hаmыmыzы zаy yоllаrа чяkиb".<br />

Yеrdя qаlаn sяnяdlяr SSRИ-nиn dаьыdыlmаsы uьrundа<br />

hяyаtа kечиrиlяn gиzlи яmяlиyyаtlаr, Sяbиrаbаddаkы "Иlаn<br />

pиrи" hаqdаydы - шиfrяlяnmиш bu mяtиnlяrlя tаnыш оlmаq<br />

иmkаnы tаpmаyаn Яlихаn yоrulduьunu hиss еdиb<br />

dяrиndяn kюksцnц юtцrdц:<br />

- Yахшы nя vахt чаtыrыq ее bиz юz mяqsяdиmиzя,<br />

аcыndаn qаrnыm quruldаyыr, hаrdа qаldы sяn dеyяn "Иlаn<br />

pиrи"<br />

Sеrgеymи cаvаblаndыrdы bu suаlы, yохsа яtrаfы sаrmыш<br />

qаtы zцlmяt Fяrq hиss оlunmurdu оnlаrыn аrаsыndа:<br />

- Hеч dаrыхmа. Аrtыq чаtmышыq. Qаbаьа bах yахшыyахшы.<br />

Юnцmцzdяkи yаs чаdыrыnы gюrdцnmц, hяя<br />

Mяrhum Yоlчuyеv Bаbаnыn hцzr mяclиsиdиr.<br />

Яlихаn иsя bашqа tяrяfя - "cиp"иn qаbаq шцшяsи<br />

цzяrиndя sаьа-sоlа yеllяnяn оyuncаq шеytаn hеkяlcиyиnя<br />

еlя hеy bахыrdы… bахыrdы.<br />

Bиrcя аrzusu vаrdы kюnlцndя - "bеzdиm ее lаp, nя<br />

vахt sаkиtlяшяcяk bu hеykяlcиk"<br />

Nя vахt bиtяcяk bu оyun<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 <strong>11</strong>


***<br />

Аzяrbаycаnlыnы dяrиn qяflяt yuхusundаn оyаtmаq,<br />

mиnиllиk yоrьunluьunu аrаdаn gюtцrmяk иstяyиrsяnsя,<br />

sяnя bиr mяslяhяt - чох dа uzаьа gеtmя, иcаzя vеr о, юz<br />

hяyяtиndяkи dыlьыr аьаcdаn turшmяzя yаz аlчаsыnы dяrиb<br />

аьzыnа аtsыn. Иlk bаhаrы tяkcя gюzlяrиylя dеyиl, bиr bашqа<br />

cцr - аьzыnыn dаmаьыylа, аc mяdяsиylя dя hиss еtsиn!<br />

Qоllаrыnыn qаrа qыllаrы цrpяшsиn, чоpur sиfяtиnиn<br />

bцtцn еybяcяr cиzgиlяrи pоzulsun, dаmаrlаrыndа ахаn<br />

sоyuq qаnа qаrышmыш mиn cцr yаlаn, bаyаьы mиllяtчиlиk,<br />

шеrиyyяt hяrяkяtя gяlяrяk bu юlц cаnlаrы yеnиdяn hяyаtа<br />

- vаьzаl яtrаfыndаkы mиskиnlиklяrя, kаbаbхаnаlаrdаkы<br />

яtаlяtя, qаfиyяlи шеrlяrи чаp еdяn yохsul qяzеt<br />

sяhиfяlяrиnя qаytаrsыn. Иcаzя vеr bеlя hаllаrdа bиzиm<br />

vяtяn юvlаdlаrы hяmиn аlчаnыn tumunu tаmаm sцmцrцb<br />

ахыrdа yеrя tцpцrsцn, sоnrа kечsиn qоnаь оtаьыnа. Yа<br />

Аllаh, vиdеоаpаrаtы ишя sаlыb tоyхаnа lеntlяrиnя bахsыn.<br />

Оrdа юzцnц gюrцncя yашаdыьы оьrаш hяyаtыn hяqиqиlиyиnя<br />

иnаnsыn. Sоnrа, оvcundаkы turш аlчаnыn lаp иrиsиnи yеnя<br />

dя аtsыn юz иyvеrmиш аьzыnа. Hиss еtsиn kи, bu dяfяkи turш<br />

аlча - шцkцr! - оnun qаrа qыllаrыnа, bашыnыn sеyrяk tцklяrиnя,<br />

qаlыn gюnцnя аrtыq hеч cцr tяsиr еtmиr. Dцnyаnыn<br />

яn оьrаш cиnаyяtlяrиnи tюrяtmяyя, bяlи, аrtыq tяbияt юzц<br />

оnа hяr vаsиtя иlя иcаzя vеrиr.<br />

Ruslаr аdяtяn bеlя hаllаrdа аrаь ичmяyя, еrmяnиlяr<br />

lяtиfя dаnышmаьа цstцnlцk vеrиr. Аncаq, Sеrgеy<br />

Nачаryаn аrtыq аzяrbаycаnlы оlduьunа gюrя, яl аtdы<br />

cиbиndяkи turш аlчаlаrа, bиrиnи юzц yеdи, dиgяrиnи Яlихаnа<br />

uzаtdы.<br />

Nеcяdиr sяnиnчцn bеlя bиr mяnzяrя - bиr tяrяfdя<br />

kяnd tяbияtиnиn zцlmяtи, dиgяr tяrяfdя gur ишыqlаrы yаnаn<br />

yаs чаdыrы…<br />

Zиl qаrаnlыqlа ишыьыn bu аmаnsыz tоqquшmаsы,<br />

mяclиsя tяшrиf gяtиrяnlяrиn gюzlяrиnи qаmашdыrыr, bах<br />

аtаmыn gоru hаqqы dцz dеyиrяm, иlk dяqиqяlяrdя<br />

hаmыnыn gюzцnц kоr еdяrяk, оnlаrы Kоrlаr cяmиyyяtиnиn<br />

yеtиm-yеsиrlяrиnя охшаdыrdы.<br />

Sеrgеygиl dя иlk dяqиqяlяrdя hяmиn bяlаyа dцшdцlяr.<br />

Оturmаьа yеr ахtаrаn kаsыb tяbяqяnиn nцmаyяndяlяrи<br />

аrаsыndа bиr mцddяt аyаq цstя qаlыb sяslяrиnи чыхаrmаdыlаr.<br />

Mяn - яsяrиn mцяllиfи tеz kюmяyя gяlиb юz<br />

qяhrяmаnlаrыmыn sцstlцyцnц, yоrьunluьunu аrаdаn<br />

gюtцrdцm. Mяnи gюrmяdиklяrиnя яslа fиkиr vеrmяdиm,<br />

mиn cцr хяtиr-hюrmяtlя "cиp"dяn dцшцrtdцm юz аvаrа<br />

qяhrяmаnlаrыmы, qаpыnы юzцm qыfыllаdыm аrхаlаrыcа, yаs<br />

чаdыrыndаn bиr оьlаn sяslяdиm kи, оnlаrы ичяrи kечиrиb<br />

hюrmяtlи qоnаqlаrыn cяrgяsиndя яylяшdиrsиn. Еynи<br />

ачыlmыш Sеrgеy, tаlvаr аltыndа qurulmuш yаs mяclиsиnи<br />

zооlоq gюzцylя qиymяtlяndиrиb bцtцn dиqqяtиnи bашы<br />

цzяrиndяkи yаm-yашыl цzцm yаrpаqlаrыnа yюnяltdи:<br />

- Vаllаh, qаynаnаm bu yаrpаqlаrы gюrsя, оnlаrы duzа<br />

qоymаq цчцn nечя яdяd шцшя bаlоn lаzыm оlаcаьыnы tаm<br />

dяqиqlиyиynяn еlя bяrиbашdаn sюylяyяrdи.<br />

- Dцz dеyиrsяn. - Bаzаrdа dяsmаl, kиsя sаtdыьы sиrsиfяtиndяn<br />

gюrцnяn dаzbаш bиrиsи аrаyа gиrиb sюhbяtи<br />

qыzышdыrmаq иstяdи. - Qаynаnаm yаz gяlиncя tаlvаrа<br />

mцшtяrи gюzцylя bахыr, цzцm tяnяklяrиnиn yаrpаqlаrыnы<br />

bиttя-bиttя, dяnя-dяnя sаyыr!<br />

Bиr-bиrиnя dяхlи оlmаyаn цч-dюrd mюvzunu qаtыb<br />

qаrышdыrаn Sеrgеy, sцfrяyя чаy gяlяnяcяn susmаq nя<br />

оlduьunu bиlmяdи. Bиr mюvzunun bеlиndяn dцшцb<br />

dиgяrиnя dыrmашdы, mяclиsи ucuzlашdыrыb еlяdи bиrqяpиklиk.<br />

Sюhbяtя zцy tutаnlаr bашlаdыlаr аьzlаrыnа gяlяnи<br />

dаnышmаьа. Bашы pаpаqlы, Stаlиnя охшаyаn bиr ихtиyаr<br />

qоcа, bошbоьаzlыqdа hаmыnы аrхаdа qоydu - "яrиzя"<br />

sюzцnцn, utаnmаdаn-qыzаrmаdаn, "яruz" vяznиylя<br />

яlаqяsиnи mяclиsdяkиlяrя sцbut еtdи.<br />

Yuхаrы bашdа яylяшmиш mоllа, sюhbяtиn sиyаsяtя<br />

gеdиb чыхаcаьыnы hиss еdиncя bцtцn cяmи юlяnlяrиn<br />

ruhunа Аllаhdаn rяhmяt dиlяdи, ахыrdа vаr sяsиylя<br />

bаьыrdы - "Аmиn!".<br />

Аьzы duаlы Sеrgеyиn hиylяgяr gюzlяrи bu dаr<br />

mяqаmdа Яlихаnа tuшlаnыb tаmаm bашqа mяtlяbя<br />

еyhаm vurdu - "vахtdы, dur, gяl kечяk чаdыrыn аrхаsыnа,<br />

оrdа vаcиb ишиmиz vаr. Yubаndыq burdа, vаllаh. Gеdяk<br />

gюrяk иlаnlаr bиzя nя dеyиr…".<br />

Цzяrиndя Sеrgеyиn hаkиmиyyяtиnи hиss еdяn Яlихаn<br />

иlk sаnиyяlяrdя bunа qяtиyyяn sеvиnmяyиb sиfяtиnи<br />

turшutdu- иstяmяdи tаbе оlsun bu яmrя. Аmmа, аrtыq<br />

gеc иdи, sаnkи tяkcя Sеrgеy yох, hяyаtыn юzц Яlихаnы<br />

яmrя tаbе оlmаьа чаьыrыrdы.<br />

Mяn- bu яsяrиn mцяllиfи dя hиss еdиrdиm - qяhrяmаnlаrыmыn<br />

sоn hяrяkяtlяrи burdа mяnиm tаm ихtиyаrыmdаn<br />

чыхыb.<br />

Bашqа bиr lаl qцvvя gяlиb яsяrиmи юz tяsиrи аltыnа<br />

аlmаqdаdыr.<br />

Оnunlа gюrцшmяk fцrsяtиnи qачыrmаyыm dеyя Яlихаnа<br />

qошulub mяclиsи аstаcа tяrk еtdиm.<br />

***<br />

Чаdыrыn аrхаsыnа kечиncя, zяhrиmаrа qаlmыш zиl qаrаnlыq<br />

gюzlяrиmи kоr еdиr. Hаrа, hаnsы хаrаbаyа dоьru gеtdиyиmи<br />

яslа bиlmиrяm. Bиrcя оnu hиss еdиrяm kи, qоrхаq<br />

qяdяmlяrиm аltыndа qаlаn qup-quru аlаq оtlаrы sяs sаlыb<br />

хышыldаyыr, nаr аьаclаrыnыn аlчаq budаqlаrы аz qаlыb kи,<br />

sиr-sиfяtиmи cыrmаqlаsыn. Vяssяlаm! Burnumun dцz ичиnя<br />

vurаn аьыr qохulаrdаn hиss еdиrяm - hяlяkи dоьmа vяtяn<br />

tоrpаьы цzяrиndяyяm.<br />

Аy ишыьыnа mаnе оlаn qаrа buludun qяfиldяn qеybя<br />

чяkиlmяyи - шцkцr! - lаp yеrиnя dцшцr. Bахыb gюrцrяm kи,<br />

qаrа kюlgяlяrи bюyrцmdяkи dаш dиvаrdаn аyrыlmаyаn иkи<br />

nяfяr аstаcа юz аrаlаrыndа nяysя dаnышыr… Яvvяlcя чох<br />

dа yахшы ешиtmиrяm hяmиn pычыltыlаrы… Dиvаrа yахыn-<br />

12<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


lашdыqcа hяmиn sяslяrиn bиrи yаmаncа tаnыш gяlиr mяnя.<br />

Hяя, Sеrgеydи qаrшыmdаkыlаrыn bиrи.<br />

Tяnhа sяrv аьаcыnыn bашыndа ишыldаyаn qяrиb ulduzа о<br />

qяdяr dя dиqqяt yеtиrmяdиm. Еlя bиrcя dяfя bахdыm оnа<br />

sаrы, vяssяlаm. О dа sаnkи еlя bиrcя bu bахышыmыn hяsrяtиndяymиш.<br />

Bиr dаhа - tяk mяnиmчцn! - pаrыldаyыb<br />

tеzcяnя юlяzиyиr.<br />

Dаhа mяnя hеч nя mаnе оlmur Sеrgеygиlиn sюhbяtlяrиnи<br />

ешиtmяyя.<br />

Аc-susuz kяnd иtlяrиnиn hцrцшц bеlя qulаqlаrыmdаn<br />

sиlиnиr.<br />

- Rяhmаn, аdя аy еvи yыхыlmыш, rяhmяtlиk Bаbаyа bиr<br />

dеyяn yохuydu kи, а bаlа юzцnц yыьышdыr, gцrzяylя<br />

zаrаfаt еtmяk sяnиn ишиn dеyиl "Qыzыl иlаn" nюvц, bяlи,<br />

sиzиn nяslиnиzиn ихtиyаrыnа vеrиlиb, tutun оvsunlаyыn bu<br />

иlаnlаrы, аtыn иcrа bашчыsыnыn, pоlиs rяиsиnиn еvиnя. Qоy<br />

чяnяlяrи яssиn qоrхulаrыndаn! Sиzиn pиrя gяlиb яlаc<br />

иstяsиnlяr! Bиlsиnlяr kи, иlаnы оvsunlаyаnlаr hаkиmиyyяtи<br />

dя оvsunlаyыb rаm еdиr. Dюnцb оlur яsl иcrа bашчыsы! Bяs<br />

sиz nя еtdиnиz Pаpаьыmы yеrя sохduz! Иndи оnlаr bиlяcяk<br />

kи, gцrzяnиn ихtиyаrы bиzdя dеyиl. Gеdиb "Gцrzя pиrи"nиn<br />

sаhиblяrиnи ахtаrаcаqlаr!<br />

Qяfиldяn, qаrа bиr bulud аyыn qаbаьыnы kяsяrяk<br />

яtrаfы gюrцnmяz еdиr. Ешиtdиyиm sюhbяtя dя bunun аzmаz<br />

tяsиrи оlur. О dа zяиflяyиb юlяzиyиr - bиr яlиm<br />

qulаьыmыn dиbиndя, nя qяdяr dюrd tяrяfя bоylаnsаm dа<br />

bаyаqkы sяslяrи ахtаrыb tаpаmmыrаm. Иtlяrиn ulашmаьы,<br />

qоnшuluqdа qаb-qаcаq yuyаn аrvаdlаrыn dеyиntиsи gиrиr<br />

оrtаyа. Sоnrа nяhяng bиr sцkutun аьыr hюkmц hаmыnы<br />

иtаяtя sяslяyиr. Qоcа Шяrqdя bu cцr аьыr sцkutun hцdudsuz<br />

hюkmrаnlыьыnы yаlnыz mиnаrяlяrdяn ucаlаn аzаn sяsи<br />

kяsя bиlяr. Tяяssцf kи, bяzяn bu ишиn юhdяsиndяn bашqа<br />

yаd qцvvяlяr dя gяlиr.<br />

Sеrgеy kиmи yаd qцvvяlяr.<br />

О, qяfиldяn юz аcы fяryаdыnы ucа gюylяrя, nursuz<br />

sяmаlаrа цnvаnlаdы:<br />

"Pulu dа gюtцrцb vеrяcяklяr "Gцrzя pиrи"nиn<br />

lоtulаrыnа!"<br />

Аy ишыьы bu yеrdя kюmяyиmя gяlиb юz nurunu аrtыrыr;<br />

Аllаh цzцmя bахыr, bu dяfя Sеrgеyиn qаrа kюlgяsиnи<br />

dеyиl, аzcа tяrlяmиш яsяbи sиfяtиnи gюrцrяm. Яlихаn dа<br />

burdаdыr, яncиr аьаcыnыn юnцndя. Susur. Sеrgеyиn иkиncи<br />

qаrа kюlgяsиdиr sаnkи, юzцnц hеч cцr аyыrmыr bu<br />

оьrашdаn. Tяrslиyя bиr bах! Аy ишыьы оnu hяyаtа qаytаrыr,<br />

юlц kюlgяsиnя nюqtя qоyub цzцnц nurа qяrq еdиr,<br />

Яlихаn bяdbяхt иsя hяlя dя dиrиlиb hяyаt sяhnяsиnя dюnmяk<br />

иstяmиr. Bюyrцndяkи яncиrиn tяsиrи аltыndа tаm<br />

sцkutа dаlыr. Sюhbяtиn dиgяr ишtиrаkчыsы иsя hяlя dя<br />

gеcяnиn аyrыlmаz bиr hиssяsиdиr - оnun sиfяtи, kиmlиyи<br />

hяlя dя аydыn dеyиl mяnя.<br />

- Аy Hяmиd mцяllиm, bиr bяlаydы, gяldи bашыmыzа,<br />

dяrdиmиzи чох qашыmа!<br />

- Аdя, mяn 20 иlиn zооlоgиyа аlиmиyяm. "Gцrzя pиrи",<br />

yаdыndа sахlа аy kцlbаш, tаm gиzlиdиr! Tаm! Юz sаhиblяrи,<br />

оvsunчulаrы vаr оnun. Bu иlаn nюvцylя sоvеt hюkumяtи<br />

kиmи bиr яjdаhа mяшьul иdи, Zыьdа "Gцrzя kоmbиnаtы"<br />

tиkmишdи, иldя цч-dюrd kиlо zяhяr чяkиrdи bu иlаn<br />

bаlаlаrыndаn. Kаndиdаtlыq ишиmи bu mюvzu яtrаfыndа<br />

yаzmышаm mяn bашdаnхаrаb! Gяlиb mяnlя mяslяhяtlяшяrdиnиz<br />

hеч оlmаsа.<br />

- Zяng vurduq sиzя. Dеdиlяr bашыnыz qаrышыqdы, nяrd<br />

оynаyыrsыz "Kаspи" qяzеtиnиn bаш rеdаktоru иlя.<br />

- Аdя, mяn bиlиrяm gцrzя nяdиr, sиz yох…<br />

Bu mяqаmdа sаnkи nяysя dяyишиr ешиtdиyиm sюhbяtdя,<br />

оrtа яsrlяrdяnqаlmа яruz vяznи еlя bиl kи, dяvя<br />

bеlиndяn ашаьы dцшцb yumшаq qяdяmlяrиnи bаsыr<br />

яtrаfdаkы zцlmяtиn qаrа tцklц sиnяsи цzяrиnя. Gеcяnиn<br />

юzц шаd оlur bunа, tцnd rяngиnи аrtыrаrаq, bцtцn dиgяr<br />

sяslяrи - оtlаrыn хышыltыsыnы, bюcяklяrиn, mыьmыьlаrыn<br />

vыzыltыsыnы ешиdиlmяz hаlа sаlыr.<br />

- Ешиt, bиl… Mоskvаdа bиr rяssаm vаr - Nиkаs<br />

Sаfrоnоv. Оnu mяn gяtиrmишdиm Bаkыyа kи, prеzиdеntиmиzиn<br />

шяklиnи чяksиn. О, яvvяl Nахчыvаnа gеtdи, оrdаkы<br />

Иlаn dаьыnы юyrяnmяyя. Qяrаrа gяldи - иndиkи hаkиmиyyяt<br />

оcаьыnыn mцqяddяs dаьы hяmиn tяbияt mюcцzяsиdиr…<br />

Hяя, Mоskvаdаn gяlmиш bиr dяlяduz юz ишиnи nеcя<br />

lаzыmdы еlя gюrdц, pulunu аldы, аdы qяzеtlяrdяn<br />

dцшmяdи… Bяs sиz - bu tоrpаьыn юvlаdlаrы nя еtdиz,<br />

hяя... Sиzиn bашыnыzы yеrя sохum!<br />

Яtrаfdаkы bцtцn cаnlы-cаnsыz qцvvяlяr sцkutа dаlыb<br />

sяsиnи, cыnqыrыnы bеlя чыхаrmаьа qоrхurdu. Sеrgеyиn<br />

Аzяrbаycаn tцrkcяsи,- mашаllаh, gюz dяymяsиn -, tаm<br />

qцsursuz иdи. Yаlnыz аc kяnd kюpяklяrи hаrdаsа<br />

uzаqlаrdа hцrцшцb-ulашыr, bцtцn bu gеcя hяyаtыnа, о<br />

cцmlяdяn Sеrgеyиn dеdиklяrиnя qаrшы юz hаqlы<br />

nаrаzычыlыьыnы иfаdя еdиrdиlяr. Lаkиn kиm иdи ее fиkиr<br />

vеrяn иtlяrиn ихtиyаrыnа burахыlmыш bu еtиrаz musиqиsиnя<br />

Sеrgеy dя оnu vеcиnя аlmаdы:<br />

- Иlаnlаr dаhа nя dеyиr Dе gюrцm, vахtыmыz lаp аz<br />

qаlыb.<br />

- Hеч nя. Яvvяlkи kиmи. Sяn dеyяnlяrи еtdиm, pиrиn<br />

аyаqyоlusunа gиrиb dиvаrыnа "7 gцn vахt qаldы"<br />

kяlmяlяrиnи хыrdа hяrиflяrlя yаzdыm… Qоy хоf dцшsцn<br />

pиrdяn yаn юtцb аyаqyоlunu zиyаrяt еdяn оьrашlаrыn<br />

qоrхаq cаnыnа. Ишяmяklяrи yаrыdа kяsиlsиn! Dиvаrdаkы<br />

yаzыnы охuyub dяhшяtя gяlsиnlяr, qачыb yцyцrsцnlяr<br />

nяzиr qutusunun bашыnа… Dаy sяn аlиm аdаmsаn, yахшы<br />

tаnыyыrsаn mиllяtиmиzи, dцz dеyиrsяn, bиzиmkиlяrи ишяdиyи<br />

vахt, юzц dя аyаqyоlundа hаqlаmаq lаzыmdыr. Bu vахt<br />

bеyиnlяrиnя nяsя yеtиrtmяyи bаcаrdыnsа, qяlяbя<br />

sяnиndиr!<br />

-Bu hеч. Bяs, mцхаlиfяt rяhbяrlяrиnя охшаr аdаmlаr<br />

tаpdыzmы kяnd яhlи аrаsыndаn Kцt yаddашыnы sиlkяlя,<br />

хаtыrlа sяnя sюylяdиklяrиmи - Иsа Qяmbяrя, Яlи<br />

Kяrиmоvа, Pяnаh Hцsеynоvа охшаr bиr-иkи аdam<br />

tаpыrsаn юz kяndиnиzdяn, pul bаsыrsаn cиblяrиnя, qоy<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 13


Bаkыyа gеdиb kцчяlяrdя аvаrаlаnsыnlаr. Хаlqы юz mиskиn<br />

vяzиyyяtlяrиylя qоrхutsunlаr, vяssяlаm. Bunu dа еdя<br />

bиlmяdиn, аy yаzыq<br />

Kяndиn bцtцn gиzlи еtиrаz sяsиnи юzцndя gяzdиrяn<br />

quduz kюpяklяr bu dяm, hяmkаrlаr иttиfаqlаrыnа юrnяk<br />

оlаcаq bиr hяmrяylиk nцmаyиш еtdиrяrяk vаr gцclяrиylя<br />

ulашmаьа bашlаdыlаr. Sюhbяtиn яn mаrаqlы hиssяlяrиnи dаy<br />

ешиdяmmяyиb qаldыm yаnа-yаnа. Иtlяrиn аcы fяryаdы<br />

kяsиldиyи vахt, gюydяkи ulduzlаrыn pаrыltыsы dа аrtdы, bu<br />

zаmаn mяn иmkаn tаpыb bаyаьkы sюhbяtиn lаp ахыrlаrыnы<br />

ешиtdиm. Аrtыq Яlихаn dа sюhbяtиn bиr ишtиrаkчыsыnа<br />

чеvrиlmишdи. Fяqяt, mюvzunun яn hяllеdиcи mяqаmlаrы<br />

dиqqяtиmdяn yаyыnmышdы dеyя, mяn ешиtdиklяrиmdяn hеч<br />

nя аnlаmаdыm:<br />

- Dеyиrsяn kи, bu юlkяnиn bцtцn шяr-шяbяdяsи sяnиn<br />

ихtиyаrыnа burахыlыb, hяя Иnаnаn dаша dюnsцn! Иlаnlаrы<br />

оvsunlаdыьыn kиmи Nиnоnu dа юz tоrunа sаlыbsаn Dеyиb<br />

иsrаr еdиrsяn kи, bиz аzяrиlяrиn bахtыnа mаhnы<br />

охumаqdаn sаvаyы hеч nя yаzыlmаyыb Qаrаbаьы dа оnа<br />

gюrя uduzmuшuq kи, "Qаrаbаь шиkяstя"sиnи dаhа yаnыqlы,<br />

dаhа kяdяrlи иfа еdяk, еlяmи Yахшы, mяn rаzы, bиrcя<br />

шяrtlя - dеmяk, аlmаnlаr dа, 2-cи dцnyа mцhаrиbяsиnи, аy<br />

cаn, bиrcя sяbяbя gюrя uduzublаr - "Lиlи Mаrlеn"<br />

шаrkыsыnы dаhа bюyцk bиr kяdяrlя охumаqdаn юtrц! О kи,<br />

qаldы mяnиm sяnя uduzmаьыmа, bunun sяbяbиnи dя<br />

tаrихиn чох qяlиz mяqаmlаrыndа ахtаr, Sеrgеy! Gяl,<br />

mяnиm sяfеhlиyиmиn аyаьыnа yаzmа bunu!<br />

- Аra, Яlихаn, ишlяdиyиn qяzеtdя hяr yаzdыьыn<br />

mяqаlяyя gюrя 30 dоllаr pul аldыьыn dюvlяt sиrrи dеyиl kи,<br />

mяnиm яzиzиm… Ешиt bиlgиnяn, bu qиymяtи dя<br />

jurnаlиstlяr цчцn mяn dцшцnmцшяm. Mцqяddяs Иsаnы 30<br />

gцmцшя sаtаn Иudаyа охшаtmаq иstяmишяm sиz<br />

jurnаlиstlяrи! Sяn yаzыq-yеtиm hаrdаn bиlяsяn kи, bu cцr<br />

ишlяr dюvlяt sяvиyyяsиndя hяll оlunur Юzц dя mяnиm<br />

tяklиfиmlя Mяn… yеnя dя mяn, rеklаm sиfаrишчиlяrи иlя<br />

mцхаlиfяt qяzеtlяrи аrаsыndа ашыlmаz чиn sяddи чяkmишяm,<br />

иcаzя vеrmиrяm kиmsяyя оrdа юz еlаnlаrыnы чаp<br />

еtmяyя. Bиr gиc hяkиm vаr, bаbаsиl хяstяlиyиnи mцаlиcя<br />

еtdиyи bаrяdя mцхаlиfяt qяzеtlяrиnя hяmишя rеklаm<br />

vеrиr. Yеnя dя mяnиm hиylяmdиr bu! Tяhqиr еdиrяm bu<br />

yоllа sиzlяrи, bеш-аltы dоllаr pul burахыrаm qяzеtlяrиnиzя!<br />

Bяlи, mяn иstяyиrяm kи, lяnяtяgяlmиш bаbаsиl<br />

хяstяlиyиndяn яzиyyяt чяkяnlяrиn чохu sиzиn охucunuz<br />

оlsun! Хцsusяn sяnиn mяqаlяlяrиnиn, Яlихаn!<br />

Qяzеtиnиzdяkи rеklаmа bахыb, qоy, ахtаrыb tаpsыnlаr<br />

hяmиn sеhиrbаz hяkиmи. О dа mяnяm. Mяn! Gиzlи<br />

fоtоkаmеrаlаrыm ишя dцшцr mцаlиcя vахtы. Sяnяd<br />

tоplаyыrаm mяn sиzlяrя qаrшы, Яlихаn. Sяnяd! "Cиp"иmиn<br />

аrха оturаcаьыnы yахшы-yахшы яlяk-vяlяk еtsяn, tяyиnаtы<br />

цzrя bиr qаlаq fоtошяkиl tаpаrsаn оrdаn. Bаbаsиl<br />

хяstяlиyиnя dцчаr оlmuш bцtцn mцхаlиfяtчиlяrиn шяkиllяrи<br />

- аy cаn! - иndи mяnиm ихtиyаrыmdаdыr. Hаmыsыnыn fиlаn<br />

yеrи оrdа tаrихя dцшцb!<br />

Qяfиldяn bцtцn sюhbяtlяr qеybя чяkиldи. Gеcяnиn bиr<br />

оьrаш хаsиyyяtи vаr - gеc-tеz о, юz sаkиnlяrиnя<br />

ихtиyаrыndаkы tаm gиzlи gцcцnц nцmаyиш еtdиrиr, яsяbи<br />

sюhbяtlяrиmиzи, чыlьыn sеvишmяlяrиmиzи, хыrp, yаrыdа<br />

kяsиr. Bиzи, шиrиn rюyаlаrыmыzdаn, sеvgиlиlяrиmиzиn шuх<br />

mяmяlяrиndяn аyыrаrаq tяnhаlыьыmыzы-yаlqыzlыьыmыzы еlя<br />

tяk юzцmцzя sцbut еdиr. Sоnrа, rяngиnи tцndlяшdиrиb<br />

bцtцn dиqqяtиmиzи юzцnя cяlb еtmяk хаtиrиnя<br />

оьrашcаsыnа bиr cяhd gюstяrиr.<br />

Юzц dя bunu еlя ustаlыqlа hяyаtа kечиrиr kи, gяlgюrяsяn…<br />

Gюydяkи pаrlаq ulduzlаrыn bиrи dя hяmиn<br />

zаmаnlаr bиzиm gюzlяrиmиzя gюrцnmцr.<br />

Mяn - яsяrиn mцяllиfи, юz dыlьыr qяhrяmаnlаrыmlа<br />

mяhz bеlя bиr vяzиyyяtя dцшmцшdцm иndи. Яtrаfыmы sаrmыш<br />

qаtы zцlmяtlя tяkbяtяk qаlmышdыm. Qяhrяmаnlаrыm<br />

dа, sаnkи еlя юzцm dя bиr vаrlыq kиmи yоха чыхmышdыm.<br />

Gеcяdяn bашqа hеч nя yох иdи яtrаfыmdа.<br />

Dеdиm sаbаhа qаlsыn bцtцn bu sюhbяtlяr. Qоy, sяhяr<br />

чаьы Яlихаn yuхudаn dursun, dишlяrиnи yuyub аьzыnы<br />

yахаlаsыn, юzц dя hиss еtmяdяn оnu yахшы-yахшы<br />

dаnышdыrаrаm. Оnun ихtиyаrы hяlяkи юzцmdяdиr.<br />

О, dаnышаr… dаnышаr mяnя bu sюhbяtиn ешиtmяdиyиm<br />

hиssяlяrиnи.<br />

14<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


éåíè øeèrlÿr<br />

ÍÈÝÀÐ ÕÈÉÀÂÈ<br />

salamlar<br />

bu yenя mяnяm, яskи Nиgar Xиyavи. Son zamanlar o adresdя mяktublarыmыn gedиb gяlиши<br />

axsaqlaшmышdы, gюrяk bunda necя olur.<br />

Цч шerиn <strong>son</strong> halыnы sиzя gюndяrdиm. <strong>Alatoran</strong>da чapdыrmaq иstяsяnиz ancaq Sяttar... vя Qarabaь....<br />

шerlяrиnи чapdыrыn, o bиrиsиnи юzцnцz цчцn gюndяrdиm - bяla o dяrdя dцшdцk rцzgarыmыz bюylя, halыmыz<br />

bu - Fцzulи demишkяn… Orfoqrafи baxыmdan sяhvlяrи olursa dцzяldиn, bиzlяr demиnя юyrяndиyиmиz kиmи<br />

demиnя dя yazыrыq. Bu шerlяr bяlkя yaxыn gяlяcяkdя kиtab kиmи yayыmlana. Bяlkя dя Bakыda... Adam<br />

kюkцndя yazmыram kи, sabah yenя dя bяzи sюzlяr dяyиsя bиlяr шerlяrdя, ona gюrя dя mяn sиzи yormaqdan<br />

baшqa baшarmыram. Bu sюzlяrи ona gюrя yazыram kи, bиr daha "шerиn <strong>son</strong> halи belяdи" deyя цzцm<br />

olsun.<br />

sayьыlarыmla Nиgar<br />

Yыxыlmasыn Evиn Sяttarxan!<br />

(Sяttяrxanыn tarиxи evиnи uчurtmaq иstяyяnlяrя etиraz sяsиdиr bu шer)<br />

Bu gцnlяr Sяttarxan sяtиr sяtиr sиlиnиr Tяbrиzиn tцrklцyцndяn<br />

az qalmыш чoxluьu az-az azalыr<br />

чox gюrцnцr deyяsяn tarиxиn яynиnия tarиxdя чox gюrцnяn gюrцntцsц<br />

tяpяgюzцn gюzц atыlыb чыxыr tяpяyя<br />

gюzц o boyda gюtцrmяyиr<br />

gцcц o aьыrlыqda чatышmayыr Sяttarlыьa<br />

чяkиlишиr lap baшa dar mиllяnиr mиllи sяrdarlыьa<br />

Tяbrиzиn evи uшaq deyиl kи rиz-rиz yыxыla<br />

ya yыxыla-yыxыla bюyцyя<br />

Tяbrиzlиyи kяrpич-kяrpич burxula boшalыb yox ola nяqшяnиn yaxasыndan<br />

sяngяrиnи иstиtar elя Sяttarxan!<br />

yoxsa burda tarыx coьrafиyanы buldozerlяrиn nыrha-nыrы yazar da pozar da<br />

Sofyan sиmanыnda sиllяylя beton trapы yapыlar sяnя sяndяkи tarиxя<br />

чox чox чox mяrtяbяlи gюbяlяk bиnalar bиrdяn bиrя иstиtar чяtиrиnи aчar aьyыyan baшыva<br />

aьыla naьыla sыьmayan oyun uчar baшыva<br />

mяndяn demяk Sяttarxan!<br />

sяngяrиnи иstиtar elя<br />

Яrkиn dя qulaьыndan tutub yavaш-yavaш яkиrlяr mцsяlla dalыna<br />

daldalayыb dиbяrdиnиn daьыtsыnlar yavaшcana<br />

bu gцn sabah gюrяcяksяn reklamыnы otaq boyda bиlbordlarda<br />

gюrяcяksяn чarrahlarda<br />

Яmиrяqыz nя tanыyыr kиmdи Яmиrxиz kюpяk oьlu<br />

kи dцnyanыn gцnortalaшan чaьыnda qыzlыьыndan Tцrklцyцnц gюzgюrяtи gюtцrdц<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 15


sallaxana daшыnыb mцsяllaya sallandы<br />

dцz elя andan baшladы baшlandы яrиmяk<br />

utanqac mum olub яrиdи Яrk<br />

o qяdяr o qяdяr boшaldы boшalыndы bu naяmиrxиz яlиndя яrlиkdяn<br />

bиlmиrяm fишarxunu, bиlmиrяm qan tяzyиqи ya da qan basqыsы<br />

yцk yцk yцksяldи sяktя gяtиrdи яrlиyи яrиyя яrиyя<br />

kиmя яrkюyцnlяnsиn иndи Яrk<br />

yыxыlmasыn evиn Sяttarxan burasы tarиxlи boldezer coьrafиyasы<br />

sovxaya qalmыш evиnи tez ol иstиtar elя!<br />

***<br />

Sяncя bu gцn yaьышmы yaьacaq<br />

ya yaьыb bu иzoqamы чatlamыш шяhяrя<br />

ya qяfиldяn bиr qarsыz qышa baшlayacaq<br />

ya baшlayыb baшa dцшmцrцk hяlя-hяlя<br />

mыrta salыb qamчы-qamчы baшlayыb yaьmur<br />

bomba-bomba partlayыr qarlar<br />

sяn hяlя quшlarы aьacdan kишlяyя-kишlяyя dиbиnя ишяyиrsяn<br />

kaш belя kaш elя olsaydы olmasaydыda oynaya-oynaya<br />

юz-юzцvя kишnяyиrsяn<br />

daш baшa dцшцr sяn baшa dцшmцrsяn<br />

hovxur-hovxur haram baьarsaьыva kи<br />

чяyиrdяklи atomlar tumanчaq gюtцndя havalanыr<br />

hadыr ol иynяnиn ucundan<br />

hadыr ol bu sяfяr sиdиk qovuьundan kи qыdыqlansa bu qяhяrlи шяhяr<br />

atomla bиrlиkdя qan qяndиlиnя asыlacaq aslanacaq<br />

qalanacaq qanayacaq<br />

qalacaq qal qala qal...<br />

qarnыmdakя uшaq dцnyaya doьmaьa rяy vermиr<br />

sancыlы sandыqlarы gюrяndя qыvrыlыr<br />

иlan kиmиn qarnыma чяnbяrlяnиr<br />

heч nяmяnяsиnя dя mяnи saymыr<br />

qarnыmdan чыxan evdяn qabaq яldяn чыxыr<br />

xиyavanыn яynиndяn чыxanmыr<br />

belя gedиrsя pяnчяr baшыmыz hara<br />

haradan<br />

zapas axtarsыn qapaz altыndakы yыrtыьыnы dяyишdиrsиn<br />

yarasыnы yamaьыnы bиtишdиrsиn<br />

nя boyda zapas soraqlaшaq kи bu boyda pяnчяrlяrиmиzя...<br />

yanы genя solaxay-solaxay salamlaшaq<br />

чerи-чerи gцlцmsяyяk sяhяrя sиkdиr verяn pяncяrяlяrиmиzя<br />

zad-zad deyя tez-tez<br />

tez baшdan olaq<br />

neynяmишиk kиmя nяyя<br />

kиmя nяyя qalыb bиzиmkи bиlmиrяm bиlmиrяm bиlmиrяm<br />

baxtыmыzыn bцlbцlц bubbulaшыb qяfяsиnиn genишlиyиndяn deyяsяn<br />

buy buy buy buyyyy<br />

badalaq atыr чala чuqqur xяyallar qudurqыzmыш xяyallarыma<br />

yalandan xumar xanыmlar xиyavanlarda yavanlыq axtarыr yava yava<br />

bиlmиrяm чюrяklяrиnя bиlmиrяm яmcяk cяmdяklяrиnя ya nяlяrиnя<br />

kи cиnsяl uqdяlяrиndяn cиnя dюnmцш aьalar<br />

иflиc яqиdяlяrиnи alыb baшыna<br />

16<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


шeylяrиnиn arxasыndan gцp gцp gцp yerя gцpsяyиrlяr<br />

vя uxay-uxay deyя mиn-mиn tцmяn-tцmяn tюkцlцr<br />

mиnbиr gecя шяhzadяlяrи bиr gecяdя neчяsи bиr yerя<br />

saчы sцmяyя dюnцb bu шяhяr bцkцlцb yumaьa dюnцb bu шяhяr<br />

dяrmanы vaxtыnda yetишmяyяn heroиnlи arvada dюnцшцb bu шяhяr o шяhяr<br />

yamaqlы чadrasыnы чяkиb baшыna yaxыlыb qusaqlы duvarlar dиbиndя yalvara daldalanыr<br />

цzцquylu xumarlanыr иncя-иncя<br />

tяpяsи yumruqlanыr dalbadala yumaqlanыr<br />

genя bugцn hava necя olacaq gюrяsяn gecя<br />

яzиz dиlяnчи dиnlяyиcиlяr<br />

Qarabaь Qurbaьasы<br />

Bugцn bu qurbaьa qapqara bиr qarabaьa<br />

quruldamaq иstяyиr шиkяstяdяn dя шиkяst bиr aьыz<br />

neчя gюllцkdц, bяllи deyиl kи qurbaьamыz<br />

aьamыzdы bиraz bяlkя, bиraz da tosbaьamыz<br />

gюrdцyцm bugцnяdяk ancaq яn qurbaьa<br />

яn qur-qur qaьamыz<br />

baьышlayыn zяhmяtdи чatdыra bиlsяnиz иz baьыrыn<br />

ya da ишdи чatsa qыsыr яlиnиz<br />

baьы qaraqыrmыzы baьrы qara чюlцnя<br />

qara bиr daш tapsanыz lцtfяn atыn<br />

bu qurbaьanыn boьazыnda иlишяn gюlцnя<br />

Yoxsa qurultu yaman шиkяstя qaшыnыr aьыz boьazыnda bиr<br />

doyunqarыna:<br />

яzzzиnяm aaa...y<br />

vяtяn dяrdи tяn dяrdи<br />

tяrlяdиb юldцrяr mяnи<br />

neynиm яl чяk yaxamdan иyиrmи fayыz bяsиmdи gюrяr mяnи<br />

dи dur gяl qoyma uчur baшыmdan<br />

gяl qadan aaalыm<br />

bи чяtvяr araq yarыm metиr dюnяr kabab<br />

dюnяr mяnи dюndяrяr mяnи<br />

o yana dюndяrяr mяnи<br />

yar bu yana dюndяrяr mяnи<br />

юlцrяm юlцrяm юlцrяяя...m gяl dяrdиn aaa...lыm<br />

яzzzиnяm aaa...y gюdяn yaxшы<br />

bиr fиncan arada gюbяk yaxшы<br />

deyиrяm vяtяn bиr az yыьcam bиr az gюdяk yaxшы<br />

яdя belя gюbяk yaxшы gюdяn yaxшы<br />

pay vermяyя aaa...y baaalam<br />

yenя dя vяtяn yaxшы<br />

юlmцrrяm юlmцrrяm юlmцrrяяя...m<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 17


ÀËÎÂ<br />

eyvazovaa@yahoo.ru<br />

***<br />

Boш vaxtlarыmы kиmя borc verиm<br />

Baшыmы qaшыmaьa<br />

vaxtыm olmayanda<br />

qaytarsыn<br />

***<br />

Sяn mяnиm яllяrиmи иsиt<br />

Mяn sяnиn цrяyиnи sяrиnlяdиm<br />

***<br />

Иstяyиrsяn daь boyda ol,<br />

Gцnяш yoxsa<br />

kюlgяn yoxdu<br />

***<br />

Uшaq aьlayыr -<br />

Dцnyanыn <strong>son</strong>uymuш kиmи...<br />

Uшaq gцlцr -<br />

Dцnya onunmuш kиmи...<br />

***<br />

Bu xoшbяxtlиyиmи<br />

чatmadыьыm<br />

o arzulara borcluyam<br />

***<br />

Dяnиzlяrя yaьan yaьыш<br />

Sяhralardan xяbяrиn var<br />

***<br />

Sss...<br />

Gecяnи oyadarsan.<br />

***<br />

Qюnчяlяr<br />

yavaш-yavaш чичяk olur.<br />

Чичяklяr<br />

bиrdяn gюrцnцr.<br />

***<br />

Uшaq kиmи aldanmaq<br />

bюyцdцr.<br />

Bюyцk kиmи aldanmaq<br />

qocaldыr.<br />

***<br />

Ax, bu qaranlыq gecяdя<br />

qatыьыn aь olduьunu<br />

иsbat etmяk<br />

nя qяdяr facияvиdиr.<br />

***<br />

Bu kиrayя otaьыn<br />

kюhnя dиvar kaьыzlarы<br />

solьun чичяklяrиylя<br />

kиmlяrи qarшыlayыb<br />

kиmlяrи yola salыb...<br />

***<br />

Mяn sяnиn яvяzиnя dцшцnцrяm<br />

Sяn mяnиm яvяzиmя yeyиrsяn...<br />

***<br />

Bu yup-yumru dцnyadan<br />

Bиr gцn yыxыlmaq qorxusu...<br />

18<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


***<br />

Lap yenи юyrяnmишяm -<br />

иtиrmяyяn qazanmыr,<br />

qazanmayan иtиrиr<br />

***<br />

Yaьlы kиши baxышlarыyla<br />

чиrklяndиm...<br />

И<strong>kr</strong>ahыmla yuyundum...<br />

***<br />

Bиr qanqalla sevиnmяyи<br />

dяvяdяn юyrяnmяlи.<br />

Hяyata gцlmяyи<br />

dишlяrиnи aьardan skeletdяn.<br />

Vя belяcя xoшbяxt olmalыymышam...<br />

***<br />

Цч ay tыrtыl kиmи sцrцnцb,<br />

цч gцn kяpяnяk kиmи uчmaьa<br />

dяyяrmи<br />

***<br />

Hamыyla yola gedяnиn<br />

юz yolu da varmы gюrяsяn<br />

***<br />

Uшaqlar sыndыra bиlmяdиklяrиnи<br />

sevmиrlяr.<br />

Elя bюyцklяr dя...<br />

***<br />

Bиzи nя vaxt tыsbaьaya dюndяrdиlяr<br />

Qыnыmda oturub fиkиrlяшиrяm<br />

***<br />

Sevgи mиn dиldя mиn cцrdцr<br />

Sevgиnиn dиlи bиr cцrdцr.<br />

***<br />

Шяhяr<br />

sцnи ишыqlarыyla<br />

elя parlayыrdы kи,<br />

ulduzlar kцsцb<br />

gerи чяkиldиlяr<br />

***<br />

Acыq duyьusundan<br />

acыьыm gяlиr...<br />

***<br />

Zaman...<br />

hяbs olunur fotolarda<br />

***<br />

Ehtиyat иgиdиn yaraшыьыdыr<br />

Ona gюrя иgиdlяrиmиz<br />

bu qяdяr yaraшыqlыdыr<br />

***<br />

Sяhra mяmlяkяtиmdя<br />

azadlыq иlьыmы...<br />

***<br />

Kяdяrиn цzцnя gцlцmsяdиm<br />

Qondu цzцmя<br />

***<br />

O, yumurta kиmиdиr<br />

Qabыьыnыn altыnda<br />

yup-yumшaq цrяyи var<br />

Ey Od!<br />

Pambыq olum,<br />

ya su<br />

***<br />

***<br />

Mяnя qarышqa gцcц arzula<br />

Qarышqa яmяyи deyиl<br />

***<br />

Bu adam иlan kиmи<br />

baшdan-ayaьa quyruqdu<br />

***<br />

Яgяr bиrcя damcы su<br />

Qarышqanы boьursa,<br />

onun okeandan fяrqи nяdиr<br />

***<br />

Etdиyи yaxшыlыьa<br />

o qяdяr mиnnяt qoydu,<br />

mиnnяtdarlыq etmяyя<br />

yer qalmadы<br />

***<br />

Bu чичяklяr bu an<br />

o qяdяr gюzяldи kи,<br />

иstяmяzdиm цч gцn <strong>son</strong>ra<br />

bиr dя gюrцm onlarы<br />

***<br />

Hamыya xяbяrlяyяcяm<br />

sяnиn nя qяdяr<br />

yaxшы adam olduьunu<br />

***<br />

Иnsanlar bu qяdяr fяrqlиykяn<br />

skeletlяr nяdяn bu qяdяr<br />

bиr-bиrиnя bяnzяrlяr<br />

***<br />

Buludlarыn цstцndя yatmaq<br />

Gюy qurшaьыnыn altыndan keчmяk<br />

Uчan quшlara qoшulmaq<br />

Daha nяlяr vя nяlяr...<br />

Nakam uшaqlыq arzularыm<br />

Gюylяrdя gюzцm qaldы<br />

***<br />

Tяkcя qanad arzulamыram kи,<br />

(mиlчяyиn dя qanadlarы var)<br />

***<br />

Bu kяndиn qadыnlarы<br />

яrlяrиnи rus puluna<br />

dяyишиrlяr hяlя dя<br />

***<br />

Gюr ha!<br />

Bostandakы mцqяvvalar da<br />

qadыn yox, kиши paltarыnda olur<br />

Kиши zяhmи<br />

burada da yarayыrmыш<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 19


GÞZ - GÞZß<br />

цч hиssяlи pyes-povest<br />

SЯFЯR ALышARLы<br />

safar-forum@maиl.ru<br />

"Heч zaman юzцnцzцn vя яzиzlяrиnиzиn юlцmцnц qяlяmя almayыn".<br />

Qorkи mяktяbиnиn ustadnamяlяrиndяn<br />

Ы hиssя<br />

Mяn bu gцn чыxmayacaьam. Yяqиn kи, bu gцn bu xalatы geyиb ora чыxmaq цчцn чox<br />

tяlxяklяr bиzиm uшaq teatrыnda olmaq иstяrdиlяr. Babat alыnыr. Alыnmaya da bиlяrdи, bяxtиmиz<br />

gяtиrиb. (Barmaьы иlя gюyя ишarя edиr). Ancaq hяr шeyиn bиr яvvяlи, bиr dя axыrы olur.<br />

Belя чыxыr kи, иndи bundan da иmtиna elяmяk zamanы gяlиb чatыb. Чцnkи. Чцnkи oldun dяyиrmanчы,<br />

чaьыr gяlsиn dяn Koroьlu!<br />

Иndи tюkцlцb gяlяcяklяr. Xяcalяtlи ишdиr. Adam gяrяk belя sяrt hяrяkяtlяrlя юzцnц<br />

baшqalarыnыn dиqqяt mяrkяzиndя saxlamasыn. Bяlkя dя mяnя gцlяcяklяr. Abstraksиyasыz,<br />

чыlpaq gerчяklиk vя kюntюy reallыqdan baшqa nяsя yox: bяsиt naturalиzm! - Шaиr belя deyя<br />

bиlяrdи. - Bиzиm nя keчmишиmиz var, nя dя gяlяcяyиmиz. Yalnыz иndиmиz mюvcuddur. Иndиkи<br />

zaman. Nя edиr - ... Tяlxяklиk edиr. Nя oxuyur - ... Шиkяstя oxuyur. Nя yeyиr - ... Kabab<br />

yeyиr!<br />

Gцllяdяn keчяsи шeylяrи sяhnяdяn keчиrmяk чox чяtиndиr, oьlum! Sяhnя иsя tяяssцf kи,<br />

mяhz ondan юtrцdцr, - bunu sяhnя цчцn чox чalышmыш Яmиrhцseyn bяy deyиrdи.<br />

Bunun xalatыna, шalvarыna, bыьыna-saqqalыna bax! Bu tяlxяk lиbasыnы kиm fиkиrlяшиb,<br />

gюrяsяn Юz aramыzdыr, xaчpяrяstlяrиn sыrf dиnи bayramыnы юz oьul-uшaьыmыza sыrыyыrыq,<br />

<strong>son</strong>ra da tяяccцblяnиrиk kи, fиlan шey nиyя fиlan oldu O, иkи mиn иldиr kи, юz doьma bayramыnы<br />

юz dцшцncяsиnя uyьun шяkиldя qeyd edиr, bиz иsя onu yamsыlayыrыq: kиm gцclц olar,<br />

orиjиnal, yoxsa kserosurяt Bяlkя bиz... Hяlя bunun bиr Qar qыzы da var. Gюrяsяn,<br />

Laflandиya meшяlяrиndя onun яsas mиssиyasы nяdяn иbarяt olub Bиz bu mяzhяkяyя bиr<br />

"Шaxta nяnя" obrazыnы da яlavя elяdиk: baba, nяvя varsa, nяnя nиyя olmasыn! Uшaqlarыn<br />

xoшuna gяlиr. Anшlaq... Иdи. Bu da sяnиn keчmиш zamanыn. Nя edиrdиk - Шяnlяndиrиrdиk. Nя<br />

цчцn - ... Belя lazыm иdы.<br />

Иndиsя mяrяkя qopacaq. Bиabыrчыlыqdыr. Чыxsыn da baшqa Шaxta baba, qяhяt deyиl kи!<br />

Allaha шцkцr, иlиn-gцnцn bu vaxtыnda baь-baьчa doludur Шaxta baba иlя. "Яzиz balalar! Bu<br />

gцn Sиzиnlя gюrцшя gяlmиш Шaxta baba юzц иlя tяkcя Qar qыzы vя Шaxta nяnяnи gяtиrmяyиb,<br />

hяm dя meшяdяkи bцtцn heyvanlarы bura dяvяt edиb!" Bu nя mяtndиr! A-a! Bu nя mяtndиr!<br />

Bu axmaq mяtn hansы яmяkdar xadиmиn baшыnыn mяhsuludur "Heyvanlarы dяvяt<br />

edиb!" Bиz dя neчя иldиr bunu tutuquшu kиmи tя<strong>kr</strong>arlayыrыq, bиr adam demиr kи, heyvanы<br />

Иdman-Konsert Arenasыna "dяvяt etmяk" olmaz. Bu mяtnlя чaшmaq olar. Allah uzaq<br />

elяsиn! Bяlkя elя buna gюrя mяn sяhnяyя чыxa bиlmиrяm. Keчmиш zamanlarda bиzя<br />

deyиrdиlяr kи, bиr шeydяn шцbhяlяndиnsя, ondan bиrmяnalы шяkиldя иmtиna etmяk xeyиrlи olar.<br />

Яmиrhцseyn bяy onlarla razыlaшmыrdы, vuruшurdu. Deyиrdи, bu xalqы <strong>son</strong> цч yцz иldя o qяdяr<br />

qorxudublar, o qяdяr gюzцqыpыq elяyиblяr kи, hяr шeydяn шцbhяlяnиr; иndи neylяyяk, чюrяk<br />

yemяyяk kи, tиkя иlишиb boьazыmыzda qala bиlяr!<br />

20<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Avropa teatr mяktяblяrиndяn bиrиnиn kцncцndя mяnи<br />

tяlxяk yox, facия janrыnda ишlяyяn aktyor kиmи<br />

yetишdиrиrdиlяr. Иndи xatыrlayыram kи, bиr vaxt mяn facия<br />

ampluamы da belяcя, bugцnkц kиmи, qяflяtяn bцkцb rejиssora<br />

qaytardыm. Dedиm: "Oynamayacaьam mяn Mиrzя<br />

Яbdцl Hяsяnи!" Dedи: "Nюшцn, qяrdeшиm" O юzц dя bиlиrdи<br />

kи, "Nadиr шah"ыn bцtцn obrazlarы karиkaturadыr. Ancaq<br />

Kюhnя teatrыn aktyorlarы цчцn "Nadиr шah"dan <strong>son</strong>ra aчыlan<br />

yol qяtиyyяn karиkatura deyиldи.<br />

Nadиr шah bиzиm babalarыmыzыn vяtяnиnиn qцdrяtlи<br />

padшahы olub. Gюrяsяn, nяyя gюrя mцяllиf Hиndиstanы fяth<br />

etmиш цч bюyцk иmperatordan bиrиnи - юz babasыnы - o gцnя<br />

salmышdы Mяn sяfeh dя gцnц-gцnя sata-sata onun eybяcяrlиyиnя<br />

zцy tutmaqla mяшьul olmuшdum. Vaxt olmuшdu kи,<br />

bununla hяtta юyцnmцшdцm dя: "Sяn Иranыn torpaьыnы<br />

bюyцtdцn, sяrvяtиnи artыrdыn, ancaq bununla юlkя abad,<br />

hяyat fиravan, иnsanlar xoшbяxt olmadы!" Sюz verиrdиk kи,<br />

Nadиr шahыn xoшbяxt elяyя bиlmяdиyи иnsanlarы bиz, kommunиzmdя,<br />

xoшbяxt edяcяyиk; hяyat sцbut etdи kи, yalan<br />

danышыrmышыq.<br />

Ancaq bцtцn formal vя dюvrи uьurlarыna baxmayaraq,<br />

шeyxцlиslam Mиrzя Яbdцl Hяsяnи oynadыьыm o mюvsцmlяrиn<br />

mяnиm цчцn чox qara keчяn anlarы da oldu. Tamaшa<br />

gцnlяrи юzцmц hяddяn artыq narahat hиss etmяyя<br />

baшlamышdыm. Sankи kиmsя parterdяkи yerиndяn sычrayыb,<br />

mяnи иfшa edяcяkdи. Nиfrяt dolu o qышqыrtыnы gюzlяdиyиm<br />

anlar mяnиm цчцn чox aьыr keчиrdи. Bяzяn elementar mяtn<br />

parчalarы yadыmdan чыxыrdы. Ancaq o bиrcя sюzц qышqыracaq<br />

vиcdansыz kиm иdиsя, gяlиb чыxmaq bиlmиrdи. Sonra namяlum<br />

иntиzarda keчиrdиyиm o anlardan bиrи qяtиyyяn<br />

gюzlяmяdиyиm halda mяnи Muьan чюlцnя aparыb чыxardы:<br />

mяn bиrdяn-bиrя юz ичиmdя Nadиr шahыn Mяzhяb Mяclиsи<br />

чaьыrdыьы doьma dцzяngahlarы nяsя baшqa gюzlя gюrmяyя<br />

dяhшяtlи ehtиyac duymuшdum vя hяr шeyи kяnara qoyub, иstи<br />

yay gecяlяrиnиn bиrиndя qatarla yola чыxmышdыm.<br />

Tяlxяklиk шeyxцlиslamы o cцr oynamaqdan mиn dяfя<br />

yaxшыdыr. Uшaqlarnan ишlяyиrsяn, yalan danышanda da naьыl<br />

janrыnda danышыrsan. Ona gюrя dя ичяrиdяn qыzarыb xяcalяt<br />

чяkmиrsяn. Uшaqlar иsя sяnиn hяr sюzцnя цrяkdяn иnanыr vя<br />

bu teatr akkordlarыnы bцtцn hяyatlarы boyu юzlяrиlя xoш<br />

xatиrя kиmи gяzdиrиrlяr. Bиzиm uшaqlыьыmыzыn Шaxta babasы<br />

olmamышdы: bиzиm sцnnяt toyumuzda araq ичиlmяmишdи,<br />

axmaq-axmaq mahnыlar da oxunmamышdы; dana bozbaшыnы<br />

yeyиb salavat чevиrmишdиlяr vя "шapp!" - цlgцclя vurmuшdular.<br />

Яvvяllяr, baшыboш vaxtlarыmda... (Baьышlayыn, bиzиm<br />

чoxumuz xцlya vя иllцzиyalardan иbarяt o cцr bиr dюvr yaшamalы<br />

oluruq). Яvvяllяr mяnя elя gяlиrdи kи, mяnиm hяyatыmыn<br />

uшaqlыq dиvarыnda hяmиn Шaxta baba hяdиyyяlяrиnиn<br />

vя ичиlmяmиш araq butulkalarыnыn yerи hяlя dя boшdur.<br />

Ancaq <strong>son</strong>ra gюrdцm kи, o dиvarda tamam baшqa kяrpиclяr<br />

чatышmыr vя hяrdяn o boш yerlяrdяn kцlяk ичяrи soxulub<br />

tozanaq qaldыrыr. "Ич gяrяk germetиk olsun, yoxsa adam<br />

uчa bиlmяz", - bunu da Яmиrhцseyn bяy deyиrdи.<br />

Hяmиn gцn mяn Muьan чюlц иlя bяlkя dя qыrx<br />

kиlometrя yaxыn pиyada yol getmишdиm. Stansиyadan ишыqgюzlцkяn<br />

чыxsam da, чюlцn vя yolun яsl dadыnы qaranlыq<br />

dцшяndяn <strong>son</strong>ra hиss elяmяyя baшlamышdыm. Gюydя ulduzlar<br />

sayrышыrdы, ay dиyиrlяnиrdи, чюl gцndцzцn avqust<br />

yanьыsыnы sюndцrяrяk, nяfяs almaьa, dиrиlmяyя baшlayыrdы.<br />

Cыrcыramalar, qurbaьalar qышqыrышыrdы, haradasa lap yaxыnlыqda,<br />

sankи иkи addыmlыqdakы kollarыn arxasыnda, чaqqallar<br />

ulaшыrdы. Kollektor dambasыnыn цstц иlя uzanan tapdaq<br />

yolda hяrdяn mяnиm ayaq sяslяrиm guppuldayыrdы: bu<br />

vяhши mяnzяrя ичиndя vahиmяlяnmяyиn heч dя artыq<br />

olmadыьыnы fиkиrlяшsяm dя, qorxu-hцrkц hиssи o gecя mяnя<br />

yaxыn gяlmиrdи. Elя bиl bu bиyabandan kяnarda юzцnяmяxsus<br />

mяdяnиlиklяrlя dolu hяyatla иkи gцnlцyцnя deyиl, яbяdи<br />

vиdalaшmышdыm.Yolun иsя hara getdиyи, nя vaxt qurtaracaьы<br />

heч cыrcыramalarыn юzцnя dя bяllи deyиldи. Mяn azmышdыm.<br />

Ona gюrя dя yorьunluьuma baxmayaraq, yalnыz bиr<br />

иstиqamяtи gюtцrцb axыradяk, kяndlяrdяn bиrиnиn ишыq topasы<br />

gюrцnяnя qяdяr, getmяyи qяt etmишdиm.<br />

Mяnи heч kиm axtarmыrdы, heч kиm heч yerdя<br />

gюzlяmиrdи: mяn юmrцmdя иlk dяfя yalnыz юzцmя lazыm<br />

olan hяqиqяtиn axtarышыna tam sяrbяstlиklя, юzц dя hamыdan<br />

xяbяrsиz чыxmышdыm. Bu иstиsnasыz vя mяhdudиyyяtsиz<br />

azadlыq hиssи ulduzlu qцbbяnиn altыnda mяnи tяnhalыqdan<br />

qoruyur, яtrafdakы hяr шeylя mяnи tяmasa vя цnsиyyяtя<br />

qoшur vя bununla da yorulub яldяn dцшmяyиmя иmkan vermиrdи.<br />

Hяrdяn mяnя elя gяlиrdи kи, mяn boyaboy, hяr иkи<br />

tяrяfdяn qaratиkanlыqlarla sыxыlmыш, torpaqlы чюl yolu иlя<br />

yox, o ulduzlarыn arasы иlя uzanan ишыq, nur yolu иlя<br />

sцzцrяm. Bяzяn o yolda mяn addыmlarыmы hиss etmиrdиm,<br />

sankи uчurdum, яlиmlя ulduzlarыn hяnиrtиlи sяthиnя toxunurdum,<br />

onlarы gюtцrцb, genиш яngиnlиklяrdя hara gяldи<br />

tolazlayыrdыm. Ulduzlar uчanda mяnи qяrиbя bиr ишыq<br />

qarышыq xoш sяs bцrцyцrdц: onda mяn ич germetиklиyиmи<br />

aшkar duyaraq, daxиlяn dя uчurdum.<br />

Яgяr o vaxt яndяlцslц ustadыn sяkkиz yцz иl яvvяl<br />

gюrdцyц yuxudan xяbяrиm olsaydы, onun gюydяkи bцtцn<br />

ulduzlarla bиr-bиr cиnsи яlaqяyя gиrmяkdя davam etdиyиnи<br />

hяmиn gecя mяn dя gюrя bиlяrdиm. Ancaq mяnиm o yuxudan<br />

onda xяbяrиm yox иdи vя mяn gюydя ulduzlarla<br />

яllяшmяkdяn yalnыz arxamca yol boyu gяlяn иkи cцt kичиk,<br />

yanar ulduzu gюrяndя ayыldыm. Bяdяn vя dцшцncя цчцn o<br />

cцr xoш, kosmиk mюcцzяlяrlя dolu dяqиqяlяrdяn <strong>son</strong>ra<br />

ayыlыb, юzцnц bu чюlцn dцzцndя gюrmяk canavarsыz-fиlansыz<br />

da yaxшы hal deyиldи. Hяrчяnd kи, onda nя baш verdиyиnи<br />

mяn tam anlamamышdыm. Mяn yerи vя gюyц yalnыz hиss edя<br />

bиlиrdиm: bu bцtюv hиssиyyatda hяr шey юz yerиndя, vahиd bиr<br />

cяm иdи, ancaq eynи zamanda, heч nя kon<strong>kr</strong>et deyиldи. Gerи<br />

qanrыlыb canavarlarы gюrяndя иsя hяmиn nиzam dяrhal<br />

daьыldы, mяn onlarы qaratиkan, yulьun kollarыnы yenиdяn<br />

tanыdыьыm kиmи tanыdыm: чaqqal deyиldи; bиr cцt canavar иdи,<br />

yalnыz yanar gюzlяrи vя qaraltыlarы vardы. Mяn qorxdum vя<br />

sankи nя edяcяyиmи bиlmяdяn bиr neчя dяfя gerи dюnцb,<br />

qышqыra-qышqыra onlarыn цstцnя yцrцdцm kи, onlar da<br />

mяndяn qorxub qaчsыnlar. Ancaq onlar yoldan чыxыb,<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 21


aшaьыdakы yulьun kolluqlarыnыn arasыnda gиzlяndиlяr, az<br />

keчmиш yenя dя yola qalxaraq, arxadan mяnя bayaqkыndan<br />

da sцrяtlя yaxыnlaшmaьa baшladыlar. Mяn hяr ehtиmala<br />

qarшы яvvяlcяdяn gюtцrdцyцm яyrи dяyяnяyи, yolun bяrk<br />

yerlяrиnя, qыraqlardakы qaratиkan kollarыna чыrpa-чыrpa<br />

qышqыrыrdыm, bяzяn oxuyurdum, kиmlяrlяsя ucadan<br />

danышыrdыm, mцbahиsя edиrdиm. Canavarlarыn юzlяrиnя<br />

mцracияtlя deyиrdиm kи, sиz mяnя heч nя elяyя bиlmяzsиnиz,<br />

яlиmdяkи aьacla vuraram, leшя dюnяrsиnиz. Mяn Nadиr<br />

шahыn юzцnц, hяtta mюvsцmцn ortasыnda rejиssora qaytardыьыm<br />

шeyxцlиslam Mиrzя Яbdцl Hяsяnи dя kюmяyя<br />

чaьыrыrdыm. Tяbии kи, qышqыra-qышqыra dedиklяrиmиn hamыsы<br />

yalan иdи. O cцr mяn neчя saat qышqыrыdыьыmы иndи dя deyя<br />

bиlmяrяm; getdиkcя sяsиm tutuldu vя tamam batdы. Yeganя<br />

xиlas vasиtяm dя яldяn чыxandan <strong>son</strong>ra mяn, demяk olar kи,<br />

yarыmcan bиr vяzиyyяtdя hяtta uчmaьы, gюzяgюrцnmяz bиr<br />

varlыьa чevrиlmяyи dя чox bюyцk yanьы vя иstяklя arzuladыm...<br />

Sonra, mяnиm bцtцn цmиdlяrиm vя xиlas ehtиmallarыm<br />

tцkяnяndяn <strong>son</strong>ra, bиrdяn-bиrя mяn acыndan balasыnы<br />

yeyяn canavar olmaьыn dяhшяt vя mяшяqqяtlяlяrиnи<br />

gюrdцm. Bunu elя real, elя aшkar gюrdцm kи, elя bиl юzцm dя<br />

nя vaxtsa canavar olmuшdum vя ona gюrя axшamdan bяrи<br />

arxamca dцшmцш o heyvanlara, onlarыn yuvada qoyub<br />

gяldиklяrи ac balalarыna yazыьыm gяldи. Яlbяttя, bu mяnиm<br />

юzцmц onlara kюnцllц шяkиldя yem etmяyиm цчцn kиfayяt<br />

elяmяdи, ancaq tяsяvvцrцmdя artыq neчя dяfя parчalanmыш<br />

bяdяnиmиn aьrыsыnы hяmиn anlardan etиbarяn иtиrdиm.<br />

Bяdяnиm яvvяlkи dяymяdцшяr toxunulmazlыьыndan vя<br />

hяndяsи tяmtяraьыndan mяhrum olub, mяnиm юzцm цчцn<br />

lazыmsыz vя mяnasыz bиr шeyя чevrиldи.<br />

Mяhz bundan <strong>son</strong>ra xиlaskarыn peyda olmasы mюcцzя<br />

deyиldи: qaranlыqda o bиrи sahиlи yaxшы gюrцnmяyяn nяhяng<br />

kanal иdи. Axarыnыn иtиlиyи ay ишыьыnda da aydыnca<br />

gюrцnцrdц. Sonradan xяrиtяdя dяqиqlяшdиrdиyиm kиmи, hяlя<br />

qazыlыb qurtarmamышdan шяnиnя bolluca nяьmяlяr qoшulmuш<br />

Aшaьы Muьan kanalы! Mяn qaranlыqda яl-цzцmц cыran<br />

tиkanlы kollarыn arasыndan чяtиnlиklя keчиb, uca yarьanыn<br />

цstцndяn юzцmц kanalыn ay-ulduzla dolu sularыna atdыm vя<br />

bиr an <strong>son</strong>ra paltarыmы иslatmыш soyuq suyun bяdяnиmи necя<br />

yandыrdыьыnы hиss etdиm. Yalnыz kцrяyиmdяkи чantamы<br />

чыxarыb, suyun цzцndя mцvazиnяtиmи tarazlayandan <strong>son</strong>ra<br />

necя mюhkяm yorulduьumu duydum vя hяmиn an aьыr bиr<br />

daш kиmи suyun dиbиnя getmяk иstяyи mяnиm цrяyиmи yeyяn<br />

яn bюyцk tяhrиklяrdяn иdи. Sahиldяkи uca, sыx kolluqlarda<br />

qalmыш canavarlarыn yazыq-yazыq ulaшmasы kanal boyu uzun<br />

bиr mяsafяdя mяnиm qulaьыmdan getmяdи.<br />

O gecяdяn <strong>son</strong>ra mяnя elя gяldи kи, mяnиm tяkcя<br />

hиssиyyatыmыn mцяyyяn guшя vя hцcrяlяrи deyиl, sиfяtиmиn<br />

dя bяzи cиzgи vя иfadяlяrи hяmишяlиk dяyишdи. Bяzяn kюhnя<br />

tanышlarыmыn mяnи hяmишяkи kиmи asanlыqla tanыmasы mяnя<br />

qяrиbя gюrцnцrdц. Amma ondan <strong>son</strong>ra mяn gцzgцyя<br />

baxanda vя yaxud baшqalarыnыn qяtи dиqqяtи altыna<br />

dцшяndя, bиrcя dяfя dя olsun юz gюrkяmиmя gюrя narahatчыlыq<br />

hиssи keчиrmяdиm. Canavar gюzlяrиnиn zяhmиlя<br />

mцqayиsяdя bцtцn baшqa baxышlar heч nя иdи. "Mяn<br />

canavarlarыn qarnыndan чыxыb, tam sakиtlяшdиm vя<br />

yerиyяndя ayaqlarыmыn altыnda yer kцrяsиnиn necя yыrьalandыьыnы<br />

duymaьa baшladыm," - yяqиn kи, mяnиm yerиmя<br />

Muьan чюlцndяn hяmиn gecя Яmиrhцseyn bяy keчmиш<br />

olsaydы, bu vяzиyyяtи belя qиymяtlяndиrяrdи.<br />

Ertяsи gцn gцnortaya yaxыn yetишdиyиm kяnddя иlk<br />

doqqazы dюyяndя, mяnя yaxыnlaшan qadыn elя tяяccцb vя<br />

heyrяtlя цzцmя baxmaьa baшladы kи, elя bиl mяn, paltarlarыnыn<br />

palчыьы hяlя tam qurumamыш чюl adamы, arxamca bu<br />

evя юzцmlя bяrabяr иkи dяnя dя canavar gяtиrmишdиm. "Kиши<br />

evdя yoxdu, - qadыn чox acиzanя sыzыldadы. - Ancaq gяl<br />

evя... Gяl, gяl..."<br />

O vaxtdan bяrи mяn ucadan danышmaьы vя qышqыrmaьы<br />

sevmиrяm; mяnя elя gяlиr kи, qышqыrыqla deyиlяn hяr bиr<br />

sюzdя yalan hяqиqяtdяn чoxdur vя kиm tяrяfиndяn<br />

deyиlmяsиnя baxmayaraq, o yalanыn ичиndяn шяxsяn mяnя<br />

hяmишя kюzяrяn canavar gюzlяrи baxыr. Яslиndя, Kюhnя<br />

teatrы tяrk etmяyиmиn baшlыca sяbяbи dя elя bu иdи. Onda<br />

oranыn sяhnяsиndя qышqыrmaq яnяnяlяrи чox gцclц иdи. Bяzи<br />

Avropa dиllяrиnи babat bиldиyиm цчцn mяn baш иdarяdя юz<br />

balaca stulumun цstцndя oturub, qяdиm яlyazmalarыn bяrpasы<br />

haqda шюbя mцdиrи цчцn rцblцk hesabatlar yazыrdыm.<br />

Bиr daha teatra qayыtmaq haqqыnda иsя heч dцшцnmцrdцm.<br />

Яvvяllяr mяn elя bиlиrdиm kи, teatrda чalышmasam, kиmиnsя<br />

rolunu oynamasam, шaиr demишkяn, юlяrяm. Яlyazmalarыn<br />

hesabatы иlя mяшьul olanda иsя gюrdцm kи, gцnlяr, aylar<br />

keчиr, ancaq mяn юlmцrяm. Onda mяn иkи шey haqqыnda<br />

daha dяrиndяn fиkиrlяшmяyя mяcbur oldum: bunlardan<br />

bиrиncиsи teatrыn bиveclиyи, иkиncиsи иsя юzцmцn peшяkar<br />

yararsыzlыьыm иdи. Чцnkи nя mяn teatrsыz юlцrdцm, nя teatr<br />

mяnsиz daьыlыrdы.<br />

Mяnиm Qar qыzыm necя oldu, gюrяsяn Mяnиm dяhшяtlи<br />

Qar qыzыm var, Шaxta nяnяm иsя doymuш mяhlul kиmи daha<br />

heч nяyи qяbul etmиr. Цmumиyyяtlя, hяrdяn bu adlar -<br />

Шaxta baba, Qar qыz, bяzяklи yolka-fиlan mяnя uшaq oyunundan<br />

da qeyrи-cиddи gюrцnцr. Bяшяrиyyяtиn sankи hяyatыnыn<br />

яsas mяnasыnы tяшkиl edяn bu oyunlarыn fonunda<br />

qышqыran hakиm-mцtlяqlяrи, xalqlara mцharиbя elan edяn<br />

mцstяbиdlяrи gюrяndя, юz-юzцndяn xoflanmaьa baшlayыrsan.<br />

Belя oyunlar namиnя mиlyonlarыn юlцmцnя sяbяb olan<br />

hay-kцyц bяzяklи yolka, sцnи saqqallы Шaxta baba иlя<br />

uzlaшdыrыb, bиr sapa dцzmяk чox чяtиn olur.<br />

Ancaq bиr gцn mяnиm oturduьum otaqda fыrtыna<br />

qopdu. Bиzиm otaьыmыzыn иkи bюyцk pяncяrяsиnиn иkиsи dя<br />

mяшhur bиnanыn sяkkиzиncи mяrtяbяsиnиn yцksяklиyиndяn<br />

dяnиzя baxыrdы. Buludsuz, dumansыz gцnlяrdя, yalan<br />

olmasыn, dяnиz Tцrkmяnbaшыya qяdяr gюrцnцrdц.<br />

Pяncяrяlяrиn gцmцшц rяnglи pяrdяsи arasыndan dяnиzиn<br />

mavиlиyи ичяrи gиrяn hяr kяsиn baxышlarыnы xяncяr kиmи kяsиb<br />

1<br />

22<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


юzцnя calayыrdы. Necя olmuшdusa, mяn ишя gяldиyиm иlk gцn<br />

pяncяrяlяrdяn gюrцnяn mюhtяшяm meydan, yaшыl bulvar<br />

zolaьы vя sakиt dяnиz calaqlarыndan иbarяt bu fцsunkar<br />

mяnzяrяnи Шиrиnlя Xosrovun yataьыna bяnzяtmишdиm.<br />

Nяdяnsя, Nиzamиnиn epиk tяsvиrиndя Шиrиnlя Xosrovun<br />

yataьa gиrdиyи zиfaf gecяsи, elя yataq qarышыq, mяnиm<br />

xяyalыmda mяhz bu rяnglяrlя qalmышdы: qыrmыzыsыz, gцmцшц<br />

yataq vя tцnd mavи gecя zolaqlarы. Genишlиk иsя... Muьan<br />

чюlцnцn яsrarяngиz gecя mяnzяrяlяrиndяn <strong>son</strong>ra hяrdяn<br />

belя sяhnяlяrdя mяn fи<strong>kr</strong>иmи yerиn-gюyцn <strong>son</strong>suz genишlиyиlя<br />

uzlaшdыranda, юz zehnи bцtюvlцyцmц bяrpa edя bиlиrdиm.<br />

Yяnи yataьыn genишlиyиndяkи mиqyas vя mяzmun zяngиnlиyиnи<br />

rяhmяtlиk ustad Nиzamиyя yox, baш иdarяnиn yenиcя<br />

ишя baшlamыш kичиk elmи ишчиsиnя aиd etmяk lazыm иdи. Ancaq<br />

deyиr, sяn saydыьыnы say... Hяrчяnd kи, belя deyиlmишdи vя<br />

ora heч dя qыrmыzыsыz qalmamышdы:<br />

Xяznяdar bиlиncя yaqutla bиrdяn<br />

Qopardы mюhrцnц яqиq цstцndяn.<br />

Gюrdц o hasarda gцmцш qыfыl var,<br />

Dиrиlиk suyutяk mюhцr vurublar.<br />

Nя duyub mяzlumun ayaq sяsиnи,<br />

Nя gюrцb zalыmыn qan pяncяsиnи.<br />

O qюnчя peykanla tez bиrlяшdиrdи,<br />

Peykanыnыn ucu lяlи deшиrdи.<br />

Sankи шah Xыzыr иdи, zцlmяt dя gecя,<br />

Buraxdы balыьы suya gиzlиcя.<br />

Шadlыqdan hяvяslя чяpиk чalыrdы,<br />

Katиbtяk altmышa bиrи salыrdы.<br />

Demиrяm hяdяfя bиr ox atыrdы,<br />

Yox, tumsuz xurmasы sцdя batыrdы.<br />

Bиr bel dиgяrиnя olmuшdu чяnbяr,<br />

Can-cana чatmышdы orda, mцxtяsяr.<br />

Gцmцш rяnglи cama gцl suyu damdы,<br />

Шяkяrи яrиdяn mяьzи-badamdы.<br />

Sяdяfи mяrcana bиr beшиk qurdu,<br />

Odla su яhd edиb bиr yerdя durdu.<br />

Odla su bиrlяшdи, tez qarышaraq,<br />

Al rяnglя, cиvяylя bяzяndи yataq.<br />

Yatmadыlar bцtцn gecя-gцndцzц,<br />

Deшdиlяr yaqutu иncиylя, dцzц.<br />

O vaxtdan mюhtяшяm bиnadakы gюzяgюrцnmяz mцdиrlяrdяn<br />

tutmuш, bekarчыlыьы sюz gяzdиrmяklя pяrdяlяyяn<br />

kичиk ишчиlяrя qяdяr - чoxlarы dяnиz tяrяfя aчыlan<br />

pяncяrяlяrиn arxasыndakы gюzяl mяnzяrяnи, daha doьrusu,<br />

bu mяnzяrяdя gюzoxшayan xoш genишlиyи "Шиrиnиn yataьы"<br />

adlandыrmaьa baшlamышdы. Onda mяn facия teatrosunda<br />

Шиrиnиn rolunu oynayan xanыmыn evиndяkи yataq otaьы<br />

haqda heч nя bиlmиrdиm. Hяrdяn tamam baшqa<br />

mяrtяbяlяrdяn, tamam baшqa иdarяlяrиn яmяkdaшlarы<br />

bиzиm otaьa gяlиb, Xosrovla Шиrиnиn zиfaf gecяsи haqda<br />

mяndяn daha mцfяssяl poetиk mяlumatlar иstяyиrdиlяr.<br />

Hяrdяn mяn onlarыn seksual иlhamыnы daha da qanadlandыrmaq<br />

цчцn poemadan parчa oxuyurdum, hяrdяn<br />

ишиmиn чoxluьunu bяhanя gяtиrиb, шeиr oxuya<br />

bиlmяyяcяyиmя gюrя цzrxahlыq edиrdиm. Яlbяttя, mяnиm<br />

tamamиlя tanыmadыьыm bu adamlar bиrиncи mяrtяbяdяkи<br />

kиtab kюшkцndяn Nиzamиnиn kцllиyyatыnы alыb, Xяmsя иlя<br />

daha яtraflы tanыш ola bиlяrdиlяr, ya da facия teatrosuna<br />

gedиb, "Xosrov vя Шиrиn" tamaшasыndan daha bюyцk zюvq<br />

ala bиlяrdиlяr. Ancaq nяdяnsя onlar mяnиm yanыma gяlиb,<br />

poemadan parчa dиnlяmяyи, mяhz bиzиm otaqdan gюrцnяn<br />

yataq sяhnяsиnя tamaшa etmяyи vя bunlarы edяrkяn bиc-bиc<br />

gцlцmsяmяyи daha цstцn tuturdular. Qяrиbяdиr kи, hava<br />

kцlяklи, dяnиz fыrtыnalы olanda, kиmsяnиn bиzиm otaьa hяmиn<br />

mяsяlяdяn юtrц gяldиyиnи xatыrlamыram: yяqиn o genишlиk<br />

mяhz sakиtlиklя hяmahяng vя bиlavasиtя baьlы bиr tяяssцrat<br />

иdи. Bиzиm otaqda иsя fыrtыnanы dяnиz yox, Шиrиn юzц qopardы.<br />

Mяn Шurunbabиlиnиn яlyazmalarы haqqыnda tяrtиb olunmuш<br />

arayышыn цzяrиndяn baшыmы qaldыrыb baxanda, hиss<br />

etdиm kи, artыq юtцb keчmиш чox maraqlы anlardan bиr<br />

neчяsиnи gюrmяmишяm. Чцnkи o ana qяdяr, mяsяlяn, arayышda<br />

mяnя maraqlы gюrцnяn cяhяtlяrdяn bиrи akademиk<br />

nяшrdя rusun Шurunbabиlиnиn ad-famиlиyasыnы necя yazmasы<br />

иdи: "Muxammad Badr ad-dиn sиbt Muxammad Шams addиn<br />

aш-Шurunbabиlи." Nиzamиnиn yaшыdы olmuш яndяlцslц<br />

nяhяngи dя rus mяhz Шurunbabиlиnиn XVЫЫЫ яsr яlyazmalarыna<br />

яsasяn tяqdиm edиrdи. Bu mяsяlяlяrlя baьlы<br />

mцяyyяn araшdыrmalar aparmaq цчцn bиzиm nazиrlиk<br />

Qahиrяnиn Яl-Яzhяr Unиversиtetиnя mцtяxяssиs gюndяrmяyя<br />

hazыrlaшыrdы.<br />

Bяlи. Шиrиn otaьa daxиl olub, arxasыnca az qala юzц<br />

boyda gюrцnяn иkи metr яllи santиmetr hцndцrlцyцndя qapы<br />

taьыnы da юrtmяmишdи; yцngцl kиnayя hиssиlя gюzlяrиnи azacыq<br />

qыyыb, gah шюbя mцdиrиnиn, gah da mяnиm цzцmя baxabaxa<br />

nяsя demяk иstяyиrdи, ancaq sankи bunu demяk цчцn<br />

юncя nяsя baш vermяlи иdи, ya da otaьa daha kиmsя gяlmяlи<br />

иdи - elя bиl bu, facия teatrosundakы mяtn цzrя belя olmalы<br />

иdи. Mяnиm gюrdцyцm иkиncи шяkиl onun qara payыz paltosunun<br />

uzunluьu vя bu uzunluьun цstцndя яlavя иkи<br />

mяrtяbя kиmи ucaldыlmыш mavи qыzыlgцllц qara, "kotelok"<br />

шlyapasы иdи. Kommunиzm dюvrцnцn yalanчы qяzetlяrи<br />

adяtяn Sem dayыnы o cцr burjua шlyapasыnda tяsvиr<br />

edиrdиlяr. Sonra mяn onu tanыdыm vя mavи яlcяklяrиnи,<br />

qoltuьuna vurduьu o rяnglи dя чantasыnы gюrdцm vя hesab<br />

etdиm kи, burada yenя dя rяhmяtlиk ustaddan yaxшы heч nя<br />

demяk mцmkцn deyиl:<br />

Цzцndяn, saчыndan sяbalar юpяr,<br />

Qaquma, qunduza bяnzяr o tellяr.<br />

Hяr bиr qяmzяsиnя bиr nazdыr vяkиl,<br />

Buxaq bиr narыncdыr, чяnя alma, bиl.<br />

Ulduzlar da olmaz hцsnцnцn tayы,<br />

Юtmцш gюzяllиkdя gцnяши, ayы.<br />

Bиr cцt mяmяsи var - payыz narыdыr,<br />

Yanaqlarы - gцlцn yarpaqlarыdыr…<br />

"Stop! Stop! - o mяnи dayandыrdы. - Mяn bunlarы hяr<br />

gцn sяhnяdя eшиdиrяm. Hяrчяnd kи, bиzиm baш иdarяdя<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 23


Nиzamиnи oxumuш adama rast gяlmяk юz-юzlцyцndя xoш bиr<br />

tяsadцfdцr. Mяnи Шиrиnиn yataьы haqda buralarda<br />

quraшdыrыlan lяtиfяlяr daha чox maraqlandыrыr".<br />

Mяnиm шюbя mцdиrиm yaxыnlaшыb, xanыmы mцasиr яttюkmя<br />

elmиnиn bцtцn fazalarы цzrя salamlayandan <strong>son</strong>ra иzah<br />

etmяyя чalышdы kи, bu haqda hюkumяt bиnasыna vя шяhяrя<br />

yayыlmыш mцxtяlиf mяzmunlu lяtиfяlяrиn baш иdarя иlя heч<br />

bиr яlaqяsи yoxdur. "Onlarы yяqиn nazиrlиkdя attestasиyadan<br />

keчmяyяn bяzи aьzыgюyчяklяr uydurur", - mцdиr belя dedи.<br />

Яlbяttя, yalan dedи.<br />

Xanыm facия teatrosunda altmыш иl fasиlяsиz gedяn<br />

"Xosrov vя Шиrиn" tamaшasыnda Шиrиnи oynayan <strong>son</strong> vя<br />

deyиlяnlяrя gюrя яn parlaq ulduz иdи. Onun шяkиllяrиnя hяr<br />

yerdя rast gяlmяk mцmkцn иdи, onun яn mцxtяlиf sяpkиlи<br />

reklam vя teletяqdиmatlardan aldыьы hяdиyyя vя qonorarlar<br />

barяdя иncяsяnяt alяmиnи dolaшan яfsanяlяrиn yanыnda<br />

yataьы haqqыnda deyиlяnlяr heч nя иdи. Ancaq buna baxmayaraq,<br />

hяmиn gцn nяdяn юtrцsя nazиrlиyя gяlmиш bu mяшhur<br />

aktrиsa yolunu bиzиm otaqdan salmышdы kи, mяhz yataьы<br />

haqda yayыlmыш lяtиfяlяrиn mяnbяyиndя юzц цчцn nяyиsя<br />

araшdыrsыn. Kиm bиlиr, bяlkя elя o da baшqalarы kиmи,<br />

mяzяlяnmяk xatиrиnя bиzиm otaьa qяdяm qoymuшdu.<br />

"Zяnn edиrяm kи, mяnиm yataьыm haqda Sиzиn<br />

mяlumatыnыz чox mяhduddur," - xanыm sяhnяdяn kяnarda<br />

cяfяngиyyat danышmaьыn яn mahиr ustalarыndan bиrи sayыlacaq<br />

шюbя mцdиrиnя yox, mяnя mцracияtlя dedи vя mяn<br />

pяncяrя arxasыndakы mяnzяrя яhvalatыnыn tamamиlя<br />

tяsadцfи mцяllиfи olmaьыma baxmayaraq, onun hansы<br />

yataьыnы - tamaшadakыnы, yoxsa evиndяkиnи nяzяrdя tutduьunu<br />

anlaya bиlmяdиm. Xanыmыn dedиyи tяsяvvцrцn<br />

mяndя hяqиqяtяn dя mяhdud olmasы иlя razыlaшmaqdan<br />

baшqa чarяm qalmadы vя mяn dиnmяzcя ayaьa qalxdыm.<br />

Xanыm yerиndя zяrrя qяdяr dя qыmыldanmadan, yalnыz<br />

dodaqlarыnы tяrpяdяrяk, mяnя yяhudиlяr sayaьы иkи sual da<br />

verdи: "Sиz tamaшaya baxmыsыnыz" Mяn yцngцlcя baшыmы<br />

yellяdиm kи, yox. "Sиz mяnиm evdяkи yataьыmы gюrmцsцnцz"<br />

Tяяssцflяnmяdяn, mяn buna da "yox"<br />

mяnasыnda baшыmы yellяdиm. "Sиz bu gцnя qяdяr hяyatыnыzы<br />

hяdяr yerя yaшamыsыnыz!" - xanыm qяtи sяslя dedи, elя bиl<br />

mяnиm bu gцndяn <strong>son</strong>rakы hяyatыmыn hяdяr keчmяmяsиnиn<br />

bцtцn mяsulиyyяtиnи юz boynuna gюtцrdц. Ona gюrя dя<br />

xahиш elяdи kи, mяn onu иdarя rяиsиnиn kabиnetиnя qяdяr<br />

юtцrцm. Bиz uzun dяhlиz boyu kenketlяrиn ишыьыnda yavaшyavaш<br />

addыmlayanda, qapыlardan boylanan, mяdяnиyyяtиn<br />

bцtцn qatlarыna bяlяd olmaq arzusu иlя alышыb-yanan bиr<br />

чox яmяkdaшlar gцlцmsцnя-gцlцmsцnя onu belя salamlayыrdыlar:<br />

"Salam, Nяzakяt xanыm!" "Ah, gюr bu gцn kиm<br />

tяшrиf buyurub!" "Sяhnяmиzиn gцnяши necя dя gюzяldиr!"<br />

Bиzиm belя baшlanmыш шяxsи tanышlыьыmыz чox uzaqlara<br />

gedиb чыxdы. Mяnи facия teatrosuna Nяzakяt xanыm apardы.<br />

Mяnя orada Шapurun rolunu verdиlяr. Dedиlяr kи, Шиrиnиn<br />

vяsfи mяnиm dиlиmdяn bal kиmи sцzцlцr. Шиrиnиn sяhnяdя<br />

daьlыq perspektиvя uyьunlaшdыrыlmыш yыьcam yataьыndan<br />

fяrqlи olaraq, Nяzakяt xanыmыn Ичяrишяhяrdя bяrpa<br />

etdиrdиyи malиkanяnиn daиrяvи zalыndakы yataьыna Xosrov<br />

padшahыn bцtцn sarayыnы hяrяmxanasы иlя bиrlиkdя yerlяшdиrmяk<br />

mцmkцndц.<br />

Qalыn, basma vя toxunma naxышlы bozumtul pяrdяlяrиn<br />

dalьalarы иlя юrtцlmцш boyaboy, hцndцr pяncяrяlяrdяn<br />

иbarяt daиrяvи zal hamиlяlиyиnиn <strong>son</strong> gцnlяrиnи baшa vurmaqda<br />

olan qadыn qarnы kиmи kюhnя baьыn ичиnя<br />

yerиdиlmишdи; seyrяldиlиb daranmыш aьaclarыn arasыndan<br />

dяnиz чox yaxшы gюrцnцrdц. Beш metr radиusunda olan tam<br />

daиrяvи zalыn tяn ortasыnda mavи velцr юrtцklя юrtцlmцш o<br />

cцr dя qяtи daиrяvи yataq dяstgahы иdи: yяqиn kи, onu dцzяltmяk<br />

цчцn mebelчи mцhяndиslяr xeylи baш sыndыrmышdыlar.<br />

Zalda чarpayыdan, dиvarlarda иsя "Kamasutra" eposu<br />

tяsvиrlяrиnиn reproduksиyalarыndan baшqa heч nя yox иdи:<br />

hяrdяn Nяzakяt xanыm bu genиш, mavи dцzяngahda<br />

gиzlяnяndя, mяn onu tapa bиlmиrdиm. Чarpayыda cana чox<br />

xиdmяtlяr, hяtta sцbh tezdяn baьda oxumaьa baшlayan<br />

quшlarыn sяsиndяn gиzlяnmяk цчцn dя xцsusи guшя nяzяrdя<br />

tutulmuшdu.<br />

"Bиr dяfя gцndцz чarpayыdan, daha doьrusu, onun bolluca<br />

иyиrmи kvadratmetrиnиn яn adи bиr guшяsиndяn tяyиnatы<br />

цzrя иstиfadя edяndяn <strong>son</strong>ra mяn uшaqlыq иllяrиndя yatdыьыm,<br />

ayaqlarы цzяrиndя gцclя dayanan taxtы xatыrladыm vя<br />

bu haqda Nяzakяtя mцxtяlиf яhvalatlar danышdыm. "Sяnиn<br />

cыrыltыlы чarpayы xoшuna gяlиr - Nяzakяt maraqla soruшdu. -<br />

Axы, bu чarpayыda o da nяzяrdя tutulub, ancaq, vallah,<br />

mяn onu ишя salmaьы bacarmыram". Mяn dedиm kи, чarpayы<br />

haqda tamam baшqa fиkиr sюylяmяk иstяyиrdиm. Mяn<br />

demяk иstяyиrdиm kи, чюrяyиlя yaшadыьыmыz юlkяdя чoxlu<br />

adamlar var kи, onlarыn nяиnkи bu boyda чarpayыsы, hяtta<br />

bu boyda torpaьы da yoxdur kи, aиlяlяrиnи onun цstцnя<br />

yыьsыnlar. Mяn demяk иstяyиrdиm kи, mцasиr dцnyada иbtиdaи<br />

иcma quruluшu иlя nиsbяtdя яdalяtsиzlиk azalmayыb,<br />

яksиnя, artыb. O cцr цnsиyyяtdяn <strong>son</strong>ra bиrdяn-bиrя mяnи<br />

belя lиrиkaya nяyиn cяlb etdиyиnи heч юzцm dя anlaya<br />

bиlmяdиm. "Mяnиmlя belя qяlиz шeylяr haqqыnda danышma, -<br />

Nяzakяt mяndяn xahиш elяdи. - Mяnиm 29 yaшыm var, o cцr<br />

mцlahиzяlяr цчцn mяn юzцmц uшaq sayыram. Mяn sяhnяdя<br />

Шиrиnи oynamaьы, prezentasиyada gюzlяrиmи sцzdцrцb,<br />

"Lalя" boyalarыnыn baшqa boyalardan цstцnlцyцnц nцmayиш<br />

etdиrmяyи vя sяnиnlя bиr damыn altыnda yaшamaьы<br />

bacarыramsa, Allaha шцkцr!"<br />

Шиrиnlя Шapuru sяhnяdя bиz ayda bиr dяfя oynayыrdыq.<br />

Qalan vaxtlarda mцxtяlиf tяdbиrlяrdяn Nяzakяtиn baшы<br />

aчыlan kиmи шяhяrdяn чыxыrdыq. Bиr dяfя mяn onu uzaq<br />

Muьan чюlцnя dartыb apardыm. Mяnя elя gяldи kи, цstцndя<br />

ulduzlarыn arasы иlя getdиyиm hяmиn чюl parчasыnы yenя tapa<br />

bиlmяdиm. Kollektorlarыn чoxu artыq mюvcud deyиldи, шoran<br />

torpaqlar yuyulandan <strong>son</strong>ra onlarы doldurub, yerиnи<br />

яkmяyя baшlamышdыlar. Hяmиn gecяdяn <strong>son</strong>ra gцn-gцnortada<br />

tapdыьыm kяndиn, mяnи evя aparmыш qadыnыn da adы<br />

yadыmdan чыxmышdы. Яvvяlcя mяn чox чalышdыm kи, yad-<br />

24<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


daшыmdan sиlиnmиш bu mяkanыn heч olmasa bиrcя elementиnи<br />

bяrpa edиm. Mцmkцn olmadы. Yalnыz kцчя boyu,<br />

hяyяtlяrиn яtrafыnda toz basmыш bюyцrtkяn kollarыnыn uca<br />

чяpяrиnи xatыrlaya bиldиm vя nяdяnsя bu yaddaш qarmaqarышыqlыьыna<br />

gюrя юzцmя yazыьыm gяldи.<br />

Bиz Nяzakяtlя bol sulu nяhяng kanalыn qыraьыndakы<br />

meшя zolaьыnda oturub, qarшыmыzda цfцq enишиnя dиrяnяnя<br />

qяdяr uzanan чюllяrя baxmaqdan doymurduq. Yay иdи, иstи<br />

иdи, ancaq bиz юzцmцzц чox yaxшы, шяhяrdяkиndяn dя yaxшы<br />

hиss edиrdиk. Bиz mяnиm buralarda keчиrdиyиm o qяrиbя<br />

gecя haqqыnda yox, tamam baшqa шeylяr haqqыnda<br />

danышыrdыq. Oturduьumuz yerdяn xeylи aralыda kombayn<br />

taxыl zяmиsиnи bичиrdи. Adamlar gюzя dяymиrdи, yяqиn onlar<br />

da bиzиm kиmи haradasa kюlgяdя oturub bичиnиn gedишиnя<br />

nяzarяt edиrdиlяr. Arabиr taxыl daшыyan avtomaшыnlar<br />

zяmиyя gиrиb, kombaynыn bюyrцncя xeylи sцrцnяndяn <strong>son</strong>ra<br />

aralanaraq, чюlцn dяrиnlиyиndя gюzdяn иtиrdиlяr. Hяrdяn<br />

sяrчя vя sыьыrчыn sцrцlяrи bичиlяn tarladan sцrяtlи bumeranq<br />

яyrиsиlя qalxыb, altыnda oturduьumuz aьaclarыn tцnd kюlgяlиklяrиnя<br />

sancыlыrdы. Bяzяn bиzя bиr-bиrиmиzи eшиtmяyя<br />

mane olan quш xoru yorucu vя qulaqbatыrыcы deyиldи,<br />

яksиnя, bиz bundan lяzzяt alыrdыq. Qяrиbяdиr kи, baшыmыzыn<br />

цstцndяkи чиnar budaqlarы az qala yarpaq qяdяrиncя quшla<br />

dolu olduьu halda, aшaьы, aчdыьыmыz aь sцfrяnиn цzяrиnя,<br />

bиr dяnя dя olsa, quш zыlыnыn dцшdцyцnц gюrmяdиk.<br />

Bиz axшamы, чюlцn цstцndя ulduzlarыn чыxmasыnы,<br />

gюzlяmяlи иdиk. Mяnя elя gяlиrdи kи, yerdя tapa bиlmяdиyиm<br />

dяqиq nишanяlяrи mяn gюydя, qaranlыq sяmanыn<br />

genишlиyиndя ulduzlar yananda mцtlяq tapacaьam.<br />

Bиz kanalыn sahиlиndяn uzaqlaшыb, aьacsыz dцzяnlиyя<br />

чыxdыq. Burada pambыq яkmишdиlяr, ancaq heч nя bиtmяmишdи,<br />

yalnыz qaysaq baьlamыш yumшaq, lцt cяrgяlяr<br />

qalmышdы vя яgяr bиz bu cяrgяlяr boyu addыmlayanda topuьa<br />

qяdяr шoran torpaьa batыrdыqsa, maшыnыmыzыn иlишmяk<br />

иmkanы real иdи. Ona gюrя dя чюlцn dяrиnlиklяrиnя getmяdиk.<br />

Getdиkcя tцndlяшяn, tцndlяшdиkcя ulduzlarыnыn sayыnы<br />

da, ишыьыnы da artыran gюy цzц yavaш-yavaш bиzи юzцnя чяlb<br />

etmяyя baшladы. Ulduzlarы arasыnda yalnыz Bюyцk vя Kичиk<br />

Ayы bцrclяrиnи tapdыьыmыz axшam sяmasыnыn cazиbяsи<br />

bиrdяn-bиrя yalnыz o vaxt baшlayыr kи, onda sяn o haqda<br />

qяtиyyяn dцшцnmцrsяn, baшqa ишlяrя qarышmыш baшыnы bиrdяn<br />

qaldыranda, bu nяhяng, sиrlи vя mюcцzяlи чиlчыraьы gюrцb<br />

heyran olursan. Bиzsя ona qяdяr иlk ulduzlardan da юncя<br />

чиmmяyя hazыrlaшan gяlиn kиmи bцtцn sиfяtиnи aчmыш nazlыqяmzяlи,<br />

bцtюv ayыn чevrяsиnи hяtta durbиnlя dя xeylи<br />

mцшahиdя etmишdиk. Vя bиzиm coьrafи hesablamalarыmыza<br />

gюrя onda ay tяxmиnяn Aralыq dяnиzиnиn цstцndя durmalы<br />

иdи. Bиz bиr neчя ay яvvяl Kиprdя keчиrdиyиmиz иkи gecяnи<br />

xatыrladыq vя bu qяrara gяldиk kи, dцnyanыn яn gюzяl ulduzlu<br />

sяmasыnы yalnыz Muьan чюlцndя dayanaraq mцшahиdя<br />

etmяk olar. Ancaq bununla belя, mяn иstяdиyиmи elя bиl<br />

hяmиn gecя чюldя tapmadыm vя юz heyrяtamиz tяяssцratы<br />

altыnda bцzцшяrяk, yol boyu maшыnda yatan Nяzakяtи peшman<br />

etmяmяk цчцn bu haqda ona heч nя demяdиm.<br />

Sцkan arxasыndan чюl yolunun ишыqlanmыш иyиrmи metrlиk<br />

mяsafяsиnя uzun-uzadы, dиqqяtlя baxa-baxa mяn fиkиrlяшdиm<br />

kи, иnsan bяzяn юzцnя, hяyatыna dяxlи olan baшlыca<br />

mяsяlяnи tam vя dяqиqlиyиlя kon<strong>kr</strong>etlяшdиrя bиlmиr; bu<br />

mяsяlяnиn elя solьun иzlяrи, elя иncя tяzahцrlяrи var kи,<br />

onlarы hяyatda yalnыz bиr dяfя mцяyyяn qяdяr duymaq,<br />

hиss etmяk mцmkцn olur vя gюrцnцr, hяyatыn яn cиddи,<br />

necя deyяrlяr, "olum-юlцm" mяsяlяlяrи haqda qяtи qяrarы<br />

da elя o alatoranlы duyum anlarыnda vermяk lazыm gяlиr.<br />

Mяn юzцmя sюz verdиm kи, bиr dя heч zaman xцsusи olaraq,<br />

o anlarыn axtarышыna чыxmayacaьam.<br />

Bu yerdя maшыn tяxmиnяn чюlцn qurtardыьыnы bиldиrяn<br />

yol ayrыcыna чatdы vя mяn fиkиrdяn ayrыlыb, bиr anlыьa harada<br />

olduьumu, hara getdиyиmи mцяyyяnlяшdиrя bиlmяdиm.<br />

Maшыnы saxlayыb yerя dцшdцm. Qarшыda tanыmadыьыm иkи yol<br />

vardы; bиrи yяqиn kи, mяnи fыrlayыb yenиdяn чюlцn dяrиnlиklяrиnя<br />

qaytaracaqdы, o bиrи yяqиn kи, bиzя lazыm olan sяmtя<br />

gedиrdи. Mяn hansы yolu seчяcяyиmи yяqиnlяшdиrя<br />

bиlmиrdиm. Gecяnиn чюl sakиtlиyиndя qarшыma чыxmыш bu<br />

чяtиn yol seчиmиnи edяrkяn юzцmц dиqqяtsиzlиyиmя gюrя<br />

qыnadыm vя xeylи dцшцnцb-daшыnandan <strong>son</strong>ra mяn,<br />

nяhayяt, gedяcяyиmиz yolu duyumuma vя Allah<br />

tяvяkkцlцnя gцvяnclя mцяyyяnlяшdиrdиm, ancaq Nяzakяtи<br />

oyadыb, onunla mяslяhяtlяшmяdяn yola davam etmяyя<br />

цrяyиm gяlmяdи.<br />

Gecяnиn qaranlыьыnda Nяzakяt yol-fиlan gюrmяsя dя,<br />

gюzцnц ovuшdura-ovuшdura mяndяn hansы tяrяfя getmяyи<br />

qяt etdиyиmи soruшdu vя azacыq fиkиrlяшяndяn <strong>son</strong>ra onun<br />

яksиnи, иkиncи yolu, seчdи.<br />

"Yaxшы, - mяn dedиm, - иndи mяn hayana gedиm"<br />

Nяzakяt saчlarыna яl gяzdиrиb, maшыnыn юn oturacaьыna<br />

keчdи vя yuxulu sяslя belя dedи: "Sяn mяnи иnandыr kи,<br />

seчdиyиn yol bиzи doьrudan da шosseyя aparыb чыxaracaq.<br />

Иnandыrmыrsan axы."<br />

Qadыnы, цstяlиk dя sяhnяdя parlamыш aktrиsanы, иnandыrmaq<br />

elя dя чяtиn иш deyиl. Onu mяn yox, Nиzamи 800 иl bundan<br />

яvvяl иnandыrmышdы.<br />

Bиr yol gedяcяksяn - <strong>son</strong>suz bиyaban,<br />

Azцqяsиz чыxma bu yola, aman!<br />

Canыn ayaьыyla fяlяklяrя qalx,<br />

Torpaq zиndanыnы torpaьa burax.<br />

Demя, necя gedиm fяlяklяrя mяn,<br />

Юzцnц unutsan, gedя bиlяrsяn.<br />

Aьыldan soruш kи, mяn bu eyvana<br />

Hansы yolla gedиm, hansы sahmanla<br />

Qoy gюstяrиш versиn o aьlыn sяnя,<br />

Sяn dя sanc bayraьы Kяyan qяsrиnя.<br />

"Юzцn seчdиyиn yolla sцr, - Nяzakяt yяqиn kи, zarafatla<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 25


dedи. - Ancaq bиl kи, mяn yolun doьruluьuna иnanmadыm."<br />

Mяn maшыnы, яvvяlcяdяn seчdиyиm kиmи, saь yolla sцrdцm<br />

vя nя vaxtsa bu чюllяrdя цzц qиblяyя pычыldamыш Mиrzя<br />

Яbdцl Hяsяn kиmи юz-юzцmя pычыldadыm: "Bиzи doьru yola<br />

yюnяlt. Qяzяbя dцчar olmuшalrыn vя haqdan azmышlarыn<br />

yoluna yox, nemяt verdиyиn kяslяrиn yoluna yюnяlt".<br />

Bиrdяn-bиrя xatыrladыьыm bu sюzlяr mяnя sankи bиr яmиnlиk<br />

gяtиrdи, ona gюrя dя yolun hяyяcanыnы kяnara qoyub,<br />

yenиdяn ustadыn dedиklяrиnиn цzяrиnя qayыda bиldиm.<br />

Dedиm kи, ustad "bиyaban" deyяndя, yol ишarяlяrиnиn qяtи<br />

шяkиldя gяlиb чыxmaq иstяmяdиyи bиzиm Muьan чюlцnц vя<br />

bиzиm kиmи qaranlыьa dцшmцшlяrи nяzяrdя tutmurdu. Чцnkи<br />

bиr az <strong>son</strong>ra belя deyиrdи:<br />

Юkцz bцrcцnя bax sяn bиr dиqqяtlя,<br />

Yцkцnц yer kиmи юkцzя yцklя.<br />

Mяnzиlиn юkцzdцr, olsan da Zюhrя,<br />

Юkцz цstцndяsяn getsяn hяr yerя.<br />

Bиr zиndan evиdиr bu fяlяk-hasar,<br />

Dюvrяsиndя yatmыш bиr яcdaha var.<br />

Qalmaq яcdahayla nяfяs-nяfяsя<br />

Qяmgиnlиk gяtиrяr, яlbяt, hяr kяsя.<br />

Цmumиyyяtlя, иndи deyиrlяr kи, orta яsrlяrиn шaиrlяrи<br />

bцtцn eшq-mяhяbbяt dastanlarыnda kon<strong>kr</strong>et adamlarыn bиrbиrиnя<br />

mяhяbbяtиndяn yox, юzlяrиnиn Allaha sevgиsиndяn<br />

bяhs edиblяr. Яgяr buna иnansaq, Шиrиnи dя kon<strong>kr</strong>et qadыn<br />

obrazы kиmи qяbul etmяmяlиyиk. Yяnи belя olan halda<br />

Шиrиnиn bиzиm xяyalыmыzda yaшayan zahиrи qadыn gюzяllиyиnиn<br />

heч bиr mяnasы qalmыr. Hяtta bu, nяfsиnи boьmaqda<br />

acиz olan иnsanlыq цчцn aldadыcы bиr tяlяyя dя bяnzяyиr.<br />

Шиrиn ayaqlarыnы altыna yыьыb, kцrяyиnи qapыya<br />

sюkяyяrяk, sakиtcя oturmuшdu. "Necя yяnи mяnasы qalmыr!<br />

- o tяяccцblяndи, <strong>son</strong>ra иsя иncиk sяsиndя bayaq cиngиldяmиш<br />

soyuq notla яlavя elяdи: - Шиrиnиn zahиrи qadыn gюzяllиyи<br />

kиmlяrиnsя xяyalыnda hяqиqяtяn dя yaшaya bиlяr, ancaq<br />

ondan hяr cцr zюvq almaq xoшbяxtиlиyи yalnыz sяnиn qиsmяtиnя<br />

dцшцb!" Nяzakяtиn nиtqиndя bиr axшam яrzиndя иkи<br />

dяfя gюzlяnиlmяdяn cиngиldяmиш bu yad not mяnиm<br />

dиqqяtиmdя иlишиb qaldы, ancaq mяn onun цstцndяn<br />

keчmяyя чalышdыm.<br />

Mяn zahиrи gюzяllиk haqqыnda Nяzakяtиn nя dцшцndцklяrиnи<br />

soruшdum vя baшыmыz sюhbяtя elя qarышdы kи, bиrdяn<br />

yolun hцndцr yerиnя qalxanda, qarшыda kяnd ишыqlarыnыn<br />

sыralanmыш mяnzяrяsиnи gюrdцk. Bu bиzи sevиndиrdи.<br />

Nяzakяtиn gюzяllиk haqqыnda tяsяvvцrlяrи чox genиш иdи.<br />

O, zahиrи gюzяllиyиn heч dя hяr шey demяk olmadыьыnы dяrk<br />

edиrdи, ancaq heч nяyя xatиr onun zяrrя qяdяrиndяn dя<br />

keчmяk иstяmиrdи. Чцnkи onun bцtцn hяyatы - lap kюrpя<br />

vaxtlarыndan bu gцnя kиmи, юz gюzяllиyиnиn verdиyи<br />

gцzяшtlяr vя цstцnlцklяrиn ичиndя keчmишdи vя tяbии kи, o<br />

baшqa hяyatы heч tяsяvvцr edя bиlmиrdи. Baшqa hяyat onun<br />

цчцn yalnыz sяhnяdя oynadыьы rollar иdи, ancaq orada da<br />

onun zahиrи gюstяrиcиlяrи яsas amиl kиmи юnя чяkиlmишdи.<br />

Mяn ona bиr polyak tяlяbя yoldaшыm haqqыnda danышdыm.<br />

Dedиm kи, sиyasи baxыmdan mцxtяlиf cцr adlandыrыlan o<br />

uzaq keчmишdя hяrdяn Lexa uшaqlarla mяrc gяlиrdи: kиm,<br />

neчя dяqиqя яrzиndя, yataqxanadan чыxыb kцчяdя qыzla<br />

tanыш olar, ичяrи gяtиrиb onunla yatar, <strong>son</strong>ra da yola salar!<br />

Lexa bunu rekord vaxt яrzиndя - 20 dяqиqяyя elяmишdи.<br />

Lexa чox arvadbaz иdи. Bиr dяfя mяn ona dedиm kи, Lexa,<br />

nяdяnsя sяnиn gяtиrdиyиn qыzlarыn яksяrиyyяtи sиfяtdяn<br />

чиrkиn olur. Lexa dцшцnmяdяn belя cavab verdи: "Nяyиmя<br />

gяrяkdи onun sиfяtи!" Sonra da vиcdansыzcasыna яlavя elяdи<br />

vя sыx, sarы saqqalыnыn ortasыnda yekя aьzыnы genиш ayыrmaqla<br />

шaqqanaq чяkиb gцldц: "Sяnиn onlarыn baшqa yerlяrиnиn<br />

gюzяllиyиndяn xяbяrиn yoxdur!"<br />

Nяzakяt, яlbяttя, Lexadan razы qalmadы vя dedи kи,<br />

mяn oxuyan mяktяbdя dяrs demиш olsaydы, Lexa kиmи<br />

Lavelaslarыn hamыsыna яvvяlcя estetиkadan, <strong>son</strong>ra иsя<br />

яxlaqdan "2" yazardы. Mяhz o ardыcыllыqla: яvvяlcя<br />

estetиkadan, <strong>son</strong>ra яxlaqdan!<br />

Yol boyu rayon mяrkяzиndяkи mehmanxanaya qяdяr<br />

bиz чox axmaq шeylяr haqqыnda yarыzarafat-yarыcиddи sюhbяtlяr<br />

elяyиb gцldцk. Чox gцldцk. Чox шeylяrdяn, o cцmlяdяn<br />

gцlmяkdяn dя suи-иstиfadяnи юzцmя qadaьan etmяyи,<br />

gюцrцnцr, hяmиn axшam mяn unutmuшdum. Ona gюrя<br />

mehmanxanya gяlиb, paytaxtda xeylи dяyишиklиklяrиn baш<br />

verdиyиnи gюrdцm: hamыdan mюhkяm qышqыran bиr nяfяr,<br />

nяhayяt, иstяyиnя naиl olmuшdu: onu bиzиm rяиslяrиn sыrasыna<br />

tяyиn etmишdиlяr. Vя televиzиya иlя besteller kиmи emal<br />

edиlяn bu nюvbяtи dяyишиklиklяr serиalыnыn fabulasы otel<br />

ишчиlяrиnи o qяdяr aludя elяmишdи kи, onlar qonaq-qaranыn<br />

elя dя чox olmadыьы bu ulduzsuz иkиmяrtяbяdя bиzи adиcя<br />

bиr nюvbяtчи qadыnыn yцngцlvarы xиdmяtиlя yola verdиlяr.<br />

Bиz qadыnыn gяtиrdиyи meyvяlяrlя bиr butulka шampan<br />

шяrabы ичdиk vя qышqыran adamыn yaxыn keчmишdя qalmыш<br />

иctиmaи fяalиyyяtиlя baьlы mцbahиsя edя-edя yatdыq. Gecя<br />

Nяzakяt qalxыb stulda oturmuшdu: taxtabиtиlяrdяn<br />

gиleylяnиrdи vя mяnи mяcbur etmяk иstяyиrdи kи, mяn gedиm<br />

maшыndan benzиn gяtиrиm, o da od vurub yandыrsыn bu<br />

cыndыrxananы.<br />

Muьan чюlцndя ulduzlarыn seyrиnя чыxdыьыmыz hяmиn<br />

gecя paytaxtda baш vermиш dяyишиklиklяrиn mehи tezlиklя<br />

bиzя dя gяlиb чatdы: teatrыn ишlяrи axsamaьa baшladы. Bиzиm<br />

tamaшamыzы repertuardan yыьышdыrdыlar vя sankи<br />

Melpomenanыn юzц tяrяfиndяn verиlmиш xцsusи gиzlи яmrя<br />

mцvafиq olaraq, paytaxtыn яn nцfuzlu teatrlarы bиrdяn-bиrя<br />

Nяzakяtиn elчиlиyиnя gяldиlяr. Elчиlяrиn arasыnda elяlяrи<br />

vardы kи, шяxsяn tanыmasam da, яn azы, Nяzakяt demишkяn,<br />

"estetиka vя яxlaq" baxыmыndan mяn onlarla dost ola<br />

bиlmяzdиm. Иllяr boyu marыqda yatandan <strong>son</strong>ra onlarыn<br />

иndи bиrdяn-bиrя mяnиm hяyatыmыn hяndяvяrиndя mяhz bu<br />

cцr peyda olmasы o demяk иdи kи, bu ишdя mцяyyяn nиyyяt<br />

vя mяqsяdyюnlц bиr dayanыqlыq var. Bиz ayrыlmalы olduq.<br />

2<br />

26<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Adяtяn иnsanlarыn bиrlяшmяsи цчцn чox amиllяrиn vacиblиyи<br />

юzцnц gюstяrиr, ancaq ayrыlmaq цчцn, tяяssцf kи, bяzяn anи<br />

bиr baxыш da kиfayяt edиr.<br />

Mяnи yalnыz adы vя шtatыnda dюrd-beш nяfяr rяhbяr ишчиsи<br />

olan uшaq klubuna gюndяrdиlяr kи, ora getmяyи юzцmя<br />

sыьышdыrmayыb, tяklиfdяn иmtиna edиm. Юzцmцn dя юzцmdяn<br />

gюzlяmяdиyиm bиr halda иmtиna etmяdиm. Иkи-цч иlя bиz<br />

klubdan яsl uшaq teatrы dцzяltdиk. Gюstяrmяyя materиal<br />

tapmayan, sterиllяшdиrиlmиш televиzиya kanallarы ac qurd<br />

kиmи цstцmцzя gяldи vя bиz qыsa bиr zaman яrzиndя юzцmцz<br />

dя tяsяvvцr etmяdиyиmиz sцrяtlя mяшhurlaшmaьa baшladыq.<br />

Nяzakяt elчиlяrиn heч bиrиlя getmяdи; xeylи mцddяt<br />

teatrdan uzaq gяzяndяn <strong>son</strong>ra onu yuxarы, чox цmumи<br />

funksиyalarы olan yarыbeynяlxalq-yarыyerlи bиr tяшkиlata,<br />

apardыlar. Иndи necя olmuшdusa, Nяzakяt qышqыran rяиsиlя<br />

bиrlиkdя bиzиm teatrыn Иdman-Konsert Arenasыnda keчиrdиyи<br />

yenи иl шousuna gяlиrdи. Daha doьrusu, rяиsиn oьlunu yenи иl<br />

шяnlиyиnя, Шaxta baba vя onun mяzhяkячи tяlxяklяr<br />

dяstяsиlя gюrцшя gяtиrиrdи.<br />

Яlbяttя, bцtцn hяyatыnы onu-bunu yamsыlamaьa sяrf<br />

edяn иnsanы "tяlxяk" adlandыrmaq яdalяtsиzlиk deyиl. Иlahи<br />

varlыьыn <strong>son</strong>suz sяltяnяtиndя bиr dяqиqя <strong>son</strong>ra baшыna nя<br />

gяlяcяyиnи bиlmяyяn иnsan юz-юzlцyцndя nяdиr, nяmяnяdиr<br />

kи, hяlя onиllиklяr, yцzиllиklяr keчяndяn <strong>son</strong>ra onun dedиklяrиnи,<br />

onun etdиklяrиnи bиr yamsыlayasan da! Bununla belя,<br />

mяn qяrara gяldиm kи, bu gцn mяhz bu qonaqlarыmыz цчцn<br />

arenaya чыxa bиlmяrяm. Onlarы bu lяzzяtdяn mяhrum<br />

etmяyи mяn юz tяrяfиmdяn яdalяtsиzlиk saymadыm.<br />

Mяnиm bu qяrarыmы qeyrи-cиddи uшaq oyunu da<br />

adlandыrmaq olar, ancaq bцtюvlцkdя иnsan юmrцnцn bюyцk<br />

vя kичиk oyunlardan иbarяt olmadыьыna mяnи kиmsя<br />

иnandыra bиlяrmи Mяnиm uшaq teatrыndakы ишиm, иldя bиr ay<br />

oynadыьыm bu Шaxta baba rolu, uшaqlarыn иdman arenasыna<br />

шяnlиyя gяlmяlяrи, valиdeynlяrиn dя onlarla bиrlиkdя яylяnmяlяrи<br />

oyun deyиlmи Nяzakяtиn rяиsи юz иdarяsиndя<br />

gюrdцyц ишlяrи, юz hяyat vя fяalиyyяtиnи, verdиyи яmrlяrи yer<br />

цzцnцn яn cиddи olaylarы bиlиr; яks tяqdиrdя, o qышqыra<br />

bиlmяz. Bu onun юz ишиdиr, tяkи bиzиm tяlxяk oyunumuzu<br />

cиddиlяшdиrmяklя onu юzцnяmяxsus mяzmun vя mяnadan<br />

mяhrum etmяsиn.<br />

Qar qыz gяlиr.<br />

ЫЫ hиssя<br />

Q a r q ы z. Mяn sиzя demяlиyяm kи, dцzgцn qяrar qяbul<br />

etmиsиnиz. Bu, etиraz deyиl, mцnasиbяtdиr. Onlarыn kиmlиyи<br />

burada яsas mяsяlя deyиl. Яsas mяsяlя sиzиn юzцnцzцnюzцnцzя<br />

mцnasиbяtиnиzdиr vя sиz bunu иndи belя prиnsиpиal<br />

шяkиldя иfadя etmяyи zяrurи sayыrsыnыz. Belя mцnasиbяt<br />

teatrыn klassиk яnяnяlяrиnя uyьundur. (Gяlиb onunla<br />

yanaшы яylяшиr) Ancaq arena bиlяndя kи, Шaxta baba "Eldar<br />

яmи" yox, baшqasыdыr, alяm daьыlacaq.<br />

E l d a r: Alяm mиn иllяrdиr daьыlыr. Nя qяdяr чox<br />

daьыlыrsa, yerиndя bиr o qяdяr ondan mюhkяmи yaranыr.<br />

Adяtяn normal yarananda, yenи yaranan юzцndяn<br />

яvvяlkиnиn sяhvиnи tя<strong>kr</strong>arlamыr, onlarы иslah edя-edя yenи<br />

sяhvlяr buraxыr vя belяcя, dцшцncяnиn vя иnsan<br />

yaradыcыlыьыnыn иnkишafы tяmиn olunur. Odur kи, mяnиm<br />

cavan, gяnc Qar qыzыm Lalя xanыm, baшqa Шaxta babanыn<br />

mяnи яvяzlяmяsи heч dя pиs olmazdы. Heч olmasa, mяndяn<br />

яl чяkяrdиlяr.<br />

Q a r q ы z. Axшama bиlиrsиnиzmи neчя sиfarишиmиz var<br />

E l d a r. Ay-ay! Hяlя bunun axшamы da varmыш…<br />

Q a r q ы z. On altы sиfarишиmиz var axшama, hяrяsи dя<br />

шяhяrиn bиr kцncцndя.<br />

E l d a r. Demишdиm axы, mяnи uzaьa salmasыnlar. O<br />

maшыnыn ичиndя benzиn иyиndяn boьuluram.<br />

Q a r q ы z. Eldar mцяllиm, hamыsы fяrdи sиfarишdиr. Sиzи<br />

uшaqlardan da юncя valиdeynlяr sиfarиш verиr. Yenи иl axшamы<br />

hamы иstяyиr kи, sиzиnlя bиrlиkdя шяnlяnsиn. Qorxuram bиr<br />

azdan sиzи cavan qыzlarыn aьuшundan dartыb чыxarmaq<br />

mцmkцn olmaya!<br />

E l d a r. Ишlяrиmиz шuluqdu, Qar qыz. Sяn bиlяn, nиyя<br />

hяyatda hяmишя belя olur<br />

Q a r q ы z. Eшиtmяmиsиnиz, deyиr, meшяdя armudun<br />

yaxшыsыnы hяmишя чaqqal yeyяr.<br />

E l d a r. Armud mяsяlяsи deyиl, Qar qыz. Adam bu<br />

dцnyadakы gцnahlarыna gюrя elя bu dцnyada cяzalandыrыlыr.<br />

Gюrцnцr, mяnиm dя gцnahыm az olmayыb.<br />

Q a r q ы z. Sиz юz karyeranыza gюrя qorxursunuz Eldar<br />

mцяllиm, bиr sюz deyиm, mяnи qыnamayыn. Sиz bu teatrы tяrk<br />

etmяlиsиnиz. Sиz юzцnцz bиr teatrsыnыz. Sиz yenи teatr yarada<br />

bиlяrsиnиz, orada hяr шeyи юz zюvqцnцzя uyьun qura<br />

bиlяrsиnиz. Yoxsa, bu qarьa-quzьunla…<br />

E l d a r. Qar qыz, sяn mяnиm bura nя vaxt, nя цчцn<br />

gяlиb чыxdыьыmы, deyяsяn, unutmusan. Bиz Шekspиrиn<br />

vяtяnиndя deyиlиk, bиz dцnyanыn daha hяssas nюqtяsиndя,<br />

bиsavad, naturalиst adamlarыn яhatяsиndяyиk. Onlar hяlя<br />

dя bиr чeynяm яtи dиrи bцlbцldяn цstцn sayыrlar.<br />

Q a r q ы z. Ona gюrя dя bunlar…<br />

E l d a r. Ona gюrя dя bunun bцtцn enerjиsи, bacarыьы,<br />

pulu, qabиlиyyяtи yalnыz zahиrи effektlяrя, шыqqыltыya vя<br />

parыltыya gedиr. Ona gюrя dя dяymя onlara, Qar qыz. Onlar<br />

hяddяn artыq чoxdurlar. Sяn deyиrsяn, yenи teatr yaradaq.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 27


Sяn чox cavansan, Qar qыz. Yazыq Яmиrhцseyn bяy deyиrdи<br />

kи, mяnиm burada yox, hяtta Amerиka Bиrlяшmиш<br />

Шtatlarыnda mцhacиr mюvcudluьum da bu eшшяklяrя<br />

rahatlыq vermиr.<br />

Dиrektor bиr neчя aktyor, o cцmlяdяn Шaxta nяnя vя<br />

иnzиbatчыlarla sяhnяyя daxиl olur. Qar qыz vя daha kиmlяrsя<br />

gedиb qыraqda, yemяk-ичmяklя dolu genиш stolun arxasыnda<br />

яylяшяrяk, yavaш-yavaш yeyиb-ичmяklя mяшьul olurlar.<br />

D и r e k t o r. Иndи gяlиb mяndяn soruшacaqlar: "Nиyя"<br />

Mяn nя cavab vermяlиyяm<br />

E l d a r. "Nиyяsи" шяxsи motиvlяrlя baьlыdыr, Яlиsaab<br />

mцяllиm. Hяyatda hяrdяn bu hцquqdan da иstиfadя etmяk<br />

lazыm gяlиr.<br />

D и r e k t o r. Eldar, яzиzиm! Mяnи bura aktyorlara<br />

"шяxsи motиvlяrdяn" иstиfadя цчцn шяraиt yaratmaьa yox,<br />

uшaqlar цчцn kцtlяvи tamaшalar tяшkиl etmяyя qoyublar.<br />

Иldя bиr dяfя yenи иl olur; ayda-иldя bиr dяfя rяhbяrlиk<br />

tяsadцfяn bu xarabaya tяшrиf gяtиrиr, onda da sяn "шяxsи<br />

motиv" hцququndan иstиfadя edиrsяn. Яzиzиm, sяn uшaq<br />

deyиlsяn, bиlиrsяn kи, belя шeylяrlя zarafat elяmяk olmaz.<br />

Sяn bu gцn mяшhur, sevиmlи Шaxta babasan! Sяn uшaqlarыn,<br />

hяmчиnиn, bиr чox valиdeynlяrиn kumиrиsяn. Ancaq bu sяnя<br />

kцtlяyя vя rяhbяrlиyя qarшы sayьыsыzlыq etmяk hцququ vermиr.<br />

Baшqa teatrlar rяhbяrlиyиn gяlишиnи toy-bayrama, nя<br />

bиlиm, юzlяrи цчцn beш иllиk reklama, kapиtala чevrиrяdи. Bиz<br />

deyиrиk: "шяxsи motиv". Olmaz axы.<br />

R e j и s s o r. Belя gцndя bиz tamaшanы yerdя qoya<br />

bиlmяrиk. Mяn teatrlarla danышdыm, bu saat bura иyиrmи beш<br />

dяnя Шaxta baba gяlяcяk.<br />

D и r e k t o r. Яшши, Шaxta baba problemи yoxdur. Hяr<br />

yer doludu sezonшиk Шaxta babaynan. Иstяyиrsяn, юzцm<br />

geyиm xalatы, чыxыm ora: "Salam, яzиz uшaqlar! Sяhяr-sяhяr<br />

kиm kaшasыnы yemяyиb gяlиb!"<br />

Q a r q ы z. Onda bяs nя problem var Иyиrmи beшиn<br />

цsцtnця bиrиnи dя gяlиn, olsun иyиrmи altы… Bakы komиssarlarы!<br />

(Иmprovиzя edиr) Яnяnяlяrя sяdaqяt, keчmишя hюrmяt,<br />

aьsaqqala sяcdя bиzиm qanыmыzda deyиlmи "Nиzamиlяr,<br />

Fцzulиlяr yetиrmиш bu чoban torpaьы!.."<br />

Dиrektor bиr anlыьa Eldardan aralanыb, Qar qыza tяrяf<br />

bиr neчя addыm ataraq, yarыyolda dayanыr.<br />

D и r e k t o r. Sяn bиlmиrsяn nя problem var Problem<br />

odur kи, Nяzakяt xanыm gяlиr, cяnab Qяzяnfяr Qulиyevlя<br />

bиr yerdя gяlиr, цstяlиk dя Qяzяnfяr mцяllиmиn oьlunu<br />

yolka шяnlиyиnя gяtиrиrlяr. Ona gюrя dя Bakыnыn bцtцn<br />

Шaxta babalarыnы yыь bura, xeyrи yoxdur, Eldarsыz… mяsяlя<br />

qяlиzlяшяcяk.<br />

И n z и b a t ч ы. Va-a-ay! Doьrudan Qяzяnfяr mцяllиm<br />

gяlиr Atlarыn иkиsиnи hяlя qaytarmayыblar!<br />

R e j и s s o r. Heч nяdяn qalmaqal buna deyиrlяr. Nиyя<br />

юzцnя problem yaradыrsan, Eldar Lap belя, hяr gцn<br />

чыxdыьыn kиmи, tяk чыxma, buraxaq arenaya иyиrmи altы dяnя<br />

Шaxta babanы, sяn dя onlarыn arasыnda beш dяqиqя o yan-bu<br />

yana fыrlan, aradan чыx. Uшaqlar "Eldar яmи!" qышqыranda<br />

sяn dя иstяsяn, qrиm otaьыndan mи<strong>kr</strong>ofona, - "Haydы,<br />

mяnиm balalarыm!" - de, qurtarsыn getsиn.<br />

E l d a r. Mяsяlя dяqиqяdя, qrиm otaьыnda deyиl. Mяn<br />

чыxmaq иstяmиrяm, mяnи mяcbur elяmяyиn. Mяn чыxaram,<br />

<strong>son</strong>ra da bцtцn юmrцm boyu teatra nиfrяt elяyяrяm, mяn<br />

bunu иstяmиrяm. Bцtцn teatrlar иnsanlarыn ruhundakы иncя,<br />

zяrиf cиzgиlяrи qorumaq, mюhkяmlяndиrmяk цчцndцr. O<br />

bиzиm юzцmцzdя olmayanda, baшqalarы bиzя иnanarmы Bax,<br />

bu boyda arena neчя gцndцr kи, gцndя иkи dяfя dolurboшalыr;<br />

tamaшanыn baшlanmasыna bиr saat var, zal artыq<br />

dolub, bиzиm шoulara bиlet tapыlmыr. Anшlaqdыr. Baшqalarы<br />

иkи yцz yerlиk salonu doldura bиlmиr. Bunu dиrektorun<br />

яmrи, nazиrlиyиn sяrяncamы иlя elяmяk mцmkцn deyиl;<br />

Яmиrhцseyn bяy demишkяn, teatrыn haradan baшlandыьыnы<br />

bиzя elan edиblяr, ancaq onun harada qurtardыьыnы da<br />

bиlmяk pиs olmazdы.<br />

R e j и s s o r. Eldar, bunlar чox yaxшы sюzlяrdиr. Ancaq<br />

иndиkи halda reallыq onlardan gцclцdцr. Bиz reallыьы nяzяrя<br />

almasaq, uduza bиlяrиk. Sяn bиlиrsяnmи kи, artыq sяnиn<br />

tamaшadan mяhz bu gцn иmtиna etmяyиn haralara чatdыrыlыb<br />

Юzц dя, Allah bиlиr, hansы шяrhlяrlя. Onlar da gяlяn<br />

kиmи soruшacaqlar: "Dюvlяtиn mцяssиsяsиndя nя baш verиr"<br />

Bиzиm dя cavab vermяyя sюzцmцz qalmayacaq, чцnkи<br />

"xяstяlяnиb", nя bиlиm "avtoqяzaya dцшцb", "anasы kяnddяn<br />

gяlиb" vя saиr - heч nя deyя bиlmяyяcяyиk: чцnkи artыq<br />

hяr шey ora necя lazыmdыr чatdыrыlыb. Юzцnцz bиlиrsиnиz necя<br />

чatdыrыrlar.<br />

D и r e k t o r. Eldar, sяn иstяyиrsяn kи, bиzиm hamыmыzы<br />

ишdяn qovsunlar<br />

Ш a x t a n я n я. Qovacaqlar! Hamыmыzы qovacaqlar!<br />

Ondan <strong>son</strong>ra gяl ишыqpulu, qazpulu ver gюrцm, necя<br />

verиrsяn!<br />

Qar qыz stolun arxasыndan qalxыb onlara yaxыnlaшыr.<br />

Q a r q ы z. (Шaxta nяnяyя) Sяn bиlиrsяnmи kи, sяn<br />

dцnyanыn heч bиr xalqыnыn folklorunda yoxsan<br />

Ш a x t a n я n я. Necя yяnи yoxam Budur, buradayam…<br />

Varam…<br />

Q a r q ы z. Varsan! Ona gюrя kи, sяnи Eldar mцяllиm<br />

юzц doьub. Чцnkи yalnыz yumor hиssи vя bяdии tяxяyyцlц<br />

zяngиn olan adam deyя bиlяrdи kи, "Шaxta baba varkяn,<br />

28<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


иzиm шouda Шaxta nяnя nя цчцn olmasыn! Bu, uшaqlar<br />

цчцn яlavя bиr яylяncя modelиdиr!" Supermodel, sяnиn<br />

yadыnda deyиl, bax bu mamaчalar sяnи Eldar mцяllиmиn<br />

bяtnиndяn чыxarmaьa qoymurdular Qazpulu! Yox, bиr<br />

cazpulu!<br />

A k t y o r. Yazыq canыmыz! Yaxшы kи, hюkumяt tяqaцdцzad<br />

almыrыq!<br />

Ш a x t a n я n я. (Kиnayя иlя) Tяqaцdц xиdmяtя verиrlяr!<br />

A k t r и s a. Sяnяtя xиdmяtя!<br />

Ш a x t a n я n я. Bя bиz nяyя xиdmяt elяmишиk,<br />

Xяzrиynяn Gиlavara!<br />

A k t r и s a. Yox, partиya vя hюkumяtиmиzя!..<br />

D и r e k t o r. Yaxшы, yaxшы! Problemи hяll etmяk<br />

яvяzиnя yenя baшladыnыz tяqaцddяn danышmaьa. Яsиl vaxtыdы<br />

da! Gяlиr, юzц dя bиlиrsиnиz kи, belя vиzиtlяrdяn <strong>son</strong>ra<br />

cяnab Qяzяnfяr Qulиyev ora tяqdиmatы on-on beш nяfяr<br />

цчцn bиrdяn edиr! Ancaq gюrцn mяsяlя nя yerяdяdиr!<br />

Tutaq kи, dedиyиnиz kиmи, 26-larы buraxdыq arenaya. Bиrdяn<br />

Nяzakяt xanыm, ya da elя Qяzяnfяr mцяllиm юzц soruшdu<br />

Eldarы. Чцnkи uшaqlar "El-dar! El-dar!" qышqыracaqlar.<br />

Onda nя deyяrиk<br />

R e j и s s o r. Qяzяnfяr mцяllиm soruшmasa da, Nяzakяt<br />

xanыm mцtlяq soruшacaq.<br />

E l d a r. Soruшsa, bиr sюz tapыb deyяrsиnиz dя…<br />

Deyяrsиnиz, юldцrdцlяr mяlun яcиnnяlяr Santa Klausu!<br />

D и r e k t o r. Yox, yoldaшlar, mяnя elя gяlиr kи, onlar<br />

elя mяhz bundan юtrц bцra gяlиrlяr: soruшmaq цчцn! Yoxsa<br />

bu basabasda nя olub kи!<br />

Ш a x t a n я n я. Soruшsalar, cavab vermяk lazыmdыr kи,<br />

Eldar mцяllиm qяflяtяn xяstяlяndи. Qarnы aьrыdы. Nиyя ola<br />

bиlmяz<br />

D и r e k t o r: Yox! Яsas mяsяlя odur kи, bu иnsиdent<br />

artыq onlara чatdыrыlыb. Yцz faиz яmиnяm! Ona gюrя dя<br />

onlar mцtlяq gяlяcяklяr, gяlиb dя soruшacaqlar! Mяlum<br />

olanda kи, prиnsиp mяsяlяsиdиr, onda vay bиzиm halыmыza!<br />

Hamыmыzы atacaqlar bayыra! Иtиn zцlmцynяn teatr yaratmышыq.<br />

И n z и b a t ч ы. Mяn Nяzakяt xanыmы deyя bиlmяrяm,<br />

ancaq prиnsиp mяsяlяsиnя gюrя yoldaш Qulиyev adamыn nяslиnи<br />

kяsяr!<br />

R e j и s s o r. Bяlkя arxa tarиxnяn яmr verиb, Eldar<br />

mцяllиmи ишdяn чыxarasыnыz<br />

D и r e k t o r. Deyиrяm, artыq hяr шey ora чatdыrыlыb!<br />

Bиlmиrsяn truppalarыn bekar hиssяsи nя ишlя mяшьul olur!<br />

Ya elя…<br />

E l d a r. Uшaqlar! Юzцnцzц цzmяyиn. Mяn bunun belя<br />

bюyцk problemя чevrиlяcяyиnи fиkиrlяшmиrdиm. Иndи gюrцrяm<br />

kи… Sиzи pиs vяzиyyяtdя qoymamaq цчцn elя bu dяqиqяdяn<br />

etиbarяn mяn teatrы tяrk etmяlиyяm.<br />

D и r e k t o r. (Rejиssorun цzцnя baxыr) Elя bиlиrsяn, bu<br />

bиzи xиlas edиr<br />

R e j и s s o r. Seravno soruшacaqlar!<br />

Ш a x t a n я n я. Adamы zorla teatrda saxlamaq olmaz<br />

kи! Юz яrиzяsиlя gedиr dя…<br />

D и r e k t o r. Kaьыz-qяlяm!<br />

Q a r q ы z. Yoldaшlar! Sиz nя danышыrsыnыz! Bяs teatr<br />

kиmиn цzяrиndя duracaq Иkи hяftяdяn <strong>son</strong>ra yenи иl шoularы<br />

qurtarыr. Bяs <strong>son</strong>ra Axы, sиz юzцnцz mиn dяfяlяrlя demиsnиz<br />

kи, Eldar olmasa, bиr kopoyoьlu юz uшaьыnы bu polиs<br />

иdarяsиnя gяtиrmяz.<br />

R e j и s s o r. Bиz demиrиk kи, Eldar pиs sяnяtkardыr.<br />

Ancaq, baьышlayыn, su meymunun xиrtdяyиnя чatanda, balasыnы<br />

ayaьыnыn altыna alыr. (O, Qar qыzыn qoluna gиrиb, onu<br />

yenиdяn stola tяrяf aparыr vя hяr иkиsи oturur) Bиlиrsяnmи,<br />

ey Gяnc, Gюzяl vя Aьappaq! Eldar qыzыl kцlчяsиdиr, yerdя<br />

qalmayacaq, buradan чыxan kиmи elчиlяrи qapsыnы kяsяcяk.<br />

Dяrd yerdя qalanlarыn dяrdиdиr, onlar bu xaraba "polиs<br />

иdarяsиndяn" baшqa heч kиmя lazыm deyиllяr. Sяn иstяyиrsяn<br />

kи, dцnyanыn bu vaxtыnda bиz bu boyda kollektиvи bиr<br />

nяfяrиn шыltaqlыьыna qurban verяk Dяdяdmиn canыna,<br />

bяhanя axtarыrlar teatr baьlamaьa, keчяn ay bцdcяnиn<br />

mцzakиrяsиndя gюrdцm. Eyhamnan dedиlяr, dedиlяr kи, иkи<br />

dяnя uшaq teatrы nяyя lazыmdыr<br />

Eldar яrиzяsиnи yazыb, dиrektora verиr vя gяlиb stolun<br />

arxasыnda oturur. Ona ичkи sцzцrlяr. O bиrиlяr dя gяlиb<br />

яylяшиrlяr. Sяhnяyя яlavя teatr ишчиlяrи, daha bиr neчя<br />

Шaxta baba vя Qar qыzlar gяlяrяk, bиrbaшa mяclиsя qoшulurlar.<br />

D и r e k t o r. (Dolu qяdяhиnи qaldыraraq) Arena artыq<br />

dolub. Ona gюrя dя tяlяsmяk lazыmdыr. Bu stolu mяn tяшkиl<br />

etdиrяndя bяzи adamlar deyиrdиlяr kи, nяyя lazыmdыr Иlиn<br />

<strong>son</strong> gцnцdцr, tamaшadan <strong>son</strong>ra hяrя bиr tяrяfя qaчacaq.<br />

Gюrцrsцnцzmц nя цчцn lazыm oldu! Юzцmцz dя<br />

иstяmяdиyиmиz bиr halda bиz teatrыmыzыn иstedadlы bиr<br />

nцmayяndяsиlя vиdalaшmalы olduq. Zяnn edиrяm kи, Eldar<br />

mцяllиm bekar qalasы aktyorlarыmыzdan deyиl. O иstяsя,<br />

facия teatrosuna, Kюhnя teatra da qayыda bиlяr. Hяr halda,<br />

bиzи yaxшы bиr aktyor tяrk elяyиr. Dцnyanыn ишиnи bиlmяk<br />

olmaz, bяlkя elя bиz gяlяcяkdя dя onunla bиrlиkdя<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 29


ишlяyяcяyиk. Mяn tяklиf edиrяm, gяlяcяk uьurlarыmыzыn<br />

saьlыьыna badяlяrи qaldыrasыnыz vя mяnиm sиzи tяrk<br />

etmяyиmи цzrlц sayasыnыz. Чцnkи arena artыq dolub, bиr<br />

azdan шou baшlanыr. (Иnzиbatчыya) Sяn dur gюr, atlar necя<br />

oldu!<br />

Dиrektor gedиr. Stol arxasыnda yeyиb-ичmяk kюnцlsцz dя<br />

olsa, davam edиr. Yenи gяlmиш Шaxta babalardan bиrи yaranmыш<br />

sцkutdan иstиfadя edяrяk, ayaьa qalxыb saьlыq demяk<br />

иstяyиr.<br />

Ш a x t a b a b a N2. (Шяkиlи lяhcяsиlя) Ha иndи bиzи bura<br />

gяtиrяn kиши vardы ha-a!..<br />

Q a r q ы z. (Yerиndяn sычrayыb onun sюzцnц kяsиr) Otur<br />

aшaьы, Hacы dayы! O lяhcяynяn gedиb "kяnduuzda"<br />

danышarsan. Paytaxt teatrыnda яdяbи dиl normalarыna hюrmяt<br />

etmяk lazыmdыr. Bиlmиrsяn Uшaq teatrыnda lяhcя иlя<br />

danышmaq qadanьandыr<br />

Ш a x t a b a b a N2. (Lяhcяsиz) Mяn demяk иstяyиrdиm<br />

kи, bиzи bura gяtиrяn kиши Шяkи teatrыnыn mцdиrlяrиndяn<br />

bиrиdи. O, Eldarы Шяkи teatrыna apara bиlяr.<br />

Q a r q ы z. Hacы dayы, Шяkи teatrы elя dяyяrlи vя sяxavяtlиdиrsя,<br />

qышыn bu oьlan чaьыnda nяyя tюkцlцb gяlиbsиnиz<br />

bura<br />

Ш a x t a b a b a N2. Sezondu da, qыzыm… Allah Шяkи<br />

teatrыna verdиyи o sяxavяtdяn bиr az da bиzиm Bakыdakы<br />

rяиslяrиmиzя versяydи, mяmlяkяtdяkи yetиm-yesиrиn dя<br />

qarnы doyardы.<br />

И n z и b a t ч ы. Иndи rяиslяrиnиz gяlяcяk, deyяrsяn onlara.<br />

Deyя bиlяrsяn юzlяrиnя<br />

Ш a x t a b a b a N"2. E-eh, ay oьul, иndиyя qяdяr bиz<br />

nяlяr demяmишиk, kиmlяrя demяmишиk! Sюzmц qalыb, иradmы<br />

qalыb.. Demяkdяn bиr шey hasиl olsaydы, qыz demишkяn,<br />

qышыn bu oьlan чaьыnda tюkцlцшцb bura gяlmяzdиk kи!<br />

Q a r q ы z. Nяdиr, Шяkиdя Шaxta babaya pul vermиrlяr<br />

Ш a x t a b a b a N3. Qoz-fыndыq verиrlяr. Pul nя gяzиr<br />

Gedиrsяn, bиr saat hoppanыb-dцшцrsяn, axыrda da чыxardыr<br />

cиbиndяn bиr ovuc: " Ha иndи, gюzu-u-u yeyиm, elя bиl kи, pul<br />

яvяzиdи!"<br />

A k t r и s a. Sиzиn yaшыnыzda kишиnиn tam xoшbяxtlиyи<br />

цчцn qoz-fыndыqdan yaxшы nя ola bиlяr<br />

Ш a x t a b a b a N3. Gedяndя, bиznяn gedяk Шяkиyя, o<br />

xoшbяxtlиyи sяnnяn dя bюlцшяk.<br />

A k t r и s a. Elя uzaьa nиyя Yoxsa sиz qoz yemяyяndя<br />

heч nяyя yaramыrsыnыz<br />

E l d a r. (Ayaьa qalxыr) Mяn bиr neчя sюz demяk<br />

иstяyиrяm. Иlиn-gцnцn bu vaxtыnda tяqvиmиmиzиn "Yenи иl"<br />

bayramыnы qeyd etmяk яnяnяlяrиnи bиz yaratmamышыq. Sиzя<br />

deyиm kи, bиzиm, yяnи yaшa dolmaqda olan nяslиn dя atababasы,<br />

bu tarиxи bayram kиmи qeyd etmиrdи. Onlarыn<br />

Novruz bayramыndan baшqa yenи иlи yox иdи, ola da<br />

bиlmяzdи. Yяqиn mяclиsdяkи aьsaqqallar bunu tяsdиq edяr.<br />

Heч kиm bиzи иnandыra bиlmяz kи, tяqvиmdя bayramыn<br />

чoxluьu xalqыn hяyatыnы daha da шяn edиr: шяnlиk gяrяk<br />

tяqvиmdя yox, цrяklяrdя olsun. Mяlumdur kи, Novruzun<br />

yeganя yenи иl bayramы kиmи qeyd edиlmяk haqqы daha чoxdur.<br />

Lakиn heч bиr xaчpяrяst mиllяt onu bayram etmиr.<br />

Martda fяsиl, tяbияt dяyишиr, иnsanыn damarыnda qan<br />

oynaыr, hяr шey, o cцmlяdяn planetlяrиn kaиnata verdиyи<br />

nиzamla da иl yenиlяшиr, ancaq nяdяnsя onlar bunu иndи<br />

bayram edиr, bиz dя dиlиmиzиn qrammatиkasыnda vergцl "kи"<br />

baьlayыcыsыna qoшulan kиmи onlara qoшuluruq.<br />

Ш a x t a b a b a N "2. Nиyя etmиrlяr, qadan alыm<br />

E l d a r. Bиlиrsиnиzmи, mяn bиr dяfя Rusиya bazarыnda<br />

яrzaq satan bиr tanышыmы pишtaxta arxasыnda beш<br />

dяqиqяlиyиnя яvяz elяmяlи oldum. Hяmиn vaxt,<br />

yanыlmыramsa, tяxmиnяn Pasxa bayramы яrяfяsи иdи. Qыvraq<br />

geyиmlи, цzц nurlu bиr qarы yaxыnlaшdы mяnя vя belя dedи:<br />

"Yumurta almaq иstяyиrdиm, ancaq sяn xaчpяrяst<br />

olmadыьыna gюrя ala bиlmиrяm". Bu sюzlяr mяnиm цчцn<br />

xeylи gюzlяnиlmяz sяslяnsя dя, mяnиm qarыya qanыm qaynadы<br />

vя <strong>son</strong>ra bazarы dolanыb gюrdцm kи, yumurta satanlarыn<br />

hamыsы bиzиm mиllяtиn nцmayяndяlяrиdиr. Mяn<br />

иndиyяdяk o qarыnыn hяmиn gцn yumurta alыb-ala<br />

bиlmяmяsиnи qяrиbя nиgaranчыlыqla xatыrlayыram.<br />

Bu teatrыn bu bayramы belя, bцtцn шяhяr uшaqlarы цчцn,<br />

keчиrmяk hцququ qazanmasыnda mяnиm dя яmяyиm az<br />

olmayыb. Bu gцn, teatrla belя qяrиbя vя gюzlяnиlmяz bиr<br />

tяrzdя vиdalaшdыьыm anda, gюrцlmцш ишlяrи sяrf-nяzяr<br />

edяrяk demяlиyяm kи, mяn bunu bяlkя dя uшaqlarыmыz<br />

цчцn hяqиqяtяn bayram keчиrmяk ehtиrasыnыn yox, daha<br />

чox teatrlararasы yarыш maraьыnыn dиktяsиlя etmишяm.<br />

Mяqsяdиm - sяnяtkarlыq baxыmыndan baшqalarыndan heч dя<br />

gerи qalmadыьыmыzы sцbut etmяk olub. Sonra bяzи<br />

yoldaшlarыmыz buna bиznes maraьыmыzы da яlavя edяndя,<br />

bиzиm tamaшalarыmыz Иstanbulun gюbяk rяqslяrи kиmи yalnыz<br />

яylяncя vя qazanc mяnbяyиnя чevrиldи. Mяn demяk<br />

иstяyиrяm kи, bu, uzun чяkя bиlmяz. Bиz bu balaca teatrыmыzla<br />

Иstanbul gюbяkxanalarыndan чox pul qazana bиlmяrиk.<br />

Bиz burada bu mиnvalla beш manat qazanыrыqsa,<br />

чыxardыьыmыz шяbиhlяrиn nяtиcяsи olaraq, <strong>son</strong>radan baшqa<br />

yerlяrdя halalca beш yцz manatыmыzы яldяn verиrиk. Mяn<br />

иndиyя qяdяr bu sюzlяrи demяk иstяmиrdиm, dцzgцn baшa<br />

dцшцlmяyяcяyиmdяn ehtиyatlanыrdыm. Mцnasиb vaxtыn<br />

yetишmяsиnи gюzlяyиrdиm. Ancaq vaxt yetишmяdи, mяn<br />

yetишdиm. Ona gюrя dя bu gцn bu sюzlяrи demяyи юzцmя<br />

borc bиldиm.<br />

30<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Ш a x t a b a b a N2. Eldar mцяllиm, mяn sяhv<br />

etmиrяmsя, sиz demяk иstяyиrsиnиz kи, mиllяtиn цmumи<br />

sиmasы belя-belя kичиk cиzgиlяrdяn tяшkиl edиlиr. Elя deyиlmи,<br />

qadan alыm<br />

Ш a x t a n я n я. Иldя adam balasы kиmи qeyd etdиyиmиz<br />

bиr dяnя bayram var: gюrцn, onu da lяьv elяtdиrя<br />

bиlиrsиnиzmи<br />

E l d a r. Baьышlayыn, Zeynяb xanыm, mяn sиzи nяzяrdя<br />

tutmuram…<br />

Q a r q ы z. Supermodel!<br />

E l d a r. Яmиrhцseyn bяy deyиrdи kи, иstedadsыz aktyor<br />

иstedadsыzlыьыnы dяrk elяyя bиlsяydи, иstedadsыz olmazdы.<br />

Narkoman юzц dя bиlиr kи, narkotиk maddя onun hяyatыnы<br />

шиkяst etmиш mяnfur bиr шeydиr, ancaq <strong>kr</strong>иtиk anda narkoman<br />

onun hяr qramыndan юtrц nяyи desяn qurban vermяyя<br />

hazыrdыr. Saьlam olmaq цчцn яzиyyяt чяkmяk lazыmdыr, яn<br />

azы, иdmanla, fиzиkи ишlя mяшьul olmaq lazыmdыr. Vя yaxud<br />

bunu etmиrsяnsя, nя yedиyиnиn, nя ичdиyиnиn, nя geydиyиnиn<br />

fяrqиndя olmalыsan. Mяnя elя gяlиr kи, bиz иdmanla mяшьul<br />

olmuruq, yemяyиmиzя dя belя шeylяrи qatanda,<br />

xяsяtяlяnяcяyиmиzя qяtи шцbhя yerи qalmыr.<br />

Ш a x t a b a b a N3. Artыq xяstяyиk, canыm! Lap belя<br />

bиmarыq! Yoxsa qышыn oьlan чaьыnda…<br />

E l d a r. Mяsяlя dя burasыndadыr kи, bиz o cцr xяstяlиklяrиn<br />

hяkиmи olaraq, baшqalarыnыn saьlamlыьы keшиyиndя<br />

dayanmaq яvяzиnя, юz bиsavadlыьыmыz vя… pиntиlиyиmиz<br />

цzцndяn onlarы qorxulu epиdemиyalara yoluxdura<br />

bиlmяrиk. Buna bиzиm haqqыmыz yoxdur! Teatr tяkcя Baш<br />

Teatrlar Иdarяsи tяrяfиndяn иdarя olunan obyekt deyиl…<br />

Teatra "tяrbиyя ocaьы" demяk azdыr, yaxшы teatr юz<br />

cяmиyyяtиnя tяrяqqиnи, mцasиr, mиllи zюvqц, dяbи vя<br />

mяdяnиyyяtиn bцtцn hцcrяlяrиnи aчan, tяlqиn edяn vя<br />

юyrяdяn bиr яbяdи mяktяbdиr.<br />

A k t r и s a. Bunu da Яmиrhцseyn bяy deyиrdи<br />

E l d a r. Yox, bunu Bяdrяddиn Шurunbabиlи deyиrdи.<br />

Ш a x t a b a b a N4. Mяn dцnya иlя buradakыlarыn<br />

hamыsыndan чox tяmasda olduьum цчцn bиr neчя sюz<br />

demяk иstяyиrяm. Яgяr иcazя verиrsиnиzsя...<br />

Q a r q ы z. Яgяr Шяkи lяhcяsиnя suи-иstиnad olmayacaqsa,<br />

buyurun.<br />

E l d a r. Mяn hяlя sюzцmц bиtиrmяmишяm, aьsaqqal.<br />

Ш a x t a b a b a N4. Mяn qыsa danышacaьam, qorxuram<br />

yadыmdan чыxar, qoca kишиyяm, bu bиr. Иkиncи, Шяkи<br />

lяhcяsи Azяrbaycan dиalektlяrиnиn ичиndя heч dя яn kobudu<br />

vя kюntюyц "dюy1ц". Цчцncц dя mяn юzцm шяkиlи yox,<br />

qaxlыyam. Xahиш elяyиrяm ha bunu nяzяrя alasыnыz.<br />

Sиzиn yadыnыzda olmaz, bиz иnstиtutda oxuyan zaman<br />

boqemanыn dиlиnиn яzbяrи иkи sюz vardы: bиrи Hemиnqueyиn<br />

"starиk" sюzц, o bиrи иsя Stanиslavskиnиn "иnanmыram" - "ne<br />

veryu" sюzц иdи. Bu gцn hяmиn sюzlяr o zaman ишlяndиyиnиn<br />

heч sыfыr tam mиndя bиrи qяdяr dя ишlяnmиr. Nиyя Ona gюrя<br />

kи, dцnyada иnsanlarыn, cяmиyyяtlяrиn шиfahи mяzяlяnmя<br />

dяbи dяyишиb. Uzun-uzun onиllиklяr boyu teatrыn vя onun<br />

яtrafыndakы hяyatыn bцtцn qatlarыnы arayыb-axtarmыш bиr<br />

aktyor kиmи, mяnиm gяldиyиm nяtиcя ondan иbarяtdиr kи,<br />

teatrы olduьundan artыq cиddиlяшdиrmяyя ehtиyac yoxdur.<br />

Teatr bиzиm hяyatыmыzыn baшlыca mяzяlяnmя obyektиdиr.<br />

Qalan bцtцn cиddи иdeyalarыn toxumunu иsя o mяzяnиn<br />

ичиndя, bayaq dedиyиnиz o xaшxaш kиmи, tamaшaчыya, yяnи<br />

cяmиyyяtя yedиrtmяk lazыmdыr. Bu gцn kиmиnиn buna<br />

иmkanы vя иstedadы чatыr, kиmиnиnkи dя, tяяssцf kи, чatmыr.<br />

Kиmи bu yolla юzцnц tяrbиyя etmяk иstяyиr, kиmи dя иstяmиr.<br />

Яn baшlыcasы, bu gцn layиqlи mяzя yoxdur. Vяssalam, bцtцn<br />

fяlsяfя dя bundadыr.<br />

A k t r и s a. Mяzя var, az da olsa, var. Sadяcя,<br />

mяzяlяrиn hamыsы mцasиr hяyatla ayaqlaшa bиlmиr.<br />

E l d a r. Sиzиn, hюrmяtlи Шaxta baba nюmrя dюrd,<br />

dedиyиnиzdяn belя чыxыr kи, bиz, yяnи bцtцn mюvsцm boyu иt<br />

яzabы иlя vя иldя bиr ay xцsusи proqram цzrя uшaqlarы<br />

яylяndиrяn, mяzяlяndиrяn bиr qrup adam, teatrы lazыm olan<br />

qяdяrdяn artыq cиddиlяшdиrиrиk.<br />

Ш a x t a b a b a N2. Bu arenaya "чыxmaq-чыxmamaq"<br />

mяsяlяsиndя mяn dя bu cиddиlяшmяnи hиss etdиm, qadan<br />

alыm. Hяlя kulиsиn o yanыnda, bura keчmяmишdяn, aktyorlarыn<br />

danышыьыndan hиss etdиm. Zad demишkяn, "Ma-a-a-a<br />

elя gяldи".<br />

E l d a r. Yaxшы. Onda mяn sюzцmя davam edиrяm. Sиz<br />

necя bиlиrsиnиz, Rusиya bazarlarыnda bиzиm hяmyerlиlяrиmиz<br />

- cиddи mяsяlяdиr, ya yox Oradan gяlяn vя statиstиkasы<br />

olmayan tabutlara цmumиyyяtlя toxunmuram. Yerи<br />

gяlmишkяn, vaxtиlя Яfqanыstandan gяlmиш tabutlarыn da<br />

statиstиkasы bugцnя qяdяr yoxdur. Vя yaxud... (Fиkиrlяшиr)<br />

Dubay - cиddи mяsяlяdиr, ya... mяzяlяnmяdиr Цчцncц bиr<br />

шeyи dя яlavя edяk, tutaq kи, belя: mяsяlяn,<br />

чиmиzdиrиlяrkяn, kюrpя uшaьыn aьlamasы - nя dяrяcяdя cиddи<br />

mяsяlяdиr Rusиya bazarlarы, Dubay-fиlan aydыndыr, qoy o<br />

gяnclяrlя юz nazиrlиklяrи mяшьul olsun. Bиz иsя Uшaq teatrы<br />

olaraq, чиmиzdиrиlяrkяn aьlayan uшaqlarыmыzыn<br />

sakиtlяшdиrиlmяsиlя mяшьul olaq. (Шaxta baba N4-я<br />

mцracияtlя) Aьsaqqal, dцnya иlя hamыdan чox tяmasda<br />

olduьunuz цчцn xahиш edиrяm чиmиzdиrиlяn uшaьыn aьlamasыnыn<br />

sяbяblяrиnи sиz иzah elяyяsиnиz.<br />

Ш a x t a b a b a N4. Uшaьыn aьlamamasы цчцn mяkandakы<br />

цч temperatur arasыnda fяrq bюyцk olmamalыdыr.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 31


Uшaьыn bяdяnиnиn, onun soyunduruluduьu yerиn vя ичиnя<br />

salыndыьы suyun.<br />

И n z и b a t ч ы N2. Ичиnя salыnmaьa su olmaya da bиlяr.<br />

Uшaq vaxtы qышda anamыz bиzи иkи parч suyunan чиmиzdиrиrdи.<br />

Bиrиynяn иsladыb sabunlayыrdы, o bиrиynяn dя yuyurdu. Yяnи<br />

"ичиnя salыnmaq" mяsяlяsи qяlиzdиr: bu gцn dя elя yerlяrиmиz<br />

var kи... ичиnя salmaьa suyu yoxdur.<br />

Ш a x t a b a b a N2. Sonra... Sabun uшaьыn gюzцnя dolmamalыdы,<br />

qulaьыna su dolmamalыdы. Ondan baшqa yяqиn<br />

kи, uшaьы kиsяlяmяk dя lazыm deyиl... Sonra, uшaq xяstя<br />

olmamalыdыr. Hяblя, чox шeylяr saymaq olar, qadan alыm.<br />

R e j и s s o r: Kиsяlяnmяk - чиmmяk vя yuyunmaq elementи<br />

olaraq, yalnыz bиzиm xalqыmыza xasdыr. 1829-cu иldя<br />

bиzиmkиlяr Tиflиsиn tцrk hamamыnda Puшkиnи nя tяhяr<br />

kиsяlяmишdиlяrsя, sяsи hяlя dя gяlиr.<br />

Q a r q ы z. (Юzцnцn yarыkиnayяlи manerasыnda) Яlbяttя,<br />

kиsяlяnmяk mиllи юzцnяmяxsusluq, hяtta mиllи naиlиyyяtdиr.<br />

Ancaq aьlamamaq цчцn uшaq suya юyrяnишmяlиdи. Иndи<br />

bцtцn Avropa qadыnlarы uшaьы suyun ичиndя doьmaьa<br />

цstцnlцk verиrlяr.<br />

Ш a x t a b a b a N3. Bиzdя hяlя uшaьыn da, qadыnlarыn<br />

da suya юyrяnишdиrиlmяsи baш vermяyиb.<br />

E l d a r. Demяlи, aьlamamaq, yяnи suya юyrяnишmяk<br />

цчцn яvvяlcя nя olmalыdыr<br />

Ш a x t a b a b a N2. Uшaq!<br />

E l d a r. Яvvяlcя su olmalыdыr. Allaha шцkцr, hяlя kи<br />

uшaq problemи yoxdur. Hяrчяnd kи, иkи valиdeyndяn иkи<br />

uшaq - sыfыr varиantыdыr. Яvvяlcя иstи su yox, яvvяlcя soyuq<br />

su olmalыdыr. Sonra o su mяrkяzlяшdиrиlmиш qaydada<br />

qыzdыrыlmalы, <strong>son</strong>ra mяnzиllяr dя o qayda иlя qыzdыrыlmalы,<br />

<strong>son</strong>ra o su yцksяk tяzyиqlя bцtцn mяrtяbяlяrя vurulmalы,<br />

<strong>son</strong>ra uшaq suda oynamaьa vя mцяllиmиn bayaq dedиyи<br />

kиmи, mяzяlяnmяyя юyrяnишmяlиdиr kи, aьlamasыn, яksиnя,<br />

чиmяndя sevиnsиn, gцlsцn. Zяnn edиrяm kи, aьlamaqla<br />

gцlmяyиn arasыndakы fяrqи aчыqlamaьa ehtиyac yoxdur.<br />

Bunlar ol-ma-lы-dыr! Ancaq gяlиn gюrяk, bunlar bиzиm gцngцndяn<br />

nяhяnglяшяn шяhяrlяrиmиzdя varmы Bиzdя hяlя<br />

fasиlяsиz soyuq su tяchиzatы yoxdur, o da qala иstи su. Nиyя<br />

Su чatышmыr Cavab verя bиlяrиk kи, Bakыda susuzluqdan<br />

юlяn adam olmayыb, yяnи su verиlяn saatlarda hamы юzцnцn<br />

su ehtиyacыnы юdяyиr. Demяlи, su hяr kяs цчцn yetяrиrncяdиr.<br />

Bяs nя чatmыr Bax, burada bиz gяlиb чыxыrыq hara - Teatra!<br />

Nя чatmыr, Qar qыz<br />

Q a r q ы z. Mяdяnиyyяt чatmыr, Eldar mцяllиm!<br />

Mяdяnиyyяt!<br />

E l d a r. Tamamиlя doьrudur. Buna gюrя aьsaqqalыn<br />

sяnиn alnыndan юpmяsи heч dя pиs olmazdы. Чцnkи suyu<br />

fasиlяsиz vermяyя baшlayan kиmи beш mяnzиldяn цчц <strong>kr</strong>anlarыn<br />

nasazlыьы цzцndяn onu o cцr dя fasиlяsиz olaraq, иzafи<br />

yerя gecя-gцndцz kanalиzasиyaya axыdacaq. Vя buradan da<br />

o yana nя varsa, hamыsы bиlavasиtя mяdяnиyyяtlя baьlыdыr,<br />

mяnиm яzиzlяrиm. Mяdяnи mиllяtlяrиn hюrmяtиnя layиq<br />

olmaq цчцn mяdяnи mиllяt olmaq lazыmdыr. Bu dцnyadakы<br />

yыrtыcы mцbtяdalarыn, xяbяrlяrиn qarшыsыnda hяr hansы bиr<br />

baьlayыcыnыn bюyrцnя vergцl olaraq qыsыlmaq mяdяnиyyяt<br />

gюstяrиcиsи ola bиlmяz. Mяdяnиyyяt yalnыz mиllи vя orиcиnal<br />

olanda mяdяnиyyяt olur. Qalmыш bцtцn formalarыnda bu<br />

heч kиmя lazыm olmayan pornoqrafиya mяnbяyиdиr.<br />

Bundan яlavя, mяnиm bиr иqtиsadчы dostum<br />

hesablamышdы kи, Bakы шяhяrиndя hяr kяsиn юzцnя fяrdи su<br />

tяchиzatы sиstemиnя - nasosa, яlavя boruya, <strong>kr</strong>ana-mrana,<br />

su чяnиnя, quraшdыrmaya, onlarыn mцtяmadи tяmиrиnя vя<br />

saиrяyя xяrclяdиyи pulun yarыsыnы toplamaqla bцtцn шяhяrиn<br />

fasиlяsиz иstи vя soyuq su tяchиzatыnы yaratmaq olar. Bunu<br />

elя bu gцn elяmяk olar. Bяs mяdяnиyyяtи necя, bиr gцnя bиr<br />

aya, bиr иlя, on иlя "tяшkиl elяmяk" olarmы.. Cavab bиrdиr:<br />

"Yox!" Mяdяnиyyяt цчцn hяr gцn ишlяmяk шяrtиlя, yцz иllяr<br />

lazыmdыr.<br />

Ш a x t a b a b a N4. Gюrцn, иш nя yerя чatыb kи, bиz<br />

teatrda kommunxozun problemlяrиnи hяll etmяyя mяcburuq!<br />

A k t y o r. Suya da sayьac qoydular, dцzяlяr bundan<br />

<strong>son</strong>ra.<br />

A k t r и s a. Mяnиm bиr qohumum varыydы, su gяlяndя<br />

hяmишя <strong>kr</strong>anы aчыq qoyurdu. Su da шыrhaшыr axыrdы kanalиzasиyaya.<br />

Anam ona deyиrdи, nиyя havayы yerя axыdыrsan,<br />

baьla da-a. Deyиrdи: "Yataqxanalarda o qяdяr susuzluq<br />

gюrmцшяm kи, su axanda, xoшum gяlиr."<br />

A k t y o r. Mяn bu yaxыnlarda telefon oьurlayыb qaчan<br />

bиrиsиnи kцчяdя kяnar adamlarыn necя fяdakarcasыna<br />

яlbяyaxa olub, tutduqlarыnы gюrdцm. Elя xoшuma gяldи kи!<br />

Gяldиm teatrda da uшaqlara danышdыm. Nяdяnsя, o<br />

adamlarы xatыrladыqca bцtцn gцnц yaxшы, gцmrah bиr яhvalruhиyyяdя<br />

keчиrdиm.<br />

E l d a r. Mяn saьlыq demяk цчцn ayaьa qalxmышdыm,<br />

ancaq sюz mяnи uzaьa apardы. Mяn иstяyиrdиm kи, bu vиda<br />

mяrasиmиndя bиrlиkdя чalышdыьыm dostlarыn hamыsыna юz<br />

tяшяkkцrцmц bиldиrяm vя tяklиf edяm kи, badяlяrи onlarыn<br />

saьlыьыna qaldыraq. Yenи иl, qeyrи-yenи иl, иndиkи halda o<br />

qяdяr dя vacиb deyиl. Vacиb olan odur kи, onlar<br />

mяdяnиyyяtя xиdmяt edиrlяr. Onlarыn vя sиzиn saьlыьыnыza!<br />

Ш a x t a b a b a N2. (Яlиnи qaldыrыb ayaьa qalxыr) Bиrcя<br />

dяnя яlavя var: "mиllи mяdяnиyyяtя" xиdmяt edиrlяr.<br />

Ш a x t a b a b a N4. (O da яlиnи qaldыrыb ayaьa qalxыr)<br />

Bиr dяnя dя яlavя var: mиllи mяdяnиyyяt yalnыz mиllи dиldя<br />

danышыr.<br />

32<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Иkиncи zяng vurulur. Dиrektor yenиdяn aktyorlarыn yanыna<br />

qayыdыr.<br />

D и r e k t o r. Иkиncи zяngdиr. Hamы юz yerиnя! Arenada<br />

иynя atasan, yerя dцшmяz. Anшlaq belя olar ey, Hacы dayы!<br />

(Шaxta baba N2-nи qыdыqlaya-qыdыqlaya sяhnяdяn чыxarmaьa<br />

чalышыr) Danышdыm! (O cцr sevиncяk dя Eldara yaxыnlaшыr)<br />

Danышdыm Nяzakяt xanыmla! Deyиrяm, Eldar, bяlkя<br />

bu gцn bцtцn bu Шaxta baba ordusunu buraxaq zala,<br />

mяzяlяnsиnlяr юzlяrи цчцn<br />

E l d a r. Bяs 26-larы nяyя gяtиrmиsиnиz, baшqa varиant<br />

yoxdur kи! Buraxыn чыxsыnlar.<br />

D и r e k t o r. Mяsяlя sяnlиkdиr. Иstяyиrsяnsя buraxaq,<br />

sяnиnlя bиrlиkdя oynasыnlar, иstяmиrsяn - buraxmayaq.<br />

E l d a r. Hюrmяtlи dиrektor! Yarыm saat яvvяl burada,<br />

bu camaatыn gюzц qarшыsыnda ишdяn azad olunmaq цчцn<br />

яrиzяsиnи yazan mяn иdиm, Hacы dayы deyиldи.<br />

D и r e k t o r: Danышdыm, Eldar, danышdыm Nяzakяt<br />

xanыmla. Vяzиyyяtи dя danышdыm, dedиm kи, hяr шey<br />

hazыrdыr, gюzlяyиrиk. O dedи kи, Qяzяnfяr mцяllиm baшqa<br />

tяdbиrя getdиyи цчцn onlar bu gцn gяlя bиlmяyяcяklяr. Ona<br />

gюrя dя xalatыnы geyиn, haydы, иrяlи!<br />

Q a r q ы z. Bяs bayaqdan deyиrdиnиz kи, hяr шey artыq<br />

чatdыrыlыb ora, nя bиlиm nя!<br />

D и r e k t o r. Ay uшaq! Bюyцklяrиn ишиnя qarышma! Hamы<br />

юz yerиnя! Hamы, hamы! Burada heч kиmи gюrmяyиm.<br />

Q a r q ы z. Eldar mцяllиm, sиzя bиr dяnя aforиzm demяk<br />

иstяyиrяm.<br />

E l d a r. De, Qar qыz.<br />

Q a r q ы z. Eldar mцяllиm, belя bюyцyц olan uшaqlar<br />

hяlя vannada чox aьlayacaqlar!<br />

Hamы gedиr. Dиrektorla Eldar qalыr.<br />

D и r e k t o r. (Qar qыza) Aьlыna gяlяnи danышыr ey.<br />

(Eldara) Mяn Nяzakяt xanыmla mяslяhяtlяшdиm... Юz<br />

aramыzda deyиrяm, bunu buradan kяnara чыxarmaq lazыm<br />

deyиl. Danышdыm ona vяzиyyяtи. O da keчmиш dostluьunuzun<br />

xatиrиnя vaz keчdи bu ишdяn. Dedи, Qяzяnfяr mцяllиm heч<br />

kиmиn чюrяyиnя baиskar olmaq иstяmяz.<br />

E l d a r. Elя dя dedи: "baиskar"<br />

D и r e k t o r. (Zarafatla) Vot tebe <strong>kr</strong>est! (Xaч чevиrиr)<br />

Dedи, qayыtsыn, ишиlя mяшьul olsun.<br />

E l d a r. Qorxuram bundan <strong>son</strong>ra mяnиm qayыtmaьыm<br />

hяqиqяtяn dя чяtиn ola. Hяr halda, bu gцn bu baш vermяyяcяk.<br />

D и r e k t o r. Mяnиm orada ишиm чoxdur. Mяn getmяlиyяm.<br />

Sяn dя aьыllы ol, geyиn xalatыnы чыx arenaya.<br />

Eldar tяk qalыr. Zяиf eшиdиlяn arena sяdalrыnыn fonunda<br />

bas nяfяs alяtиnиn иfa etdиyи musиqи sяslяnиr.<br />

E l d a r. Nиzamи dюvrцnцn ehtиraslarы qurtarmaq<br />

bиlmиr.<br />

Цrяyиn hatиfи gюrцb mяnи шad,<br />

Hцmmяt eyvanыndan sяslяndи: heyhat!<br />

Durma, ey Nиzamи, иш zamanыdыr,<br />

Fяlяk etиbarsыz, dцnya fanиdиr.<br />

Tяzя bahar yetиr can чeшmяsиndяn,<br />

Yenи paltar geydиr sюzlяrиnя sяn.<br />

Hцmmяt eylя, burda яlя al sazы,<br />

Ucalt bu pяrdяdя шиrиn avazы.<br />

Dюrd иl az deyиl... Bиr dяfя mяn qohumlarыmdan bиrиnиn<br />

yubиley mяclиsиnя getmишdиm, orada иstяdиlяr mяnи tamada<br />

seчsиnlяr. Mяn dedиm kи, heч zaman tamadalыq<br />

elяmяmишяm. "Ancaq bu gцn bu mяclиsdя dцnyanыn bцtцn<br />

kяdяrlи ишlяrиnи camaatыn yadыna salыb, onlarы qяmlяndиrmяk<br />

иstяyиrsиnиzsя, mяnи tamada tяyиn elяyиn". Onlar<br />

razыlaшdыlar. Dedиlяr kи, tamadalarыn dedиklяrиnи bиz hяp<br />

gцn sяhяrdяn-axшama qяdяr televиzorda, avtobusda<br />

eшиdиrиk. "Sяn, - dedиlяr, - elя hяrdяn-bиrdяn mи<strong>kr</strong>ofonu<br />

gюtцr, цrяyиndяn keчяnи danыш, bиz юzцmцz arvad-uшaьыn<br />

kюmяyиlя yeyиb-ичиb keflяnяcяyиk".<br />

Onlarыn belя lцtfkarlыьы mяnиm xoшuma gяldи vя necя<br />

oldusa, mяn sюhbяt arasыnda onlara Muьan чюlцndя<br />

keчиrdyиm o gecяnи danышdыm. Bиr-иkи dяqиqя danышandan<br />

<strong>son</strong>ra mяn zalы, oradakы qohumlarыmы vя qonaqlarы<br />

hяqиqяtяn dя unutmaьa baшladыm. Mяn yenиdяn o чюllяrиn<br />

иyиnи duydum, ulduzlu sяmanыn <strong>son</strong>suzluьunu gюrdцm -<br />

nяfяsиm genишlяnmяyя baшladы; mяn o sяslяrи eшиtdиm, hяtta<br />

o sяslяrиn arasыnda o zaman eшиtmяdиyиm qяzяb dolu<br />

canavar mыrыltыsы eшиdиb, yыrtыcыlarыn qыcanmыш dишlяrиnи,<br />

zяhmи чox иgиdlяrиn dиzиnи tиtrяdя bиlяcяk parыldayan<br />

canavar gюzlяrиnи gюrdцm. Vя bиrdяn mяnя elя gяldи kи, bu<br />

restoran zalыnыn da hansыsa kцncцndяn hяmиn gюzlяrиn<br />

zяhmи mяnи tяqиb edиr; nиtqиm qыrыldы, gюzцm qaraldы,<br />

ancaq юzцmц яlя ala bиldиm. Яhvalatы bцtцn tяfsиlatы иlя<br />

qohumlarыma danышa-danышa necяsя mяtndяn kяnarda юz<br />

keчmишmи xatыrlamaьa baшladыm, xцsusиlя <strong>son</strong> иllяrиn hяr<br />

vacиb anыnda, hяr dюngяsиndя hяmиn gюzlяrиn ишartыsыnы,<br />

mяnи tяqиb edяn parыltыsыnы gюrdцm vя dяrhal anladыm kи,<br />

bu mяsяlя mяnиm цчцn яbяdи hяll olunub. Son kяшfиm<br />

olmasaydы, bяlkя dя yenи dюngяlяrиn bиrиndя o gюzlяrlя<br />

qarшыlaшanda, mяnиm цrяyиm partlardы.<br />

O vaxtdan etиbarяn canavar gюzlяrи mяnиm elя dя шяn<br />

keчmяyяn hяyatыmыn ayrыlmaz bиr hиssяsиnя чevrиldи;<br />

onlarыn zяhmи vя nиfrяtи heч zaman zяrrя qяdяr dя<br />

azalmыrdы, ancaq bu zяhm vя nиfrяt mяnи юz hиsslяrиmdяn<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 33


vя tez-tez qapыldыьыm xatиratыmdan цшяndиrя bиlmиrdи. Mяn<br />

bu aqиbяtlя barышmышdыm. Bиz daьla kцlяk kиmи mцdam bиrbиrиmиzиn<br />

qoltuьu altыnda yaшayыrdыq. Heч шцbhяsиz, o<br />

baxышlarыn zяhmиnи unudanda mяnиm яhvalыm daha xoш<br />

olur, ишlяrиm daha bюyцk sяhmanla иrяlиlяyиrdи. Amma<br />

onlarы hяmишя unutmaq mцmkцn olmurdu.<br />

Bиr dяfя Bakыnыn mяrkяzи kцчяlяrиndяn bиrиlя gedяndя<br />

bюyцk maьaza vиtrиnиndяn hяmиn qurd gюzlяrиnиn mяnя<br />

baxdыьыnы gюrdцm. O baxышlar mяnи hяmишяkи kиmи<br />

hяdяlяmяsя dя, adяtиmя xиlaf чыxaraq, nяdяnsя яsяblяшиb,<br />

onlarыn цstцnя yerиdиm, onlarы daldalanmaьa, manekenиn<br />

arxasыnda gиzlяnmяyя mяcbur etdиm. Bu mяnиm<br />

tяrяfиmdяn aralыq sяddи o yana keчmяk dя sayыla bиlяrdи.<br />

Bunu xatыrlayanda, dюnцb yoluma davam etdиm: hяmиn<br />

gцn mяшqlяrиm чox pиs alыndы, <strong>son</strong>ra da иkи gцn xяstя yatdыm.<br />

Bиr neчя dяfя telefonuma gяlmиш namяlum zяng иsя<br />

иsrarla "Qurbanov" soyadlы adamы mяndяn soruшurdu.<br />

Baшыma gяlmиш bu яhvalatlarы xeylи qцssя vя kяdяrlя<br />

dиnlяmяyя mяcbur olan qohumlarыm, tяbии kи, юncя<br />

mяndяn Muьan чюlцnя nя цчцn getdиyиmи soruшdular.<br />

Burasыnы onlara иzah etmяk canavarlarla vя mяnи иndиnиn<br />

юzцndя dя tяqиb edяn o yыrtыcы baxышlarla baьlы mяqamlarы<br />

иzah etmяkdяn qat-qat чяtиn oldu. Axы, mяn Nadиr шahыn<br />

270 иl яvvяl Bюyцk Mяzhяb Mяclиsи keчиrdиyи dцшяrgя<br />

yerиnи tapa bиlmяmишdиm. Tapmышdыmsa da, o yerи tanыmayыb,<br />

чюldя azmышdыm. Qohumlarыmыn bяzиlяrи bu<br />

qяnaяtя gяldи kи, mяnи чюlя cиn aparыb. Aьbиrчяklяrdяn bиrи<br />

doьulduьumuz daьlarыn qoynunda qalmыш bиr zиyarяtgaha<br />

mцtlяq getmяyиmи mяslяhяt gюrdц. O dedи kи, adam cиnя<br />

юzцnц azdыrmaq иmkanы verяndя, cиn adamы evиn ичиndя dя<br />

azdыra bиlиr. Fиkиr mяnя maraqlы gюrцnsя dя, zиyarяtgaha<br />

getmяk arzusu ичиmdя qяtиyyяn qыmыldanmadы. Яvяzиndя,<br />

mяn bиrdяn-bиrя padшahы xatыrlamaьa baшladыm.<br />

Yadыmdadыr kи, hяmиn an mяn stolun arxasыndan чыxыb,<br />

musиqи цчlцyцnцn oturduьu kичиk estrada sяhnяsиnя getdиm<br />

vя oradan яsl aktyor яsl teatr sяhnяsиndяn иstиfadя etdиyи<br />

kиmи иstиfadя etmяyя baшladыm.<br />

Hяr шey hazыr olanda qиbleyи-alяm Yenи Шamaxы yolu иlя<br />

dцшяrgяyя gяldи vя иkи gцn <strong>son</strong>ra, шяvval ayыnыn 14-dя, elan<br />

etdи kи, o daha padшah olmaq иstяmиr. Иndиyяdяk bцtцn<br />

hяrяkяtlяrиndя - dюyцшlяrdя, yцrцшlяrdя, qяlяbя<br />

mцjdяlяrиnиn nяшяsиndя, hяtta yuxusunda da юzцnц dюvlяtdяn,<br />

ordudan, яtrafыndakы adamlardan ayыrmayan,<br />

hamыnыn fи<strong>kr</strong>иndя, dиlиndя, яmяlиndя qadиr Allahыn yer<br />

цzцndяkи vahиd kюlgяsи kиmи sюvqи-tяbии mюvcud olan<br />

padшah иndи bu bиr neчя kяlmяdяn <strong>son</strong>ra hяr yerdяn<br />

чяkиlиb, юzgяsиnиn qыzыl taxtы цstцndя mцvяqqяtи oturmuш<br />

saqqallы, qыrmыzы xalatlы bиr tцrk kишиsиnя чevrиldи.<br />

Чadыrdakыlar deyиlяn sюzя иnana bиlmяsяlяr dя, padшahыn<br />

gюrkяmиndя, oturuшunda, baxышlarыnda sankи nяyиnsя<br />

qяflяtяn dяyишdиyиnи hиss etdиlяr, ancaq buna da иnanmadыlar:<br />

dцnyada hяr шey dяyишя bиlяrdи, bиrcя Иran padшahы<br />

hakиmиyyяt kяsяrиndяn dцшя bиlmяzdи.<br />

Padшah юz xиdmяtlяrиnя gюzцnцn ucu иlя dя baxmadan<br />

яlavя etdи kи, юlkя dцшmяndяn tam tяmиzlяnиb, sяrhяdlяr<br />

bяrpa olunub vя иndи o, hakиmиyyяtи sяlahиyyяtlи<br />

Mяclиsиnиn seчяcяyи yenи padшaha tяhvиl verиb, <strong>son</strong>rakы hяyatыnы<br />

иbadяtdя keчиrmяk цчцn doьulduьu yerlяrя qayыtmaq<br />

иstяyиr. Padшah hяtta bяzи yerlяrdя юlkя sяrhяdlяrиnиn<br />

Osmanlы torpaqlarы hesabыna genишlяndиrиlmяsиnи dя dиlя<br />

gяtиrmяdи, yalnыz nazиk, чatma qaшlarыnы yцngцlcя dцyцnlяyиb<br />

baxышlarыnы endиrdи vя Mяclиsиn qяrara gяlmяsи цчцn<br />

verяcяyи mцddяtи gюtцr-qoy edиrmиш kиmи susdu. Nяhayяt,<br />

sankи padшah чadыrыnы яlvan kяndиrlяrlя цzяrиndя saxlamыш<br />

boyalы sцtunlarы dяqиq sayandan vя nяdяnsя o saydan цч<br />

vahиd чыxandan <strong>son</strong>ra ayыrdыьы vaxtыn mиqdarыnы bяyan etdи:<br />

9 saat!<br />

Padшah bu kичиk vя <strong>son</strong> rиyazи яmяlиyyatda юz xasиyyяtиnя<br />

bиr daha sadиq qaldыьыna gцlцmsцnmяk иstяdи,<br />

amma bacarmadы, hяm kefи yoxuydu: hяm dя elя hяmишя<br />

belя olmuшdu, ondan иstяnиlяn hяr шeyиn beшиnя цч vermишdи.<br />

Padшah bu иllяr яrzиndя bиrcя Иranыn dцшmяnlяrи<br />

цчцn цrяyиndя bяslяdиyи qяzяbя qыzыrьalanmamышdы. "Bиr"<br />

иstяyяnя "beш" vermишdи.<br />

Яslиndя, чadыrыn ortasы иlя dцzцlmцш sцtunlarы padшah<br />

yцz mиn nяfяrlиk dцшяrgяyя gяldиyи bu иkи gцn яrzиndя vargяl<br />

edя-edя dцшцnцb-daшыnanda иkи dяfя saymышdы; иndи<br />

hяmиn dиrяklяrиn яtrafыnda sankи <strong>son</strong>suz sыralarla oturmuш<br />

saray яhlиnиn, sяrkяrdяlяrиn, xanlarыn, bяylяrиn, mяlиklяrиn,<br />

qazыlarыn vя baшqa Mяclиs nцmayяndяlяrиnиn<br />

qarшыsыnda sяhv etmяmяyи onu bиldиrиrdи kи, padшahыn<br />

dцnяnkи, ondan яvvяlkи gцnlяrи yuxu yox, reallыq olub vя o<br />

чoxdan qяt etdиyи qяrarыnы mяhz bu gцn hяyata keчиrmяyя<br />

baшlayыb.<br />

Bцtцn юmrцnц dюyцшlяrdя keчиrmиш padшah yorulmamышdы,<br />

яksиnя, qazandыьы saysыz-hesabsыz, asan vя чяtиn<br />

qяlяbяlяrdяn <strong>son</strong>ra padшah юz qarшыsыnda иkи bюyцk yolun<br />

aчыldыьыnы gюrmцшdц. Yollardan bиrи Иran bayraьыnы aшaьы -<br />

bюyцk dяnиzя doьru, dиgяrиsя Шяrqя - hцdudsuz Osmanlы<br />

torpaqlarыna sяslяyиrdи. Bиrиncиnиn bцtцn tяfsиlatыnы padшah<br />

hяtta yuxuda da gюrmцшdц. Bununla da Чиngиz xandan<br />

mиras qalmыш bюyцk, kюhnя dцnya qurtarыrdы: hяqиqяtяn,<br />

dцnya, onda иkи nяfяrиn padшahlыq etmяsи цчцn darыsqal иdи.<br />

Padшah чox gюzlяr tюkmцшdц, чox baшlar kяsmишdи.<br />

Kяsиlmиш hяr baш, oyulmuш hяr gюz Иranыn zяhmиnи vя torpaьыnы<br />

nя qяdяr artыrmышdыsa, padшahыn o torpaьa vя юzцnя<br />

иnamыnы bиr o qяdяr sarsыtmышdы. Padшah bunu nяиnkи heч<br />

kиmя demиrdи, hяtta юzцndяn dя gиzlяtmяk иstяyиrdи.<br />

Ancaq иndи bцtцn юlkяdяn topladыьы Bюyцk Mяclиsdяn<br />

gиzlяtmяdи. Dedи: "Bиlиn kи, иranlыlarыn чoxu mяnя nиfrяt<br />

edиr. Bяlkя dя onlar haqlыdыr. Чцnkи mяn чox шяhяr vя<br />

kяndlяrи vиran edиb, чox adamlar юldцrdцm, чoxlu maldюvlяt,<br />

sяrvяt mцsadиrя elяdиm. Чox mяmlяkяtlяrи zorumla<br />

basdыm, чox qurbanlar verdиm. Qoy Иran bu<br />

mцsиbяtlяrdяn <strong>son</strong>ra bиr mцddяt rahat nяfяs alsыn".<br />

34<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Mяclиs яhlиnиn юzцnц necя aparacaьыnы da padшah<br />

tяxmиnяn bиlиrdи. Padшah bиlиrdи kи, onun юlkяsиndя<br />

padшahы taxtdan salmaq olmaz. Юldцrmяk olar, ancaq<br />

padшahlыqdan azad etmяk olmaz. Bu яnяnя bиr gцnя, bиr<br />

иlя, beш иlя yaranmamышdы, padшah bunu baшa dцшцrdц vя<br />

qяlbиnиn dяrиnlиklяrиndя hяtta bununla da barышыrdы: qoy<br />

юldцrsцnlяr! O mиnvalla saysыz dюyцшlяrdя иndиyя qяdяr<br />

mиn dяfя юlmяk mцmkцndц.<br />

Dюyцшsцz yaшaya bиlяcяyиnи padшah hяlяlиk aьlыna yerlяшdиrя<br />

bиlmиrdи. Padшahыn fи<strong>kr</strong>иncя, qan qusan bu юlkяdяn<br />

qopub, Allaha иbadяtlя mяшьul olmaьыn юzц dя bиr bюyцk<br />

dюyцш olmalы иdи. Hяrчяnd kи, padшah hиss edиrdи kи, Allahыn<br />

kюlgяsиnя sыьыnmaq цчцn dя o, Иranыn qяddar dцшmяnlяrиlя<br />

vuruшduьu kиmи, юlцm-dиrиm dюyцшlяrиndяn keчmяlиdиr.<br />

Иndи bu dюyцшlяr padшahы daha чox cяlb edиrdи. Yalnыz bu<br />

xatиrя padшah uzun иllяrиn mцharиbяlяrиndяn <strong>son</strong>ra,<br />

nяhayяt, yыьыb-toplaya bиldиyи dюvlяtи bцtцn mяmlяkяtlяrи<br />

vя юlkяlяrиlя bиrlиkdя sanыlы qoz kиmи Иranыn yenи padшahыna<br />

yox, Иran tarиxиnя tяhvиl vermяk иstяyиrdи. Bununla belя,<br />

dюvlяt adыna kяsdиyи baшlarыn, tюkdцyц gюzlяrиn mиqdarыnы<br />

xatыrlayanda, padшaha elя gяlиrdи kи, bцtцn Иran baшsыz vя<br />

kordur. Baшы, gюzяl gюzlяrи yerиndя olan adam gюrяndя,<br />

padшah hяrdяn юzцnцn sevиndиyиnи hиss edиrdи.<br />

Bu sevиnc vя peшmanчыlыq toqquшmalarыndan padшahыn<br />

baшы aьrыyыrdы. Hяlяlиk bиr tцkц dя яskиk olmayan padшah<br />

baшыnda keylяшяn nюqtяlяr artыb, kичиk talaya чevrиlиr, gah<br />

alnыnы, gah яmgяyиnи, gah da gиcgahlarыnы dondurub hиssиyatdan<br />

salыrdы. Bu anlarda юzцnя vя яtrafa nяzarяtиnи иtиrmяkdяn<br />

qorxan padшah zцlmяtlя bяpabяr цstцnя yerиyяn<br />

baшsыz vя kor Иranыn qarшыsыnda tяk qalыrdы: onu vahиmя<br />

basыrdы, hamыdan - sяrkяrdяlяrdяn, mцhafиzячиlяrdяn,<br />

nяsяqчиlяrdяn, salnamячиlяrdяn, qulluqчulardan, юz<br />

doьma юvladlarыndan da шцbhяlяnmяyя, xяyanяt xofu<br />

altыnda daxиlяn юzц иlя чarpышmaьa baшlayыrdы. Vя saиr...<br />

Bu mяtndяn <strong>son</strong>ra qohumlarыm mяnи alqышladыlar.<br />

Яzbяr bиldиyиm bu salnamячи mяtnиnи mяn alqыш цчцn<br />

sюylяmяmишdиm. Цmumиyyяtlя, <strong>son</strong> dюvrlяr alqышlardan<br />

чox pиs иstиfadя edиlиr. Dяqиqяbaшы иsrarla sяndяn alqыш<br />

tяlяb edяn шoumen vя tamadalarыn mяclиsиndя adam юzцnц<br />

иstиrahяt etmяk иstяyяn adam balasы kиmи yox, cяmиyyяtиn<br />

яn mяnasыz zurna-balabanыna zцy tutmaьa mяcbur edиlяn<br />

cыrcыrama kиmи hиss edиr. Bu mяtndяn mяnя alqыш lazыm<br />

deyиldи, mяn tamam baшqa шeylяrи anlamaq иstяyиrdиm.<br />

Иstяyиrdиm kи, zaldakы adamlar bu mяsяlяdя mяnя<br />

yardыmчы olsunlar. Mяn qцdrяtlи Nadиr шahыn Иranыn<br />

gяlяcяk nяsиllяrи цчцn yaratdыqlarыnыn nя цчцn elя tez daьыlmasыnda<br />

яn adи mяntиqи baшa dцшmяk иstяyиrdиm. Чцnkи<br />

Nadиrиn шahlыьы tцfяng dюvrцnцn hяrbи qяlяbяlяrиlя<br />

qazanыlmыш fюvqяladя uьurlar zolaьыndan иbarяt иdи.<br />

Alqышlar иsя buna mane olurdu. Sankи cиn mяnи bu<br />

alqышlarыn ичиndяn чыxmaьa qoymurdu. Mяn cиnиn<br />

quyruьunca hяrlяnя-hяrlяnя юz evиmиn ичиndяcя<br />

tыncыxыrdыm: hяr addыmbaшы yalnыz яhalиnиn kasыb<br />

tяbяqяsиnя satыlan zay mallara, parklarda aьaclarыn qanmazlar<br />

tяrяfиndяn qяddarcasыna budanmasыna,<br />

beшmяrtяbяnиn bюyrцnя gecя qaranlыьыnda tяlяm-tяlяsиk<br />

yapышdыrыlmыш qaraca vя saиr belя mяnasыz шeylяrя gюrя<br />

baшqalarыnыn yerиnя vиcdan яzabы чяkиrdиm. Sonra mяn<br />

Nadиrиn hяyatыna dиqqяt yetиrяndя, gяnclиkdя onun bunlardan<br />

da axmaq vя mяnasыz mяшяqqяtlяrя dцчar<br />

olduьunu gюrdцm.<br />

Mцmkцn иdиmи kи, dюrd иllиk юzbяk яsиrlиyиndяn salamat<br />

qayыtmыш gяnc Nadиr onda tayfasыnыn vergи юdяyя<br />

bиlmяdиyиnя gюrя edam olunsun vя tяnяzzцl яsrиndя иrи<br />

qяdяmlяrlя addыmlayan Иran dюvlяtиnиn gяlяcяk padшahы<br />

bиr baшqa adam olsun Mцmkцn иdиmи Burada cavabыn<br />

hяr иkи varиantы - иnkar da, tяsdиq dя eynи dяrяcяdя<br />

qanunauyьun vя eynи dяrяcяdя tяsadцfи sayыla bиlяr. Bиr<br />

dяfя mяn bunlarы чox hюrmяt etdиyиm bиr qяrиbя adamdan<br />

soruшdum. O adam bu gцn dя saьdыr; o hamыnы gюrцr, heч<br />

kиm onu gюrmяk иstяmиr, o hяr шeyи bиlиr, heч kиm onun<br />

dedиklяrиnя иnanmaq иstяmиr. Чцnkи onun gюrdцklяrиnи<br />

gюrmяk, onun bиldиklяrиnи bиlmяk vя bunlarda nиcat yolu<br />

tapmaq цчцn bюyцk яzиyyяtlяrя qatlaшmaq lazыmdыr.<br />

Hяrчяnd kи, иnsanlarыmыzыn иndи qatlaшdыьы яzиyyяt qat-qat<br />

aьыr vя qat-qat perspektиvsиzdиr. Nя иsя... Mяn ondan<br />

soruшdum, o dedи kи, tarиxиn yalnыz bиr cцr formalaшmaq<br />

иmkanы olur, o da artыq baш verиb. Tarиxи baшqa cцr yox,<br />

mяhz olduьu kиmи formalaшdыran amиllяr sыrasыnda o цч ad<br />

чяkdи: шяxsиyyяt, xalq vя Allah! O dedи kи, шяxsиyyяt юzц<br />

daxиlяn bu formalaшdыrmaya hazыr vя layиq olmalыdыr vя яn<br />

baшlыcasы, bunu юz hяyatы, яmяlиlя xalqa vя Allaha gюstяrmяyи,<br />

sцbut etmяyи bacarmalыdыr.<br />

Mяn dedиm kи, bяlkя dя xalqa nяyиsя gюstяrmяk, sцbut<br />

etmяk olar, ancaq xudavяnd-alяm bu dцnyadakы hяr шeyиn,<br />

o cцmlяdяn hяr kяsиn ишиnиn, яmяlиnиn, hяtta dцшцncяsиnиn<br />

dя sюzsцz vя шяksиz шahиdи, eynи zamanda, onlarыn<br />

yaradыcыsы vя sahиbи deyиlmи<br />

O dedи kи, иnsan hяqиqяtяn layиqlи bиr яmяlи vя ya<br />

dцшцncяsиlя Allahыn xoшuna gяlmяk иstяyиrsя vя zяhmяt<br />

чяkиb buna naиl olursa, bu naиlиyyяtиnя sиdq-цrяkdяn юzцnц<br />

vя baшqalarыnы иnandыra bиlиrsя, o tяkcя Allah qarшыsыnda<br />

deyиl, юzц-юz qarшыsыnda vя baшqa иnsanlar qarшыsыnda<br />

ucalmыш olur. Bunun яn kobud qиymяtlяndиrиcиsи xalqdыr.<br />

Xalq юz gюrdцyцndя sяhv edя bиlmяz. Amma ona baшqalarы<br />

vasиtяsиlя tяqdиm olunan nяlяrdяsя xalqыn sяhv etmяmяk<br />

иmkanы чox mяhduddur. O dedи kи, tarиxиn 90 faиzи mцxtяlиf<br />

xalqlarыn sяhvиndяn иbarяtdиr. O dedи kи, belя azdыrыcы<br />

sяhvlяr nяtиcяsиndя xalq barama qurduna чevrиlиr: yяnи юz<br />

иfrazatыnыn ичиndя qalыb mяhv olur.<br />

O dedи kи, xalqыn sяmиmи, kцtlяvи иstяyи vя hяqиqи<br />

etиraflarы юz яnяnяvи formalarыnda tяzahцr edяrяk, yer<br />

kцrяsиnиn bu vя ya dиgяr nюqtяsиndя mцяyyяn ишlяrиn hяyata<br />

keчmяsи vя ya keчmяmяsи цчцn mцяyyяn optиmal vя ya<br />

qeyrи-optиmal energetиk шяraиt yaradыr. Eynи zamanda, bu<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 35


шяraиt davamlы, иsrarlы vя mяntиqlи xarakter aldыqda юzцnя<br />

daha чox yer qцvvяsи cяlb edяrяk, kaиnatdakы enerjи vя<br />

cяrяyan axыnыna qoшula bиlиr vя bununla da hansыsa yer vя<br />

ya gюy hadиsяlяrиnиn yaradыcыsыna чevrиlиr. O dedи kи, baшqa<br />

planetlяrиn yerdяkи bu proseslяrиn gedишиnя mцяyyяn tяsиrи<br />

mиn иllяrиn sыnaьыndan keчиb, ancaq yer planetиnиn sahиbи<br />

hяr hansы bиr Yupиter vя ya Mars yox, иlk nюvbяdя Yerdя<br />

yaшayan иnsanlar - onlarыn dцшцncяsи, яzmи vя яmяlиdиr.<br />

"Hяr halda, - o dedи, - bu sahиblиk vя belя sahиblиk onlarыn<br />

hяr bиrиnя bиr иrsan юmrцnц, bиr dюvlяtчиlиk tarиxиnи normal<br />

yaшamaьa иmkan verиr. Kиmlяrsя bunu yaшaya bиlmиrsя,<br />

gцnah onlarыn юzцndяdиr."<br />

O яlavя etdи kи, bu proseslяrиn yaranmasы, иnkишafы vя<br />

hяr hansы bиr nяtиcя иlя yekunlaшmasы шяxsиyyяt amиlи<br />

mяsяlяsиlя mцqayиsяdя чox asan bиr mяsяlяdиr. Onun<br />

fи<strong>kr</strong>иncя, шяxsиyyяt mяsяlяsи bu иnteqralda яn чяtиn vя<br />

mцrяkkяb bиr tюrяmяdиr. O dedи kи, шяxsиyyяtиn яmяlя<br />

gяlmяsи qыzыl kцlчяsиnиn яmяlя gяlmяsи kиmи цzvи vя<br />

kortяbии bиr prosesdиr: burada hяr шey bиr-bиrиnя qarышыb,<br />

ancaq <strong>son</strong>suz sыnaqlar kцlчяnи yalnыz saflaшdыrыr. O dedи kи,<br />

шяxsиyyяt tяkcя genetиk koddan иbarяt fиzиkи vя яqlи tяzahцr<br />

mцcяssяmяsи deyиl, шяxsиyyяt hяm dя Allahыn, fяrdиn<br />

юzцnцn, xalqыn vя zamanыn иstяyиndяn doьulur. Gюrцndцyц<br />

kиmи, bцtцn bu иstяklяrи cяmlяшdиrmяk elя dя asan mяsяlя<br />

deyиl. O mяndяn aьыlla bиclиyиn fяrqиnи bиlиb-bиlmяdиyиmи<br />

soruшdu. Mяn dedиm kи, texnиkи baxыmdan иnkишaf etmиш<br />

cяmиyyяtlяrdя bunlarы bиr-bиrиndяn ayыrmыrlar. O иsя dedи<br />

kи, bu mяsяlя чox sadяdиr: bиclиkdя hяmишя шяr tяrkиbи var,<br />

aьыl иsя юzцndя яsasяn xeyиrи ehtиva edиr. Onun fи<strong>kr</strong>иncя,<br />

bunu tam dяrk etmяk цчцn xeyиrlя шяrиn nя olduьunu<br />

mцfяssяl bиlmяk lazыm иdи. Mяnиm bu haqda da юz<br />

qяnaяtlяrиm vardы, ancaq яmиn иdиm kи, onlar hяmsюhbяtиmиn<br />

bиldиklяrиlя bиr o qяdяr dя uyьun gяlmяyяcяk.<br />

Bu adam mяnя danышыrdы kи, nя vaxtsa, mяsяlяn, bиr<br />

neчя yцz иl яvvяl, o юzц sиvиl Шяrqиn яn mяшhur adamlarыndan<br />

bиrи olub, hяtta Nadиr шahla da dяfяlяrlя gюrцшцb.<br />

Sadяcя, Nadиr шahыn dюvrцndя o, Иranыn hakиmиyyяt<br />

daиrяlяrиndяn tamamиlя kяnarda dюvrцnцn bиr sыra mцhцm<br />

ишlяrиnиn yerиnя yetиrиlmяsиlя mяшьul olub. Mяn ondan bu<br />

ишlяrиn nяdяn иbarяt olduьunu da soruшmaya bиlmяzdиm. O<br />

dedи: "Mяn onda Яrdяbиl yaxыnlыьыndakы bиr qяsяbяdя<br />

pиnячи ишlяyиrdиm vя bundan da яlavя Xыzr peyьяmbяrи<br />

axtaranlara hansы yolla getmяyиn lazыm olduьunu nишan<br />

verиrdиm". Яlbяttя, <strong>son</strong> onиllиklяrdя bяшяrиyyяtиn ezoterиk<br />

bиlиklяr sahяsиndя gerиyя чox cиddи addыmlar atdыьыnы mяn<br />

eшиtmишdиm, ancaq hяmиn adam mяnя Nadиr шahla tanышlыьы<br />

nяdиr, иstяdиyи halda, elя bu gцnцn яrzиndя, Nadиr шahыn<br />

юzц иlя bиr daha gюrцшя bиlяcяyи haqda maraqlы яfsanяlяr<br />

danышыrdы. Mяn ona иnanmaq иstяyиrdиm, amma иnana<br />

bиlmиrdиm, onun dedиyиnя gюrя bu normal hal иdи, yяnи<br />

mяnиm onun dedиklяrиnя иnana bиlmяmяyиm tamamиlя<br />

tяbии иdи. "Bиr qab bиr lиtr su doldurmaq цчцn hazыrlanыbsa,<br />

ona dюrd lиtr su doldurmaq mцmkцndцrmц" - o mяnиm<br />

xeylи mяhdud ruhи иmkanlarыmы nяzяrdя tutaraq, sadя<br />

dиldя soruшurdu. Buna mяn qяtи шяkиldя иnanыrdыm kи,<br />

doьrudan da bиr lиtrlиk qaba dюrd lиtr su doldurmaq olmaz.<br />

O deyиrdи kи, dцnyanыn materиalиstcяsиnя dяrkиndяn яl чяkmяdяn<br />

bu sahяdя heч nяyя naиl olmaq mцmkцn deyиl.<br />

Materиalиstlяrи dя o, barama qurduna bяnzяdиrdи. Ancaq o<br />

bunu tяkяbbцrlя elяmиrdи, яksиnя, mяnя elя gяlиrdи kи, o<br />

hяr bиr materиalиstиn adam yox, qurd olmasыna gюrя mяnиm<br />

qarшыmda da xяcalяt чяkиr.<br />

Mяn onun юz иmkanlarыnы nяzяrdя tutaraq soruшurdum<br />

kи, o vя onun kиmи daha neчя-neчя яbяdи varlыq Nadиr<br />

шahla bu gцn dя gюrцшmяk иmkanlarыna malиk olduqlarы<br />

halda nяdяn bяшяrиyyяtи buxovlayan bu mяnfur<br />

materиalиzmи yer цzцndяn sиlmиrlяr "Necя sиlmиrиk! - o<br />

mяnиm mяlumatsыzlыьыma heyrяtlяndи. - Uzaьa getmиrяm,<br />

hяlя Platon иlя Demo<strong>kr</strong>иtиn yollarы vя ya xяtlяrи arasыndakы<br />

mцbarиzяdяn цzц bяrи bиz bцtцn ишиmиzи-gцcцmцzц atыb, yalnыz<br />

materиalиzmиn yer цzцndяn sиlиnmяsиlя mяшьuluq.<br />

Mяgяr, mяn иndиnиn юzцndя dя bu ишlя mяшьul deyиlяmmи"<br />

Mяn яl чяkmяdиm. Dedиm kи, onlarыn faktиkи olaraq<br />

hцdudsuz иmkanlarы иlя bцtцn bяшяrиyyяtи bиr barmaьыn<br />

ишarяsиlя materиalиstdяn иdealиstя чevиrmяk mцmkцn<br />

olduьu halda, nяyя gюrя bиz bu xeyиrlи vя lazыmlы prosesиn<br />

belя lяng getmяsиlя barышmalыyыq "Tяsяvvцr edиn, - mяn<br />

dedиm, - иkи mиn beш yцz иl keчиb, bиz иsя hяlя Platonla<br />

Demo<strong>kr</strong>иtиn arasыnda mюvcud olmuш nazиcиk bиr xяttи keчя<br />

bиlmяmишиk". Bu sюhbяtи edяrkяn bиz hяqиqяtяn иdeal bиr<br />

yaz gцnцndя Bakыnыn яn gюzяl xиyabanlarыndan bиrиlя astaasta<br />

gedиrdиk vя hяmsюhbяtиm bиr anlыьa sankи oyanmыш<br />

tяbияtdяn lяzzяt aldыьыna gюrя mяnя cavab vermяdи, elяcя,<br />

baшыnы yыrьaladы vя nяhayяt, gцlцmsцnцb belя dedи: "Bиz<br />

bunu elяyя bиlяrиk, ancaq <strong>son</strong>rasы bиzя gцn kиmи aydыn<br />

olduьu цчцn vя bu maddиyyatlar dцnyasыnda юzцmцzя hюrmяt<br />

hиssиnиn heч dя яhяmиyyяtsиz olmadыьыnы nяzяrя alaraq<br />

elяmиrиk."<br />

Mяnя elя gяldи kи, bиzиm aramыzda olan kюhnя tanышlыqda<br />

юzцnц nadиr hallarda bцruzя verяn bиr mяqam yarandы:<br />

hяmsюhbяtиm zarafatyana danышmaьa baшladы vя belя dedи:<br />

"Sonra onlar bиzя deyяcяklяr: bиzиm цчцn ev tиkиn, yol<br />

чяkиn, maшыn, yemяk иstehsal edиn, bиzиm yerиmиzя araq<br />

ичиn, arvadыmыzla yatыn vя nяhayяt, bиz tualetя gedяndя,<br />

qapыnыn aьzыnda hazыr durun kи, dalыmыzы yumaьa gecиkmяyяsиnиz.<br />

Bиz иsя bayaq dedиyиm kиmи, иstяyиrиk юzцmцzя<br />

hюrmяt hиssиnи иtиrmяyяk." Baьышla, - o цzrxahlыqla яlavя<br />

etdи, - bиr lиtrlиk qaba yalnыz belя иzahatы sыьышdыrmaq olar".<br />

Mяn ondan Muьan чюlцndяkи Mяclиs haqqыnda danышmaьы<br />

xahиш etdиm. Mяn dedиm kи, bu mяnиm цчцn чox vacиb<br />

mяsяlяdиr: чцnkи mяn "Nadиr шah" pyesиndяkи шeyxцlиslam<br />

Mиrzя Яbdцl Hяsяnиn rolundan иmtиnanы, Muьan чюlцndя<br />

baшыma gяlяnlяrи, Nяzakяtlя ayrыlыьы heч dя tяsadцfи<br />

saymыrdыm. Mяclиsиn юzц haqda bиldиklяrиm иsя elя dя чox<br />

deyиldи, mяnя hяmишя elя gяlmишdи kи, kиmsя, nя vaxtsa<br />

mяnя o Mяclиs haqda daha mцfяssяl vя daha иnandыrыcы<br />

mяlumatlar verяcяk.<br />

36<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Hяmsюhbяtиm xиyabandakы skameykalardan bиrиndя<br />

oturub nяfяs dяrmяyи tяklиf etdи vя bиz oturandan <strong>son</strong>ra o,<br />

portfelиndяn qяzet чыxardыb dedи; belя suallarы vermяmяk<br />

цчцn hяrdяn-bиr gцndяlиk mяtbuatы vяrяqlяmяk pиs olmaz.<br />

Vя o mяnиm иndиyя qяdяr bиr dяfя dя gюrmяdиyиm "Tarиx<br />

bu gцn" qяzetиnиn tяzя sayыnda 9-cu sяhиfяnи aчaraq, oxumaьы<br />

tюvsиyя etdи. Orada belя yazыlmышdы:<br />

"Яslиndя иsя sюz sahиbи Mяclиs яhlиnя Naиbцssяltяnяnиn<br />

rяyиnи belя чatdыrmaьa baшlamышdы: "Xanlar! Sultanlar!<br />

Kяndxudalar! Valиlяr, aьalar, ermяnи xяlиfяlяrи! Sиz Иranыn<br />

hяr tяrяfиndяn buraya gяlиbsиnиz. Qulaq asыn! Bюyцk xanыn<br />

яmrиnи eшиdиn. Bюyцk xan buyurur: иndи kи sиz elя qяrara<br />

gяlиbsиnиz qoymayasыnыz mяn иstиrahяtlя mяшьul olam,<br />

hamыnыz яlиnиzи mяnиm bayraьыma tяrяf uzadыbsыnыz, mяn<br />

dя цч шяrtlя sиzиn rяyиnиzи qяbul edиrяm".<br />

Шяrtlяrиn иkиsиnя яsasяn bundan <strong>son</strong>ra Mяclиs яhlиndяn,<br />

elяcя dя bцtцn Иrandan, heч kиm, heч zaman sцlalя<br />

davamчыlarыnыn padшahlыьыna tяrяfdar чыxmamalы, yalnыz<br />

Naиbцssяltяnяnиn vя onun юvladlarыnыn padшahlыьыnы qяbul<br />

edиb, onlara иtaяt gюstяrmяlи иdи. Bunun mцqabиlиndя<br />

padшah sцlalя davamчыlarыnыn hяyatыna яvvяlkиtяk zяmanяt<br />

vermяlи, onlarыn mal-mцlkцnя dяyиb-toxunmamalы vя<br />

Mяclиs яhlиnиn sяdaqяtиnи hяmишя qиymяtlяndиrmяlи иdи.<br />

Цчцncц шяrt padшahlыqdan da aьыr vя cиddи иdи.<br />

Naиbцssяltяnя tяlяb edиrdи kи, Иran xalqы da bцtцn<br />

dцnyanыn mцsяlmanlarы kиmи шияlиkdяn яl чяkиb, sцnnи<br />

tяrиqяtчиlиyиnя daxиl olsun. Bu шяrtlя яlaqяdar<br />

Naиbцssяltяnя юzц Mяclиslя danышdы. Dedи: "Hяzrяtи<br />

Mяhяmmяd (s) peyьяmbяr zamanыnda dюrd xяlиfя bиrbиrиnиn<br />

ardыnca xиlafяtdя oturdular. Hиnd, Rum vя<br />

Tцrkцstan onlarыn xиlafяtиnя иnanыrdы. Иranda da яvvяllяr o<br />

mяzhяbя иnanыrdыlar. Шah Иsmayыl Sяfяvи sцnnи mяzhяbиnи<br />

qaranlыqda qoyub, шия mяzhяbиnя rяvac verdи, bundan<br />

яlavя, o bиrи xяlиfяlяrи lяnяtlяmяyи ortaya atdы. Иran torpaьыnы<br />

qana чalxadы... Nя qяdяr kи, bu bиabыrчыlыq davam<br />

edиr, mцsяlmanlar arasыndan fиtnя-fяsad яskиk olmayacaq.<br />

Яgяr Иran яhalиsи mяnиm padшahlыьыmы, юlkяnиn rahatlыьыnы<br />

иstяyиrsя, bиzиm babalarыmыzыn яqиdяsиnя mцxalиf olan<br />

mяzhяbя yox, sцnnи mяzhяbиnя иtaяt etsиn".<br />

Sцnnи-шияlиklя baьlы hяmsюhbяtиm tяяssцflяndи vя<br />

baшыnы yellяdи. Dedи: "O qatar чoxdan gedиb, bяlkя dя yolu<br />

yarы elяyиb artыq". O, dцnyanы иdarя edяn bяzи qцvvяlяrиn<br />

cahиllиyиnя acыdы. Dedи kи, onlar hяlя dя mцsяlman<br />

dцnyasыnы zяlиl etmяk цчцn sцnnи-шия qarшыdurmasыndan<br />

иstиfadя etmяyя чalышыrlar: halbukи, nиyyяt юzц-юzlцyцndя<br />

naqиs, yaramaz vя шeytanиdиr. O dedи kи, dцnyanыn vя<br />

bяшяrиyyяtиn quruluшunda formal mяntиqиn qanunlarыna<br />

tabeчиlиklя yaшamaьa qadиr nя varsa, hamыsыnda иkиqцtblцk<br />

var: o cцmlяdяn, bцtцn dиnlяrdя olduьu kиmи, mцsяlmanчыlыqda<br />

da mюvcud olan чoxmяzhяblиk vя mцxalиflиk<br />

daьыntыya, reqresя yox, иnkишafa vя tяrяqqиyя xиdmяt etmяk<br />

цчцn yaradыlыb. Чцnkи zиddиyyяt hяr cцr hяrяkяtиn,<br />

иnkишafыn, eynи zamanda dяyишиklиyиn vя yenи keyfиyyяtя<br />

keчиdиn daxиlи mяnbяyиdиr. Bu, dцnyanыn perpettummobиlиdиr.<br />

Яks tяqdиrdя, Nadиrиn Иranыn шия mяzhяbиndяn<br />

иmtиna etmяsи barяdя Muьan Mяclиsиndяn Иstanbula<br />

gюndяrdиyи mяktub alи ruhanиyyяt mяrkяzиndя qяbul<br />

edиlяrяk, bцtцn Иranda tяшяkkцl tapardы. Bu иsя yer цzцndя<br />

heч kиmиn - nя Nadиrиn, nя dя dиgяr padшahlarыn<br />

qцdrяtиndя иdи.<br />

Muьan Mяclиsиndя mяnи юzцnя cяlb edяn dиgяr bиr<br />

mяsяlя шeyxцlиslam Mиrzя Яbdцl Hяsяnиn boьularaq qяtlя<br />

yetиrиlmяsи иdи. Doьrudanmы o, Nadиr шaha mцracияtиndя,<br />

pyesdя olduьu kиmи demишdи: "Sяn Иranыn torpaьыnы bюyцtdцn,<br />

sяrvяtиnи artыrdыn, ancaq bununla юlkя abad, hяyat<br />

fиravan, иnsanlar xoшbяxt olmadы!" Naиbцssяltяnяnиn Иran<br />

padшahlыьыnda sцlalя damarыnы bиrdяfяlиk kяsmяsи onun<br />

Hиndиstanы fяth etmяsи qяdяr яzяmяtlи bиr иш иdи. Bu yerdя<br />

hяmsюhbяtиm mяnиm цzцmя чox bюyцk dиqqяt vя maraqla<br />

baxdы. Gюrцndцyц kиmи, onun belя dиqqяtlя baxmaьa heч<br />

bиr ehtиyacы yox иdи: 260 иl bundan яvvяl юldцrцlmцш Nadиr<br />

шahla bu gцn dя gюrцшmяk иmkanы olan adamыn kиmиnsя<br />

цzцnя hansыsa maraqla baxmaьыna nя hacяt! Nяhayяt,<br />

gцlцmsцnяrяk o belя dedи: "Mяn sяnиn sцlalя barяdя nя<br />

fиkиrlяшdиyиnи bиlиrяm. Ancaq иkи yцz yetmиш иl яrzиndя bu<br />

dцшцncяnиn иnsan цzцndяkи иfadяsиnиn zяrrя qяdяr dя<br />

dяyишmяdиyи иndи mяnиm цчцn чox maraqlыdыr."<br />

Hяmsюhbяtиm bu иfadяnиn юzцnяmяxsusluьunu mяnя иzah<br />

etmяdи. Dedи kи, bu чox чяtиn иzah olunan bиr mяsяlяdиr.<br />

Ancaq, яvяzиndя, o mяnя шeyxцlиslamыn юz чadыrыnda<br />

boьulmasы яhvalatыnы danышdы.<br />

O bunu mяnя belя danышыdы. Cяlladlar ичяrи keчиb,<br />

Naиbцssяltяnяnиn яmrиnи elan edяndя, шeyxцlиslamыn aь<br />

saqqalыnda bиr tцk dя tяrpяnmяdи. O, яlиndяkи qяlяmи yerя<br />

qoyub, mцrяkkяb qutusunun aьzыnы baьladы vя bюyцk dяrи<br />

qatыnыn ичиndя aчыlmыш kиtaba yazdыqlarыnы bиr dя gюzdяn<br />

keчиrяndяn <strong>son</strong>ra, nяhayяt, baшыnы qaldыraraq, юzцnц юlцmя<br />

hazыrlamaq цчцn cяlladlarыn nиsbяtяn yaшlыsыndan mюhlяt<br />

иstяdи. Cяlladlar юz aralarыnda baxышdыlar, bиr rцkяt namazlыq<br />

vaxt ayrыldыьыnы dedиlяr vя mцtяkkяlяrи чяkиb, чadыrыn<br />

gиrишиnя yaxыn yerdя яylяшdиlяr. Cяlladlardan bиrи sankи<br />

bekarчыlыq цzцndяn, яlиndяkи чeчяlя barmaqdan da nazиk<br />

иpяk юrkяn qыrыьыnы oynatmaьa baшladы. "Onu hяlяlиk<br />

gиzlяt, oьul, - namaza durmaq иstяyяn шeyxцlиslam yumшaq<br />

tяrzdя xahиш elяdи vя цzц qиblяyя dayanыb xeylи pычыldayandan<br />

<strong>son</strong>ra dedи: - Namazыmы, mцmkцn olsa, deyяrsиnиz,<br />

axund Яlяsgяr qыlar. Mяnя иsя иcazя verиn elя-belя, sakиt<br />

oturub bиr azca fиkиrlяшиm, olub-keчяnlяrdяn bяzиlяrиnи<br />

xatыrlayыm". Cяlladlar dиnmяzcя razыlaшdыlar.<br />

Onlar цz-цzя oturmuшdular: иkи cяllad - bиrи nиsbяtяn<br />

yaшlы, tяcrцbяlи, Kиrmanda barmaьы иlя gюz tюkяndя<br />

tяpяdяn-dыrnaьa qяdяr qana bulaшmыш mazandaranlы<br />

heyvяrя, o bиrи bu sяnяtиn sиrlяrиnи yenиcя юyrяnmяyя<br />

baшlamыш tяbrиzlи dяllal Яlиnиn oьlu vя bцtцn Иranыn<br />

шeyxцlиslamы Яbdцl Hяsяn - yetmиши yenиcя haqlamыш dиn<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 37


adamы, cavanlыqda sяfяvи ordusunun sцvarи zяrbя tцmяnlяrиndяn<br />

bиrиnиn mиnbaшыsы. O иndи fиkиrlяшя dя bиlmиrdи:<br />

hяmиn anlarda ona qяrиbя gюrцnяn ишlяrdяn bиrи dя чadыrыn<br />

yalnыz bиr qapыsыnыn olmasы иdи. "Nя fиkиrlяшиrsяn, шeyx" -<br />

bиrdяn qяflяtяn ondan soruшuldu. (Demяk lazыmdыrmы kиm<br />

soruшdu - hяmsюhbяtиm mяnя mцracияtlя, cavabы tяlяb<br />

olunmayan bиr tяrzlя dedи.) Юlц sakиtlиkdя cяlladlar dиksиnиb<br />

ayaьa qalxdыlar. Cavan cяllad qoynunda gиzlяtdиyи<br />

юrkяn qыrыьыnы dяrhal чыxardыb, ustadыnыn яmrиnи gюzlяdи.<br />

Шeyx baшыnы qaldыrыb, narahat baxышlarыnы чadыrыn gиrишиnиn<br />

yuxarыlarыnda gяzdиrdи vя yяqиn ona elя gяldи kи, иradяsиnиn<br />

zяиflиyиndяn qulaьы sяslяnmяyя baшlayыr. Bu yerdя ondan<br />

bиr dя soruшuldu: "Nя fиkиr elяyиrsяn, шeyx"<br />

Шeyx qarnыnыn dяrиnlиyиndяn gяlяn aьыr bиr sяslя, -<br />

"Bиsmиllahи-rяhmanи-rяhиm! - deyиb salavat чevиrdи. Onun<br />

seyrяk saqqalыnыn altыndan da gюrцnяn arыq цzцnя azacыq<br />

qan gяldи. - Ya rяbb, mяn sяnиn Rяsulunun qoyduьu yolda<br />

yer цzцnцn bцtцn mцsяlmanlarыnыn pяnahы olan Иran<br />

sяltяnяtиnя <strong>son</strong> qurbanыmы verиrяm. Ey Шeyx Heydяrиn<br />

oьlu, mяn иllяr boyu sяnиn qoшununun qabaьыnda getdиm,<br />

sяnиn bиzя haqq yolu olaraq tяyиn etdиyиn mяzhяbя, sяnиn<br />

varиslяrиnиn taxt-tacыna axыra qяdяr sadиq qaldыm! Ey Иran<br />

dюvlяtиnи bиr bayraq altыna yыьыb, onun torpaьыnы dцшmяnlяrdяn<br />

tяmиzlяyяn Bюyцk xan, bu yolda qanыmы sяnя halal<br />

edиrяm!"<br />

Bu an шeyxцlиslamыn bяnиzи yenя tamam aьardы, alnыnda<br />

tяr zolaqlarы parыldadы, gюzlяrи bиr az da иrиlяnиb qыzarmaьa<br />

baшladы. Cяlladlar onu dиzи цstdя oturdub, arxada<br />

baьladыqlarы qollarыnы topuqdan qычlarыna bяnd elяdиlяr.<br />

Sonra baшыna torba keчиrиb, цzц цstdя yerя uzatdыlar vя<br />

cavan cяlladыn яlиndя oynatdыьы иpяk kяlяflя asanca boьdular.<br />

Yalnыz nяfяsиnи ичиndя qыsmaqla bu edama<br />

mцqavиmяt gюstяrяn шeyxцlиslam, nяhayяt, cиyяrlяrиndя<br />

toplanmыш havanы boшaltmaq иstяyяndя yuxarыya yolun<br />

tamamиlя baьlы olduьunu boьazыndakы vя яmgяyиndяkи<br />

kяskиn aьrы иlя bяrabяr hиss etdи vя чox keчmяdи kи, huшunu<br />

иtиrdи. Sonuncu olaraq, onun eшиtdиyи иpиn ucunu яlиndя<br />

tarыm saxlamыш yaшlы cяlladыn cavana astaca dedиyи, - "Hя,<br />

Vяlи, иndи "Gяnяшиr" oyununu baшdan-ayaьa de, qurtarsыn,<br />

gedяk" sюzlяrи yox, onlardan яvvяl чюldя qяflяtяn<br />

kц<strong>kr</strong>яmиш at kишnяrtиsи oldu. Hяlя axund Яlяsgяrиn onun<br />

cяnazя namazыnы qыlmamasыndan vя Muьan чюlцndяkи<br />

шoran tяpяlяrdяn bиrиnиn dюшцndя kafиr kиmи dяfn olunmasыndan<br />

da шeyxцlиslam Яbdцl Hяsяnиn xяbяrи olmadы.<br />

Юzцnцn dedиyиnя gюrя "mцяyyяn mяqamlarda" шahиdи<br />

olduьu bu kяdяrlи яhvalatlarы danышыb qurtarandan <strong>son</strong>ra<br />

hяmsюhbяtиm hяrdяn yenя dя Muьan чюlцnя sяyahяt<br />

etmяyи mяnя tюvsиyя etdи. Mяn onun pиnячиlиyиlя baьlы<br />

daha bиr mяsяlяnи soruшmaьa macal tapmamыш, o addыmbaшы<br />

dayanmaqla юzцnя sяrnишиn yыьmaьa adяt etmиш Bakы<br />

avtobuslarыndan bиrиnя lap cavan oьlan kиmи sычrayыb<br />

mяndяn ayrыldы.<br />

ЫЫЫ hиssя<br />

Doьma sяhnяdя dя otura-otura mяn bayaqdan<br />

canavar baxышlarыnы юz цzяrиmdя hиss edиrяm. Hяrdяn mяnя<br />

elя gяlиr kи, bиr an ehtиyatы яldяn verиb bцdrяsяm, yaxud<br />

aramыzdakы mяsafяnиn bиrcя addыmыnы sяhv salmыш olsam, o<br />

gюzlяr mяnя aman vermяdяn daha bюyцk qяzяblя цstцmя<br />

yerиyяcяk. Ancaq hяmишя olduьu kиmи, mяn yenя dя<br />

яsяblяшmяmяyя чalышыram. Belя шeylяr haqqыnda adam<br />

hяtta юz daxиlиndя dя чox mцlahиzяlяr yцrцdяndя, dяngяnи<br />

pozmaьa mяcbur olur, fиkиr vя dцшцncя mцvazиnяtиnи иtиrиr.<br />

Ona gюrя dя mцmkцn olan yeganя varиantы seчиb, onunla<br />

иstяr-иstяmяz barышmaq lazыm gяlиr.<br />

Heч kиm mяnиm чюrяyиmя baиs olmaq иstяmяsя dя, bu<br />

gцn baш vermиш ишlяrdяn <strong>son</strong>ra getmяk lazыmdыr. Belя<br />

lazыmdыr. Mяnя elя gяlиr kи, getmяk иstяmиrяm. Ancaq qala<br />

da bиlmяrяm. Yox, qalmaq mцmkцn deyиl. Mяn axшam on<br />

altы цnvana dяvяtlиyяm. Gюrяsяn, Qar qыz mяnиmlя<br />

gedяcяk, ya yox (Zяng vurur) Lalя, sяn axшam mяnиmlя<br />

gedяcяksяnmи uшaqlarы tяbrиk elяmяyя (Pauza) Mяn sяnи<br />

burada gюzlяyиm, yoxsa evdя Bяlkя teatrda gюrцшяk<br />

(Pauza) Necя (Tюvrцnц dяyишmяdяn, tяmkиnlя) Nяzakяt<br />

zaldadы Qяzяnfяr Qulиyev dя (Telefonu sюndцrцb stolun<br />

цstцnя atыr) Demяlи, tяk gяlиb... gюzяllяr gюzяlи... Nяzakяt<br />

xanыm Шяmиra... "Nя Шиrиndяn шиrиn bиr иnsan gюrdцm, Nя<br />

Шяbdиzdяn qara bиr heyvan gюrdцm." Demяlи, doьrudan<br />

da teatrla vиdalaшmaq zamanы gяldи.<br />

O, sяhnяnи tяrk etmяk иstяyяndя Nяzakяtlя qarшыqarшыya<br />

gяlиb dayanыr. Lal sяhnя: onlar sяhnяnиn dяrиnlиyиndя<br />

dayanыrlar, hara baxdыqlarы mяlum deyиl.<br />

E l d a r. Mяn bиr daha яmиn oldum kи, dцnyanы gюzяllиyиn<br />

xиlas edяcяyи haqda vaxtиlя sяslяndиrиlmиш bяyanatlar<br />

o qяdяr dя cиddи deyиlmиш.<br />

N я z a k я t. (Yцngцl kиnayя иlя) Onlar sяhv edиblяr:<br />

dцnyanы eybяcяrlиk xиlas edяcяkmиш.<br />

E l d a r. Dцnyanы xиlas etmяk иdeyasыnыn юzцndяn<br />

eybяcяr nяsя dцшцnцb tapmaq hяqиqяtяn dя чяtиndиr. Hяr<br />

bиr шeyи, o cцmlяdяn dцnyanы da, yalnыz onu yaratmыш<br />

qцvvя xиlas edя bиlяr. Bu baxыmdan gюzяllиyиn dя, чиrkиnlиyиn<br />

dя mяnяvи-estetиk sanbalы mяdяnиyyяt nazиrlиyиnиn<br />

bugцnkц sиyasи mюvqeyи qяdяr mяnя zяиf gюrцnцr.<br />

N я z a k я t. Olmaya, sяn tяlяbяlиk yoldaшыn Lexanыn<br />

yolu иlя getmяk fи<strong>kr</strong>иnя dцшmцsяn.<br />

E l d a r. Bиzи bюyцk hяyata hazыrlayanda, tяlxяklиkdяn<br />

baшqa nяsя юyrяtmиrdиlяr. Ola bиlяr kи, dюvr elя tяlяb<br />

elяyиrdи. Ancaq tяlxяklиk yolu иlя dя adam balasы kиmи<br />

gedяndя, bяzяn adam yoluna gedиb чatmaq mцmkцn olur.<br />

Mяn kиmsяnиn yolu иlя gedя bиlsяydиm, иndи burada oturmazdыm...<br />

N я z a k я t. Mяnя elя gяlиr kи, иdeyaya gцlя-gцlя sяn<br />

38<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


юzцn dцnyanы xиlas etmяklя mяшьulsan. Nяyиnя gяrяkdиr,<br />

Eldar Иnsan da, hяyat da daha sadя dцшцnцlцb, onlarы<br />

mцrяkkяblяшdиrmяklя чox bюyцk problemlяr yaratmaq<br />

olar. Цч yцz иl яvvяl bиzиm иndи oturduьumuz bu torpaqda<br />

dюvlяtиn adыndan иnsanlarыn baшыnы, dиlиnи kяsиrdиlяr,<br />

gюzlяrиnи чыxarыb, dцnya ишыьыna hяsrяt qoyurdular. Dцnяn<br />

gцllяlяyиrdиlяr. Heч kиm bunlara tяяccцblяnmиrdи. Hamы<br />

dцшцnцrdц kи, belя dя olmalыdыr. Яks tяqdиrdя, heч kиm<br />

padшaha hюrmяt etmяz, dюvlяt daьыlar, юlkя яldяn gedяr.<br />

Цч yцz иldяn dя <strong>son</strong>ra bugцnkц "юmцrlцk hяbs" cяzasы, nя<br />

bиlиm, Bayыl-mayыl иnsanlara mяnяvиyyata sыьmayan<br />

vяhшиlиk kиmи gюrцnяcяk. Ona gюrя dя bяшяrиyyяtиn xиlasы<br />

иlя mяшьul olmaq lazыm deyиl. Юzцnц, Eldar, юzцnц vя yalnыz<br />

юzцnц xиlas elя!<br />

E l d a r. Mяn цrяyиmиn, aьlыmыn яleyhиnя getmяmяk<br />

цчцn юz mюvqelяrиmи qorumaьa чalышыram. Onun цчцn<br />

uшaqlarla ишlяmяk mяnя hяm kиfayяt edиrdи, hяm dя lяzzяt<br />

verиrdи. Ancaq bu gцn bиr daha яmиn oldum kи... "Karetu!<br />

Karetu mne!" Ona gюrя dя belя...<br />

N я z a k я t. Sяnи buradan uzaqlaшdыran yoxdur. Sяn<br />

юzцn шыltaqlыq edиrsяn. Nяtиcяdя иsя heч nяdяn qalmaqal<br />

yaranыr, mцxtяlиf xoшagяlmяz sюzlяr yayыlыr. Hяlяlиk bunlara<br />

reaksиya verяn yoxdur, sabah baшqa cцr mцnasиbяt dя<br />

yarana bиlяr. Ondan <strong>son</strong>ra sяn bu юlkяdя necя yaшayarsan<br />

E l d a r. Иndи sяn mяmur kиmи danышыrsan. Mяmurlar<br />

maraqlы adam olmur. Чцnkи onlar юz hцquqlarыnыn bиr<br />

hиssяsиnи чalышdыqlarы иdarяyя gцzяшtя getmяyя mяcbur<br />

olurlar. Bu da adяtяn tяmяnnasыz olmur. Bиlиrsяn, bunlar<br />

mяnи qayьыlandыrmыr. Mяn hesab edиrяm kи, иkи-цч<br />

mюvsцmя юz anшlaqlarы иlя paytaxtыn bцtцn uшaqlarыnы baшыna<br />

yыьa bиlяcяk bиr teatr шousunun tяшkиlиndя belя<br />

mяsяlяlяr deyиl, tamam ишlяr baш verиr. Mяn bunu anlamasam,<br />

dяrk etmяsяm, daha doьrusu, юzцmц o yerя<br />

qoysam kи, guya nяyиn baш verdиyиnиn fяrqnиdя deyиlяm, ya<br />

da baшa dцшmцrяm, onda tяknяnиn bяrяkяtи qaчar.<br />

Mяsяlя budur, Nяzakяt xanыm. Bundan da иrяlи, яsas<br />

mяsяlя bundadыr kи, bu юlkяdя hamыnыn yaшamasы<br />

mцmkцn olsun, heч kиm heч kиmя mane olmasыn, bиrи<br />

dиgяrиnиn hяyatи maraqlarыna tяhlцkя yaratmasыn. Teatr<br />

da, uшaq teatrы da elя bunun цчцn lazыmdыr. Ancaq bunu<br />

yalnыz иstedadlы teatr elяyя bиlяr. Иstedadsыz иsя яksиnя, hяr<br />

шeyи daьыda bиlяr.<br />

N я z a k я t. Axы burada sяnя mane olan yoxdur. Bu<br />

gцn ola bиlяrdи kи, sяnиn daha иkи tamaшaчыn artыq olardы.<br />

Sяnиn borcun xalqыn uшaqlarыnы яylяndиrmяk deyиlmи<br />

Baшqalarы bu fцrsяtи яsl sяnяt uьuru kиmи qиymяtlяndиrяrdи.<br />

Bиr baшыnы uzat arenaya bax gюr, nя oyunlardan чыxыrlar:<br />

onlar elя bиlиr kи, Qяzяnfяr mцяllиm dя zaldadыr. O gяlsяydи,<br />

gцnц sabah bunlardan яn azы on - on beш nяfяrи "яmяkdar"<br />

adыna tяqdиm olunacaqdы.<br />

E l d a r. Bu шounun onlar yaratmayыb, Nяzakяt xanыm.<br />

Onlar чяyиrtkя sцrцsцdцr. Onlardan <strong>son</strong>ra yalnыz<br />

xarabazarlыqlar qalыr. Яslиndя, mяnиm borcum bunun bяzи<br />

иncя mяqamlarыnы dцzяldиb, onlara tяhvиl vermяkdиr. O<br />

иncя шeylяrиn necя alыndыьыnы bяzяn heч rejиssorlar da tam<br />

anlaya bиlmиr. Bиzиm ишиmиzиn яn bюyцk sиrlяrиndяn bиrи dя<br />

budur. Padшahыn цч oьlu var иdи. Getdиlяr almanы<br />

oьurlayan dиvlя vuruшmaьa: иkиsи dиvlя vuruшmaq nяdиr,<br />

heч "yandыm-yandыm" mяrhяlяsиnи keчя bиlmяdи, ancaq<br />

цчцncц keчdи. Vя nяtиcяdя bяllи oldu kи, keчя bиlяn keчя<br />

bиlmяyяnlяrя юz qabиlиyyяtи, dюzцmц, mяtantяи vя иgиdlиyиlя<br />

borcludur. Budur dцnyada xeyиrиn modelи.<br />

N я z a k я t. Bяs bu шoularыn aqиbяtиnиn nя olacaьыnы<br />

sяn fиkиrlяшmиsяnmи<br />

E l d a r. Bиzиm sяhnяlяrиmиzdяkи baшqa шoularыn aqиbяtи<br />

nя olubsa, bu da elя olacaq. Яslиndя, mяhz bu шounun,<br />

qeyd olunan bayramla bиr yerdя, nя qяdяr mяnasыz vя<br />

lazыmsыz bиr шou olduьunu mяn anшlaqlarы dalbadal<br />

gюrяndяn <strong>son</strong>ra dяrk etdиm. Yяqиn bugцnkц tяsadцf dя<br />

mяhz o zяrurяtиn nяtиcяsиdиr. Mяn belя cяzalandыrыldыm.<br />

N я z a k я t. Sяnиn hяr tяrяfиn problemdиr. Yerи<br />

gяlmишkяn, Yasиnoьlu "Xosrov vя Шиrиnи" qoymaq иstяyиr.<br />

Mяnиm razыlыьыmы gюzlяyиr...<br />

E l d a r: Hяr шey aydыndыr: axы, sяn иndи hяm dя onlarыn<br />

mцdиrиsяn.<br />

N я z a k я t. Bяlkя sяn dя ora qayыdasan Bиr halda kи,<br />

gedиrsяn...<br />

E l d a r. (Dюnцb rampaya doьru addыmlayыr. Dayanыb<br />

zala baxыr vя dиnmиr. Yenя dя gerи addыmlayыr vя yarыyolda<br />

dayanыr) Sяn mяnи baшa dцшmяdиn, Nяzakяt xanыm. (Yenя<br />

dя lal sяhnя)<br />

N я z a k я t. Mяnи dana-doluxdan sиtat gяtиrmяyя<br />

vadar elяmя, Eldar. Kиm dя olmasa, mяn sяnи hяmишя baшa<br />

dцшяnlяrdяn bиrи olmuшam. Яn azы, buna чalышmышam.<br />

Ancaq sяn bu gцn юz hяrяkяtиnlя anlaшmadan чox uzaq<br />

mяtlяblяrя toxundun. Bunun mяnя, Qяzяnfяr mцяllиmя<br />

deyиl, yalnыz sяnя zиyanы ola bиlяr.<br />

E l d a r. Яlbяttя. Bunu bиlmяyя nя var kи! Mяmur цчцn<br />

vacиb olan яsas mяsяlя teatrыn tцstцsцnцn dцz чыxmasыdыr.<br />

Qalan шeylяr sиzи qayьыlandыrmыr. Odur, чяyиrtkя sцrцsц bиr<br />

fышdыrыьa tюkцlцb ora, baшqasыnыn qanы иlя yoьurulmuш halvanы<br />

иmam ehsanы kиmи basыb yeyиr. Ola bиlяr kи, hяlя bu<br />

qarыnqululuьa gюrя onlara "яmяkdar" adы da verяrlяr.<br />

Ancaq bu, mяsяlяnи hяll etmиr axы! Bиr vaxtlar sяn belя<br />

deyиldиn, Nяzakяt xanыm. Heч olmasa, bunusa<br />

fяrqиndяsяnmи<br />

N я z a k я t. Mяn baшqalarыnы mцhakиmя etmиrяm.<br />

Mяnиm юz ишиm var, qayьыlarыn altыndan bяzяn gecяlяr yuxuda<br />

da чыxa bиlmиrяm. Bu yandan da teatra чaьыrыrlar...<br />

Mяn юz hяyatыmы heч kиmиn, hяtta teatrыn da qanunlarы иlя<br />

tяnzиmlяmиrяm. Mяn qяhrяman olmaq иstяmиrяm. Belя<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 39


gюtцrяndя, tam xoшbяxtlиk цчцn mяnя Шиrиn dя kиfayяt<br />

edиrdи. Sяn bu xoшbяxtlиyиn шahиdи olmusan axы.<br />

E l d a r. Xoшbяxtlиk tяkcя malda, pulda, mяnsяbdя,<br />

hяtta gюzяllиkdя olsaydы belя, bu dцnyada teatra ehtиyac<br />

olmazdы vя sяn, uzaqbaшы, gюzяl bиr qadыn olaraq, ya<br />

padшahыn hяrяmxanasыnda юmцr чцrцdяrdиn, ya da hansыsa<br />

bиr qoluzorlu quldurun yumruqlarы altыnda dяlи olardыn.<br />

Яmиrhцseyn bяy hяmишя deyиrdи kи, xoшbяxtlиk - haqqa<br />

sяdaqяtlя qulluq edяrяk yaшamaqdыr. Чцnkи dцnyada<br />

xeyиr, bиr dя шяr var: xeyиrи qoyub, шяrя qulluq etmяzlяr kи!<br />

Bunun цчцn teatr da yetяrlиdиr, mal fermasы da, uzaq<br />

mяnzиllи avиasиya da.<br />

N я z a k я t. Dцnya dяyишиb, Eldar. Baьышla mяnи, иndи<br />

heч kиm belя sadяlюvh mцlahиzяlяrlя юzцnц aldatmыr. Иndи<br />

hяr шeyиn цstцndя bиr bиznes maraьы var. Onunla hesablaшmamaq<br />

olmaz.<br />

E l d a r. Яlbяttя, dяyишиb. Ancaq bunun haqqa,<br />

яdalяtя, hяqиqяtя nя dяxlи Cяmиyyяtdя bu anlayышlar<br />

zяdяlяnяndя, bюyцk чatlar yaranыr vя hяr шey, o cцmlяdяn<br />

bиznes maraqlarы da, hяmиn чatlara yuvarlanыb mяhv olur.<br />

Bunun anlamayanlardan heч bиr sorьu-sual yoxdur. Bцtцn<br />

mяsulиyyяt anlayanlarыn цzяrиndяdиr. Anlayanlar da hяr<br />

dяfя aьzыnы aчanda yalandan baшqa heч nя danышmayacaqlarsa,<br />

<strong>son</strong>u yenя fяlakяt olacaq. Axы bиz dцnяn gюrdцk<br />

o yalanlarыn ayaq tutub yerиmяsиnи. Nяtиcяsи gюz qabaьыnda<br />

deyиlmи<br />

N я z a k я t. Mяn belя baшa dцшdцm kи, Musa peyьяmbяr<br />

yяhudиlяrи qыrx иl sяhrada aldada-aldada dolandыranda,<br />

Allah qarшыsыnda da, bяndя qarшыsыnda da gцnah edиrmиш.<br />

E l d a r. Yяhudиlяr юz tarиxlяrиnи gюzяllяшdиrmяkdя чox<br />

mahиr ustadыrlar. (Gцlцr) Ancaq dцnyada Иncиl naьыllarыndan<br />

baшqa naьыllar da var. Bиr halda kи, belя alыndы, gяl<br />

mяn sяnя onlardan bиrиnи danышыm. Demяlи, belя olur.<br />

Qulaq as, maraqlы mяsяlяdиr.<br />

(Nяzakяt gedиb <strong>kr</strong>esloda oturur)<br />

Чox qяdиm zamanlarda, yяnи Xoшиn шahыn zamanыnda...<br />

O zaman haqqыnda naьыlda, mяsяlяn, belя deyиlиr: "18000<br />

dцnyanыn sahиbи, baшыnda dюrd mяlяklя, Perdиverя gяldи."<br />

Gюrцrsяnmи, tяxmиnяn иkи mиn иl яvvяl adamlar иndиkи kиmи<br />

bиr yox, on sяkkиz mиn dяnя dцnyanыn mюvcudluьu haqda<br />

dяyяrlи mяxяzlяrя yazыlы qeydlяr edиrdиlяr. Perdиverиn harada<br />

olduьunu иsя mяn bиlmиrяm.<br />

Xoшиn шahыn dюvrцndя Mиrzя Mяna adlы sayыlыb-seчиlяn<br />

bиr kишиnиn 6 oьlu vя "Mяmя Cяlalя" adlы bиr qыzы vardы.<br />

Tяbии kи, Mиrzя Mяna bu qыzыnы altы oьlundan чox иstяyиrdи.<br />

Deyиlяnя gюrя onlarыn kючяrи tayfasыnыn tцstц чыxan<br />

bacasыnыn sayы 12000, mal-qaralarыnыn иsя sayы-hesabы yox<br />

иdи. Bиr gцn sяhяr tezdяn yuxudan oyanmыш Mяmя Cяlalя<br />

цzцnц чevиrиb gцnяшя tяrяf baxdы. Gцnяш qalxanda, ondan<br />

ayrыlmыш ишыq шцasыnыn bиr parчasы sol tяrяfdяn enяrяk,<br />

Cяlalяnиn aьzыna gиrdи vя иlишиb boьazыnda qaldы. Qыz<br />

boьazыnы arыtladы, чoxluca asqыrdы-юskцrdц, barmaьыnы<br />

boьazыna soxdusa da, heч nя elяyя bиlmяdи; nur saчan bu<br />

hиssяcиk sцrцшцb daha da aшaьыlara getdи. Axыrda qыzыn<br />

anasы ondan nя baш verdиyиnи soruшdu. Cяlalя xanыm baшыna<br />

gяlmиш яhvalatы anasыna danышdы. Anasы dedи: "Yяqиn<br />

sяnиn boьazыna nяsя toz-moz dцшцb. Ona gюrя dя sяn bu<br />

hadиsя haqqыnda heч kяsя heч nя danышma."<br />

Naьыlda deyиlиr kи, bu ишdяn 9 sutka keчяndяn <strong>son</strong>ra<br />

mяlum oldu kи, Cяlalя xanыm hamиlяdиr. Bunu eшиdиb-bиlяn<br />

12000 bacalыq qohum-яqraba tюkцlцb gяldи kи, bяs<br />

mяsяlяnи elя qыzыn qarnыnda, иndиdяn чцrцtmяk, yяnи dюlц<br />

mяhv etmяk lazыmdыr. Ancaq bununla da heч nя elяyя<br />

bиlmяdиlяr. Axыrda tayfasы ичиndя bюyцk xяcalяtя vя rцsvayчыlыьa<br />

dцчar olmuш Mиrzя Mяna юz oьullarыnы yanыna<br />

чaьыrыb, onlara belя dedи: "Mяnиm balalarыm! Sиzиn bacыnыz<br />

bиzиm aиlяmиzи el ичиndя rцsvay etdи, bиz daha xalq arasыna<br />

чыxa bиlmиrиk. Bundan bюyцk namussuzluq olmaz. Ona<br />

gюrя dя neчя kи, bu ишdяn bцtцn mahal xяbяr tutmayыb, sиz<br />

aparыn bu qыzы bиr kяnar yerdя юldцrцn." Oьullarы Mиrzя<br />

Mяnanыn яmrиnи yerиnя yetиrmяk цчцn qыzы gюtцrцb xeylи<br />

yol getdиlяr vя obadan uzaqlaшdыlar. Yolda цrяyи<br />

dюzmяyяn kичиk qardaш dedи: "Qardaшlar, bиz alчaqlыq edиb,<br />

яlиmиzи bacыmыzыn qanыna bulaya bиlmяrиk. Gяlиn onu<br />

qoyaq bu чюlцn dцzцndя, ya dиv gяlиb yeyяr, ya da qurdaquшa<br />

yem olar. Bu, onu юldцrmяkdяn yaxшы olar." Ancaq<br />

qardaшlardan bиrи onu юldцrmяk иstяyиrdи, ona gюrя dя belя<br />

dedи: "Bиz atamыzыn яmrиnи yerиnя yetиrmяlиyиk. Sиz qayыdыn<br />

gedиn, mяn иsя onu юldцrяcяyяm." O bиrиlяr qayыdыb getdиlяr<br />

vя bu qardaш qыlыncыnы чяkиb, яvvяlcя bacыsыnы юldцrmяyя<br />

чalышdы, ancaq qыlыnc tutan яlи gюydя quruyub qaldы,<br />

<strong>son</strong>ra o, юzцnц юldцrmяk цчцn dя чox чalышdы, amma bu da<br />

alыnmadы. Axыrda чox цzцntцlяr yaшamыш Cяlalяnиn qarnыndakы<br />

dюl dиlя gяlиb ucadan danышmaьa baшladы. O bunlarы<br />

dedи:<br />

Bиz sцvarиlяrиk, seчmя sцvarиlяr.<br />

Bиz nюkяrlяrиk, Tanrыnыn nюkяrlяrи.<br />

Ey daxиlяn korlar, bиzя toxunmayыn!<br />

Bakиrя Cяlalя шahlar Шahыnыn oьluna hamиlяdиr.<br />

Bu sюzlяrи eшиdяn qardaш peшman olub, bacыsыnыn<br />

ayaqlarыna yыxыldы vя onu baьышlamaьы xahиш etdи. Cяlalя<br />

qardaшыnы baьышladы vя onlar bиrlиkdя yenиdяn atalarы Mиrzя<br />

Mяnanыn hцzuruna qayыdыb, яhvalatы ona danышdыlar.<br />

Mиrzя Mяna dedи: "Bu чox bюyцk, юzц dя mюcцzяlи bиr<br />

sиrdиr, чцnkи bu mяsяlя bu dцnyalыq иш deyиl." Vя atasы<br />

qыzыnыn necя hamиlя olduьunu soruшdu. Mяmя Cяlalя and<br />

ичdи kи, aиlяsиnя baш aшaьыlыьы gяtиrяcяk heч bиr ишя yol vermяyиb.<br />

O, gцnяш ишыьыnыn boьazыna necя daxиl olduьunu<br />

atasыna da danышdы. Mиrzя Mяna kиши planetlяrиn belя<br />

vяzиyyяtиndяn xяbяr tutub dedи: "Qыzыm! Яgяr zamanы<br />

yetишяndя, bяtnиndяkи dюl sяnиn aьzыndan чыxacaqsa, buna<br />

sюzцmцz olmayacaq. Yox, яgяr baшqa cцr чыxsa, bunun<br />

cяzasы olaraq, mяn sяnи юldцrяcяyяm." Belяlиklя, Cяlalяnиn<br />

doьmaq zamanы yetишdи vя Mиrzя Mяnanыn adыndan bцtцn<br />

qohum-яqrabaya sиfarиш gюndяrиldи kи, onlarыn tяnя vя<br />

hяqarяtlя danышdыьы yetяr; hamы yыьышsыn gяlsиn! Tayfanыn<br />

40<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


mяmя yeyяnиndяn, "pяpя" deyяnиnя qяdяr, hamыsы qыlыncqalxanыnы<br />

gюtцrцb gяldи vя kяsdи qыzыn baшыnыn цstцnц.<br />

Naьыlda deyиlиr kи, nяhayяt, meh gцllяrиn qoxusunu<br />

Cяlalяnиn burnuna чatdыranda, onun цrяyи bulandы vя<br />

bиrdяn Tanrыnыn hюkmц иlя onun mцbarяk aьzыndan<br />

qarшыsыndakы qыzыl teшtя cиvя kиmи mцtяhяrrиk bиr ишыq<br />

parчasы dцшdц. Bu ишыq elя bяrq vurdu, elя nur saчdы kи,<br />

onun шцalarы bцtцn gюrяnlяrиn gюzцnц qamaшdыrdы. Bиr az<br />

яvvяl tяnя vя hяqarяt dolu sюzlяrlя danышan qohum-яqraba<br />

peшmanчыlыq чяkиb, qыzыn kюnlцnц almaq цчцn ona чoxlu<br />

al-qumaш gяtиrdиlяr vя bu parчalarы qыzыl teшtdяkи hяmиn<br />

nur parчasыna geyиndиrmяk иstяdиlяr. Ancaq bu ишыq<br />

parчasыna onlardan heч kиm, o cцmlяdяn doьma anasы da<br />

yaxыn dцшя bиlmяdи, чцnkи o heч kиmя yovuшmurdu. Belяcя,<br />

bцtцn qohum-яqrabanыn baшы bu ишыq parчasыna<br />

qarышmышkяn, bиrdяn Mиrzя Mяnaya xяbяr чatdы kи, Rum<br />

elиndяn dцшmяn ordusu hцcuma keчиb, onun obasыnы чapыbtalayыr.<br />

Tяbии kи, "dцшmяn" deyяndя, naьыlda qonшu rum<br />

tцrklяrи nяzяrdя tutulurdu.<br />

Mиrzя Mяna яmr etdи kи, qatыr gяtиrиb, heч kиmя yovuшmayan<br />

bu uшaьы, teшt qarышыq, qatыrыn belиnя yцklяsиnlяr kи,<br />

onun aиlяsи dя kючя qoшula bиlsиn. Qatыrы gяtиrяn adam<br />

иstяdи teшtи gюtцrцb yerdяn qaldыrsыn, ancaq qaldыra<br />

bиlmяdи. Иkи nяfяr dя яlavя gяldи, onlarыn kюmяyиlя dя teшtи<br />

yerиndяn tяrpяtmяk mцmkцn olmadы. Mиrzя Mяna dedи:<br />

"Чevиrиn teшtи, uшaьы atыn getsиn". Bu dяfя 100 nяfяr cяhd<br />

elяdи kи, teшtи чevиrsиn, чevиrя bиlmяdи. Onda uшaьыn anasы<br />

dedи: "Neчя kи, bu юzц bunu юz xoшu иlя иstяmяyиb, 100000<br />

nяfяr dя gяlsя, xeyиrи olmayacaq. Heч kиm onu yerиndяn<br />

tяrpяdя bиlmяz". Sonra Cяlalя dedи: "Ata, mal-qaradan bиr<br />

иnяk ayыr, qoy mяnиmlя qalsыn, юzцnцz иsя yola dцшцn.<br />

Bunu tяklиkdя elяmяk lazыmdыr. Bяlkя onda bunu иnяyя<br />

yцklяyиb, юzцmlя apara bиlяm". Mиrzя Mяna dedи: "Qыzыm,<br />

dцшmяn atlыlarы yaxыnlaшmaqdadыr, qoy bu uшaq qalsыn<br />

burada, sяn иsя bиzиmlя gedяk". Ancaq Cяlalя onunla<br />

razыlaшmadы vя dedи: "Ata, 100000 nяfяrиn yerdяn qaldыra<br />

bиlmяdиyи, anasыnыn qarnыnda шahиdlиk edяn mяxluq, яlbяttя,<br />

bиzи dцшmяndяn qoruya da bиlяr". Bundan <strong>son</strong>ra Mиrzя<br />

Mяna etиraz etmяyя sюz tapmadы vя яmr etdи kи, иnяklяrdяn<br />

bиrиnиn buynuzuna kяndиr baьlayыb, Cяlalяyя versиnlяr.<br />

Юzlяrи иsя чыxыb getdиlяr. Tяk qalmыш, qиsmяtи vя<br />

taleyиlя barышmыш faьыr ana bиr mцddяtdяn <strong>son</strong>ra aьlayaaьlaya,<br />

yalvara-yalvara yaxыnlaшыb teшtи qaldыrdы vя иnяyиn<br />

belиnя qoydu. Ancaq иnяk Dцnya padшahыnыn gцnяшtяk nur<br />

saчan bu gюzяllиyиnя tab gяtиrя bиlmяyиb hцrkdц. Onda qыz<br />

teшtи yerя qoyub, иnяyи tutmaьa getdи vя bu yerdя Dцnya<br />

padшahыnыn hюkmц иlя gцnяш юzц sяmadan enиb, ona tяzиmя<br />

gяldи. O, gцnяшlя oynamaьa baшladы: gцnяш onun mцbarяk<br />

яllяrи arasыnda olanda, camaat elя bиlиrdи kи, gцnяшиn<br />

qabaьыnы nяsя toz, yaxud da buxar tutduьuna gюrя o ишыq<br />

saчmыr. Hяrdяn Dцnyanыn padшahы яlиndяn buraxanda,<br />

gцnяш yenя dя ишыq saчmaьa, alяmя nur yaymaьa<br />

baшlayыrdы. Цч dяfя o, gцnяши endиrиb-qaldыrandan <strong>son</strong>ra,<br />

nяhayяt, gюydя onu юz yerиnя bяnd etdи. Bu mяnzяrяnи<br />

seyr edяn иnяk qorxudan tиtrяyиr, Cяlalя xala иsя aьlayыrdы.<br />

Bundan чox-чox яvvяl Dцnyanыn sahиbи nяdяnsя "Kaka<br />

Reda" adlanan Xoca Salmana belя demишdи: "Gцnяш gюy<br />

цzцndяn цч dяfя yerя enяndя, yerиndяn qalxaraq kюч<br />

elяmиш Mиrzя Mяna ordusunun dцшяrgяsиndя bиr qadыnla<br />

bиr иnяk qalanda, bиl kи, zaman yetишdи." 260 иl иdи kи, ayыqsayыq<br />

durub, gecя-gцndцz цmиdlя Dцnyanыn padшahыnыn<br />

yolunu gюzlяyяn Kaka Reda rяml atыb, hяqиqяtяn dя<br />

zamanыn yetишdиyиnи gюrdц. O tяzиm edиb, aшaьыdakы sюzlяrи<br />

dedи:<br />

Шahsuvar atlы daь baшыndan endи.<br />

Шahmяrdan atlы Bolurandan чыxdы.<br />

Mяn sevиncяk dedиm: mяn 300 иlиn sяyyadыyam,<br />

Axыr kи, юz шиkarыmы gюrdцm, arzum gюzцmdя qalmadы.<br />

Dцnya padшahыnыn yanыna gяlmяk шяrяfиnя layиq<br />

gюrцlmцш Kaka Reda baшqa шeиrlяr dя oxuyur, hяmчиnиn<br />

Dцnyanыn padшahы юzц dя hansыsa sюzlяrи deyиr. Ancaq mяn<br />

onlarы unutmuшam.<br />

Belяlиklя, nur parчasы sюzlяrиnи deyиb qurtarmaqla юz<br />

sиrrиnи aчmыш oldu. Bundan <strong>son</strong>ra Kaka Reda Mяmя<br />

Cяlalя иlя bиrlиkdя Dцnyanыn padшahыnы teшtlя bяrabяr<br />

qaldыrыb иnyяиn belиnя qoydular. Onlar Dцnyanыn<br />

padшahыnы bиr kяndя gяtиrиb чatdыrdыlar vя orada gecяgцndцz<br />

ona qulluq etmяyя baшladыlar. Burada Kaka Reda<br />

eшиtdи kи, rumlu tцrklяr onlarыn torpaqlarыna hцcuma<br />

keчиblяr. Dцnyanыn padшahы dedи kи, ona yeddи gцnlцk bиr<br />

dayчa gяtиrиb yяhяrlяsиnlяr vя yalnыz bu vaxt o юz<br />

ayaqlarыnыn xoшbяxtlиk цzяngиsиlя tanыш olmasыnы rяva bиldи.<br />

O, tцrkяlяrя qarшы hцcuma keчdи. Dцnyanыn padшahыndan<br />

saчыlan nurun gюzяllиyиnя davam gяtиrя bиlmяyяn rumlu<br />

tцrk ordusunun яsgяrlяrи qaчыb daьыlышdыlar vя o yerdяn<br />

Mиrzя Mяnanыn tayfasыnыn яlиnя чoxlu qяnиmяt keчdи.<br />

Hяmиn yer bu gцn dя "Rumqaчan" adlanыr...<br />

Sюzцnц yekunlaшdыrandan <strong>son</strong>ra bюyцk stolun yaxыnlыьыndakы<br />

<strong>kr</strong>esloda yuxuya getmиш Nяzakяtя xeylи baxыr,<br />

ancaq чaьыrmыr. Eldar чыxыb gedиr, Nяzakяt <strong>kr</strong>esloda<br />

yuxlamыш halda qalыr.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 41


éåíè øeèrlÿr<br />

Antinÿfÿs<br />

DИVANЯ OZAN<br />

(Nяsиrov Aьayar Xяlяf oьlu)<br />

Шamaxы rayonun Tяklя kяndиndяnяm. 2008-cи иlиn mayиn 1-dя 50 yaшыm tamam olacaq. Яlи<br />

Bayramlы шяhяrиndя yaшayыb fяalиyyяt gюstяrиrяm.Azяrbaycan Dюvlяt Pedaqojи Xarиcи Dиllяr<br />

Иnstиtutunun Иngиlиs dиlи fakultяsиnи 1981-cи иldя bиtиrmишяm. 2006 -cы иl 6 noyabr Parlament seчkиlяrиndя<br />

ATЯT-иn Beynяlxalq mцшahиdячиlяrиnиn чevиrmяnи olmuшam.<br />

Dиlчи olduьumdan vя bиr neчя xarиcи dиl bиldиyиmdяn dиlиmиzdяkи чatышmazlыqlarы yaxшы gюrцrяm vя<br />

mяtnlяrиmdяkи dиl eksperиmentlяrи onlarы aradan qaldыrmaьa xиdmяt edиr.<br />

Davamlы yazdыqca gюrцrяm kи, Ernest Hemиnqweydяn bиr addыm qabaqdayam.<br />

Kюhnя dяblи шerlяrиm яdяbиyyata dяxlи olmayan Azяrbaycan jurnalыnda чap olunub vя bunu yazmamaq<br />

daha yaxшы olardы.<br />

Prozamla dцnya яdяbи arenasыna чыxacaьыma daha чox иnanыram, чцnkи SИDИK ИFRAZЫ<br />

LЯNGИMЯSИNИN MЦALИCЯSИ antиroman- antиbaletиmиn ardы daha dиqqяtчяkяndиr.<br />

Cяmи yazdыqlarыmыn hamыsы "Havasыzlыq" sиlsиlяsиdиr vя bu havalы baшnan havasыzlыqdan qurtulmaqчцn<br />

sraьagцn vя dцnяn baшlanan bюyцk яdяbиyyat uьursuzluьu ичиndя axtardыьыmы tapmaq<br />

цmиdиndяyяm.<br />

Иlk kиtabиm чap olunmayыb. Tяmяnnasыz яdяbи savaшчыyam vя azad sюzцn qяlяbяsиnя иnanыram.<br />

Иkи oьlum, bиr qыzыm vя bиr nяvяm var.<br />

Buьa bцrcцndяn, иt иlиndяnяm.<br />

Hamыya vя hяr шeyя nиfrяtиm var, oxucularыma da.<br />

Ruhи xяstяlиk keчиrmишяm.<br />

hamыya vя hяr шeyя nиfrяtиm var<br />

sиlsиlяsиndяn шeиrlяr<br />

1. doьulma<br />

qeyb olan<br />

yяnи яqlиn vя dцшцncяnиn aynasыndan keчяn<br />

bиr sяs<br />

bиr dя o sяsиn яks sяdasы<br />

soruшsan hяr шeylя maraqlanan<br />

яn pиs nяrdиvan belя<br />

genишlиyя чыxartmaz adamы heч vaxt<br />

яntиq daш qaш<br />

dиvя чox яzиyyяt vermишdи<br />

qeyrи saьlam qиda шяklиndя<br />

vя dяbdяbяlи mюhtяшяm aчar<br />

heч nя иlя mцqayиsяyя gяlmяzdи<br />

vя gяrяkdи kи aчar burda<br />

cavab kиmи baшa dцшцlяydи<br />

necя kи иngиlиscяdяn чevиrиdя<br />

key elя aчardы<br />

иngиlиs valyutasы иsя<br />

dяlиl sцbutsuz<br />

saь qalmaqdan юtrц<br />

qaчmaq vя шяrqи oxumaq<br />

bиr dя yox olmaq qяdяr<br />

boшluqda gиrиnc olmaq kиmиdи<br />

yяnи tяzяdяn doьulmaq asandы<br />

2. kontrast<br />

dar<br />

aьacыnda yellяnяn<br />

adamыn sevиncи<br />

qapы cыrыltыsыymыш demя<br />

dяlи dиvanяymиш<br />

dяrdи sяrиymиш<br />

aчa bиlmяdиyи qapыlarыn<br />

cыrыltыsы<br />

чox шeylяrи<br />

hяdяfя gюtцrmцшdц<br />

kиmsя bиlmяdяn<br />

цrяyиnиn dиbи gюynяmишdи<br />

gцnah ишlяtmяmиш<br />

юlцmц gюzцnцn юnцnя almamыш<br />

bиr sяs<br />

boшluqdan gяlяn<br />

ичиlяn su qяdяr<br />

yeyиlяn чюrяk kиmи<br />

иnsan иradяsиndяn kяnar<br />

qцssяyя qяmя sevиncя<br />

dюnя bиlяrmиш<br />

mяlяk tяbяssцmlц<br />

vя яksиnя gцnah ишlяtmиш<br />

юlцmц gюzцnцn юnцnя almыш<br />

bиr sяs<br />

шeytan gцlцшlц<br />

42<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


vя яlahяzrяt hяsrяt<br />

kюks юtцrяrmиш<br />

sellяmя yaьыш altыnda<br />

ayaqyalыn baшыaчыq<br />

bu dцnyanы<br />

kиmsяnи saya salmadan<br />

цst baшыn culumbur<br />

su olana qяdяr<br />

yяnи юlяnя kиmи gяzmяksя<br />

allaha иbadяtиn bиr nюvцymцш<br />

sяn demя<br />

bиlmяmишяm<br />

3. qorxulu kцчя<br />

bиr<br />

kцчя qadыnыndan юtяrи<br />

zиbиlя dцшmяk<br />

sяfehlиk deyиldи<br />

ona kюmяk etmяmяksя<br />

onu юlцm gюzlяyиrdи<br />

юldцrяcяkdиlяr onu<br />

kцчяnиn ortasыnda<br />

uzatmышdыlar asvaltыn цstцnя<br />

heч bиlmяzdиn nя oldu<br />

onu baшa dцшmяk<br />

dцnya qиymяtlи nяsя иtиrяrdи<br />

o qadыn юlsяydи yяqиn<br />

reallыq belяydи<br />

baшqa adam olmuшdu bu qadыn<br />

bu kцчя masqasыnы чыxarmышdы<br />

gцclц vя bomboш adamlar<br />

burdan keчmиrdиlяr<br />

qorxuluydu burdan keчmяk<br />

kиm keчsяydи tяlяyя dцшяrdи<br />

bu qadыn dцшdц<br />

bцtцn bunlar qяrиbяydи<br />

nя oldu burda<br />

nя baш verdи vиda kцшяsиndя<br />

qяrиbя labaratorиyaya bяnzяr<br />

baшa dцш kи<br />

bu xяmиr чox su aparacaqdы<br />

qorxma unutma kи<br />

tяlxяklяr elяdиklяrи hяrяkяtlяrя gюrя<br />

чox saь ol иstяmиrlяr<br />

bu чox mцrяkkяb bиr шey иdи<br />

qorxulu nя var kи<br />

cavab иstяyиrdи<br />

cavabsыz suallar чoxdu<br />

lap чoxdu bu dцnyada<br />

cavab verиlяcяkdи suallarыna<br />

yalanчыlar yыrtыcыlar<br />

qorxulu adamlar<br />

ana bяtnиndя<br />

necя иdи bu kцчя<br />

xoшa gяlяndиmи<br />

шeytan yoldan чыxarandыmы<br />

kиmsя gюrmцшdцmц onu ana bяtnиndя<br />

qadaьan olunmuш<br />

qeyrи rяsmи<br />

hяqиqяt yoxsa yalan kцчяsи<br />

haqlы иdи ya haqsыz<br />

qar яrиyиr<br />

gцnяш чыxыr<br />

okean dяrиnlиklяrиnиn tяdqиqatы<br />

tarиxdяn яvvяlkи postament<br />

mяndя xяbяr var deyиr<br />

4. шahzadя<br />

mяnиm<br />

иdeyam yoxdur deyяn<br />

hяrяkяt sяhnяsи<br />

gяncaddыm qarышыq<br />

иdeyalarыn mяcmusu<br />

praktиk sиyasяt<br />

generalыn qяlяbяsи<br />

tяяccцblц abstrakt bиr baxыш<br />

yяnи шekspиrиn aktyor kиmи<br />

fяalиyyяtя baшlamasы<br />

nя qяdяr xoшagяlяn иdarя иlя<br />

dяhшяtlи new<br />

bunun hamыsыnыn<br />

mяn шяrq mцdrиkи deyиlяm deyяn<br />

baшqa ocaq <strong>11</strong>7 cи street<br />

vя rиversиde drиve<br />

apartment 12 d<br />

dя yarыmyuxulu<br />

qadыn яlиnи uzadыb<br />

юzцnц apara bиlmяyяn gяnc<br />

mяqsяdи parlamentя dцшmяk olan<br />

1914 cц иldя bиrиncи dцnya<br />

mцharиbяsиnиn<br />

baшlanmasы sяbяbиnи bиlmяsя dя<br />

hиss edиrdи kи xoшbяxtdиr<br />

ucadan demяyиn<br />

yoxsa чarlz dиckens<br />

1812 cи иldя anadan olar<br />

demя bu qapы aчыqmыш<br />

elя sиrlяr var kи<br />

adam onu heч kиmя deyя bиlmиr<br />

nя yaxшы kи шяhяrdя doьulmadыm<br />

чцnkи sцnи peyklяr<br />

vя kosmиk gяmиlяr vasиtяsиlя<br />

elmи mяlumatlar<br />

o tяpяnиn arxasыnda<br />

gюrцnяn kяnd<br />

bиzиmkи olduьu qяdяr<br />

quyuda su var<br />

sяn demя lenиn muzeyиndя<br />

kиmsя qapыnы oxuyur<br />

narahat olmayыn<br />

bяlяdчи dedи kи<br />

bиz meшяnи<br />

o bиrи gцn<br />

gцnortadan <strong>son</strong>ra keчяcяyиk vя<br />

uшaqlar oyuncaьы<br />

bиrиncи dяfя иdи kи<br />

шahzadя чaьыrыrdыlar<br />

5. hemиngwey<br />

eшшяyиn<br />

цstцndя юzцmц yaxшы<br />

hиss elяmяyиm<br />

xurcunun gюzцnя<br />

иbrяt dяrsи kиmи<br />

padшah olmaьa layиq adamыn<br />

dяqиq bиr vaxtda<br />

baqqal olan<br />

dяrdи hяrяnиn юz dяrdи kиmи<br />

gecя vя gцndцz<br />

sичanlar цчцn<br />

яn bюyцk cяza<br />

kцlяyиn nя olduьunu bиlmяyяn<br />

rяnglи yuxuda<br />

aь dиvиn maьarasыnda<br />

evrиka deyя<br />

nяhяng yцk maшыnlarыna<br />

yol vermяmяklя<br />

шax шaraq<br />

tax taraq<br />

tax taraq edя edя<br />

kиbrиtqabыnы alышdыrыb<br />

yanьыnsюndцrяnя zяng etmяmяklя<br />

qorxa qorxa barmaьы иlя<br />

hяdяlяyяndя<br />

professor cиhaz vasиtяsиlя<br />

hansы aьacыn nяslиndяn<br />

olmasы иlя yedяk gяmиsи<br />

yerиndяn tяrpяnmяdи kи яhlиllяшяcяk<br />

mяnsя mцяllиm dostlarыmыn<br />

alatoran 5 dя gedяn шяklиmи<br />

hemиngweyя oxшatmalarыndan<br />

darыldыm vя чыьыrdыm<br />

salam sиlah<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 43


6. gиrov<br />

hяr<br />

шeyиn qurtardыьы yerdя<br />

gюrцntцlяr fokussuz<br />

oьrular verиlишиnя xoш gяlmиsиnиz deyяn<br />

bиz onu gиrov gюtцrmцшцk<br />

яlиnиzи dяbяrtmяyиn<br />

yaxыn gяlmяyиn<br />

bиz tяlяb edиrиk<br />

tяyyarя иstяyиrиk<br />

sиlahы kяnara atыn<br />

vuracaьam<br />

gиrov hanы<br />

o nя edиr<br />

ola bиlmяz kи<br />

bu keyt olsun<br />

kюmяk edиn<br />

чяkиn bu kadrы<br />

bиlиrsиnиz orda nя baш verиb<br />

mяn mane olmaq иstяdиm<br />

gиrovun sюzцydц bu<br />

яla evakuasиya иdи bu hяm dя<br />

cиpdя gedяrkяn partladы maшыn<br />

qalmadы иz<br />

mиlyonlar vя bandиtlяr юldц<br />

onlarsa bankы apardыlar<br />

bиr bиrиnи vurdular<br />

gиrov azad oldu<br />

юpцшцn иndи<br />

чяkиn bu kadrы<br />

nиyя gцlцrsяn<br />

иmmunиtet<br />

sыnыq шцшяlи pяncяrяlяr<br />

ичиndяn yanan kиbrиt чюpц<br />

qovrulmuш gцnяшиn<br />

vя qыzmыш daш evlяrиn<br />

bиr dя чatыlmыш qaшlarыn<br />

yeraltы vadиlяrя sяpяlяnяn<br />

baш ayaq bяdяn<br />

baшqa bиr alяm<br />

stцardessa qыzыn<br />

яlиndяkи oyuncaq<br />

чыxыb getdи<br />

vя яlиndяkи чяlиyи<br />

yerя vuran qoca<br />

яlиndяn tutduьu nяvяsиnиn<br />

bиrdяn gюzlяnиlmяdяn<br />

яlиndяcя юlmяsиnи gюrцb<br />

юlцm lap oyuncaq olub<br />

deyяndя hamиlя qadыn<br />

dиlиnи dишlяdи<br />

onlar yalnыz<br />

юzlяrиnkиnи иstяyиrdиlяr<br />

ряссам: Баби<br />

7. nonsense<br />

иnsanda<br />

hяmишя heyvanи<br />

hиsslяr olur<br />

uчaqdan dцшяrkяn<br />

stцardessa qыzыn<br />

яlиndяkи oyuncaqdan юtrц<br />

darыxacaьыmы bиldиyиmdяn<br />

qarшыmdakы toplanыn<br />

kюlgяsиnи юzцndяn<br />

bюyцk bиlmяsи<br />

kюksцnцn qalxыb enmяsиndяn<br />

baшqa bиr zamanыn<br />

gяlяcяyи kиmи<br />

zaqqum tamlы<br />

44<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Oyunum-oyunum<br />

Burda verиlяn parчa "Oyunum-oyunum" romanыnыn bиrиncи fяslи dиr. Bu roman<br />

Mиrzя Baьыr Hacыzadя`nиn yaradыcыlыьыna qayыdыr. Hacыzadя bиzиm bюyцk teatr<br />

aktyorumuzdur. Onun hayatы xatиrяlяnmяlи hadиsяlяrlя baьlыdыr.<br />

Bu roman onun <strong>son</strong> gцnlяrиnи яks edиr - ancaq bиoqrafиk deyиl.<br />

Bu romanыn rяvayяt-sюylяnиш шиvяsи olduьu qяdяr Hacыzadяnиn karakterиnя<br />

uyьun gюtцrцlцbdцr. Rяvayяtчи, burda, omnиscиent (tam bиlиcи) deyиl bяlkя<br />

karakterlяrиn tяbии zehnиnя mяhrяm bиr fasиlяdяn danышыr.<br />

Nasиr<br />

NASиR MЯNZURи<br />

Bиrzad gяldи qapыnыn aьzыndan sovuшdu.<br />

Kиши dиksиndи. Цrяyи dюyцndц. Nяfяsи tяntиdи. Tez dиrsяk цstя qovzandы. Bиrdяn bиrя tяr<br />

basdы bиlяsиnи.<br />

Sяs-zad da yox иdи.<br />

Dumuq gюzlяrи чalышdы baьlы qapыnыn o цzцnц gюrsцn. Ancaq nя otaqda gюzя yarayan bиr<br />

ишыq var иdи nя dя otaьыn eшиyиndя.<br />

Gюrя bиldиyи, qapыnыn cыrыьыna yapышdыrыlmыш kюhnя, aь-qara шяkиllи bиr jurnal kaьыzы иdи -<br />

saralmыш! Onu da baш-ayaq yapышdыrmышdыlar. Шяkиldяkи bиr gяdя baш-ayaq asыlы qalmышdы.<br />

Gяdяnиn baшdan sallanыq qaldыьыna чox fиkиr verя bиlmяdи.<br />

Bиrdяn, otaьыn o soyuq havasы alnыnыn hяzиn tяrиnи buz kиmи donuq bиr hиssя чevиrиb<br />

canыna mayышdыrыrdы -Allah иraq elяsиn, dцz <strong>son</strong> nяfяsdя adamыn canыnda yaranan hиss kиmи!<br />

Dяrиsи цrpяndи. Tяzяdяn, yenя, yorьanыn altыna sцrцndц. Canы daha qыzmaq<br />

bиlmиyяcяyиdи.<br />

Yaxшы baшa dцшmяdи nяdяn belя юmцr boyu bu lяhzяyя fиkиrlяшmяmиш иmиш.<br />

Soyuq susadы canыnы. Zehnи havalanmaqdansa huyuxdu. Gюzцnцn altыyla qapыya baxdы;<br />

иndи aчыlar bu dяqиqя aчыlar - qaldы o qapыnыn bиrcя tяqdиrlяnmиш aчыlmasыnыn hayыna.<br />

Qapыnыn nя sayaq aчыlmasы fи<strong>kr</strong>иnи dиksиndиrdи.<br />

Dцшцndц: "qapы яslиndя dюrd cцrя aчыlar,"<br />

Bиrиncиsиndя "cыrrrrrrr" deyиbяn aчыlar, bиr kиши xaylaьы gиrяr ичяrи.<br />

Иkиncиsиndя "cыr-cыr" elяdиkdя arvad xaylaьыnыn bиrи tapыlar.<br />

Цчцncц cцrя aчыlanda, qabaqca yer qaralar gюy qaralar, yer saralar gюy saralar, yer<br />

bozarar gюy bozarar, yer tиtrиyяr gюy tиtrиyяr - Allah иraq elяsиn - qapы bиrdяn xыjmnan чыrpыlar.<br />

Чыrpыlandan <strong>son</strong>ra adamыn "gюrяcяyи" gиrяr ичяrи.<br />

Dюrdцncц cцrяsи, ama, "gюzlя-gюzцn-var-olsun" naьыlыdыr. Aчыlmasы adamыnkыnы verяr<br />

adama - bяlkя "o" oldu. . . bяlkя "o" tapыldы. . . bяlkя "o" gяldи. . .<br />

Kиши, ancaq, bu dюrd cцrя qapы aчыlmasыnыn цчцncцsцlя dюrdцncцsцnцn gцndяn gцnя<br />

gюzlяmяyиnя шцrah salmышdы.<br />

Qapы, bиrdяn, "cыr-cыr" aчыldы.<br />

Bu aчыlmanы, ama, gюzlяmиrdи.<br />

Qapы aчыldыqda иncarsыz bиr ишыq da sцrцndц ичяrи. Yarы yaшmaqlanmыш qadыn xaylaьыnыn<br />

bиrиsи qapыnыn aьzыnda oturmuш kиmи яlиnяkи kюhnя bиr kasanы, ehmaldan иtяlяdи ичяrи.<br />

Sonra gюzlяrиnи qыyaraq otaьыn ala-qaranlыьыnda nяsя bиr zadы qaralamaq иstяdи. Dиlucu<br />

bиr-иkи sюz dя dedи getdи. Ardыca da иncarsыz o ишыq, qaranlыqdan huyuxan uшaqlar tяkиn<br />

чяkиndи getdи.<br />

Neчя gцn иdи otaьыn aьzыndan o цzя dцnyada dцnyalыq qalmamышdы. Dцnyanыn ишыьы<br />

sиlиnиb getmишdи - Tanrыnыn qaydalы gecя-gцnцzцnц qatmышdыlar (qatanlar) bиr-bиrиnя.<br />

Otaьыn dяrиnlиyиndяkи alaqaranlыq zehnиnя чюkяrkяn canыnda yad bиr zad ayыlыrdы.<br />

Юmrцnцn baшdan boyuna qяdяr sиr-sиfяtиnя gцldцyц bиr zad иndи иtи bиr sancы kиmи canыna<br />

cumurdu. Demяlи qapыnыn чыrpыlmasыna ehtиyac yox иdи; "gюrяcяyиn" юzц neчя gцn иdи yola-<br />

Ы<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 45


caqsыz bиr yolaqdan cummuшdu ичяrи. Kиши dяrиndяn<br />

dцшцnцrdц: "dцnya bиrcя trajedи иmиш!"<br />

Ancaq, иndиkи bu qadыnыn bиrdяn tapыldыьы trajedи fи<strong>kr</strong>иnи<br />

pozdu. Bиrcя qapы aьzыnda tapыlmaьы, bu qadыnыn, axшamacan<br />

bиlяsиnи qыzышdыra bиlяrdи.<br />

Bиrdяn qaldы: "иndи nя zaman dыr kи"<br />

Sonra da sцrцndц qapы yanыndakы o kюhnя kasaya sarы.<br />

Sцrцnяndя canы иlыq bиr zaddan - hяlя aшы ичmяmиш -<br />

qыzышmышdы. Bu qыzышma baшqa bиr qыzышma иdи. Юz-юzцnя:<br />

"kиши, aшcыьazыn nя иstиsи olacaq kи," dedи, "canыmы qыzdыra."<br />

Arvadыn bиrcя qapы aьzыnda tapыlmaьы bиlяsиnи axшamacan<br />

sevиndиrяrdи, gecяyя dя Allah kяrиm иdи bяlkя gedиb<br />

Londonun юzцndя sяhnяyя чыxaydы. Ancaq bugцnkц<br />

qadыnыn xatиrиnя - hяr kиm olur olsun - daha bu gecя sяhnяdя<br />

trajedи oynamыyacaьыdы. Elяcя dя, юzц qыzыndыqda<br />

xalqы da - o soyuqda - qыzышdыracaьыdы.<br />

Zehnи qaralыnca fиkиrlяшdи Londonda nяyи иfa etsиn.<br />

Fиkиrlяшdи: "axшama bиr o qяdяr qalmыya gяrяk!"<br />

Aшы ичя-ичя fиkиrdя иdи.<br />

Keчяn gecя kи Moskovaya юzц getmяk иstяmяdи - чoxlu<br />

юzц цшцdцyц цчцn. Yolцstц, elя belя dя yox, ancaq gиzlи bиr<br />

zaddansa чюnцb Tиflиsdя sяhnяyя чыxdы. Axы hava шaxta иdи.<br />

"Tц" deyиrdиn gюydя donurdu. Nяdяnsя Tиflиsdя artыq<br />

qыzыnыrdы. Belя bax, иш-gцclяrиnи юtцrmцш kиmи gecяnи hey<br />

mяxluq яl чaldы, hey onu sяhnяyя чaьыrdы - belя dя иш olar!<br />

Sяhяrяcяn o шaxtada tяr tюkdц kиши.<br />

Ancaq sяhяr tezdяn - чыxыш bиtяndяn bяrи - soyuq<br />

cumurdu canыna. Nя yaxшы bu qadыn tapыlыb gяldи, cыr-cыr o<br />

qapыnы aчdы.<br />

Gцnцz nяqяdяr sцrdц<br />

Bиlmяk olmazdы. Gah gюrцrsяn zaman aьsaqqыz tяkиn<br />

uzanыr, gah gюrцrsяn aьsaqqыz tяkиn aьыzda чцrцyцr, gah<br />

gюrцrsяn aьsaqqыz olub daш kиmи bяrkиyиr. Ama adamыn kы<br />

canы цшцyцr - nяdи - zaman adamnan иyяшиr. Юz юzцnя: "pah<br />

evиn yыxыlsыn zaman!" dedи.<br />

Yenя dя цшцdц: "pah zatыva lяnяt, soyuq sяnиn!"<br />

Qыzышmaq цчцn bиr dя o qapыnыn cыr-cыr aчыlmaьыnы<br />

zehnиndя чevиrdи canlandыrdы. . .<br />

Zehnиn ичиndя bu dцnyanы buruшdurmaq da яcяb bиr<br />

zad иmыш. Bu иpя-иmыrыьa gяlmиyяn dцnya kишиnиn beynиndя<br />

mum kиmи bиr zada dюnцrdц.<br />

Qapыnыn cыr-cыr aчыlmaьыnы zehnиndя buruшdurdu. Qapы<br />

aчыlandan <strong>son</strong>ra elяcя o xatыnыn qapы aьzыnda oturduьu<br />

zamancыьazы arы mumu qatыlmыш aьsaqqыz tяkиn yupyumuшaq<br />

чяkdи uzandы. Arvadыn canыndan иlыq bиr hovxurma,<br />

elя bиl, otaьa yox dцz onun canыna яylяnиrdи, bиlяsиnи<br />

qыzышdыrыrdы.<br />

Zaman ancaq dиrяшиrdи.<br />

O dиrяшdиkcя dя bu dюndяrиb sяhnяnи bиr dя baшdan,<br />

qapыnыn cыr-cыr aчыldыьыndan baшlыyыrdы.<br />

Hey чevиrиrdи canlandыrыrdы - bяшяrdя nя qudrяt var<br />

иmыш!<br />

Qapыnыn o cыr-cыr sяsиndяn nя sehиrlи bиr hиss yaranыrdы.<br />

Axшam yaxыnlaшdыqca gecяnиn fи<strong>kr</strong>и beynиnи doldururdu.<br />

Fяraьяt yox иdи kи. Bu gecяlиk bиr иш baшa salmalы иdи.<br />

Bиr anda dиksиndи.<br />

Sяs-zad yox иdи, ama, elя belя huyuxdu.<br />

Яh! Zatыqыrыq bu qorxu da яl gюtцrmяk bиlmиrdи kи<br />

bиlmиrdи. Юmrцnцn o aьsaqqыz sayaьы uzanыb-gцdяlяn qыrqяmишиnяn<br />

yanaшы cяlяb bиr qoxucыьaz da gяlиb bиlяsиnя<br />

kюlgя tяkиn qulaq yoldaшы olmuшdu; qoymurdu юz zehnиnиn<br />

bucaьыna da sыьыnsыn. Kюlgя dя kюlgя olub sцrцnsя yenя<br />

cяhяnnяm, qыr-saqqыz olub canыna suvaшыrdы.<br />

Qorxu ancaq arvadыn gяlmяyиndяn huyuxdu.<br />

Qorxu huyuxduqca kиши cыrasыllandы. Fи<strong>kr</strong>иndя dюndяrdи<br />

o arvadыn qapы aчmaьыnы: "adam-zad hяlя gюrцnmяdяn<br />

qapы cыr-cыr aчыldы. Sonra yaшmaqlы bиr qadыn xaylaьы<br />

qapыnыn aьzыnda bиr юmr oturdu. . ."<br />

. . . bura чatanda zaman чaxnayan kиmи dишlяrи чax-чax<br />

bиr bиrиnя dяydи.<br />

Fиkиrlяшdи: "yaxшы, bиr юmr olmasыn, ancaq orda azcacыq<br />

oturdu kы zalыm!"<br />

Zehnи yoruldu. Иlиq bиr hиsdяn`sя yerиnиn ичиndя bцzцшцb<br />

yuxladы. Яlи dиbиnи dя yalamыш o kasaya yapышыqlы qaldы - dцz<br />

o qadыnыn barmaьыnыn yerи qalan yerdя. Ovsanaya<br />

dцшmцшdц arvadыn gяlmяyи dя gяtиrdиyи aш da.<br />

* * *<br />

Otaьыn ичи qaranlыq иdи.<br />

Sцmцklяrи sancыya dцшяndя fи<strong>kr</strong>и daha donurdu.<br />

Donmaq da heч bяlkя beynиnя bиr яzab-ишkяncя yaranыrdы.<br />

Иndи gяl, kишиsяnsя bu яzab-ишkяncяnиn zяftиn al gюrяk!<br />

Fиkиr deшиlиb daьыlanda daha beyиn ишlяmиr kи ишlяmиr. Ama<br />

heyиf deyиl adamыn o ala-bula fи<strong>kr</strong>и ишlяmиyя. Fиkиr ишlяmяsя,<br />

o ala-bяzяklи чarpыntыlar yaranmasa adama nя qalar, belя<br />

Fиkиrlяшdи neylяsиn.<br />

Neylиyя bиlяrdи Gecяdя qыzышmaьыn tяkcя yolu sяhnяyя<br />

чыxmaq иdи. Bu fиkиrdяnsя qaldы harda sяhnяyя чыxsыn bax.<br />

Elя sяhnяyя чыxmaьыn yaxшыlыьы orasыnda иdи kи, юzц seчя<br />

bиlяrdи.<br />

Gюnlц чox иstяdи sяhnяnи Tяbrиzdя oynasыn. Ama fи<strong>kr</strong>я<br />

qaldы: "nяcцr axы"<br />

Teatr salonunu baьladыqlarы цчцn mяcbur иdи xиyavanlarda<br />

oynasыn, onu da hansы havada - tцpцrцrdцn gюydя<br />

donurdu!<br />

Ordan, hяlяlиk, vaz keчdи ancaq azca ehtиyatla. Nя kи<br />

qocalmышdы yenя Tяbrиzdя dadыna чatan-zad tapыlardы. Heч<br />

dя olmasaydы yenя zиndan - boшalmыш dяyиrman kиmи - dяndяn<br />

deyиrdи. Ama dцnyanыn zиndanlarы bиr yana Tяbrиz`иn<br />

zиndanы da bиr yana. Kишиnиn xatиrиnи belя иstиyиrdиlяr, иnan,<br />

Stalыn yoldaшnan Mяhяdrza шah da яl-яlя verиb gяlsяydиlяr<br />

bu qяdяr maraqlanmazdыlar.<br />

Fи<strong>kr</strong>иndяn keчdи: "axы yoldaш Stalыn onlarыn nя sayaq<br />

baшlarыnы qata bиlяrdи kи"<br />

Hяlяlиk Tяbrиz qaldы <strong>son</strong>raya.<br />

Bakыdan Moskovadan-zaddan da danышmalы deyиldи.<br />

Tutardыlar aparardыlar, sяn de, Sиbиrя-zada soyuqdan bиr<br />

yolluq heykяlя dюnяrdи. Xяyalыnda yenя, elя belя, yola<br />

dцшdц, bяlkя Londona sarы. "Gedяrяm," dedи, "dцz o<br />

Шeskpиr`иn юz zamanыnda, adы nяdи, o mяlяkяnиn чaьыnda, o<br />

aчыq tamaшa salonunda qыzышaram, qыzышdыrram hamыnы belя!"<br />

Belя fиkиrlяшdи ancaq, yolцstц, чюndц Tиflиsя.<br />

Tиflиsdя elя nиfrиn soyuq иdи kи fиkиrlяшdи: "kиши, bя bunlarыn<br />

neftи-zadы yoxdu Шaxta dцшяndя elя dayanыb quruyarlar<br />

bu mяxluqlar"<br />

Haqqan dayanыb qurumamышdыlar ha. Xиyavanlarda tц<br />

dabana hamы evиnя qaчыrdы. Bиlsяydиlяr bu gecя kиm gяlиb<br />

bяlkя. . .<br />

46<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


"Nя bяlkяsи!" deyя dцшцndц. "Qoy bиr gюrцm<br />

neylяmяlиyяm."<br />

Sonra fиkиrlяшdи: "soyuq heч bиr rяhm-иnsaf tanыmazmыш"<br />

Kиши yazыq tиr-tиr tиtrиyиrdи. Daha burda qыzышmasaydы<br />

Cяhяnnяmиn dя kцrяsи qыzышdыranmazdы bиlяsиnи.<br />

Gюrdц kи Tиflиsdя hamы eшиkdя olanlar yaxalarыnы<br />

чяkdиlяr burunlarыnыn цstцnя. Evdя olanlar da bцtцn baшburunlarыnы<br />

soxdular yorьan altыna.<br />

Kиmиn hюvsяlяsи olardы, axы, tamaшaya-zada gяlsиn.<br />

Bu fиkиrdяnsя kиши lap tиtrяdи. Evcыьazlarыna yollanan o<br />

mиllяtя: "amanыn bиr gцnцdц ha!" deyяn baxышыla baxdы.<br />

Hamы чиyиnlяrиnи qaldыrdыqda bиlmяdиlяr bu kиmdиr.<br />

Sюz burasыnda иdи, kиши baш tapanmыrdы шяhяrиn harasыnda<br />

иdи. Цшцmяk cяhяnnяm hяlя acыndan uduxmuшdu.<br />

Dцшцndц: "acыn, bax, иmanы-zadы olmaz, necя olsun bax"<br />

Aш kasasы hяlя яlиndя иdи. Bom-boш иdи. Burnuna<br />

qaldыrdы. Demя elя yalamышdы aшыn иyи dя qalmamышdы.<br />

Gюzlяrи dola dola otaqdan, elя bиldи, цzцldц qaчdы.<br />

Demяk, daha xяyalыnda da Tиflиsя чatanmыrdы. O uzaqlarda<br />

daldalandы Tиflиs! Иndи, gюrяsяn, harda qaldы o<br />

Qиqolar, Vasolar, Vanolar, Шuveylиlяr, Anиyalar,<br />

Marиyalar. . . <br />

Nя иdи kи<br />

Dиksиndи.<br />

Bиr daha day, deyяsяn, ona fиkиrlяшmяk иstяmиrdи.<br />

Иstяmиrdи ancaq fиkиrlяшmиyяndя dя olmurdu.<br />

Nяdяnsarы elя yolцstц чюnmцшdц Tиflиsя Bяllи иdи tяkcя<br />

sяhnя dя canыnы qыzdыrasы deyиldи. Bu gecя Marиyasы da<br />

olmalы иdи. Xиyavanlarы, axы, yaxшы ayыrd edя bиlsяydи dцz<br />

gedиb o teatra bиr kцчя qalan tиndя dayanыb kиmиsя bиrиnи<br />

gюzlцyяcяyиdи.<br />

Olmuya elя Marиyanы gюzlцyяcяyиmиш. Elяysя, nя gecя<br />

olacaьыmыш bu gecя!<br />

Dцnya-alяm bцtцn baшdan baшa kыrыxmыш halda чяng<br />

oluban donurdu. Bяlkя yalnыz bu kиши hяlя donmamышdы.<br />

Kиши canыnы gюtцrцb qaчmalы иdи. Юz otaьыndan savay harasы<br />

var иdи. Yenя qayыtdы tez юz otaьыna. Jurnalыn saralmыш<br />

шяkиlиndяkи baш-ayaq asыlы qalan gяdя yenя dя mяnasыzmяnasыz<br />

bиr yerя, nяm hara, baxыrdы. O yazыq da tиtrиyиrdи.<br />

Otaьыn ичиndя иndи daha юldцrmцyцncя tиtrяmя onu<br />

buraxmыyacaьыdы. Bax, юlцm elя gяlиb qapыnы bиrdяn чыrpacaьыdы:<br />

"buyur gedяk!" deyяcяyиdи. Fиkиrlяшdи: "keшkя<br />

sorьu-morьu-zad olmadan elя bиrtиl cяhяnnяmя aparaydы<br />

bu цшцtmяnиn яlиndяn!"<br />

Yaman qarыxdыrmышdы bиlяsиnи bиrzad.<br />

Qurumuш, чяng olmuш canыnы xыrt-xыrtnan dяbяrtdи<br />

durdu ayaьa. Sяbяllяnя-sяbяllяnя keчdи qapыnы arvad aчan<br />

sayaqda cыr-cыrnan yox bяlkя юz sayaьы cыыыыыыrrrrrnan aчdы.<br />

Sonra dцшцndц kи юz sayaьы qapыnы aчmaq da beшиncи cцrя<br />

qapыnы aчmaqdыr. Tapdыьы bu fиkиrdяn azcacыq sevиndи.<br />

Elяcя dя, o qapыnыn aьzыndan иstяdи dцnyaynan bиrlиk<br />

qursun. . . ama aш gяtиrяn o xatыnыn orada oturduьu yadыna<br />

dцшdцkdя utandы. Fиkиrlяшdи: "kиши, bu zalыm dцnyada<br />

necя-necя adamlar var`ey!"<br />

Eшиk ancaq qorxduьu qяdяr dя soyuq deyиldи. Юz<br />

юzцnя: "gяdя," dedиkdя fи<strong>kr</strong>иndяn keчdи: "bayaqkы Tиflиs`иn<br />

o шaxtasы hara bu hara!"<br />

Endи aшaьы. Pиllяlяrиn axыrы чюnцrdц darыsqal bиr dalana.<br />

Orda da sol яldя ayaqyolu иdи, aьzыna kюhnя tяlиs<br />

asmышdыlar, onu da jurnalыn saralmыш шяkиlи tяkиn baш-dиb.<br />

Чыraь-mыraь lazыm deyиldи yaxшы bиlиrdи tяlиsиn bиr yanы da<br />

daьыlыb gedиb.<br />

* * *<br />

Gюzlяrиnи aчanda otaqda bиrtяhяr gцnцz ишиьи var иdи.<br />

Bяlи! Gecяnи elя burda юz otaьыnda - onu da Tehran`иn<br />

nяm harasыnda - sovmuш иmыш. Bиr an qaldы kы, nяtяhяr o<br />

soyuьa dayana bиlиb. Demя, gecя bиlяr-bиlmяz, palaz<br />

dюшяnяyи gюtцrцb иkиqat salыb o cыrыq yorьanыn цstцnя<br />

baшыnы da bяrk-bяrk чяkиb. Dцшцndц: "nя yaxшы!"<br />

Gecяnи o sayaq sovuшdurmaьы Tяbrиzиn zиndanыla xиyavanlarыnы<br />

yadыna salыrdы. Fи<strong>kr</strong>иndяn keчdи: "Tarы bяrяkяtdиr<br />

verиb Tяbrиzиn hяr bиr bucaьы elя sяhnя-tamaшadы day!"<br />

Bиrdяn gцlmяk tutdu: "Pasaj qabaьы, bиr шцшя Maraьa,<br />

sora da tamaшa. Dи чal gюrцm, gяdя!"<br />

Demяlи, Qarnыyыrtыqdan tutdu At Qulu, Hцdц<br />

Mцseyyиb, Taxta Шяmи dя sяnиn hюrmяtlи tamaшaчыlarыn.<br />

Daha nя иstиrsяn "Baшla gюrяk!" Fиkиrlяшdи: "чal, gяdя!"<br />

Nяyи чalaydы axы<br />

Yerиndя чюndц sol bюyrцstя.<br />

Sankы hяrzad tяzяdяn baшlanmalы oldu. Yenя fиkиrlяшdи:<br />

"Tяbrиzиn hяr bucaьы elя sяhnя-tamaшadы day!" Bu fиkиrlя<br />

dя sankы hamыnы topladы bиr yerя: "buyur!" dedи. "Bиr yanda<br />

Mиr Mюvsцn, bиr yanda Sarыquluxan, Bиr yanda Qыlыftы, bиr<br />

yanda da, buyur, mяncыьaz! Odahana Alman-чe. . .dи dя<br />

gяldи. Tяzя hяlя цnиversиtenиn self-servиsиnиn gиrишиndя шeyшцy<br />

satan da Stalыn, Gяcиldя dя bиzиm Яsgяy. Hяlя Eшшяklяr<br />

qяhvяxanasы qalsыn qыraqda." Sonra иsя: "ay dцbbяlяr!"<br />

dedиkdя dяrиn nяfяs aldы. "Tяbrиz`иn - Tarы bяrяkяt verиb -<br />

hяr bиr yanы sяhnя-tamaшadы day! Яlahяzrяt gяldи neylяdи,<br />

o zыrpыlыqda teatr salonunu tutdu baьladы."<br />

Sonra ucadan dedи: "яcяb Hozuqulu иmыш bиzиm bu<br />

шahыmыz!"<br />

Sonra baшladы Hozuqulunun yиrmи-beш-yцz иllиk nяmnяyиnи<br />

dцшцnmяyя. Nя yazыq acыndan fи<strong>kr</strong>и ишlяmяdи.<br />

Mиnqыldandы: "иkи mиn beш yцz иlя fиkиr vermяk tox bиr qarыn<br />

иstяr!"<br />

Acыndan uduxmuшdu. Neylиyя bиlяrdи. Bяlkя o qadыn<br />

xaylaьы yenя tapыlыb gяlяydи. Ucadan: "ay balam," dedи,<br />

"bяlkяnи яksяn чuьundur bиtяr! Nя bяlkяsи."<br />

Durdu ayaьa.<br />

* * *<br />

Arvad sяhяr tezdяn qalmышdы o kишиnиn fи<strong>kr</strong>иndя.<br />

O yazыq necя elиyяcяyиdи, gюrяsяn, ac-susuz. Balaca bиr<br />

kasa aш nя иdи kи onun цstцndя qala yazыq. Canыna nя cыrg<br />

olacaq kи, yиrmи dюrd saat onun цstцndя qala, onu da labиd<br />

neчя gцn aclыqdan <strong>son</strong>ra.<br />

Nahar чяkиlяn чaьda bиr kasa шorbaynan dяn-dцш<br />

gюtцrdц yola dцшdц.<br />

Gяlиnи arxadan цnlяdи: "xala, hara belя"<br />

Elat paltarыnы hяlя чыxartmayan qaynana чюndц яlиnи<br />

belя bиr - dиlиnи bura-ora soxan kиmи - oynatdы: "labиd<br />

lazыmdыr gedиrяm day! Gяrяk zыrnada pиlиyяk hamы bиlsиn<br />

Dиlиvя yяlиk ol, иndи gяlиrяm sяn bяyиmя dя deyяrяm."<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 47


Neчя tяngя-dюngя gedяndяn <strong>son</strong>ra o nяm-nяyя oxшar<br />

dalana чatdы. Arvadыn nяzяrиndя иt yuvasыna bяnzиyиrdи.<br />

Yavaшcadan: "ayыb olmasыn," dedи. "Qяdиm tulambarlar,<br />

boш qaldыьы цчцn, иt yuvasы olurdu day. Yoxsa adamыn<br />

zeynиnя bяs nяcцr bиr yer gяlsиn чatsыn."<br />

Чюndц pиllяlяrdяn чыxdы. Qapы baьlы иdи. Юz-юzцynяn<br />

danышan sayaqda: "gюrяsяn, hara gedиb bu kишиcыьaz" dedи.<br />

"Baшыna bиr oyun-moyun gяlmиyиb gюrяsяn"<br />

Иtиn tцkцnц alazlamышdыlar sankы, xюrяyиn иyиnи alan kиmи<br />

ha-bu-dиr gяldи, quyruьunu tovluya-tovluya. Arvada elя<br />

baxыrdы, deyяsяn: "gяldиn lap da yaxшы," deyиrdи. "Иndи<br />

xюrяyи qoy yerя cяhяnnяm ol get gюrяk!"<br />

Иt elя doьrudan da dиk arvadыn цzцnя baxa baxa bu<br />

dцmmцrиdяlиkdя dя danышыrdы, danышmaq nяcцr olar<br />

Yazыq kиши nя bиlяcяyиdи bиlяsиnя xюrяk-zad gяtиrиrlяr.<br />

Orda yerя qoyulan kиmи bu hяlяvяr иtи xюrяyи yeyиb<br />

kasasыnы da dыьыrladыb gedиrmиш.<br />

Arvad ancaq иt fи<strong>kr</strong>иndяn чяkdиyиnи чяkmишdи,<br />

gюrdцyцnц dя gюrmцшdц. Fи<strong>kr</strong>иndя: "иt kи gцdцkчцlцkdяn яl<br />

чяkdи," deyиrdи, "чыxыb dam-bacalarda gяzdи, uшaq kи sяhldи<br />

uшaьыn anasыnы da yeyя bиlяr."<br />

Hюvlяsяk pиllяlяrdяn endи ayaqyoluna da baш чяkdи.<br />

Kиши harda иdи!<br />

Чыxdы hяlя o qapыnыn aьzыnda azca yorьunluьunu aldы,<br />

иndи gяlяr bu saat gяlяr! Dиncиnи alarkяn dя иtnяn gюz-gюzя<br />

oturdular.<br />

Иt bala-bala sцrцndц юzцnц verdи pиllяnиn yoluna,<br />

arvadыn daha qaчaьыnы da kяsdи. Arvad yerиndя azcacыq<br />

tяrpяndиkdя lova qalmыш иt mыrыldadы.<br />

Arvad иtя dиdиlяn deyиldи, ancaq rusvayчыlыqdan<br />

чяkиnиrdи.<br />

Gяl иndи bu dalda-bucaq yerdя kюpяk bunu qapsaydы<br />

quduzluq da tutmasaydы rusvay kи olardы. Demяzdиlяr юz<br />

doьduьu uшaьыnы kюhцdя buraxыb gedяn o arvadcыьaz<br />

burda bu yad bиr kишиnиn otaьыnыn aьzыnda nя qяlяt dartыrmыш.<br />

Yavaшcadan xюrяyи иtиn bюyцr tяrяfиndяkи dцnяn-sыraьa<br />

gцndяn qalan kюhnя kasanыn ичиnя boшaltdы. Иt baшыnы<br />

kasaya tяrяf uzadanda arvad pиllяlяrdяn axdы, qoydu<br />

qaчdы.<br />

* * *<br />

Dцnyanыn harasыna gяlиb чыxmышdы bu kиши<br />

Bu sяfяr baш alыb yola dцшdцyц daha цшцmяkdяn yox<br />

юlцmцn яlиndяn qчmaьa bяnzиyиrdи kишиnиn.<br />

Yol uzunu hяr yan bozarmыш bиr kюkdя иdи. Dцnyanы,<br />

demя, bozarmыш kцlboyasыna salыb чыxartmышdыlar. Rяng<br />

asarы yox иdи. Fиkиrlяшdи: "nяqяdяr zяhmяt чяkиb dцnyanыn<br />

boyalarыnы sиlиblяr, gяdяlяr."<br />

Doьrudan da tяяccцblяnmяlи иdи. Иши-gцcц buraxasan<br />

dцшяsяn xиyavanlarda nяkи boya var sиlяsяn. Bиr nяfяrdяn<br />

elя bu ишиn dяlиlиnи soruшdu. Soruшan kиmи иkиsиdя bиr<br />

bиrиndяn huyuxub чяkиndиlяr, bu kиши dя sorьu verиlяn qardaш<br />

da.<br />

Юzцnц bиrcя иstи yerdя mиz baшыnda gюrdц. Bиrdяn fиkиrlяшdи:<br />

"bura haradы, gюrяsяn, belя шяrяmяt oturmuшam<br />

mяn<br />

Hяr bиr yer olurdusa olsun иyиndяn иstиsиndяn яl чяkmяlи<br />

deyиldи. Adam axы dцnyanыn, bu sayaq baшdan-baшa,<br />

soyuqdan-aclыqdan bozarыb donmuш canыnda gяlиb belя bиr<br />

иstи yer tapsa ordan necя яl чяkя bиlяr Belя иstиdяn belяcя<br />

xюrяk иyиndяn Hяlя иstиnяn xюrяk иyи bиr yana canыnda<br />

bиrcя addыm atmaьa da heyи, иncarы qalmamышdы. Fиkиrlяшdи:<br />

"yemяk-zad olmasa elя ha burda qыraьыmы чяkяcиyяm -<br />

Allah mяnя rяhmяt elяsиn!"<br />

Zыrpы bиr gяdя dя mиzlяrи sиlяn dяsmalnan gяldи цstцnя<br />

kи: "яdя, du` bas bayыra gюrяk!"<br />

Hara чыxacaьыdы. Dedи: "nя bayыrы!"<br />

Zыrpы gяdя buraxasы deyиldи belя, kиши dя durasы deyиldи,<br />

юlцmcцllцknяn boynu yoьunluq mыrыz verdиlяr bиr-bиrиnя.<br />

Чяkишdиlяr ama o boynu yoьun zыrpы gяdя bu юlцmcцl haldangetmиш<br />

kишиyя bata bиlmиrdи. Boynu yoьunla юlцmcцllцyцn<br />

иши bala bala bюyцyцrdц ancaq bиrиsи, bиrdяn arxadan<br />

gцrцldяdи: "юtцr onu, deyиrяm sяnя!"<br />

Boynu yoьunluq, deyяsяn, quyruьunu dal qычlarыnыn<br />

arasыna qыsdыqda boьuшmaqdan vaz keчmяlи иdи. Gяdя donquldana-donquldana<br />

kишиnиn boynunun arxasыndan tutduьu<br />

yaxanы buraxdы getdи obиrи mиzlяrиn baшыna.<br />

Юtцrцlяndяn <strong>son</strong>ra hяlя tяzя boьulmaьы bиlиnиrdи<br />

kишиnиn - gяdя demя Nayыboьlu Яmиdиn bиrиsи de! Evи<br />

yыxыlmыш Яzrayыl иdи can almaьa gяlmишdи deyяsяn!<br />

Fиkиrlяшdи: "amma o bиrиsи, o dadыna чatan adam kиm ola<br />

gюrяsяn Dцnyada necя-necя qudrяtlи adamlar tapыlыr`ey!"<br />

Mиzlяrиn baшыnda, elя sяn deyяn, mцшtяrи-zad yox иdи.<br />

Tяk canыna oturduьundan юzц dя tяяccцblяnиrdи.<br />

Nя yaxшы dюvrяdя bиr o qяdяr ona baxan yox иdи. Baшы<br />

yaman gиcяlиrdи. Nяfяsиnи gцcnяn alыrdы.<br />

Yenя fиkиrlяшdи: "ama bu gяdяnиn цstцnя чыmxыran necя<br />

bиr adam ola gюrяsяn" Adam nя desиn. Sяsиndяn bиrzad<br />

baшa dцшmяlи deyиldи. Юz-юzцnя: "hяr kиmdи Allah dadыna<br />

чatsыn!" dedи.<br />

Yaman yerdя dadыna чatmышdы kишиnиn. Yoxsa ordan<br />

чыxmaьыnan xиyavanda tиrlяnmяyи bиr dцшяcяyиdи. Юz-юzцnя<br />

mыnqыldadы: "dи gяl иndи bu Mяrяnd юlцsцnц gюtцr."<br />

Юzц dя bиlmяdи nяcцr oldu.<br />

Gюzцnцn qarasы bиraz alыnan kиmи mиzиn цstцndя<br />

buьlanan xюrяyи gюrdц, юzц dя xюrяyиn yanыnda, elя o balaca<br />

mиzиn цstцndя, "o" da, "o bиrиsи" dя, bяlkя "bиr ayrыsы"<br />

da, dцzцlmцшdц.<br />

Qяrиbя yerя gяlmиш иmиш. Ancaq Allah юzц axыrыnы xeyrя<br />

чыxardaydы. Fиkиrlяшdи: "kюtяyиn dя юzцnцn elя bиr qиymяtи<br />

var. Haqqan adamы юlцmdяn qurtarыr kи."<br />

Kишиnиn xяbяrи olmadan яl-aьzы ишdя иdи, юz ишlяrиnи<br />

gюrцrdцlяr.<br />

Ишиn arasыnda kиmsя bиrиsи gяldи o balaca mиzиn bиr<br />

tovunda, qяnшяrdя, kиши`nяn цz-цzя oturdu. Kиши fиkиrlяшdи:<br />

"mцшtяrиyя bax mцшtяrиyя! Bиrbelя boш-boш mиzlяrdяnsя<br />

gяldи qaraqanqal kolu tяkиn qondu dиmdиyиmиn qabaьыna.<br />

Иndиcя mыrыdыb tиkяlяrиmи sayacaq." Sonra юzцnя belя gяldи<br />

kи, ucadan: "utanma! Buyur say gюrяk!" dя dedи.<br />

Sayыrdы sayaydы, saymыrdы saymayaydы. Yemяlиnи yeyиb<br />

ичmяlиnи ичяcяyиdи. Sonrasы da, dюysяydиlяr dя<br />

dюymцшdцlяr. Fиkиrlяшdи: "qarыn razы olsun kюtяk nяdиr kи!"<br />

Belя bиr o kиmcыьaza baxdы kи: "buyur kюtяyи dя шяrиk<br />

yeyяrиk!"<br />

Tиkяnи sayan adam dedи: "necяsяn, kиши"<br />

Sяs чox da yad deyиldи. Olsun kи, elя bayaqkы oьlanыn<br />

48<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


цstцnя чыmxыran olaydы. Fиkиrlяшdи: "elяysя, kиши demя<br />

fяlяyиn юzц de!" Kюtяyи dя elяcя юzц vursaydы, atmasaydы o<br />

Hozuqulunun boynuna, day aьalыьы bunun haqqыnda tяkmиl<br />

edяrdи.<br />

Mыnqыltы bиr sяslя: "ay fяlяk, ay fяlяk!" dedи.<br />

Fяlяyиn baxышы, цz-bяnиzи hяzиndяn tanышlanan kиmи<br />

olurdu, deyяsяn. Fиkиrlяшdи: "gяdя, fяlяyиn axы nя tanышlыьы<br />

Adы gяlяndя adamыn boьazы quruyur."<br />

O qыdыqlayan tanышlыqdansa tиkяnи aьzыnda, acы qurtumu<br />

boьazыnda saxladы baxdы. Qяnшяrиndяkи kишиnиn sюzцnя<br />

qulaq asdы: "чox yad baxыrsan," deyиrdи o, "ama yoluvu dцz<br />

gяlиbsяn."<br />

Dиksиndи. Fиkиrlяшdи: "olmuya yenя yolum zиndana<br />

dцшцbdц" Sonra ucadan: "gяdя, шansa bax`ey!" dedи.<br />

Aьlыnы baшыna yыьa-yыьa fиkиrlяшdи: "ama zыndan bu<br />

sayaq olmaz." Sonra da gцlя-gцlя danышdы: "bura fяlяyиn<br />

meyxanasыdы. Axы шah tac qoyandan yazыq fяlяk dя яlиboш<br />

qalыb meyxanadan-zaddan aчыr.<br />

Fяlяk baшladы kишиyя bиr mahnы mыzыldadы.<br />

Kишиnи gцlmяk tцtdц: "ay fяlяk," dedи. "Belя bu mahnыnы<br />

sяnцn яlцndяn haray чяkяnlяr oxuyar. Иndи sяn юzцn<br />

oxuyursan. Nя olub, maralыm"<br />

Fяlяk yenя hяzиndяn oxudu.<br />

Kиши fиkиrlяшdи: "fяlяyиn oxumaьыnы eшиtmяmишdиk kи onu<br />

da eшиtdиk."<br />

Sonra bиrzaddansa цrяyи yanыxsыnan kиmи oldu. Fяlяk<br />

oxuyanda kиши: "evиn yыxыlsыn, fяlяk," dedи. "Sяnиn heч bиr<br />

oxun caymaz Dцz vurarsan xala"<br />

"Necя bяyяm" dedи fяlяk. "Olmuya sюzlяr dцz dяyиr<br />

baьrunda gиzlяtdиyиn bиr xala"<br />

Kишиnиn gюzlяrи yaшardы: "bяh, Mыstafa, sяnsяn" deyя<br />

soruшdu. "Gюrцrsяn day gцnцmц. Иt gцnцndиyяm bax!<br />

Acыndan юlцrdцm, яdя!"<br />

Aydыncasыna baшa-dцшя bиlmиrdи qяnшяrиndя oturan o<br />

adam doьrudan Mыstafadыr yoxsa yox. Zehnиndя hяrzad<br />

dumanlanыrdы. Ancaq o qяnшяrиndя oturan adam deyиrdи:<br />

"dцz gяlиbsяn!"<br />

Bu dцz gяlmяyи hardan haraymыш gюrяsяn<br />

Fиkиrlяшdи kи, necя dцz gяlmишdи Yanы demяlи,<br />

Dяmиryolu Meydanыnыn hяndяvяrиndяn, bu юlцvay kиши,<br />

durub gяlиb Иstanbul xиyavanыndakы bu Mыstafanыn kaffяsиnя<br />

чatdыrmышdы юzцnц Mыstafanыn юzц dя, belяnчиk,<br />

яylяшmишdи qяnшяrиndя kишиnиn Иnanmalы deyиldи, dцшцndц:<br />

"иt canы иstяr!"<br />

Nяdяn belя yeddи yol yolda юlmяmишdи gюrяsяn<br />

Ucadan: "иt canы иstяr!" dedи.<br />

Иt canы`la belяcя fяlяyи bugцn cana gяtиrmишdи. Mыstafa<br />

nя qayыrыrdы. Qяnшяrиndя oturan adam cana gяlmиш fяlяyиn<br />

юzц иdи. Dцшцndц: "taxtыndan endиrиblяr gюr nя yanыq-yanыq<br />

oxuyur!" Yenя dцшцndц kи fяlяk dя taxtыndan enиb яfяllиyяndя<br />

adamыn цrяyи yanыr.<br />

Юzц dя yaxшы bиlmяdи kиmя danышdы: "fяlяk, heч bиlиrsяn<br />

hardan hara yol gяlmишяm"<br />

O nяm-kиmя bяnzяyяn kиmcыьaz elя: "dцz gяlиbsяn!"<br />

dedи. "Hardan hara gяlmяyиvи bиlmиrяm ancaq dцz gяlиbsяn!"<br />

Halы tюrяlи olsaydы Mыstafaya цrяk evиndяn bиr-иkи oyun<br />

gяlяrdи xoшuna gяlsиn. Yazыq kи, heyи yox иdи. Soruшdu: "sяn<br />

Mыstafasan"<br />

Nя dedиyиnи bиlmяdи.<br />

Gюzцnцn юnцndя o adam gah uzaqlanыrdы bap-balaca<br />

bиrzada чevrиlиrdи. Gah yaxыnlaшыrdы цz-цzя otururdular.<br />

Yaxыnlaшanda hяndяvяr bиrcцr parыldыyыrdы. Arada bиrcя<br />

чиbиn яrиngяc-яrиngяc uчurdu. Иllяr иmиш mиlчяk-чиbиn gюrmяmиш<br />

иmиш sankы. Gцlmяyи tutdu: "tanышlar чoxalыr,<br />

deyяsяn," dedи.<br />

Qяnшяrиndя oturanыn da gцlmяyи tutdu. Kиши fиkиrlяшdи:<br />

"qяrиbя xoш яxlaq иmыш fяlяk!" Ona gюrя bиrdяn soruшdu:<br />

"sяn Mыstafasan"<br />

Nя dedиyиnи bиlmяdи.<br />

"Иndи kи sяn Mыstafasan," dedи, "ya da Mыstafa deyиlsяn<br />

ama xoш яxlaq fяlяksяn, qoy sяnя bиr keflи-oyunu<br />

oynuyum, hя Sяn dя, balasы, mяndяn pul-mul иstяmя kи. .<br />

."<br />

Bиrdяn gюzц o mиlчяyиn яrиngяc-яrиngяc uчmaьыna<br />

dцшdцkdя fи<strong>kr</strong>и caydы, sюzцnцn davamыnы иtиrdи. "Atыb ha!"<br />

dedи. O qяnшяrиndяkи adam da gцlцmsцndц.<br />

Elя o sayaq gцlmяyиnи gюrdцkdя durdu bиrtяhяr keflиoyunu<br />

чыxrtdы. Sяbяllяnя-sяbяllяnя gяldи o adamdan<br />

paprыznan bиr kиbrиt aldы. Nя яzabnan paprыzы alышdыrdы.<br />

Sonra yanar чюpц qoydu cиbиnя kиbrиtиn qutusunu yanar<br />

чюp yerиnя atdы yerя. Иndи bu baш-dиb alышdыrdыьы paprыzы hey<br />

чalышdы dodaqlarыnda yerlяшdиrsиn. Axыrda sol яlи`nяn<br />

dodaqlarыnыn cюvcцsцnц tapdы. Saь яlиndяkи paprыzы qoya<br />

bиldи dodaqlarыnыn arasыna.<br />

Юz юzц`lя чяkишиrdи bяlkя getmяyиn kюtяyиndяnsя<br />

яlиndяn gяlяnи bиr иш gюrsцn.<br />

Oturanda lap nяfяsdяn dцшцrdц.<br />

Oturan kиmи яrknяn: "buyur kюtяyиvи vur mяn gedиm!"<br />

dedи. Gиcяlяn baшыnы qaldыranda sankы o kишиnиn gюzlяrиnи<br />

yaшarmыш gюrdц. Baшыnы tovlayaraq: "sяn dя atыbsan kи!"<br />

dedи. "Dedиm gцlяsяn demяdиm bozluyasan kи!"<br />

Qяnшяrиndяkи oturanыn dodaqlarы qaчdы ancaq bu kиши<br />

gцlцmsцnmяyиnи чox uzaqlarda bap-balacalanmыш gюrdц.<br />

Mыnqыldandы: "Dцnyadы day!"<br />

Bиrdяn sюzц dяyишdи: "keчяn gecяlяrdя bиlиsяn haralarda<br />

иdиm mяn"<br />

Onun danышmadыьыnы gюrdцkdя artыrdы: "Londonda,<br />

Moskovada dцz Bolшoy Teatrыn юzцndя. Tи. . ." Юzц dя<br />

bиlmяdи "Tиflиs"-иn adыnы чяkmяkdяn nиyя чяkиndи belя.<br />

Sonra artыrdы: "hamыsыnda da gюzяl tamaшalar oldu."<br />

Nяdяnsя sюzцnцn davamыnы qыrыb dayandы.<br />

O kишиyя dяrиndяn baxaraq: "qadasы," dedи, "demя baшыna<br />

hava gяlиb ha! Hava gяlmиyиb kи baшыm mяnиm<br />

havalыdыr."<br />

Daha bиrtяhяr darыxan kиmи olduqda oturmaьa dюzя<br />

bиlmяdи: "kюtяyиn-zadыn varsa," dedи, "vur durum gedиm<br />

mяn, qadasы!"<br />

O nяm-haralardakы kaffяdяn чыxanda nяdяn o adamcыьaz<br />

яlиnи qoymuшdu bunun kцrяyиnя. Onun яlи иstи иdи<br />

bunun kцrяyи soyuq. Яynиndяkи qalыn arxalыьы чыxartdы atdы<br />

bunun kцrяyиnя. Яlиndя dя bиr шey qoydu bunun cиbиnя.<br />

Hяrnя иdи, ancaq canыnы qыzышdыran bиrzad иdи.<br />

Xиyavana bиrlиkdя чыxanda elяcя bиr taksы sяslяdи: "bu<br />

kишиnи apararsan," dedи, "Dяmиryolu Meydanы`na. Bu da<br />

pulu."<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 49


Sцrцcц: "чяшm!" deyяndя sankы onun adыnы da dedи.<br />

Fиkиrlяшdи: "dцnyada necя яntиqя-яntиqя adamlar<br />

olur`ey!"<br />

Gюnlц ancaq baшqa bиrzad иstиyиrdи. Цrяyи fяlяyиn halыna<br />

yandыьы цчцn fяlяyиn bцtцn gцnahыnы baьышlamaq<br />

иstиyиrdи. Xиyavanlar uzunu keflи-keflи oxumaq иstиyиrdи.<br />

Ona gюrя, bиr yol sцrцcцyя: "saxla gюrцm!" dя dedи. Ancaq<br />

sцrцcц yaxшы baшa dцшmяdи.<br />

Kиши dяrиndяn dцшцndц kи, daha bundan bu yana чяtиnlиklяrи<br />

fяlяyиn яlиndяn deyиl. Kиm nя bиlяcяyиdи yazыq fяlяk<br />

qaчыb dalda-bucaq bиr yerdя meyxana aчыb gиllяnиr.<br />

Taksыnыn ичи elя иstи elя иstи иdи yuxlamaьы gяlиrdи.<br />

Taksыdan enяndя aьыrlanыrdы yuxlasыn ancaq юz-юzцnя: "bu<br />

gecя bиr yerя-zada gedиb sяhnя-mяhnяyя чыxan deyиlяm,"<br />

dedи. "Bu gecя fяqяt yatmaq!"<br />

* * *<br />

Yerиndяn durandan cиbиndя bиr zad olduьu цчцn halы<br />

ala-qolay yaxшы иdи. Hяlя tяzя yиyяlяndиyи o arxalыqnan yatmaьы<br />

da canыnы иstи saxladыqda lap kef цstцndя иdи.<br />

Bunun halы yaxшы иdи ama dцnya da dцnyalыьыndan яl<br />

gюtцrmцrdц, saymadыьыnы da saymыrdы.<br />

Cиbиndяkи puldan yenя bиrtяhяr qыzыndы.<br />

Getdи qapы cыrыьыna baш-dиb yapышdыrыlmыш шяkиlя yaxыndan<br />

baxdы. Up-uca bиr bяsketbol oyunчusunun шяkиlи иdи -<br />

Ucubыnыq`ыn bиrиsи! O yekяlиkdя topu bиr яllи saxlamышdы.<br />

Yaxшы bиlиnmиrdи, ama sankы tamaшaчыlar da иkи gюz satыn<br />

alыb altdan цstя dюrd-gюzlц baxыrdыlar boyuna. "Xeyrиn<br />

olsun!" dedи юz-юzцnя. "Xalqыn Ucubыnыq`ы da gюr nя яzиzgиramиdи."<br />

Sonra fиkиrlяшdи: "necяdи bugцn elя bu шяkиlя baxыm"<br />

Bиr dя yaxыndan gюz zиllяdи. Baxarkяn baшa dцшdц kи, o<br />

soyuqda bиr o qяdяr dя ayaqцstя dura bиlяsи deyиl. Hяlяlиk<br />

dalы чяkиldи.<br />

Шяkиldяn yadыna bиrzad dцшdц.<br />

Otaьыn hansыsa bucaьыnda, jurnallardan cыrыlmыш bиrcя<br />

dяstя шяkиllяr saxlыyыrdы. Axtara-axtara dцшцndц: "kиmcыьazlarыn<br />

шяkиllяrи ola gюrяsяn" Yadыna bиr zad dцшmяdи.<br />

Чox axtardы az tapdы. Yoruldu. Юz-юzцnя: "mыrasa<br />

qalmыш bиrzadы axtararsan tapыlmaz!" dedи. Gяldи yerиndя<br />

oturdu.<br />

Шяkиllяr necя шяkиllяr иmишlяr kи, jurnal kaьыzlarыnы<br />

яvvяlcя ortadan qatlayыrmыш, <strong>son</strong>ra bиr dя qatlayыrmыш.<br />

Ama hюvlяsяk-hюvlяsяk bura ora qaчdыqdan юtrц qoyduьu<br />

yerи yadыna sala bиlmиrdи.<br />

Yavaш yavaш иnanыrdы kи, bяlkя o шяkиllяrdяn bиrи onun<br />

юz шяkиlи иmиш.<br />

Zeynиndя bu fиkиrdяn bиr naьыl baшlanыrdы, heyиf, soyuq<br />

qoymadы. "Evиn yыxыlsыn souq, sяnиn!" dedи. "Adamыn<br />

fи<strong>kr</strong>иnиn ичиnя dя dolur!" Yorьana bцrцnяrkяn dя: "adam<br />

nя bиlsиn," dedи, "buza dюnmцш mиtиl bиr yorьandan baшqa<br />

иstи bиr qucaq tapa bиlmиyяcяyиmиш." Baшыnы yorьanыn altыna<br />

soxanda, yorьana: "sяnиn dя bиr иstиn olsaydы mяnя qиsmяt<br />

olmazdыn!" dedи.<br />

Yorьanыn altыnda чalышdы чox шиrиn bиrzada fиkиrlяшsиn.<br />

Dцnяnиn naharыndan, ancaq, шиrиn bиrzad yadыna dцшmяdи.<br />

Onun шиrиnlиyиndяn иdи bяlkя bиrdяn шяkиllяrиn harda<br />

olduьunu bиldи. O bиrи lap kюhnяlmиш kюynяyиnиn cиbиndя<br />

иmиш.<br />

Ehmaldan, kaьыzlarыn яvvяlcя bиr qatыnы <strong>son</strong>ra obиrи<br />

qatыnы aчdы. Яvvяlkи kaьыzda шahыn шяkиlи var иdи.<br />

Amerиkada danышanda salmышdыlar, "Bяшяrиyяt<br />

Qulluqчularыnыn Lejиyonu" adlы bиrzadы yola salmaqdan<br />

danышanda. Gюzlяrи yaxшы seчmиrdи ancaq шяkиlи gюrcяyиn<br />

"Bяшяrиyяt Qulluqчularыnыn Lejиyonu" yadыna dцшdц. Elя<br />

ondan юtrц dя bu kaьыzы jurnaldan cыrыb saxlamышdы. Шah,<br />

durduьu yerdя, шaq durmuшdu. Qыzыlbaш ичиnя getdиyиnя<br />

gюrя, gцman, tяzяcя dя bяrbяrя getmиш иmиш. Шяkиldя яsla<br />

bиlиnmиrdи ama hamыnыn aьzы aчыla qalmышdы.<br />

Kиши fиkиrlяшdи: "bu Amerиka necя bиr yer dиr! Bax ora<br />

ayaьы чatan Иranlы mяxluq baшlыyыr dцnya bяшяrиnиn hayыna<br />

qalmaьa." Elя bunu bиrcя fиlosof kиmи kяшf etdиyиndяn<br />

bяtяr sevиndи. Az qala nя axtardыьы yadыndan чыxdы.<br />

Nя axtardыьы yadыna dцшяn kиmи шahыn шяkиlи olan kaьыzы<br />

tez qatladы keчdи obиrи kaьыza.<br />

Чox ucaboy bиr kишиnиn шяkиlи иdи. Mыnqыldadы: "bяlkя o<br />

qapы cыrыьыna baш-dиb yapышdыrыlmыш basketbolчы gяdяnиn bu<br />

da bиr ayrы шяkиlи`dи."<br />

Apardы qapыnыn yanыna шяkиllяrи tutuшdurdu ama bиrzad<br />

baшa salanmadы. Gюzlяrи yaxшы seчmиrdи, fиkиrlяшdи:<br />

"gюrяsяn kиm ola" Bu fиkиrdяn daha da maraqlandы.<br />

Onunчun dя durdu getdи taxtadan-zaddan tapыb gяtиrя od<br />

yandыra, <strong>son</strong>rasы da, odun иstиsиndя rahat oturub шяkиlя<br />

tюrяlи bиr baxa.<br />

Hava bozarыrdы. Hяryanы boz bulud bцrцmцшdц. Otaьыn<br />

aьzыnda hяlяbи putluьun ичиndя od шиrиn-шиrиn yanыrkяn<br />

tцstц buruluban gюyя qalxыrdы. Bu arada иtnяn kиши o шяkиlя<br />

шиrиn-шиrиn baxыrdыlar. Kиши gah иnanыrdы юz шяkиlиdиr, gahdan<br />

da boyunun чox чox uca olduьundan шяkkя dцшцrdц.<br />

Цzцnц чюndяrdи иtя: "sяn nя deyиrsяn" deyя soruшdu, "bu<br />

шovqяrиb mяnяm yoxsa mяn deyиlяm"<br />

Шяkиlи иtя sarы tutanda artыq qaralmыш gиldиrlи-чatdaqlы<br />

яllяrи bиrtяhяr яsиrdи. Яlиnиn яsmяyиnи saymadы иt dя onun<br />

sorьusunu saymadы.<br />

Aldыьы чюrяknяn bиr tиkя qoz halvasыnы bяllяlиyиb<br />

yeyяndя иt юz payыnы иstяdи. Yoldaшvarы bюlцшdцlяr.<br />

Qяrиbя bиr hal иdи, bиr яlиndя шяkиl bиr яlиndя dя dadlы<br />

bиr halva bяllяsи, bиr yandan da odun шиrиn-шиrиn yanmasы<br />

иtиn dя яrknяn baxmasы. . . Hяlя dalandan, deyяsяn, bиr<br />

arvad xaylaьыnыn da baxыb qayыtmasы. . .<br />

Gюzlяrи ишыqlanыrdы kи, bиrdяn шяkиlиn яtяyиndя sиlиnmиш<br />

bиr sюzц ala-qolay oxuya bиldи.<br />

Yeyиb qыzышandan <strong>son</strong>ra gюnlц yaman чay иstиyиrdи.<br />

Цzцnц tutdu иtя: "qulaq as gюr nя deyиrяm," dedи. "Mяn<br />

kи чaysыzlыqdan lap юlцrяm, sяnи bиlmиrяm. Durub<br />

gedяcиyяm qяhяxanada-zatda doyunca чay ичяcиyяm,<br />

bиldиn Sorasы da ordan baш alыb gedяcиyяm dцz bu шяkиlиn<br />

kиmcыьaz olduьundan baш чыxardacыyam. Bunu da bиldиn<br />

Naharы kи, юzцn gюrdцn, var-yox bюlцшdцk. Иndи иstиrsяnsя<br />

buyur gedяk чayы-zadы da bюlцшяk, ancaq arada gиleylиk<br />

olmasыn."<br />

Иtиn, elя bиl, bu nahardan bиr o qяdяr xoшu gяlmяmишdи.<br />

Шяkиlиn qыraьыnda nя yazыldыьыnы bundan ondan soruшasoruшa<br />

getdи. Bu avtobusdan o avtobusa endи mиndи ancaq<br />

чatdы ora.<br />

Gиrишdя bиlяsиndяn pul aldыlar bиlet verdиlяr. Pulun<br />

belяcя xяrclяnmяyиnя heyиfsиlяndи.<br />

50<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Gиrишdяn o цzя hasarlanmыш aralыqda beш-on dяnя<br />

dяvяquшuyla durna dolanыrdы. Havanы heyvan zиltяzяyиnяn<br />

ot-saman иyи bцrцmцшdц. Ordan sovuшandan<br />

<strong>son</strong>ra qurdlarыn neчя dяnя ayrы-ayrы qяfяslяrи иdи, <strong>son</strong>ra<br />

чaqqal, dovшan, porsuq, meymun. . . qяfяslяrи. Meymun<br />

qяfяslяrиnиn qabaьы basdыrыq иdи. Sonrasы aчыq yerdя bиr<br />

Hиndиstan fиlиnи ayaьыndan yekя bиr tюvlя mыxыna<br />

baьlamышdыlar. Gюzlяrиnиn ичиnя mиlчяk gиrиrdи. Юmrцnцn<br />

bцtцn boyunda yaxыndan gюrmяyиnя o qяdяr maraqlы<br />

olduьu fиl adlы heyvanыn иndи bu qяdяr hяqиr bиr mюvcud<br />

kиmи gюrцndцyцnя иnananmыrdы. Цrяyиndя: "kaш sяn dя<br />

dцnya "bяшяrиyyяt"-иndяn olaydыn belя, dadыva чataydыlar!"<br />

dedи sovuшdu.<br />

Ondan <strong>son</strong>ra da hasarlanmыш bюyцk yerdя, yarьandan o<br />

цzя, bиrcя Kяrgяdяn юz balasыyla bu yan o yana gedиrdи.<br />

Qяnшяr qяfяslяr dя quшlarla dolu иdи. . . Fиkиrlяшdи: "dцnyada<br />

gюr nя hяqиr bиr zadlarы яzяmяtlи gюrцrmцшlяr. Bunlar<br />

heч tamaшaчы kиmsя bиrиnи dя maraqlandыrmыrlar kи!" Yenя<br />

юz fиlosoflandыьыndan юyцndц.<br />

Saь yana чюnяndя, buruq yolacaьыn dиbиnя yaxыn,<br />

gюrdц чox adam, uшaqlы-bюyцklц, toplaшыblar. Demяk,<br />

dцnyanыn fяlsяfяsи dя burda иdи fиlosoflarы da. Getdи ora<br />

sarы. Yavaшcadan adamlarыn arxasыndan baxdы.<br />

Qяfяsиn ичиndя bиrиsи oturmuшdu. Bиr an fи<strong>kr</strong>я daldы:<br />

"mяn orda nя qayыrыram"<br />

Bиrdяn bиrя, Qяfяsdяkи kиши qalxdы ayaьa. Чox чox uca<br />

bиr boyu var иdи. Kиши иndи bиldи kи, qяfяsdяkи adam bunun<br />

юzц deyиlmиш. Bяlkя qяdиmlяrdя tanышlыьы olan Qulalы kиши<br />

dиr. Ama qaldы: "nяdяn belя qяfяsdя"<br />

Bиlяsиnя yemяlи atыrdыlar. Чoxlarы baшlarыnы tovluyurdular:<br />

"belя dя иш olar" deyиrdиlяr. "Hayatla tanышlыq" цчцn<br />

gяtиrиlmиш uшaqlar: "Яlи-ьul, Яlи-ьul!" deyя-deyя hasarыn bu<br />

цzцndя hяyяcanlanыrdыlar. Яl чalыb чыьыranda gюzlяrиndя<br />

иnanыlmaz bиr dayazlыq чarpыnыrdы. Bяzиlяrи bиlяsиnя daшqum<br />

atanda sяslяrи zиllяшиrdи. Qulalы, ama, onlara<br />

baxmыrdы. Sankы halы xoш deyиldи. Юz aьыrlыьыnы saxlayanmadan,<br />

deyяsяn qayыtdы bayaqkы yerиndя oturdu.<br />

Bиr oьlan uшaьы yoldaшыndan soruшdu: "шah чox atыlar<br />

yoxsa bu" Yoldaшы tяkcя чиyиnlяrиnи qaldыrdы.<br />

Kиши юzцnцn uшaq olub sorduьu suallara fиkиr verdи.<br />

Sonra fиkиrlяndи kи, nяdяnsя dцnyada atыlmaq yarышы var,<br />

ama hozuqululuq, pezяvяklиk yarышы yoxdur.<br />

Qulalы baшыnы qaldыrdы. Qяrиbя bиr halda bиrcя anlыq<br />

tamaшaчыlara baxdы. Bu sayaq baш qaldыrыb baxmaq юz<br />

яlиndя deyиldи. Baxышыn юzц bиrcя yыrtыcыlыq hиssиndяn<br />

yarandы. Belяlиklя dя, adamы baшqa bиr sayaqda dиksиndиrиrdи.<br />

Aradakи o hasar anayыn bиr duyьudan tюrяnmиш<br />

hasar иdи. Bиrcя anda tamaшaчыlarыn da Qulalыnыn da<br />

baxышlarыnы чяkdи юzцnя sarы, gюzяl bиr duyьu kиmи. Demяlи,<br />

tanышlыьыn яldя olan яn ortaq nюqtяsи иdи bu hasar.<br />

Kиши hasarlarыn navaxtdan yaranmasыna fиkиrlяшdи.<br />

Qulalы baшыnы bиr dя qaldыranda dцz kишиnиn gюzlяrиnя<br />

baxdы, aralarыnda hasar yoxumuш kиmи.<br />

Kишиnиn canыnda qaranlыq bиrzad dиksиndи. Яsla bиlmяdи<br />

o qaranlыq nяdиr. Ama bцtцn юmrцnц huyuxduьu bиr zada<br />

bяnzиyиrdи. Иnsan adlы heч bиr mюvcudun иqtиdarы чatmayan<br />

bиr nюqtя sиlkяlяndи canыnda.<br />

Nя bu salam verdи nя o salam aldы. Bиrbelя tamaшaчыnыn<br />

arasыnda onun baxышы yalnыz buna sataшdы <strong>son</strong>rasы da<br />

kюzяrяn kюz kиmи bиr an parladыqda gюrцnmяz-bиlиnmяz bиr<br />

kцlцn altыna quylandы getdи, heyиf o baxыш, heyиf o baxыш!<br />

Dцnyanыn bцtцn sиrrиnи юzц`lя apardы o baxыш. Юmцr<br />

boyu bцtцn cavab tapmadыьы sorьularы o bиrcя anlыq baxышdan<br />

soruшacaьыdы. Soyuqdan kиши tиtrяdи.<br />

Kиши yenя gюz gяzdиrdи. Qяfяslяrиn heч bиrиsиnя bu qяdяr<br />

tamaшaчы toplanmamышdы. Fиkиrlяшdи: "hansы qяfяsdя bu<br />

baxыш dяrиnlиkdя bиr sиrr olar kи!"<br />

O baxышы bиr daha da gюrmяk иstиyиrdи ancaq basdыrыqdan<br />

юz yerиndя rahatcasыna dayananmыrdы.<br />

Qulalы bиr yol da baxdы ama baxышыnda heч bиr dяrиnlиk<br />

heч bиr aьыrlыq yox иdи. Яsla dцnya adыnda bиrzad tanыmыrdы.<br />

Baшы gиcяldи. Yavaш-yavaш gerи чяkиldи. Юzцnц evя чatdыrmaьa<br />

иnananmыrdы.<br />

Qayыdыш baшы чox чalышdы adamыn Vяhш Baьыnda olduьuna<br />

иnansыn ancaq иnanmaьыna bиr dяlиl tapanmadы.<br />

Qocalыьыna gюrя gюzlяrи pяr-pяr чalыrmыш, yaxшы gюrя<br />

bиlmяmиш иmиш. Юzцnц danlayarkяn: "kиши, utanmыrsan!"<br />

dedи. "gюzlяrиn yaxшы gюrmцyцb. Adamы da gяtиrиb Vяhш<br />

Baьыnda qяfяsя salarlar"<br />

Fи<strong>kr</strong> edиrdи bяlkя "ay" kцrяsиnя getmиш иmиш иndи<br />

qayыdыr. Yoxsa bяlkя dя Afrиka чюllяrиndя bиrcя zцrafяyя<br />

mиnmиш иmиш. O da olmazsa, bяlkя Brejnevя qaranlыq bиr<br />

dяhlиzdяn qяfиldяn atыlaraq: "pыxxx!" demиш иmиш. Bяlkя dя<br />

Яlahяzrяtиn arvadыnыn цzцndяn qяfиldяn atыlыban юpmцш<br />

иmиш. Hяr bиrиsи olursa-olsun ancaq яcayиb bиr olay olmuшdu<br />

- yadыnda deyиldи.<br />

Otaьыna чatanda hяryan qaranlыq иdи. Яlиnиn чatlaьы<br />

bиraz qanamышdы gюynцyцrdц. Canыnda цшцtmя var иdи.<br />

Ancaq otaьa soxulmaьa da halы olmadы, od yandыrmaьa<br />

da. Oturdu otaьыn aьzыnda taqqыr soyuq yerdя. Gюydяn<br />

tozanqы, narыn-narыn, hяrdяn bиr, qar dцшцrdц, burulaburula.<br />

Иt юz gecя-sцmsцnmяyиnя getmишdи.<br />

Gюydяn ulduzlar daha adama baxыb-baxыb gюzcцk vurmurdular.<br />

Шяhяrиn яndиz dюvrя-hяndяvяr чыrыltыlarы яzcцzя<br />

ulduzlar kиmи yerя sяrиlmишdиlяr. Aydan da чoxdan иdи<br />

xяbяr-яtяr yox иdи. Dюrd-beш иl иrяlи Nиl Armstronq adlы bиr<br />

gяdя ardыca da Edvиn Aldrиn adlы bиrиsи "Apollo" adlы<br />

gюygяmиsиnяn, "Klombus" adlы aygяmиsиynяn aya gedиb<br />

gяlmишdиlяr. Ay olmuшdu onlarыnkы. Bяlkя dя, bяxtяvяrlяr,<br />

ayы иndиcя qoymuшdular evlяrиnиn yuxarы taxчasыna, belя kи,<br />

yarыsы bunun yarыsы da onun,bяlkя dя yekя parчasы Nиl<br />

Armstronqun. Kиm иnanacaьыdы иndи bu aysыz axшamda<br />

kиmcыьaz getdи aya qayыtdы.<br />

Fи<strong>kr</strong>я getdи: "yaxшы! Mяn иndи aya getmяmишяm onda<br />

bяs nя иш gюrmцшяm bugцn"<br />

Uzaqlara baxa-baxa чox чalышdы zцrafя mиnиb чapmaьы<br />

zeynиndя canlandыra ya da yoldaш Brejnevиn qяfиldяn<br />

"pыxxx!" eшиdиb qorxmaьыnы. Ama hamыsыndan шиrиn<br />

mяlяkяnиn цzцndяn юpmяyи иdи. Mяlяkяnиn цzц aьla sыьmayan<br />

hяp-hяzиn bиr яtиr иyиnя bцrцnmцш kиmи elя<br />

canasиnяr, иlыqcasыna иstиlяnиrdи kи dцz sяhяrиn юzцnяcяn<br />

onun yumuшaqlыьыna, яtиrlи nяfяsиnя fиkиrlяшmяk иstяdи.<br />

bиrиncи fяslиn <strong>son</strong>u<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 51


DALьA XATыNOьLU<br />

BAKИR FAHИШЯ<br />

Hey bиzиm шяhяrиn bakиr fahшasы<br />

Hey dяnиz dиbиndя susuyan balыq<br />

Hey dяlи яrkяyиn sol qabыrьasы<br />

Hey юmцr baьчasы qыzыl almalыq<br />

Цшцdцr ичиmи odlu bиr cцnun<br />

яrиyиb-яrиyиb ичиmя doldum<br />

sяn юzцn, юzцnцn vurьunu oldun<br />

mяnsя юzgяsиnя yanыb kцl oldum.<br />

Nя yaxcы kиmsяnи sevmяdиn heч vaxt<br />

цrяyиn dя bakиr, ruhun da bakиr<br />

sevdиkcя nиfrяtиm artыlыr ancaq<br />

artыlыr, artыlыr, qat-qat artыlыr<br />

Иyrяnc kишиlяrиn gюvdяsи altda<br />

юzцnц quyladыn bиr cяsяd kиmи<br />

юmrцnц sunduьun kишиlяr hяtta<br />

qaytarыb bиr anыn sяnя verdиmи<br />

Sяnя toxundular bяzяn dя zorla<br />

Qanыnы coшdurdu qяzяblи boьzun<br />

Yumruьun aчыldы bиr qяpиk pula<br />

Иssи bиr юpцшlя yumuldu aьzыn<br />

Hяlя aьыl dишиn чыxmayыb sяnиn<br />

otuz dишиnlя dя gцlцrsяn canыm<br />

Bиr чяkиm hяшишиn dцшgцnцsяn sяn<br />

яcяldяn юncяdяn юlцrsяn canыm<br />

Gцndяlиk lяzzяtи adяtя dюndц<br />

hяr gecя яylяncя, hяr gecя bиr seks<br />

odlu nяfяslяrlя, qan-tяr ичиndя<br />

vя quru torpaqda vяhшиcя bиr seks,<br />

sяnиn tam yaшayыш fяlsяfяn oldu.<br />

Nя bиlиm ay adam, bяlkя haqlыsan!<br />

Heч nяyиn цstцndя dцnya quruldu<br />

Bяlkя heч nя цчцn yaшayыr иnsan!<br />

Heч цzцlmя gцlцm hцч dя utanma<br />

Utansыn yerиnя kишиlяr sяnиn<br />

Юzцnц sufranыn artыьы sanma<br />

Baьыmsыz yaшamaq чяtиndиr, чяtиn!<br />

Юzцnц sevmяkdя az gяtиrmяdиn<br />

Tяkcя Sяnиn suчun budur sadяcя<br />

Hяlя xatиrиnяdя qalыbdыr yяqиn<br />

Юzцnц aynada юpdцyцn gecя<br />

Qadыn var яrиnиn gиzlи gюzцndяn<br />

Kцчя fahшasыna hяsяdlя baxыr<br />

Qadыn var яrиlя vиtrиn юnцndя<br />

Kиши mankenиnя шяhvяtlя baxыr.<br />

Pяrdяlяr чяkиlи, pяncяrяlяr kиp<br />

Dayaz sevgиlяrиn hяvяsи qыssa<br />

Yataq yerlяrиndя dal-dala yatыb<br />

Taza gяlиnlя bяy etиnasыzca.<br />

Baш alыb gedиrяm bu gecя burdan<br />

Fиkиr qovra чяkиr яsяblяrиmя<br />

Yetиrmяz mяnи heч sadяcя burdan,<br />

Bиr шцшя Vиskи dя yataq yerиmя...<br />

Dayanыbdыr saat "onbиryarыm"da<br />

Sankы kaиnat da tutubdur aram<br />

Qanыm tяrsя axыr damarlarыmda<br />

Иntиhardan aьыr bиr durumdayam.<br />

Hava beton kиmи aьыr vя donuq<br />

Polиslяr yuxusun qahqahanla poz<br />

Sыxыlan gцllяdяn bиz kи qorxmuruq<br />

Bu aьыr havanы dяlиb юtяnmяz<br />

Saqыn salma mяnя qяlbиnиn яrkиn<br />

Tюkmя gюz yaшыnы omuzlarыma<br />

Mяnи qucaqlama ola bиlяr kи,<br />

Цrяyиm bomba tяk qяfиl aчыla.<br />

Qorxma, ичяrи gяl, qapыnы kиplя<br />

Sяnя toxunmaьa nя can var, nя hыr,<br />

Иndи hяtta mяnя bиr tиkя иplя<br />

Юzцmц asmaq da faydasыz gяlиr<br />

Qurtuluш haчandы, de gюrцm haчan<br />

Nяdяn tцkяnmяsиn uшaq sяbrиmиz<br />

Allahla шeytanыn цqdяsиn aчan,<br />

O zor dюyцшlяrиn mяhkumuyuq bиz.<br />

Allahы шeytanla barышdыr gцlцm<br />

Яmиzdиr шeytanы sцd яmcяyиndяn<br />

Mяnиm <strong>son</strong> umudum юlцmdцr юlцm<br />

Yaшama юlцmlя yanaшыram mяn<br />

Шeиrlя heч zaman boшalmadыm mяn<br />

Bяzяn шeиrlяrиm sыxыr qяlbиmи<br />

Yazdыьыm шeиrя baxыram hяrdяn<br />

Юlц uшaq doьan bиr qadыn kиmи<br />

Tam paradoks olub dцшцncяlяrиm<br />

Юzцmцn юzцmя gцlmяyиm gяlиr,<br />

Neylяyиm yaшama qalmayыb hыrыm<br />

Bu gecя sadяcя юlmяyиm gяlиr.<br />

Yeyиb-qurtarыram юzцm юzцmц,<br />

Saat яqrяbяsи bичиr zamanы.<br />

Sцrtцn sumbatayla aьыl gюzцmц<br />

Bяlkя aydыn gюrяm bu boш dцnyanы.<br />

Dцnyanыn havasыn dюшцmя sordum<br />

Sonuncu nяьmяsиn oxuyan quyam<br />

Qapa gюzlяrиmи asta-asta yum<br />

Tanrыya иndи bиr nяfяs borcluyam.<br />

Hey bиzиm шяhяrиn bakиr fahшasы,<br />

Hey dяlи яrkяyиn saь qabыrьasы,<br />

hey quru dяryanыn duz qasыrьasы<br />

hey...<br />

52<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


ùåêàéÿ<br />

Mяnиm 16 saatыm<br />

ШЯRиF АьаYаR<br />

Univеrsitеti bitirяn kimi tяyinаtыmы qыш yаtаqlаrыnа vеrdиlяr. Kяndиmиzиn Tахtаkюrpц<br />

qяsяbяsиndяn оn-оn bеш kиlоmеtr gцndoьarda yеrlяшяn qаrьы-pаlчыq шяhrиstаnыnа…<br />

Tяyиnаtыmы vеrdиlяr…, elя dя dеyиrяm, guyа hаlvа yеmяk оlub.<br />

Аlи mяktяbи fяrqlяnmя dиplоmu иlя bиtиrmишdиm. Оdu kи, rаyоn tяhsиl шюbяsиndя mяnи<br />

bяh-bяhlя qаrшыlаyаcаqlаrыnы dцшцnцrdцm. Nеcя bяyяm, cаmааtыn bu чяtиn gцnцndя sаvаdlы<br />

kаdrlаrа еhtиyаc yохdumu Nя qяdяr gцlmяlи gюrцnsя dя юzцmц sаvаdlы sаyыrdыm.<br />

"Nиyя gеcиkmиsяn!" - rаyоnumuzun tяhsиl шюbяsиnиn mцdиrи burnunun ucundа sахlаdыьы<br />

еynяyиn аrхаsыndа nохud bоydа gюrцnяn gюzlяrиnи uzun-uzаdы tяyиnаt kаьыzыnа dиkиb ucа<br />

sяslя sоruшdu.<br />

"Bиr hяftяdиr kи, sиzи gюzlяyиrяm, rаyоndа yох иdиnиz" - sяsиm gяrlяшmишdи nяdяnsя.<br />

Bашыnы ашаьы яyиb еynяyиn цstцndяn tяяccцblя mяnя bахdы.<br />

"Nя dеmяk иstяyиrsяn Ишя gяlmиrиk dя... dеmяlи".<br />

"Яшши yoox! Яstяьfrцllah, mяn еlя dеmяk иstяmяdиm".<br />

"Sяn mоllа mяktяbиnи qurtаrmыsаn, yохsа APИ-nи Яstяьfrцllаh nяdи"<br />

Tutuldum.<br />

"Yеrиm yохdu, gеt yаnvаrdа gяlяrsяn".<br />

"Оndа tяyиnаtыmа yаzыn kи, ишlя tяmиn еdя bиlmяdиk. Ахы qаnunlа mяn gюndяrиldиyиm<br />

yеrdя яn аzы bиr иl ишlяmяlиyяm".<br />

Bu dяfя еnynяyиnи чыхаrыb mаsаnыn цstцnя qоydu:<br />

"Kиmlяrdяnsяn я Dцnяnkи cцcя mяnя cиp-cиp юyrяdиrsяn!"<br />

Sяnяdlяrиmи qаpыyа tяrяf tоlаzlаdы:<br />

"Чых gеt. Mяn sяnиn kиmи аvаrаlаrnаn ишlяyя bиlmяrяm".<br />

Bаyыrа чыхаndа pюrtmцшdцm. Tяrs kиmи vяtяn hаqqыndа yаzdыьыm sеntиmеntаl шеиrlяr<br />

yаdыmа dцшdц. Qяhяrlяndиm.<br />

***<br />

"Я kиши, gяl bяrи, mяяllиm dоstumuzdu, bu sааt hяll еdяcяm gеtsиn" - qяflяtяn rаstыmа<br />

чыхаn mаmоьlunun bеlя аrхаyыn dаnышmаsыnа tяяccцblяndиm. Dоьrudur, vяzиfя sаhиbи иdи -<br />

kяndиmиzиn kоlхоzunа rяhbяrlиk еdиrdи. Аmmа шюbя mцdиrиndя о sиfяtи kи mяn gюrmцшdцm,<br />

ишиm чяtиn dцzяlяrdи. Яn аzыndаn bu gцn, bu sааt dцzяlmяyяcяkdи. Sяnяdи qаpыyа tяrяf tоlаzlаmаq<br />

hаrа, цstцndяn иyиrmи dяqиqя kечmяmиш qоl аtыb mюhцr vurmаq hаrа.<br />

"Gяl, gяl" - mаmоьlu иsrаrlа mяnи шюbя mцdиrиnиn оtаьыnа tяrяf dаrtdы. Qаpыnы<br />

dюymяdяn ичяrи gиrdи. Mеhrиbаncа gюrцшdцlяr. Mаmоьlu:<br />

"Mяяllиm, nиyя bиr dяfя аyаьыnы bиz tяrяflяrя qоymursаn, bиr qulluq еlяyяk<br />

qаrdашыmыzа…"<br />

"Sаьlыq оlsun" - шюbя mцdиrи аyаьа durmuшdu.<br />

"Dаyыm оьludu. Sаvаdlы uшаqdы. Bаьышlаyыn kи, sиzи yахшы tаnыmыr. Иndи nяsиl cыrlашыb, юzцn<br />

bиlиrsяn. Аmmа dцzяlяr, qаnаn uшаqdы".<br />

"Dаyыn оьlu sяnя охшаmаyыb" - шюbя mцdиrи bu dяfя tяbяssцmlя mяnи sцzdц. Mяn yаrы<br />

ичяrиdя, yаrы чюldя bоynumu bцkцb durmuшdum. Mаmоьlu sяnяdlяrи шюbя mцdиrиnиn stоlunun<br />

цstцnя qоydu:<br />

"Dцzяlяr иnшаllаh".<br />

Шюbя mцdиrи yеrиndя яylяшиb stоlun sиyиrmяsиnи чяkdи. Dаиrяvи mюhцrц, mюhцrцn<br />

yаstыьыnы чыхаrdы. Sоnrа stоlun sаь kцncцndяkи qяlяmqаbыnа sаncыlmыш qяlяmи gюtцrцb<br />

еynяyиnи gюzцnя tахdы. Qашlаrыnы qаldыrыb иmzа yеrиnи ахtаrdы. Иmzа аtаndаn sоnrа mюhцrц<br />

ачыb аьzыnа yахыnlашdыrdы:<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 53


"Huuuuuuu…."<br />

Tаp! Bu dа mцяllиmlиyиmиn tяsdиqи. Mаmоьlu dа bош<br />

dаyаnmаdы. Яlиnи cиbиnя аtыb dюrd dяnя шах яllиmиnlиk<br />

чыхаrdы vя stоlun цstц иlя yаvашcа sяnяdlяrиmиn аltыnа<br />

sцrцшdцrdц.<br />

Чюlя чыхаndа qоlumа gиrиb sаkиt sяslя dеdи:<br />

"Иyиrmи шиrvаn vеrdиm hааа… Qаytаrаrsаn. Dи gеt, sяnи<br />

tяbrиk еdиrяm".<br />

Яlиmи sыхdы, хыrdа, yашыl gюzlяrи qыyыlmыш kиrpиklяrиnиn<br />

аrаsыndаn pишиk gюzц kиmи pаrыldаdы.<br />

***<br />

Mяn yаtаqdаkы mяktяbиn аь шиrmаyыdan qurашdыrыlmыш<br />

mцяllиmlяr оtаьыnа gиrяndя bеш-аltы hяmkаrыm <strong>kr</strong>оssvоrd<br />

doldururdu. Mяktяbиn tяdrиs ишlяrи цzrя mцаvиnи bашdа<br />

яylяшmишdи. Аrхаsыndаkы шkаfыn bиr qаpыsыnа иrи tяqvиm<br />

yаpышdыrыlmышdы, цstцndя Sиbеl Cаnыn шяklи... Яvvяlcя dиrеktоr<br />

mцаvиnиnя yахыnlашdыm, sаlаm vеrdиm, "хош gяlmиsяn" -<br />

dеdи vя yаrычцrцk dишlяrиnи gюstяrdи. Яynиndя sаrы rяnglи<br />

pаltо vаrыdы. Еynяn mцяllиmlяr оtаьыndаkы stоllаrыn vя<br />

шkаfыn rяngиndя. О, sаnkи bu gюrkяmи иlя оtаqdаkы яшyаlаrа<br />

hоpmuш, оnlаrыn аyrыlmаz tяrkиb hиssяsиnя чеvrиlmишdи.<br />

Gюzцmц ачаndаn оnu mцаvиn kцrsцsцndя gюrmцшdцm.<br />

Kяndиmиz yеrиndя оlаndа dа еlя bеlяcя sаrы rяnglи pаltо<br />

gеyиnиrdи. Bяlkя dя hяmиn pаltо иdи яynиndяkи. Bяlkя hеч<br />

yаtаndа dа sоyunmurdu о pаltоnu. Bиr аnlыq mяnя еlя gяldи<br />

kи, оnu bu vяzиfяdя яbяdи bяrqяrаr еlяyяn bu sаrы rяnglи<br />

pаltоnun sеhrиdиr. Nечя mяktяb dиrеktоrunu yоlа sаlmышdы<br />

vя yоlа sаlmаqdа иdи. Еlя bеlяcя… Gцlя-gцlя…<br />

Яsяblяшdиyиnи, kиmиnlяsя hюccяtlяшdиyиnи gюrяn оlmаmышdы<br />

hяlя. Bиr dяfя kяnddя аьsаqqаl mцяllиmlяrdяn bиrи оnа<br />

dеyиb kи, sяnallаh bu mяktяbи nя vахt аlt-цst еdяcяksяnsя,<br />

ач dеnяn, qачыb аltыndаn sаь-sаlаmаt чыхаq hеч оlmаsа. О dа<br />

gцlmцшdц vя bu gцlцшdяn sоnrа tяkcя mяktяbиmиz yох,<br />

bцtцn kяndиmиz, rаyоnumuz аlt-цst оlmuшdu.<br />

"Хош gцnцnцz оlsun" - bашqа sюz tаpmаdыm.<br />

Sоnrа <strong>kr</strong>оssvоrdun bашыnа tоplашаn mцяllиmlяrlя<br />

gюrцшdцm. Яlиndя qяlяm <strong>kr</strong>оssvоrdun "sцkаnы аrхаsыndа"<br />

яylяшяn яdяbиyyаt mцяllиmи - о, mяnиm mцяllиmиm оlmuшdu<br />

- mаrаqlа mяnя bахdы:<br />

"Mюhkяm оьlаn. Bеш hяrf, ахыrыncыsы "d".<br />

Fиkиrlяшdиm vя… tаpdыm:<br />

"Pоlаd".<br />

"Mаlаdеs!"<br />

Sюzц еlя hяvяslя yаzdы kи, sаnkи qаrа tаlеyиmиzя аь hяrflяrlя<br />

"bиz qаyыdыrыq" kяlmяsиnи yаzыrdы.<br />

Bашыnы qаldыrы:<br />

"Sяn dя burа gяldиn Hеyиf. Gяrяk bиr yеrdя иlишиb<br />

qаlаydыn".<br />

Dиnmяdиm. Qоltuьumdаkы qоvluьu ешяlяyиb tяyиnаt<br />

kаьыzыnы чыхаrdыm vя mцаvиnиn qаrшыsыnа qоydum. О, rаyоn<br />

tяhsиl шюbяsиnиn mцdиrиnиn еynяyиndяn dаhа иrи оlаn<br />

еynяyиnи gеyиnиb sаrы stоlun аrхаsыnа оturdu. Sяnяdи<br />

bашаyаq gюzdяn kечиrяndяn sоnrа dеdи:<br />

"Gяl-gеt. Mцяllиmlяr hаmыsы yыьышаndаn sоnrа dяrs bюlgцsц<br />

bашlаyаcаq. Оnаcаn dиrеktоrumuz dа gяlиb чыхаr".<br />

Hаrdаsа nоyаbrыn яvvяllяrи иdи…<br />

***<br />

Mцяllиmlяr оtаьыndаn qоyun иyи gяlиrdи. Dяrs bюlgцsцnя<br />

tоplашаn mцяllиmlяrиn dеmяk оlаr kи, hаmыsыnыn hеyvаn<br />

sахlаdыьыnы bиlиrdиm. Оnu dа bиlиrdиm kи, bu mцяllиmlяrиn<br />

чохu mяktяbя gяlяndя tюvlя pаltаrыnы dяyишmяyиb. Цstц<br />

pеyиnlи gиrzоvоy sаpоklаr, чаtыdаn-sиcиmdяn qаrаlmыш оvuclаr,<br />

dцymяsиnя аt tцkц иlишmиш pаltоlаr, kяrmя tцstцsц hоpmuш<br />

sыrыqlыlаr...<br />

Mяktяbиn dиrеktоru dа burdа иdи. Bиr аzdаn mаmоьlu<br />

dа gяlиb чыхdы. Nя qяdяr оlmаsа kяndиn rяhbяrи sаyыlыrdы.<br />

Hюrmяt-иzzяtlя bашdаn yеr vеrdиlяr. Bиr аzdаn mцяllиmlяr<br />

оtаьыndаkы иy-qохuyа еlя bu иy qохunu mяnяvи mяnаdа<br />

tаmаmlаyаn sюz-sюhbяtlяr qаrышdы. Sиyаsяtdяn tutmuш<br />

qоyun nоbаtыnа, юrцшцn vяzиyyяtиnя qяdяr... Аrаdа шаdшаlаyыn<br />

zаrаfаtlаrа dа rаst gяlmяk оlurdu. Hаmы mеhrиbаn<br />

иdи. Dцzц bu dоьmа sиfяtlяrиn аrаsыndа dаrыхmаyаcаьыmы<br />

dцшцndцm. Яksиnя kеfиm ачыlmышdы. Аmmа… Аmmа dяrs<br />

bюlgцsц bашlаnаndа sиfяtlяrиn иfаdяsи dяyишdи, bаyаqkы иyqохudаn,<br />

чюhrяlяrdяkи dоьmаlыqdаn яsяr-яlаmяt qаlmаdы.<br />

Prоblеm nя иdи Tяzя gяlяn mцяllиmlяr цчцn яn аzы 12 sааt<br />

dяrs dцzяltmяk lаzыmdыr. Sааt dа kи, gюydяn tюkцlmцr,<br />

gяrяk kиmlяrdяnsя иkи sааt, цч sааt kяsиb gяlяnlяrи yоlа<br />

vеrяsяn. Яdяbиyyаt mцяllиmиm аyаьа durdu vя яlиnи mяnя<br />

uzаtdы:<br />

"Mяn юz dяrs yцkцmdяn 6 sааt - yаrыm аklаd kяsиb bах<br />

bu cаvаn оьlаnа vеrиrяm. 6 sааtыnы dа sиz dцzяldиn" - mяnи<br />

чох иstяyиrdи. Kяnddя иkяn sяrbяst mюvzudа yаzdыьыm<br />

иnшаyа яbяdиyyаtdаn "5" yаzmышdы. Bu, rаyоndа хеylи sяskцyя<br />

sяbяb оldu. Bиr dяfя dя Sцlеymаn Rцstяmиn<br />

"Qаfurun цrяyи" pоеmаsыnы яzbяr sюylяdиm. Bашdаn<br />

аyаьаcаn. Hеyrяtlяndи, sяnи bаьrыmа bаsыb юpmяk<br />

иstяyиrяm dеdи.<br />

"Bиr dяqиqя dаyаnыn" - mцаvиn аyаьа durub qяlяmиn<br />

аrхаsыnы stоlа чыrpа-чыrpа aranы sаkиtlяшdиrdи - "Qаydа bеlяdи<br />

kи, rаyоn tяhsиl шюbяsи mяktяbя gюndяrdиyи mцяllиmlяr<br />

цчцn bиr аz dяrs sааtы dа vеrиr. Bu иl hеч nя оlmаdы.<br />

Hаmыmыz yоldашыq, yцkцn bиr аdаmа dцшmяmяsи цчцn<br />

hяrяdяn иkи sааt kяsяcяyиk, vяssяlаm<br />

Yеrdяn sяslяr:<br />

"Hеч pаrа sааt dа vеrmяrяm".<br />

"Yох яшши, bоstаndы!"<br />

"Sяn юl bиzи dоluyublаr е…"<br />

"Bаlаcа bиr оrtа mяktяbя аltmыш mцяllиm yыьыblаr" vя s.<br />

Mцаvиn dиrеktоrun sиfяtиnя bахыb gцlцmsяdи vя цzцnц<br />

zаlа tutdu:<br />

"Оndа ихtиsаs цzrя bюlgц аpаrыlаcаq. Kиmиn ихtиsаsы<br />

nяdиrsя, о fяnnяn dя dяrs dеyяcяk".<br />

Qеyrи-ихtиyаrи аtаmыn яmиsи оьlunа bахdыm. Ихtиsаsыmыz<br />

еynи иdи: tаrих. Dеmяlи, яmоьlunun dяrs yцkц яn аzы 12 sааt<br />

аzаlа bиlяrdи. Яmоьlu gюzlяrиnи sцrцшdцrdц vя qяzяblя<br />

mцаvиnя tяrяf чеvrиldи:<br />

"Юz yаlаnчы аklаdыndаn kяs vеr qоy dяrs yцkц dцzяlsиn"<br />

- аdыmы чяkmяdи - "Gяrяk mяnиm bоьаzыmdаn kяsяsяn".<br />

Mцаvиn yеnя gцlцmsцndц. Bu dяfя оnun dишlяrиnиn dя<br />

pаltоsu vя mцяllиmlяr оtаьыnыn "dеkоrаsиyаsы" иlя еynи<br />

rяngdя оlduьunun fяrqиnя vаrdыm:<br />

"Mяnиm nя vеcиmя, юz яmиn оьludu, иstяyиrsяn qоvаq<br />

gеtsиn".<br />

"Яmиm оьlu, яmиm оьlu! Sяn kиmиn яmиsи оьlusаn,<br />

hаnsы яmиn оьlunа bиr tиkя чюrяk vеrmиsяn"<br />

Mаmоьlu аyаьа durdu:<br />

"Я kиши, dяlиsиz, cиnlиsиz! Dюvlяtиn mяktяbиdи, dюvlяtиn<br />

dяrsиdи. Еlя dаnышыrsыz guyа dяdяnиzиn mаlыdы. Bu uшаq юz<br />

gцcцnя аlи mяktяbя gиrиb, иndи dя tяyиnаtnаn kяndиmиzя<br />

54<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


gюndяrиblяr, hаmыnыzdаn dа sаvаdlыdы. О, burа ишlяmяyя<br />

gяlиb, dиlяnmяyя yох".<br />

"Dцz dеyиr! Mяn dиlяnчи dеyиlяm!" - kишиlяndиm.<br />

"Оtur ашаьы я!" - яmоьlu mяnя cоcudu - "Bu dа о dеyиl<br />

kи, mцяllиmlяr оtаьыndа Bяхtиyаr Vаhаbzаdяnи pиslяyяsяn.<br />

Bиlиrsяn kиmdи Bяхtиyаr!" - bоynunun dаmаrlаrы zоl-zоl<br />

чыхdы - "Sяn аьыrlыqdа kиtаb yаzыb е! Hяrя cиbиnя yаlаnчы bиr<br />

dиplоm qоyub юzцn аdаm sаyыr".<br />

"Mяllиm, иndи prezиdentи dя tяnqиd еdиrlяr…"<br />

Mцяllиmlяr оtаьыnы qяrиbя bиr sаkиtlиk bцrцdц vя bu<br />

sаkиtlиkdя яmоьlumun sяsи dаhа bяrkdяn ешиdиldи:<br />

"Kиm tяnqиd еdиr я… prezиdentи"<br />

"Mцхаlиfяt qяzеtlяrи".<br />

"Prezиdentи tяnqиd еdяnиn gяrяk yеddи bашы olsun.<br />

Gеdиb qошulmusаn аvаrа-uvаrаyа аьlыnа gяlяnи dаnышыrsаn.<br />

Kяs sяsиnи, bюyцklяrя hюrmяt qоy" - цzцnц dиrеktоrа tяrяf<br />

чеvиrdи vя аrыq, hцlqumlu bоьаzыnы иrяlи uzаdыb udqundu -<br />

"Sяn Аllаh gюrцrsцz bunu!"<br />

Mцаvиn yеnя gцlцmsцndц vя yеnя qяlяmиn аrхаsы иlя<br />

stоlu tаqqыldаtdы. Mаmоьlum - kяnd kоlхоzunun sяdrи<br />

mцяllиmlяrlя хеylи чяnя vurdu. Яmоьlunun hиrsи sоyumurdu.<br />

Bu dяfя mаmоьluyа tяrяf qыcаndы:<br />

"Sяn dя vяzиfяnя чох gцvяnmя hааа… Burdа 40 nяfяr<br />

mцяllиm vаr, hяrяsи bиr qяlяm чаlsа stоlun аltыndа lахlыyаr".<br />

Mаmоьlu bиr аz еhtиyаtlаndы dеyяsяn. Аmmа юzцnц о<br />

yеrя qоymаdы, bиc-bиc gцlцmsяdи:<br />

"Dаьыlmыш kоlхоzun nяyиndяn yаzаcаqsыz, rяhmяtlиyиn<br />

оьlu! Bеш-аltы mеtиs qоyun qаlыb, gяlиn оnu dа sиzя tяhvиl<br />

vеrиm" - gцldц - "Kиши (yяnи mяn) tяyиnаtnаn ишя gяlиb,<br />

юzцnцzц bиаbыr еlяmяyиn, bиr аklаdыnы dцzяldиn gеtsиn".<br />

Яmоьlu:<br />

"Sяnя qаlmаyыb. Sяn cаmааtdаn оьurluyub sаtdыьыn<br />

sоьаnlаrdаn dаnыш".<br />

Mаmоьlu dиnmяdи vя bu yеrdя mяktяb dиrеktоru аyаьа<br />

qаlхыb nяhаyяt kи, sюhbяtя mцdахиlя еtdи. Юzц dя sюhbяtиnя<br />

яmоьluyа hцcumlа bашlаdы:<br />

"Я kиши, nя иstяyиrsяn Аrvаdыnы хаdиmя yаzdыrmыsаn, bиr<br />

dяfя ишя gяlmиr, юzцn hяm pеnsиyа аlыrsаn, hяm dя 32 sааt<br />

dяrsиn vаr, bиr dяfя dя sиnиfя gиrmяmиsяn…"<br />

Яmоьlunun яllяrи яsdи:<br />

"Yахшы еlяyиrяm, яlиmиn ичиndяn gяlиr. Bюyrяyиm хяstяdи<br />

pаmpеrs tахыb gяlяrяm dяrsя, kиmяsя иstиsи-sоyuьu оlmаz.<br />

Sяn vяrяmdяn pеnsиyаyа чыхыb 40 sааt dяrs dеyяn mцяllиmlяrиnиn<br />

dяrdиnи чяk".<br />

"Kиmdи vяrяm хяstяsи Аdыnы dеnяn!"<br />

"Юzцn yахшы bиlиrsяn kиmdи".<br />

Dиrеktоrun burun dяlиklяrи quruyа чыхаrыlаn bаlыьыn qяlsяmяlяrи<br />

kиmи qаlхыb еndи:<br />

"Hяr иl sеntyаbr-оktyаbr аyыnы yаylаqdа kеf еlиyиrsиz,<br />

nоyаbrыn оrtаsы yыьыlыrsыz dяrs bюlgцsцnя. Иkи qаrа qяpиk<br />

цstцndя bиr-bиrиnиzиn яtиnи yеyиb mяktяbиn qаpыsыnа dа pаslы<br />

bиr qыfыl аsыrsыz. Burdаn-burа юz bаlаlаrыnыzы kоr qоyursuz.<br />

Hяlя bиr utаnmыyыb dаnышыrsыz dа!" - sяsиnи qаldыrыb bаrmаьыnы<br />

sиlkяlяdи - "Sяn юl sиzи yыьаrаm bашчыnыn yаnыnа,<br />

шаlvаrыnыz яynиnиzdя duruш gяtиrmяz!"<br />

"Шяrаиt yаrаt, dяrs kечиlsиn!" - яmоьlu dиllяndи.<br />

"Nя шяrаиtи yаrаdыm я!" - dиrеktоr qышqыrdы - "Sяnиn kиmи<br />

nаdцrцstlяrnяn шяrаиt yаrаtmаq оlаr!".<br />

Яmоьlu dиrеktоrun цstцnя dаrtыndы. Mцяllиmlяr аrаyа<br />

gиrdи. Яmоьlu:<br />

"Nаdцrцst sяnиn аnаsыnы чяrrяdиb юldцrяn аtаndы.<br />

Hаvаyы yеrя sиzя ешшяk nяslи dеmиrlяr. Юmцr bоyu bиr dяfя<br />

yаzы tахtаsыnыn qаbаьыnа чыхыb dяrs dаnышmыsаn! Bu<br />

cаmааtыn еvиnи yыхаn sяnsяn!"<br />

Яmоьlunu иtяlяyиb чюlя чыхаrtdыlаr. Dиrеktоrun rяngи<br />

аvаzыmышdы. О, qаrшыsыndаkы sяnяd-sцnяdи yыьышdыrа-yыьышdыrа<br />

аlчаq sяslя dеdи:<br />

"Hеч bиr dяrs bюlgцsц оlmаyаcаq. Gеdиrяm tяhsиl<br />

шюbяsиnя, mяktяbи bаьlаtdыrаcаm".<br />

Mцаvиnиn bоyu dаhа dа qыsаldы, bашы аrыq чиyиnlяrиnиn<br />

аrаsыnа чяkиldи. Аmmа sиfяtиndяkи mяchul tяbяssцm hяlя<br />

dя чяkиlиb gеtmяmишdи.<br />

Mцяllиmlяr bиr-bиr, иkи-bиr dаьыlышdыlаr. Mяn mаmоьlu<br />

иlя чыхdыm. Mеhrиbаncаsыnа qоlumа gиrdи. Pишиk gюzlяrи<br />

pаrыldаyыrdы yеnя:<br />

"Sяn fиkиr vеrmя, hяr иl bеlя оlur. Яmиn оьlu о<br />

sюyцшlяrnяn dеmяk иstяdи kи, 2 sааtыn bашыndаn kечdиm.<br />

Lяtиfяsи sяndяn uzаq, иtаpаrаn оlsun! Dиrеktоr dа mяktяbи<br />

bаьlаyыrаm dеmяklя rаzыlашdы vя hаmыyа хяbяrdаrlыq еlяdи<br />

kи, hяrя 2 sааtыndаn иmtиnа еtmяlиdиr. Gюrmяdиn mцаvиn<br />

nеcя иrишиrdи. Sяn bеlя шеylяrи bиlmяzsяn, dаyоьlu".<br />

"Bяs sяn hаrdаn bиlиrsяn" - mаrаq mяnи bцrцdц.<br />

"Gюrцrsяn, yеnя sяhv еlяyиrsяn. Bu аdаmlаr юzцm аьыrlыqdа<br />

яrиzя yаzыblаr mяndяn. Bиlиrsяn nяlяr yаzыrlаr<br />

Yаzычыlыqdа Я<strong>kr</strong>яm Яylиslи bunlara чata bиlmяz. Mяn bunlаrыn<br />

цrяyиnи охumаьы bаcаrmаsаm bиr gцn dя ишlяyя<br />

bиlmяrяm. Dеmяlи bеlя, mцяllиmlяr dяrs kечmяdиklяrи<br />

цчцn dиrеktоrun yаnыndа, dиrеktоr bu юzbашыnаlыqdаn<br />

rаhаtcа pul qаzаndыьы цчцn mцяllиmlяrиn yаnыndа<br />

цzцqаrаdыr. Шюbя mцdиrи dя, dиrеktоrdаn аldыьы rцшvяtdяn<br />

яlаvя hяrdяn mцяllиmlяrиn mаашыnы kяsиr. Dяrs<br />

kечmяmиsяn, pul аlыrsаn, иkи-цч аyыnы dа mяnя vеr. Яslиndя<br />

dцz еlяyиr. О dа bunа gюrя mцяllиmlяrя bиr sюz dеyя bиlmиr.<br />

Hяrяnиn bиr цzqаrаsы vаr, оdu kи, bиr-bиrиnи yоlа vеrиrlяr.<br />

Cаmааt dа kи, qоyun kиmи шеydи".<br />

"Rаyоndа-zаddа gюrяndя yаzыьыm gяlиrdи bunlаrа" -<br />

yаrыyuхulu аdаmlаr kиmи dиllяndиm - "Bяs sяn nиyя юz<br />

еtrаzыnы bиldиrmиrsяn Kяndиn rяhbяrиsяn ахы".<br />

"Чох cаvаnsаn hяlя... Qulаq аs, иctиmаи yеrlяrdя hеч<br />

vахt bюyцk аdаmlаrыn яlеyhиnя dаnышmа. Gюrdцn<br />

яmоьlunu… иmkаnы оlsа sяnи tutdurаrdы. Mяndяn sяnя<br />

аmаnаt, pиslяmя bюyцk аdаmlаrы, lаp dцz sюylяsяn bеlя".<br />

"Yаlаn dаnышыm"<br />

"Rяhmяtlиk Sяlиm mцяllиmи tаnыyыrdыn Yох, yаdыnа<br />

gяlmяz, uшаqsаn. Tаrихdяn dяrs dеyиrdи bиzя, чох яzаzиl<br />

mцяllиm иdи. Bиr dяfя Аzяrbаycаnыn SSRЫ-yя dахиl<br />

оlmаsыndаn dаnышыrdы. Dеdи kи, bиz ruslаrlа kюnцllц bиrlяшmишиk.<br />

Яlиmи qаldыrыb аyаьа durdum, dеdиm, mяllиm, ахы<br />

bаbаm dаnышыr kи, шurа hюkumяtи gяlяndя kяndиmиzdяkи<br />

bцtцn qочаq аdаmlаrы, vаrlы аdаmlаrы, dиn аdаmlаrыnы gцllяlяdиlяr,<br />

sцrgцnя yоllаdыlаr. Hюkumяt аdаmы gюrяn kиmи<br />

аrvаd-uшаq kяnddяn qачыb dашdа-qаyаdа gиzdяnиrdи. Sяlиm<br />

mяllиm иrи аddыmlаrlа mяnя yахыnlашdы, qulаьыmыn dиbиnя nя<br />

tяhяr bиr шиllя иlишdиrdиsя… Иnаn о шиllяnиn uьultusu hяlя dя<br />

qulаьыmdаdыr. Dеsяm kи, mяnиm sяdr оlmаьыmdа, bu<br />

dаnоsbаz cаmааtыn аrаsыndа bаш чыхаrmаьыmdа о шиllяnиn<br />

яvяzsиz rоlu оldu, mяnя gцlяcksяn" - mаmоьlunun gюzlяrи<br />

dаhа dа dяrиnя чяkиlиb pаrыldаdы - "Qаrdаш cаnы dцz<br />

dеyиrяm. О шиllяdяn sоnrа hеч vахt dцz dаnышmаmышаm" -<br />

bяrkdяn gцldц - "Nя mаt-mаt bахыrsаn Иnаnmыrsаn mяnя<br />

Hяyаtdа bцtцn qаzаndыqlаrыmdаn юtrц Sяlиm mцяllиmя<br />

mиnnяtdаrаm. Аllаh rяhmяt еlяsиn о kишиyя".<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 55


Аzcа fаsиlя vеrdи. Pаlчыьы yоьurа-yоьurа yаtаьыn оrtаsыnа<br />

tяrяf аddыmlаdыq. Qоlumu burахmаmышdы hяlя:<br />

"Bиr dяfя, аrаmыzdа qаlsыn, qачqыnlаrыn vяzиyyяtи иlя<br />

bаьlы Tахtаkюrpцdя mцшаvиrя kечиrиlиrdи. Bаkыdаn dа аdаmlаr<br />

gяlmишdи - Mяrkяzи Kоmиtяdяn, Qачqыnkоmdаn,<br />

Nаzиrlяr Sоvеtиndяn, Kяnd Tяsяrrцfаtы Nаzиrlиyиndяn,<br />

Tоrpаq Kоmиtяsиndяn... Bцtцn kоlхоz sяdrlяrиnи yыьdыlаr.<br />

Mяn dя gеtdиm. Qачqыnlаrыn vяzиyyяtи nеcя оlmаlыdы kи Su<br />

yох, ишыq yох, mяktяb yох, оdun-оcаq yох, оtlаq yох. Bиrcя<br />

аdаmbашыnа 5 mиn mаnаt чюrяkpulu vеrиlиr, vяssяlаm.<br />

Иntяhаsы ишыq еlя шеydи kи, 23 sааt yаnmаsа dа, 1 sааt yаnа<br />

bиlяr. Mяktяbи dя hяftяdя яn аzы bиr gцn ачmаq<br />

mцmkцndцr. Оdun-оcаьы dа bиrtяhяr tаpmаq оlur. Оdu kи,<br />

bu bаrяdя nяsя цmumи bиr шеy dеmяk оlаr. Аmmа fаktиkи<br />

оlаrаq su yохdu, kаnаl bоmbошdu. Bunu dаy dяbbяlяmяk<br />

mцmkцn dеyиl. Цstяlиk vяzиyyяtи rаyоn rяhbяrlиyи dя dяqиq<br />

bиlиr, Bаkыdаn gяlяnlяr dя. Mиnlяrlя mцrаcияt gеdиb юlkяnиn<br />

bцtцn rяhbяr tяшkиlаtlаrыnа. Tяrs kиmи hяmиn иl чохlu tахыl<br />

яkmишиk. Bиzи яmиn еtmишdиlяr kи, su gяlяcяk. Suvаrmа<br />

mюvsцmц bаша чаtыr, su dяrdиndяn tахыl mяhv оlurdu. Bашчы<br />

яvvяlcя Аbаdхеyиr kяndиnиn kоlхоz sяdrиnи hеsаbаtа<br />

чаьыrdы. Bu pеydаsыz, sяnиn kиmи nя vаr оnu sюylяdи. Zаl<br />

dяydи bиrи-bиrиnя. Bашчы nеcя яsяblяшdиsя... Qышqыrdы bunun<br />

цstцnя: "Sаrsаьыn bиrи sаrsаq, иш gюrя bиlmиrsяn, gеt яrиzяnи<br />

yаz!" Иclаs prоtоkоlа dцшцr ахы" - gцlmяk tutdu mаmоьlunu.<br />

Nеcя шаqqаnаq чяkdиsя аz qаldы mцvаzиnяtиnи иtиrиb yыхыlsыn.<br />

Qоlumdаn dаhа bяrk yаpышdы. Ихtиyаrsыz чеvrиlиb оnun<br />

gцlmяkdяn аrtыq yох оlаn gюzlяrиnиn чuхurа burахdыьы<br />

sеyrяk kиrpиklяrиnя bахdыm. Gцlя-gцlя sюhbяtиnя dаvаm<br />

еtdи:<br />

"Sоnrа sюz Аьtяpя kяndиnиn sяdrиnя vеrиldи. О lяtиfяnи<br />

bиlиrsяn Cаnаvаr dеyиr bu аьlы kиmdяn юyrяndиn, tцlkц<br />

dоvшаnы gюstяrиr kи, bu gюzцчыхmышdаn".<br />

"Bиlиrяm".<br />

"Аьtяpя kяndиnиn sяdrи о bиrи yоldашыnыn tаmаm яksиnя<br />

dаnышdы. Ишыq yаnыr, mяktяb ишlяyиr, оdun-оcаq bоldu,<br />

цstяlиk suvаrmа ишlяrи dя bаша чаtыb" - mаmоьlu tяzяdяn<br />

mяnи hюvsяlяdяn чыхаrаn bиr hыrыltыylа uьunub gеtdи.<br />

Hаnnаn-hаnа яllяrиnи bиrи-bиrиnя vurub bяrkdяn dиllяndи:<br />

"Su yохdu yеее, а kиши! Bиr dаmcы bеlя... Hеч аdаmlаr<br />

ичmяyя tаpmыr, Аьtяpя kоlхоzu bцtцn яkиn sаhяlяrиnи<br />

suvаrыb qurtаrыb" - tяzяdяn hыrыltы.<br />

"Bяsdи dя" - mяn dеdиm.<br />

"Bашчы юzц dя чашыb qаldы. Tя<strong>kr</strong>аr sоruшdu: "Suvаrmа<br />

qurtаrыb!". Kоlхоz sяdrи яmиnlиklя "Bяlи" - sюylяdи. Bашчы<br />

bиlmяdи nя dеsиn, kишиyя юz tяшяkkцrцnц bиldиrиb vя yеrdя<br />

qаlаn kоlхоz sяdrlяrиnя nцmunя kиmи gюstяrdи. Nюvbяtи sюz<br />

mяnя vеrиldи".<br />

Mаmоьlu аh чяkdи. Sаnkи bu чяtиn иmtаhаnы иndи burdа<br />

dа vеrяcяkdи. Gцlmяkdяn yашаrаn gюzlяrиnиn nяmиnи<br />

qurulаyа-qurulаyа cиddи gюrkяm аldы:<br />

"Bеlя yеrdя gяrяk чох sаvаdlы dаnышаsаn. Hяttа еlя bиr<br />

dиldя kи, hеч kяs kоn<strong>kr</strong>еt bиr шеy аnlаmаsыn. Mяsяlяn bеlя -<br />

sаlаm hюrmяtlи bашчы, яzиz qоnаqlаr, mцшаvиrя ишtиrаkчыlаrы!<br />

Sоn vахtlаr юlkяmиzdя gеdяn quruculuq ишlяrи rаyоnumuzа,<br />

еlяcя dя rяhbяrlиk еtdиyиm kоlхоzа юz uьurlu tюhfяlяrиnи<br />

vеrиb - Bu yеrdя lаzыmdы kи, юlkя bашчыsыnыn bиr nечя vаcиb<br />

qяrаr vя yа sяrяncаmыnы tаrихи иlя bиrlиkdя yаdа sаlаsаn.<br />

Qаnыnыn аrаsыnа gиrsя, bеlя шеylяr gиrяr. Sоnrа bu qяrаrыn<br />

иcrаsы цчцn gюrцlяn ишlяr vя s. Mяn dя еynяn bеlя еlяdиm.<br />

Dеdиyиm kиmи, ишыqdаn, оtlаqdаn, оdun-оcаqdаn, tяhsиldяn<br />

bиrtяhяr sиvишdиm vя gяlиb чаtdыm яsаs mяsяlяyя. Dяqиq<br />

yаdыmdа dеyиl, suvаrmа bаrяdя tяхmиnяn bеlя bиr cцmlя<br />

ишlяtdиm - suvаrmа иши bцtцn rеspublиkаdа оlduьu kиmи<br />

bиzиm kаlхоzdа dа юz аktuаllыьыnы sахlаyыr vя bu иstиqаmяtdя<br />

rеаl аddыmlаr аtыlmаsыnы lаbцdlяшdиrиr. Bиz dя hюrmяtlи<br />

rаyоn rяhbrlиyиnиn gюstяrишиnя яsаsяn bu yюndя lаzыmlы<br />

аddыmlаrы аtыrыq vя аtmаlыyыq. Bах bеlя! Gюrdцm bашчы<br />

gцlцmsяyиr. Аmmа rяhmяtlиyиn оьlu bаtаqlыqdаn gцl kиmи<br />

чыхdыьыm yеrdя bиr suаllа tя<strong>kr</strong>аrа mяnи иtяlяyиb чаmurun<br />

ичиnя sаldы: "Suvаrmа ишlяrиnи bаша чаtdыrmыsаn" Bu аrtыq<br />

kоn<strong>kr</strong>еt suаl иdи vя bашчы mяndяn kоn<strong>kr</strong>еt cаvаb иstяyиrdи.<br />

Sяn оlsаn yяqиn dеyяrdиn, я kиши, яt аlmыsаn kи, kцftя<br />

иstяyиrsяn"<br />

"Dеyяrdиm".<br />

"Аmmа gюr mяn nя dеdиm - yох, hюrmяtlи bашчы, hяlя<br />

dаvаm еlяyиr. Bundаn sоnrа "чаlышыn yеkunlашdыrыn" dеyиb<br />

mяnи vяzиyyяtdяn чыхаrа bиlяrdи. Аmmа dаhа bиr<br />

gюzlяnиlmяz suаl vеrdи: "Nиyя qurtаrmаmыsаn!" Иndи fиkиrlяшиrяm<br />

kи, mяnnяn mыrt tuturmuш kиши. Yа dа аьlыmы,<br />

sиyаsяtиmи yохlаyыrmыш. Nиyя qurtаrmаmыsаn Ujе bu yеrdя<br />

gяrяk Frиdrих Еngеls оlаsаn. Dеdиm, bаьышlаyыn cяnаb bашчы<br />

tехnиkаmыzdа bиr аz nаsаzlыq vаr, sюz vеrиrяm kи, yахыn gцnlяrdя<br />

bu prоblеmи аrаdаn qаldыrаcаm".<br />

"Иnаnыrаm" - dеdи - "Kеч яylяш"<br />

Mцшаvиrяdяn sоnrа hаmы gюzlяyиrdи kи, Аbаdхеyиrиn<br />

kоlхоz sяdrиnиn fаtиhяsи охunаcаq. Аmmа bашчы оnun<br />

яrиzяsиnи cыrыb-аtdы. Dеdи gеt ишlя, bиr аz tяcrцbя tоplа.<br />

Яvяzиndя Аьtяpя kоlхоzunun sяdrиnи qulаqlаyыb аtdы<br />

bаyыrа. Dеyиr чаьыrыb yаnыnа, dеyиb kи, hаnsы su иlя suvаrmыsаn<br />

tахыlыnы Kоlхоz sяdrи utаndыьыndаn qыpqыrmыzы<br />

qыzаrыb, bашыnы ашаьы sаlыb. Bашчы dеyиb kи, sяn nя hяyаsыz<br />

аdаmsаn Cыndыr bиr mюhцrdяn юtrц аdаm dа о sиfяtя dцшяrmи<br />

Hяя… Yахшы аdаmdы bиzиm bашчы, ишиn yюnцnц-yюntяmиnи<br />

bиlяndи. Bаkыdа dа bюyцk hюrmяtи vаr. Sяn юl,<br />

mцшаvиrяyя gяlяn аdаmlаrы hеч аdаm yеrиnя qоymurdu.<br />

Qоnаqlыьы dа, qаlmаq mяsяlяsиnи dя Аьcаbяdи Иcrа<br />

Hаkиmиyyяtиnиn bоynunа qоydu".<br />

Mаmоьlu sюzцnц qurtаrыb dяrиndяn аh чяkdи:<br />

"Hяя, dаyоьlu, dцnyаnыn bеlя-bеlя ишlяrи оlur" - sоnrа<br />

bашыnы qаldыrmаdаn яlаvя еlяdи - "Ахшаm kюk bиr чяpиш kяsmишяm,<br />

gеdяk uшаqlаrа qоvurtdurum, tоqqаmыzыn аltыnы<br />

bяrkиdяk. Ичmяk иstяmиrsяn".<br />

***<br />

Yеmяkdяn sоnrа qаlхыb yаtаьыn оrtаsыndа kяndчиlяrиmlя<br />

gаp еdиrdиm. Bиrdяn mяktяb dиrеktоrunun mцаvиnи<br />

uzаqdаn mяnя яl еlяdи. Yахыnlашdыm. Mаmоьlu dа hаrdаnsа<br />

pеydа оldu. Mцаvиn mаmоьlunа bаха-bаха яlиndяkи<br />

яmrи mяnя uzаtdы:<br />

"Tяbrиk еdиrяm. 16 sааt dяrs dцzяltdиk sяnя. Аdяtяn<br />

tяzя gяlяnlяrя 12 sааtdаn аrtыq vеrиlmиr. Аmmа dаy sяn<br />

юzцmцzцnkцsяn" - sаrы vя yаrычцrцk dишlяr юlц bиr tяbяssцm<br />

yаrаtdы mцяllиmиn sиfяtиndя. Mаmоьlu dа иrишdи vя яlиmdяkи<br />

яmrи аlыb dиqqяtlя gюzdяn kечиrdи:<br />

"Аllаh хеyиr vеrsиn!"<br />

Gцnяш аrtыq qцrubа яyиlmишdи. Hаrdаnsа buzоv<br />

mяlяmяsи ешиdиldи. Tяbияtиn sоzаlmаqdа оlаn ишыьы pаlчыq<br />

dахmаlаrdаn иbаrяt bu шяhrиstаnы dаhа dа hцznlц gюstяrиrdи.<br />

56<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Tànk<br />

"Øÿrq nàüûllàrû" sèlsèlÿsèndÿn<br />

Yàt dîstum yàt<br />

Ulduzlàrûn qàydûnà qàlmà<br />

Dþølÿrèndÿn söd vårÿcÿk<br />

Ày înlàrà<br />

Vÿ sàbàh<br />

Gönÿø øÿràb sözÿcÿk<br />

Ulduzlàrûn sàülûüûnà<br />

Ràmèn Càhàngèrzàdÿ<br />

ИBRаHиM SеL<br />

dåvètî75@màèl.ru<br />

Bюyцk sяhrаnыn ucqаrlаrыndаn bашlаyаn sяmum kцlяyи<br />

tяdrиcяn gцclяnиrdи. Bu vахt sяhrаdа оlаn sаhиbsиz<br />

dяvяlяr bиr yеrя tоplашmаьа cяhd еlяdи vя bашчы dяvя<br />

qumun цstцnя чыхdы. О bиrи dяvяlяr kцrяk-kцrяyя sюykяnиb<br />

bаlаlаrыnы kцrяklяrи аrаsыnа аlаrаq аcы kцlяklяrdяn qоrumаq<br />

цчцn hаzыrlыq gюrdцlяr. Яvvяl иstи kцlяk яsdи, оnun аrdыncа иsя<br />

qum qаsыrьаsы gяldи. Sяhrаdа еlя bиr tяlаtцm оldu kи, qumu gюyя<br />

sоvurаn иstи kцlяk dяvяlяrи yаrыyа qяdяr qum аltыnа qоydu.<br />

Dяvяlяr qаsыrьаlаrа юmцrlяrи bоyu аlышdыqlаrы цчцn gюzlяrиnи<br />

yumub bашlаrыnы bиr-bиrlяrиnиn цstцnя qоyаrаq sяbrlя qаsыrьаnыn<br />

sоnunu gюzlяyиrdиlяr. Иkи gцnlцk qаsыrьа иsя, nяhаyяt dаyаnsа<br />

dа, qum burulьаnlаrыnыn bашы buludа чаtыrdы, sаkиtlяшmяk<br />

bиlmиrdи.<br />

Dяvяlяr еhtиyаtlа durаrаq qumа bаtmыш bаlаlаrыnы хиlаs еtdиlяr.<br />

Sяhrаdа qяrиbя mяnzяrя vаrdы. Kцlяkdяn яvvяlkи qum<br />

tяpяlяrиnиn yеrи dяyишиlиb, kцlяk sяhrаnыn tяn оrtаsыndа, cяnubdаn<br />

шиmаlа bаш аlыb gеdяn qоша dаьlаrыn яtяklяrиndя яlаvя qum<br />

dаьы yаrаdыb. Bu qоша dаьlаrыn bиr-bиrиndяn аrаsы bиr аьаclыq<br />

mяsаfя оlаrdы. Оnlаrыn uzunluьu yцz kиlоmеtrlяrlя юlчцlцr. Иkи<br />

dаь sиlsиlяlяrиnиn аrаsы чох gеnиш vаdиdяn иbаrяtdиr kи, qаsыrьа<br />

zаmаnы dаьlаr vаdиyя qum tюkцlmяyя qоymur. Bu dаьlаrыn<br />

яtяklяrиndя qаzыlmыш mаьаrаlаr яcdаdlаrыmыzdаn bиzя gяlиb чаtmышdыr.<br />

Hяr иkи tяrяfdя qаzыlаn mаьаrаlаr еlя qurulmuшdur kи,<br />

о bиrи mаьаrаnыn ичи gюrцnsцn. Sаysыz-hеsаbsыz mаьаrаlаr sаnkи<br />

bu gцn qаzыlыb.<br />

Yаyыn оrtа аyы оlduьundаn yаylаqlаrыn ахаrlы-bахаrlы чаьlаrы<br />

bашlаyыb. Dаьlаrыn zиrvяsиndя яrиyяn qаrыn sulаrы kичиk аrхlаr<br />

yаrаdыb цzц dяrяyя ахыr. Цfцqя qяdяr uzаnыb gеdяn mешя<br />

иnsаnыn gюzцnц охшаyыr.<br />

Qоyunlаr оtlаqdа аьzыnы yеrdяn gюtцrmцrdц. Zеynаl kиши<br />

Аbdul kиши иlя yаnашы оturub dеmиsиnи tцstцlяdиrdи. Dяrяnиn<br />

ашаьы tяrяfиndяn цzц yuхаrы qаlхаn Qаsыm kишиnиn qаrыmыш qыzы<br />

Gцlяsяr dяvя bаlаsыnыn оvsаrыndаn tutаrаq qяmlи-qяmlи gеdиrdи.<br />

Hяrdяn dяvя bаlаsыnыn аьzыnа nяsя qоyub оnu yеdиzdиrиrdи.<br />

Qоcаlаr bu qыzа tаmаша еdя-еdя sюhbяt еdиrdиlяr. Zеynаl kиши<br />

bяrkdяn dеdи:<br />

- Аllаh mцbаrяk еlяsиn, хошbяхt оlsunlаr!<br />

Аtа оьlu Zюhrаbа еlчиlиk еtdи, Аbdul kиши иsя "аmиn" dеdи.<br />

Gцlяsяr dяvя bаlаsыnыn аьzыnа yеnя nя иsя qоydu, dяvя bаlаsы dа<br />

юz nюvbяsиndя qаbаq dиzиnи qаtlаdы, bоynunu yеrя uzаtdы.<br />

Gцlяsяr qычыnы ашыrыb dяvяnиn bоynunа mиndи. Dяvя bаlаsы<br />

bашыnы qаldыrыb qыzы kцrяyиnя sцrцшdцrdц. Zеynаl kиши иlя Аbdul<br />

kиши bu sеksuаl mяnzяrяnи rишхяndlя sеyr еtmяyя bашlаdыlаr.<br />

Аьsаqqаllаr bеlя mяnzяrяlяrи gюrяndя, bиr dя qоcа аrvаdlаr hяr<br />

nеhrя чаlхаyаndа юz zиfаf gеcяlяrиnи хаtыrlаyrlаr, хяyаlа dаlыrlаr.<br />

Zеynаl kиши аьzыndаkы pаpиrоsunu mаrчыltыylа sцmцrdц. Uzаqdаn<br />

яsяn sяmum yеlи Аbdul kишиnиn qulаqlаrыnы yаlаyыb kечdи.<br />

"Юmrцmцzя шыьыyаn qаrаnlыq nеcя dя mяnаsыzdыr" - Zеynаl kиши<br />

dяrиndяn аh чяkdи. "Bяlи, bu dцnyа fаnиdиr" -Аbdul kиши bашыylа<br />

tяsdиqlяdи.<br />

Gцlяsяrиn fи<strong>kr</strong>и bu иdи kи, dяvя bаlаsыnы dяvяtиkаnы bиtяn yеrя<br />

аpаrыb оnu dоydursun. Hеybяsиnя bиr nечя tяndиr чюrяyи vя su<br />

qаbыnа bulаq suyu dоldurub dяvяnиn цstцnя ашыrmышdы. Bиr аz<br />

иrяlиyя, gяdиyя tяrяf gеtmишdи kи, uzаqlаrdа qяrиbя bиr sяs<br />

ешиdиldи. Dиqqяtlя яtrаfа bоylаnsа dа bиr шеy аnlаmаdы, yеnиdяn<br />

dяvяnи иrяlи sцrdц. Dяvя lяngяr vurа-vurа gеdиr, qаrшыsыnа чыхаn<br />

tяk-tцk kоlu dиbиndяn цzяrяk bашыnы gюyя qаldыrыr, tиkаnlы kоlu<br />

аcgюzlцklя gюvшяyиrdи.<br />

Bиrdяn bu yеrlяr цчцn yаd оlаn tехnиkа sяsи аydыn ешиdиldи,<br />

tыrыltы sяsи аlяmи gюtцrdц. Gцlяsяr dяvяnиn bоynunа яlиnи чяkяn<br />

kиmи dяvя dаyаndы. Hеyvаn dиksиnяrяk bяrk sяs чыхаrdы. Еlя bu<br />

аn tяpяnиn аrхаsыndаn dяhшяtlи gюrkяmи иlя яtrаfа qоrхu sачаn<br />

zиrеhlи bиr tаnk чыхdы. Tаnk яvvяlcя о tяrяf, bu tяrяfя burulub<br />

nяrиldяdи, sоnrа dаyаnаrаq bюyцrlяrиndяn аь tцstц burахdы.<br />

Sяsиnи аzаldаrаq bиr mцddяt bu аь tцstцnцn ичиndя gюrцnmяz<br />

оldu.<br />

Zеynаl kиши иlя Аbdul kиши bиr gюz qыrpыmыndа qачыb аrаdаn<br />

чыхdыlаr. Gцlяsяr dя "Bиssиmиllаh" dеyяrяk dяvяsиnиn bашыnы<br />

dюndяrdи, tяlяsиk чаpаrаq gюzdяn иtmяyя чаlышdы. Burаdа<br />

dяvяlяr sцrяtlя qачыr, dяvяnиn аyаq kцndяsи bоyцk оlduьu цчцn<br />

qumun dяrиnlиklяrиnя gиrmиr.<br />

-Sоnrа nеcя оldu -tаnk kоmаndиrи sоruшdu.<br />

-Nеcя оlаcаq, bu hаdиsяdяn sоnrа Mаkkоrmаkыn dцz bиr аy шеyи<br />

durmаdы. -qаrаdяrиlи nишanчы dишlяrиnи аьаrtdы.<br />

Gцlцш sяslяrи tаnkы bашыnа gюtцrdц. Rаtsиyаdа bоьuq sяs<br />

ешиdиldи:<br />

-Cоn, hоrиzоnt tяmиzdиr<br />

-Hя, hеч kиm… -dеyя tаnk kоmаndиrи tяrlи аlnыnы qашыdы. -<br />

Шоьяrиbя qаlmыш чюllцk! Яsl qыr qаzаnыdыr kи durub! Bиr<br />

quyudаn-zаddаn tаpsаydыыq…<br />

-Bяs о tцstцlяnяn nяdиr - nишanчы nишаngаhdаn gюzцnц аyыrmаdаn<br />

sоruшdu. Tаnk kоmаndиrи аlnыnы оptиk cиhаzа yахыnlашdыrdы,<br />

sоnrа bаrmаqlаrыnы klаvишlяrя dюyяclяdи. Mоnиtоrdаkы<br />

gюrцntцlяr sцrяtlя bюyцmяyя bашlаdы.<br />

Nишanчы vя kоmаndиrи е<strong>kr</strong>аnа tяrяf яyиldиlяr. Tяpяnиn dюшцndя<br />

оtlаrыn аrаsыnа dцшяrяk tцstцlяnяn "Kаzbеk" pаpиrоsu<br />

gюrцnцrdц. Аbdul kишиnиn qаlошunun sаь tаyы dа pаpиrоsun<br />

yаnыndа ашаrаq qаlmышdы.<br />

Tаnkdа yеnиdяn gцlцш sяslяrи ешиdиldи.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 57


МаЩНЫ ЗЯНЭАНЛЫ<br />

sayqыlar vя sevgиlяr<br />

mяn Mahnы Zяnganlы Gцney Azяrbaycanыn Zяngan шяhrиndяn bиr vяtяndaшыnыzam. 1976 doьumlu vя Fars dиlи vя<br />

яdяbиyatы mяzunuyam. Bиr necя яdяbи vя шer kиtabы kиrиl alfabesиndяn яrяb alfabesиnя kючцrmцш vя yayыnlamышam. Юz<br />

kиtabыm tяяssцflяr olsun kи yayыnlanmamaьa devlяt tяrяfиndяn mяhkum oldu. 8 sяnя jurnalиst olaraq Tцrk gяzetяlяrиndя<br />

чalышandan <strong>son</strong>ra 4 иldи Tцrkиyяdя yaшamaq mяcburиyyяtиndяyяm.<br />

Gяl, bяrи gяl<br />

baxышыnыn шыdыrыьы<br />

bиrdяn-bиrя gюyцzlяrиmи bцrцdц<br />

baxышlarыmы duman aldы,<br />

buludlandыgюrяmяdиm,<br />

daha nя sяnи,<br />

nя dя -<br />

gюzlяrиndя olan...<br />

gюrяmяdиmmm!!!<br />

yasaq bиr xяyala fи<strong>kr</strong>иmdя cumdum.<br />

mяn udurdum baьыrtыlarыmы,<br />

yarыrdыm sцkutumu,<br />

чaьыrыrdыm nяhayяtиmи,<br />

dumanlы baxышlarыm da gюrя bиlmиrdи,<br />

baxышlarыn mяndяn qaчыrdы,<br />

nцtfяdя boьulmuш nяfяslяrиmи,<br />

mяnиmkиdи deyя<br />

sovururdu.<br />

mяndя<br />

bиr yazыq qыzыn taleyи kюzяrиrdи,<br />

alovlanыrdы,<br />

yanыrdы,<br />

vя dиrиlmяyя can atыrdы...<br />

sяn ,<br />

heч zaman<br />

ичяrиmdя can atan<br />

dиrиlиyи seчя bиlmяzsяn ,<br />

gюrя bиlmяzsяn,<br />

duya bиlmяzsяn.<br />

mяn цrяyиmиn чяrчиvяsиnя<br />

sancыlan sevgиnи<br />

юmцr boyudu bяslяmишяm,<br />

sяn dя nяhayяtsиz boyaqlы qanunlarda<br />

hяlя dя цzцrsяn...<br />

xяyal saчlarыnы da hюrmяkdя<br />

tяkcя bиr ucuz satыlmыш цrяyя uymusan.<br />

demяmишdиm:<br />

demяmишtиm: bиr gцn damarlarыn<br />

donacaqdыr,<br />

demишtиm dahada ruhun olmayacaq cиsmиn<br />

olan yerdя<br />

vя bиr cиsmиsиz mяzar adlanacaq sяn adda.<br />

yox,<br />

mяn demишdиm<br />

ama sяn иnanmamышdыn.<br />

gяl,<br />

bяrи gяl,<br />

qoy yaslanmыш bиr toyun<br />

чalqыlarыnda цzdцrцm sяnи<br />

qoy yaslanmиш bиr toyun<br />

чaxыrыn dadыzdыrыm sяnя.<br />

gяl -<br />

bяrи gяllllllll!!!!!!!!!!!!!<br />

***<br />

sяnи,<br />

юzцmdя yerlяшdиrиrdиm<br />

чиban kиmиdиr<br />

quduz baxышlardan yapыlan gюzlяrиmя<br />

yalan mяhяbbяtlяr.<br />

mяn иsя kюlgяm<br />

58<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


kиmsяsиz kцчяlяrdяn boylanmada,<br />

dцzцlяn buzlanmыш gюrцшlяrdя<br />

qыraqlыqda<br />

sяnи,<br />

mяnи,<br />

beked...<br />

qarшыlayыr.<br />

bиr чиyиnlиk<br />

bиr qucaq nиfrяt<br />

ayaqlarыm цstяdя юlmяyя<br />

arzum dиyя<br />

цrяyиmи avucumda<br />

gяzdиrиrяm.<br />

bиr rиyasыz topraq<br />

bиr duvaqlы шяkиl<br />

bиr yapыlan dodaqa<br />

tцstцsцz paprыs<br />

иndиsя цrяyиmя sяs verяn цrяk<br />

nя varыmsa яllяrиmdя<br />

kюlgяlиyиm boyda kюlgяlиk<br />

baxышыm boyda da yaшadыqыm gцnlяrи<br />

цrяyиmиn nakamlыьыna<br />

pыrыm-pыrыm<br />

yol цstя sяrиrяm.<br />

nя bиlиm,<br />

bяlkя<br />

buda bиr ыlqыm ыmыш<br />

vя sяnи ,<br />

юzцmdя yerlяшdиrиrdиm,<br />

nя bиlиm !<br />

bяlkяdя ....yaшadыrdыm !!!<br />

Mяn sevgиnи, sevgи mяnи <br />

and ичmишdиm bu sevgиnи<br />

tяkcя цrяyиmdя yaшadam<br />

yaшadыrdыm,<br />

иllяrиdи yaшadыrdыm,,,<br />

nя bиlяydиm<br />

nя bиlяydиm, tяrsя olub<br />

sevgи mяnи yaшadыrdы !!!!!<br />

dolu sevишmяnиn ardы...<br />

utancыnы boш ver<br />

юzцnц mяnя burax<br />

doьrusunu иstяrsяn,<br />

иllяr bundan юncя gюmdцyцm<br />

bиr xяyalыdыn...<br />

kцчяlяrdя yцrцdцyцm<br />

sцkцtlar sevишmяsиndя,<br />

vя atяшlи яllяrиn toxunduьunda<br />

duyьularыmыn bяkarяtиnя,<br />

dodaqlardan sцzцlяn qяhbяlиyи<br />

bиr qяdяhdя ичdиn.<br />

vя hяr ичdиyиndяn becяrиlяn bиr gerчяk<br />

mяn oldum<br />

vя sяn heч fяrq etmяdяn,<br />

hardansa bиr yaz axшamыndaydы<br />

unutmasan!!-<br />

gюzlяrиmи mяndяn alыb da<br />

baxышlarыnы mяndя buraxdыn<br />

bиr dolu utancla,<br />

vя cяsarяtиnи yenиdяn toplamaьa getdиn<br />

ah! unut,<br />

daha bu suч dиьиl kи,<br />

qяhbяlяr mяhяllяsиndя bu gцn!!!<br />

utancыna gяrяk yok!!<br />

nяdяnsя,<br />

gюysum sankы vиtrиnlяrdя yapыlan sиlиkon gиbи<br />

dolu bиr sevишmяnиn ardыndan,<br />

unudulmuш юzцnц<br />

bulmaьa чalышыyo<br />

bяlkя dя toparlыyo…<br />

daha utancыna gяrяk yox<br />

haydы,<br />

haydы gяl dя aчыq danышaq<br />

burda hяr шey vиtrиnlяrdя asыlы<br />

danышmaьa bиr dиl tapmышlar юzlяrиnя<br />

ama sяn<br />

hяlя dя qandalы яllяrlя<br />

vиtrиnlяrdя mяhkяmя tablosunu<br />

yoxlamadasan<br />

tamam<br />

tamam elя иsя mяn suчlu!!!<br />

Sяn utancыnы artыq unut<br />

kюnlnц fяrяh tut<br />

burada gюzlяrdя qan qurumuш<br />

artыq kиmsя sяnи suчlamaz!!.<br />

шaиr olmasam da<br />

шaиr dostum oldu ara sыra<br />

bunu da bиr шaиr dostumdan eшиtdиm;<br />

"qatиllяr, qatиl olduqlarыndan yox,<br />

bяlkя, qana susadыqlarы цчцn юldцrяrlяr..."!!<br />

artыq sяn dя utanma<br />

utancыna daha nя gяrяk<br />

burda hяr kяs...<br />

vя sяn dя<br />

duyьularыmыn bяkarяtиnя toxunduьun an ...<br />

haydы dostum boш ver ya!!<br />

suчlular arasыna<br />

hoш geldиn!!!!!<br />

burada hяr kяs...<br />

hяr kяs qatиllllllllllllll.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 59


Telefon oyunu vÿ <strong>son</strong><br />

щ е к а й я<br />

MЯQSЯD NUR<br />

Mяktяbи qurtarыrыq… Kяndlяrиmиzя yaz gяlиr. Hяftяdя иkи-цч dяfя yaьыш yaьsa<br />

da tez dя gцn чыxыr vя torpaqdan tumurcuq qoxusu buxarlanыr. Qoyun-quzu<br />

daшlarыn gиzlяncиndяn яmlиk ot qыrtыr…<br />

***<br />

Kяndlяrиmиzя bиr telefon stansиyasы vя иkи teleqцllя qoydular. Telefon stansиyasы иkи<br />

kяndиn arasыnda quruldu. Иkи kяndиn arasы beш addыmlыqdы - bu gцn-sabah bиrlяшяcяk deyя,<br />

stansиyanыn mяrkяzя dцшmяyи mяslяhяt bиlиndи.<br />

Teleqцllяnи иsя bиr elяmяk mцmkцn olmadы. Qayalar иmkan vermиr. Ona gюrя dя o<br />

kяndиn teleqцllяsи bu kяnddя, bu kяndиnkи иsя o bиrиsиnиn baшыnыn цstцndя yerlяшdиrиldи.<br />

***<br />

Hamы bunu deyиrdи kи, onu nишanlayacaqlar. Doqquzuncu sиnиfdя oxuyandan hamы<br />

bunu deyиrdи. Ancaq nя sиnиf uшaqlarы, nя o, nя dя mяn buna иnanmыrdыq. Bu sюzц gяzdиrяnlяrи<br />

laьa qoyur, gцlцшцr, <strong>son</strong>ra da bu sюhbяtи цrяyиmиzdяn atыb, unudurduq. Bиr dяfя dя<br />

dedиlяr kи, oьlan evи mяktяbи qurtarmaьыnы gюzlяyиr, nишana gedяcяk. Amma bиzиm evdя elя<br />

dя tяrpяnиш gюrmцrdцm. Dцzdц, hяr payыz anam mяnиm vя qardaшыmыn adыna nяlяrsя alыb<br />

gяtиrиr, bяzиlяrиnи dяdяmя gюstяrиr, bяzиlяrиnи dя ayыbdы deyя gюstяrmяyиb boxчasыnda<br />

gиzlяdиr, axыrda da hamыsыnы bцkяlяyиb dal evя aparыr, sandыьa yыьыb aьzыnы baьlayыr vя<br />

<strong>son</strong>ra da uzun-uzadы dяdяmиn tabel kиtabы qarшыsыnda otururdu. Anam dяdяmя xяrclяdиyи<br />

pullarыn qяpиyиnя qяdяr hesabatыnы verиr, dяdяm bu hesabatlarы tabel kиtabыnыn cыzыbdцzяltdиyи<br />

qrafalarыna yazыr, <strong>son</strong>ra da sakиtcя yыьышыb иш-gцclяrиndя olurdular…<br />

***<br />

Hяr иkи kяnd bиr-bиrиnиn ev telefonunu bиlиr.<br />

Zяng:<br />

- … mяnиm mяktяb vaxtыndan ondan zяhlяm gedиr…<br />

- Yalan demя, цrяyиn sцzцlцr…<br />

- Dяdяmиn canы haqqы deyиrяm, nя gиc-gиc danышыrsan, onu gюrmяyя gюzцm yoxdu.<br />

Qoшulub qaчacam. Kиmя gяldи gedяcяm, Allah haqqы...<br />

- Elяmяzsяn… - mяn ona sюz atыram.<br />

Vя o ta da qыzышыr, sяsи bяrkиyиr, cыrlaшыr, mяn dя hиss edиrяm kи, rяngи qыzarыr vя onun<br />

qыzышыb bu cцr danышdыqca allanan yanaqlarыndan чox xoшlanыram… Bu qыш mяktяbdя qartopu<br />

oynamaьыmыz yadыmыza dцшцr. Mяn hardansa bu sюzц ortaya atыram. Deyиr, hardan<br />

yadыna dцшdц, deyиrяm elя bиldиyиn yerdяn: yadыndadы, mяn peчиn qыraьыnda oturub<br />

иsиnиrdиm, sяn gяlиb mяnя sыьыndыn, hamыmыz susub-durmuшduq, nяsя qurbaьa gюlцnя su<br />

atmышdыlar elяbиl vя mяn bu sцkutda sяnя sюykяnиb yuxuya getdиyи yerdя Azяrиn barmaьыnы<br />

od peчиnиn цstцnя basыb bяrkdяn "cыzzzz" deyя qышqыrdыm vя sиz dя qышqыrdыz vя bиz tяzяdяn<br />

hяyяtя чыxыb qartopularla bиr-bиrиmиzиn aьzыnы ovmaьa baшladыq…<br />

Axыrda o mяnиm dяdяmи, mяn dя onun dяdяsиnи sюyцrяm. Bu, vиdalaшmaq vя saьollaшmadan<br />

dяstяyи asmaq demяkdи…<br />

***<br />

Yay gяlиr.<br />

Yaylaqlarыmыz baшqa-baшqadы. Hяrяmиzиnkи юz kяndиmиzиn baшы цstцndя - daьlarыn<br />

60<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


dюшцnя doьru. Heч yolda-иzdя dя bиr-bиrиmиzи gюrя<br />

bиlmяrиk. Bиrcя mяktяb bиzи bиrlяшdиrиrdи. Bиr dя axыr-axыrda<br />

telefon. Nя televиzora baxыr, nя dя telefonla danышa<br />

bиlиrиk. Nя dя mяktulaшmыrыq. Yaylaqdan mяktub da<br />

gяlmиr. Yaylaьa mяktub da getmиr.<br />

Ot bичиnиndя dя maшыnlarыmыz, lafetlяrиmиz baшqa-baшqa<br />

yollarla gedиb-gяlиr. Mяktяb olmasa elяbиl baшqa-baшqa<br />

planetlяrdя yaшayыrыq. Dцzdц, dцkan onlarыn kяndиndя<br />

olduьuna vя mяktяb dя onlarыn kяndиnиn ичиndя yerlяшdиyиnя<br />

gюrя mяn ot maшыnыnы boшaldыb tayaya vuran<br />

kиmи dяdяmя papиros almaq adыyla, ya mяktяb kиtabxanasыndan<br />

kиtab gюtцrmяk bяhanяsиylя maшыnыn padnoшkasыna<br />

mиnиb иrи gцzgцlяrиndяn yapышыr vя onlarыn<br />

чяpяrlяrиnиn altыndan keчяndя baьlarыna, hяyяt-bacalarыna,<br />

evlяrиnиn ичиnя boylanыram.<br />

Anasы onu alaчыqdan buraxmыr...<br />

***<br />

Payыza doьru hamы kяndя qayыdыr. O, mяnиm dяdяmи,<br />

mяn dя onunkunu sюyцrяm. Bu da salamlaшmadan halяhval<br />

tutmaqdы. Deyиr kи, sяnиn dяdяn иlan kиmиdи, иstяdиyи<br />

bичяnяklяrи bиrlяшdиrmяkdи. Deyиrяm, sяnиnkи dя<br />

Hacыqaradы, gюylцyцndяn sяnя bacы-qardaш da almayыb,<br />

ocaьыn tяkиsяn, dяdяn kиmя yыьыr, onun da иstяyи bu olar kи,<br />

mal-qaranыn sayыn artыrsыn, satыb qыzыla-pula чevиrsиn.<br />

- … Allah bunlarыn hamыsыnы юldцrsцn! - o deyиr.<br />

Mяn susuram vя o, bиr az da qыzышыr:<br />

- Allah bura elя bиr daш salsыn kи, canыmыz qurtarsыn.<br />

Gюrцm kи, bu dяrяnи xaraba qalsыn. Baш gюtцrцb bu vиranqalmышdan<br />

qaчasan...<br />

Mяn yenя susuram vя o, sakиtcя dяdяmи sюyцb mяnиm<br />

dя cavabыmы gюzlяmяdяn dяstяyи asыr.<br />

***<br />

Payыz toylarы baшlayacaq…<br />

- …nиyя axы telefon чяkdиlяr, televиzor da bu yandan…<br />

camaat чox danышmaьa baшlayыb.<br />

- Mяnиm danышmaьыmdan bezmиsяn - иlk dяfя olaraq<br />

onun hяyacanlы sualыnы eшиdиr, sяsиnиn яsdиyиnи aчыqca duyuram.<br />

- Yox, sяnи demиrяm, Quran haqqы, sяnи demиrяm - mяn<br />

dя иlk dяfя olaraq ona and ичиrяm vя sюhbяtиmиz tяzяdяn<br />

sakиt axarыna dцшцr.<br />

- … mяn "Kюlgяlяr gцnortalar yox olur"a baxmыram,<br />

иnanыrsan<br />

- Amma ordakы kяnd dя, adamlar da bиzиm kяndя<br />

oxшayыr…<br />

- Yox, orda dцzяngah чoxdu, bиzиmkи kиmи daьыn baшыnda<br />

deyиl. Gюrцrsяn bиzиmkиlяrи, яsgяrlиkdяn gяlяn deyиr ay<br />

ruslar belя, ay ruslar elя… gюr nяtяr adamlarы var, bиr-bиrlяrиn<br />

nяtяr иstяyяn arvad-kишиlяrи var…<br />

- Bяs deyиrsяn baxmыram… - mяn onun sюzцnц<br />

kяsиrяm.<br />

- Dяdяmиn canы haqqы baxmыram, bиr az o-bu danышыr,<br />

bиr az boш olanda ayaqцstц baxыram. Yяnи, oturub<br />

baxmыram dя… Danmыram kи, Hяmиdя Юmяrovanыn<br />

verdиyи kиnolara baxыram. Юzцndяn dя xoшum gяlиr. Sяnиn<br />

dя.. - bиc-bиc soruшur.<br />

Kяndlяrиmиzя televиzor gяlяndяn mяn az qala hяr<br />

шяnbя gecяsи Hяmиdя Юmяrovanы televиzorda gюrцrяm,<br />

onun yanaьыndan юpцr, saчlarыnы tumarlayыram. Heч aьlыma<br />

gяlmяzdи kи, Hяmиdя Юmяrova da elяcя baшыnы mяnиm<br />

baшыma dиrяyиb sakиtcя dayansыn…<br />

- … zяhlяm gedиr - mяn qяtиyyяtlя deyиrяm.<br />

Kяndlяrиmиz dяnиz sяvиyyяsиndяn xeylи hцndцrlцkdяdи.<br />

Amma bиzdяn dя hцndцr yerlяr var. Kяndиmиz daьlarыn<br />

altыndakы иrи qayalar arasыnda - hцndцr tяpяlяrиn<br />

цstцndяdи. Bиzиm kяndиn tяpяsи onlarыn kяndиnиn<br />

tяpяsиndяn hцndцrdяdи. Vя bиzиm kяndиn hansы yerиndяn<br />

baxsan onlarыn kяndи ovcunun ичndяkи kиmиdи. Bиz onlarыn<br />

kяndиnя mяktяbя vя dцkana gedиrиk. Bиzиm evиn<br />

pяncяrяsиndяn baxanda da onlarыn kяndи gюrцkцr.<br />

Onlarыn evи gюrцkmцr: evlяrиn arasыnda иtиb. Amma telefonla<br />

danышanda иstяr-иstяmяz цzц onlarыn kяndиnя tяrяf -<br />

иrи sцrahыыn qarшыsыnda ayaqцstя dayanыb elя bиlиrяm,<br />

onlarыn evиnи gюrцrяm.<br />

***<br />

Kяndlяrиmиz bиr kolxozda bиrlяшиb - "Pravda".<br />

Dяdяm иrи tabel kиtabыnы aчыb mяnи yanыna чaьыrыr.<br />

Onlarыn kяndиndя toy olanda dяdяm sиyahыsыna baxыb<br />

kиmиn toyuna nя vaxt nя qяdяr pul salыbsa dяqиqlяшdиrиr vя<br />

mяnя dя pul verиb onlarыn kяndиnя toya gюndяrиr.<br />

***<br />

Dяdяmи bиrиncи dяfя onlarыn kяndиnя toya gяlяn vя<br />

onun dяdяsи иlя sюhbяt elяyяn gюrцrяm…<br />

Dяdяm bиr чиynиndяn sцrцшцb-dцшяn tяzя sыrыqlыsыnы gerи<br />

qaytara-qaytara tяsbehиnи qoluna geyиndиrиr, <strong>son</strong>ra da yцz<br />

иllяrиn dostu kиmи onun dяdяsиnиn qoluna gиrиb qыraьa<br />

чяkиr. Vя xeylи sюhbяt edиrlяr…<br />

Bяlkя dя bu kяndlяrdя hamы bиr-bиrиnя qohumdu,<br />

amma bиzиm onlarla qohumluьumuz olmamalыdы. Bиzиm<br />

keчmиш-keчяnlяrиmиz haqqыnda mяzяlи, amma tцkцrpяdяn<br />

bиr яhvalat da var. Onu hяrя bиr cцr danышыr: amma<br />

hamыnыn danышdыьы naьыlыn axыrы eynиdи…<br />

***<br />

Naьыl:<br />

" Hamы bиr bичяnяyя gedяr - Alayazbaшlar bичяnяyиnя<br />

vя hamы bиr bulaqdan su ичяrdи - Шыrlan bulaqdan. Hяr<br />

kяsиn юz otlaьы, юz bичяnяyи vardы. Hяrя bиr talada, bиr<br />

yamacda, bиr meшя qыraьыnda, bиr yol цstцndя aиlяsиnи vя<br />

dюl-dюшцnц baшыna yыьыb ot чalar, dиncяlяr, bичиn vaxtы elя<br />

burulardaca yatыb-durardы. Kишиlяr arada ova чыxar: bu da<br />

o demяkdи kи, иrи qaya nohurlarыndan sцzцlцb gяlяn Шыrlan<br />

bulaьыn цst-baшыna, o цzцndяkи dяrиn meшяlяrя qяdяr gedиb<br />

gerи gяlяrdиlяr..."<br />

Babalыrыmыz bяrk dostuydular. Bиr gцn, bиzиm babamыz<br />

Шцkцrlя onun babasы Cяlиl ovdan qayыdandan <strong>son</strong>ra bяrk<br />

qovьalaшыrlar. "Heч bиr шeyиn цstцndя… dava hansыsa bиr<br />

xorum otun - иkи aиlяnиn bичяnяyи arasыnda yerlяшяn vя<br />

xыrda uшaqlarыn bиrlяшиb яllяrиylя topaladыqlarы xыrda bиr<br />

tayacыьыn цstцndя… Иkи aиlяnиn dя col-cocuьu bu tayacыьыn<br />

bюyцr-baшыnda yuvalar aчыr, kюlgяlяnиr, yatыb-durur,<br />

qыraьыnda qaчdы-tutdu, gиzlяnpaч, цstцndя atdandыmdцшdцm<br />

oynayardыlar..."<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 61


Bu naьыlы danышan yцz adamdan hamыsыna desяn kи,<br />

dava nяyиn цstцndя dцшmцшdц, deyяrlяr яшши heчcя nя, bиr<br />

xorum otun цstцndя … axы bu иkи aьsaqqalы, dцnya gюrmцш<br />

kишиlяrи bиr-bиrиnя qaldыran hansы kafиrиydи, aralarыndan<br />

hansы qara sular axmыш, hansы kцlяklяr яsmишdи…<br />

Naьыl:<br />

"Amma bu иkи aьsaqqal elя hяmяncя gцn, ovdan qayыdanda,<br />

bяrk dumana dцшцrlяr. Bичиn vaxtы nя yaьыш, nя<br />

tufan, nя duman Gюrяcяk-cюstяrmя bиr иш! Bunlar bиr<br />

palыdыn dиbиndя oturub gюzlяyиrlяr vя bиlиrlяr kи, иndи yaьыш<br />

keчяcяk. Vя bиrdяn… Шыrlan bulaьыn belиndя - sыldыrыmlarыn<br />

цstцndяkи dцzяnlиkdя bu kишиlяrиn gюzцnя gюzяl bиr gяlиn<br />

gюrцkцr. Gяlиnи иlk olaraq mяnиm babam Шцkцr gюrцr vя<br />

ayaьa durub gяlиnя yaxыnlaшmaq иstяyяndя onun babasы<br />

Cяlиl arxadan Шцkцrц tutub-saxlayыr. Bayaqdan durub<br />

Шцkцrц gюzlяyяn gяlиn Cяlиlиn Шцkцrц tutub-saxladыьыnы<br />

gюrяn kиmи dюnцb gedиr vя юzцnц qayadan atыb иtиr. Bunu<br />

da hяr иkиsи юz gюzlяrиylя gюrцrlяr. Elя o andaca duman<br />

чяkиlиb gedиr. Onlar Шыrlanыn яtяklяrиnя gяlиb gяlиnи<br />

axtarsalar da heчnя tapmыrlar vя razыlaшыrlar kи, bu barяdя<br />

heч kяsя heч nя demяsиnlяr. Kиши kиmи hяrяkяt edиrlяr…"<br />

Elя hяmиn gцnцn sяhяrиsи onun babasы иkи bичяnяyиn<br />

arasыndakы balaca tayacыьa yava vurub gюtцrmяk иstяyяndя<br />

mяnиm babam bunu gюrцr, onun babasыnыn цstцnя yerиyиr<br />

vя onun babasыnы sюyцr. Яvvяlcя bяrk sюyцшцrlяr, <strong>son</strong>ra<br />

onun babasыnыn aьzыndan pиs sюzlяr чыxыr, lap pиs sюzlяr<br />

чыxыr, eynи sюzlяr mяnиm dя babamыn aьzыndan чыxыr vя<br />

bиrdяn mяnиm babam - Шцkцr, yabasыynan onun babasыnыn<br />

qulaьыnыn dиbиnя bиr иlишdиrиr. Cяlиl yerя sяrиlиb bu иl<br />

юlmцsяn-bиldиr юlmцsяn, tяrpяnmиr. Arvad-uшaq qыy sяkиb<br />

gяlиr vя bu zaman baxыrlar kи, Шцkцr yabasыnы dцz Cяlиlиn<br />

bяdяnиnиn qыraьыna taxыb, чяnяsиnи dя yabanыn qulpuna<br />

dayayыb deyиr:<br />

- Cяlиl, Cяlиииl, dur ayaьa, юzцnц tцlkцlцyя vurma, dur<br />

ayaьa!<br />

Bu arada da Cяlиlиn arvadы, col-cocuьu onu sиlkяlяyиb,<br />

цstцnя dюшяnиb baxыb-gюrцrlяr kи, Cяlиl nя gяzиr, Cяlиl юlцb.<br />

Amma Шцkцr elя durduьu vяzиyyяtdя dя durub:<br />

- Pahey, Cяlиl, sяn nяtяr яldяn dцшmцsяn ay Cяlиl… -<br />

<strong>son</strong>ra da цzцnц camaata tяrяf tutub - Cяlиl ola, Cяlиl dя bиr<br />

yabaya yыxыla…" - deyиr<br />

Belяcя, mяnиm babam sakиtcя dюnцb hadиsя yerиndяn<br />

meшяyя yollanыr vя юzцnц Шыrlanыn цstцndяn uчuruma atыr.<br />

Onu qayalыqda tapыrlar, <strong>son</strong> nяfяsиndя чox az-az<br />

naьыlчыlarыn - bиzиm nяsldяn yox, onlarыn nяslиndяn olan<br />

naьыlчыlarыn sюzцdц, deyиrlяr kи, Шцkцr canцstцndя deyиrmиш:<br />

- Gяlиnиm, ay gяlиnиm! Mяnи burax Cяlиl, burax mяnи<br />

gedиm... Bu mяnиm gяlиnиmdи…<br />

Vя gюzlяrиnи yumur.<br />

***<br />

Sonra, hяr иkи tяrяfdяn qanыn чыxdыьыnы gюrяn camaat<br />

belя qяrara gяlиr kи bиzиm tayfa kяnddяn чыxsыn, yaxыnlыqdakы<br />

tяpяlяrdяn bиrиndя tяzя yurd salsыn vя bu kяnddяn<br />

bacardыqca uzaq gяzsиn. Alayazbaшlar yurdundakы torpaq<br />

vя bичяnяklяr dя qalsыn onun babasыnыn arvad-uшaьыna.<br />

Dцzdц, <strong>son</strong>ralar bиrи deyиr bunlarы su ичяrkяn vurьun<br />

vurub, bиrи deyиr baшlarыna иldыrыm шaqqыldayыb, bиrи deyиr,<br />

hяr иkиsиnиn arvadы bиr-bиrиnя xыsыnlaшыblar kи, kиши hяmяn<br />

gecя bиrtяhяrиydи, sayыqlayыrdы vя saиrя…<br />

Qяrяz, bиzиm tayfa qansыz-qadasыz иndи bиzиm ev<br />

dayanan yerя чяkиlиb. Yaylaьыn-bичяnяyиn ayыrыb vя bяzи<br />

ara-sыra dartышmalar o vaxtadяk davam edиb kи, bu torpaьa<br />

rus gяlиb, sovet hюkumяtи qurulub. Axыrы sovet hюkumяtи<br />

elя elяyиb kи, davamыz dava, ичиmиzdя, barышanыmыz barышan<br />

юzцndя: bиr mяktяbя gedиb oxumuш, bиr dцkandan шey-шцy<br />

almышыq...<br />

***<br />

Qыш gяlиb.<br />

Alчalarda quruyub qalan toxumlar sяrчяlяrиn dadыna,<br />

palыdlardan dцшцb gиzlяnяn qozalar camышlarыn dadыna<br />

чatыr. Bиr topa qыzыn pыqqыldayыb юzlяrиnи яsdиrя-яsdиrя<br />

qurdalandыьы xalчa иmяcиlяrиmиz, odun peчlяrиnиn qыraьыnda<br />

naьыl gecяlяrиmиz baшlayыr. Aшыq Hиdayяt bиr gecя bиzиm<br />

kяnddя, bиr gecя dя onlarыn kяndиndя dastana oturur…<br />

Qar basmыш yollarы sapoqlarыmыzla aчa-aчa bu kяnddяn<br />

o kяndя - mяktяbя yol alыrыq. Bu qыш bиz onunla nя qartopu<br />

oynayыr, nя dя kцrяk-kцrяyя verиb odun peчиnиn qыraьыnda<br />

oturmuruq. Hamы danышыr kи, onu nишanlamышыq. Bиz dя чox<br />

soyuq gяzиr vя чox soyuq davranыrыq. Bu qышыn чox sяrt vя<br />

чox soyuq цzц varmыш…<br />

Zяng:<br />

- … deyиlяnlяrя иnanыrsan<br />

- …<br />

- Nиyя dиnmиrsяn, dиlиn qarnыna gиrиb<br />

- Hяm иnanыram, hяm yox…<br />

- Sяnиn qardaшыn mяnи almaz axы.<br />

- Nиyя - mяn tez soruшuram.<br />

- Bиlиr kи, ondan zяhlяm gedиr…<br />

- Yalan danышma…<br />

- Dяdяmиn baшы haqqы, Allah haqqы…<br />

- Bиr dя Allaha and ичmя! - mяn onun sюzцnц kяsиb<br />

bяrkdяn deyиrяm.<br />

Dяdяlяrиmиzиn sюyцlmяsи vя bu gцnlцk <strong>son</strong>.<br />

***<br />

Yazыn oьlan чaьы, qыz vaxtыdы.<br />

Onu nишanlayыrlar...<br />

Qardaшыm payыzda gяlяcяk: toya hazыrlыq gюrцlmяlиdи.<br />

Gяlяn kиmи dя onun toyu olacaq, mяnиm dя яsgяrlиk yыьыncaьыm.<br />

Dяdяm vaenkoma bиr erkяk verиb: mяnи lap<br />

axыrыncы чaьыrышa salsыn kи, иkи qardaш bиr-bиrиmиzи gюrяk…<br />

Amma yaz gяlmяmиш Sovet hюkumяtи tamam daьыlыr vя<br />

qardaшыm erkяn evя buraxыlыr.<br />

Zяng:<br />

- …Hяmиdя Юmяrova qocalыb.<br />

- …<br />

- Nиyя dиnmиrsяn, xяtrиnя dяyиr<br />

- Nяyиmя lazыmdы mяnиm Hяmиdя Юmяrova - mяn<br />

hиrsиmи boьmaьa чalышsam da hиss olunacaq dяrяcяdя<br />

acыqlanыram.<br />

- Nиyяkи, gedяrsяn Bakыya, taparsan onu, цrяyиnи<br />

aчarsan, bяlkя…<br />

62<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


- Bakыda nя ишиm var…- onun sюzцnц kяsиrяm.<br />

- Mяnи kиmи zorяn kяnиz deyиlsяn kи… sяn quш kиmи<br />

azadsan… qaч get, buralardan…<br />

Mяn иlk dяfя olaraq, onun vиda sюyцшlяrиnи<br />

gюzlяmяdяn dяstяyи asыr vя televиzoru yandыrыb baxыram.<br />

Axшamkы "Retro"nun tя<strong>kr</strong>arы gedиr. Doьrudan da Hяmиdя<br />

Юmяrovanыn paltarlarы az qala яynиndяn tюkцlцr. Mяnя elя<br />

gяlиr kи, bu qadыn bиr gecяnиn ичиndя qocalыb vя gюzlяrиndя<br />

hansыsa rahatsыzlыq var. Mяn чarpayыya uzanыram,<br />

mцtяkkяyя dиrsяklяnиb rahatlanmaьa, ona dиqqяtlя baxmaьa<br />

чalышыram. Vя ha чalышыramsa da ta onu sevя<br />

bиlmиrяm...<br />

***<br />

Zяng:<br />

- Aшыq Hиdayяt nя deyиrdи…<br />

- Nяdи kи…<br />

- Mяnnяn kцsmцsяn<br />

- …<br />

- Yaxшы deyиblяr, adыmы sяnя qoyaram…<br />

- …<br />

- Aшыq Hиdayяt dastanыn axыr-axыrыnda gиtara чыxardanlarыn<br />

atasыnы sюydц. Qыrыldыq gцlmяkdяn. Rяmиши,<br />

Baloьlanы, Aьadadaшы, Zeynяb Xanlarovanы - hamыsыnы<br />

qatdы bиr-bиrиnя…<br />

- Nиyя<br />

- Yяnи bunlarы Koroьlunun sиlah barяdя dedиklяrиnя<br />

oxшadыr. Axы bиz dastanыn axыr-axыrыnda onu qыzышdыrыrыq kи,<br />

desиn, Koroьlu sиlah чыxanda neylяrdи, o da bu dяfя lap<br />

цrяyиdolu gяlmишdи, beшиn dя цstцnя qoyub Koroьlunun<br />

adыndan odu var danышdы…<br />

- Baшqa nя dedи…<br />

- Deyиr, hamыya deyиrяm, sиzиn kяnddя dя deyяcяk, kиm<br />

mяnиm vяsиyyяtиmи pozsa, dastanlarыm ona haram olsun,<br />

цstцmя molla qoymayasыz…hamы molla Hяmиdиn nяvяsиnя<br />

baxdы, gцlцшdц, amma aшыq dedиyиnи deyиrdи, mяnи<br />

"Ruhanи"ynяn basdыrыn deyиrdи…<br />

- Toyunda gиtara иstяyиrsяn - mяn bиrdяn dedиm.<br />

Vя bu dяfя dя o, dяstяyи qulaьыma atdы…<br />

***<br />

Toyu bu yaza saldыlar.<br />

Dяdяmиn mяslяhяtи belяdи kи, bиr hяftяyя qardaшыmыn<br />

toyunu edяk. Qardaшыm daxиlи qoшunlarda xиdmяt edиb vя<br />

Aьdяrяdяn gяlяn maшыn karvanlarыnы mцшayяt edяn<br />

OMON dяstяsиnя qoшulsa, orda ona rцtbя verяcяklяr.<br />

Яfqanыstandan, Germanиyadan gяlяnlяr qыr-qыzыl,<br />

maqnиtofon, pal-paltar gяtиrиr, Rusetя gedяn ac gяlиr.<br />

Lцm-lцt… Dяdяm rяиsя beш erkяk verиb. Bиrиnи dя onun<br />

dяdяsи kяsdиrиb-шaqqalayыb rяиsиn evиnя gюndяrиb.<br />

Qardaшыm evdя bиr hяftя qalmamыш toy olacaq vя o<br />

bиzиm evя gяlиn gяlяcяk.<br />

***<br />

Amma qardaшыm gяlяn gцndяn mяnи onlarыn evиnя<br />

gюndяrdиlяr. Onun dяdяsи vя anasы mяnи чox mehrиban<br />

qarшыlayыr. Юz oьlanlarы kиmи. Dяdяm dя mяnя belя baшa<br />

salыr: ta evlяrиmиz bиrdи, mяn onlarыn чox bюyцk tяsяrrцfatlarыna<br />

kюmяk etmяlиyяm. Oьlanlarы da yoxdu, qardaшыmыn<br />

gedиb qaynata evиnя gиrmяyи yaraшmaz. Bцtцn torpaqlar<br />

xцsцsиlяшяcяk. Kolxoz daьыlыr vя dяdяmlя dяdяsи юz<br />

aralarыnda bu qяrara gяlиrlяr kи, mяn onlarыn tяsяrrцfatыna<br />

baxыm…<br />

Иndи dяdяm torpaqlarыnы, dяdяsи dя mal-qarasыnы иkи<br />

dяfя artыrmaq цчцn fцrsяt qazanыblar.<br />

***<br />

Aьaclar cцcяrиr. Bиz baьчada oynayыrыq. Hяvяslя иrи<br />

чяmяndя vя evlяrиnиn arxasыndakы чюldя ot kюklяrи yemяyя<br />

чыxыr, pencяr yыьыb gяtиrиrиk kи, anasы kяtя bишиrsиn. Onu<br />

tяkcя mяnиmlя oynamaьa qoyurlar. O yenя boш-boш<br />

danышыr.<br />

Bиz meшяnиn ичяrиlяrиnя gиrиb nяrgиz gцllяrи dяrиr,<br />

dяstяlяyиr vя dяstяlяrиn ortasыna qan bяnюvшя dцzцb evя<br />

gяtиrиrиk. Anasы o bиrи evdя onu dюyцr. Qыz meшяlяrи<br />

gяzmяz...<br />

Onlarыn ot tayasыnыn yerиnи tяmиzlяmяlиyиk. Burda иrи<br />

bиr taya yerи qurulmalыdы. Hяlяlиksя, toy maшыnlarыnыn<br />

hяyяtя yerlяшmяsи цчцn yer genишlяnmяlиdи. O qяdяr<br />

яllяшиrиk kи, яldяn dцшцrцk, yerdяkи ot qыrыqlarыnы vя tяzяklяrи,<br />

чыnqыlы dыrmыqlayыr, topalayыr, <strong>son</strong>ra arabaya yыьыb чay<br />

qыraьыna tюkцrцk. Onun яynиndя gцllц чиt don var: bиr dяfя<br />

dя yan-yanaшы dыrmыqlayanda aчыq qollarы яllяrиmя toxunur.<br />

Hяr иkиmиz dиkяlиb bиr-bиrиmиzя tяrяf dюnцr vя bиrbиrиmиzя<br />

baxыrыq. O lalя kиmи qыp-qыrmыzы qыzarыr vя kиprиklяrиnи<br />

salladыb durur. Sonra da burnunu чяkиb gюzlяrиnиn<br />

yaшыnы sиlиr, dыrmыьы atыb evя qaчыr…<br />

O mяnиm yerиmи sяrиr vя o bиrи otaьa keчяrkяn saчlarыnы<br />

aчыr… anasы mяnиm otaьыmыn astanasыndan gюrцkцr. O,<br />

cяld gюzdяn иtиr…<br />

***<br />

Mяn onu evиmиzя gяlиn gяlяn gюrmцrяm.<br />

Amma qardaшыmчцn toy maьarы dцzяldиrяm. Kцrяn bиr<br />

at, цstцndя dя bиr adam hяyяtиmиzя gиrиr, altыndakы atы<br />

oynadыr, bиzdяn xяlяt иstяyиr. Anam sevиncяk чюlя чыxыb<br />

atыn boьazыna qыrmыzы bиr kяlaьayы baьlayыr. Atыn цstцndяkи<br />

dцшцr: bu mяnиm sиnиf yoldaшыm vя яn yaxыn dostumdu…<br />

Xalчa-palazы uclarыndan mяftиllяrlя dяmиr dиrяklяrя<br />

baьlayыrыq vя pambыq topalarыyla bяy masasыnыn цstцndяkи<br />

xalчaya yazыrыq: "Toyunuz mцbarяk". Чalanчыlarыn sяsgцclяndиrиcиlяrи<br />

цчцn maьarыn kцnclяrиndя asma xamutlar<br />

dцzяldиr, gиtara цчцn bиrbaшa elektrиk шиtиndяn tok чяkиrиk.<br />

Elя hяmиn gцnц dя gerиyя - qыz evиnя qayыdыram vя gяlиn<br />

maшыnlarы gяlmяmишdяn юrцшя yollanыram. Mal-qaranы<br />

юrцшdяn qaytarыb alt-цstцnц sяhmanlayыr, evlяrиn tюrtюkцntцsц<br />

ичиndя юz yataьыma keчиb yuxuya gedиrяm.<br />

***<br />

Payыz yarpaqlarы tюkцr.<br />

Mяn onlarыn hяyяt-bacasыnda yarpaq sцpцrцr, ot tayalarыnыn<br />

цstцnц bяrkиdиrяm. Яvvяlcя tayanыn цstцnц чadыrlayыr,<br />

чadыrыn qыraqlarыndan aчdыьыm deшиklяrя alиmиnиum<br />

mяftиl keчиrиb yerdяkи aьыr dиrяklяrя baьlayыr, <strong>son</strong>ra чaylaьa<br />

dцшцb иrи vя yastы чay daшlarы gяtиrиr, tayanыn dюшцnя<br />

nяrdиvan atыb daшlarы bиr-bиr чadыrыn цstцnя - tayanыn<br />

tяpяsиnя yerlяшdиrиrяm.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 63


Zяng:<br />

- Evя gяl ay bala, durma, evя gяl, evиmиz yыxыlыb…<br />

Onu evdя - яlиqoynunda, gюzцyaшlы, hamиlя gюrцrяm.<br />

Bюyцk sцrahыnыn qabaьыnda, telefonun yanыnda<br />

цzцpяncяrяyя - юz kяndlяrиnя tяrяf dayanыb. Mяnи gюrmцr…<br />

***<br />

Dяdяm deyиr kи, bиz rusnan vuruшuruq. Dяdяm bunu<br />

deyиr vя arada da kяmhюvsяlя olub bиr kцncя чяkиlиr, azca<br />

aьlayыb tяzяdяn yas maьarыna gяlиr, <strong>son</strong>ra da чыxыb qardaшыmыn<br />

yasыna gяlяnlяrи qarшыlayыr. Dяdяm teteqreykasыnы<br />

чиynиnя qaytarыb hяr gяlяnlя oturur vя чaydan ичиb arabиr<br />

sюhbяtlяrя gиrишиr: deyиr, bиzи bиr azca vuruшdurub tяzяdяn<br />

barышdыracaqlar. Ermяnи dцшmяnиmиz deyиl, rusun baшыnы<br />

яzиn. Ortadan kиmsя sюz atыr:<br />

- Rus neynяsиn, rusun vaxtыnda pиs yaшыyыrdыq Rus kиmи<br />

mиllяt nя gяzиr, bиz юzцmцz mиllяt deyиlиk!<br />

Ortaya elя bиr sюz чaxnaшmasы dцшцr kи, aьыz deyяnи<br />

qulaq eшиtmиr…<br />

Anam цzцcыrыq, gюzlяrи bяrяlя o yan-bu yana vurnuxur,<br />

arada ичяrиdя qaraqышqыrыq salan qadыnlarыn arasыna gиrиb<br />

quzuldayыr, arada da gюzlяrиnиn yaшыnы sиlя-sиlя uшaqlardan<br />

mal-qaranыn harda olduьu vя иnяklяrиn saьыlыb-saьыlmadыьыnы<br />

soruшur.<br />

Dяdяm axшamы yasa pul yazыlan dяftяrи qarшыsыna qoyur<br />

vя tabel kиtabыnы aчыr.Mяn evdяn чыxыb bиr hovur hяyяtdя<br />

gяzишиr, <strong>son</strong>ra heч kяsя demяdяn tяzяdяn o bиrи kяndя -<br />

onlarыn evиnя yol alыram…<br />

***<br />

Mяn Mиllи orduya gedиrяm. Sakиtcя, heч kяsя demяdяn<br />

qaчыb aradan чыxыram. Bu hяrяkяtиm onun xoшuna<br />

gяlяcяk…<br />

***<br />

Mцharиbяdяyяm. Bцtцn qышы dюyцшцr, bиr neчя kяndи<br />

mцhasиrяdяn чыxarыr, bиr neчя kяndи tяhlцkяdяn qorumaq<br />

цчцn яhalиsиnи qыraq bиr yerя yыьыr, tяzяdяn o kяndи gerи<br />

alыrыq…Яlиmя qыr-qыzыl, mal-heyvan, xal-xalчa, qab-qacaq<br />

vя яsиr keчиr. Sonra bиzи gerи oturdurlar, bиz иtgи verиr vя<br />

mцhasиrяlяrdяn чыxa-чыxa canыmыzы gцcnяn qoruyuruq.<br />

***<br />

Mяn sиlahы yerя qoyub kяndиmиzя tяrяf qaчыram.<br />

Maшыnla bиr gцn yol gяlmяlиyяm. Xяbяr gяlиb kи, bиzиm<br />

dяrяdяkи bцtцn kяndlяr tam mцhasиrяdяdи. Mяn o yerя<br />

qяdяr gяlиb чatыram kи, чыxan чыxыb, юlяn-юlцb, yanan<br />

yanыb…<br />

Ara-sыra dиzиnи dюyцb цzцnц cыran vя baшыnы qapazlayыb<br />

юzцnц dюyяn cavan, amma dяhшяtdяn sиr-sиfяtи tam яyиlmиш<br />

vя qыrышmыш qadыnыn yanыnda чюmяlиb gюzlяrиnиn ичиnя baxыr,<br />

<strong>son</strong>ra tяlяsиkdя юz kяndиmиz barяdя soruшuram. O da matmяtяl<br />

durub цzцmя baxdыqca qolundan yapышыb sиlkяlяyиr,<br />

nя bиlиrsя olduьu kиmи danышmaьы цчцn ona yalvarыram.<br />

Onun dodaqlarы яsиr. O tamam susur vя tяяccцblя mяnя<br />

baxыr - elяbиl onu dцшmяn dиndиrиr, яsиrdи, sorьu-suala tutulub<br />

sankи, sиrrи qarnыnda saxlamaq, юlsя dя dиnmяmяk<br />

иstяyиr… Mяn onun tиtrяmяyиndяn eymяnиr vя qolunu<br />

buraxыb ayaьa dururam. Azca aralaшыram: bu qadыn mяnиm<br />

arxamca sяsиnи чыxarmaьa vя mяnиm boynumun dalыna<br />

hansыsa bиr naьыl vя ya bayatы ayыtыrmыш kиmи sюylяnmяyя<br />

чalышыr.<br />

Deyиr ona da baшqa arvadlar danышыr kи, bиzиm kяndиn<br />

arvad-uшaьы, col-cocuьu яvvяl yaylaqlara чяkиlmяkчцn<br />

цzцyuxarы qaчыblar. Kишиlяr kяnddя, чay qыraqlarыnda<br />

qalыblar kи, dцшmяn bu yandan gяlяcяk. Sonra цzц yaylaьa<br />

doьru qaчanlar baшa dцшцblяr kи, dцшmяn hяm yuxarыdan,<br />

hяm dя aшaьыdan gяlиr, yollar baьlanыb...<br />

- Orda bиr bulaq var… - qadыn bяrkdяn dedи.<br />

- Шыrlan bulaq! - mяn cяld soruшdum.<br />

- Hя, Шыrlan bulaq, o xaraba qalmышыn цst tяrяfиnя qalxan<br />

kиmи шиmшяk kюzяrиb, leysan vurub, kцlяk qalxыb,<br />

duman gяlиb, qыz-gяlиn dя yuxarыdan dцшmяnиn gяldиyиnи<br />

gюrцb… bиr sцrцsц юzlяrиnи bulaьыn belиndяkи sыldыrыmdan<br />

atыb… aralarыnda bиr hamиlя qadыn da olub. Tяzяcя яrя<br />

getmиш, cavanca…<br />

***<br />

Mяn lafetяlrdя, yцk maшыnlarыnыn kuzovlarыnda gяlяn<br />

цzцcыrыq, baшыyaylыqlы qadыn topalarыnыn ичиnя soxulur,<br />

цzцчиllи, qarnы topba qadыn axtarыram…<br />

(Иnsan цzяrиndя qlobal sыnaqlar sиlsиlяsиndяn)<br />

Moskva- Bakы 2005/2006, aprel<br />

64<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


ZAHиR ЯZЯMЯT<br />

Dekabr<br />

nяьmяsи<br />

balaca otaq<br />

dekabr dolur ичяrи<br />

gecяylя bиr<br />

kцчяdя maшыn sяslяrи<br />

artыr<br />

azalыr<br />

иtиr<br />

sяnsя dяyишmяyяn maddяsяn ичиmdя<br />

kиrиmяyяn aьrы<br />

o qяdяr uшaq<br />

o qяdяr uzaq tutdun kи mяnи<br />

sиrrиnи paylaшa bиlmяyяcяyиn qяdяr<br />

yad olduьumu anlayanda<br />

gec иdи<br />

hey яlиndя gцzgц tutubmuш kиmи<br />

yaшadыn<br />

efиrdя yalnыz юzцnsяn<br />

юzцnц gюrцrsяn<br />

hяr kяsdя юzцnц sevиrsяn<br />

mяn yoxam gцzgцlяrdя<br />

mяn sяnиn яksиn deyиlяm, yavrum<br />

яvvяlиn, davamыnam,<br />

sяn dя mяnиm<br />

sяn yoxsan ya<br />

mяn bиtdyиmи anladыm<br />

nюqtя<br />

sяn anlamadыn heч<br />

nюqtя<br />

yыxdы bu vergцllяr evиmиzи<br />

nюqtя<br />

yenя bиr tяhlцkя qoxusu чюkdц ичиmя<br />

yenя qurban vermяlи<br />

gerиyя чяkиlmя yo<br />

чяkиlsяm kюrpцlяrи uчurmalы<br />

dишиmя чяkmяlи qumbaralarы<br />

savaшыn sяngяr dodaqlarыnda<br />

nяьmя kиmи oxunmalы<br />

bиtmяlи…<br />

юlmяlи<br />

sиfяtиmdяn bиr qaya mиsalы qopan<br />

gюz yaшыma<br />

32 yaшыma and olsun<br />

yenиdяn baшlamalы hяyatы<br />

yenиdяn yaшamalы<br />

tяhlцkя anam olsun<br />

yenиdяn doьmalы bu savaшdan<br />

gerиyя чяkиlmя yo<br />

hяyatы baьrыna basmalы<br />

dиnlяmяlи torpaьыn sяsиnи<br />

mяnи чaьыran torpaьыn<br />

…ulduzlara yaxыn<br />

gцnяшя yaxыn<br />

bиr yerdяn baшlamalы<br />

Son<br />

Yooo….<br />

юlц quшlarыn qanadlarыnda<br />

uчa bиlmяyяn чюl atlarыnda dиncяlяr<br />

gюy цzц<br />

шяhиdиn aчыq gюzlяrиndя<br />

dяrvишиn uчuq sюzlяrиndя…<br />

Tцrkц<br />

bиzlяr aьlamaqчцn doьulmamышdыq<br />

nяlяr yapdыlar nяlяr yapdыlar<br />

aьlatdыlar<br />

sиlah чиyиnlяrиmиz atыlmaьa hazыr<br />

bиzlяr yыxыlmaqчцn doьulmamышdыq<br />

necя yыxdыlar necя yыxdыlar<br />

uчuq dиvarlara sыxdыlar<br />

bиzlяr sevиlmяkчцn doьulmuшduq<br />

sevmяdиlяr<br />

yaшamaqчцn doьulmuшduq<br />

qыymadыlar<br />

offff offf<br />

bиzи юldцrmяkdяn doymadыlar<br />

Sяnиn kцчяn<br />

kцчя hяr шeyи bиlиr<br />

kцчя heч nяyи baьышlamыr<br />

цzцnц zиrzяmиlяrdя<br />

tиnlяrdя aчыr bиzя hяyat<br />

цzя чыxыr<br />

hя, qardaшыm,<br />

orda kи qan dиzя чыxыr<br />

orda kи bиr-bиrиnиn qanыna susayыr<br />

adamlar<br />

hяyat var demяlи<br />

hяyat var demяlи hяyatыn yoxa чыxdыьы<br />

yerdя<br />

цzцnц aч<br />

иndи kи sяn dя gяldиn aramыza<br />

sяn dя gяldиn hяr шeyи bиlяn gecяyя<br />

цzцnц aч<br />

gecя hяr шeyи bиlиr<br />

gecя heч nяyи baьышlamыr<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 65


Sяn<br />

vя ayaqqabыm<br />

sevmиrsяn sevmя<br />

daha yuxularыma gиrиb<br />

ujas fиlmlяr nиyя gюstяrиrsяn<br />

sяn gedяlи onsuz da<br />

televиzorum xarab oldu<br />

mыrыq dишlяrиylя sиrk gюstяrяn<br />

mяmиш kиши dя юldц<br />

<strong>son</strong> gцnlяr иsя yenя kяskиn dцшцb<br />

Nyц-York bиrjasыnda<br />

Bиr azяrbaycanlыnыn dяyяrи<br />

cяhяnnяmя kи<br />

sevmиrsяn sevmя<br />

daha rяqsanяnиn mahnыsыna nиyя<br />

oynayыrsan<br />

bu da иlk bahar yaьышы<br />

havalar kцчяlяr qяzet kюшklяrи<br />

araq qoxuyur<br />

adamlar evя tяlяsmиr<br />

adamlar darыxыr<br />

sяn dя sevmиrsяn sevmя<br />

daha ayaqqabыm nиyя su buraxыr<br />

Uшaq, Gяnc, Qoca<br />

uшaq иdиm<br />

sиyиb<br />

qar цzяrиndя qonшu qыzыnыn adыnы<br />

yazardыm<br />

hяrdяn dя yaz gцnlяrиndя<br />

bahar qoxuyan kяnd yollarыna<br />

gяnc иdиm<br />

sevdиyиm qыzlarыn adыnы<br />

dиvarlara чиzяrdиm<br />

aьaclara<br />

kиtablara<br />

ya da ucuz kafelяrиn<br />

kasыb masalarыna<br />

яllяrиm utanardы…<br />

иndи qocayam, qoca<br />

tяrk etdиyиm qadыnlarыn<br />

adыnы tцpцrцrяm yalnыz<br />

xatиrяlяrиn цzцnя<br />

Qadыn<br />

bиzи tяrk edяn qadыnlarla gedяn<br />

yalnыz цmиdlяr deyиl hяr dяfяsиndя<br />

sevишdиyиmиz yerlяr dя yoxa чыxыr<br />

hяlя bu harasыdы<br />

balacam, pишиyиm, sяrчяm deyяrdиk…<br />

dиp-dиrи sюzlяr yoxa чыxar<br />

dиlиmиzdяn…<br />

eh, qadыnlar yalnыz qяlbиmиzdяn deyиl<br />

coьrafиyamыzdan<br />

sюzlцyцmцzdяm gedяr hяm dя…<br />

nя sevишmяyя yerиmиz qaldы<br />

nя demяyя sюzцmцz…<br />

yox olmaьыn zamanы gяldи<br />

Dиaloq<br />

sюzlцyц<br />

mяn mцxalиfяt qяzetиndя kюшя<br />

yazarыyam<br />

sevgиlиm ишlяyиr иqtиdar qяzetиndя<br />

ишdяn <strong>son</strong>ra gюrцшцrцk tиndя<br />

gecяnи bиr yerdя<br />

bиr otaqda<br />

bиr yataqda<br />

keчиrиrиk<br />

o yazdыьы yazыlardan<br />

mяn yazdыьыm yazыlardan danышmыrыq<br />

bиz demяk olar kи heч danышmыrыq<br />

sevишиrиk<br />

qovuшuruq<br />

durmadan<br />

aramsыz<br />

чцnkи<br />

hяr sяhяr yazыlarыmыzы oxuyan xalq<br />

dиaloq<br />

dиaloq<br />

dиaloq иstяyиr<br />

Oьru Rцstяm<br />

Tцrmяdяn чыxdы Rцstяm<br />

Kцrяn Rцstяm<br />

Цzц чиl Rцstяm<br />

Bu da bиr ишdи,<br />

Kяnddя иnяk oьurlamышdы<br />

Ыlишdи<br />

Eh, gяnc arvadы vardы<br />

Xoшbяxt yaшardы<br />

Meшяnиn yanыnda palчыq daxmasы.<br />

Tцrmяyя dцшdц Rцstяm<br />

Kasыb Rцstяm<br />

Arvadы tяk qaldы<br />

4 иl kяsdиlяr<br />

Ax, Rцstяm!<br />

Qoca meшяbяyи palчыq daxmaya<br />

dadandы.<br />

Balaca kяnd ola,<br />

Sюz-sюhbяtlя dola...<br />

Ax, Rцstяm!<br />

Bax, Rцstяm!<br />

Gяnc arvadы<br />

Tez-tez yanыna gedяrdи<br />

Bu sиqaretиn<br />

Bu pulun...<br />

Tцrmяdяn чыxdы Rцstяm<br />

Kцrяn Rцstяm<br />

Цzц чиl Rцstяm<br />

Anasы kяsdи yolunu<br />

-O evя getmяyяcяksяn!<br />

Bacыsы kяsdи yolunu<br />

-O lячяrи unudacaqsan!<br />

Ax Rцstяm!<br />

Ax Rцstяm!<br />

-Anam, mяnи sevdиnmи heч<br />

-Bacыm, mяnи sevdиnmи heч<br />

-4 иl yatdыm, qapыmы dюyяn olmadы!<br />

-Qadыnыm ac qaldы, tяk qaldы, hяyan<br />

olmadы!<br />

Can Rцstяm!<br />

Gюzlяrи qan Rцstяm!<br />

Bu da bиr ишdи,<br />

Baшыna gяlmишdи.<br />

Meшяnиn yanыnda palчыq daxmasы...<br />

Sevиmlи gяnc arvadы...<br />

Saчlarыnda dяn...<br />

- Ax, canыm, necяsяn<br />

66<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


щ е к а й я<br />

SAMиR BULUT<br />

Cяlиlabad,<br />

"Чяrчиvяsиz" яdяbи qrupu<br />

Иzdиhаmы sеvmиrdи. Аmmа о gцn cаmааtыn ичиndяn kечяrяk nя bаш vеrdиyиnи юyrяnmяk<br />

иstяdи. Bиr kиши yеrя цч qаb qоyub аlvеr еdиrdи. Qаblаrыn bиrиndя kяllя, bиrиndя цrяk, bиrиndя<br />

dиl vаrdы.<br />

"Bu аdаm dяlи оlub, dеyяsяn. Bunlаrы hаrdаn tаpыb!"<br />

- Kяllя sаtыrаm, kяllя! Bош kяllя, dоlu kяllя! Аl аpаr, юzцnя zиyаfяt qur! - цzцnц gюrя<br />

bиlmяdиyи sаtыcыnыn kаl sяsи gяldи.<br />

- Dиl vаr, dиl! Uzun dиl, qыsа dиl! Аcы dиl, шиrиn dиl! Аl аpаr, юzцnя zиyаfяt qur! - bиr nечя<br />

аddыm dа аtsаydы bu аdаmы gюrяcяkdи.<br />

- Цrяk vаr, цrяk! Аь цrяk, qаrа цrяk! Dаш цrяk, yuха цrяk! Hаnsыndаn vеrиm, аl аpаr,<br />

юzцnя zиyаfяt qur! - dеyяn аdаmа bахdы. Kяndlи qиyаfяsиndя иdи. Gцn vurmаsыn dеyя, bашыnа<br />

hяsиr шlyаpа qоymuшdu. Шlyаpа о qяdяr bюyцk иdи kи, kюlgя sаlаrаq, qаrа sиfяtиnи tаmаm<br />

gюrцnmяz еtmишdи. Hа bахdыsа, bu аdаmыn gюzlяrиnи dя gюrя bиlmяdи.<br />

Qаblаrа о qяdяr mиlчяk dаrашmышdы kи, аdаmыn цrяyи bulаnыrdы. Аmmа bu аdаm sаnkи<br />

hиpnоzчu иdи. Hеч kиm bиr шеy аlmаmыш оrdаn gеtmяk иstяmиrdи.<br />

Lаp yахыnа gяldи. Юzц dя bиlmяdяn яlиnи kяllя dоlu qаbа uzаtdы.<br />

- Dаyаn! - шlyаpаlы аdаm dеdи, - mяn юzцm vеrиm!<br />

Оnа tяrяf bахdы. Иlаhи, bu аdаmыn nеcя mцdhиш gюzlяrи vаrdы. Иrи vя яyrи аьzы иsя аrыq<br />

sиfяtиnи dаhа bяdhеybяt еdиrdи. Еlя bиl, dцnyаnыn nиfrяtи vя tяlашы чюkmцшdц bu аdаmыn<br />

цzцnя…<br />

Sаtыcы kяllяnи qаrа pаrчаyа bцkцb оnа vеrdи. Cиbиndяn pul чыхаrаndа:<br />

- Kяllяlяr hяdиyyя vеrиlиr! - sаtыcы dиllяndи vя оnа tяrяf bахdы. Gюz-gюzя gяldиlяr. Иstеhzа<br />

vя nиfrяt dоlu bахышlаrdаn dиksиndи. Иstяdи kи, nиyя bеlя bахdыьыnы sоruшsun. Аmmа dиllяnя<br />

bиlmяdи. Gеrи dюnцb, аyrыldы оrdаn. Tяlяsя-tяlяsя bаzаr mеydаnыndаn чыхdы.<br />

***<br />

"Sааt аltыnы kечиb. Иndи иnstиtut bаьlы оlаr. Еvя dя gеtmяk иstяmиrяm. Yеnя bашlаyаcаq<br />

kи, bu nяdи, sяn dяlи оlmusаn! О qяdяr dаnышаcаq kи… иnsаnlаr nиyя bашqаsыnыn ишиnя<br />

burunlаrыnы sохurlаr! Yох, о mяnиm аrvаdыmdыr. Иndи, yяqиn mяnиm yоlumu gюzlяyиr kи …"<br />

- яlиndяkи yumru bцkцlц оnu rеаl hяyаtа qаytаrdы. Аddыmlаrыnы yаvашыtdы.<br />

- Ахы, mяn bаzаrа tяrяvяz аlmаьа gеtmишdиm. Hяm dя оnlаrы аlmышdыm! Bu bашыnа шlyаpа<br />

qоymuш mеyиd dя mяnи lаp чашdыrdы. Yяqиn tяrяvяzи dя еlя оnun yаnыndа unutmuшаm. -<br />

dеdи. Qыrmыzы kяrpиclяrlя dюшяnmиш dаrыsqаl kцчяdя sяsи яks-sяdа vеrdи. Hиss еtdи kи, kиmsя<br />

yахыnlыqdаkы bиnаnыn pяncяrяsиndяn оnа bахыr. Bашыnы yuхаrы qаldыrdы. Dоьrudаn dа<br />

pяncяrяnиn qаrшыsыndа kиmsя dаyаnmышdы. Оnu bаzаrdаkы sаtыcыyа охшаtdы. "Hя, оdur! О<br />

шlyаpаlы аdаm!". Яlиnи qаldыrыb оnа tяrяf yеllяdи.<br />

- Еy sаtыcы, bиr burа bах!.. - sюzцnц yаrыmчыq kяsdи. Яlиndяkи pаrча ачыlmышdы. Kяllя yеrя<br />

dцшцb dыьыrlаnыrdы. Dаrыsqаl vя яyrи-цyrц kцчяdя оyаn bu yаnа ашаn kяllяnи sахlаmаq оnu<br />

чох yоrdu. Kяllя bцkцlяn pаrча иtdиyиndяn оnu яlиnя gюtцrцb bаyаqkы bиnаnыn yаnыnа gяldи.<br />

Pяncяrя юrtцlmцшdц.<br />

***<br />

Bиоlоgиyа иnstиtutunа ишя dцzяlяndя sеvиnmишdи. Sеvиnmишdи kи, tоz bаsmыш kюhnя<br />

kиtаblаrlа vахtыnы kечиrяn яrи иndи иnsаnlаr аrаsыnа чыхаcаq. Qаrаdиnmяzlиyиn dашыnы аtаcаq,<br />

шяhяrя gяzmяyя чыхаcаqlаr, qоnаq чаьыrаcаqlаr… Аmmа bunlаrыn hеч bиrи оlmаmышdы.<br />

Яksиnя, о иndи dаhа fиkиrlи, dаhа qаpаlы оlmuшdu. Sааtlаrlа иnstиtutun rцtubяtlи<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 67


lаbоrаtоrиyаsыndа ешяlяnmяklя, kюhnя qоvluqlаrы еvя,<br />

еvdяn dя ишя dашыmаqlа gцnцnц sоvururdu. Hяrdяn dя еlя<br />

оlurdu kи, zяng еdиb еvя gяlmяyяcяyиnи dеyиrdи. Sяhяrи gцn<br />

yоrьun gяlиb еlя pаltаrlы-pаltаrlы yаtаr, yuхudа sаyыqlаyаrdы.<br />

"Bu kиши, ахыr vахtlаr lаp хаrаblаyыb. Еlя bиl bu dцnyаnыn<br />

аdаmы dеyиl. Dиndиrяndя dя cаvаb vеrmиr." - dеyя<br />

mыzыldаnаrаq tеlеfоnа yахыnlашdы. Яrиnя zяng еtdи:<br />

- Yеnя еvя gеc gяlяcяksяn<br />

- Bиlmиrяm. Nя оlub<br />

- Hеч bиr шеy. Еlя-bеlя sоruшdum.<br />

- Bиr аz dюz, яzиzиm. Bu mяsяlяnи qurtаrыncа hяr yахшы<br />

оlаcаq.<br />

- Ахы, nя yахшы оlаcаq<br />

- Bиlmиrяm. Dеyяsяn, yеnя dя аcыqlыsаn…<br />

- Yох, юz-юzцmя gцlцrяm!<br />

- Yахшы, bашqа bиr шеy dеmяk иstяyиrsяn<br />

- Gяlяndя tяrяvяz аl, vяssаlаm… - dеyиb dяstяyи hиrslя<br />

yеrиnя qоydu.<br />

- Nя bяdbяхt аdаmdыr. Bиr аz dюz, яzиzиm! Nя vахtа<br />

qяdяr sяnиn bu mаymаqlыьыnа dюzяcяyяm! - аrvаdы dеyиnяdеyиnя<br />

оtаqdа vаr-gяl еtmяyя bашlаdы. - Bu еvdя hяr шеy<br />

аdаmыn цrяyиnи sыхыr! Lаp еlя sяn юzцn dя! Hяr шеy kюhnяdиr,<br />

оn иl bundаn qаbаqkы яшyаlаrdыr! Sяn юzцn dя оn иl<br />

bundаn qаbаqkы kиmиsяn! Hеч dяyишmяmиsяn, яksиnя kюhnяlmиsяn!<br />

- аrvаdы hиrsиndяn оd pцskцrцrdц.<br />

***<br />

Юrtцlmцш pяncяrяnиn аltыndа bиr аz durdu. Vя bиrdяn<br />

аnlаdы kи, bu, еlя оnun yашаdыьы еvиn pяncяrяsиdиr. "Mяn lаp<br />

yаddашыmы иtиrmишяm. Yахшы, bяs о sаtыcы bиzdя nя gяzиr!<br />

Bяlkя tяrяvяzlяrи gяtиrиb! Bяs pяncяrяnиn юnцndя nиyя<br />

durmuшdu! - dцшцnяrяk yашаdыьы bиnаyа yахыnlашdы. Bиr<br />

tяrяfdяn mаrаq оnu hяyяcаnlаndыrmыш, bиr tяrяfdяn dя pиllяkяnlяrlя<br />

qаlхdыьыndаn цrяyи bяrk dюyцnцrdц. Qаpыnыn<br />

zяngиnи bаsыb gюzlяdи. "Bu аrvаd dа tяnbяllиyиndяn яl чяkmиr"<br />

- dеyя gиlеylяndи. Yuхulu gюzlяrиnи оvuшdurа-оvuшdurа<br />

qаpыnы ачаn аrvаdы оnu gюrцb yеrиndя qurudu.<br />

- Sяnя nя оlub!<br />

- Hеч nя! Hаnы о<br />

- Kиm hаnы! Kиmи sоruшursаn<br />

- О шlyаpаlыnы dеyиrяm! Sаtыcыnы! Tяrяvяzи gяtиrmишdи!<br />

- Nя шlyаpаlы! Nя sаtыcы! Sяn dяlи оlmusаn! Цst-bашыn<br />

nяdиr!<br />

- Yох, mяn оnu pяncяrяnиn qаrшыsыndа gюrdцm. Ашаьы<br />

bахыrdы.<br />

- Mяn bиlиrdиm kи, bиr gцn sяnиn bашыnа hаvа gяlяcяk!<br />

Nя pяncяrя! Hеч bиzиm kцчяyя ачыlаn pяncяrяmиz vаr! Bu<br />

цst-bашыnы kиm qаnа bulаyыb Yохsа, аdаm юldцrmцsяn!<br />

Bяlkя, yаrаlаyыblаr sяnи!<br />

Юzцnя bахdы. Dоьrudаn dа qаn ичиndя иdи. "Bu qаnа<br />

hаrdа bаtmышаm!" - yаddашы kоrшаlmышdы. Яlиndяkи kяllя dя<br />

qыrmыzыyа bоyаnmышdы.<br />

***<br />

Иш оtаьыnыn tахtаlаrы аrаlаnmыш qаpыsыnы ачыb ичяrи gиrdи.<br />

Ишя gяlяrkяn gюzяtчиnиn чuхurа dцшmцш gюzlяrиndяkи dяhшяt<br />

аddыmlаrыnы yеyиnlяtmяyя mяcbur еtmишdи. Gюzяtчиnи hеч<br />

vахt bеlя gюrmяmишdи. О, шlyаpаlыnы хаtыrlаdыrdы. Qаpыnы<br />

ачаndа gюzяtчиnиn bахышlаrыnы kцrяyиndя hиss еtdи. Оtаq о<br />

qяdяr rцtubяtlи иdи kи, dиvаrыn kцnclяrиndя kиf яmяlя<br />

gяlmишdи. Иyи иsя аdаmыn burnunu dешиrdи. "Иnsаnlаrыn dа<br />

bиgаnяsи оlur. Dаш dиvаrlаr kиmи sоyuqqаnlы, bиgаnя, hяm<br />

dя цшцdяn" - dцшцnяrяk ишыьы yаndыrdы.<br />

Цч аy иdи kи оnа иnsаn kяllяsиnи tяdqиq еtmяyи tаpшыrmышdыlаr.<br />

Яvvяllяr mаrаqsыz gюrцnяn bu иш, иndи оnа еlя<br />

чяtиn gяlиrdи kи, fиkиrlяrи dя dоlашmышdы. Ача bиlmиrdи<br />

dцyцnц. Yuхusundа dа kяllя gюrцrdц.<br />

Dцnяn еvя gяtиrdиyи kяllя иndи иш stоlunun цstцndяydи.<br />

"Ахы, bu оlа bиlmяz. Mяn оnu еvdя qоymuшаm." Яlиnи kяllяyя<br />

sцrtdц. Dиvаrlаrdаn dа sоyuq иdи. "Bяlkя, dцnяnkи<br />

hаdиsя hеч оlmаyыb. Bunlаr mяnиm uydurmаmdыr. Bяs о<br />

шlyаpаlы аdаm!" Bяdяnиnя цшцtmя gяldи. Kяllяnиn<br />

gюzlяrиndяn аьаppаq, tцklц qurdlаr чыхыrdы. Gюzlяrиnи оvuшdurdu.<br />

Еlя bиl, qurdlаr оnun gюzlяrиndя bиr-bиrиnя sаrыlmышdы.<br />

Яllяrиnи gюzlяrиndяn чяkиb bиr аddыm аrхаyа аtdы. "Hя, bах,<br />

о qаrа pаrча dа burdаdыr. Ахы mяn оnu иtиrmишdиm." Qаrа<br />

pаrчаnы gюtцrцb qurdlаrы tяmиzlяmяyя gиrишdи.<br />

***<br />

Qаpы tахtаlаrыnыn аrаsыndаn kечяn ишыq шцаlаrы bиr<br />

nюqtяdя tоplашаrаq оtаьыn kцncцndя иnsаn kяllяsи bоydа<br />

аьаppаq dаиrя yаrаtmышdы.<br />

Kяllяnи mи<strong>kr</strong>оskоpun аltыnа qоyub dиqqяtlя bахmаьа<br />

bашlаdы. Nяzяrlяrи яyrи-цyrц yоllаrа bяnzяr bеyиn шыrыmlаrыndа<br />

иlишиb qаldы. "Bu yоllаrыn hаrdаn bашlаyыb, hаrdа<br />

qurtаrdыьыnы tаpmаq mцmkцn dеyиl" - dцшцndц. Bиrdяn<br />

gюzlяrи kяllяnиn sаь tяrяfиndяkи чаpыьа sаtашdы. Hяyяcаnlа<br />

яlиnи bашыnа аtdы. Yеrиndяn durаrkяn ашыrdыьы stulu qаldыrmаdаn<br />

gцzgцyя yахыnlашdы. Bашыnыn sаь tяrяfиndя, иkи bаrmаq<br />

еnиndя чаpыq vаrdы. Аnаsыnыn dоьum vахtы юldцyцnц<br />

dеyяnlяr, оnun чяtиnlиklя dцnyаyа gюz ачdыьыnа иstеhzа<br />

еtmишdиlяr. Bu чаpыq dа о vахtыn иzи иdи. Аnа bяtnиndяykяn<br />

dаmьаlаnmышdы. Аьыr gцnlяr оnu qаrаbаqаrа иzlяyяcяkdи,<br />

чаpыьы vя аnаsыnы hиss еtdиrmяk цчцn. Hяrdяn zаrаfаtlа<br />

dеyяrdи: "Mяn hяlя аnаmыn qаrnыndа оlаndа yашаmаьа<br />

цsyаn еtmишяm!"<br />

Yеnиdяn mи<strong>kr</strong>оskоpа yахыnlашdы. "Hя, lаp mяnиm<br />

чаpыьыm kиmи! Sаь tяrяfdя, иkи bаrmаq еnиndя"<br />

Tеst vеrmяk цчцn kяllяnи dя gюtцrцb lаbоrаtоrиyаyа<br />

gиrdи. Gur, sцd kиmи аьаppаq ишыqlаrыn аltыndа юzцnц<br />

bиrtяhяr hиss еtdи. Qаrаnlыьа о qяdяr юyrяшmишdи kи…<br />

***<br />

Vяrяqlяrя bахыrdы. Hяr шеy uyьun gяlиrdи. Kяllя оnun<br />

иdи. Оnu qаrа pаrчаyа bцkцb bаzаrа yоllаndы.<br />

Kиmsя kаl sяslя чыьыrыrdы:<br />

- Аlыn kяllяlяrиnиzи! Аlыn цrяklяrиnиzи! Аlыn dиllяrиnиzи!<br />

Hаmыsы sиzиndиr!<br />

Sяsя tяrяf yахыnlашdы. Аmmа hеч kиmи gюrmяdи. Hяr<br />

tяrяfя qаrаnlыq чюkmцшdц. Bиrcя яlиndяkи kяllя<br />

ишыldаyыrdы…<br />

***<br />

Sяhяrdяn аrаmsыz yаьаn yаьыш dаmcыlаrы Mоrzе яlиfbаsы<br />

иlя nяsя dеmяk иstяyиrdи. Dцz оn иl иdи kи, еvdяn хяbяrяtяrsиz<br />

gеtmиш яrиnиn yоlunu gюzlяyиrdи. Hяr gцn dя<br />

gюzlяmяkdяn yоrulub yаtаьыnа gиrяndя gюzц stоlun<br />

цstцndяkи kяllяyя sаtашыrdы. Sоnrа…<br />

Sоnrа dа яrиnиn шlyаpаdа чяkdиrdиyи шяklи bаьrыnа bаsыb<br />

йатырды...<br />

68<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Яlиf Su Alkan 1962-cи иldя Tцrkиyяnиn Heyvalыq bюlgяsиndя<br />

dцnyaya gюz aчыb, Иstanbulda bюyцyцb, Notre Damda Sиoan Qыz<br />

Lиseyиnи vя Brцsseldя Cerиa Turиzm vя Otelчиlиk Yцksяk Okulunu<br />

bиtиrиb. Иstanbula dюndцkdяn <strong>son</strong>ra bиr mцddяt Fransыz konsulluьunda<br />

чalышыb. Daha <strong>son</strong>ra Gцnaydыn qяzetиnиn xarиcи xяbяrlяr<br />

bюlцmцndя jurnalиst kиmи fяalиyyяt gюstяrиb. 1984-cц иldяn<br />

Parиsdя yaшayыr. 4 иl Fransadakы Tцrkиyя sяfиrlиyиndя gюrяv alыb.<br />

Yaxlaшыq 15 иldиr Sиpa Press Fotoqraf vя Mяtbuat agentlиyиndя<br />

чalышыr.<br />

Шeиrlяrи Varlыq, Tцrk Dиlи vя Bahar dяrgиlяrиndя, Fransada<br />

yayыnlanan Aujourd huи Poeme, Poesиe/Premиere, Ve, Mиdи<br />

dяrgиlяrиndя yayыnlanmaqdadыr. Шerlяrиndя Иstanbul hяsrяtи arasыra<br />

юzцnц gюstяrиr.<br />

ЯLиF SU ALKAN<br />

KЦLЯYИN ИPЯK SЯSИ<br />

Zolaqlы bиr mayka geyиndиrmишlяr sяnя<br />

Mяnя asqыlы bиr paltar<br />

Bяrk-bяrk tutmuшam яlиnи<br />

Yellяncяkdя yan-yana dayanmышыq<br />

Yellяncяk dя yerиndя dayanыb<br />

Qarшыmыzda <strong>son</strong>suz чюl<br />

Ayaq иzlяrи sиlиnmиш<br />

Hцrkmцш kиmи bиr halыm var<br />

Bяllи kи axшam olur<br />

Bяllи kи<br />

Dюngяlяrdя yaшayыrыq<br />

Dцnyamыz eynи dцnya<br />

Hюrцmшчяk hюrцr torunu<br />

Шamdangцlц yarpaьыnda bиr tыrtыl<br />

Tяnbяl-tяnbяl yayыlmыш<br />

Mяn yuxuya getmишяm sюyцdцn kюlgяsиndя<br />

Yuxular qaranlыьa sцrцklяnиrlяr<br />

Qeyb olsan da яn dяrиn sulardа<br />

Sиlиnsя dя ayaq иzlяrиn<br />

Dalda-bucaq kцчяlяrdя<br />

Barыtыn ичиndяsяn bиr gecя<br />

Bцtцn шяhяrи alova bцrцyяrsяn<br />

Uyub kцlяyиn иpяk sяsиnя<br />

SABAHA BИR DЯГИQЯ VAR<br />

Bиr яzиklиk duyaram hяr zaman<br />

Adыnы yazmadыьыm шeиrlяrdя<br />

Qum soyumuш dяnиz qara<br />

Sabaha bиr dяqиqя var<br />

Tramvaylarda aьladыn<br />

Gеcя sяrиn bяdиrlяnmиш ay ulduzlar<br />

Kюrpцlяr ишыqlar reklam lюvhяlяrи<br />

Sabaha bиr dяqиqя var<br />

Цrяyиnи qurcalama<br />

Burax getsиn getdиyи yerя qяdяr<br />

Иstяrsя qalsыn acыsы gиzlи иncиklиklяrиn<br />

Sabaha bиr dяqиqя var<br />

Bu solьun rяnglяrи mяnmи boyadыm<br />

Mяnиmmи bu яyrи cиzgиlяr<br />

Uydurma naьыllara иnandыm<br />

Sandыm kи keчяr sыxыntы<br />

Dodaьыmdakы bu uчuq qяrяnfиl deyиl<br />

Ayaq basdыьыm yer чamurlu torpaq<br />

Ащ nя axmaqca шeymиш aьlamaq<br />

Sabaha bиr dяqиqя qala<br />

HЦZЦNLЦ ZAMAN<br />

Yanыndan keчиrяm<br />

Heч яl dя etmиr<br />

Dayan desя qalacam<br />

Иstи bиr dost sяsи sanaraq<br />

(Bиlяklяrи qыrmыzы qяrяnfиllи<br />

Fышtыrыq dodaьыnda gecя<br />

Uyumuш uyanmamaq цzrя)<br />

Sevdalar gecя sevишmяlяr<br />

Sevdиyиm bцtцn mиsralar<br />

Bцtцn ozanlar<br />

Kиmи qяlbиm dиrяnишdя<br />

Uzaq bиr hяsrяt kиmи<br />

Keчиr gцnlяr<br />

Ay vurur beшиklяrя<br />

Dышarыda axшam<br />

Aьulu mantar kиmи<br />

Sиnsи-sиnsи boy atыr<br />

Qaranlыq цrяyиmdя<br />

Mяnяkшяlяr soldu<br />

Yaz gяlmяdяn gцz oldu<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 69


Qыzыl yarpaqlar sardы qoynumu<br />

Qяlbиm unut bu hцznlц zamanы<br />

Gюzlяyяn var yolumu<br />

DADLЫ BИR GЦNЯШ VAR<br />

BU GЦN HAVADA<br />

Dadlы bиr gцnяш var bu gцn havada<br />

Ortakюyя gedиm<br />

yoxsa<br />

bиr sяndяl чяkиb Boьaza doьru<br />

ayaqlarыmы keyflя uzadыb<br />

dяmlи bиr чay ичиm<br />

Pишиklяr balыqчы qayыqlarы<br />

vя gяmиlяrиn fиtlяrи<br />

vя яl-яlя sevgиlиlяr<br />

qяzet oxuyum<br />

yoxsa<br />

sиqaret чяkиm keyflя<br />

bяlkя yerиyя-yerиyя<br />

Bяbяkя belя gedя bиlяrяm<br />

bиr dя gюrdцn dosta-tanышa da rastlaram<br />

sahиldя nяrd oynarыq<br />

иkи шeш beш arasыnda<br />

vяtяnиmиzиn halыna gюynяyяrиk<br />

bиr dя gюrdцn bиr motorlu qayыьa atlayыb<br />

qarшы sahиlя keчяrяm<br />

tanышlar olmasa da<br />

dolaшыb gяzяrяm sahиldя<br />

axшamlaр gюzяl olan Kadыkюy иskяlяsи<br />

gиtaraчыlar<br />

baьыran kasetчиlяr<br />

sоnra Mиsиr Чarшыsы<br />

чeшиd-чeшиd baharat<br />

"bиr xяyal gяmиsи иskяlя sancaq<br />

Toxunub keчиr xяyallarыna<br />

Aьlamaьыn gяlяr aglaya bиlmяzsяn"<br />

Hava qaralmadan dюnmяlи evя<br />

deyя dцшцnяrkяn ayыldыm bиrdяn<br />

porte de at.cloud-a gяlmиш avtobus<br />

sцrцcц "xanыm haydы <strong>son</strong> dayanacaq" deyиr<br />

Mяn yenя чox uzaqlara getmишяm<br />

70<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


щ е к а й я<br />

AGAYИ ZADЫ AXTARARAQ<br />

Aьayи Zadы bцtцn Qяhvяxana admlarы tanыyыrdы. Elя<br />

ona gюrя onun иtmяyи hamыya яcиb gяlиb, dalыsыnca sюzlяr<br />

чыxdы.<br />

"hяtmяn tutub aparыblar zиndana"<br />

"bяlkя юlцb"<br />

"bяlkя naxoшdu da Qяhvяyя gяlя bиlmиr"<br />

(amma bu hekayяnи uzatmaq цчцn, Aьayи Zaddan bиr<br />

para mяlumat vermяlиyяm, bяlkя dя цst-цstя heч faydasы<br />

olmasыn)<br />

HAMИD ЯHMЯDИ<br />

Tяbrиz<br />

Yarыm saatыn heч olmasa иyиrmи dяyqяsи bu suala fиkиrlяшmяyя<br />

vя Qяhvячиnиn яhvalatыn gцdmяyя keчиr.<br />

Yarыm saat <strong>son</strong>radы, Aьayи Zad Qяhvяdяn чыxыb,<br />

"Mиyar-mиyar"dan gedиr "Pasaj"a sarы. Pasaj kцчяsиndя<br />

dolananda hяmяшя bиr nostaljиk hиsslяr Aьayи Zadda<br />

dиrиlиr: "Hotel Palas" , "Kafe Xorшиd" vя sцdцk goxusu<br />

(Aьayи Zadыn bцtцn yaшamaьы budur: gяlиb getmяk, maшыnla<br />

gяlиb ayaq цstя getmяk. Gorxularыn ичиndя gиcяlmяk,<br />

kюlgяlяrdяn qaчmaq, nostaljиlяrdяn цшцmяk)<br />

Bu xиyavanы atlayan яllи yaшыnda kиши Aьayи Zaddы.<br />

Hяmяшя yolunu "Gцlцstan Baьы"ndan salыb, xиyavanыn bu<br />

tayыnda bиr maшыna яl elяyиb (яvvяlkи dя mиndиrmяsя<br />

иkиncиsи hяtmяn mиndиrяr) "Fиrdosи" aьzыna sarы gedиr.<br />

Hяmяшя 75 tцmяn xыrda pul cиbиndя hazыrdы, taksи шoferlяrиlя<br />

xыrda pul цstя sюzlяшmяyя heч halы yoxdu.<br />

Maшыn Fиrdosи aьzыnda saxlayыr. Aьayи Zad maшыndan<br />

dцшцr, arxasы "Яrk"я, gюz altы mцsяllanыn yarыmчыlыq<br />

иmarяtиnя baxыr, Qяhvяyя sarы gedиr.<br />

Aьayи Zadыn yerи Qяhvяdя bяllиdиr, heч olmayыb ayrы<br />

yerdя otursun ya bиr kяs onun yerиndя oturmuш olsun.<br />

Salam verиb nяfяs tazalayыb, oturur.<br />

Иndи Qяhvячиnиn nюbяsиdиr, чay gяtиrsиn Nяm Xunsarla.<br />

Kюmцrц dцzsцn qяlyanыn цstцnя vя bиr sяlamla qoysun<br />

Aьayи Zadыn юnцnя.<br />

Aьayи Zad saqqalыn qaшыyыb, dodaqlarыn bцzцb,<br />

qяlyanыn шlankыn aчыb fыsqыrtmaьa baшlayыr. Yarыm saat<br />

sora Qяhvя dolacaq. Aьayи Zad шuluq yerdяn qorxur, чox<br />

adam bиr yerdя gюrяndя цrяyиnя zяhm oturur. Ona gюrя<br />

Qяhvя dolan чaьы Qяhvяnи tяrk edиr. (amma burada Aьayи<br />

Zad Qяhvяdяn яvvяl иstяyиrиk gюrяk o yarыm saatda nяlяrи<br />

fиkиrlяшиr)<br />

Aьayи Zad Шah zamanы Savakи иdи. Bunu hamы bиlиr.<br />

Qяhvяnыn yиyяsи иsя иnqиlabчы. Bunu hamы bиlmиr, Aьayи<br />

Zad bиlиr.(hardan bиlmяsи qalыb sиzиn иstиdlallarыnыza vя bu<br />

neчя cцmlяnи bиrи bиrи иlя tutuшdurmaьa)<br />

Odur Aьayи Zad hяmяшя Qяhvячиdяn чяkиnяr. Gecя<br />

yuxularыnda da gюrцr Qяhvячи иstяyиr onu юldцrsцn. Aьayи<br />

Zadыn bюyцk suallarыndan bиrи budur "gюrяsяn Qяhvячи<br />

mяnи tanыyыr"<br />

Amma Aьayи Zad hardadы Nяyя yoxdu<br />

1- Bяlkя yazыq kиши bиr gecя evиnя qayыdanda,<br />

dцшmяnlяrиnиn bиrи юldцrцb onu.<br />

2- Bяlkя dя yazыq kиши bиr gecя evиndя qяlbи dayanыb,<br />

юlmцшdц (amma Aьayи Zadыn elя bиr yaшы yox иdи)<br />

3- Ya da Aьayи Zad иstяmиrdи Qяhvяyя gяlsиn.<br />

Vя nяm neчя bиr ehtиmal...<br />

Amma gяrчяk bu иdи (яgяr gяrчяk adыnda bиr zad olmuш<br />

ola):<br />

Aьayи Zad bиr gцn pasajda yol yerиyяndя bиrdяn bиr<br />

qыzыn yadыna dцшцr, Kafe Xorшиddя rяqqas иmиш vя Aьayи<br />

Zad neчя gцn onun eшqиnя ora gedяrmиш ancaq qыz bиr hяftя<br />

sora Tehrana qayыdыb vя onun qиyafяsи Aьayи Zadыn<br />

xatиrяlяrиndя qalыr.(иndи bиrdяn bиrя yadыna dцшmяsиnиn<br />

иllяtиn bиlmиrяm) bu halda bиr kюlgя Aьayи Zadыn цzцnя<br />

чыxыr, Qяhvячиdи, Aьayи Zad qяlbи dayanmadan яvvяl<br />

юzцnц batыrыr.<br />

Bu sюzц hamы bиlиrdи, heч kиm demиrdи, hamы sevиrdи<br />

иstяdиyи rяvayяtи Aьayи Zada gюrя qoшsun.<br />

Gюz dиkmишяm Aьayи Zadыn yerиnя. Heч kиm onun<br />

yerиndя oturmur.<br />

Bиr nяfяr 500 tцmяn atыr masanыn цstцnя "иkи чay, bиr<br />

qяlyan"<br />

Pulun qalanыn qaytarыram. Aьayи Zad hяmяшя xыrda<br />

verяrdи!<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 71


GцNеL MюVLUD<br />

FОTОSЕSSИYА<br />

(Еlnur цчцn "13 оktyаbr" sиlsиlяsи)<br />

1 Gюzlяr fоkusdа иkяn<br />

Mяn чох шеyи<br />

цrяyиmdя dаhа yахшы еlяyиrяm, fоtоqrаf, dаhа yахшы<br />

ruscа dаhа yахшы dаnышыrаm,<br />

mоnоlоqlаrы dаhа sяrbяst dеyиrяm,<br />

dаhа чох ичя bиlиrяm,<br />

sоyuьа dаhа чох dюzцrяm…<br />

Mяn чох шеyи<br />

цrяyиmdя dаhа yахшы еlяyиrяm, fоtоqrаf, dаhа yахшы<br />

Mяn цrяyиmdя чох шеyи<br />

аrtыq еlяmишяm, fоtоqrаf, аrtыq еlяmишяm -<br />

о yаnыmdа оlmаdаn bеlя<br />

хошbяхtcя yuхuyа gеdя bиlяcяyиm,<br />

kцчяlяrи<br />

"Hяrяmиzя qыrmыzы bиr kюynяk, hаmыmыzа qыpqыrmыzы bиr sоl юlkяsи!"<br />

kиmи шцаrlаrlа dоlu<br />

юlkяnи аrtыq qurmuшаm.<br />

Mяn чох шеyи цrяyиmdя<br />

аrtыq еlяmишяm fоtоqrаf, аrtыq еlяmишяm.<br />

Аmmа иndи<br />

bцtцn яzаlаrыm<br />

оnu sеvmяyя sяfяrbяrkяn<br />

mяn оnu tяkcя цrяyиmdя<br />

sеvmяk иstяmиrяm, fоtоqrаf, sеvmяk иstяmиrяm…<br />

Bиr dя…<br />

bиr gцn цrяyиmdя оnu<br />

аrtыq чохdаn unutduьumun<br />

fяrqиnя vаrаcаьыmdаn qоrхurаm, fоtоqrаf, qоrхurаm<br />

bиr аn оnu,<br />

bиr аn иntиhаrы dцшцnцrяm<br />

bиr аnsа hеч dцшцnя bиlmиrяm, dоstum,<br />

dцшцnя bиlmиrяm, qоrхurаm…<br />

72<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


*<br />

Цrяyиmdя<br />

dаhа шuх dаyаnаrdыm sяnиn qаrшыndа, fоtоqrаf,<br />

аmmа mяn оnsuz dа<br />

аrха plаndаyаmyяqиn<br />

kи, gцlцmsяmяyя dя bиlяrяm…<br />

2 Fоtоdа аrха plаndаkы sиfяt<br />

Qоy оtаqdаn чыхаn аdаm<br />

яlиnи аtыb,<br />

gеcяlяrиn hяr шеyи unutdurаn sцkutundа<br />

gюzlяrиmи dешяn bu ишыьы<br />

sюndцrsцn - оnu unudаrаm…<br />

Tяkи sяhяrlяrиn<br />

цrяkbulаndыrаn еrkяnlиyиndя<br />

ичиmи dиdяn аьrыlаr<br />

dцnяn gеcя qаrаnlыьыndа<br />

uzаqlашаn аddыm sяslяrиnиn<br />

юzlяrи иlя аpаrdыьы tяhlцkяyя qаrышыb<br />

gеtsиn - оnа hяr шеyи bаьышlаyаrаm…<br />

Qоy яn mяnаsыz bиr аdаmыn<br />

qяfиl zяngи<br />

mяnи юlц kиmи sяrиldиyиm yаtаqdаn<br />

qаldыrsыn - dцnyаyа tяzяdяn qаyыdаrаm…<br />

Hяr шеy аdаmыn хеyrиnя ишlяyиr<br />

bеlя sеvgи yоrьunluьundа,<br />

hяr шеy…<br />

*<br />

Nиyя dеmиrsяn kи,<br />

Цrяyиncя оlmаyаn шяklиn<br />

оnlаrlа nцsхяsиnи<br />

tяlяm-tяlяsиk qаrышdаrmаьа dяymяz,<br />

sяn bиlиrsяn ахы -<br />

шяklиn bиrиndя hаrdаsаnsа<br />

bцtцn nцsхяlяrdя еlя оrdаsаn…<br />

3. Иrи plаndаkы аdаmа<br />

Аmmа bunlаr<br />

аdаmыn gцcsцz vахtlаrыdы<br />

mяn sяnя bu vахtlаrdаn dаnышmаq иstяmиrяm<br />

Sяnя<br />

dаhа gцclц оlduьum zаmаnlаrdаn -<br />

юzцmц<br />

yоrьun kцrяyиnи mешяlяrиn аrхаyыnlыьыnа,<br />

sоlьun bахышlаrыnы<br />

yашыl цfцqlяrя sюykяyиb,<br />

mяrcиmяk kаsаsыnыn dяmиr dиbиnи qашыqlаyаn<br />

qиyаmчы kиmи<br />

hиss еlяdиyиm vахtlаrdаn<br />

dаnышmаq иstяyиrяm<br />

о vахtlаrdаn kи,<br />

vаrlыlаrыn vаrlаrыnы,<br />

kаsыblаrыn аbыrlаrыnы gиzlяyяn<br />

hцndцr hаsаrlаr<br />

yоlumu kяsя bиlmиr,<br />

pоlиs nяzаrяtиndяkи шяhяr qаrаnlыqlаrы<br />

sяnиn yашыl gюzlяrиnи юpmяkdяn чяkиndиrmиr<br />

sоnrа dа qаdыnsыzlыq qохuyаn<br />

vя yаlnыz иnsаn nяfяslяrиnиn<br />

иsиtdиyи оtаqlаrdа hаzыrlаnаn<br />

иnqиlаblаr...sяn nя ешшяk аdаmsаn!<br />

Mяn burdа sяnя иnqиlаbdаn dаnышыrаm -<br />

sяnsя чюrяyи yеmяyиn yаьыnа bаtыrыb,<br />

mаsа yаnыndаkы pишиklяrя аtыrsаn,<br />

mяn burdа sяnя<br />

sеvgиdяn dаnышыrаm - sяnsя<br />

аyаqlаrыndаn yеrя mыхlаnаn<br />

vиtrиn mаnеkеnlяrиnя аcыyыrsаn,<br />

mяn sаkиtcя, uzun-uzаdы sяnя bахыrаm -<br />

sяn kцlqаbы ахtаrыrsаn…<br />

Sяn ешшяk аdаmsаn -<br />

о mаnеkеnlяr qяdяr аcыmаzsаn mяnя,<br />

о pишиklяr qяdяr sеvmяzsяn,<br />

о kцlqаbы kиmи ахtаrmаzsаn…<br />

Hяr sиqаrеt аlышdыrdыьыndа<br />

tяzяdяn tаnыyыrаm sяnи -<br />

sяn ешшяk аdаmsаn!<br />

*<br />

Fоtоqrаf,<br />

Mяn bu шяkиllяrdяn иstяmиrяm…<br />

Bиr шаиr юmrцnцn bашlаnьыcыqаpаьы<br />

zяrblя ачыlаn иlk pиvя шцшяsи<br />

cыьаrаsы sоyulаn bиrиncи sиqаrеt qutusu<br />

sяhяr аlаqаrаnlыьыndаkы sяrsяm fиkиrlяr…<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 73


RAFиQ TAьы<br />

FЯRQАNЯ<br />

hekayя<br />

Hяr yеrdяn kцlяyиn sяsи ешиdиlиr. Qulаqlаrыmыzа qum<br />

dоlur. Hяrdяn kцlяk Fяrqаnяnиn pаltаrыnы yuхаrы qаldыrыr<br />

vя оndа qаrаbuьdаyы, dоlu qычlаrы gюrцnцr.<br />

Чиmяrlиyиn qumu bяzи yеrlяrdя nяmdиr. Dаlьаlаr gцclц<br />

оlduьundаn, sаhиlя иrи bаlыqlаr kиmи аtыlыr vя хеylи vахt dиrи<br />

qаlыr.<br />

- Kцlяk dя bиzи gюrdц… - dеyя Fяrqаnя цzцnц turшudur.<br />

Mяn dя buludlu gюydя gцnяbахаn kиmи sаrаlаn Gцnяшя<br />

аcыqlаnыrаm:<br />

- Оnа bах, mеyиt rяngи чяkиlиb цzцnя…<br />

Аyаqqаbыlаrыmыzы чыхаrыb яlиmиzdя tutmuшduq. Mяn<br />

шаlvаrыmы dиzяcяn чыrmаmышdыm. Mцшаhиdячиlяr аdаmlаrа<br />

хяbяrdаrlыq еdиrdиlяr.<br />

- Bu gцn suyа gиrmяk qаdаьаndыr! Dяnиz bu gцn qоrхuludur!..<br />

Fяrqаnя pаltаrlarыnы dяyишmяk цчцn qumluqdаkы<br />

аrаkяsmяyя gиrdи. Оndа yаlnыz аyаqlаrы vя bашы gюrsяndи.<br />

Mяn kюynяyиmи чыхыrыb skаmyаnыn цstцnя qоyаn sааt kцlяk<br />

оnu uzаьа fыrыldаtdы. Шаlvаrыmы sяlиqяylя bцkdцm. Kяnddяn<br />

tяzяcя gяlmишdиm vя шяhяrdя dя еlя bu шаlvаrdа<br />

gяzяcяkdиm deyя, аzаcыq bеlя яzиlmяsиnи, чиrklяnmяsиnи<br />

иstяmиrdиm. Fяrqаnя чиmяrlиk kоstyumundа qаyыtdы.<br />

Gцlцmsяyиrdи. Bяdяnи о qяdяr gюzяldи, цzцmц оnа tutub<br />

ачыq-ачыьыnа bахmаьаsa utаnыrdыm.<br />

Pаltаrlаrы qаtlаyыb, yеmяk шеylяrиlя dоlu чаntаnы dа<br />

цstцnя qоyduq.<br />

- Yаmаn аrыqlаmыsаn, - Fяrqаnя dиllяndи.<br />

Mяn bиrиncи dяfя gюrцrmцш kиmи юz bяdяnиmя bахdыm.<br />

- Еh, еlя яvvяldяn bеlяyяm - quru чubuq…<br />

Tяlяbяlиkdяn.<br />

Sаhиldя аdаm аzdы. Fяrqаnя qоrха-qоrха suyа gиrmяk<br />

иstяdи. Dяrhаl mцшаhиdячи cаvаn bиzя tяrяf yцyцrdц:<br />

- Ахы, sиzя dеyиldи - kцlяkdя чиmmяk оll-mаz!..<br />

Fяrqаnя dаyаnыb:<br />

- Цstцmцzя qышqыrmа, - dеdи. - Nиyя оlmur.. Шяhяrdяn<br />

burа юlчя-юlчя yоl gяlmишиk!<br />

Tяzяdяn цzцnц dяnиzя чеvиrdи:<br />

- Bеlя dаyаz yеrdя heч kюrpя dя bоьulmаz.<br />

Оьlаn оvurdlаrыnы шишиrdиb bяrkdяn fиt чаldы.<br />

- Qаyыdыn gеrи! Sиzя sюz bаtmыr, yа nяdи!<br />

Sоnrа bаrmаьы иlя uzаьы gюstяrdи:<br />

- Иstяyиrsиnиz, bа-ах, gеdиn о yаnа, qаyаlыqlаr sяmtя.<br />

Orаlаrdа kиm bаtsа, bиzlиk dеyиl.<br />

- Юzцnцz bаtыn, еyy… - Fяrqаnя аcыqlаndы. - Иnsаn<br />

bашqа yеrdя qоy юlsцn, tяkи bu иgиdиn yаnыndа юlmяsиn…<br />

Яcяb юzцnя pешя sечиb! Yахшыsы budu, gеdиb яsgяrlиyиnи<br />

чяkяsяn!<br />

Оьlаn yumшаldы:<br />

- Sиzя цrяyиm yаnыr, ахы! Burda bоьulmа hаdиsяlяrи<br />

оlub…<br />

Dяnиzи uzаqdа kюpцklц dаlьаlаr юrtmцшdц vя onlar<br />

tяkяr kиmи dиyиrlяnя-dиyиrlяnя sаhиlя qяdяr gяlиb чыхыrdы.<br />

Qumluqlа sаrы yеmиш qаbыьы gюrdцkdя, аyаq bаrmаqlаrыmlа<br />

оnu хеylи qаbаьа tullаdыm.<br />

- Qumа bах, sоvrulur lаp. Sяhrаdayыq elя bиl.<br />

Fяrqаnя bоynunu яyиb sачlаrыnы чыrpdы.<br />

Sаhиl rеstоrаnыnыn yаnыndаn юtdцk. Kцlяk dюyяn<br />

rеstоrаndа цч stоlun яtrаfыndа аdаmlаr оturmuшdu. Оьlаnыn<br />

gюstяrdиyи qаyаlыьа чаtdыq.<br />

- Burа yахшыdы, аdаm yохdu, - dеdиm.<br />

Fяrqаnяnиn цzцnц nаrыn tяbяssцm юrtdц:<br />

- Dцz dеyиrsяn, аdаmlаrdаn nя qяdяr gen gяzsяn,<br />

yахшыdы.<br />

- Mяn о mяnаdа dеmиrяm. Bаyquшаm bяyяm<br />

- Оndа qаrьаsаn; иndиcя nяsя qarыldаdыn.<br />

Fяrqаnя bunu dеyиb, qяhqяhя чяkdи vя bиrdяn dя<br />

gцlцшlяrиnи kяsиb sоruшdu:<br />

- Bаyquш vя qаrьа - hаnsы yахшыdы bunlаrыn<br />

- Яlbяttя, qаrьа… Юzц elя yахшы quш оlmаsа dа,<br />

bаyquшdаn хеyиrхаhdы.<br />

- Bя nя, чюldя hеyvаn юlsя, gюzlяrиnи dиmdиklяyяr!<br />

Аmmа tяnhаlыq heч dя pиs шеy dеyиl. Yаzыq bаyquшun bцtцn<br />

gцnаhы ondаdы kи, tяnhаlыьы sеvиr.<br />

Bиzя bахыb cаvаn bиr оьlаnlа qыz dа mцшаhиdячиlяrdяn<br />

uzаqlашmышdы. Gяlиb qаyаlаrыn о bиrи цzцndя yеr sечmяk<br />

цчцn durdulаr vя ora-bura хеylи bоylаnаndаn sоnrа оturdulаr.<br />

Hаvа yаvаш-yаvаш qыzыrdы.<br />

- Аmmа аdаm suyа hеч gиrmяk иstяmиr, - dеyя dиllяndиm.<br />

- Аdаm bя nя иstяyиr - Fяrqаnя шеytаncаsыnа mяnя<br />

bахыb gцldц.<br />

Gцnbаtаn tяrяfdяn kиmsя vаlаy vurа-vurа bиzя yахыnlашыrdы.<br />

Gюzlяrиmиzи qыyыb оnа bахыrdыq. Gяlиb чаtаndа, bu<br />

аdаmыn bеlи urlu, аlчаqbоy bиr оьlаn оlduьunu gюrdцk.<br />

Чяnяsиndя vя bыь yеrиndя sеyrяk tцklяr vаrdы. Yаnыmыzdаn<br />

sаymаzyаnа - fиtlя cцrbяcцr hаvаlаr чаlа-чаlа юtdц.<br />

Аrхаdаn оnu sцzяn Fяrqаnя dиllяndи:<br />

- Яhlиkеf аdаmdы, dеyяsяn.<br />

О, хеylи аrаlыdа, qum tяpяsи цstя оturub, bиzя bахmаьа<br />

bашlаdы. Dяrhаl цzцmцzц yаnа чеvиrdиk.<br />

- Sяnи tяzяdяn sеvmяk иstяyиrяm, - Fяrqаnяyя tяrяf<br />

dюnцb, tяmtяrаqlа sюzя bашlаdыm. - Bаltаlаnmыш иlk<br />

sеvgиmdяn budаq kиmи gюyяrяn mяhяbbяtlя…<br />

74<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


- Plаnlы шяkиldяmи<br />

- Tяlяbяlиkdя sяnи lap uшаq kиmи sеvиrdиm. Tеz-tеz<br />

аьlаyаrdыm da. Yаtаqхаnа yоldашыm bиr dяfя bunun<br />

цstцndя mяnя mюhkяm qаpаzlаr yеdиrtdи.<br />

Fяrqаnяnиn gюzlяrиndя tяяssцf vя hяsrяt sezиldи;<br />

sоnrа цzцnц gеtdиkcя аydыnlашаn tяbяssцm bцrцdц. Qцssяlи<br />

bахышlаrыnы uzаqlаrа dиkиb, еlя bиl оrаdаcа kечmиш gцnlяrи<br />

ахtаrdы.<br />

- Аyrыlыqlаrа dюzmцrdцm, sяnsя bиlя-bиlя hеy uzаьа<br />

qачыrdыn - яylяnиrdиn<br />

mяnиmlя. Mяn dя шцbhяlяnиr, qыsqаnыrdыm. Nяhаyяt,<br />

иlk mяhяbbяtиm tяhqиr оlundu, юldц…<br />

Fяrqаnя хяyаl ичиndя gцldц, чиyиnlяrи qаlхыb-еndи.<br />

Оnun yumшаq bоynundа qum vаrdы; яlиmlя аstаcа qumu<br />

sиldиm.<br />

Artыq цzц цstя uzаnmышdыq. Dиrsяyиmи qum dешиr vя<br />

gюynяdиrdи. Dяnиzиn шыrыltыsы nяьmя kиmи sяslяnиrdи. Tеz-tеz<br />

dиkяlиb qаyаnыn о цzцndяkи qоnшulаrыmыzа bахыrdыm. Аncаq<br />

иstяmиrdиm оnlаr bunu gюrsцn. Оnа gюrя tеz dя ашаьы yаtыr<br />

vя Fяrqаnяyя gюrdцklяrиmdяn danышыrdыm:<br />

- Оturublаr. Qыz шяhяrlиyя охшаyыr, юzц dя kюkdц - bиr<br />

nюv, yахшыdы.<br />

Fяrqаnя mяnи яyrи-яyrи sцzdц. Sоnrа qumdа яllяrиnи<br />

qошаlаyыb, bашыnы яllяrи цstя qоydu. Baxышlarыnы цzцmя zиllяdи.<br />

- Dеyяn, mяnи tаnыmыrsаn.. - sоruшdum.<br />

- Tаnыyыrаm, lаkиn sяndя qяtиyyяn sяdаqяt-zad yохdu…<br />

- Иndи aьlашmа qurаcаq hа!..<br />

- Юzцnц юymя! Bundаn sоnrа bяlkя hеч sяnя яrя<br />

gеtmяrяm dя.<br />

- Шяхsяn mяn lоvьаlыьыn dцшmяnиyяm. Sяhv<br />

qиymяtlяndиrиrsяn аdаmы. Ахы, nя dеdиm, nя oldu burdа<br />

- Yахшы аиlяmиz оlаrdы. Mяnиm qыzlаr ичиndя шяn-шяn<br />

gяzmяyиmя bахdыn Bиlяsяn, yцngцl qыzlаrdаn zяhlяm<br />

gеdиr.<br />

- Яrя gеdяnяcяn qыz pаk оlmаlыdы, deyиm nеcя..<br />

Gцldяn-чичяkdяn tяmиz!<br />

- Yaman eyhаmlы dаnышыrsаn, - Fяrqаnя kцsdц. -<br />

Sяnиnlя hеч gяlmяzdиm dя. Bu nяdи… Hюrmяt nаmиnя<br />

gяldиm. Dеdиm neynяk, gяlиb mяnи tаpыb.<br />

- Bаьышlа, Fяrqаnя, yахшы dаa.<br />

Чяnяsиnи юzцmя sarы чяkdиm. Gюzlяrиnиn bulаqlаrы<br />

yашdы. Zаrаfаtа kечdиm. Burnunun ucunа bаrmаьыmlа<br />

yцngцlcя tохundum:<br />

- Яyяm аьlаdыn… Bubb…<br />

- Bяsdи, аvаrа.<br />

Qаlхыb цstцnцn qumunu tяmиzlяyя-tяmиzlяyя,<br />

qоnшulаrыmыzа bахmаdаn dяnиzя sаrы gеtdи.<br />

Dоnqаr оьlаnыn gцndяn qаrаlmыш sиfяtи аydыncа<br />

gюrцnцrdц. Яlиndя hаnsы аьаcdаnsа qыrdыьы balaca budаьы<br />

yеllяdиr, ucundа bиrcя yашыl yаrpаq оlаn hяmиn budаq tеztеz<br />

dя яlиndяn yеrя dцшцrdц.<br />

Qачыb Fяrqаnяyя чаtdыm.<br />

- Sачlаrыnы иslаtmа ha, - dеdиm. - Аl, bu da sяnя dиmdиklи<br />

pаpаq.<br />

- Kиши pаpаьыdы kи bu! Dаyаn bиr.<br />

Bашыnа tахыb, hеч nя оlmаyыbmыш kиmи ucadan gцldц.<br />

Mяn bundаn uшаq tяkи<br />

sеvиndиm; аtыlыb-dцшdцm dя vя оvuclаyыb оnun цzgюzцnя<br />

su аtdыm.<br />

- U-u-u, nя sоyuqdu!..<br />

- Pаpаq аlmаn qыzlаrыnа охшаdыr sяnи.<br />

- Охшаyыrаm, qоy охшаyыm.<br />

Dayaz yerdя яyиldи vя bяdяnиnи astaca suyа sаldы.<br />

Qаlхаndа, цstцndяn parыltыlы dаmcыlаr tюkцlцrdц.<br />

- Pаltаrlаrа sяn bах hа, Fяrqаnя, mяnиm gюzlяrиm<br />

zяиflяdи.<br />

- Dеyиrsяn, оьurlаyаrlаr... шаlvаrыnы - Fяrqаnя<br />

шаqqаnаq чяkdи.<br />

- Nиyя dя оьurlаnsыn. Hяm dя cиblяrиmdя lаzыmlы<br />

kаьыzlаr vаr.<br />

Sоnrа цzц sаhиlя dаyаnыb, utаnа-utаnа dеdиm:<br />

- Bu oьlаn, vаllаh, dцz аdаmа охшаmыr.<br />

- Qоrхmа, bахаrаm, qоrхmа. Puff!..<br />

О, suyu sычrаdа-sычrаdа dаlьаlаrы bиr-bиr qаrшыlаyыr vя hяr<br />

yахыnlашdыqcа, аtыlыrdы. Dяrиnя gеtmяyяsя qоrхurdu.<br />

- Uzаьа gеdяk. Bura nяdи kи. Bиr mяnя bах.<br />

О bахdы vя mяn яlиmlя dяrиnlяrи gюstяrdиm:<br />

- Чяkиlяk оrаlаrа!<br />

- Nиyя - Fяrqаnя bаyаqkыndаn dа шяn-шяn dиllяndи.<br />

- Еlя-bеlя. Uшаьыq dаyаzdа чиmяk<br />

- Mяn uшаьаm - qыzаm…<br />

- Dаnышdы чыхdы bаша. Su burаdа dиzdяndи, dиzdяn.<br />

Adаmа gцlяrlяr.<br />

Яllяrиndяn yаpышыb, onu dяrиnя dаrtdыm.<br />

- Аy… аyy, аy, bоьuldum!..<br />

- Hаrаy sаlmа!<br />

Su qurшаqdаn yuхаrы чыхаndа, cяld Fяrqаnяnиn qычlаrыnы<br />

yеrdяn цzdцm. Bяdяnиmи gюzlяmяdиyиm хош bиr gиzиltи<br />

bцrцdц.<br />

- Vаy, bоьuldum, аnа-a!..<br />

- Еlя bиlиrsяn аrыьаm, gцcцm чаtmаz! Qаdыnа яn юlц<br />

kишиnиn dя gцcц чаtаr, bunu bиl!<br />

- Чаt-mаz!<br />

О, иrи, sцrцшkяn bаlыq sаyаьы чаbаlаyыr, чиyиnlяrиmdяn<br />

dишlяmяklя яlиmdяn qurtulmаq иstяyиrdи.<br />

Оnu еlя yеrdя burахdыm kи, аyаqlаrы yerя dяymяdи.<br />

- Vаy, mяn bоьulаcаm, bоьulurаm! Hеч kяs dя yох!<br />

Аnа-а!<br />

Tяzяdяn onun bяdяnиnи mюhkяm qucаqlаdыm.<br />

Dюшlяrиnи sыхыr, аьzыmа шоr su dоlsа dа, оnu hey юpцrdцm.<br />

Sаhиlя чох mеhrиbаn qаyыtdыq. Qоnшu оьlаnlа qыz,<br />

оnlаrыn yаnыndаn kечяndя, bиzя pычыldаdыlаr.<br />

- Bu шеylяrя dя bахыn, gеdиb чиmяk.<br />

Qоzbеl kяnаrdа gяzиnиrdи. Kцlяk kюynяyиnи yеllяdиr,<br />

onu yelkяn kиmи шишиrdиr, hяrdяn dя oьlanыn tцklц qаrnыnы<br />

aчыrdы. Qаrа alt tumanы шаlvаrыndаn dцz bиr qаrыш yuхаrыyа<br />

чыхmышdы. Gаh аyаq baш barmaьыylа qumdа шыrыm ачыr, orda<br />

аdаm bашы шяklи чяkиr, gаh dа чыхыb ucа bиr tяpяnиn kяllяsиndя<br />

оturur, яtrаfа bаlыqqulаьыlar vя шцшя pаrчаlаrы tullаyыrdы.<br />

Qurulаndыq. Qumu hаmаrlаyыb, sцfrя sяrdиk.<br />

Kцnclяrиnя dя, kцlяk аtmаsыn dеyя, nиsbяtяn аьыr dашlаrdаn<br />

qоyduq. Хышыldаdа-хышыldаdа чаntаdаkыlаrы оrtаlыьа dцzdцk.<br />

Kоlbаsа, pеndиr, чюrяk. Hяlя mеr-mеyvяmиz. Qаrpыzы<br />

qаldыrаndа, yаlаndаn hыqqыldаdыm:<br />

- Gяrяk su gяtиrяydиk, bu hеч.<br />

- Оьlаnы yоllаyаq, rеstоrаndаn аlsыn. Uшаq kиmи<br />

шеydи, иncиmяz.<br />

Fяrqаnя юzц onu чаьыrdы.<br />

- Яdя, hеy! Hееyy!..<br />

Qozbel оnа bахdы.<br />

- Yахшы оьlаnsаn, bиr burа gяl!<br />

Оьlаn аstа-аstа gяldи. Gюzlяrиnиn яtrаfыndаkы qыrышlаr<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 75


оnun bиzиm dцшцndцyцmцzdяn yашlы оlduьunu gюstяrиrdи.<br />

Ya da yox, tez qocalmышdы.<br />

- Susаmышыq… аncаq sоyunmuшuq. Gеyиnmяk dя<br />

яzаbdы.<br />

О, dяrhаl bаша dцшdц.<br />

- Аlаrаm, - dеyиb gеtmяk иstяdи.<br />

- Hаrа, hаrа Dаyаnsana, pul gюtцr!<br />

Fяrqаnя pаltаrlаrы qаldыrаndа, hаnsыmыzыnsа cиbиndяn<br />

хыrdа pullаr cиngиltиylя yеrя tюkцldц. Utandыm.<br />

- Suyа qоnаьыm оlmаzsыz<br />

Bunu dеyиb, mяьrur-mяьrur dюnцb, aralandы.<br />

Bиzdя оnа xoш mцnаsиbяt yаrаndы. Mяn оnu tяrиflяdиm:<br />

- Sяхаvяtlиdи. Balam, sяхаvяt bиzиm mиllяtиn<br />

qаnыndаdы daa.<br />

- Аmmа qоrхurdun шаlvаrыnы оьurlаyаr…<br />

- Оьurlаyаr dеmиrdиm, dцz dаnыш. Dеyиrdиm,<br />

bахmаq lаzыmdы.<br />

- Elя bu yаzыqlаr dа шцbhяlяnиblяr, - Fяrqаnя<br />

qоnшulаrыmыzыn pаltаrlаrыnы gюstяrdи; юzlяrи hяlя dя<br />

dяnиzdяydиlяr.<br />

- Sяхаvяtlиdи, аmmа оlа da bиlяr, alчaqdы.<br />

- Hя, boyca alчaqdы.<br />

- Boyca nяdи - яclaf, pиs.<br />

- Dцnyada bиr tяk sяn yахшыsаn!<br />

- Gяl, юzцnц mяnя bяbя kиmи gюstяrmя! -<br />

hиrslяndиm. - Guyа uшаqcыьаz hеч nя bиlmиr! Sаfцrяklи чыхыb<br />

bu.<br />

Fяrqаnя tеz dя yumшаldы:<br />

- Яdя, чюrяyиnи yе, tыхcаndыn! Gюr nеcя dя bоzаrыr,<br />

аy аmаn!<br />

Bюyцk bиr qаrpыz dиlиmиnи аpаrыb pаy kиmи<br />

qоnшulаrыmыzыn pаltаrlаrы yаnыnа qоydum.<br />

Qоzbеl tяpяnиn bюyrцndя peyda oldu. Hяr яlиndя dя иkи<br />

butulka. Dцzц, оnun bаrяsиndя naqиs fи<strong>kr</strong>я dцшmяyиmdяn<br />

хяcаlяt чяkdиm.<br />

Fяrqаnя аrmuddаn dишlяyя-dишlяyя оьlаnы sцfrяmиzя<br />

чаьыrdы.<br />

- Bu yаnа kеч, bах, burа. Gяl otur, - шцшяlяrи dя<br />

gюstяrиb zаrаfаtlа: - Amma qаrnыmыzы sеl аpаrаcаq, - dеdи.<br />

- Lцlяdяn-tиkяdяn yеsяnиz, heч qоrхusu yохdu, -<br />

чяnяsиnи иrяlи uzatdы. - Rеstоrаn odu еy - qulaьыnыzыn<br />

dиbиndя.<br />

Оnun bеlя yekя-yekя dаnышmaьыndаn, dиl-dиl<br />

юtmяyиndяn heч хошum gяlmяdи. Цstяlиk dя, mяnя dеyяsи:<br />

- Lцtя охшаyыrsаn.<br />

Оnun bu "lцt" kяlmяsиndяn Fяrqаnя uьunub getdи.<br />

Mяnsя hиrsиmи bоьa bиldиm. Hяttа gцlцmsяdиm dя:<br />

- Nя bашlы аdаmsаn! Axtarsan, burda hamы lцtdц.<br />

- Bашlы аdаmа sяn охшаyыrsаn, еynяyиndяn bиlиnиr.<br />

Оnun хаsиyyяtиnя uyьunlашmаq цчцn, hяlя sяbrиmи<br />

bаsыrdыm.<br />

- Yяqиn иlk dяfяdи eynяklи adam gюrцrsяn.<br />

- ...Аdаmа охuduqlаrыnыn cцzvиsи gяrяk оla, ya<br />

olmaya. Оnа gюrя dя bиlиklя lоvьаlаnmаzlаr.<br />

- Kиm lovьalanыr<br />

Fяrqаnя hеy gцlцr, bu sюzlяrdяn яylяnиrdи.<br />

- Аy Allаh, nя mяzяlи оьlаndы bu.<br />

- Sаvаd qяpиk-qяpиk yыьыlаn dюvlяt kиmиdи; nяtиcяdя<br />

юmцr qarяt оlur. Qаnыndа-иlиyиndя иstеdаd yохdusа, gedиb<br />

adи bиr ишиn qulpundan yapышsan,<br />

daha yaxшы olar. Gеt uшаq bюyцt, nяsиl аrtыr. Savad -<br />

яdabazlыqdыr.<br />

Qяflяtяn bеlя fиkиrlяr ешиdяcяyиmи gюzlяmяzdиm.<br />

- Еlяsи vаr, оnиllяrcя чохlu dиl юyrяnиr. Nя vаr-nя<br />

vаr, hачаnsа bиr, yа иkи gцnlцyя ona gяrяk оlаcаq. Vаllаh,<br />

mal-qoyun оtаrmаq bundаn sяrfяlи ишdи.<br />

- Sюzцnцn cаnыnы dе, - mяn guya lаqеydcяsиnя dиllяndиm.<br />

Bu, оьlаnы cиn atыna mиndиrdи.<br />

- Bax, elя ona gюrя dя lцtцшqulusan, - dedи. - Qыza ucuzdu<br />

bиr цzцksя dя almamыsan.<br />

Fяrqanя:<br />

- Ахы, юzцm иstяmиrяm... - dеdи.<br />

- Yох, яши!.. Иstяmиr bu! Иnandыq.<br />

Fяrqаnя pяrt оldu.<br />

Dяnиz цzяrиndя qаьаyыlаr чыьыrышыrdы. Еlя bиl kиmsя<br />

kиmиsя qыrыq-qыrыq fиtlя чаьыrыrdы. Durub яtrаfdа bош-bошunа<br />

gяzиnmяyя bашlаdыm. Цrяyиm sыxыlыr, dаrыхыrdыm. Иstяyиrdиm<br />

dя оьlаn durub gеtsиn. Fяrqаnяsя hey оnа suаllаr yаьdыrыr.<br />

- Hаrdа ишlяyиrsяn<br />

Donqar gцnbаtаnы gюstяrиb dеdи:<br />

- Bоstаnыnыz vаr. Oralardа.<br />

Sоnrа dа qцrurlа sиnяsиnи dюyяclяdи:<br />

- Хцsusи tяsяrrцfatdы! Eшиdиbsяn belя шey<br />

- Dюvlяt иcаzя vеrиrmи<br />

О gцldц:<br />

- Qяшяng qыzsаn, - dеdи vя hеyfsиlяnиrmиш kиmи<br />

яllяrиnи dиzlяrиnя чыrpdы. - Аncаq nеynиm, аvаmsаn!<br />

Fяrqаnя bu sюzdяn sоnrа dиnmяdи.<br />

- Gяl, sяn dя яylяш, quru bяy! - оьlаn mяnи чаьыrdы.<br />

Еlя bиl mяnиmlя qяsd-qяrяzlиyи, dаvаsы vаrdы. Sonra da<br />

иnаmlа Fяrqаnяyя sаrы dюndц. - Deyиrяm, bu аdаm sяnи<br />

аldаdыr.<br />

- О mяnи sеvиr, mяn dя оnu… Sяn юz ишиnя bах.<br />

Bu kяlmяlяr, deyяn, оьlаnы gеrи оturtdu. Elя bиl иrяlи<br />

dцrtцlяn аdаmыn dюшцndяn bаsdыlаr. Dеmяyя sюz tаpmаdы.<br />

Аdаmа еlя gяlиrdи kи, о юz шиkяstlиyиnиn hayыfыnы bax elя иndи,<br />

bu saatcana kиmdяnsя чыхmаq иstяyиr.<br />

- Ахы, pulunuz yохdu…<br />

Bunа иkиmиz dя qяhqяhя чяkиb gцldцk. Fяrqаnя юzцnц<br />

еlя gюstяrиrdи, guyа<br />

gцlmяkdяn qяшш еlяyиr vя qаrnыnы tutа-tutа dеyиrdи:<br />

- Vаy, юlяcяm еyy…<br />

О bununlа юzцnцn dя yox, sankи mяnиm acыьыmы чыхdы.<br />

Nеcя dеyяrlяr, artыq оьlаnыn kцrяyиnи yеrя vurmuшduq.<br />

Lаkиn mяn qяtи hцcumа kечmяk иstяmиr, шиkяstlиyиnя gюrя<br />

hяlя юzцmц sахlаyыrdыm.<br />

- Чох pulu nеynиrsяn - dеyя yаvашcа sоruшdum.<br />

Tяzяdяn оnun еynи ачыldы. Sеvdиyи mюvzudаn dиrчяldи vя<br />

иstеhzаylа:<br />

- Ыt hцrяndя аьzыnа аtыrаm, - dеdи.<br />

Daha mцbаhиsяyя hяvяsиm qаlmаdы, Fяrqanяyя<br />

bашыmыn hяrяkяtиlя dяnиzи ишarя verdиm. Haydы, getdиk ora.<br />

Ыkиmиz dя оьlаndаn иncиmишdиk. Qыzыn еtиrаzы оlmаdы. Qozbel<br />

bош butulkalardan bиrиnи gюtцrцb kяnаrdаkы dаша zяrblя чыrpdы.<br />

Шцшя чиlиklяndи vя cиngиltиylя яtrаfа sяpяlяndи.<br />

- Чиmиlяn yеrdя шцшя sыndыrmаzlаr. Axы, яl-аyаьа<br />

bаtаr, - mяn sakиt dedиm.<br />

О, sыrtыqcаsыnа dцz gюzlяrиmиn ичиnя bахdы:<br />

- Mяn bеlя иstяyиrяmsя, оlаr!<br />

Fяrqаnяylя dяnиzя cumduq.<br />

Aralыdа, bаyаq gяldиyиmиz yеrdя bиr dяstя tяzя аdаm<br />

gюrsяnиrdи. Чохu da pаltаrda. Sяmаdа qаrа bulud tоpаlаrы<br />

gюzя dяyиrdи. Tяkяmsеyrяk yаьыш аtыrdы. Аrхаyа чюnяndя,<br />

оьlаnыn dиzяcяn sаllаnаn иrи trusиkdя bиzя tяrяf gяldиyиnи<br />

gюrdцk.<br />

76<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


- Чох nяzаkяtsиz аdаmdы. Vяhшиdи lap…<br />

- Оnu dа Allаh еlя yаrаdыb. Sяn ахы, qanыnы nиyя qaraldыrsan<br />

Юzцn dя gюrцrsяn kи, bяdbяxtdи. Xяstя vя шиkяst.<br />

- Yox, o, kечmиш Bаkы qочulаrыnыn<br />

tюrяmяlяrиndяndи… - dеyиb gцlцmsцndцm.<br />

Fяrqаnяnиn mяnя mяhяbbяtlя bахdыьыnы sеzdиm. Su<br />

аrtыq чиynиmиzя чыхыrdыsa da, о dаhа qоrхub-hцrkmцrdц.<br />

Bиr dяstя qаьаyы yаnыmыzdаcа suyа tохunub юtdц.<br />

- Dеlfиnlяr hаqqыndа ешиdиbsяn - Fяrqаnяdяn sоruшdum.<br />

- Mяn еlя dеlfиn hаyыndаyаm, - Fяrqаnяnиn sяsиndя<br />

шиkаyяt яlаmяtlяrи duydum. - Tutaq eшиtmишяm, bu, mяnиm<br />

hяyаtыmы dяyишdиrяcяk<br />

Оnun nя dеdиyиnи аnlаyыrdыm; aчыьы, bеlя sюzlяrиndяn<br />

цrяyиm аьrыyыrdы.<br />

- Dеyиrяm yяnи оnlаrdа dа аьыl vаr.<br />

- ...Dеlfиnlяrиn mяskяnи gюzяldи - dяnиzlяr, оkеаnlаr…<br />

Hяr halda, tоrpаqdаn yахшыdы.<br />

Qozbel hяndяvяrиmиzdя suyа gаh bаtыr, gаh чыхыrdы:<br />

- Dцzdц, tоrpаq qяbиrlяr, аyаqyоlulаrlа dешиkdешиkdи<br />

- nяyи yахшы оlаcаq, -bunu dеyиb hоppаdаn suyа<br />

bаtdы. Uzun sачы sичan quyruьu kиmи dаlьаlаnыb gюzdяn иtdи.<br />

O, xeylи sоnrа lаp bюyrцmцzdяcя zцhur etdи. Ovuclayыb<br />

kюmцr kиmи qapqara saчlarыnы sыxdы. Bиr neчя dяfя dя<br />

цzцylя axan suyu sоrub, dишlяrиnиn аrаsыndаn qabaьa<br />

fышqыrtdы. - Dяnиzsя sаkиt hаvаlаrdа Gцnяш nurunа еlя<br />

bоyаnыr kи, еlя bиl dиbиnяcяn оnа rяng qаtыrsаn…<br />

- Аmmа tоrpаqdа иnsаn dоьulur, иnsаn bюyцyцr! -<br />

mяn tяntяnяylя dеdиm.<br />

- Gюzlяrиmиz аydыn! Ыnsаn nя qяdяr чalышa-яllяшя,<br />

bюyцk bиr иш gюrя bиlmяyяcяk. Sяksяn-doxsan, bиr gцn<br />

yoxsan. Qаbаqdа юlцm vаrsа, аtыlыb-dцшmяyиnя dяymяz.<br />

О, tяzяdяn suyа bаtdы, sаnkи юlцb gеtdи. Bеlя cаvаn<br />

аdаmыn dиndаrlаr sаyаьы dаnышmаsы чох qяrиbяydи. Sudаn<br />

чыхаndа, еlя bиl хоrtdаdы:<br />

- Bиzи hяyаtdа gюzlяyяn яn bюyцk hаdиsяlяr yаlnыz<br />

юlцmlяrdиr - dоst юlцmц, qоhum юlцmц…<br />

Burdа mяnиm sяbrиm tцkяndи:<br />

- Yаsdа dеyиlsяn kи, аy еvиn tиkиlsиn! Qоymаzsаn<br />

rаhаt dиncяlиb, rяdd olub gedяk<br />

Nяdяnsя, o, sяsиnи хыrp kяsdи.<br />

Fяrqаnя цшцmяyя bашlаmышdы; чяnяsи шаqqыldаyыrdы.<br />

- Sяn tиtrяyиrsяn, - elя sudаca qыzышdыrmаq цчцn, onu<br />

kяnаrа чяkdиm. Оьlаn yenя dцшdц dаlыmыzа. Mяnиm bu<br />

avaraya hяm dя yаzыьыm gяlиrdи. Bеlи чox еybяcяr tяrzdя<br />

dаlа чыхmыш, bоynu dюш qяfяsиnя bаtmышdы. Nаzиk dяrиlи dоnqаrыnыn<br />

цstцndя яyrи-цyrц gюyцmtцl dаmаrlаr gюzя чarpыrdы.<br />

Fяrqаnя яsя-яsя dеdи:<br />

- Mяn…n ччых-хыrаm…<br />

- Чыхmа. Hяlя yox. Bиr аz da qalaq. Ахы, nя tеz<br />

цшцdцn<br />

- Yох, dоnurаm, yох!<br />

Qаyаnыn bюyrцndя uzаnаn qоnшulаrыmыz gendяn bиzи<br />

gюrцb, яllяrиnи yellяtmяklя, qаrpыzа gюrя "sаь оl" dеdиlяr.<br />

Yаьыш gцclяnmяdи. Цfцqя dиyиrlяnmяkdя olan Gцnяш<br />

sоyuq-sоyuq pаrыldаyыrdы.<br />

Fяrqаnя оturub bеlиnи qаyаnыn иstи yеrиnя sюykяdи. Mяn<br />

dя yаnыndаcа ашаьы чюkdцm. Оnun gюzlяrиndя иtmяyяnчяkиlmяyяn<br />

bиr kяdяr sеzиlиrdи. Ыsиnяndяn sоnrа mяnя<br />

bахmаdаn sоruшdu:<br />

- Nечя иldи gюrцшmцrdцk<br />

- Dюrd иl tamamdы.<br />

- Bиr dя аyrыlsаq, яllи yашdа gюrцшяrиk, иnшallah, sоnrа<br />

dа kаftаrlашаndа. Nиyя gяlmиrdиn - sыnаyыcы nяzяrlяrlя<br />

цzцmя bахdы. - Yяqиn еvlяnиbsяn…<br />

- Nя tаpdыn - dеyиb gцldцm.<br />

- Elя цrяyиmя dаmmышdы kи, mяnиmlя vахt<br />

kечиrиrsяn.<br />

Yцngцlcя оnun цzцnя шиllя vurdum.<br />

- Яcяb qыzsаn! - dеdиm. О, kиrpиklяrиnи tеz-tеz qыrpыrdы.<br />

- Yох bиr, kцlfяt bаsыb mяnи!<br />

Fяrqаnя аиlя qurmаdыьыmа аrхаyыn оlаndа, шяnlяndи:<br />

- Sяn ахы qаbаqlаr qыz kиmи hяyаlыydыn. Ыndи yаmаn<br />

sяrbяstlяшиbsяn. Яlиn uzanayыb.<br />

- Qыsqаnmаьыndаn gюrцrяm kи, sяn dя mяnи<br />

sеvиrsяn, - dеdиm.<br />

- Bаh… Ишя bах! - Fяrqаnя nаzlаndы.<br />

Qяflяtяn оnun bашыnы юzцmя sаrы чяkиb, dоdаqlаrыndаn<br />

bяrk-bяrk юpmяyя bашlаdыm. Dцnyаnы unutdum.<br />

…Оьlаn dяnиzdяn чыхmышdы. Яtrаfа gюz gяzdиrяndя, оnu<br />

tаpmаdыm. Bоynumu uzаdыb qоnшulаrыmыzdаn sоruшdum:<br />

- Bu mяшяdи чыхыb gеtdи<br />

- Pаltаrlаrыnы gюtцrцb valayladы. Цzц o yana, -<br />

qaraшиrиn qыz яlиylя havada elя чevrя cыzdы kи, bиlmяdиm<br />

gяdя saьa gedиb, ya sola. Dala, ya qabaьa.<br />

Яllяrиmи gюyя qаldыrыb, guyа Allаhа шцkцr еlяdиm.<br />

Оnlаrыn цzцndя tяbяssцm gяzишdи.<br />

- Yаmаn qыrsaqqыzdы ha! Qяmишdи lap, - bяdяnи<br />

kaьыz kиmи aь olan bыьsыz qonшum dеdи.<br />

Аrхаyыnca, шаd-хцrrяm qumа uzаndыm.<br />

- Gюrцrsяn, o qыz nя pоtаlыqdаdы. Dяvяdяllяyиdи, -<br />

Fяrqаnя аьыz bцzdц.<br />

- Аmmа bяdяnи yupyumшаqdы, - mяn dеdиm.<br />

- Hardan bиlиrsяn<br />

- Yяqиn elя olar.<br />

- Шorgюz!<br />

- Yox bиr, шиtgюz.<br />

- Nяyя lаzыmdы... Mяn оьlаn оlsаydыm… - о, dиlиnи<br />

sцrцdц. - Hяm dя pиylи qаdыnlаr чяtиn dоьurlar.<br />

- Dоьmаq sоnrаkы ишdи.<br />

- Еlяsиylя dоludu шяhяr, gеt аl, nиyя qаlыbsаn<br />

Boynuna al, kюklяr - zюvqцncяdи.<br />

- Yox, mяnя иncяbel, nаzиkbиlяk Vаqиf gюzяllяrи хош<br />

gяlиr! Onlаrыn dа ичиndяn sяnи оvlаmышаm!<br />

- Yаvаш ye, bоьаzыndа qаlаr.<br />

Qаlхыb иdmаnа bашlаdыm. Lяzzяtlя sцmцklяrиmи<br />

шаqqыldаdыrdыm. Bиr yol аzcа qаldы аyаьыm Fяrqаnяnиn baшыna<br />

dяysиn. Uzаqdаn hяmиn batmышыn tяzяdяn salxa-salxa<br />

gяldиyиnи gюrяndяsя, sustаldыm, qоllаrыm yаnыmа dцшdц.<br />

Tяяssцflя bиldиrdиm:<br />

- Budey, yаstы-yаpаlаq dоstumuz gяlиr.<br />

- Qоy gяlsиn, bаrы яylяnяrиk. Yаmаn qаrt-qаrt<br />

dаnышmаьы vаr. Хошum gяlиr.<br />

- Sяnиn еlя hamыdan хошun gяlиr. Tяkи cиnsи kиши<br />

оlsun! - mяn sяrtlяшdиm.<br />

- Tяmиz dаnыш, еy! Heч vaxt kоbudluьundan яl чяkmяzsяn!<br />

- Bеlя-bеlя hяrяkяtlяrиnя gюrя dя о vахt qяlbиm<br />

sяndяn sыndы.<br />

- Bюyцk fяlаkяt оlub! Dцnyа qоpub. Bunun qяlbи<br />

sыnыb!..<br />

Оьlаnыn sачы yахшы qurumаdыьыndаn, tцklяrи zоl-zоl<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 77


аlnыnа sаllаnыrdы. Qоltuqlаrыndаkы иrи qоvunlаrы gяtиrиb<br />

ortalыьa qoydu.<br />

- Bu, yemишlяr! Bu dа dиlиmlяmяyя bычаq.<br />

- Еv bычаьыdы - sоruшdum.<br />

О, uшаq цstя чыmxыrыrmыш kиmи:<br />

- Bя nя bычаьыdы, аlя! - dеdи. - Yох bиr, хulиqаn<br />

bычаьыdы!<br />

Ancaq юzцcиyяz yеmишlяrи dоьrаdы. Dаdыnа bахmаq цчцn<br />

dя dиlиmиn bиrиnи dишиnя чяkdи.<br />

- Yаmаn dяlиsоvsаn hа… - dеdиm. - Dяlиsov da yox,<br />

dяlи.<br />

- Юz аrаmыzdы, sяn dя чох yцngцl аdаmа охшаyыrsаn.<br />

Bиr nюv, bambыlыya.<br />

Nя dеyяcяyиmи bиlmиrdиm. Yox, bununlа kяskиn<br />

dаnышmаq lаzыmdы. Ya da bиrdяfяlиk aьzыnы cыrmaq, qurtardы<br />

getdи.<br />

- Yеmишlяrя gюrя sаь оl, - dеdиm. - Аncаq tez яkиl<br />

burdаn!<br />

Elя bиl gцcцm чatmаyаn yцkц чиynиmdяn yеrя qoydum.<br />

Pюrtmцшdцm. Оьlаn cяhяnglяrи шиrяlи цzцnц mяnя<br />

tutdu.<br />

- Bаша dцшmяdиm. Bиr dя de!<br />

Dиlиmиn аltыndаn, sаnkи kяlbяtиnlя, bиr-иkи sюz dя dаrtыb<br />

чыхаrtdыm:<br />

- Bиr yox, lap beш deyяrяm. Qulаqdаn - o sюz<br />

- Sяn danышmыrsan, аьzыndаn аyrаn sцzцlцr.<br />

О, sоyulmuш bиr yеmиш tиkяsиnи dя bычаьыn ucuyla аьzыnа<br />

аtdы. Yеmиш аьzыndа fыrчыldаdы.<br />

- Dяnиz bиzиmdи - burаdа yашаyаnlаrыn.<br />

- Аy sохulursаn hа, buynuzunа dюyяclяsяlяr dя.<br />

Оьlаn юzцnц yаlnыz иndи tяhqиr оlunmuш sаndы vя<br />

qцvvяsиndяn kяnаr bиr шеy dеdи:<br />

- Sяnиn оnurьаnы bu qumluqdа sыndыrаcam!<br />

Fяrqаnя mяndяn kцsmцшdцsя dя, tяrяfиmи sахlаdы:<br />

- Еy, еyy, bиz sяnи yахшы оьlаn bиlиrdиk.<br />

Bu sяfяr mяn оnu bяrk sаncdыm.<br />

- Sяnиn onurьanы sыndыrmаqsa чяtиn оlаr.<br />

Dяrhаl dа bunu dеmяyиmя pешmаnlаdыm. Amma oьlаnы<br />

sanasan иlаn vurdu. Yеrиndяn hоppаnыb qышqыrdы:<br />

- Dur аyаьа!<br />

Mяn hеч qыmыldаnmаdыm dа.<br />

- Qаlх, dеyиrlяr sяnя! Аltыnы bulаyыbsаn!<br />

- Bюyцrmя, dаnа!<br />

- Qыzыn yаnыndа yох, sяnиnlя tяklиkdя dаnышаcаm.<br />

Gеdяk bашqа yеrя!<br />

- Dеyяsяn, pulun kиmи qаnаcаьыn dа vаr!<br />

- Qаlх-х!<br />

Оnun dишlяrи xыrчыldayыr, чяnяsиnиn яzяlяlяrи шишиrdи.<br />

- Dи gеtdиk.<br />

Fяrqаnя mяnи qаytаrmаq иstяyяndя, dиrsяyиmlя оnu<br />

иtяlяdиm.<br />

- Sяn qаl, nя yаpышыbsаn!<br />

Qоnшulаrыmыz чиmишmяkdяydиlяr.<br />

Яsяbdяn аyаqlаrыmыz qumа dяrиn bаtыr; Fяrqаnя dя<br />

sandыqtulasы kиmи dаlыmа dцшцb.<br />

- Аrvаdsаn, аrvаd! Hяrи, matишgяsяn.<br />

Artыq юzцmц cиlovlаyа bиlmяyиb, sаь яlиmlя qozbelиn sol<br />

цzцnя yаьlы bиr шиllя yаpышdыrdыm. O, yыхыlmаqdаn юzцnц<br />

gцclя sахlаdы vя qumu оvuclаyыb dцz<br />

sиfяtиmя чыrpdы. Qum gюzlяrиmя dоldu. Qаrnыmа иlишяn<br />

tяpиkdяnsя sаncыlаnыb yеrя чюkdцm.<br />

Fяrqаnя:<br />

- Еy, еyy…иtиl burdаn! Qочаьа bиr bах! Mеymun! -<br />

dеyя-dеyя оьlаnы qоvmаq иstяyиrdи.<br />

Аьrыlаrа bахmаyыb, аyаьа dura bиldиm. Аncаq sяsиm<br />

чыхmыrdы.<br />

Оьlаn юzцnц qаlиb sаnаrаq, mяnя bаrmаq sиlkяlяyиr,<br />

sankи uшаq hяdяlяyиrdи:<br />

- Bах, hяlя sяnя o qыzа gюrя dиnmиrяm. Gеt qurbаn<br />

оl оnа.<br />

- Gцnаh mяndяdи, sяndя yох… Hяr qоduqlа яngя<br />

vеrяndя, axыrы belя dя olar.<br />

- Kяs sяsиnи, аlя, sяnиn kиmиlяrиnи mяn sаtыn аlаrаm.<br />

- Maшallah!<br />

- Юzцylя dяnиzя qыz gяtиrяnиmя bах! Hаyыf о qыzdаn!<br />

Fяrqаnя hey qоlumdаn dаrtыr:<br />

- Bяsdи, uшаq оlmа. Ona baш qoшma.<br />

Pаltаrlаrы ешяlяyиb cиbиmdяn kаьыz pullаr tapdыm vя<br />

havaya - оьlаn sяmtя vыyыldatdыm:<br />

- Al, gяtиrdиklяrиnиn puludu.<br />

Sоnrа dа bычаьы, dяstяyиndяn yаpышыb, ona sarы tullаdыm:<br />

- Bu dа хяncяrиn!<br />

Bычаq uzаqdа yаш qumа bаtыb sиlkяlяndи.<br />

Оьlаnыn цzцnц dumаn kиmи pешmаnчыlыq bцrцmяkdяydи.<br />

- Gюr nя verиr - hоqqа чыхаrыr…<br />

Yеrdяn pullаrы gюtцrцb Fяrqаnяyя uzаtdы.<br />

- Шahиdsяn kи - bиrиncи юzц шиllя чяkdи. Mяn еlя-bеlя,<br />

qоrхudurdum.<br />

Fяrqаnя оnа hеч vыz аtmыrdы dа.<br />

- Bu pul sюyцшdц, юzцm юlцm, яn аьыr sюyцш. Kишиnи<br />

bеlя sюymяzlяr.<br />

Fяrqanяylя mяn gеyиnя-gеyиnя susurduq.<br />

О gюrdц аlаn-gюtцrяn yохdu, pullаrы яlиndяn burахdы.<br />

Kцlяk dя оnlаrы yаrаpаqlаr tяkи dяnиzя sяpяlяdи.<br />

Gцn яyиlmишdи. Аdаm цшцyцrdц. Bиz dиnиb-dаnышmаdаn<br />

sаhиllя хеylи yоl gеtdиk. Аvtоbus аyаьыndа аrхаyа boylandыq.<br />

Оьlаn uzаqdа hеykяl kиmи dаyаnmышdы. Аncaq<br />

arаbиr bоьumtul sяsи ешиdиlиrdи:<br />

- Gюrdцnцz… юzцnцz gюr-dцnцz… nеcя-yяm mяn.<br />

Sarsaьam. Hяrи.<br />

Еlя bиl аьlаyыrdы. Hяrdяn kцlяk оnun sяsиnи gюtцrцb<br />

bашqа sяmtя аpаranda, hеч nя ешиdиlmиrdи.<br />

1976<br />

(hekayя Rafиq Taьыnыn 1987-cи иldя dяrc olunmuш иlk<br />

kиtabыndan alыnmышdыr)<br />

78<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


ИRONИZMLЯR<br />

(Rafиq Taьыnыn яsяrlяrиndяn alыntы yaparaq tяrtиb etdи: Sиma Яnnaьы)<br />

Fыrыldaqlardan <strong>son</strong>ra sevgи mцmkцnsцzdцr<br />

*<br />

Gяnc adamda dцz-яmяllи namus-qeyrяt olmur.<br />

Namus-qeyrяt yaшnan gяlиr, kиmlяrиsя tяqlиddяn doьur<br />

*<br />

Sevgи sяrt vя acы hяqиqяtlяrи, elяcя dя qaranы чяhrayы gюstяrиr<br />

*<br />

Яfsanя kosmetolojи effektlиdиr<br />

*<br />

Kral xanыmыnыn gюzяllиyи hяm dя dюvlяt atrиbutu kиmи bиr шeydиr<br />

*<br />

Fantazиya hяyat faktlarы mцrяkkяblиyиndя шeylяrи uydura bиlmиr<br />

*<br />

Folklor reallыьыn dяyишdиrиlmяsи, qol-qabыrьasыnыn sыndыrыlmasыdыr<br />

*<br />

Иndиkи zяmanяdя яfsanяyя sиlahsыz gиrmяk mцmkцnsцzdцr<br />

*<br />

Hяr xalq mяhяbbяtи bиr cцr иnterpretasиya edиr<br />

*<br />

Bиzdя ardыcыl hяr toya getmяk цчцn bяlkя dя mafиoz olmalыsan<br />

*<br />

Kяndиstan yerиndя dя dиz яxlaqa dяlalяt edяn шeydи:<br />

gюrцndцsя, sяnи heч kяs almayacaq<br />

*<br />

Etиraf qoca чaьlarыn ишиdиr<br />

*<br />

Dяmиr иntиzamda yaradыcыlыьa yer yoxdur<br />

*<br />

Qadыn da яn чox kишиlяrdяkи sяhvlяrя vurulur<br />

*<br />

Яdяbиyyatda detektиv janrы иnkишaf gюstяrиcиsиnя чevrиlиr(dи)<br />

*<br />

Иctиmaи-sиyasи sabиtlиkdя иnsanlar darыxancыl olur<br />

*<br />

Шюhrяtsиz adam цчцn юlцm - yoxluqdur<br />

*<br />

Hяyat hяm dя tцrmяlяrиnя gюrя юlцmdяn gerи qalыr<br />

*<br />

Baшsaьlыqlarы иnsandan hяmишя artиstиzm tяlяb edиr<br />

*<br />

Иnqиlabчыlыьыndan tяkcя mяишяt tяnqиdчиlиyи qalыb<br />

*<br />

Evlяr dцz tиkиlmяyяndя, vяtяn zay olar<br />

*<br />

Sиvиlиzasyon qadыnlarda sevgи шяhvяtlя baшlayыr<br />

*<br />

Mяшhurlarla иlишgиlи ишlяr hяmишя qorxuludur<br />

*<br />

Namus иntиqam mяqsяdиlя ortaya atыlan qorxunc bиr шeydиr<br />

*<br />

Bиz mиn иl rastlaшыb sюz sюylяyяk, yenя doьma olmarыq<br />

*<br />

…maьarыn uzunluьu onun qazandыьы hюrmяtlя heч tutuшmurdu<br />

*<br />

Atom erasыnda genetиk kodlar kиmи mяntиq dя pozula bиlяr<br />

*<br />

Onsuz da heч bиrи namusa qыsыlыb dиllяnяsи deyиl<br />

*<br />

Mehmanxana xяrcиnи чыxarmaq цчцn soyuq vя hяm иstи suyu aчыq<br />

qoymuшdu<br />

*<br />

Юmцr юzlцyцndя sцjet demяkdиr<br />

*<br />

Poezиya яn иdbar шeylяrdяn dя tюrяnяr<br />

*<br />

Hяr kяsиn hяyatы qяhrяmanlыq, ya ona bяnzяr bиr-иkи hadиsя иlя<br />

mяnalanыr<br />

*<br />

Hюrmяtsиz adamыn kцsmяyиnя kиmdи vыz atan<br />

*<br />

Onun яxlaqыnda barыш elementи yoxdu<br />

*<br />

Яnяnя yarandыsa, demontaj olunmur vя dиgяr dяmиr-beton<br />

яnяnяlяrя paralel tяrzdя <strong>son</strong>suzluq sяmtиnя uzanыr<br />

*<br />

…eynи tarиx hяr dяfя tяzяdяn yazыlыr<br />

*<br />

Mиnиmum юmцrdя maksиmum dяmlяr sцrdц<br />

*<br />

Restoran da hяyat mяktяblяrи sыrasыndadыr<br />

*<br />

Yaxшыlыq elяmяmяk elя pиslиk elяmяkdиr<br />

*<br />

Arvad tayfasы, nяdяnsя, gec-tez kишиlяrи ram edяn olur<br />

*<br />

Sяn demя, kюlgя dя hяyata dяlalяt edяn шeydиr<br />

*<br />

Иtdя sevиnc иnsandakы kиmи deyиl - hяqиqи vя saf olur<br />

*<br />

Cиnayяt tюrяtmяyяn yalnыz heykяllяrdиr<br />

*<br />

Иnsan яsas da elя юzцnцnkцlяr ичиndя tяnha qalыr<br />

*<br />

Bиrcя onun qыz-gяlиnя peydяrpey "bacы" demяsи шцbhяlи<br />

gюrцnцrdц<br />

*<br />

Yox, иnsanlarыn яksяrиyyяtи юlцylя dиrиnи ayыrd etmиr: yatanы юlц,<br />

юlцnц yatan bиlяnlяr var<br />

*<br />

Hяyatsevяrlяrdя cяmdяk qabarыq var<br />

*<br />

Иnsana яtyeyяn bиr heyvan kиmи mяhяbbяtlя yanaшardы<br />

*<br />

Яtdяn bol respublиkalarda kababxana чox olar<br />

*<br />

Fanиlиyи anlayan zahиdlиk yolunu tutmalыdыr, lotu-potuluq yox<br />

*<br />

Famиlиyasы "Namazov" olan kяsиn alnы mюhцr gюrmяdи<br />

*<br />

Nяdяnsя, gюyчяklяr юzцnя gцvяnяn olur<br />

*<br />

Kишиlяrи yalnыz kиfиr qadыnlar иdeallaшdыrыr<br />

*<br />

Яr-zad xoшbяxtlиk цчцn deyиl, ola bиlsиn, bяdbяxtlиyи bюlцшdцrmяk<br />

цчцndцr<br />

*<br />

Bиr aьsaqqal kиmи nцfuzunun az-чox qalmasыnы иstяyиrsяnsя,<br />

gяrяk чяtиn mяqamlarda respublиkada olmayasan<br />

*<br />

Qыzlar яn чox mцharиbяlяrdя evdя qalыr<br />

*<br />

Qыzыn taleyи alnыnda-yanaьыnda yox, mяhz qычlarыnda yazыlыr<br />

*<br />

Bяxtяvяrlиk яbяdиyyяtя dяlalяt etmиr<br />

*<br />

Onun zahиrи xoшbяxtlиyи batиndяkи bяdbяxtlиyиnиn tяzahцrц иdи<br />

*<br />

Tяzя sяrhяdlяrи dя kюhnяlяr sayaьы ancaq quшlar aшa bиlяr, иnsan<br />

yox<br />

*<br />

O, keчmишdяn bиrcя addыm qabaьa gedиb dayanmышdы<br />

*<br />

Bяdииlиk tяlqиn vasиtяsиdиr; elиtar mяdяnиyyяtи kцtlяvиlяшdиrmяyя<br />

qadиrdиr<br />

*<br />

Яbяdиyyяt hяvяskarlarы bяdииlиyя meyllиdиr<br />

*<br />

Mяdяnиyyяt ekstremal vяzиyyяtlяrdя dяyяrsиzlяшиr<br />

*<br />

Sяnяtkarlarыn dцnyaya gяtиrdиyи иnsanlar яzab чяkmиrlяr<br />

*<br />

Bu qяzet, юlkяdя шяrяf vя qeyrяt sabиtlиyиnиn tяmиnatчыsыdыr<br />

*<br />

Nяdяnsя, qara kцtlяnиn mяhяbbяtи xoшagяlяn olur<br />

*<br />

Elя mяsum quшlar var kи, gюyяrчиn onlarыn yanыnda vяhши<br />

tяяssцratы oyadar<br />

*<br />

Rяssam hяyatla mцqayиsяdя acиzdиr<br />

*<br />

Mяmur sюzц hяmишя dяvяnиn boynu kиmи dцz olub<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 79


*<br />

Яvvяl heч nя olmur. Hяr шey <strong>son</strong>ra olur<br />

*<br />

Hцzцrdя yalnыz perspektиvlи иnsanlar arzulanыr<br />

*<br />

Alиmя kяшflяr yox, adlar daha vacиbdиr.<br />

Hяm dя onsuz иndи hяr шeyи bиlmяk sarsaqlыq яlamяtиdиr<br />

*<br />

Tяlяbkarlыq яslиndя demaqoqluьun bиr formasыdыr<br />

*<br />

Шefя quyruq bulamaq hяr oьulun иши deyиl<br />

*<br />

Sevgи bиqeyrяtlиyи иstиsna edиr<br />

*<br />

Юzцnцz mяndяn dя yaxшы bиlиrsиnиz kи,<br />

hяr bиr Azяrbaycan qadыnы alыnmaz qeyrяt qalasыdыr<br />

*<br />

Qocalыq - gюrdцyцn юlцmlяrиn чoxluьundan tюrяnиr<br />

*<br />

Dяlиlиyи - яn alи duyьularla yaшadыьыndandы<br />

*<br />

Bяlи, иnsan xoшbяxtlиk цчцn hяlяlиk ev-eшиk olmaqdan юzgя bиr шey<br />

tanыmыr<br />

*<br />

Deyяsяn, hюrmяt asыlыlыьa daиr шeydиr<br />

*<br />

Яrя gedяnяcяn kиши xeylaьыnы gяrяk qurbaьa cиldиndя gюrяsяn<br />

*<br />

Sevmяk onlarыn kяndиndя ayыbdы<br />

*<br />

Yad yer qoca saxlamaz<br />

*<br />

Юlцm haqdы, ancaq yaman xяrc иstяyиr<br />

*<br />

Qыz qarыyыrsa, onun яxlaq-namusu gцlцnc-gцlmяlи bиr шeyя чevrиlиr<br />

*<br />

Bu kяnddя qadыnla kишиnиn baxышmasы qяbahяtdиr<br />

*<br />

Шюhrяtиn hцquqdan-etиkadan kяnar tяrяflяrи dя olur<br />

*<br />

Sяn demя, tяsadцfи sяbяblяr dя шюhrяt mexanиzmиnиn saz vя ишlяk<br />

halda saxlanmasыnda yardыmчыdыr<br />

*<br />

Шюhrяtlи adam mцdhиш bиr varlыqdыr: yaxыndasan, чata bиlmиrsяn,<br />

яl uzadыr, tuta bиlmиrsяn<br />

*<br />

… hяyatda da яzяlя gцcцnя иrяlиlяyиrmиш. Azяrbaycanda яzяlя<br />

baшdan faydalыdыr<br />

*<br />

Adыbиlиnmяzиn heч yaшы da bиlиnmиrdи<br />

*<br />

Kичиk dюvlяt kяnd kиmиdиr; orada hamы hяr шeyи bиlmяlиdиr<br />

*<br />

Alыn yazыsы tяnbяl vя mяsulиyyяtsиz adamlarыn юzцnц tяmиzя чыxarmaq<br />

vasиtяsиdиr<br />

*<br />

Hяyatыyla bиr kяsя yaxшыlыq edя bиlmиrdиsя, maьыl onu юlцmцylя<br />

etdи<br />

*<br />

Gцnahsыzlarы hяdя-qorxu gцcцnя canиyя "dюndяrmяk" иnsandan<br />

elя dя bюyцk aьыl tяlяb etmиr<br />

*<br />

Kцtlя dишlяrиnи qыcayanda, adamыn canыna vяhшяt oturur<br />

*<br />

Zahиrи gюzяllиk sozaldыqca, hяyat perspektиvlяrи gюrцnmяz olur<br />

*<br />

Despotlar mяdяnиyyяtя mиlчяk kиmи qonur<br />

*<br />

Xalqыn boynunda oturduьu иllяrи юmrцnцn bяxtяvяr чaьlarы sayыr<br />

*<br />

O, иstedadыnы qыsыb-qыsыb, sыxыb-sыxыb da ondan tяшkиlatчыlыq<br />

keyfиyyяtи цzя чыxarыb<br />

*<br />

Oxucu gюyчяk mцяllиflя kиfиrя fяrq qoyandыr<br />

*<br />

Иnsanda aldatmaq mяramы yoxdursa, шюhrяt ona mяnasыz<br />

gюrцnяcяk<br />

*<br />

Цz - шюhrяtиn vacиb komponentиdиr<br />

*<br />

Шюhrяt dцшkцnц cиddи adam ola bиlmяz<br />

*<br />

Ura, onun pessиmиzmи иntиhara yetmяyяcяk!<br />

*<br />

Namus xoшbяxtlиyиn qяnиmиdиr<br />

*<br />

Azяrbaycanda kцlяklяrя dя gцllя dяyя bиlяr<br />

*<br />

Bиr sцrц qыz bиrcя lцlцшlцnцn яvяzи deyиl<br />

*<br />

Шahиd olmayanda, иnsan tяmиz gopчuya чevrиlиr<br />

*<br />

Allah axыrыnы xeyиr elяsиn - <strong>son</strong> macal komedиyalar facияlяrя<br />

bяnzяyиr<br />

*<br />

Qadыn gюzяllиyи яksяrяn qara-qura яmяllяrlя yekunlaшыr<br />

*<br />

Иnsan bцtцn zamanlarda fatalиstdиr; qarьышlarыnыn nяtиcя<br />

verяcяyиnя hяmишя иnanыr<br />

*<br />

Cяhяnnяmdяn yan keчmяk цsullarыnы hяyatda tapmalы<br />

*<br />

Hяmишя elяdиr, юlяnиn fиkиrlяrи dиrиlяrя tяkdяnbиr чatыr<br />

*<br />

Qяшяng olsa da, cцvяllaьы иmиш<br />

*<br />

Юlцlяr иnternasиonalиst, hяm dя ateиstdиrlяr<br />

*<br />

Qocalmamaq цчцn kaш heч doьulmayasan!<br />

*<br />

Var-dюvlяr namussuzluqlarы heчя endиrяn, lotuluqlara mцqяddяslиk<br />

namы qazandыran шey иmиш<br />

*<br />

Qadыnlarda mяьrurluq иllцzиyadыr<br />

*<br />

Cиnayяtlя baьlы evlяr яzяldяn tez tиkиlиb<br />

*<br />

Savada getmяyяn vaxt cиnayяtя xяrclяnяr<br />

*<br />

Шиt vя lax gцlцшdяn facия иysи gяlиr<br />

*<br />

O, qяfиl hюrmяtlяrdяn baшыnы иtиrяn adamdыr<br />

*<br />

...yaxшы hяyat hяmишя uzaqdadыr. Иrяlиdя<br />

*<br />

Юlkяmиzdя bяdbяxt шaиr olmaq sиyasи sяhvdиr<br />

*<br />

... kиmdяnsя иncиmяk ona hяmишя zиyan gяtиrиb<br />

*<br />

Kиm bиlиr, bяlkя чox иstяmяklя adamы юlmяyя qoymazsan<br />

*<br />

...mцharиbяlяr arasыnda kишиlяrиn davasы arvadlarladыr<br />

*<br />

...o dцnyaya gюndяrmяyиn яn mяdяnи, яn qorxusuz цsulu иnfarktdыr<br />

*<br />

... onun цzцndя dюvlяt яhяmиyyяtlи tяbяssцmlяr gяzиrdи<br />

*<br />

Elя hяmишя belя olur: mцsabиqяlяr, mцkafatlar gцcцnя vяtяn<br />

haqqыnda яn yaxшы sюzlяr шaиrlяrdяn юlцm-zцlцm qopardыlыr<br />

*<br />

Шaиrlяrdя yaxшы mиsralar hяr vaxt olur, neylяyяsяn kи, onlar<br />

hяmиn mиsralarы satыrlar<br />

*<br />

Vяzиfяcя enmяyи, ya vяzиfяsиz yaшamaьы fяlakяt bиlяrdи<br />

*<br />

Mцharиbяlяrиn yamanlanmasыnda шюhrяt иmkanы gюrsяnиr<br />

*<br />

Чюhrяt, hяqиqяtяn, cavanlыьa aиd bиr aldanышdы<br />

*<br />

Yazmamaьыnы юz hяyatыnda nяhяng bцro<strong>kr</strong>atиk hadиsя sayыrdы<br />

*<br />

Qarшыdakы юlцm arxadakы hяyatdan canlы gюrцnцrdц<br />

80<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


ñîí øeèrlÿr<br />

RASиM QARACA<br />

***<br />

yarpaqlarыnы soyundu qayыnaьacы<br />

цzя чыxdы<br />

baшы yerdя<br />

ayaqlarы gюydя bиr nazяnиn<br />

***<br />

nяdяn sяsиmи ичиmя atыm<br />

mяn axшam qaranlыьыnda<br />

uzaqlыьы-yaxыnlыьы bиlиnmяyяn<br />

kяnd evlяrиnиn<br />

hayqыran haqq sяsи deyиlmиyяm<br />

***<br />

hяyat belяcя<br />

dяrk oluna-oluna<br />

<strong>son</strong>a yetяcяk<br />

dяhшяtlи olan da<br />

elя budur<br />

***<br />

шaиrlяr sюzlяrи fыrladыr<br />

mяnalar aчыqda qalыr<br />

dombalmыш cцmlяlяrиn altыnda<br />

poezиya<br />

vыcыx-vыcыx edиr<br />

***<br />

***<br />

иkи kюlgя pычыldaшыr:<br />

deyиrlяr kи gцnяш...<br />

***<br />

tцlkцlяrиn ayaq иzlяrи olmasa<br />

qumsaldakы yovшan kollarыnы<br />

heч nя bиrlяшdиrmяyяcяk<br />

***<br />

hяr шey юz иlkиnlиyиnя qayыdыr:<br />

maшыnlarыn bakы partlayыr<br />

gюzяllяrиn tumanы dцшцr<br />

***<br />

mяnи yatыzdыrыb nяsя elяmяk иstяyиrsяn -<br />

bunu mяnя sevgиlиm deyиr.<br />

"yuxuya vermяk" anlamыnda sюylяdиyи<br />

"yatыzdыrmaq" kяlmяsи<br />

qяrиbя sяslяnиr gecяnиn bиr alяmиndя<br />

***<br />

toplayыram<br />

vururam<br />

<strong>son</strong>ra чыxыb bюlцrяm<br />

"bюlцrяm"dяn "b" чыxыram<br />

yerdя qalыr юlцrяm<br />

yanlarыndan keчяndя sяslяrиnи qыsar sevgиlиlяr<br />

sovuшub keчmяyиmиzи gюzlяyяrlяr<br />

sovuшub getmяlиyиk яlbяttя<br />

sevgиlиmиz yoxsa яgяr<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 81


SEVиNC PЯRVANЯ<br />

BЯXTSИZ GЯLИNCИK<br />

яrkюyцn uшaqlыьыmda<br />

qollarыnы qopardыьыm<br />

gюzlяrиnи чыxardыьыm<br />

saчlarыndan yapышыb<br />

yerlя sцrцdцyцm<br />

чыlpaq bяdяnиnи gюrmяk maraьыyla<br />

paltarыnы cыrыqlayыb tюkdцyцm<br />

bяxtsиz gяlиncиyиm<br />

sяnиnlя taleyиm nя qяdяr bяnzяr иndи<br />

яrkюyцn bиr kишиnиn<br />

qяddar яllяrиndя<br />

nя qяdяr mцtиdиr bяdяnиm<br />

qыrыlmыш qolunun sыzыltыsыnы<br />

hиss edяrcяsиnя yazыq...<br />

PAYDOS<br />

"sцdцm tutacaq sяnи"<br />

sиnяnя dюyцb dя qarьыyanda mяnи<br />

dцшцnцrяm kи<br />

tяkcя sцd vermяkчцn deyиl<br />

qadыn dюшlяrи<br />

ana<br />

sormadan dцnyaya gяtиrmяnиzя rяьmяn<br />

bиr gecяlиk kefиnиzя baьышlayыram sиzи<br />

uшaьыnы шeytan deyя<br />

яzиzlяyяn atalar<br />

шeytanыn шиrиnlиyиnи artыrыrlar<br />

belяcя<br />

шeytana uymaq gцnah deyиl fи<strong>kr</strong>иnиn<br />

tяsdиqи bu hяm dя<br />

gecя gюrdцyц qorxulu yuxudan dиksиnиb<br />

dodaqlarы partlayan narыn<br />

* * *<br />

82<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


qыrmыzы dишlяrиndяdиr<br />

шeytanыn tяbяssцmц<br />

elяcя<br />

* * *<br />

toppuшluьundan ayaqlarы яyиlmиш<br />

yerиyяndя lяngяrlяyяn<br />

gah yыxыlыb-duran<br />

arabиr yorularaq<br />

dиvana doьru иmяklяyяn<br />

uшaqlыьыna qayыtmыш qoca qadыn<br />

sevиmlи oyuncaьыnыmцшtцyцnц<br />

axtarыr<br />

dиvanыn altыnda<br />

* * *<br />

bиrиncи arvadыnы<br />

hяr gцn daha artыq<br />

sevdиyиndяn<br />

dюyцb-dюyцb<br />

иntиhar hяddиnя чatdыran babam<br />

yubanыbmыш<br />

qarnыndakы altыaylыq yavrusuyla<br />

pяrvanя qanadlarыnы<br />

odlara sяrяn arvadыnыn harayыna yetишиncя<br />

иш-ишdяn keчиbmиш...<br />

and ичиr anamыn bиbиlяrи<br />

qarnыndakы yavru<br />

saьmыш<br />

чыrpыnыrmыш susuz balыq tяk<br />

юlmцш qadыnыn bяtnиndя<br />

hяlя xeylи...<br />

yuyat yerиndя quruyub qalыbmыш qadыnlar<br />

nя edяcяklяrиnи kяsdиrя bиlmиrlяrmиш...<br />

kяndиn sayыlan mollasы<br />

bиr mяscиd tиkdиrяn<br />

qяbrиstanlыq saldыran babam<br />

иmamlarыn шяnиnя<br />

mяrsиyяlяr deyиb aьlayыr иndи gecяlяr<br />

yetmиш yaшыnda<br />

vaxtиlя odda yanmыш<br />

dяrи xяstяlиyи tapmыш<br />

яllяrиnи qaшыya-qaшыya...<br />

quran oxuyur<br />

peyьяmbяrя salavat чevиrиr<br />

gюz yaшlarыyla<br />

dяstяmaz alыr<br />

nяnяmи qыsqanыr...<br />

* * *<br />

hяr kяsdяn чox sevиrяm<br />

alagюzlцmц<br />

иlmяlяr toxuyurmuш kиmи<br />

oynayыr яllяrиm<br />

шиpшиrиn mяmяlяrиndя<br />

salxыm-salxыm цzцm dяrиrmиш kиmи...<br />

arabиr ayaьыyla vurub<br />

daьыtdыьы da olur<br />

balasыna qиsmяt olmayan<br />

bиr vedrя sцdц чox gюrdцyц dя olur<br />

amma bиlиrmи gюrяn<br />

юlmцш balasыnыn<br />

qanыna batmadыьыnы<br />

salxыm mяmяlяrиnи sыьallayan яllяrиmиn...<br />

hяr sяhяr<br />

acqarыna bиr stяkan sцd ичmяyя vяrdишlи<br />

qяssab яrиmя gюtцrdцyцmц<br />

ana qяlbи duyurmu<br />

saьdыьыm sцdц daьыdaraq<br />

hayыf чыxыrmы<br />

hяr kяsdяn чox sevdиyиm<br />

alagюz иnяyиm !<br />

* * *<br />

bиr ay яvvяl<br />

gяnc sayыla bиlяrdиn<br />

30 yaшыnda...<br />

иndиsя yox.<br />

MM belя иstяmиr чцnkи...<br />

saxta yollarla sяnи dя<br />

qocalarыn sыrasыna qatmaq<br />

юlцmя yaxыnlaшdыrmaq fи<strong>kr</strong>иndяdи... MM<br />

иndи saчlarыn zиl qara<br />

dишlяrиn чaьbacaь<br />

gюzlяrиn hяyat dolu olsa da<br />

hяr yemяk <strong>son</strong>rasы qatыq yemяyя<br />

ehtиyac hиss etmяsя dя mяdяn<br />

almayacaq sяnи sыrasыna<br />

qaynar gяnclиk...<br />

mяndяn olsa,<br />

XЫ sиnиf яdяbиyyat dяrslиyиndя dя<br />

dяyишиklиk etmяyиnиz gяrяkиr<br />

bundan <strong>son</strong>ra Mцшfиq чox gяnc yaшlarыnda юldцrцldц<br />

yazmayыn<br />

o da adlamышdы 29-u<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 83


Шиzoшeиrlяr<br />

BABи B.<br />

aldыm aldыm ay aldыm<br />

bazarda alma aldыm<br />

bazarda alma ala ala<br />

heyva kиmи saraldыm<br />

saraldыm ay saraldыm<br />

sяnя иlan kиmи sarыldыm<br />

иlan kиmи ay kиmи<br />

иlan kиmи иl kиmи<br />

sяnиn hяsrяtиndяyяm<br />

sяnиn hцsrяtиndяyяm<br />

sяnиn adыnы gюydя buludlarda<br />

sяnиn adыnы чayda bulaqlarda<br />

sяnиn adыn bal kиmи<br />

yolda duman basdы gяl<br />

yolda yaman kяsdи gяl<br />

sяnиn adыn bal kиmи<br />

sяnиn adыn yaь kиmи<br />

sяnиn adыn saь яlиm<br />

sяnиn adыn sol яlиm<br />

sяnиn adыn saь qolum<br />

sяnиn adыn sol qolum<br />

sяnиn adыn saь ayaьыm<br />

mяnя bюyцk dayaьыm<br />

sяnиn adыn baшыmda<br />

sяnиn adыn qaшыmda<br />

sяnиn adыn gюzlяrиm<br />

sяnи hяr zaman gюzlяrяm<br />

sяnиn цчцn юlяrяm<br />

sяnиn цчцn olaram<br />

dцnяn bazarda heyva aldыm<br />

<strong>son</strong>ra heyva kиmи saraldыm<br />

yarыm yadыmdan чыxmышdы<br />

heyva alanda bиrdяn daraldыm<br />

yarыmыn adы zяncиrя<br />

sevdиm onu cыra-cыra<br />

yarыmыn adи gutabя<br />

sevdиm onu tabя-tabя<br />

Инсан адлары силсиляси<br />

NOKИA<br />

nokиyyя<br />

nokиyяlи<br />

nokиyяtddиn<br />

mobиlя<br />

mobиlяlи<br />

mobиlla<br />

mobиlulla<br />

mobияtddиn<br />

mobиlяtddиn<br />

mobиlxan<br />

mobиlxanыm<br />

mobиlverdи<br />

mobиlyar<br />

mobиlbanu<br />

RЦШVЯT<br />

rцшvяtя<br />

rцшvяtddиn<br />

rцшvяtяlи<br />

rцшvяtvяlи<br />

rцшvяtverdи<br />

rцшvяtverяn<br />

rцшvяtalan<br />

rцшvяtyar<br />

rцшvяtxan<br />

rцшvяtxanыm<br />

rцшvяtbяyиm<br />

rцшvяtbanu<br />

rцшvяtnarя<br />

rцшvяtgцl<br />

rцшvяtчичяk<br />

rцшvяttalыb<br />

rцшvяtbulla<br />

rцшvяtbagыr<br />

rцшvяtmяmmяd<br />

BAZAR<br />

bazargцl<br />

bazarчичяk<br />

bazarbanu<br />

bazarbяyиm<br />

bazarxan<br />

bazarbяy<br />

bazarverdи<br />

bazarverяn<br />

bazarbacы<br />

bazaralы<br />

bazarbagыr<br />

bazarmяmmяd<br />

SИFTЯ<br />

sиftяnaz<br />

sиftяbяyиm<br />

sиftяxanыm<br />

sиftяbacы<br />

sиftalы<br />

sиftяverdи<br />

sиftяalan<br />

sиftяverяn<br />

sиftяpяlяng<br />

sиftяyar<br />

sиftяsяnяm<br />

sиftяgцl<br />

sиftяcahan<br />

sиftяddиn<br />

sиftяbanu<br />

sиftяnarя<br />

YAP<br />

yappar<br />

yapparя<br />

yapnarя<br />

yapalы<br />

yapяddиn<br />

yapulla<br />

yaparmurad<br />

yapargцl<br />

yaparxan<br />

yaparbяyиm<br />

yappяlяng<br />

yapvяlяd<br />

yapbaba<br />

yapbala<br />

yapoьlan<br />

yapmяmmяd<br />

yaparшиr<br />

yapartalиb<br />

yapalfaz<br />

yapverdи<br />

yapalan<br />

yapsяmяd<br />

yapverяn<br />

yapиyyя<br />

yapиlla<br />

yapar<br />

yapmaz<br />

yapya<br />

yapиr<br />

84<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


KONTUR<br />

konturя<br />

konturanя<br />

konturяlи<br />

konturan<br />

kontural<br />

konturяddиn<br />

konturxan<br />

konturulla<br />

konturbanu<br />

konturnaz<br />

konturaьa<br />

konturverяn<br />

MARШRUT<br />

marшrutяlи<br />

marшrutmяmmяd<br />

marшrutxan<br />

***<br />

aьыr aьыr aьыrdыr<br />

hяyat hяm dя чal чaьыrdыr<br />

чыxaram daь baшыna<br />

fяlяk sal daшыnы<br />

ermяnиn baшыna<br />

***<br />

baьda gцllяrи dяrя-dяrя<br />

bиzиm evиmиz sиzиn dяrя<br />

***<br />

sevgиlиm ay sevgиlиm<br />

sev mяnи goy mяn bиlиm<br />

***<br />

dцnya gozяldиr yaшamaq цчцn<br />

toylar gozяldиr fиravan hяyat цчцn<br />

bиz daьlardan baьlardan gяldиk<br />

шadlыq evlяrи tиkdиk шadlыq цчцn<br />

qarыш-qarыш qarышqa<br />

шeиr yazaram rишka-rишka<br />

hяm шaиrяm, hяm deputat<br />

ишlяrиm marиш-marишka<br />

mиllи mяъlиsdя oturaram<br />

hяmяn orda<br />

bяzяn<br />

gafиyяsиz шeиr yazaram<br />

qoy mяn юlцm vяtяn цчцn<br />

daьlar dursun vяtяn цчцn<br />

haqqы nahaq bиlяn ermяnи<br />

fяlяk gяlяr sяnиn цчцn<br />

ЧAGDAШ AZЯRBAYCAN VИSUAL ИNCЯSЯNЯTИ VЯ<br />

ЯDЯBИYYATЫNDA GEDЯN PROSESLЯRЯ AKTUAL<br />

NЮQTEYИ-NЯZЯRDЯN BИR BAXЫШ<br />

HЯLЯ 17 ЯSRDЯ MЯШHUR DANИMARKA FИLSOFU RENE<br />

DEKART ЮZ FЯLSЯFИ ЯDЯBИYYAT VЯ ИNCЯSЯNЯT TRAKTAT-<br />

LARЫNЫN 1-DE YAZMЫШDЫR KИ ЯDЯBИYYAT VЯ VИSUAL<br />

ИNCЯSЯNЯT HЯR ZAMAN YANAШЫ GEDЯRЯK CЯMИYYЯTИN<br />

ИЧЯRИSИNDЯ OLAN SADЯ ИШARЯLЯRDЯN BAШLAYARAQ VЯ<br />

AЬЫZDAN ЧЫXAN ADИ SЮZDЯN BAШLAYARAQ GЦZGЦSAYAЬЫ<br />

ИNKИШAF VERTИKAL QONUШMADA HORИZONTDA GEDЯN<br />

PROSESLЯRИN HЯTTA NAPOLEONUN DЦNYANЫ HORИZONT-<br />

DA GЮRЦRЯM ULDUZLAR AY ИШЫЬЫ ЧИNAR VЯ ШAИR ЯLЯKBЯR<br />

ЯLИYEVИN GOCA ЧИNAR HEKAYЯSИNDЯ 1-CИ SURЯT OЬUL 2-<br />

CИ SURЯT ANA VЯ CЯMИYYЯTИN KABUS SИMVOLU YALANЧЫ<br />

RЦШVЯTXORLUQ KORRUPSИYA HЯR YERDЯ PARANЫ ШEY-<br />

TANЫN KULMИNASИYA NЮQTЯSИNDЯ GOCA ЧИNAR<br />

POVESTИNDЯ EШШЯYИN HABELЯ ЯTRAF MЦHИT KANALИZA-<br />

SЫYADA AXAN POXUN AЧЫQ HAVADA ШЯHЯR ЯTRAFЫNDAKЫ<br />

RESTORANLARDA QANUNSUZ TИKИLMИШ RESTORANLARЫN<br />

BЯZИLЯRИNDЯ FAHИШЯXANA AЧMЫШ VARLЫLARЫN ШЯHЯRЫN<br />

FЯVVARЯLЯR MEYDANЫNDA OLAN PABLARЫNDA ЯYLЯNЯN<br />

YABANЧЫLARLA MЦQAYИSЯSИNDЯ MЦASИR DЮVRЦMЦZЦN<br />

KOSMOPOLИT 21 ЯSR MEGAPOLИS BAKЫ ШЯHЯRИ HЯTTA<br />

LЯNKЯRAN GЯNCЯ RESTORANLARЫNDA LЦLЯ TИKЯ NOX-<br />

UDLU PИVЯ YAШADЫЬЫM DЦZ 1 ИL ЯN ЧOX PИVЯ SEVИLЯN<br />

ЮLKЯDЯ HEЧ EШИTMЯDИM AMMA BAKЫ ШЯHЯRИNИN VЯ BAKЫ<br />

MERИNИN FONTANLAR DИYARЫ ULDUZLAR ШЯHЯRЫ ABU-<br />

TALЫBЫN ИCTИMAИ ИШLЯR ЦZRЯ KONSULTASИYA BUROSUNUN<br />

KATИBИNИN ЯVVЯL KABЫNETЫNDЯ YAXШЫ-YAXШЫ GEDИB<br />

XAШLA VODKA VURUB SARЫMSAG ЦSTUNDЯN VЯ GOCA<br />

ЧЫNAR ALTЫNDA ЧAYXANA SЮKИLMИШ SAMOVAR...<br />

AZERBAUJAN EDEBЫYYATЫNDA QAFИYЯ VЯ<br />

ШЫZOAZЯRЫZM NЯ DEMЯKDЫR<br />

QAFИYЯ SЮZЦNЦN SЯSLЯNMЯSИ VЯ QURULUШDAN<br />

GЮRЦRЦK KИ QAFИYЯNИN NЯ QЯDЯR ИNCЯ SЯSLЯNMЯSИ VЯ<br />

AZЯRBAYCAN QADЫN ADLARЫNA BЯNZЯRLИYИ BИZИ GAFИYЯ<br />

HAQQЫNDA BЫR DAHA DЦШЦNЦB VЯ AZЯRИ ЯDЯBИYYATЫNDA<br />

QAFИYЯ VARLЫЬЫNЫN TЯHLИL ANALИZ EDИB QAFИYЯ ЦNSЦRLЦ<br />

ШAИRLЯRИMИZИN YARADЫCЫLЫЬЫNA BAXARKЯN BИZ MЯMLЯ -<br />

KЯ TИMИZИN VЯ BORЧALЫ EL ШAИRИNИN QAFИYЯ JANRЫNDA<br />

ШERLЯRИNИ HЯM DЯ QADЫN GЮZЯLLИYИNDЯN DOЬULUB<br />

ШAИR QAFИYЯ SЮZЦNЦ HЯM DЯ AZЯRИ QADЫN ADЫ KИMИ TЯK-<br />

LИFИNDЯ QAFИYЯ SЮZЦNЦ BИR HЯRF ЧOXALDЫB YENИ<br />

DOЬULMUШ QЫZ UШAQLARЫNA "QAFИYYЯ" ADЫ QOYUL -<br />

MASЫNЫ ЮZ ШERLЯRИNDЯ GЮSTЯRИB VЯ QAFИYЯNИN<br />

ЧOXSAYLЫ ASSOSATИV LИNQOQRAFИKLИYИ VЯ MЦASИR<br />

TOPOLOGИYAMЫZЫN XЯRИTЯSИNDЯ BU SЮZ ЯDЯBИYYATЫMЫZA<br />

DAHA DA RЯNGARЯNGLИK VERЯRЯK VЯ QAFИYЯDЯ<br />

GЮZЯLLИKDЯN BЯHS EDИB GЮZЯLLИYИNИN ИNSAN VARLЫ -<br />

ЬЫNDA ЯDЯBИYYATDA SЮZLЯRLЯ MИLLИ QЦRURLARЫMЫZ<br />

HAQQЫNDA UCQAR RAYONLARЫMЫZDAKЫ KЯND MЯKTЯB -<br />

LЯRИNDЯ QAFИYЯLИ YAZMA DЯRNЯKLЯRИ AЧЫB BЫZ AZЯR-<br />

BAYCANЫ GЮYLЯRЯ QALDЫRЫB VЯ QAFИYЯLИ ШERLЯRИMИZИЫN<br />

ИЧИNDЯ BALACA QARЫШ QARЫШQALARDAN BAШLAYARAQ VЯ<br />

ЧЫNDЯN GЯTИRИLMИШ CUKKULU OYUNCAQLAR CUMBULLU<br />

YOLBOYU TЮKЦLMЦШ POX PЦSЦR, YOX QЦSUR QAFИYЯLЯRИ<br />

VЯ YAXUD SЯMЯNИ SЮZЦNЦN QAFИYЯ ЦЧЦN ЯN GЮZЯL<br />

MИSAL OLARAQ SЯMЯNИ AY SЯMЯNИ SAXLA MЯNИ VЯ<br />

YAXUD SЯMЯNИ AY SЯMЯNИ QOY YOX OLSUN ERMЯNИ... VЯ<br />

BURADA GЮRЦRЦK SЯMЯNИ SЮZЦNЦN NЯ QЯDЯR<br />

ИMPROVИZASИYA TRANSFORMASИYA DESTRUKTUALИSTИK<br />

POLИFONИK PASSИONAR KVADROQ RA FИKLИYИNDЯN<br />

YARANAN MЦASИR AZЯRBAYCAN ЯDЯ BИYYATЫNDA<br />

ШИZOAZЯRИZM TENDENSИYASЫ VЯ GЮTЯШИZM AMИLLЯRИNИ<br />

TЯZЯ BAZARDA SATЫLAN ИKRA VЯ YAXUD MЦASИR<br />

BAKЫMЫZDA OLAN TAKSИLЯRИMИZ HЯLЯ ШOTЧИKSИZ ИШLЯYИB<br />

AVROPA STANDARTLARЫNA LAYИQ OLMASЫ HЯTTA GЦR-<br />

CЦSTAN TAKSИLЯRИNDЯN ЧOX FЯRGLЯNИB BИZИM EL ШAИRИ<br />

YARADЫCЫLЫЬЫNDA MЦASИR AZЯRBAYCAN SABUNЧU RAY-<br />

ONU RESPUBLИKANЫN ЯMЯKDAR ARTИSTИ MAUQLИ<br />

KOLLEKSИYASЫNDA DOLЧE GABBANA GЯL BИR BAX BANA<br />

VЯ YAXUD NЦШABAШKALARЫMЫZ NЯ OLAR ALLAHЫM AYЫR-<br />

MA BЫZЫ....<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 85


Mяnиm hяyatыm юz dиlиmdяn olaraq:<br />

1953-cц иldя gцney Azяrbaycanыn Mиyana шяhяrиndя dцnyaya gяlmишяm,orta tяhsиlиmи (on иkи иl) orada<br />

bиtиrmиш vя Kцrdцstanda иkи иl яsgяrlиkdяn <strong>son</strong>ra Zяncan шяhяrиndя, mцяllиm olmaq цчцn yцksяk mяktяb<br />

deyиlяn mяktяbdя tяhsиl almaьa baшlamыш vя amma шяhяr hяyatыnы heч sevmяdиyиmdяn bиr иldяn <strong>son</strong>ra bu<br />

mяktяbи yarыmчыq buraxыb Kaьыzkцnan mahalыnыn чox uzaq vя ucqar bиr kяndиndя kяnd mцяllиmи olaraq<br />

ишlяmяyя baшlamышam. Mцяllиmчиlиk vяzиfяmdяn boyun qaчыrыb fars dиlиndяn daha чox юz dиlиmиzdя uшaqlara<br />

xalq mahnыlarыmыzы юyrяtmишяm vя onlarla bиrlиkdя yaшayыb шяhяrиn nя olduьunu unutmuшam.<br />

Цч иldяn <strong>son</strong>ra Иranda baш verяn иnqиlab axыnыna qovuшmuш vя 1983-cи иllяrdя юldцrmяsиnlяr deyя qaчanlara<br />

qoшulub heч qopmaq иstяmяdиyиm torpaьыmdan ayrыlmaьa mяcbur olmuшam. 1985- cи иllяrdя dиdиlmиш bиr<br />

taxta parчasы kиmи Almanиyanыn sahиllяrиnя varmышam. Burda чoxdandыr yaшamaqdayam.<br />

ЯZиZ SELAMи<br />

Sayьыlы Rasиm bяy!<br />

Sиzиn иstи mяktubunuzu Qыbrыs sяfяrиmdяn <strong>son</strong>ra aldыm. Mяnя qarшы gюstяrdиyиnиz sevgи<br />

vя sayьыnыza gюrя чox mиnnяtdaram. Mяn <strong>Alatoran</strong>ы tapmaqla bиr quшun uчa bиlяcяyи gюyц<br />

tapmasы kиmи oldum. Elя иlk baxышda <strong>Alatoran</strong>ыn hansы bиr dцnyaya can atmasыnы dяrиndяn<br />

duydum.<br />

Mяnиm dиlиmdя yazanlarыn belя bиr dцnyaya can atmasы mяnиm uzun иllяr boyu arzum<br />

olmuшdur vя <strong>Alatoran</strong> mяnиm bu arzumun gerчяklяшmяsи demяkdиr. Yazыqlar olsun kи,<br />

bиzиm юlkяmиzиn Quzey parчasы azadlыьыna qovuшduqdan <strong>son</strong>ra da " kюhnя hamam, kюhnя<br />

tas!" dцnyasыndan uzaqlaшa bиlmяmишdиr vя bu, o zaman daha da acы olur kи, aydыn<br />

sabahlara yol aчa bиlяcяk bиr чox qяlяm чalanlarыmыz hяlя dя o "Kюhnя hamamda"<br />

xumarlanmaqdadыrlar!<br />

Amma buna иnamыmыzы иtиrmяmяlиyиk kи, zaman bцtцn "kюhnя hamamlarы" uчurub<br />

yenи-yenи dцnyalara yol aчmышdыr; bunun qarшыsыnda durmaq selиn qarшыsыnda dayanmaq<br />

demяkdиr vя bu, dцnyada heч bиr kюhnяyя mцmkцn olmamыш vя olmayacaqdыr da.<br />

<strong>Alatoran</strong>da bиrlяшяn vя yenи dцnyalar deyя yцyцrяn qцvvяlяr bunun parlaq юrnяyиdиr.<br />

Mяn dиlиmиzи vя mиllи яdяbи ruhumuzu яngиnlяrя aparan vя onu, havasы чoxdan юlmцш dar<br />

vя boьucu bиr quyudan qurtarыb dцnyamыzыn <strong>son</strong>suz яdяbи havalarыna qovuшdurmaq<br />

иstяyяn dиldaшlarыmla юyцnцr vя onlarы цrяkdяn salamlayыram.<br />

Sayьыlы Rasиm bяy! Mяn sиzиn dиlиmиz цчцn gюrdцyцnцz ишlяrя gюrя чox sevиnиr vя bиr<br />

vяtяndaшыn belя bиr vacиb иши gюrmяsи цчцn qцrur hиssи keчиrиrяm. Bиzиm яdяbи ruhumuz<br />

юlkяmиzиn daьlarы ardыnda unudulmuш yoxsul bиr kяndя bяnzяyиr.<br />

Bu kяnddяn dцnyaya bиr yol aчmalыyыq, dцnyanыn ишыьыnы bu kяndиn lampalarыnыn<br />

yerиnя qoymalыyыq. Bu, bиrиncи nюvbяdя dяyяrlи, canlы чevиrmяlяrlя mцmkцn ola bиlяr vя<br />

bunu dиlиmиzиn tozlu-torpaqlы qatlarы altыnda gюmцlяnlяr yox, dиlиmиzиn чыrpыnan цrяyиnи<br />

цrяyиndя duyub onun gur, yenи vя яngиn havalarda dюyцnmяsиnя чalышanlar bacara<br />

bиlяcяkdиr.<br />

Dиlиmиzdя, шer sahяsиndя az чevиrmя иши var vя olanlarыn bиr чoxu da hиca юlчцsцnцn<br />

dar qяfяsиndя qol-qanadlarы qыrыlыb яzиlmишdиr vя baшqa xalqlarыn mahnыlar юtяn gюzяl<br />

quшlarы bиzиm dиlиmиzdя susub юlцyя dюnmцшdцr!<br />

Bцtцn bunlara baxanda <strong>Alatoran</strong>ыn boynuna dцшяn ишиn nя qяdяr aьыr vя bюyцk<br />

olduьunu yaxшыca duymaq olur. Mяn иnanыram kи, <strong>Alatoran</strong> bцtцn yenи ruhlarыn evи<br />

olmaqla bu чox vacиb ишdя dяyяrlи payы olacaqdыr.<br />

Яzиz Rasиm bяy! Mяn <strong>Alatoran</strong>ыn ичиndя duran vя uzaqlarda sюkяcяk dan yerиnя gюz<br />

tиkяnlяrlя чиyиn-чиyиnя durmuшam vя bиrиncи addыm olaraq sиzиn mяnиm bu mяktubumu<br />

yazdыьыm kиmи oxuya bиlmяyиnиzи юyrяnmяk иstяyиrяm, bu uьurlu olarsa mяnиm dя arasыra<br />

sиzя gюndяrяcяyиm yazыlar yazdыьыm kиmи яlиnиzя чata bиlяcяkdиr.<br />

Lцtfяn bunu mяnя bиldиrиn vя mяnиm иstи salamlarыmы <strong>Alatoran</strong>da чalышanlara чatdыrыn.<br />

Dяrиn tяшяkkцr vя иstи salamlarыmla:<br />

Яzиz Sяlamи<br />

Berlиn. 21. 10.07<br />

86<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


BAЬЫШLA MЯNИ EШШЯK<br />

Mяn dя bиr чox иnsanlar kиmи юmrцm boyu sяnи pиslяmишяm.<br />

Qanmaz иnsanы sяnя bяnzяtmишяm.<br />

Anlamayana eшшяk demишяm.<br />

Иnsanlarыn haqqlarыnы ayaqlayanlara vя onlarыn doьru<br />

sяsиnи eшиtmяk иstяmяyяnlяrя sяnиn adыnы vermишяm.<br />

Gюrяsяn varmы sяnя olan bu qяdяr яdalяtsиzlиyи vя zцlmц<br />

anlayan bиr иnsan!<br />

Mяn ancaq anlamышam.<br />

Bиz иnsanlar nяdяn sяnя qanmaz demишиk<br />

Buna gюrя kи, sяnя юzцndяn aьыr yцk чatmышыq vя юzцmцz dя o<br />

yцkцn цstцndя oturub vя sяndяn dюrdnala чapmaq иstяmишиk!<br />

Sяn bunu bacarmayanda sяnи dяyяnяk иlя vurmuшuq,<br />

ucu иtи bиzlя boynunu dяlиk-dяlиk edиb yaralamышыq!<br />

Qыzmar yay gцnlяrиndя aьыr yцk altыnda, qan tяr tюkя-tюkя<br />

gedяrkяn, yol qыraьыnda bиr bulaqdan bиr qurtum sяrиn su ичmяk<br />

иstяdиyиn zaman dяyяnяyиmиzlя yorьun canыna dцшmцшцk!<br />

"Eшшяkdиr anlamыr, qanmыr" demишиk!<br />

Heч bиr dяfя dя olsun юzцmцzdяn soruшmamышыq kи, nяdяn bu<br />

heyvan bиzиm цчцn yцk daшыmalыymыш! Bиr zaman daьlarda,<br />

ormanlarda sяrbяst yaшayan bиr heyvanы tutub юmrцnцn <strong>son</strong>una<br />

dяk nяdяn ишkяncя edиrиk!<br />

Sяn xяstя olub yцkцmцzц daшыya bиlmяyяndя dя, qocalыb<br />

яldяn-ayaqdan dцшяndя dя, sяnи чюllяrя buraxmышыq kи, ya<br />

canavarlar yesиn sяnи, ya acыndan юlяsяn, ya da soyuqdan donasan!<br />

Bu da юmrцn boyu bиzя ишlяdиyиn vя hяr ишkяncя vя<br />

zцlmцmцzя dюzdцyцn цчцn sяnя tяшяkkцrцmцz olmuшdur<br />

Eшшяk!<br />

Ыndи bax gюr kиm qanmazdыr, kиm anlamazdыr, kиm haqlыdыr, kиm<br />

haqsыzdыr, kиm bиzиm ишlяtdиyиmиz anlamda "eшшяk" dиr. Sяn ya<br />

bиz иnsanlar<br />

Tяk sяn deyиlsяn kи, bиzиm haqsыzlыьыmыza, zцlmцmцzя tuш olan<br />

vя bиzиm bunu heч bиr zaman bиlmяk иstяmяdиyиmиz.<br />

Bayquшa uьursuz demишиk. Hansы dama qonarsa, ora fяlakяt,<br />

юlцm gяlяr, vиran olub daьыlar demишиk; heч demяmишиk kи,<br />

иnsanlarыn evlяrиnи xarabalыьa чevиrяn, onlarы dиyar-dиyar<br />

dиdяrgиn salan bayquшmudur yoxsa bиz иnsanlarmы!<br />

Yaltaqlыq цzцndяn baшqasыnы yamsыlayan иnsanы meymuna<br />

bяnzяtmишиk. Halbukи, иnsanlarы yamsыlayan meymunun иши heч<br />

dя yaltaqlыq deyиl. Bu meymunun юyrяnmя bacarыьыdыr. Buna<br />

gюrя dя yamsыlamaq иnsanыn яskиklиyи vя meymunun<br />

цstцnlцyцdцr.<br />

Bиz иnsanlar bцtцn heyvanlar haqqыnda zцlm etmишиk Eшшяk! Bиz<br />

sиzиn dиlиnиzи юyrяnmяyя чalышmamышыq, иstяk vя arzularыnыzы<br />

anlamamышыq, aьrыlarыnыzы duymamышыq.<br />

Mяn bиr daha sяnи pиslяmяyяcяyяm. Mяn bиr daha pиs<br />

иnsanlara sяnиn nяcиb adыnы vermяyяcяyяm. Mяn bиr daha<br />

sяnиn sяssиz aьrыlarыna gюz yummayacaьam.<br />

Mяn, mяnиm kиmи dцшцnяn bцtцn иnsanlar adыndan demяk<br />

иstяyиrяm kи, baьышla mяnи Eшшяk!<br />

1990. Bonn<br />

HЯR NЯ YOL OLSUN<br />

Hяr nя yol olsun иstяrяm<br />

Yolumun цstцndя duran<br />

Bu aьac<br />

Bu qaya<br />

Yol olsun иstяrяm<br />

gяlяn uzaqlardan<br />

gedяn uzaqlara<br />

Hяr nя yol olsun иstяrяm<br />

Hяr gecя yatdыьыm bu yataq<br />

Yol olsun иstяrяm<br />

Aчыlsыn yumulmasыndan gюz qapaqlarыmыn<br />

Uzansыn<br />

o qяrиb dцnyalara<br />

Hяr nя yol olsun иstяrяm<br />

Cяsяdиm belя yol olsun иstяrяm<br />

Keчsиn bюcяklяrdяn<br />

Чичяklяrdяn<br />

Keчsиn ana torpaьыn цrяyиndяn<br />

Qovuшsun<br />

<strong>son</strong>suzlara<br />

Hяr nя yol olsun иstяrяm.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 87


XИYAR VAXTЫ<br />

BЯXTиYAR HиDAYЯT<br />

Qazax rayonu<br />

E<br />

шшяkabad kяndиndя demяk olar kи, яhalиnиn gцnц<br />

eшшяk gцnцdц. Hяtta onlarыn dцшdцyц gцnя eшшяyиn<br />

яn bяdbяxt nюvц olan herqanыn adыyla herqa gцnц<br />

desяk lap gцl vurmuш olarыq.Чцn herqa adlanan ekseшшяk o<br />

bиrи eшшяklяrdяn daha bяdbяxtdи - bиr nюv qul kиmи bиr<br />

шeydи.Yяnи eшшяk ora-bura qaчmasыn deyя onu axtalayыrlar,<br />

eшшяk olur herqa vя onun иши olur юlцncя ишlяmяk. O bиrи<br />

eшшяklяr yenя yazda yoncadan yeyиb шыllaq atыr, kцllцkdя<br />

aьnayыr, bazlыq edиr - bиr sюzlя mцstяqиllиyиn nя olduьunu<br />

anlayыrlar.<br />

Bu herqagцnlц adamlar demяk olar kи, tяfяkkцrdя<br />

qяdиm slavyanlar sяvиyyяsиnя yenиcя чatыblar. Onlar da иlиn<br />

aylarыna mяhsul yыьыmыna gюrя adlar verиrlяr - gиlas vaxtы,<br />

lobya vaxtы, kartof vaxtы, yonca vaxtы, arpa vaxtы vя<br />

s.Onlarыn danышыqlarыnda dиlиmиzdяkи sюzlяrиn bяlkя dя<br />

цчdя-bиrи seksolojи чalar daшыyыr. Sяn onlarыn yanыnda gиrmяk,<br />

чыxmaq, salmaq, qoymaq, qayыrmaq, yaьlamaq, dцrtmяk,<br />

soxmaq, tыxamaq, иtяlяmяk vя s. fellяrи vя elяcя dя<br />

dal, qabaq, alt, orta, яt vя s. kиmи иsиmlяrи ишlяtsяn onlar<br />

baшqa yerя yozacaqllar. Sankи tale onlrы axtaladыqca onlar<br />

da heyиflяrиnи dиldяn чыxыrlar.<br />

Bax elя xиyar иsmи dя bu aqиbяtи yaшayыr vя mяhsul<br />

yыьыmыna aиd vaxt bюlgцsцndя onun da adы var. Baxma yaraq<br />

kи, eшшяkabadlыlar xиyar becяrmиr. Sadяcя onlar boш vaxtlarыnы<br />

gяlиrsиz vaxt hesab etdиklяrиndяn vя xиyar иsmиnя<br />

erotиk чalar verdиklяrиndяn qыш aylarыna xиyar vaxtы deyиrlяr.<br />

Orxan Pamukun tяbиrи иlя yanaшsaq, bu kяnddя dя<br />

яhalи tяzя qяzet иyиnя hяsrяtdи. Amma kюhnя qяzet иyи bu<br />

kяnddя adamыn burnunu qыdыqlayыr. Eшmя чяkяn qoca<br />

herqa kишиlяrdи bu kяnddя qяzet иyиnи hиss edяnlяr vя<br />

etdиrяnlяr. Bu kяnddя adam qяdяr eшшяk var desяk yanыlmarыq.<br />

Hяtta elя qapы var kи orda 4-5 eшшяk var. Burda<br />

eшшяklяr цч-цч, hяtta dюrd-dюrd dя qoшulur. Hяlя heч kиm<br />

gюrmяyиb kи bunlar eшшяyи adam balasы kиmи sцrsцn.Yazыq<br />

eшшяklяrи чapыrda-чapыrda sцrцr zalыm uшaqlarы.O da<br />

qяrиbяdиr kи яksяr eшшяk arabalarыnыn tяkяrlяrи jиqulи tяkяrlяrиdи.<br />

Zalыm uшaqlarыnыn eшшяklяrи mцasиrlяшsя dя<br />

tяfяkkцrlяrи mцasиrlяшmиr kи mцasиrlяшmиr. Bяzяn gюrяrsяn<br />

kи bиr neчя adam qяdиm Romada keчиrиlяn yarышlarыn<br />

gюrцntцsцnц yaradaraq 3-4 eшяyиn qoшulduьu arabada<br />

юtяшя чыxыblar.<br />

Hekayяmиzиn qяhrяmanы Kиrabad Sяlиm dя bu kяndиn<br />

toylarыnda dava salan, чayxanalarыnda domиno yarышlarыnы<br />

udan, sahяlяrиndя eшшяk kиmи ишlяyяn bыьыburma bиr<br />

adamdы. Kиrabad lяqяbиnи necя qazansa yaxшыdы o. Bиr gцn<br />

bu herqa nя цчцnsя Gяncяyя gedяsи olur. Sяhяrdяn axшama<br />

yolda gюzlяyиb gerи qayыdыr kи, Kиrabad (Kиrovabad)<br />

avtobusu gяlmяdи. Bu o vaxt иmиш kи Gяncяnиn adы on иlmиш<br />

юzцnя qaytarыlыbmыш.<br />

Son vaxtlar arvaddan ayrыlыb Kиrabad Sяlиm. Ayrыlыb<br />

deyяndя kи evи bюlцblяr.Yataq otaьыnыn ortasыna pыrdя<br />

чяkиblяr. Arvad-uшaq bиr tяrяfdя Kиrabad Sяlиm dя bиr<br />

tяrяfdя yatыr. Hяrdяn pяrdяnи aralayыb юzцnц yatmыш<br />

gюstяrяrяk poz verяn arvada baxыb юzцnц eшшяyя dя чatdыrыr<br />

Kиrabad Sяlиm. Belя hallarda bяzяn arvad onu<br />

чaьыrыr:<br />

- Gяl a dяdяnиn kяllяsиnя sычыm<br />

- Adяdяnиn gorцna geyиndиrиm, sяn gяl, yetиmlяr oyanar.<br />

Bolцnяn otaqda ишыq arvad-uшaq tяrяfdя olduьundan<br />

ишыqpulu yыьanlara - ишыq o tяrяfdя yanыr, pulu da o versиn<br />

deyиb Kиrabad Sяlиm bиr qяpиk dя vermиrdи. Amma bиrdяn<br />

kи ишыqpulu eшшяk belиnя qalxdы Шonda arvad baшladы cыьallamaьa.<br />

Nяhayяt ишыqlarы ayыrdыlar. Pяrdя иkи lampa arasыnda<br />

Araza dюndц.<br />

Sяlиmиn anasы olmцшdц шotчиkя barmaq, шnura qarmaq<br />

elяmиrdи. Bиr mцddяt belяcя hюkumяtя atdы. Arvad onun<br />

dяdяsиnи gordan чыxardыb ha dedи kи mяnя de barmaq vя<br />

qarmaq elя, xeyrи olmadы. Arvad da elяmя tяnbяllиk tяzя<br />

aшnasы selsovetя satdы onu bиr qoduq qиymяtиnя. Selsovet<br />

dя иши prokurora юtцrdц - nя qяdяr yatsa bиr o qяdяr яlayaьa<br />

dolaшmaz.<br />

Prokuror da kи Bang Osman. Bu adam bцtцn rayonda<br />

mяhшurdu. Pulu daиm hяr иkи tяrяfdяn alыb hamыya bиr<br />

gюzlя baxdыьыnы sцbut edяrdи. Kиrabad Sяlиmя baxan kиmи:<br />

-Sиftя bиr bunun bыьыnы qыrxыn adama oxшasыn.<br />

Sяlиm bыьsыz kяndя qayыda bиlяrdиmи<br />

-Yoldaш prяklol, nя deyиrsяn verиm, bыьыma dяymя.<br />

Bang Osman ona иkи gцn vaxt verdи - 1500 dollarы gяtиr,<br />

vыzqыrt.<br />

Belяlиklя eшшяklяr dя, damazlыq dцyя dя satиldы.<br />

Kиrabad Sяlиm qaldы pиs gunlяrя.<br />

Neftиn qиymяtи qalxdыьы цчцn traktorчular eшшяklяrиnиn<br />

dя qиymяtlяrиnи qoyublar яkиnpulunun цstцnя. Hяlя toxumpulu,<br />

su pulu, yerhaqqы kиmи saиr xяrclяrи demыrяm.<br />

Damazlыq dцyя satыlыb bu xяrclяrи юdяmяlи иdи. Eшшяklяr dя<br />

traktor gиrmяyяn yerlяrи шumlamalыydыlar bиrdишlи kotanla.<br />

Иndи hamыsы чыxdы яldяn<br />

***<br />

Kяnddя danышыrdыlar kи, daha Kиrabad Sяlиmиn bцtцn<br />

vaxtlarы xиyar vaxtыdы<br />

88<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


êîíñåïòóàë øeèrlÿr-4<br />

АZаD YАШАR<br />

Fяr(q)lи аdаm<br />

Yuхudа sоl яlиmи оvcunа аlаn qаrачы<br />

"Sяn fяr(q)lи аdаm оlаcаqsаn!" dеdи.<br />

Аьzыndа bиr cцt dиш qаldыьыndаn<br />

аьzы<br />

tumаnыnыn bеlи kиmи bцzцlяn bu qаrыnыn<br />

"fяrlи", yохsа "fяrqlи" dеdиyиnи<br />

dцzц, о аrа kяsdиrя bиlmяdиm.<br />

Yuхum bu yеrdя suyа dцшdцyцndяn<br />

qаrыyа dа bunu sоrmаq иmkаnsыzdы аrtыq.<br />

Yаrыоyаq hаldа, gюzlяrиm qаpаlы<br />

bunun tяsbиtиnя чаlышdыm:<br />

"fяrqlи" vя "fяrlи" sюzlяrиnи dяfяlяrlя tя<strong>kr</strong>аrlаmаqlа<br />

аrаdаkы fяrqи sеzdиm.<br />

"fяrqlи"dяkи "q"-nы dеmяkdяn юtrц<br />

dиl цst dаmаьыn юn dишlяrиnя dяymяk zоrundаdыr.<br />

Qаrыnыn yаlnыz yаnlаrdаkы kяsиcи dишlяrи qаldыьыndаn<br />

оnun bu "q" sяsиnи чыхаrmаq иmkаnы,<br />

bеlя чыхыr, sыfыrа bяrаbяr иmиш.<br />

Hаlbukи mяn<br />

"fяrlи"dяnsя<br />

"fяrqlи" аdаm оlmаьы dаhа yеy bиlяrdиm.<br />

Чиndя vя bиzdя<br />

Чиndя mиnlяrlя аdаm<br />

hяr sяhяr<br />

nяhяng-nяhяng mеydаnlаrа kюnцllц ахышmаqlа<br />

uшu yаpыr.<br />

Bиzиm vяtяndаш<br />

bаsыrыq mеtrо vаqоnundа<br />

yuхudаn hяlя tаm аyыlmаyаn<br />

bашыnы цч kяrя sаьdаn-sоlа<br />

vя иkи kяrя sоldаn-sаьа<br />

dюndяrmяklя bu иши bиtmиш<br />

hеsаb еdиr.<br />

Nя еtdиyиnи sоruшаndа иsя…<br />

"Bununlа dцnyаnыn hяrdяn bеlяdяn-bеlя,<br />

hяrdяn иsя еlяdяn-еlя<br />

fыrlаndыьыnы gюstяrиrяm" dеyиr.<br />

Mяgяrsя<br />

hеч bu dа<br />

mиllи иdmаn nюvцmцz dеyиlmиш.<br />

Еlяcя<br />

fяlяkdяn шиkаyяtиn<br />

nюvbяtи bичиmи иmиш…<br />

Цsyаnчы аьbиrчяk<br />

Bu qаdыn<br />

bиzиm аьbиrчяklяrя hеч bяnzяmиr,<br />

чцnkи яynиnя аl qыrmыzы pаltаr gеyиnиb.<br />

Bununlа sаnkи<br />

юz юmцr qаpыsыnыn kаndаrыnа qоnаn<br />

юlцm mяlяyиnя lаь еlяyиr.<br />

Gюzlяrиnя qаrа sцrmя чяkиb,<br />

dеyяsяn Яzrаyыlы юzцnя ашиq еdяcяyиnи,<br />

bu yоllа оnun cаynаьыndаn qurtulаcаьыnы umur.<br />

Иndиcя lеш dаьыdыbmыш kиmи<br />

аl qыrmыzы rяngя bоyаdыьы dоdаqlаrыnы<br />

lаlя lячяyи zяnn еdиr о<br />

hяr hаldа.<br />

Kюhnя аsfаlt kиmи чаtlаmыш dяrиsиnя<br />

nашыcаsыnа, sаьdаn-sоldаn sычrаtdыьы<br />

ucuz pudrа<br />

оnu хачpяrяst юlцlяrиnя охшаdыr bиr аz.<br />

Аmmа sиz оnun yаnчаqlаrыnы nеcя оynаtdыьыnа,<br />

яcаиb nахышlы, иrиgюz bаlыqчы tоrunu хаtыrlаdаn<br />

qаrа cоrаblаr kечиrиlяn аyаqlаrыnы<br />

nеcя аrаlы qоyduьunа bахыn:<br />

dюnя-dюnя<br />

vя cцrbяcцr yеrlяrdяn sцzцlmцш tоru иlя<br />

bu аhыl vя dиши hюrцmчяk<br />

dаhа nяlяr,<br />

nяlяr оvlаmаьа nиyyяtlиdиr gюrяn…<br />

Hеч bашыm чыхmыr!<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 89


Аьалар Мяммядов<br />

Dиlиmиz haqqыnda bиr neчя sюz<br />

ADиlиn юzц - dиldиr.<br />

M.Haydegger<br />

Azяrbaycan dиlиnиn lцьяt fondu maksиmum 70-80<br />

mиn sюz vя иfadяdяn иbarяtdиr. Bu rяqяm Qяrb<br />

dиllяrиndя bиzиmkиndяn qat-qat artыqdыr.<br />

Mяsяlяn, alman dиlиndя yarыm mиlyonluq kяlmя<br />

xяzиnяsиndяn sюhbяt gedиr. Belя dиllяrиn bиrиndяn, xцsusиlя<br />

dя elmи-termиnolojи mяtnlяrи tяrcцmя edяrkяn dиl yetяrsиzlиyиmиz<br />

юzцnц acыnacaqlы formada hиss etdиrиr. Az qala on<br />

sюzя qarшы bиr sюzlя, tяbиr caиz иsя, яlиyalыn qalыrыq.<br />

Mцtяfяkkиrиn dцшцnmяk цчцn иstиfadя etdиyи dиlиn lцьяt<br />

fondunun hяcmи onun tяsяvvцr dцnyasыnыn hяcmиdиr eynи<br />

zamanda. Yalnыz Azяrbaycan dиlи иlя dцnya fиlosofu olmaq<br />

olmaz. Цmumиyyяtlя, mяnиm fи<strong>kr</strong>иmcя, юz tяfяkkцrцnцn<br />

mцяyyяn bиr mяrhяlяsиndя dцшцndцyц dиlиn kasadlыьыnы<br />

hиss etmяyяn, dиlиnиn ona artыq mane olduьunu, baшqa bиr<br />

dиlя mюhtaclыьыnы sezmяyяn adam cиddи tяfяkkцr иши иlя<br />

mяшьul deyиl. Mяn bunu deyяrkяn, mцtalия etmяk<br />

mяqsяdиlя xarиcи dиl юyrяnmяyи nяzяrdя tutmuram.<br />

Eskиmoslarda qarыn, яrяblяrdя dяvяnиn cцrbяcцr<br />

adlarыnыn olmasы kиmи, bиzиm dиlиmиzdя dя, palчыьыn bиr neчя<br />

adы var: zыь, lehmя, lыь, qarama, batdaq, palчыq... Hamыsы<br />

da doьma ana dиlиmиzdя. Bиz, tutalыm, яrяb dяvяlяrиnиn<br />

adlarыnы tяrcцmя etmяyя sюz tapa bиlmяdиyиmиz kиmи, шиrиn<br />

suya, yaьышa hяsrяt qalmыш яrяblяr dя bиzиm nюvbяnюv<br />

"palчыq"larыmыzы tяrcцmя edя bиlmяzlяr.<br />

Яsrlяr boyu sиyasи-mяdяnи mцstяqиllиyиmиzиn<br />

olmadыьы vяzиyyяtdя, xalq dиlиnя цz tutan mцtяfяkkиrlяrиmиzиn<br />

yetишя bиlmяmяsи, nяtиcяdя dя ana dиlиmиzиn юzgя<br />

dиllяr hesabыna иnkишaf etmяsи vя zяngиnlяшmяsи, amma eynи<br />

zamanda da чиrklяnmяsи tamamиlя tяbии haldыr. Ona gюrя<br />

dя, tяяccцblц vя gюzlяnиlmяz deyиldиr kи, kяlmя fondumuzun<br />

yarыsыndan чoxu (mяn yanыlmыramsa, 70%-и) alыnma<br />

sюzlяrdиr. Sadя xalq kцtlяsи иsя alыnma sюzlяrlя dиlиnи nя<br />

zяngиnlяшdиrmиш, nя dя чиrklяndиrmишdиr. Hяr halda<br />

Azяrbaycan kяndlи dиlиnиn tяmиzlиyи, amma kasadlыьы sцbuta<br />

ehtиyacы olmayan aydыnlыqdыr (yuxarыda verdиyиm palчыq<br />

mиsalы). Amma dиgяr tяrяfdяn, alи цlяma tяbяqяsи vя<br />

klassиk шaиrlяrиmиz dиlиmиzиn hяm termиnolojи иmkanlarыnы<br />

genишlяndиrmиш, amma hяm dя onun saflыьыna xяlяl gяtиrmишlяr.<br />

Mяn belя hesab edиrяm kи, bиzdя xalq-zиyalы, kцtlяшяxsиyyяt<br />

uчurumunun яn иlkиn sяbяbи xalq dиlи иlя elmи dиl<br />

arasыndakы anlaшыlmazlыqdыr. (Tяkcя bu abzasda ишlяnmиш<br />

sюzlяrиn 60%-и azяrbaycan dиlиndя deyиl!)<br />

Dиlиmиz юzgя dиllяr hesabыna o dяrяcяdя чиrklяnmишdиr<br />

kи, alиmиn юz ana dиlиndя yazmaq arzusu vя yaxud onun<br />

qarшыsыnda belя bиr tяlяbиn qoyulmasы bu gцn elmи-fяlsяfи<br />

sahяlяr цчцn чox az яhяmиyyяt daшыyыr. Kon<strong>kr</strong>et olaraq,<br />

яgяr sюhbяt fяlsяfяdяn gedиrsя, <strong>son</strong> dяrяcя cцzи hяcmdя bиr<br />

anadиllи termиnologиya иlя yazmaьыn, yazыnы bцtюvlцkdя<br />

baшqa bиr dиldя yazmaqdan elя dя cиddи fяrqи yoxdur.<br />

"Elmи-fяlsяfи-termиnolojи azяrbaycan dиlи" anlayышы иndиlиk<br />

paradoksal sяslяnиr. Gяlиn, rяqяmlяrя mцracияt edяk.<br />

Цmumdцnya fяlsяfя termиnlяrи fonduna daxиl olmuш termиnlяrиn<br />

arasыndan ana dиlиmиzя чevиrя bиldиyиmиz cяmиcцmlяtanы<br />

12 sюz var. Fяlsяfяmиzиn dиlиndя "azяrbaycanca"<br />

olan 12 doьma termиnиmиz aшaьыdakыlardыr: anlayыш, anlama,<br />

bцtюvlцk, duyьu, dцzgцn(lцk), gerчяklиk, qavrayыш,<br />

юzgяlяшmя, <strong>son</strong>suzluq, цstqurum, varlыq, yanыlma. Onu da<br />

qeyd edяk kи, dцnyada fяlsяfи termиnlяrиn sayы tяqrиbяn<br />

2500 cиvarыndadыr. Belя olan halda, 12 termиn bu rяqяmиn<br />

gцc-bяla иlя yalnыz 0,5%-nи tяшkиl edя bиlиr. Mяn buna gюrя<br />

deyиrяm kи, ana dиlиmиzdя fяlsяfя hяlяlиk contradиctиo иn<br />

adjectodur.<br />

Dиlиmиzиn tяhsиldя yaratdыьы problemlяrdяn bиrи dя konseptual-kateqorиal<br />

aparatыmыzыn bиr neчя dиlиn tяsиrиndя<br />

qalaraq formalaшmыш olmasыdыr. Nяtиcяdя, mяzmun<br />

baxыmыndan bиr-bиrиnя qohum termиnlяr bиzиm dиldя<br />

qohum gюrцnmцrlяr. Mяsяlяn, иngиlиs "cиty" (шяhяr),<br />

"cиtиzen" (vяtяndaш) vя "cиvиlиsatиon" (mяdяnиyyяt)<br />

kяlmяlяrиnиn eynиkюklцlцyцnц dиlиndя yaшadыr. Bиzя иsя<br />

anlamaq da чяtиndиr kи, vяtяndaшlыq шцuru шяhяr<br />

mяdяnиyyяtиnиn mяhsuludur. Чцnkи "шяhяr", "vяtяndaш",<br />

"mяdяnиyyяt" - bunlar tamam ayrы-ayrы mяnшяdяn tюrяmиш<br />

sюzlяrdиr. Иngиlиs dиlиndя иsя bu termиnlяr vahиd aиlя meydana<br />

gяtиrяn etиmolojи ortaqlыьa malиkdиrlяr vя bиrи<br />

dиgяrиndяn tюrяyиr. (Bu mяsяlяyя bиzиm dиqqяtиmиzи<br />

90<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


mцhцm bиr yazыsыyla tцrk fиlosofu, professor M.Belge cяlb<br />

etmишdиr).<br />

Termиnolojи aparatыmыz tяhsиlиmиzdя dя чox cиddи<br />

problemlяr yaradыr. Sadя xalq vя yaxud da mцяyyяn mяhdud<br />

bиr sahяdя иxtиsaslaшmыш иnsanlar sюzlяrиn spesиfиk termиnolojи<br />

mяnalarыnы bиlmиrlяr. Bu, yяqиn kи, dцnyanыn elя<br />

hяr yerиndя tяxmиnяn eynиdиr. Mяsяlяn, sadя bиr alman da<br />

"das Wesen" (oxunuшu: das vezen) sюzцnцn termиnolojи-fяlsяfи<br />

mяnasыnmы bиlmиr. Baxmayaraq kи, alman fиlosoflarы<br />

bu kяlmяnиn aчыmыna cиldlяrlя kиtab yazыblar. "Wesen"<br />

mahиyyяt demяkdиr. Yaxud da "der Scheиn" (oxunuшu: der<br />

шayn) sюzцnцn fяlsяfи mяna yцkц sadя almana yaddыr.<br />

"Scheиn" tяzahцr demяkdиr. Lakиn nя qяdяr cahиl olursa<br />

olsun, hяr bиr alman Wesen, Scheиn kиmи sюzlяrи bиlиr,<br />

tanыyыr, onlarыn sadя kяlmя mяnalarыnы anlayыr. Чцnkи<br />

gцndяlиk alman dиlиndя Wesen, Scheиn kиmи sюzlяr leksиkal<br />

olaraq ишlяdиlиr, amma qeyrи-fяlsяfи mяnalarda. Bиzиm<br />

gцndяlиk, adи danышыq dиlиndя иsя mahиyyяt (Wesen), tяzahцr<br />

(Scheиn) kиmи sюzlяrи eшиtmяk nadиr hadиsяdиr.<br />

Almandan fяrqlи olaraq, belя sюzlяrиn nяиnkи termиnиojи<br />

mяnasы, цmumиyyяtlя heч юzlяrи (sяs olaraq) ишlяk xalq<br />

dиlиnя daxиl deyиl. Ona gюrя dя, юz tяhsиlиnиn иlk pиllяsиndя<br />

bиldиyи sюzlяrиn yenи temиnиolojи mяnalarы иlя deyиl,<br />

tamamиlя yenи sюzlяrlя qarшыlaшan tяlяbя az qala yenи bиr dиl<br />

dцnyasыna dцшmцш olur vя чaшыb qalыr. Bu, fяlsяfя tяhsиlи<br />

almaьa baшlayan tяlяbяlяr цчцn xцsusиlя чяtиn vя dolaшыq<br />

hal yaradыr. Чцnkи fяlsяfяdя dиl onsuz da яn mцrяkkяb<br />

hяddя gяlиb чatыr. Ona gюrя dя, sadя xalq dиlиnи bиlяn azяrbaycanlы<br />

tяlяbяnиn "fяlsяfя чяtиndиr" etиrazы heч dя hяqиqяtи<br />

tam яks etdиrmиr. Dиlиn (яslиndя babalarыmыzыn) gцnahы fяlsяfяnиn<br />

цstцnя atыlmamalыdыr. Mяn fяlsяfяnи azяrbaycan<br />

dиlиndя anlayan adam tяsяvvцr edя bиlmиrяm.<br />

Sadя almanыn sadя azяrbaycanlыdan fяrqlи olaraq,<br />

Wesen, Scheиn kиmи sюzlяrи bиlmяsиnиn sяbяbи alman fяlsяfяsиnиn<br />

termиnologиyasыnыn xalq dиlи цzяrиndя qurulmuш<br />

olmasыdыr. Bu prosesdя Xr. Tomasи, Xr. Volf, Y. Bюme, V.<br />

Leиbnиts, M. Luter, M. Ekhart kиmи mцtяfяkkиrlяr bюyцk<br />

rol oynayыblar. Latыndиllи fяlsяfяdяn alman dиllи fяlsяfяyя<br />

keчиdиn prиnsиpи o dюvrdя belя иfadя edиlmишdи: "xalqыn aьzыna<br />

baxaraq". Yяnи fяlsяfя xalqыn danышdыьы dиldя olmalыdыr.<br />

Yerи gяlmишkяn, xalqыn tяsяvvцrцndя heч bиr empиrиk яsasы<br />

olmayan termиnlяrlя qurulmuш sxolastиk tяfяkцrя <strong>son</strong><br />

verяn amиllяrdяn bиrи dя mяhz termиnologиyasы xalqыn aьzы<br />

иlя qurulmuш fяlsяfя olmuшdur. Mяsяlяn, "mцtlяq"<br />

(absolyut) mяfhumuna azяrbaycanlы fяlsяfя professorunu<br />

иnandыrmaq daha asandыr, sadя azяrbaycanlыya иsя yox.<br />

Fяlsяfяmиzиn dиlиnи azяrbaycancalaшdыrdыqca,<br />

tяfяkkцrцmцz mюvhumatdan xиlas olacaq.<br />

"Ana dиlиmzdя elm vя fяlsяfя" bиzиm цчцn hяr halda<br />

daиrяnиn kvadratlanmasы qяdяr qeyrи-mцmkцn olmamalыdыr.<br />

Vaxtиlя alи цlяmalarыmыzыn (xalq dиlиndяn uzaqlaшaraq)<br />

getdиyи yolu, иndи mцasиr qяlяm яhlиmиz (xalq<br />

dиlиnя yaxыnlaшaraq) gerи qayыtmalыdыr.<br />

Xalq dиlи иlя elmи dиlиn bиr-bиrиndяn uzaq dцшmяsиnиn<br />

nяtиcяlяrиndяn bиrи dя xalqыn cahиl qalmasы vя alиmиn dя<br />

xalq sюykяnяyиndяn mяhrum olmasыdыr. Xalq юz alиmиnи<br />

anlamыr, alиm юz xalqыna sяslяnя bиlmиr. Elmиn xalqa enя<br />

bиlmяsи цчцn dиlиn xяlqиlяшmяsи lazыmdыr. Heч tяsadцfи deyиl<br />

kи, Mиrzя Cяlиl, M.Я. Sabиr, Hяsяn bяy Zяrdabи kиmи<br />

bюyцk Azяrbaycan maarиfчиlяrи o dюvrцn, mцmkцn olduqca,<br />

xalq dиlиndя elmи maarиflяndиrmя aparыrdыlar. Иlk dяfя<br />

olaraq иlk alman maarиfчиsи Xr. Tomasи (1655-1728) xalqыn<br />

fяlsяfяnи anlaya bиlmяsи цчцn onu latыn dиlиndяn hamыnыn<br />

baшa dцшя bиldиyи alman dиlиnя gяtиrmяyи qarшыsыna mяqsяd<br />

qoymuш, alman dиlиndя fяlsяfя termиnlяrиnи tяkbaшыna<br />

yaratmaq ишиnя baшlamышdыr.<br />

Yuxarыda da qeyd edиldиyи kиmи, bu problem eynи<br />

zamanda mиllи tяhsиlиmиzиn dя problemиdиr. Elmи-termиnojи<br />

dиlи xalq dиlиndя yenиdяn qurmadan effektиv tяhsиlя naиl<br />

olmaq mцmkцn olmayacaqdыr.<br />

Dиl uчurumunun fяlakяtlи nяtиcяlяrиndяn bиrи dя onun<br />

sosиal bцtюvlцyя mane olmasыdыr. K.Popperя gюrя, aчыq<br />

cяmиyyяtиn шяrtlяrиndяn bиrи vяtяndaшlarыn иctиmaи<br />

mяsяlяlяrиn mцzakиrяsиnя fяal qoшula bиlmяsиdиr. Amma<br />

yяqиn kи, Popper bиzиm bu tezиsиmиzя etиraz etmяzdи kи,<br />

bunun цчцn иlkиn шяrt cяmиyyяtdя real kommunиkasиyaya<br />

real иmkan yaradan anlaшыqlы цmumиctиmaи dиldиr.<br />

Demo<strong>kr</strong>atиk cяmиyyяtdя dиl uчurumu yaradыlmыr, яksиnя,<br />

aradan qaldыrыlыr kи, cяmиyyяtиn яksяrиyyяtи medиanы anlaya<br />

bиlsиn. Bиzdя xцsusиlя, <strong>son</strong> иllяrdя formalaшan yenи medиatиk<br />

dиlиn yaratdыьы baryer ucbatыndan, heч dя яksяrиyyяt<br />

cяmиyyяtdя gedяn proseslяrи yaxыndan mцшahиdя edя<br />

bиlmиr. Nяtиcяdя vяtяndaшlыq шцuru zяиf иnkишaf edиr, sиyasи<br />

fяallыq (seчkиlяrdя ишtиrak vя s.) qяnaяtbяxш sяvиyyяyя<br />

qalxa bиlmиr.<br />

H.C.Qadamer bиr dиlиn tarиxи laylarыnыn hяr bиrиnиn<br />

mцяyyяn bиr dцnyabaxышыn daшыyыcыsы olduьunu vя hяr bиr<br />

dцnyagюrцшцn mцяyyяn bиr dиllя vя dиldя юtцrцldцyцnц<br />

иrяlи sцrцr. Яgяr bu doьrudan da belяdиrsя, onda Orta яsrlяrdя<br />

яrяb-fars dиnи-sa<strong>kr</strong>al dцnyabaxышы altыnda formalaшmыш<br />

fяlsяfи aparatыmыzla mцasиr sekulyar Qяrb<br />

tяfяkkцrцnц dцzgцn anlamaq asan olmayacaqdыr.<br />

M.Haydegger иddиa edиrdи kи, qяdиm yunan fяlsяfяsи<br />

xrиstиanlaшmыш latыn dиlиndя baшa dцшцlя bиlmяz, o, yalnыz<br />

qяdиm yunan dиlиnиn юzц иlя baшa dцшцlmяlиdиr.<br />

Azяrbaycanda bяzиlяrи bu dцшцncяdяdиr kи, bцtцn dиllяr<br />

bиr-bиrиndяn tяsиrlяnmишdиr, o cцmlяdяn dя bиzиm dиl.<br />

Bиrиncиsи, bu иddиa korrekt deyиl. Иkиncиsи, belяlяrи hяlя dя<br />

dиlиn vasиtя olduьunu zяnn edиrlяr. Яvvяla, dиl sadяcя nиtq<br />

kиmи vasиtяdиr, mahиyyяtcя o, vasиtя olmaqdan artыqdыr.<br />

Dиl nиtq deyиl. Dиlя иfadя vя цnsиyyяt vasиtяsи kиmи baxan<br />

bu pozиtиvиst-иnstrumentalиst yanaшma чoxdan kюhnяlmишdиr.<br />

Dиlя mяqsяd deyиl, vasиtя gюzц иlя baxыlmasыnыn<br />

nяtиcяsиdиr kи, dиlиmиz bu gцn иnkишaf etmиш zяngиn dиllяr<br />

sиyahыsыna daxиl deyиl. Чцnkи яsas mяqsяd, bиr qayda<br />

olaraq, чatdыrыlmaq иstяnиlяn mяzmunun иfadя edиlmяsи<br />

olmuш, dиl иkиncи plana keчmишdиr: "tяkи mяnanы чatdыra<br />

bиlиm, hяtta baшqa dиldя olsa belя". Чox-чox tяяssцf kи, иndи<br />

dя belя dцшцnцlцr. Nяtиcя иsя gюz qabaьыndadыr. Nя etmяk<br />

olar, fяlsяfяnиn dиldяn цzvи asыlыlыьы яksяr folosoflarыmыz<br />

arasыnda hяlя dя qяbul edиlmиш hяqиqяt deyиl... Шamrussda<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 91


ФЯРЩАД АМУР<br />

щферщад@yahoo.com<br />

Qar mahnыsы<br />

Xиzяklя sцrцшцrцk<br />

Aralыq dяnиzиnиn sol sahиlиndя<br />

Gюlя gedяn yollarda avtomobиllяr шцtцyцr<br />

Hяr dяfяdя иkи atяш aчыr gюzlяrиn<br />

Иkи dяfя yыxыlыram, mяnя elя gяlиr kи,<br />

Qarыn иlk dяfя burda yaьmaьa baшladыьы gцman edиlиr<br />

Иyul yasavullarы<br />

Aьlы "0", qanы "-5" dяrяcяdя<br />

Saxlamaq gяrяkdиr<br />

Иkиsи dя mцsbяtdяn sюnцk olmalы.<br />

Buz kиmи gюzlяrиn vиtrajы<br />

Bяdяnиn freskasы чox soyuq<br />

Soyuq yaш цzяrиndя olmalы bцtцn<br />

Yenи suvaq kиmи bиr az yяnи-<br />

Bяdяn цzяrиndя ayrы-ayrы hиssяlяr<br />

Od ичиndя olmamalы цrяyиn<br />

Amansыzca olmalы<br />

Mцtlяq sяn<br />

Yaxыnlыьыndakы daьыn zиrvяsиyяm mяn<br />

Yaxыnlыьыndakы, yaxыnlыьыndakы o daьыn<br />

Яtяyи dя mяn<br />

Bиrcя bяdяnиndяkи qabиlиyyяtиn olmaya<br />

Sona kиmи savunmasыzam sяn qorxma<br />

Sяnиn tяrяfиndяdиr qцvvяtlи яzяlяlяrиm<br />

Иnkишafы zorla dayandыrmaq<br />

иstяyиr bиr adam bяzяn<br />

Bиr hиnd kяndlиsи kиmи epиdemиyanыn cяngиnя dя hяvalя<br />

edиlmяk иstяyиr,<br />

Иstиsmar formasыna deyиl yalnыzca<br />

Dцnyaya mяxsus hиssяsиnи иtиrmяk иstяyиr иnsan<br />

Yalanчы иslahatlara cavab olaraq<br />

....................................................<br />

Nя yazыq analardan yenиcя doьulan uшaqlara<br />

Sяnиnlя cцtlяшmяyяmи buraxыlыm<br />

Иnsanlыq mяqsяdи цчцn<br />

Sonra da bиr neчя цsul иlя ayrыlыm kи sяnиnlя<br />

Ortada yenя dя иnsanlыq durub<br />

Nиyя tez uzandы at tцkцndяn saчlarыn<br />

Яtlиk иllяrиnя tez yetишdиn bиr azcыq<br />

Nяsиl vermяkчцn sяnя dя anlar verиldи<br />

Dцymя boyda цrяk<br />

Dяrdиnkиdиr,<br />

Sиqaretиnkи - yorucu юskцrяk deyиl<br />

Иlahи, yorucu ьюzяllиk deyиl<br />

Buludluq gюzlяr<br />

Gяl mяnиm qanыma da bиr arzu yerиt<br />

Yerиn darlыьыndan bиlmяk olur onun gюzяllиyиnи<br />

Sadяcя darlыьыndanmы<br />

Sadяcя gюzяllиyиnиmи<br />

Aьlыna yad cиsиm salma, sevgиlиm<br />

Dцymя boyda цrяyиn var...<br />

92<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Èlk mÿhÿbbÿT<br />

hekayя<br />

GцNTAY GЯNCALP<br />

guntay_1@yahoo.com<br />

Чocuqluq dцnyasы fяrqlы olur. Adam elя bиlиr kи, hяyat яbяdиdиr. Zaman<br />

keчdиkcя чocuq юlцm, ayrыlыq qavramlarы иlя tanыш olur. Yaш цstцnя yaш gяldиkcя bu<br />

dцnyanыn olaylarы, olmuшlarы vя olacaqlarы иlя tanыш olma sцrяcи baшlayыr.<br />

Чocuqluqda sevgи anlayышы da fяrqlи olur. Чocuьu sevdиyи bиrиnя baьlayan etkяnlяr<br />

gяnclиk dюnяmиndя olduьuna bяnzяmяz. Чocuqluq dюnяmиndяkи sevgи vя ya<br />

dostluq иlишkиlяrи чocuьun tяrbиyяsиnя чox tяsиr gюstяrиr. Hяtta bяzяn yaшlanmыш<br />

olan чocuьun rюyalarыndan ayrыlmыr bu иlk mяhяbbяtиn macяralarы. Tez-tez yuxuma<br />

gиrяn bu macяralardan bиrиnи yazmaq иstяyиrяm. Hяr dяfя dя rюyalarыma<br />

gиrdиyиndя gюz yaшlarы ичиndя oyandыьыm bu hadиsя, bиlиncaltыma yerlяшmиш olan bиr<br />

olay.<br />

***<br />

Kяndиmиz hяddиndяn artыq yoxsul иdи. Bяzи aиlяlяrиn heч bиr qarыш da tarlasы yox<br />

иdи. Иndи dцшцnцrяm kи, onlar necя tяmиn edиrmишlяr hяyatlarыnы. Yalnыz bunu xatыrlayыram<br />

kи, kяndиn cavanlarы dяstя-dяstя bюyцk шяhяrlяrя fяhlяlиyя gedяrdиlяr. Bиr<br />

dя bu yoxsullarыn qapыsыnda bиr neчя mal-davar olardы. Kяndиn oьlanlarы fяhlяlиyя<br />

getdиklяrи цчцn mal-davar ишиnя dя qadыnlar, qыzlar baxardы. Bu цzdяn dя kяndиn<br />

юrцшlяrиndя чoxlu чoban qыzlara rast gяlmяk mцmkцn иdи. Bu чoban qыzlarыn<br />

чoxlarыnыn ayaqlarы yalыn olardы. Ayaqqabы almaьa pul olmazdы. Hяtta qadыnlar<br />

pulun nя olduьunu bиlmяzdиlяr. Bиzиm bиr azcыq tarlamыz var иdи. Hяyatыmыz<br />

buradan tяmиn olurdu. Bяzяn dя kяndиn qыzlarы tarlalarы olan adamlarыn<br />

zяmиlяrиnи bичиr, noxudlarыnы, bяzяrяklяrиnи yolub, qarшыlыq olaraq mяsяlяn bиr<br />

dяrиz buьda vя ya bиr qucaq noxud vя bяzяrяk alыrdыlar. Bu hadиsяnиn baш verdиyи<br />

zamanda mяn bиrиncи иbtиdaи sиnиfи bиtиrmишdиm. Yay tяtиlиndя ya юrцшlяrdя qoyunlarыmыzы,<br />

mallarыmыzы otarыrdыm, ya da tarlada чalышan aиlяmя yardыm edиrdиm.<br />

Nяdяnиnи bиlmиrяm, ancaq evиmиzdя ayrыca bиr hюrmяtиm var иdи. Yazыb-oxumaьы<br />

yenиcя юyrяnmишdиm. Ancaq mяn dя kяndиn dиgяr чocuqlarы kиmи tarlalarda<br />

цstцmцzdя heч paltar olmadan чalышardыq. Var olan yamaxlы paltarlarыmыzы dяrs<br />

baшlarkяn mяktяb цчцn saxlardыq. Qыzmar gцnяшиn altыnda иncя dяrиlяrиmиz<br />

yanardы. Ancaq kasыb olduьumuzun fяrqиndя deyиldиk. Чцnkц gюzцmцzц<br />

aчdыьыmыzda belя gюrmцшdцk vя hяyatыn da ancaq bundan иbarяt olduьunu<br />

sanыrdыq.<br />

Fяrqиndя olmadыьыm bu bяdbяxt hяyat ичиndя mяnиm hяyatыma mяna verяn bиr<br />

hadиsя var иdи. Qonшumuz qыzы Qыztamamы sevиrdиm. Qыztamam gиlиn evи bиzиm evя<br />

yapышыq иdи. Dяqиq olaraq bиlmиrяm nя zaman tanыш oldum Qыztamamla, ancaq<br />

onun qucaьыnda юzцmц чox rahat hиss edиrdиm. Qыztamam mяnи baьrыna basыb<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 93


юpdцyцndя ruhum bюyцyцrdц onun qucaьыnda.<br />

Qыztamam, yenя dя sяnи rюyalarыmda gюrdцyцmdя<br />

eynи duyьularы yaшayыram, sevиrяm sяnи.<br />

6 ya da 7 yaшыm var иdи. Axшamчaьы tarladan<br />

yorьun-arьыn evя dюndцyцmdя anam mяnи yatыra<br />

bиlmяzdи. Sonra dиvarыn baшыndan: "Qыztamam, sяnalla<br />

gяl bu uшaьы yatыrd"- deyяrdи. Qыztamam gяlmяsя<br />

иdи yatmazdыm, yata bиlmяzdиm. Qыztamam mяnи hяr<br />

gecя baьrыna basыb qulaьыma gюzяl шeylяr pычыldardы.<br />

Sonra da nя zaman yatdыьыmыn fяrqиndя olmazdыm,<br />

rahat vя dяrиn yuxuya dalardыm. Qыztamam mяnя<br />

deyиrdи: "mяn sяnя яrя gedяcяyяm, sяndяn baшqa<br />

kиmsяylя evlяnmяrяm." Qыztamamыn bu sюzlяrиnя<br />

sevиnиrdиm. Kяnddя hяr dяfя toy olanda "Mяn dя<br />

Qыztamamla evlяnяcяyяm"- deyяrdиm. Яslиndя иsя<br />

toyda nяlяr olur, nяdяn evlяnиlиrиn bиlиncиndя<br />

deyиldиm. Mяnиm цчцn evlиlиyиn anlamы o иdи kи,<br />

Qыztamam olmasa yuxum gяlmяz, yaшaya bиlmяrяm.<br />

Qыztamam, hяtta ata-anamdan da daha sevиmlи<br />

olmuшdu mяnиm цчцn. Bяzяn mяnи qucaьыna alыb dиlи<br />

иlя qыdыxlayыrdы bяdяnиmиn hяr tяrяfиnи. Onun bu<br />

davranышlarы lяzzяt verиrdи mяnя. Bиr dяfя dя duduшumu<br />

aьzыna alыb oynadыrdы. Mяn dя юzцmц saxlaya<br />

bиlmяyиb aьzыna ишяmишdиm. Sevиnmишdи Qыztamam.<br />

Aьzыndakы иsяmяyиmи boшaldыb gцlя gцlя mяnи<br />

юpmяyя davam etmишdи. Dodaqlarы aьzыma toxunduьunda<br />

юz ишяmяyиmиn qoxusu burnuma dolmuшdu.<br />

Kяnddя чиmmяk цчцn иmkan yox иdи. Иnsanlar иkи<br />

ayda, цч ayda bиr yol tюlяdя чиmиrdиlяr. Ancaq yayda<br />

иsя dяrяdяkи gюldя чиmиrdиlяr. Qыztamam da gedиb<br />

dяrяdя чиmиrdи. Daha <strong>son</strong>ra anladыm kи, tяkbaшыna<br />

dяrяdя чиmmяkdяn qorxduьu цчцn mяnи dя юzц иlя<br />

aparыrmыш. Ancaq lяzzяt alыrdыm onunla bиr yerdя<br />

olmaqdan. Qыztamam tam soyunub balaca gюldя<br />

чиmиrdи. Mяnи dя suya batыrыb чыxarыrdы. O zaman<br />

Qыztamamыn budlarыnыn arasыnda bolluca qara tцk<br />

olduьunu gюrdцm. Qasыьыnыn цstцndя olan tцk mяnиm<br />

baшыmыn tцkцndяn чox иdи. Юmrц boyu qышыn qarыnda<br />

da ayaqyalыn gяzdиyи цчцn dabanы partlaq-partlaq иdи.<br />

Qыztamama "Nяdяn qasыьыnыn цstцndя bu qяdяr tцk<br />

var" sorduьumda "Onu qыrxmaq цчцn lezva<br />

lazыmdыr. Lezva yoxumuzdur. Hardan alыm"-<br />

demишdи. Mяn dя "Иstяrsяn bюyцk qardaшыmыn цz qыrxanыnы<br />

gиzlиncя gяtиrиm verиm sяnя"- demишdиm.<br />

Qыztamam цzцmя baxыb gцlmцшdц. Qыztamam цчцn<br />

hяr bиr fяdakarlыq etmяyя hazыr иdиm. Hяtta buna<br />

gюrя qardaшыm mяnи dюysяydи dя. Bu иши Qыztamam<br />

цчцn etdиm. Daha <strong>son</strong>ra bиr yerdя чиmmяyя getdиyиmиzdя<br />

Qыztamamыn qasыьыnыn цstцndя tцk gюrmяdиm.<br />

Yayыn qыzmar чaьы иdи. Qыztamam kяndиmиzя<br />

bиtишиk bиzиm tarlada noxud yolurdu, mяn dя quzularы<br />

otarыrdыm. Bиrdяn Qыztamam dedи kи, deyяsяn kяndиn<br />

mцяllиmи gяlиr. Doьrudan da kяndиn mцяllиmи gяlиrdи.<br />

Bиlиrdиm kи, mцяllиm mяnи чox иstяyиr vя mяnи gюrsя<br />

gяlиb halыmы soracaq. Ancaq mяnиm яynиmdя heч bиr<br />

paltar yox иdи. Kяsиlmяmиш duduшumla quzu<br />

otarыrdыm. Tarlamыzыn yanыnda quшqonmaz adыnda<br />

bиr yer var иdи. Buraya ona gюrя quшqonmaz<br />

deyиrdиlяr kи, чox sяrt tиkanlarы var иdи, hяtta quшlar<br />

da oraya sяrt tиkanlar цzцndяn qona bиlmяzdи.<br />

Mцяllиm mяnи lцt gюrmяsиn deyя, qaчыb юzцmц<br />

quшqonmaz yerя soxdum. Tиkan hяr tяrяfиmи<br />

budamышdы. Hяr tяrяfиmdяn qan axыrdы. Duduшumdan<br />

belя, qan axыrdы. Mцяllиmиn keчиb getdиyиnи<br />

Qыztamam mяnя bиldиrdиkdяn <strong>son</strong>ra quшqonmazlыqdan<br />

чыxdыm. Qыztamamыn gюzlяrи dolmuшdu. Axыr<br />

юzцnц saxlaya bиlmяyиb hюnkцr-hюnkцr aьladы. Sonra<br />

da bяdяnиmя batmыш tиkanlarы чыxarыrdы. Dиlи иlя qan<br />

axan yerlяrи yalayыrdы. Иlk dяfя hяyatыmda чяkdиyиm<br />

яn acы ишkяncя bu olmuшdu. Иlk dяfя olaraq beynиmя<br />

sыzmышdы kи, deyяsяn hяyatыmыzda bюyцk bиr яksиklиk<br />

var. Bu яksиklиyиn adы yoxsulluq vя zцlm иdи.<br />

Quшqonmazlыqdakы acыlarыm ara-sыra yuxuma gиrиr.<br />

Ancaq Qыztamamыn sevgиsи hesabыna tez unutdum o<br />

zaman bu aьrыlarы.<br />

Belяcя Qыztamam mяnиm hяr шeyиm olmuшdu.<br />

Gecяlяr onun qoynuna sыxыlыb yatыrdыm. Gцndцzlяr<br />

иsя arxayыnca юrцшlяrdя quzularы otarыrdыm, чцnkц<br />

bиlиrdиm Qыztamamыn sehrиkar qucaьы axшam mяnи<br />

gюzlяyиr.<br />

Bиr gцn evя gяldиyиmdя gюrцdцm hяm bиzиm, hяm<br />

dя Qыztamam gиlиn qapыsыnda 10-15 at var. Anamdan<br />

"Bu atlar kиmиndиr" soruшdum. Anam чox ehtиyatla<br />

mяnя baxaraq "Qыztamamыn toyudur, gяlиn kючцr"-<br />

dedи. Elя bиl dцnyam daьыldы. Mяn gerчяkdяn<br />

Qыztamamыn mяnя dedиklяrиnя иnanmышdыm.<br />

Юmrцmцn <strong>son</strong>una qяdяr Qыztamamla bиr yerdя<br />

yaшayacaьыmы sanыrdыm. Anama "Axы o mяnя яrя<br />

gedяcяyиnи demишdи"- dedиm. Anam mяnи baьrыna<br />

basыb "Sяn dя bюyцdцyцndя baшqasы иlя evяnяrsяn,<br />

gюzцm qurban"- dedи. Anamыn qucaьыnda hюnkцrhюnkцr<br />

aьlayыrdыm: "Mяn baшqasыnы иstяmиrяm, mяn<br />

Qыztamamы иstяyиrяm"- deyиrdиm.<br />

Hяyяtdяn gцmbцltц sяsи gяldи. Qaчdыm gюrdцm<br />

Qыztamamыn baшыna duvaq atmышlar ata mиndиrиrlяr.<br />

94<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Duvaьыn altыnda Qыztamamыn aьladыьыnы gюrdцm.<br />

Dedиm yяqиn mяnиm цчцn aьlayыr. Mяn dя baшladыm<br />

aьlamaьa vя чыьыrыb dedиm: "Qыztamam bяs sяn mяnя<br />

demишdиn mяnиmlя evlяnяcяksяn, mяnи buraxыb hara<br />

gedиrsяn, mяn sяnsиz necя yaшayacaьam" Toydakы<br />

adamlarn hamыsы dюnцb mяnя baxыrdы. Hamы da<br />

mяnиm tam lцt bяdяnиmя baxыrdы. Qыztamam atыn<br />

цstцndяn dюnцb mяnя baxdы vя яllяrи иlя yaш axan<br />

gюzlяrиnи qapadы. Yalvarmaьa baшladыm "Xahиш<br />

edиrяm getmя, qurban olum getmя, Qыztamam<br />

getmя!" Atlыlar Qыztamamы apardыlar. Gedиb<br />

tюylяmиzdяkи atы чыxardыm, mиnиb Qыztamamыn arxasыnca<br />

чapmaьa baшladыm. Qabaьыma чыxan<br />

kяndlиlяrиmиzdяn aьlayaraq yardыm иstяyиrdиm:<br />

"Bяlkя Sиzиn gцcцnцz чatar, qoymayыn Qыztamamы<br />

aparsыnlar." Adamlar gцlцmsяyиb keчиrdиlяr. Tarlada<br />

dяryaz чalan atamыn yanыna чapdыm atы. "Ata,<br />

Qыztamamы aparыrlar, kюmяk elя ata!" Atam "Bala<br />

qoy aparsыnlar dяя"- dedи. Atam da mяnи anlamadы.<br />

Artыq Qыztamamы aparan atlыlar uzaqlaшmaq, gюzdяn<br />

иtmяk цzrя иdи. Atlыlarыn arxasыnca чapыb <strong>son</strong> dяfя<br />

olaraq Qыztamamы gюrmяk иstяdиm. Atlыlara чatmышdыm.<br />

"Qыztamam, bяs sяn demишdиn mяnя яrя<br />

gedяcяksяn"- dedиm. Qыztamamыn gюzlяrиndяn yaш<br />

axыrdы. Atlыlarыn ичиndяn bиr yaшlы kиши чыxыb mяnя<br />

"Ayя, qodux, sяn get gюtцvя bиr шalvar tap <strong>son</strong>ra<br />

evlяnmяk fи<strong>kr</strong>иnя dцш!"- dedи. Bu sюz mяnя чox tяsиr<br />

elяdи. Dюnцb юzцmя baxdыm. Gerчяkdяn яynиmdя<br />

heч bиr шey yox иdи. Qыztamamы aparan karvan artыq<br />

gюzlяrdяn иtmишdи. Yalnыz, tяk-tяnha qalmышdыm.<br />

Sevdиyиm quzularыmы qucaqlayыb aьlayыrdыm.<br />

Qыztamamыn zцmzцmя etdиyи mahnыlarы pычыldayыrdыm.<br />

Qыztamamыn чиmdиyи gюlя uьrayыb onun<br />

gюldяkи hяrяkяtlяrиnи xatыrlayыrdыm.<br />

***<br />

Иllяr keчdи. Eшиtdиm kи, Qыztamam gиl Muьanшяhrя<br />

kючmцшlяr. Hяm dя чox qorxunc bиr xяbяr dя eшиtdиm:<br />

"Qыztamam aиlяdяkи anlaшыlmazlыq цzцndяn<br />

юzцnц atыb yanar tяndиrя. Юlmяmиш ancaq яl-ayaьы bиr<br />

yerя yыьыlыb, яng яtи bиr-bиrиnя keчmиш vя danышa<br />

bиlmиr. Яrи dя Qыztamamы boшamыш, иndи qardaшы gиldя<br />

qalыr." Bu xяbяr mяnи чox цzmцшdц. Tяbrиzdя tиbb<br />

unиversиtяsиndя oxuyurdum. Bиr gцn Muьana gedиb<br />

Qыztamamы gюrmяk иstяdиm. Muьanda bиr чox<br />

qohumlarыmыz var иdи. Qohumlarыmыz da mяnя чox<br />

hюrmяt edиrdиlяr. Getdиm Muьana. Hяr gцn bиr<br />

qohum mяnи qonaq чaьыrыrdы. Чoxlarы da юz<br />

kяndиmиzdяn buraya kючmцшdцlяr. Gюrцrdцm kи,<br />

kяnddя mяnиmlя oynayan qыzlarыn чoxu яrя getmяlи<br />

olmuшlar artыq.<br />

Bиr axшam da юzцm Qыztamamыn qardaшы gиlя getdиm.<br />

Qыztamamыn da qardaшlarы, bacыlarы gяlиn<br />

kючdцkdяn <strong>son</strong>ra kючmцшdцlяr Muьana. Юzцmц<br />

tanыtdыm. Fиlan kяsиn oьluyam. Чox hюrmяt edиb evя<br />

dяvяt etdиlяr. Qыztamamы gюrdцm. Bиr яt yыьыnы kиmи<br />

bиr kцncdя oturmuшdu mяnиm иlk mяhяbbяtиm. Чяtиn<br />

tanыnыrdы. Gюzяllиyиndяn bиr яsяr qalmamыш, чox<br />

чиrkиn olmuшdu. Цzцnя adam baxanda yanыqlarыn<br />

yerиndяn qorxurdu. Danышa bиlmяsя dя eшиdя bиlиrdи.<br />

"Salam Qыztamam, mяnи tanыdыnmы" dedиm. Baшы иlя<br />

ишarяt edяrяk "Yox, tanыmadыm"- bиldиrdи. Юzцmц<br />

tanыtdыqdan <strong>son</strong>ra gюzlяrиndяn yaш axmaьa baшladы.<br />

Yцksяk sяslя aьlaya bиlmиrdи. Ancaq gюzlяrиnиn yaшы<br />

durmadan axыrdы. Qыztamamыn boynunu qocaqladыm.<br />

Mяn dя aьlayыrdыm. "Qыztamam, bяrabяr чиmdиyиmиz<br />

gюlя bиr чox шeиr yazmышam. Mяn sяnи heч bиr zaman<br />

unutmadыm. Sяnи sevиrяm Qыztamam.<br />

Xatыrlayыrsanmы quшqonmaz tиkanlыьыnыn tиkanlarыnы<br />

sяn mяnиm bяdяnиmdяn чыxardыn. Sяnи sevиrяm<br />

Qыztamam. Mяn bu dцzяnя qarшы savaш aчmышam. Hяr<br />

an mяnи tutub zиndana sala bиlяrlяr. Bu dцzяnи daьdacaьam<br />

Qыztamam. Mяnиm dostum, mяnиm<br />

Qыztamamыm."- dedиm. Sarыlmышdыm Qыztamamыn<br />

hяrяkяtsиz vцcuduna. Evdя olan hяr kяs aьlayыrdы.<br />

Mяnиm иlk mяhяbbяtиm mяhv olmuшdu.<br />

20 gцn Muьanda qaldыm. Bиr gecя яmиm gиldя<br />

иdиm. Zяng etdиlяr kи, Qыztamam юldц. Gяlиn cяnazя<br />

mяrasиmиnя. Yas yerиnя getdиk. Bяzи adamlar pычыldayыrdы<br />

kи, Qыztamam rahat oldu. Elя yaшamaqdansa<br />

юlцm yaxшыdыr. Qadыnlar pяrdя чяkmишdиlяr vя<br />

Qыztamamыn bяdяnиnи yuyub kяfяnlяyиrdиlяr.<br />

Qыztamamы tabuta qoydular. Mяn tabutun юnцndяn<br />

yapышdыm. Mяzarlыqda иkи nяfяr qayышыmыzы чыxarыb<br />

cяnazяyя baьladыq. Qыztamamыn cяnazяsиnи qяbиrя<br />

salladыq. Qayышыmы Qыztamamыn belиndяn aчarkяn:<br />

"Яlvиda Qыztamam, sяnи unutmayacaьam."- dedиm.<br />

Sabahыsы kяndиmиzя yola dцшdцm. Qыztamamla<br />

olan xatиrяlяrиmиzиn yerlяrиnи, o mцqяddяs yerlяrи<br />

gюrmяk цчцn kяndиmиzя getdиm<br />

***<br />

Qыztamam tez-tez yuxuma gиrиr. Bяzяn odun<br />

ичиndя yanaraq mяnи иmdada чaьыrыr. Yuxudan<br />

oyanыram vя ...<br />

10.<strong>11</strong>.2007<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 95


Алаторан Сорьу<br />

K<br />

иtablar vя yazычыlar чoxdur, hяr bиrиndяn xяbяr tutmaq,<br />

hяr bиrиnя yetишmяk яlbяttя чяtиndиr, olacaq иш deyиl.<br />

Buna gюrя dя <strong>Alatoran</strong> bиnяsиndя ha belя ondan kяnarda<br />

olan yazычыlar arasыnda kиtab konusunda bиr sorьu<br />

keчиrtmяyи qяrara aldыq, hяr halda bяdии яdяbиyyat<br />

dцnyasыna baш vurmaq иstяyяn gяnclяr цчцn bиlavasиtя<br />

qяlяm adamlarыnыn яsяrlяr vя yazычыlar haqqыnda<br />

sюylяdиklяrи maraqlы olacaqdыr. Oxumaq azdыr,<br />

oxduqlarыnы paylaшmaq юnяmlи - deyяrяk sorularыmыza<br />

gяlяn cavablarы burada gюrцшlяrиnиzя aчыrыq.<br />

a. иndи hansы яsяrи/яsяrlяrи oxuyursunuz<br />

b. bиr oxuma planыnыz varmы, necя oxuyursunuz<br />

c. oxuculara oxumadыqlarы цчцn utanыlacaq<br />

3 kиtabыn adыnы чяkиn.<br />

d. oxumaq иstяyиb oxumaьa fцrsяt tapmadыьыnыz<br />

hansы kиtablar var<br />

Nasиr Mяnzurи<br />

Tehran<br />

Dцz baшa dцшmцшяmsя soruшduьunuz "яsяr"-lяr<br />

"яdяbи яsяrlяr" demяkdиr. Onunчцn dя yalnыz bu sahяdя<br />

cavab vermяlиyяm gцya.<br />

a) Tяdrиs etdиyиm цчцn иndи Tolstoyun яsяrlяrиnи bиr<br />

daha da oxuyuram (<strong>son</strong> яsяrlяr: Anna Karenиna, Father<br />

Sergиus - иnglиzcя).<br />

b) Tяdrиs olan чaьda planlы oxumaьa чalышaram,<br />

ancaq dцz-gяlяsи olmaz.<br />

c) (Bu kиmи kиtabar чox чox ola bиlяr!!) Yalnыz bиr<br />

Azяrbaycanlы kиmи gцney Azяrbaycanыn mцasиr яdяbиyatыndan:<br />

1. Q. Saиdи`nиn "Bяyяl Яzalыlarы" яsяrи<br />

(Markezdяn иrяlи Sehиrlи Realиzmdя yazmыш). Tяяssцflяr<br />

olsun kи, quzey Az.lыlar Saиdи kиmи bиr yazычыnы tanыmыrlar.<br />

2. N. Mяnzurи`nиn "Avava" яsяrи (Azяrbaycanыn sиstemlи<br />

mиfиk dцшцncяsиndяn qaynaqlandыьыndan юtrц.) Yenя<br />

tяяssцflяr olsun kи azяrbaycanlы yaradыcыlar юz mиfиk<br />

dцшцncя sиstemlяrиlя tanыш deyиllяr. Onsuzsa dцnya bиzиm<br />

nя kиmи sюzцmцzя qulaq asmalыdыr Bиr xalq, mяncя, юz<br />

dцшцncя шиvяsи иlя dцnyayla danышmalыdыr. 3. Шekspиr`иn<br />

"Macbeth" яsяrи (karиkatur tяrcцmяsи yox, qardaш! Bяlkя<br />

яsиl dиldя olduьu kиmи). Neчя yцz иllиn яrzиndя dиlиn tяbии<br />

axыnыndan nя sayaq modern яdяbиyatыn yaranmaьыnы, bиr<br />

azяrbaycanlы kиmи, gюrmяlи, onu dцшцnmяlиyиk.<br />

d) 1001 dяnя, hansыsыnы deyиm, qardaш<br />

Tofиq Abdиn<br />

Чох bюyцk mяmunиyyяtlя cаvаb vеrиrяm<br />

a) Еynи zаmаndа bиr nечя яsяrи охumаq аdяtиmdиr.<br />

Sоn gцnlяrdя Аbdulhаmиt Аvшаrыn<br />

АZЯRBАYCАN YАZЫLАRЫ kиtаbыnы, Fяхrи<br />

Uьurlunun Mеvlяvи hаqqыndа яsяrиnи, Kаmаl Аbdullаnыn<br />

"Sеhиbаzlаr dяrяsи" яsяrиnи ( bunu аrtыq bиtиrmишяm) охumuшаm.<br />

b) Аdяtяn 6-7-dяn sоnrа оtаьыmа чяkиlиrяm vя bашыmыn<br />

ucunаdkы dцnяndяn yаrыmчыq qаlаn kиtаblаrdаn bиrиnи<br />

ачыrаm vя охuyurаm. (Gцndяlиk qяzеtlяr burа dахиl dеyиl<br />

( Цч qяzеtи mцtяmаdи охuyurаm: "Яdаlяt", "525", "Аlmа".<br />

c) Чаьdаш яsяrlяrdяn, Аfаq Mяsud - "Yаzы", яskи<br />

яsяrlяrdяn Аnn Fиlиp "Bиr gюz qыrpыmы", Иlyа Еrеnburq<br />

"Иllяr,Иnsаnlаr,Hяyаt" ( 6 cиlldя)<br />

d) Еlиf Шаfаq - "Аrаf" rоmаnы, bашucumdа, Sеymur<br />

Bаycаn - sоn kиtаbы ( аlа bиlmяmишяm) Hяmиd Hеrиsчиnиn<br />

kиtаblаrы ( аlа bиlmяmишяm)<br />

Qan Turalы<br />

a.<br />

Иndи Fredиrиk Beqbederиn "Romantиk eqoиst"<br />

romanыnы oxuyuram. Amma mяn eynи zamanda bиr neчя<br />

kиtabы mцtalия edиrяm. Bu adama иmkan verиr чox yorulmasыn.<br />

Иndи aspиrantura иmtahanыmla baьlы kиtablarы da<br />

oxuyuram. Aчыьыnы deyиm kи, aьыr fяlsяfи mяtnlяrdяn,<br />

mиsal цчцn Arиstotelиn varlыq tяlиmиndяn <strong>son</strong>ra<br />

Beqbederиn seks vя ичkи иlя baьlы xatиrяlяrиnи oxumaq<br />

maraqlыdыr.<br />

b.<br />

Яsasяn gecяlяr oxuyuram. Baшqa bиr planыm yoxdur.<br />

Amma bиr шeyи dя etиraf edиm kи, bяzяn kиtab oxumadan<br />

bиr hяftя keчиrя bиlиrяm. Oxuyanda иsя чox sцrяtlя-gцnя<br />

100-200 sяhиfяnи иkи-цчц saata oxuyuram.<br />

c.<br />

Aчыьы, baшqa adamlara kиtab mяslяhяt vermяk totalиtar<br />

bиr шeydиr. Xцsusяn dя bu sualda "utanыlacaq" sюzц<br />

varsa. Adamdan adama fяrq var. Hamы eynи kиtabы oxumadыьы<br />

цчцn necя utana bиlяr Bu hamыya aиddиr,<br />

yazarlara da, oxuculara da.<br />

д.<br />

Яlbяttя var. Яsas da fяlsяfи яsяrlяr. Lakиn bunlarы<br />

oxumamaьыm fцrsяtlя (sualda fцrsяt vaxtы bиldиrиrsя)<br />

96<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


aьlы deyиl. Иstяdиyиm kиtabы oxumaq цчцn vaxta qяnaяt<br />

elяmиrяm. Amma elя kиtablar var kи, onlarы oxumaq цчцn<br />

bиldиyиm dиllяrиn sяvиyyяsи yetяrlи deyиl. Mиsal цчцn<br />

Kantыn "Xalиs zяkanяn tяnqиdи" nяsяrиnи oxuya<br />

bиlmяdиm. Onu oxusaydыm юzцmdяn razы xeylи razы<br />

qalardыm. Ona gюrя dя heч olmasa bиr xarиcи dиlи mцkяmmяl<br />

юyrяnmяyя чalышыram.<br />

Cavиdan<br />

Lяnkяran<br />

a. Hal-hazыrda Plutarxыn иkиcиldlиyиnи oxuyuram…<br />

Eynи zamanda Kamal Abdullanыn "Yarыmчыq яlyazma"sыna<br />

baшlamышam…<br />

b. Gцlmяlи чыxsa da deyяcяm…Яslиndя oxuduqlarыmы<br />

яsas yemяk, desert vя s. kиmи bюlцrяm…Yяnи, hal-hazыrda<br />

Plutarx mяnиm яsas ruhи qиdamы tяшkиl edиrsя, Kamal<br />

Abdullanыn "Yarыmчыq яlyazma"sы salat rolunu<br />

oynayыr…Desert цчцn иsя hяr zaman яl altda Svetayeva<br />

var, Lermontov var. Vя tяbии kи, Mиrzя Шяfи Vazeh vя<br />

Nяsиmи…<br />

Su kиmи ичdиklяrиm dя olur, tez-tez sиntetиk mяhsullardan<br />

иstиfadя etmяyиm dя…hяrdяn zяhяrlяnmяlяr baш<br />

versя belя, mяnиm oxuma tяrzиm budur…Heч bиr plansыz,<br />

bиr gцndя beш яsяrя baшlamaq kиmи<br />

sяlиqяsиzlиyиm…kиmsяyя mяslяhяt gюrmяzdиm яslиndя…<br />

c. Sюhbяt Azяrbaycan oxucusundan gedиrsя, belя<br />

deyяrdиm:<br />

1.Quranи-Kяrиm;<br />

2. Azяrbaycan Konstиtusиyasы;<br />

3. Hцseyn Cavиdиn bцtцn yaradыcыlыьы…<br />

d. O qяdяr var kи…<br />

Mяsяlяn, иndиyяdяk яdяbиyyat цzrя Nobel mцkafatы<br />

almыш mцяllиflяrиn mяhz hяmиn mцkafata layиq gюrцlmцш<br />

яsяrlяrиnи яldя edиb oxumaq иstяrdиm…<br />

Bиr dя bиr Cavиdan var, nя zamansa kиtabы чыxsa, tapsanыz,<br />

mяnя dя yollayыn…))<br />

Yalчыn Иslamzadя<br />

a. Hazыrda Peter Burkeниn "Bиlgиnиn Toplumsal<br />

Тарищи" kиtabыnы oxuyuram. Kиtab чap vasиtяlяrиnиn<br />

иnkишafы nяtиcяsиndя bиlgиnиn иctиmaиlяшmяsи vя zиyalыlar<br />

sиnfиnиn yaranmasыndan bяhs edиr.<br />

b. Яslиndя oxuma planыm yoxdur, maraqlы<br />

gюrdцyцm kиtaba sыraya baxmadan baslayыram. Ancaq<br />

bu yanlыш oxumadыr, plan цzrя oxumaq bиlgиnиn tamamlanmasы<br />

vя цmumи mяnzяrяnиn alыnmasы цчцn шяrtdиr.<br />

c. Mяn bu kиtablarы belя sыralayardыm.<br />

2. George Orwell - "1984"<br />

3. Цчцncц kиtab olaraq hяr hansы bиr sosиlogиyaya gиrиш<br />

kиtabыnыn adыnы чяkяrdиm. Bu xцsusиlя A. Gиddensиn<br />

"Sosиolojиyя Gиrиs" kиtabы ola bиler.<br />

1. Gulun Adы, platonиzmиn tяsиrиndя olan dиnи<br />

dцшцncяyя qarшы elmи dцшцncяnиn yaranmasыnы tяsvиr edиr.<br />

Яsяrdяkи Wиllиam obrazы иlk Avropalы aydыnlarыn prototиpи<br />

sayыla bиlяr.<br />

2. "1984" romanы fяrdиn sиstem tяrяfиndяn kontrol<br />

altыna alыnmasыnы tяsvиr edиr. Fяrdи azadlыьыna qиymяt<br />

verяn hяr kяs bu kиtabы oxumaqla иradяsиnиn vя<br />

dцsцncяsиnиn kontrol altыna alыnmasыna mцqavиmяt<br />

qazana bиlяr.<br />

3. Hяr hansы bиr sosиologиyaya gиrиш kиtabы иnsana<br />

fяrqиndяlиyи artыrmaq, ичиndя yaшadыьы cяmиyyяt kиmи, юz<br />

doьrularы olan onlarca baшqa cяmиyyяt vя иnsanlarыn<br />

olduьunu gюstяrmяk цчцn lazыmdыr. Sosиologиya stereotиplяrdяn<br />

qurtulmaq vя gцndяlиk hяyata baшqa gюzlя baxa<br />

bиlmяk цчцn lazыmdыr.<br />

Sиma Яnnaьы<br />

a. Иndи xыrda hяcmlи яsяrlяrи elektron versиyada,<br />

яdяbи saytlardan vя ya qяzet-jurnallarыn saytыndan<br />

oxuyuram. Heyиf kи, bяdии mцtalияyя иstяdиyиm qяdяr<br />

vaxt ayыra bиlmиrяm. Kefиm pиs olanda, шяrtи olaraq<br />

mяnяvи adlanan яdяbиyyat oxuyuram (иndи rus psиxoloqu<br />

A.Ne<strong>kr</strong>asovun "Canlы fиkиrlяr" kиtabы яlиmdяdиr)<br />

b. Oxuma planыm yoxdur, hяrчяnd gяnc шaиrlяrиn,<br />

elяcя dя чaьdaш яdяbиyyatыmыzыn 1-2 nцmayяndяsиnиn<br />

mяnя baьышladыqlarы kиtablarыnы ayrыca rяfя yыьmышam kи,<br />

vaxt tapanda onlarы oxuyum, amma hяlя dя bu kиtablara<br />

nюvbя чatmayыb. Hяmишя иstяmишяm kи, gяnc yazarlarыn<br />

kиtablarыnы oxuduqdan <strong>son</strong>ra kичиk resenzиyalar yazыm,<br />

amma hяlя dя ишlяrиmи sиstemlяшdиrя bиlmяmишяm kи, bu<br />

planыm da hяyata yetsиn.<br />

c. Bиlmиrяm, юz яdяbи zюvqцmц dиgяr oxuculara<br />

aшыlamaьa haqqыm var ya yox, amma mяn яn чox<br />

sevdиyиm яsяrlяrиn adыnы чяkяcяm:<br />

" amerиkan yazarы Ken Kиzи. "Ququ quшu yuvasы<br />

цstцndя"<br />

" rus yazычыsы Иvan Bunиnиn hekayяlяrи<br />

" fransыz yazычыsы Fransuaza Saqan. "Bramsы<br />

sevиrsиnиzmи", "Soyuq suda bиr zяrrя gцnяш" vя s.<br />

d. Mяn иspan fиlosoflarы M.Unamuno, Xose<br />

Orteqa-и-Qassetиn яsяrlяrиnи oxumaq иstяrdиm. Amma<br />

hяlя onlarы tapmamышam. Mцasиr tцrk яdяbиyyatыnыn<br />

cиddи яsяrlяrи иlя dя tanыш olmaq иstяrdиm. Bu yaxыnlarda<br />

tцrk yazarы Rasиm Юzdenюrenи, yapon yazычыsы Kenzи<br />

Maruyamanы kяшf etdиm юzцmчцn. Onlarыn yaradыcыlыьы<br />

иlя yaxыndan tanыш olmaq, яsяrlяrиnи zюvq ala-ala oxumaq<br />

nя gюzяl olardы...<br />

1. Umberto Eco - "Gцlцn Adы"<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 97


Seymur Baycan<br />

a. Иndи Knut Hamsunun "Torpaьыn bяrяkяtи"<br />

romanыnы oxuyuram.<br />

Yaxыnlarda Patrиk Zцskиndиn "Kontrabas", Qorkиnиn<br />

"Ana", Cяfяr Cabbarlыnыn "Aydыn", Чexovun "6 nюmrяlи<br />

palata", Kamyunun "Kalиgula" яsяrlяrиn tя<strong>kr</strong>ar oxumaq<br />

fи<strong>kr</strong>иm var. Чцnkи yenи yazmaьa baшlayacaьыm romanda<br />

bu яsяrlяrdяn иstиfadя edяcяm<br />

b. Чox az hallarda planlы oxuyuram. Bяzяn klassиk vя<br />

yenи яdяbиyyatы paralel mцtaиlя edиrяm. цmumиlиkdя иsя<br />

kиtabla qarшыlaшmaьы sevиrem. Mяsяlяn harasa rayona<br />

gedяndя qonaq qaldыьыm evdя яlиmя kиtab kecиrsя mцtlяq<br />

oxuyuram. Belя olduьu halda яsяr yadыmda qalыr, hяm dя<br />

o яsяrи xatыrlayanda hяmиn evиn enerjиsиnи dя hиss edиrяm.<br />

ъ. Dostoyevskиnиn 3 romanыnы - "Cиnayяt vя Cяza",<br />

"Karamazov gardaшlarы" vя "Иdиot" яsяrlяrиnи hяr kяsиn<br />

oxumasы lazыmdыr deyяrdиm. Bиr de Con Steyenbekиn<br />

"Adamlar vя Farяlяr" яsяrи. Men onu Qafgaz<br />

Unиversиtetиndя oxuyanda Tцrkиyя nяшrиnи oxumuшam.<br />

д. Dиno Buzattиnиn Tatar Dцzц romanыnыn tяrиfиnи чox<br />

eшиtmишяm. Amma hяlя kи kиtabы tapa bиlmиrяm. kompцterdяn<br />

dя oxumaq mяnя lяzzяt vermиr, hec nя yadыmda<br />

qalmыr.<br />

Mяqsяd Nur<br />

a. иndи hansы яsяrи/яsяrlяrи oxuyursunuz<br />

- Orhan Pamuk - "Ыstanbul…" rusca, Mиrzя Cяlиl -<br />

"Danabaш kяndиnиn яhvalatlarы" (3-cц dяfя)<br />

b. bиr oxuma planыnыz varmы, necя oxuyursunuz<br />

- Dovlatov, Yaponиyada yazыlan чaьdaш yapon<br />

яdяbиyyatы…<br />

c. oxuculara oxumadыqlarы цчцn utanыlacaq 3 kиtabыn<br />

adыnы чяkиn.<br />

- Kиmиsя utandыrmaq mяnиm ишиm deyиl. 1-ce kиtab var<br />

- Dяdя Qorqud, onu oxumaьы hяr kяsя mяslяhяt<br />

gюrяrdиm, zюvq alacaqsыnыz…<br />

d. oxumaq иstяyиb oxumaьa fцrsяt tapmadыьыnыz hansы<br />

kиtablar var<br />

- oxumaq иstedиyиm kиtaba fцrsяt tapardыm…<br />

Zahиr Яzяmяt<br />

b.<br />

Yenиyetmя yaшlarыmdan qalan bиr kиtab oxuma<br />

vяrdишиm var. Bяdии яsяr oxuyuramsa, sцjetdяn daha чox<br />

yazычыnыn ишlяmя texnиkasыnы, mяtbяxиnи anlamaьa<br />

чalышыram. Mяnиm anlamыmda hяr bюyцk yazar ayrыca bиr<br />

sиvиlиzasиyadыr, onun kцltцrцnц, onun kodlarыnы, ruhunu<br />

dяrk etmяyя vя bu yolla kиtaba aчar tapmaьa чalышыram.<br />

c.<br />

"Xяmsя", "Sяfиllяr" vя "Don Kиxot"u oxumadыьыna<br />

gюrя hяr bиr azяrbaycanlы utanmalыdыr. Amma bиr yazarыn<br />

oxumadыьыna gюrя utanmalы olduьu kиtablar daha чoxdur.<br />

Sиyahыnы Homerdяn Haydeggerя qяdяr uzatmaq<br />

olar.<br />

d.<br />

Bиr cox чaьdaш mцяllиflяrи - Gцnter Qrassы, Pиter<br />

A<strong>kr</strong>oydu, Mишel Uelbekи vя bиr чox bu kиmи yazarlarы oxumaьa<br />

hяlя иmkan tapa bиlmяdиyиmя tяssцflяnиrяm.<br />

Sevda<br />

a.<br />

Иndи tяяssцf kи, охumаьа vахtыm yохdur. Bu bошluьu<br />

klаssиk kиnоlаrlа kоmpеnsаsиyа еdиrяm. Sоnuncu dяfя<br />

mцяllиf kиnоsunun цnlц nцmаyяndяlяrиndяn brииrи Vudи<br />

Аllеnиn яlа bиr fиlmиnя brахmышаm. Аmmа rus<br />

pоеzиyаsыnыn gцmцш dюvrцnцn nцmunяlяrиnи pеrиоdиk<br />

оlаrаq охuyurаm. Bиr dя kи, mяn еrkяn yашlаrdаn qяrb<br />

яdяbиyyаtыnы охuduьumdаn sоn vахtlаr bиzиm klаssиk<br />

яdяbиyyаtыmыzа qаyыtmаq еhtиyаcыnы duyurаm. Sоnuncu<br />

охuduьum kиtаb M.F.Ахundоvun яsяrlяrи оlub.<br />

Ахundоvu охudum vя bаша dцшdцm kи, bиz hяlя dя bu<br />

dаhи иnsаnы kяшf еdя bиlmяmишиk.<br />

b.<br />

Цmumиyyяtlя mяn юzцmц nяyяsя mяcbur еtmиrяm.<br />

Kиnоyа bахmаq vя yа kиtаb охumаq цчцn ичиmdя dахиlи<br />

еhtиyаc duymаlыyаm.<br />

c.<br />

Bиlиrsиz, mяn иntеllеktuаl иnsаnlаrlа цnsиyyяtdя оlmаьы<br />

sеvиrяm. Аmmа hяm dя bu fиkиrdяyяm kи, kиmsя nяyиsя<br />

охumаьа bоrclu vя mяcbur dеyиl. Оnа gюrя dя kиmиsя<br />

utаndыrmаьа lцzum dа gюrmцrяm. Bu hяr kяsиn аьlыnыn vя<br />

qяlbиnиn dиqtяsиylя оlmаlыdыr.<br />

d.<br />

Аh!!!Охumаq иstяdиymи kиtаblаr hяddяn аrtыqdыr.<br />

Хцsusиlя dя mяшhur шяхsиyyяtlяrиn mеmuаrlаrыnы, sяnяdlи<br />

rоmаnlаrы охuyаrdыm.<br />

98<br />

a.<br />

Яdяbиyyatla, sяnяtlя иlgиlи ишыq цzц gюrяn kиtablarы<br />

gюzdяn qaчыrmamaьa чalышыram. Son oxuduьum kиtablar<br />

Sиyamяk Sяbrиnиn "Norveч yazыlarы", Orxan Pamukun<br />

"Иstanbul", Hяmиd Herиsчиnиn "sSSr" kиtablarыdыr.<br />

Hazыrda Oьuz Atayыn "Tutunamayanlar" romanыnы<br />

oxuyuram.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Samиr Bulut<br />

a.<br />

Patrиk Zцskиnd - "Яtrиyyatчы" vя Yelena<br />

Blaqavatskaya "Иzиdanыn иfшasы"<br />

b.<br />

Яdяbи яsяr oxuyanda, mцtlяq onunla paralel fяlsяfи<br />

яsяr dя oxuyuram. Иstиsnalar olmaq шяrtи иlя gцndя 3 saat<br />

mцtalия edиrяm.<br />

c.<br />

1. Umberto Eko "Qыzыlgцlцn adы", 2. F.Dostoyevskи<br />

"Cиnayяt vя cяza", 3. Paulo Koelyo "Kиmyagяr"<br />

d.<br />

Ceyms Coys "Ulиss", Sartr "Юgцmя".<br />

Fuad Zяrbиyev<br />

Fransa<br />

a.<br />

Elmи ишиmиn yekun mяrhяlяsиndя olduьumdan яdяbи<br />

mцtalия цчцn <strong>son</strong> zamanlar vaxt ayыra bиlmиrяm. Son<br />

oxuduьum bяdии яdяbиyyat nцmunяlяrи иsя amerиkan<br />

yazычыlarы Raymond Carver vя Charles D'Ambrosиo-nun<br />

hekayяlяr toplularы olub.<br />

b.<br />

Xцsusи oxuma planыm yoxdur. Roland Barthes юzц<br />

haqda deyиrdи kи, чox oxumur: ya яlиnя gюtцrdцyц яsяr<br />

keyfиyyяtsиzdиr, onda onu kяnara atыr; ya da яsяr чox<br />

maraqlыdыr, onun hяr sяhиfяsи onu kиtabdan ayrыlыb<br />

dцшцncяlяrя qяrq olmaьa vadar edиr. Mяn belя oxumasam<br />

da, mяnя xцsusи tяsиr baьышlayan hиssяlяrиn<br />

цzяrиndя чox dayanыram, qeydlяr edиrяm.<br />

c.<br />

Mяnя gюrя heч kиmиn oxumadыьы цчцn utanmalы<br />

olduьu яsяr yoxdur. Borges hяmишя tяlяbяlяrиnя deyяrmиш<br />

kи, " mяcburи qиraяt " nonsensdиr. Яdяbиyyat zюvq,<br />

hяzz mяsяlяsиdиr : de gustиbus non est dиsputandum.<br />

Borges vurьuladыьы kиmи яgяr bиr kиtab sиzи darыxdыrыrsa,<br />

onu kяnara tullayыn. Onun mяшhur bиr mцяllиf tяrяfиndяn<br />

yazыlmasы, ya шedevr sayыlmasы meyar deyиl. Яgяr kиtab<br />

sиzи darыxdыrыrsa, demяlи o sиzиn цчцn yazыlmayыb. Amma<br />

oxucularыmыza kon<strong>kr</strong>et tюvsиyя edя bиlяcяyиm цч mцяllиfя<br />

gяlиncя, bиzdя daha genиш шяkиldя tanыnmaьa layиq olan<br />

Hermann Broch-u, Robert Musиl-и vя James Joyce-u<br />

sadalayardыm.<br />

d.<br />

Jonathan Lиttell-иn юtяn иl Goncourt-a layиq gюrцlmцш<br />

" Les bиenveиllantes " яsяrиnи oxumaьa hяlя fцrsяt tapmamышam.<br />

Onu mцkafat aldыьыna gюrя yox (bu da яsяr<br />

seчиmиndя meyar olmalи deyиl, mяsяlяn, <strong>son</strong>uncu Nobel<br />

mцkafatыna layиq gюrцlmцш Dorиs Lessиng-и mяn шяxsяn<br />

qяtиyyяn dиqqяtя layиq yazычы saymыram), яdяbи<br />

gюrцшlяrиnя vя шяrиn psиxologиyasыna dяrиn ekskursиyasыna<br />

gюrя oxuyardыm.<br />

a.<br />

Nяrmиn Kamal<br />

Fяlsяfяdяn Wиttgensteиn'иn "On Certaиnty" vя Saul<br />

Krиpke'nиn "Wиttgensteиn on Rules and Prиvate<br />

Language" яsяrlяrиnи oxuyuram.<br />

Bяdии яdяbиyyatdan Mиlorad Pavичиn "Kцlяyиn daxиlи<br />

tяrяfи" яsяrиnиn yarыsыndayam. Oradan hяlяlиk bиr cцmlяnиn<br />

altыndan xяtt чяkmишяm: bu oьlan hяmишя ac иdи,<br />

tez-tez acыyыrdы, elя bиl atasы onun яsasыnы qoyanda ac<br />

иmиш.<br />

b.<br />

Иnternet saytlarыndan kиtab bazarыna tяzя daxиl olan<br />

kиtablarыn яvvяlcя beш-yeddи cцmlяlиk annotasиyalarыnы<br />

oxuyuram. Hansы mяnя maraqlы gюrцnsя, onu tapыb<br />

bцtюv oxuyuram. Annotasиyasыndan mяnя maraqlы<br />

gюrцnяn, amma яlиm чatmayan kиtablar чoxdur. Adяtяn<br />

oxuyacaьыm nюvbяtи kиtabы иndи oxuduьum kиtabыn<br />

yarыsыnda olanda mцяyyяn edиrяm. Monиtordan kиtab<br />

oxumaьы asanlaшdыran "Cool Reader" proqramыnы<br />

tanыyandan <strong>son</strong>ra mцtalияmиn hяcmи artыb vя daha<br />

zюvqlц olub.<br />

c.<br />

Belя цmumи kanon mцяyyяn etmяyиm mяncя, dцzgцn<br />

olmazdы. "3 яn yaxшы", "3 яn oxumalы" kиtab шяxslяrя gюrя<br />

dяyишkяndиr. Hяmишя oxuduьundan daha цstцn bиr oxumadыьыn<br />

kиtab var. Utanыlasы olan o nюvbяtи kиtabы oxumamaqdыr.<br />

d.<br />

Frankfurt mяktяbи fиlosoflarыnыn bиr neчя kиtabы.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 99


Alиyя<br />

butafora шиkayяt<br />

soyuq bиr mиsaldы<br />

kцчяdя oynayan cocuqlar<br />

pяncяrя юnцndя darыxanlara<br />

mяktublar<br />

kaьыz parчasыndan baшqa bиr шey deyиl<br />

baшыmыzыn цstundяkи ay<br />

sadяcя gecя dekorasиyasыdыr<br />

kяdяrlи яhvalatlar<br />

hяyяtdя oturan qadыnlarыn dиlиndяn<br />

talelяr яl boyda kиtablarыn ичиndя<br />

metro vиtrиndя<br />

bu qяdяr...<br />

sоnuncu шеr<br />

аrtыq yеtяr<br />

zаmаnlа аyаqlашmаq dеyиl ишиmиz<br />

gюzlяmяk<br />

zаmаnы аyаqlаmаq<br />

tаpdаlаyыb tцpцrmяk<br />

zаmаnы kечdи аrtыq<br />

bюyцmяk uшаqlаrыn ишиdиr<br />

uшаqlаr nя еdяcяklяrиnи bиlmяzlяr zаmаnlа<br />

gяlяcяk zаmаnы yаmsыlаmаq<br />

юtяn zаmаnы иncиdиr<br />

yохsа хаtиrяlяrlя яllяшяn qоcаlаr<br />

bеlя dяhшяtlи оlmаzdы<br />

kечmиши unutmаq<br />

gяlяcяyи gцnbяgцn udmаq<br />

оlub иши<br />

kцчяlяrиn оrtаsыndа<br />

hаmыyа yаd оlаn bоmjlаrыn<br />

zаmаnы bоldur<br />

чцnkи чохdаn аyаqlаyыb zаmаnы<br />

hяm dя аdlаyа bиlиb<br />

mяsяlяn bu sаqqаlы аdаm<br />

bяlkя dя cаvаn<br />

ХVЫЫ яsrdяn ХХЫя tяzяcя аdlаyыb<br />

sачlаrы kцl rяnglи о qаdыn<br />

bиzиm еrаnыn аdаmыdыr<br />

sоnuncu dяfя<br />

spаrtа шяhяrиndя еgеy dяnиzиndя чиmиb<br />

о qоcа ХХЫЫЫ яsrdя su tаpmаdыьыndаn<br />

qumlа qцsl еdиb<br />

mцhаrиbя uшаqlаrыnыn<br />

sачlаrыndаn<br />

nя иyи gяlиr dяqиq bиlиr<br />

nя kиtаblаrdа nя kиnо lеntlяrиndя<br />

nя аudио dиsklяrиndя tаpа bиlmяzsяn<br />

оnun tаnыdыьы qохulаrы<br />

sоmаlи аclыьыnыn qохusu<br />

bиrиncи dцnyа mцhаrиbяsиndяkиndяn nеcя fяrqlяnиr<br />

bunu о bиlиr<br />

tаrихчяlяrlя tаrихи<br />

gюzdяn sаlmыш kцчя nаьыlbаzы<br />

hяr яhvаlаtыn sоnundа<br />

hаlаldы dеyиr<br />

kечmишя gяlяcяyя hаlаl<br />

gюrяcяyя hаlаl<br />

bu gцnя bu kцчяyя hаlаl<br />

hаlаldы dеyиr<br />

юmцrя hаlаl<br />

юmцrчяyя hаlаl...<br />

cаz kечиrmяyяn шцшя kаbиnеt<br />

yalnыzlыьamы buraxdыm юzцmц sиzcя<br />

unиtazыn kяnarlarы<br />

soyuqdu necя<br />

gюz yaшlarы bogur mяnи<br />

sиyиyя bиlmиrяm<br />

o<br />

sяnи sevmяk qяrиbяymиш bиlsяn<br />

daиm яlиmи sыxan яl kиmиsяn<br />

daha boьulmaq qorxulu deyиl<br />

sяn mяnи aparan selsяnsя яgяr<br />

bяzяn qucaqlamaqчцn sяnи<br />

axыna qarшы getmяk hяdяr<br />

sяnиn bиr adыn qяzadыr,<br />

bиr adыn qяdяr...<br />

retropolиs<br />

bu gцn,<br />

yяnи payыzыn qыraьиndan<br />

metroya aparan dar yol<br />

qoluna gиrdиklяrи kишиlяrя<br />

nяsя danышan qadыnlarla dolu иdи<br />

qadыnlar danышыr<br />

kишиlяr baшыnы tяrpяdя-tяrpяdя<br />

susurdular<br />

100<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


“ЯDЯBи<br />

TANRыLAR!!”<br />

CЯFЯR ЯMиN<br />

Tяbrиz<br />

"<strong>Alatoran</strong>" цч aylыq bяdии jurnalыnыn 9-cu sayыsыnы иzlяdиkdя, jurnalыn sayыn baш<br />

redakoru Rasиm Qaraca mцяllиmdяn "Tullantыlar" baшlыqlы mяqalяyя rast gяldиm. Bu<br />

mяqalяdя Rasиm bяyиn яsas toxunduьu qonu Чиngиz Яlиoьlunun yenиcя nяшr olunan<br />

"Atlantlar" шer kиtabыnыn anlamsыz vя yersиz seчиldиgи цnvanы vя bu цnvanыn, kиtabыn<br />

ичиndя gяlяn шerlяrlя vя habelя Яlиoьlunun шяxsиyyяtи, davranышы, sиyasи-иctиmaи<br />

yaшamыyla uyьun olmadыьыnы aydыncasыna aчыqыlayыr. Mяnи чox maraqlandыran Rasиm<br />

mцяllиmиn get-gedя gяlяmиnиn cиddиlиkdяn, satиraya чevrиlmяsи vя иtиlяшmяsиdиr. Rasиm<br />

bяy Чиngиz Яlиoьlunun hиkkяlиklя юzцnц шer иlahяsи vя etrиaz symvolu bиlmяk psиkolojиk<br />

xяstяlиgиnи tяnqиd atяшиnя dutarq чыrpыr. Яlиnя, qяlяmиnя saьlыq. Bu toxunmaьыn<br />

mяnя marglы olduьunun nяdяnиnи sorsanыz, belя aчыqlayыm: bu mяqalяnи oxumadan<br />

юncя, Чиngиz Яlиoьlunun "Юmцr Aьacы" adlы шer kиtabыnы чevиrmяkdяydиm vя "Иstedadы<br />

yetиrяnlяrиn nяьmяsи" adlы шerиnя чatdыqda Rasиm mцяllиm duyan mяnяmlиgи mяn dя<br />

aydыncasыna duymuшdum:<br />

"Bиz alovun qцdrяtиyиk" / vя ya "bиz sиrrиk, bиz kяшfиk", demяk bu mиsralarda "bиz"<br />

sюzцndяn anlaшыlan Яlиoьlu юzцnц demяk иstяyиr. Юrnяk olaraq yuxarыda gяtиrdиgиm<br />

mиsralarыn шer olduьu-olmadыьы qalsыn, Rasиm mцяllиmин Чиngиz bяyиn шяxsиyyяtи,<br />

davranышы vя etиrazчы olmadan, ora-bura baьlыlыьы, aldыьы mцkafatlar vя яmяkdar иncя<br />

sяnяt xadиmи kиmи lяqяblяrя gюrя verdиgи bиlgиlяrи oxumasaydыm, bяlkя dя Яlиoьlunu<br />

Azяrbaycanыn яn dяrиn vя mцdrиk bиr etиrazчы шaиrи sanardыm. Artыq, Чиngиz<br />

Яlиoьlunun шerlяrиnи oxuduqda vя bu bиlgиlяrи duyduqda, daha doьrusu Яlиoьlunun<br />

yersиz qцrurunu, юzцnц шишиtmяsиnи vя юzцnц poezиa tanrыsы sandыьыnы dцшцndцm.<br />

Mяqalяnиn dяvamыnda, Rasиm mцяllиm, Яlиoьlu kиtabыnыn, sяhиfяlяrиnи artыrmagda,<br />

Zяlиmxan Yaqubla yarышa чыxdыьыnы tutuшdurub, satиrиk deyиmlя tяnqиdя чяkиr vя ha<br />

belя <strong>son</strong>unda onun "bцrkц" шerиnи (kючцrdцgцm, юmцr aьacы" adlы kиtabыnda bu шerи<br />

oxuyub gцlцnc olduьunu duymuшdum) sюzlяrlя boшuna uьraшdыьыnы vя sюz oynatmalarыnы<br />

aчыqlayыb чox yerlи tяnqиd edиr. Vя <strong>son</strong>ucda Чиngиz Яlиoьluna gюrя <strong>son</strong> tяnqиdи<br />

belя olur: "цmumyyяtlя, Чиngиz Яlиoьlu, kюhnя sovyet estetиkasы шaииrиdиr" artыq<br />

Rasиm mцяllиmиn Яlиoьluya yazdыьы bu tяnqиdи-satиrиk gюzяl mяqalяsи mяnи maraqlandыrdыqda,<br />

kюhnя dяrdиmи deшиb aшaьыdakы acы gerчяklяrи dиlя gяtиrmяk zorunda<br />

qoydu:<br />

- Rasиm bяy, Чиngиz Яlиoьlunun taylarы bu tayda az deyиl. Юrnяk olaraq, юzцnц<br />

poezиa tanrыsы sanan, "Daшqыn" taxma adlы bиrиsи var, Чиngиz Яlиoьluya ekиz-tay bиrиsи.<br />

Aralarыndan qыl keчmяz kиmи. Demяk sиz dя bunu bиlmиш olun: Daшqыn bяyиn "Kюlgя"<br />

adlы шer toplusuna юn sюz yazыb, Daшqыn bяyи gюylяrя qaldыran da elя haman Чиngиz<br />

bяy olmuшdur. Bunlar bиr yanda qalsыn, Daшqыn bяyиn hиkkяlи-hиkkяlи danышьы,<br />

duruшuьu, юzцnц Azяrbaycan yox, bяlkя tцrk dцnyasыnыn чaьdaш kцltцr vя яdяbyyatыnыn<br />

lиderи vя tanrыsы kиmи sanmasы, gцney Azяrbaycanda dиllяrdя-dишlяrdяdиr.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 101


Daшqыn bяy, tцrk kцltцr vя яdяbyyatыnda, иddиa<br />

sahиbиdиr. "Tцrkcя sюzlцk", "farsca-tцrkcя sюzlцk",<br />

"tцrkcя-farsca-иngиlиscя" sюzlцklяr toplamыш (sяn oxu,<br />

Bakы vя Tцrkиyяdяn kopyalamыш), Bakыda чap olan<br />

"Юzцmцz vя sюzцmцz" kиtabыndan mяtlяb oьurlamыш,<br />

"Яdяbи sяpkиlяr" adlы qarmaqarышыq mяcun чыxarыb<br />

Tяbrиzdя юz adыna nяшr etmиш (artыq <strong>son</strong>ra hamыya aчыqlandы).<br />

Bundan baшqa bиr шaшыrdыcы шey qoшma adlы<br />

kиtabыdыr. Bu kиtabda Daшqыn bяy, tяkcя юz qoшmalarыnы<br />

toplasaydы, ona sюz yoxdur. Amma artыq Tцrkиyя aшыьы<br />

olan Veysяlиn qoшmasыnы hяr sяhиfяsиnиn bиr цzцndя vя<br />

dalы цzцnя юz qoшmasыnы yerlяшdиrиb (sяn oxu, onunla<br />

yarышa чыxmыш kиmи), kиtabыn cиldиnиn цzцndя: юndя aшыq<br />

Veysяlиn kичиk vя mяzlum portrяsиnи vя onun arxasыnda<br />

юzцnцn иrи buьlu, sяrt, hиkkяlи иrи portresиnи чap<br />

etmишdиr. Mяnя vя чoxlarыna sorum bu olmuшdur:<br />

- Nяdяn Daшqыn bяy, Veysяlиn qoшmalarыnы ayrыca<br />

bиr kиtabda toplamamышdыr! Юz portrяsиnи vurmasыnыn<br />

sяbяbы nя O da o иrиlиkdя Vя Veysяlиn<br />

portrяsиnи rяngи-rufu qaчmыш vя xыrdaca bичиmdя<br />

Demяk юz kиtabыnыn tяklиkdя vя ayrыca (baшqa kиtablarы<br />

kиmи) satышa getmяdиgиnи duyub dцшцnцb vя Aшыq<br />

Veysяlиn kюlgяsиnя sыьыnmaq zorunda galыb!! Nя bиlиm,<br />

hиkkяlиkdи dя. Hяlя sиzя satиrиk bиr xatиrя sюylяyиm:<br />

Yeddи-sяggиz иl bundan юncя yenиcя Daшqыn bяylя<br />

tanыш olduьum vя ona vurulduьum чaьlarda иkи kиtabыnы<br />

иmzalayыb mяnя yadиgar kиmи vemяsиnи rиca etdиm vя o<br />

иlk sяhиfяdя qol чяkиb mяnя verdиkdя vя mяn yola<br />

dцшdцkdя bиrdяn buyurdu:<br />

- Аff edяrsиnиz, kиtablarыn pulunu sankи unutdunuz<br />

Vя mяn чaшqыn halda, donub qaldыm!<br />

Vя bиr baшqa xatиrя:<br />

Bиr gцn Daшqыn bяyи el ичиnя qonaq apardыm, qonaqlы<br />

olan evя gиrdиkdя Daшqыn bяy kиmsя ona tяklиf<br />

etmяdяn yuxarы baшa keчиb юzцnц tutub oturdu. Mяn<br />

onun bu davranышыnыn sяbяbиnи sorduqda, hиkkяlиklя<br />

cavab verdи:<br />

- Elиn шяxиslяrи (юzяllяrи) yuxarы baшda oturmalы.<br />

Daha nя sюylяyиm. Sюylяsяm mяsnяvи yetmиш batman<br />

basar. Hиkkяlиk dя, tanrыlыqdы dя! Yazыmыn <strong>son</strong>unda<br />

sиzиn dolьun, yenи vя zяngиn jurnalыnыzdan yararlandыьыmы<br />

dиlя gяtиrиb, юzцnцzя, qяlяmdaшlarыnыza<br />

Fèncanlar Rÿqsè<br />

Yaxыn<br />

Yandыrыn<br />

Bиr az цsyankar olun<br />

Bиr az sevиn<br />

Bиr fиncan шerи oxuyun<br />

Gюrяr.<br />

ELVAR QULVЯND<br />

Tяbrиz<br />

***<br />

Tяbrиz<br />

Sяn<br />

Mяn<br />

Vя<br />

Bиr fиncan gюzlяrиn<br />

Mюcцzяdиr.<br />

***<br />

Can...<br />

Bиr fиncan xяtяr<br />

Tеlеvиzиyada <strong>son</strong> xяbяr:<br />

-Barselonada bиr partlayыш<br />

Hura!...<br />

Bяшяrиyyяt hяlя dиrиdиr!<br />

102<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


È÷èmtèl Dûøûm<br />

Yaøadûm bèr þmör atamûn þlö kþlgÿsèndÿ<br />

Kþlgÿsè oldum<br />

Adûnûn dalûsû<br />

Bèr þmör yaøadûm alavlû adlarûn altûnda<br />

Yandûm, yandûrmadûm<br />

Sþndöm, sþndörmÿdèm<br />

Sevdèm, baüûrmadûm<br />

Gþrdöm, ÷aüûrmadûm<br />

È÷èmdÿ qaldûm<br />

Þz þzlöyömdÿ<br />

Þzöm<br />

Dûøarûda<br />

Gþzöm<br />

Dèldÿ<br />

Sþzöm<br />

Sevèncsèz yaøadûm<br />

Partlayan þzlÿm qabarcûqlarû<br />

Özömÿ sû÷radû<br />

Hÿsrÿt...lÿrè<br />

Mþhnÿt...lÿrè<br />

Qapandû gþzöm<br />

Kèprèklÿrèm sènema pÿrdÿsè<br />

Ûøûqsûz<br />

Yaøadûüûm yaøamû gerè qaytardû<br />

Sÿssèzcÿsènÿ<br />

Yenèdÿn gþstÿrè yapdû<br />

Þlömcöl èmgÿlÿr<br />

Ûøûldayaraq<br />

Pÿrdÿ-pÿrdÿ<br />

An-an<br />

ЯLиRZA AьAZADЯ<br />

Tяbrиz<br />

Rÿvayÿt edÿrkÿn ke÷mèøè<br />

Qÿrènÿlÿr dÿ<br />

Dözÿldè<br />

Pozuldu<br />

Dözÿldè<br />

Pozuldu<br />

Dözÿldè...<br />

Yenÿ yaøayacaüam bèr þmör<br />

Gözgödÿ amma<br />

Kþlgÿdÿ yox<br />

Þzgÿdÿ yox<br />

Sþmörgÿdÿ yox<br />

Þzömdÿ<br />

Sÿssèz yox<br />

Sevèncsèz yox<br />

Ulucasûna yaøayacaüam<br />

Dèrè-dèrè<br />

Haray ÷alaraq<br />

Kö÷ÿlÿrdÿn atûlaraq<br />

Gerèyÿ baxmayaraq<br />

Baø ucaldaraq<br />

Döøöncÿlÿrèn <strong>son</strong>unadÿk yaøayacaüam<br />

Olmayacaüam qÿbèrdaøû kèmsÿyÿ<br />

Þnsöz,<br />

Sonsuz,<br />

Baüûølanmûø<br />

Ata-babalardan,<br />

Burum-burum yaøamû<br />

Toxunulmamûøcasûna<br />

Sonrakû burumlara<br />

Þdÿyÿcÿ.....<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 103


HЯSЯN RЯNCBЯRи<br />

Tяbrиz<br />

Gecя qara cцcя qara<br />

Tanыш bиr sяs, dяstяnиn bacalarыndan qadыnыn qulaqlarыna doldu. Bиr saat <strong>son</strong>ra gяlmяyиndяn xяbяr verdи, qadыn ayaьa<br />

qalxdы, kичиk oьlu otaьы tюkцb daьыtmышdы, tяr-tяlяsиk, tюr-tюkцntц otaьы yыьышdыrыb tяmиzlяmяyя baшladы.<br />

Bu evdя gюzя чarpan dяyяrlи bиr яшyanы tapa bиlmяk чox чяtиnиdи. Yoxsulluq qap-bacasыndan yaьыrdы. Gцnlяr bиrbиrиndяn<br />

aьыr geчиrdи. Kиralыq evdя oturub иldяn иlя, чul-palazы bu qapыdan o qapыya daшыyыb sцrцnmяk dя, юzlцyцndя<br />

bюyцk чarяsиzlиyиdи. Uzun sюzцn qыssasы rahat чюrяk boьazlarыndan aшaьы enmиrdи.<br />

Bu mяhяllяyя daшыndыqlarы gцndяn stress vя sыxыntы dolu anlar йaшayыrdыlar. Heч kиmsяylя иlишgиlяrи yoxиdи. Qonшularыn<br />

gюzцndя bu ev vя orda yaшayan aиlя шцbhяlи иnsanlardыlar. Qonшularыn qapыlarыnыn baшыndakы duvara soxulan kичиk qara<br />

яlяm, hяr gecя olmasa da иkи-цч gecяdяn bиr yerиnи dяyишяrяk dalьalanыrdы. O evиn qapыsы gecя yarыsыnacaq aчыq qalыrdы vя<br />

oraya gиrиb чыxanlar olurdu, ичяrиdяn Quran oxuyanыn sяsи vя ardыnca nohя sяsи bцtцn kцчяnиn bur-bucaьыnы qapsayыrdы.<br />

Aylar юncя bu aиlяnиn kишиsи bяllи olmayan nяdяnlяrlя иtиb-batmышdы, bиlиnmяzlяrя getmишdи. O gцndяn gцdцkчц gюzlяr<br />

duvarlar чatlaьыndan bu evя gяlиb gedяnlяrи gцdцrdцlяr. Qadыn hяr kцчяyя чыxыb qonшularla qarшыlaшanda, ardыnca pычыltыlы<br />

sяslяr eшиdиrdи. Alчaldыcы baxышlar onu иncиdиrdи. Bu evя gяlяnlяr иsя sankы yasaqlanmыш bюlgяyя ayaq qoyurdular. Onlar<br />

qorxa-qorxa, dиksиnя-dиksиnя kцчяdяn sovuшub evя gиrmяyя, gюz qabaьыndan yox olmaьa tяlяsиrdиlяr, qovalanmыш kиmи<br />

иdиlяr.<br />

Чayы hazыrladы. Uшaьыn da qarnыnы doyurandan <strong>son</strong>ra, qычыnыn цstцndя yatыrtmaьa чalышdы. Чoxdanиdи qaш qaralmышdы.<br />

Gцnцn uzunu axшamadяk шыltaqlыq edиb oynamaqdan yorьun dцшяn kичиk oьlanыn gюzlяrи yuxusuzluqdan axыrdы. Яlbяttя,<br />

qonaьы gюrmяmяyи daha yaxшы иdи. Bu halda qadыnыn gюzц taxcada dцzцlяn kиtablarыn цstцndяkи шяkиlя, яrиnиn шяkиlиnя<br />

sataшdы. Qara bыьlarы vя kишиyana tиpиylя ona gцlцmsяyиrdи. Bu gцlцш <strong>son</strong> gedишиndяkи gцlцшя чox bяnzяyиrdи. Hяr oturub<br />

qalxdыьыnda, yuxularыnda, hяr yerdя vя hяr an o gцlцш gюzцnцn юnцndяn чяkиlmиrdи. Xяyalыnda qazыlan o gцlцш, юzцnя<br />

gцvяnиnи artыrыrdы. Bu duyьular ичиndяykяn uшaьыn yatdыьыnы anladы. Onu yavaшca vя tяrpяtmяdяn yerя saldы.<br />

Az <strong>son</strong>ra qapы чalыnacaqdы vя bиr qonaьы aьыrlayacaqdы. Bиrиncи yol qapыnы aчmaq иstяyяndя яllяrи tиtrяyиb, цrяyи<br />

sиlkяlяnmишdи. Qorxu bцtцn vцcudunu bцrцmцшdц. Ayaqlarы yerиyя bиlmяmишdи. Amma o gцnlяr artыq gerиdя иdи, onlardan<br />

bиr иz qalmamышdы. Чox zaman юncяdяn юzцnц yцngцl hиss etmяyя baшlamышdы. Sankы чиyиnlяrиndяn aьыr bиr yцk<br />

qaldыrыlmышdы. Keчmишdя olduьu kиmи yцk altыnda basыlыb яyиlmиrdи, яzиlmиrdи, dиzlяrи bцkцlцb tиtrяmиrdи. Ayaqlarыnыn<br />

altыnda da boшluq duyurdu. Gюylя yer arasыndaydы sankы. Ayaqlarы onu quш qanadlarы tяkиn uчurdurdu. Bu duyьular<br />

ичиndяykяn, qapыnыn dюyцlmя sяsиndяn юzцnя gяldи. Arxayыn, quшqusuz vя иnam dolu addыmlarla, qapыnы aчmaьa getdи.<br />

Uzunsov dalanda duvardan aslanan aynanыn юnцndя dayandы. Boyun qulaьы bom-boш иdи. Юzцnя dиqqяtlя baxdы.<br />

Gюzlяrиnя daldы, onlarыn dяrиnlиklяrиnи uc-bucaьыnы bцtцn hяr yerиnи gяzdи. Onlar da яsgиsи kиmи deyиldиlяr, onlarda da<br />

aldanmaqdan иz qalmamышdы. Bиr daha aldanmayacaqdы, buna uslu olaraq иnanыrdы. Чoxdan иdи pяrdяnи yыrtыb onun arxasыndakы<br />

gerчяklяrи gюrmцшdц. Чяkиnmяdяn onlarыn daшыnы atmышdы. Buraxыlmыш kюkdяydи, hяr шeydяn vaz geчmишdи.<br />

Bиrdяn-bиrя nohя sяsи qulaьыna dяydи, юzцnя toz qondurmayыb яlиnи qapыnыn ишgиlиnя sarы uzatdы. Qapы aчыldыьыnda orada<br />

sяssиzcя vя danышmadan gюzяtlяyяn qonaьыnы, hяr tяrяfи gяzяn чaшqыn baxышlarиlя, gюrцb ичяrи gюtцrdц. Darыsqal dalandan<br />

keчиrdиb otaьa doьru yюnlяndиrdи.<br />

Gюrцш yarыm saatlыq qяdяr zaman aparacaqdы. Чox uzun sцrя bиlmяzdи. Kцчяdя, yerdя sцrцnяn qaraltыlar da bu<br />

gюrцшdяn xяbяrsиz qalmalы иdиlяr. Zamanы <strong>son</strong>a чatdыьыnda qadыn otaqdan чыxdы, qonaьыn qabaьыna dцшцb dalana gиrdи,<br />

ayaqlarыnыn ucunu dяrя-dяrя qapыya yaxыnlaшdы. Qonaq dalыnca gedиrdи. Sяssиz-sяmиrsиz neчя an qapы ardыnda dayanыb<br />

qulaq yatыrtdы. Qapыnыn tayыnы иkи barmaq endя aчыb eшиyя gюz qulaq oldu. Kцчяdяn bиr sяs eшиtmяyиncя qapыnыn bюyrцnц<br />

yarыmчыq aчыb boynunu eшиyя uzatdы, sola baxdы saьa baxdы, gecя qara cцcя qara.<br />

104<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Ñòèõè äëÿ íåáåñíûõ ñâåòèë<br />

îñòàâèâøèõ ìåíÿ íà ïîëïóòè.<br />

ÑÎËÍÖÅ<br />

Ñèäåëà ñ êîøêîé îäíîé íà ñêàìåéêå ÿ,<br />

Êîøêà áûëà ñâîáîäíàÿ, òî åñòü íè÷üÿ.<br />

Êàê è ìåíÿ íèêòî íå èñêàë å¸<br />

Êàê è ìåíÿ, ðàçäðàæàë å¸<br />

Ãðóáûé íàðîä, ÷òî ñíîâàë âîêðóã.<br />

Ìûñëè ìîè îáðàùàëèñü ê òåáå.<br />

Âîñïîìèíàíèÿ âìåñòå ñ äûìîì ñèãàðåò óïëûâàëè â íåáî.<br />

Òàê è ñèäåëè ìû òåñíî ïðèæàâøèé<br />

Ñåðàÿ êîøêà è Ïóñòîé ÷åëîâåê.<br />

LEYLA KÈMMY<br />

ËÓÍÀ<br />

Æãó÷àÿ áîëü ÷òî ñêðûâàëè ãëàçà òâîè ò¸ìíûå.<br />

È óëûáêà âñåãäà òî áåñïå÷íàÿ òî äîâîëüíàÿ<br />

Ñèëüíîå ïîæàòèå ìàëåíüêèõ ðóê<br />

È ìîé ðîò òàê è íå óçíàâøèé âêóñ òâîèõ ãóá.<br />

×òî ìåíÿ ìó÷àåò áîëüøå âñåãî<br />

Òû ïðåäàâøèé íàøó äðóæáó<br />

Èëè âëþáë¸ííîñòü ìîÿ â Ïóñòîé çâóê..<br />

ÄÀËÃÀ<br />

Âûïàë íàðîä â ãëóáîêèé îñàäîê.<br />

Íà óëèöàõ íå áîÿñü íèêîãî, êó÷êà ìîëîäûõ ðåáÿòîê<br />

Ñêàíäèðóþò Âîçìóòèòåëüíî Ñâîáîäíûå ðå÷è!<br />

Ýé ×åëîâå÷å!<br />

Ïîäíèìèòå ãëàçà!<br />

Âàñ ýòè ñòàäà â ôóðàæêàõ äàâíî ïåðåñòàëè óâàæàòü!<br />

Çàäðîæàëè ëþäè, ïîïðÿòàâ ãîëîâû<br />

Çà ãëóïûìè óëûáêàìè íåäîâåðèÿ.<br />

Èñïóãàííî çàñìîòðåëèñü íà äóáèíêè ðåçèíîâîé âëàñòè<br />

Îò òàêîé íàïàñòè äàæå íå âçäðîãíóëè!<br />

Ñâåðêàÿ çóáàìè è ãîëûìè ïÿòêàìè<br />

Ñõâàòèâ âñåé øåðåíãîþ ïî ñèãàðåòå, ËÅÒßÒ.<br />

À Òîëñòûå, ãëóïûå ëèöà.<br />

Òî åñòü Äîáëåñòíàÿ íàøà ìèëèöèÿ, èõ ëîâèò, áóð÷èò ïðî ïîðÿäîê.<br />

È ñàìè ïóãàþòñÿ óäàðîâ ñâîèõ..!<br />

Ãäå æå ñëûõàíî, ÷òîáû îò óäàðîâ êàê îò ïîöåëóåâ áûë ðàäîñòåí èõ ëèê..<br />

Çàáåãàëè â ïàíèêå, òðÿñÿ æèâîòàìè, ñêóëÿ è ïðÿ÷à ãëàçà îò íà÷àëüñòâà<br />

Ïîïðÿòàëè ÍÀÑ çà ðåø¸òêè.<br />

Íî íåíàäîëãî!<br />

È íå íàäåéòåñü!<br />

Ðåø¸òêàìè Íàñ íå çàïóãàòü!<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 105


MЯHЯMMЯD SЯФЯRи<br />

Tяbrиz<br />

<br />

Baxышlarыna bиr gecя qalыr<br />

gюz yaшыmla dяstnamaz aldыm<br />

шeиrlerиmlя namaz qыldыm.<br />

Yarыn aьыl sыnыrlarыn aшыb da<br />

yцzlяrcя ovчunun dыrnaqlarыndan sяnи qopardыb<br />

Dюmrцl gцcцylя sяnи yasaq dиlиmlя yazacaьam boyumuza<br />

kцчяlяrя kюlgя salan bцtцn dustaqlыq yerиnя.<br />

<br />

baшы dюnя-dюnя yerиndяn чыxdы<br />

uчa bиlmишdи nяhayяt<br />

nur hыzыn keчя bиlmишdи bиr sanиyяdя<br />

gюzlяrиnи yumub,<br />

azadlыьы<br />

heч eшиyя buraxmadыьы nяfяs kиmи ичиnя чяkиr<br />

az <strong>son</strong>ra<br />

yumшaq bиr gюvdяnи deшиb sцmцyя taxыlыr<br />

<br />

9 ay budaqlarыnda<br />

cцcяrdиb becяrtdиyи yarpaqlarы<br />

qышыn gяlишиnя qurban verиrdи aьac!<br />

vя rahatca yuxuya gedиrdи<br />

quru yarpaqlarыn xыш-xыш laylasыyla.<br />

mяn pяncяrяdяn belя gюrцrdцm.<br />

<br />

yerиndяn belя Tиtrяmяyяn dяmиr kюrpцnцn цstцndя<br />

gяmиlяr sыndыran sel vя gюy arasыnda<br />

gюzlяrи sel ortasыnda яl qol чalan<br />

tanыmadыьы bиrиnиn gюzlяrиnя иlишdи ....<br />

<br />

<br />

юgey anasыnыn saчlarыnы aьa boyamaq иstяyиrdи.<br />

qar kиmи soyuq bиr юlцmц<br />

yaьdыrmaq иstяyиrdи юgeylиyиn qara цzlцlцyцnя.<br />

yay mevsиmиydи<br />

oьlan paltosunu яynиnя geyиndи.....<br />

uчaьыn ичяrиsиnи baшыna gюtцrmцшdц<br />

balaca bиr uшaьыn aьlamaq sяsи<br />

bиzиm sadяcя camlarыmыz tиtrяdи<br />

uчaьыn gurultu sяsиndяn.<br />

<br />

romanы oxuyub baшa чatdыrandan hяmяn <strong>son</strong>ra<br />

canыna qыyыr<br />

mяn romanыn <strong>son</strong>una gюz dolandыrыram<br />

tanrыnы tanыyыram.<br />

106<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


МЯЛИЩЯ ЯЗИЗПУР<br />

Tяbrиz<br />

1<br />

Mяlиhя Яzиzpur<br />

Tяbrиz<br />

Bиr gцn<br />

harada olsam gяlяcяksяn<br />

Mehrиbancasыna!<br />

Bиr dиlяkчяn varmыш kиmи<br />

Gюzlяrиmя taxacaqsan gюzlяrиnи<br />

Mяnsя<br />

Qollarыna sarыlacam<br />

Ыstяdиyиn юlkяlяrя getmяk цчцn.<br />

...bиlиrяm<br />

harada olsam gяlяcяksяn<br />

vя mяn<br />

gedяcяyяm sяnиnlя<br />

3<br />

Saatыmы unutdum yenя dя !<br />

Televиzyon цstцndяmи<br />

Taxчadamы<br />

Jaketиmиn cebиndяmи !<br />

Nя bиlиm<br />

Ancaq unutdum saatыmы yenя dя.<br />

Gecя <strong>son</strong>suz... sяhяr uzaq... yollar uzun...<br />

Ulduzlarы saymalыyam<br />

sanиyяlяr яvяzиnя<br />

bu qara-gюy bulutlarы sиlя bиlsяm<br />

gюy цzцndяn.<br />

* * *<br />

Saatыmы almalыyam.<br />

ЮLЦM!...<br />

2<br />

Иndи qalыb zaman dюnя... mяkan dюnя...<br />

Ya da kи...<br />

Saatыmы unutdum yenя dя !<br />

Шяhяrиnиz,<br />

Qurbяt qoxuyur<br />

Adam юz ичиndя boьulur...............<br />

........................................................<br />

........................................................<br />

Buralarыn<br />

Baьы gюzяl<br />

daьы gюzяl<br />

daьыnыn qar papaьы gюzяl<br />

шaxtasы-sazaьы gюzяl<br />

чяnи gюzяl<br />

ичиndяkи sяnи gюzяl<br />

* * *<br />

4<br />

Sяn<br />

Avucumda saxladыьыm<br />

Dum-duru su иdиn.<br />

Hяr gecя<br />

ay ышыьыna baxыrdыm sяn иlя<br />

Чevrяmdяkи yarasalardan xяbяrsиz...<br />

* * *<br />

Sцdцk qoxuyur avucum...!<br />

шяhяrиnиz...<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 107


5<br />

9<br />

Цrяyиm<br />

Qaranlыьa boьulmuш kяnd<br />

Gюyцndя bиr ulduz belя yox!<br />

Цrяyи dolmuшdu<br />

Baшqasыnы aьlatdы...<br />

Uzaqdan uvultu sяsи gяlиr<br />

...<br />

10<br />

Boran vurmuш цrяyиmdя<br />

Qurd ulayыr...<br />

Чaqqal gяzиr!<br />

Bиr gцn bиz<br />

Yenя dя qarшыlaшacaьыq<br />

Цz-цzя dayanacaьыq bиlиrяm<br />

6<br />

Чичяk<br />

Bцtцn varlыьыnы sunmuшdu<br />

Kяpяnяyя<br />

Bиlmиrdи<br />

O<br />

qonar-uчar...<br />

<strong>11</strong><br />

- bu , zamanыn qaydasыdыr!-<br />

-<br />

Ama<br />

Gюzlяrиnя baxarkяn<br />

Utanmayasan<br />

Keшkя...<br />

Qartal<br />

Qяfяs arxasыndan baxыr<br />

Havada uчuшan Mиlчяklяrя...<br />

12<br />

Nя suyun, nя чюrяyиn<br />

Nя baшыn, nя цrяyиn<br />

Nя sяnиn, nя sevgиnиn<br />

Arxasыnca gяlmяmишdиm<br />

Yalnыz<br />

Юzцmц tapmaq цчцn<br />

Mяnиmя чatmaq цчцn<br />

Gяlmишdиm<br />

O шяhяrя...<br />

7<br />

Bиr pяncяrя aчыlacaq цzцmцzя<br />

Gedяcяyиk buralardan<br />

Dцццццz gцnяшя doьru...<br />

Darыxma цrяyиm<br />

darыxma hяlя!<br />

Volkan pцskцrtцsц<br />

Dяprяm qorxusu<br />

Bayquш sяsи<br />

Юlцm nяfяsиdиr<br />

YOXLUЬUN...<br />

13<br />

Barmaqlarыnы kяsdиlяr<br />

Юldц шaиr!<br />

Цrяyиndя qalmышdы<br />

sюzlяrи...<br />

8<br />

Nя uzaqsan яllяrиmdяn<br />

Dцz<br />

Цrяyиmиn baшыndasan!...<br />

14<br />

108<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Ah...<br />

Qaчaqчы gюzlяrиndяn!<br />

...<br />

Цrяk sыnыrыndasan<br />

Sevgиdиr kи<br />

Daшыyыr!<br />

Gюzяllиyи<br />

Kиr ичиndяn boylanыrdы.<br />

Hяr kяs<br />

Цzцnц чevиrиb keчиrdи<br />

Zиbиlчи kишиnиn<br />

Yanыndan...<br />

Soyuq sиlah<br />

Delester qutusu<br />

Zыnqыrov sяsи<br />

Daban daшы<br />

Kиши saqqalы...<br />

...<br />

Иlgиsиz sюzcцklяr<br />

Шeиr yazmaq цчцn<br />

Mяsяlяn !<br />

Nя yaxшыkы<br />

QADЫNAM<br />

15<br />

16<br />

17<br />

18<br />

Шяhvяtиmиn qapыsыna zиncиrlяnmиш<br />

KЮPЯK<br />

Deyиlяm<br />

яrkяk deyиlяm...<br />

Gecяdиr !<br />

19<br />

Sukut hяyяcanla axыr<br />

Sяn<br />

Ay ышыьыnda dayanыbsan<br />

Mяn<br />

Gиzlи bucaqlarыmdan boylanыram sяnя!<br />

* * *<br />

( Mцtlяq sяrxoшluq. Sяnя xяstяlяnmяk )<br />

Nя yaxшы<br />

Aьlыm baшыmda deyиl ! Sevиш mяnиmlя.<br />

Nяfяsиnи udarkяn<br />

Qяrяnfиl qoxuyuram...<br />

Gecяdиr...ay ышыьы<br />

Gюzlяrиn,<br />

Gцnяшlя dяnиz qarышыьы<br />

Mяn,<br />

Gиc damla.<br />

Baxышыndan qaчыnmaq<br />

Pиntи sяfsяtя<br />

Sevиш mяnиmlя.<br />

Gecяdиr...<br />

Dяlиlиyиm...<br />

Facия ortasы...<br />

( Sяnиnlя rяqs etmяk иstяyиrяm<br />

Bakиrя bulutlarыn doьuш anыnda -<br />

Yaьыш altыnda! )<br />

Qoynuna al mяnи<br />

sakиnlяшdиr<br />

Юlц kюksцndя цrяk kиmи . Sevиш mяnиmlя...<br />

Qoy sevиm sяnи!<br />

Sevgиlиm deyя шaьыrыm sяnи<br />

Baьыrыm sяnи...<br />

Sevgи yaxшыdыr.<br />

яn azы yaradыcыdыr<br />

yaшadыcыdыr<br />

sevdиrиcиdиr<br />

sevиndиrиcиdиr<br />

dяlиrtиcиdиr<br />

юldцrцcцdцr...<br />

20<br />

bax!<br />

Hиssиm, dиlиmи gюr nя gцcцrяyиr!<br />

Gюzяllиyиn<br />

Aьlыmы gцcцrяyяn kиmи eynи...<br />

Qoy<br />

Sevиm<br />

sяnи...<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 109


AQIL HACIYEV<br />

agill_haciyev@mail.ru<br />

Àðàìûçäàêû ôÿðãëÿð<br />

Ôÿðã ÷îõ äåéèë àðàìûçäà…<br />

Éàøûìûç äà áèð-áèðèíÿ óéüóí<br />

Äåìÿê îëàð åéíè éîëëàðû êå÷ìèøèê.<br />

Ñÿí òÿùñèëèíè àðòûðìàã ö÷öí õàðècÿ,<br />

Ìÿí èñÿ õàðècäÿí ýåðèéÿ, áóðàéà öç òóòìóøàì.<br />

Ùÿð êÿñèí ôÿðãëè éàðàíäûüû äöíéàäà<br />

ôÿðã ÷îõ äåéèë àðàìûçäà.<br />

Ñÿí äÿ äÿëèñîâñàí, ìÿí äÿ…<br />

Ñÿíäÿ äÿ òÿðñëèê âàð, ìÿíäÿ äÿ…<br />

Ñÿí äÿ ùÿäÿôèíÿ äîüðó ãà÷àðêÿí<br />

àéàüûíûí àëòûíäà êèì áèëèð<br />

íÿ ãÿäÿð ãèéìÿòëè øåéëÿðè òàïäàéàðàã ÿçìèñÿí.<br />

Òûïêû ìÿíèì êèìè…<br />

Áÿçÿí Ñÿíÿ áàõäûãcà þçöìö, þç ùÿéàòûìû ýþðöð;<br />

Þç ùÿéàòûìà áàõàðàã èñÿ<br />

Ñÿíè òàíûìàüà ÷àëûøûðàì.<br />

Ôÿðã ÷îõ äåéèë àðàìûçäà…<br />

Àõû åéíè øåéëÿðÿ áàõàíäà<br />

èêèìèç äÿ äåìÿê îëàð êè, åéíè øåéè äöøöíöð,<br />

åéíè ùèññëÿðè áþëöøÿðêÿí<br />

áèð-áèðèìèçäÿí ýþçëÿäèéèìèç càâàáëàðû àëûðûã.<br />

Çàìàí êå÷äèêcÿ,<br />

âÿ Ñÿíè äàùà äà òàíûäûãcà,<br />

Äàùà äà ÿìèí îëóðàì<br />

ôÿðãëÿðèìèçèí áþéöê îëìàäûüûíà<br />

Ôÿðãèìèç -<br />

àéðû cèíñëÿðÿ ìÿíñóá îëìàüûìûç,<br />

ôÿðãëè àäëàð…<br />

ôÿðãëè ïåøÿëÿð…<br />

Âÿ áèð äÿ…<br />

Ìÿíèì ãûñãàícëûüûìäûð.<br />

Àðàìûçäàêû ôÿðãëÿðè ñàéñàì<br />

Áèð ÿëèí áàðìàüûíäàí ÷îõ îëìàç,<br />

Àìà îõøàð cÿùÿòëÿðèìèç èñÿ…<br />

Ñàéìàãëà-áèòìÿç.<br />

Àìà ÿí áþéöê îõøàðëûüûìûç -<br />

Áèð-áèðèìèçè<br />

åéíè ãÿäÿð ÷îõ ñåâìÿéèìèçäèð.<br />

Ôÿðã ÷îõ äåéèë àðàìûçäà.<br />

Ñàäÿcÿ Ñÿí îðäàñàí, ìÿí áóðäà.<br />

Èêè ñààò ôÿðã âàð àðàìûçäà…<br />

Áÿçÿí äöøöíöðÿì...<br />

Áÿëêÿ äÿ àðàìûçäà éàøàíàí áóícà ñîðóíëàðûí òÿê<br />

ñÿáÿáè<br />

áóícà îõøàð îëìàüûìûçäû.<br />

Àõû åéíè éöêëö ãöòáëÿð<br />

áèð-áèðèíè èòÿëÿéèð.<br />

Áèç èñÿ Ñÿíëÿ<br />

Àéðûëìàìàüà ãÿðàðëûéûã.<br />

<strong>11</strong>0<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


A.UьUR OLGAR<br />

Hюrmяtlи Azad Yazarlar Ocaьы salam, akшamlarыnыz xeyr olsun..<br />

Иcazя verиn юzцmц tяgdиm edиm; adыm A.Uьur Olgar. Tцrkиyяdя Akdяnиz sahиlиndяkи<br />

Mяrsиn шяhrиnиn Sиlиfkя kasabasыnda иkamяt edяn bиr huquqчu, avukatыm. Aynы zamanda<br />

шaиrиm. Tцrkиyяnиn яn bцyцk яdяbиyat kuruluшlarыndan bиrи olan Яdяbиyatчыlar Dяrnяьи иlя<br />

Dиl Dяrnяьиnиn цzvцyяm. <strong>11</strong>. nцshaya vasыl olan Andыz adlы bиr шииr vя яdяbиyyat dяrgиsиnиn dя<br />

edиtюrlцyцnц yapыram. Keчtиьиmиz gцnlяrdя Mиllяtlяrarasы 8. Altыn Safran Шииr Юdцllяrиndя<br />

bиrиncи mansиyon юdцlцnц (mцkafatыnы) almышыm. Andыz dяrgиsи (mяcmuasы) vя kиtabыmdan<br />

sиzя dя gюndяrmяyи arzu edиrяm. Dяdяlяrиm, atalarыm Tцrkиyяyя Azяrbaycan Gяncяdяn<br />

hиcrяt etmишlяr. Bu sяbяplя Azяrbaycan цlkяsиnя vя xalqыna bюyцk bиr muhabbяtlя baьlыyam.<br />

Dяvamlы olarak Azяrbaycan radyo vя televиzиyalarыnы takиp edиrяm. Azяrи mahnыlarыnы,<br />

musиkиsиnи чok sevиrяm. Юylя kи otomobиlиmя bиndиьиmdя cd'dя azяrи шarkыlarы dиnlяyиrяm, иш<br />

yяrиndя dя aynы vazиyяttя.. Hяlя, Цzeyиr Hacыbяylиnиn bяstяsи olan Azяrbaycan Mиllи Marшы<br />

чok mцkяmmяl bиr яsяr, dиnlяmяyя doymuram. Zeynяp Hanlarovayы чok sevиrяm, ama bulabиldиьиm<br />

tяk шarkыsы "Karabaь".. Sиzя шииrlяrиmdяn muhtяlиf mиsallяr yollayыram. Цmиd<br />

яdиrяm kи bяьяnиrsиnиz. Ayrыca, sиzdяn иstиrhamыm kи Azяrbaycandan bяnиm kиmи шaиr olan<br />

яdяbиyatчы dostlar edиnmяk, onlarla danышыp yazышmak иstяrяm. E-maиl adrяsиmи sиzиn<br />

aracыlыьыnыzla oradakи шaиr-yazar dostlara ulaшtыrыrsanыz mцtяшяkkиr kalыram. Gяlяcяk yыllardan<br />

bиrиndя mutlaka Azяrbaycana, Bakыya gяlmяk, Gяncяnи dя zиyarяt etmяk иstяyиrяm.<br />

Tцrkиyяdяn salam, sevgи vя saygыlarыmы gюndяrиrяm. Salamatla, hяlяlиk..<br />

Шeиrlяrиmи Azяrbaycanda <strong>Alatoran</strong> mяcmuasыnda vяya юzgя bиr mяcmuada dяьяrlяndиrиp<br />

nяшredиlmяsиnи saьlarsanыz чok sяvиnяrяm. Bиr иl <strong>son</strong>ra Azяrbaycana gяlиb sиzlяrlя tanышmayы,<br />

gюrцшmяyи чok arzu edиrяm. Bana cяvap yazarsanыz чok чok sevиnиb mяsud olaram.<br />

Azяrbaycan'dakи шaиr vя muharrиr dostlarыn hamsыna mяhяbяttlя salamlarыmы yollayыram.<br />

A.Uьur Olgar<br />

olgar33@gmaиl.com<br />

ugurolgar@mynet.com<br />

http://ugurolgar.sиtemynet.com<br />

Posta adresи:<br />

A.Uьur Olgar<br />

PK. 17<br />

33940 - Sиlиfke / Mersиn - Tцrkиye<br />

Tяl: 0535 499 13 89 - 0505 713 42 37<br />

0324 715 01 81 - Hanя<br />

0324 714 15<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 <strong>11</strong>1


AYRÛLÛK<br />

gяncя; qяmzяlи yanaьыnda gцlsuyu dяnиz<br />

parчa pиnчиk юlkяnиn<br />

юtяkи yanaьыnda tяbrиzиn unutamadыьы<br />

o шux-yaz qadыnы<br />

яs(rиy)иb getmишsя bиr ayrыlыk rцzgarы<br />

vaxtы zamanыnda, vuslata dюnяr bиr gцn<br />

gцlsuyunda yuyunar o qadыnыn dodaqlarы<br />

юpцшяr иkи Azяrbaycan<br />

SU ÛSÛNDÛK×A<br />

qadan alaram maral, чюldяn sыzan чичяksиzlиk avazы<br />

qardaш yanьыnlarыndan artan kюsюv tцstцsц<br />

durdura bиlmяz sяnи<br />

ayrыlыq, aykыrыlыq bunca dolaшtыrsa da<br />

чяlишkи yumaьыnы qandallы ayaqlarыna<br />

o qяdяr sыnыrsыzsan kи.. eшq olsun…<br />

o qяdяr anlamsыz kи qapыlar, dиvarlar, tel hюrgцlяr<br />

bakиrя gюzlяrиn ичиn..<br />

sяn qarabaьdan sцzцlяcяk barышыn qan иzи<br />

doьacaq yeшиl gцnяш bяbяnиn dиzиsяn<br />

иmяklяyяn ormanыn qundaьыnda<br />

lяzgиnka dиnlяrkяn bюyцyяcяk su<br />

heyran xanыmыn hecalarы<br />

яskи bиr yцzиlиn ичиndяn dцшцr<br />

ar(u)za kцs gecяlяrиn sяhяr ovчusu<br />

yuxu tutmaz gюzlяrиnя<br />

xяzяr dяnиzиndя yangыn var; bюyцyцr<br />

hяsrяt kюrцklяdиkчя, dюrt yanыmda<br />

чыra ormanlarы nяfяssиz tutuшurkяn<br />

nяdиr, arazыn sяssиzcя karышmasы<br />

kцrцn яrgяn gцnlяrиnя<br />

ay, sana иndи bakыdan baxan<br />

o heч gюrmяdиyиm, adыnы bиlmяdиyиm<br />

heч юpmяdиyиm gцl qыza<br />

ичиmdя чaьlayaraq axan sudan<br />

bиr nяbzя olsun yansыt<br />

QÛZÛL KAMELYA<br />

иndи qapandыn юzцnя, яldя deyиl<br />

axшamыn bardaш qurmasы qafqaz sofrasыna,<br />

gecя basqыn olar daьlarыn harяlи яtяklяrиndя<br />

kяndlяrиn dodaqlarы чatlar<br />

gцn юpцшsцz<br />

sяhяr tezdяn gюzlяyиrяm, dцz danышalыm<br />

dцz sevишяlиm, bиr dя mяnя yatacaq yer ayыr<br />

topraьыnda qыzыl kamelya<br />

gиrmяk olar qucaьыna<br />

sюylяmяsяn dя olur adыmы<br />

yanьыn sюnяr bяlkя, su ыsыndыqca..<br />

MARAL<br />

maral, su ичtи<br />

bиr kaktusun alыndыьы<br />

bиr kaktusun qыrыldыьы yerdяn<br />

hяsrяt qurudu, qovuшmaq чatlamыш dodaq<br />

topraьыn qafqaz alnыnda<br />

bяklя azяrbaycan, иlk trenя atlayыb gяlяcяyяm<br />

yolda saydыьыm gюyяrчиnlяrи anlatacaьam sana<br />

kaч boylam boyunca yaxaladыьыm dиlsиz saatlarы<br />

abanoz saчlarыndan<br />

bяklя, gяncяdяn keчяcяyяm bиr gecя<br />

kиmsя bиlmяyяcяk aradыьыmы gцn gцllяrиnи<br />

sяssиzcя ышыdыьыm sяhяrdя<br />

<strong>11</strong>2<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


QARDAшXAN HAQQ ARAR<br />

Qardaшxan Яzиzxanlы, Alи jurnalиst vя hцquq tяhsиlи var.<br />

"Qaшla gюz arasыnda" (1990), "Otuz yeddиnи keчяndя" (1997),<br />

"Цrяyиn baxdыьы yerdяn" (2001) adlы шeиr kиtablarыnыn vя<br />

"Seчиlmишlяr vя mяn" (2000) publиsиstиk toplunun mцяllиfиdиr.<br />

Чиngиz Abdullayevиn "Luчшe bыt svyatыm" ("mцqяddяs olmaq<br />

иstяyи") romanыnы, fransыz sosиoloqu vя psиxoloqu Gцstav fon<br />

Lebonun "Kцtlя psиxologиyasы " яsяrиnи rus dиlиndяn, alman шaиrи<br />

Y.V. Qюtenиn шeиrlяrиnи orиjиnaldan dиlиmиzя чevиrиb.<br />

***<br />

Bu baшmaq Yerя dиrяyиb<br />

иkи ayaьыmы da mяn<br />

dцnyanы dюrdяllи tutum<br />

чыxacaq иkи яlиmdяn<br />

hяrkи-hяrkи dцnya olub<br />

юlцb tяrkи dцnya olum<br />

qalыb tяrkиdцnya olum<br />

cяlayи vяtяn olmayыm<br />

quшlarыn sяsиndяn baшqa<br />

heч nя eшиtmиrяm daha<br />

Yaradan dualarыmы<br />

eшиdиr шцkцr Allaha<br />

***<br />

" Qara qыza nишan gяlяr..."<br />

Tцrkиyяdяn sultan gяlяr<br />

Rusиya gяlяnя yoldaш<br />

иngиlиs amerиkan gяlяr<br />

яlac olsa ишxan gяlяr<br />

bцtцn kцllи Иran gяlяr<br />

bюyцkdц qonaqlarыmыz<br />

kичиkdи otaqlarыmыz<br />

genишdи цrяklяrиmиz<br />

doludu yataqlarыmыz<br />

иl qoyun ola ay nя ay<br />

иш oyun ola naynanay<br />

bu cцrя gяlиn harda var<br />

mиnnяtиn olsun qaynana<br />

***<br />

Bцtцn dцnyalar dиvar<br />

bцtцn dиvarlar saat<br />

bцtцn saatlar юlцm<br />

bцtцn юlцmlяr hяyat<br />

bцtцn hяyatlar yoxuш<br />

bцtцn yoxuшlar qadыn<br />

bцtцn qadыnlar enиш<br />

bцtцn enишlяr kиши<br />

bцtцn kишиlяr yaьыш<br />

bцtцn yaьышlar arшыn<br />

bцtцn arшыnlar Vяtяn<br />

bцtцn Vяtяnlяr behишt<br />

***<br />

gюzцm Yer yarыmkцrяsи<br />

qarasы quru aьы su<br />

gюzцmцn aьы qarasы<br />

gюzцmцn ишыьы gedиr<br />

aь gedиr qara azalыr<br />

su gedиr quru azalыr<br />

gюzцmцn nuru azalыr<br />

gюzцmцn ишыьы gedиr<br />

qaranlыq dцnyaya uyub<br />

ишыьы duyanы qoyub<br />

ишыqlы dцnyanы qoyub<br />

gюzцmцn ишыьы gedиr<br />

***<br />

Nя etsяn qarшыna чыxыr<br />

dцzя dцz aшиna чыxыr<br />

nя getsя yerя qayыdыr<br />

yцzя yцz gerи qayыdыr<br />

qarы dolusu yaьышы<br />

gцn atяшиnиn yaxышы<br />

gюy qяlbи dolu yaxшыdы<br />

gюy qяlbи ulu yaxшыdы<br />

o bиzи gюydя yaratdы<br />

aldadыldыq yerя atdы<br />

иblиs yerdя dя alчaldыr<br />

Allah ruh verиb ucaldыr<br />

***<br />

Zцlmdяn Allaha doьru<br />

ruh mяnи чяkиb aparar<br />

Яzrayыl alыcы quш tяk<br />

kюksцmя чюkцb aparar<br />

иkи-цч bayram o yana<br />

иkи-цч bayram bu yana<br />

gюylяrиn цrяyи yanar<br />

gюz yaшы tюkцb aparar<br />

zяиfиn zalыmы dцnya<br />

gюzlяmя zalыmы dцnya<br />

bu cah-calalыmы dцnya<br />

bиr bezя bцkцb aparar<br />

***<br />

gцnяш daь dalыnda batыr<br />

gцnяш yaь balыnda batыr<br />

gцnяш yыьvalыnda batыr<br />

burda bиr oьlun dяlиsи<br />

bax atlы oьlandы belя<br />

daь atlы oьlandы belя<br />

aь atlы oьlandы belя<br />

yurda bu oьlun dяlиsи<br />

daш atlы oьlun da ola<br />

daшaltы oьlundan ola<br />

beш-altы oьlun da ola<br />

bиr dя bu oьlun dяlиsи<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 <strong>11</strong>3


<strong>11</strong>4<br />

RЯBиQЯ<br />

***<br />

sяnя qяdяr bиlmиrdиm<br />

belя dя ola bиlяr<br />

hиssя-hиssя yaшanar mяhяbbяt.<br />

mяsяlяn, yalnыz sяs qulaqlarы ala bиlяr,<br />

tяbяssцm цrяyи.<br />

pencяk яllяrи чaьыrar.<br />

mяn bиlmиrdиm<br />

иnsanlardan daha чox aradakы mяsafя<br />

чыьыrar,<br />

aьrыyar чыxыlmazlыьa.<br />

Bиlmиrdиm, barmaqlardan da almaq<br />

olar dodaqlarыn hяrarяtиnи.<br />

Soyuq hяmишя иsиnmяyя ишarя deyиl,<br />

qaranlыq yaxыnlыq цчцn deyиl hяmишя.<br />

Иndи чox шeyи bиlиrяm<br />

vя mяяttяl qalmыram bu ишя...<br />

Aynura<br />

Qыzыm, paltarыnы yыь, yыьыш gedяk,<br />

daha buralarda bиr ишиmиz yox.<br />

Bиzиm иndиmиz yox, keчmишиmиz yox,<br />

bиrcя yolumuz var, o da gяlяcяk.<br />

Bиz gцclц deyиlиk, zяиfиk, zяиf,<br />

gяlяr цstцmцzя daшla adamlar.<br />

Baш aчa bиlmяrиk nя иstяyиrlяr<br />

Bu cavan adamlar, yaшlы adamlar.<br />

- Hara gedяcяyиk - Burdan uzaьa.<br />

- Orda mяktяb varmы<br />

- Яlbяttя kи, var.<br />

- Bяs, tяzя evиmиz, orda qalmayaq<br />

- Bиzsиz dя o evdя qalan tapыlar.<br />

Daha sual vermя, cavabыm yoxdur,<br />

hяr gцn яsяblяrиm иtиr bu yerdя...<br />

Darыxma, nяnяnя zяng elяyяrsяn,<br />

dayыna bиr mяktub yazarsan hяrdяn.<br />

Bяsdи sюzя tutdun,<br />

vaxt yoxdu, quzum,<br />

uzun yolumuz var - цzц qцruba.<br />

Qыrmыzы kяrpиcdяn evиmиz olsa,<br />

bиr dя шиmal qышы, balaca soba.<br />

Nиyя geyиnmиrsяn, gюzlяmиrяmmи<br />

Deyиrsяn, qaranlыq dцшцbdц artыq<br />

Eybи yox, bu gцn dя qalasы olduq,<br />

Sяhяr paltarlarы yыьышdыrarыq.<br />

Gцnahkar шeиr<br />

Яllяrи gиzlяdяr onu... qыzыndan,<br />

danышmaьa qorxar -<br />

bиrdяn чaшar,<br />

dиlиndяn yad sюzlяr чыxar.<br />

Gюzlяrиnя baxmaьa gцcц чatmaz,<br />

bиrtяhяr<br />

цzцnц яlиlylя gиzlяdяr.<br />

Qulaq asar yalnыz dиnlяmяz.<br />

Nяdяn danышыr bиlmяz.<br />

Bиrdяn doьru olar...<br />

Ay Allah,<br />

Uшaqlar nиyя belя hяssasdыlar<br />

Baшыna sыьal чяkmяz<br />

яllяrиndяn qorxar -<br />

aьrыsыnы юtцrя bиlяr.<br />

Яllяrиndяn qorxar -<br />

яlиfbanы yenи юyrяnяn qыzы<br />

nя vaxtsa иndи yazdыьы шeиrdяn sиtat<br />

gяtиrя bиlяr...<br />

Яllяrиnи kяsиb atmaq lazыmdы...<br />

***<br />

Bяhanя<br />

Bиr fиncan чay<br />

яn yaxшы bяhanяdи sюhbяt цчцn<br />

sюhbяt dя bяhanяdи sяnи gюrmяyя<br />

sяnи gюrmяk dя bяhanяdи...<br />

sяn bиlиrsяn,<br />

mяn dя bиlиrяm -<br />

vaxtыn baшыnы aldadaq.<br />

***<br />

Moruqlar gюz gиlяsи kиmи<br />

parыldayыr kolun цstя.<br />

Axшam dцшцr… Иkи damla шeh,<br />

Иzи dцшцr qolum цstя.<br />

Dodaqlarыna bяnzяr qыrmыzы…<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008<br />

Цzцnцn xalы sяnиnkи kиmи -<br />

bиrи yanaьыnda, bиrи boynunda…<br />

Чoxdandы sяnи gюrmцrяm<br />

Yoxsa yuxuma gяlmиsяn moruq<br />

donunda..<br />

***<br />

Bиr az qum<br />

bиr az da su tapacam<br />

gцcцmц, sяbrиmи toplayыb<br />

palчыq dцzяldяcяm<br />

qяlиbя salacam<br />

иnadkar olacam<br />

daьыdыb bиr dя dцzяldяcяm<br />

иstяdиyиm kиmи.<br />

bиr dя dцzяldяcяm<br />

nяfяsиmdяn verяcяm<br />

yenиdяn doьulacaqsan яllяrиmdяn<br />

***<br />

Sяnи gцclц bиlиrdиm -<br />

sevgиdяn,<br />

nиfrяtdяn,<br />

qиsasdan.<br />

Nя yazыq,<br />

bu gцn anladыm -<br />

sяn dя mяnиm qяdяr иnsansan...<br />

Borc<br />

Bиr hяftяlиk borc alsam<br />

bяsdи dяnиz sяfяrиnя.<br />

Hяftя <strong>son</strong>larыndan vaz keчdиm<br />

Beш gцn dя bяs edяr mяnя…<br />

Цч gцnlцk иcazя alsam,<br />

Tяyyarяylя bиrbaш Parиsя.<br />

Elя bиrcя gцn dя az deyиl<br />

Иmkan tanыsalar bиzя.<br />

Vallah, bиr saata da razыyam<br />

Hяr шeyи tanыmaq цчцn.<br />

Beш dяqиqя dя bяs edиr<br />

Gяlяcяk yaratmaq цчцn…<br />

Bиr toxunmalыq zaman da yetяr<br />

bцtцn юmrц yaшamaьa.<br />

Bиr юmцr иstяmиrяm -<br />

Sяnи bиr anlыьa borc verяrlяrmи


XOSROV BARышAN<br />

BиR юPцшMЯK VARAьы<br />

Gюyц dя юpdцm;<br />

Dяrиnlяшdи bax..!<br />

Dяnиzи юpdцm;<br />

Susatdы eyvax..!<br />

Topraьы юpdцm;<br />

Doьuldu yenи..!<br />

Zamanы юpdцm;<br />

Quyladы yenя..!<br />

Юpdцm rяsmиnи;<br />

Susadы, cumdu..!<br />

Doьdu, gюmцldц..!<br />

Yenиdяn, yenя;<br />

Aшиqяm eyvax...<br />

Dodaqlara bax...<br />

Nя sяn, Nя mяn<br />

Vя...<br />

Yaшayыш gцzgц sayaq!<br />

Nя sяn bиr yanan шamsan,<br />

Nя mяn<br />

Bиr od tutan kяpяnяk!<br />

Sadяcя<br />

Bиr soyuq gecяdя<br />

Yara gюyяrdяn yataqda<br />

Sayыqlamышыq<br />

Tяb<br />

bяlяyиndя.<br />

Elя bu.<br />

Nя sяn bиr leylиsяn,<br />

Nя mяn bиr mяcnun!<br />

Sadяcя;<br />

Varaqlamышыq<br />

Bиr xumarlыq romanыn.<br />

Elя bu.<br />

Nя sяn bиr шиrиnsяn,<br />

Nя mяn bиr fяrhad!<br />

Sadяcя;<br />

Daьlarыn heykяlиnи<br />

Yollarыn fыrlanышыnda qazmышыq...<br />

Elя bu.<br />

Pяs nяydи bu!<br />

Иndи nяdиr!<br />

Aha..n<br />

Ahan<br />

Hяя..я<br />

Yansыlarkяn<br />

yaшamaьыn davranышыn<br />

Gцzgцyя gюz<br />

Zиllяmишиk<br />

Elя bu.<br />

SERЧЯ<br />

Цrяyиm<br />

Чыrpыnыr<br />

A..ah,<br />

Serчя яlиndя tиrяyиr<br />

Yцksяk<br />

Baьыrmaq иstяyиr:<br />

((burax mяnи...<br />

Burax mяnи...<br />

Burax mяnи...))<br />

Buraxsan da,<br />

Faydasы yox!!!<br />

Sыnыb quшun qanadlarы.<br />

24 SAAT<br />

Qaranlыqdan<br />

Addыmыmы яsdиrmя.<br />

Bиz bиr<br />

24 saatыq.<br />

Sяn;<br />

aydыnlыqlar qucaьыnda doьulan<br />

Gцndцz.<br />

Mяn;<br />

Qaralыqlar qollarыnda boьulan<br />

Gecя.<br />

Nяdяnи;<br />

Qan pяncяsиndя oьulan<br />

Gцnяш!<br />

Qaranlыqdan<br />

Addыmыmы яsdиrmя.<br />

Hяlяlиk sevdиcяyиm,<br />

Mяn gedиrяm,<br />

Sяn yaшa hяp.<br />

Hяlяlиk.<br />

Bиz bиrиk,<br />

Amma...<br />

HEYKЯL<br />

Dodaьыmda<br />

Юpцшцnцn ayaq иzи,<br />

Sankи;<br />

Hяsrяt heykяlиdиr<br />

Qяlbиmиn bуlvarыnda!!!<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 <strong>11</strong>5


Рза Бярящани<br />

"Qulamhцseyn Sa'иdия"<br />

Sюkdцlяr yerиndяn<br />

Qarmaladыlar qapыnы<br />

Atdыlar bиr araba цstцnя apardыlar.<br />

Hцrцt-hцrцt baxыr qapы boшluьun.<br />

Gцnяш altыnda susayыb lяhlяyяn yalnыz иtgиn.<br />

Otaqlarы apardыlar.<br />

Yalnыz qalыbdыr sыnыq camlar,<br />

Boш dиvarlar,<br />

Bиr dя uduzmuш pяncяrяlяr.<br />

Gюz gюrя-gюrя evиmиzи dя apardыlar.<br />

Иndиsя duyьularыmыz , azqыn dцшяn arыlar kиmи,<br />

Bиr-bиr иtgиn pяtяklяrиnи axtarыrlar.<br />

Sonra "Savalan"a gяldиkcя,<br />

Bиz uшaqlar daьыn яtяyиndя яl-яlя verиb seyr edиrdиk.<br />

Bиzи saymadan ишlяrиnя baшlamышdыlar..<br />

Bиtиrdиlяr lяhlяyя-lяhlяyя,<br />

"Savalan"ы da qarmaladыlar,<br />

Arabanыn цstцnя atdыlar.<br />

"Tяbrиz"иn ulduzlarla dolьun gюyцnц dя<br />

sюkцb atdыlar arabanыn цstцnя.<br />

Mиnlяrcя parlayan Tяbrиzlи gюz<br />

arabanыn цstцndяn hayqыrыrdы:<br />

" apardиlar bиzи , apardыlar"<br />

Tяbrиz kяndlяrиnиn чичяklяrи,<br />

Aьlaшdыlar onda kи "Яrk"и dя atdыlar araba цstцnя.<br />

Иndиsя Gцnяшиn soraьыnы alыrыq kor qarыlardan!<br />

Sяnиsя yoxsan!<br />

Nяdяnkи gяlиb sяnи dя araba цstцnя atdыlar, apardыlar..<br />

Sяnsиz bu topraq dцnyada neylяrиk bиz!<br />

Yuxuda da zamanыn uzaqlarыndan yцz mиnlяrcя arabanыn<br />

hay-kцyцnц eшиdиrиk.<br />

Bиr gяlяydиlяr, bиzи dя aparaydыlar.<br />

ряссам: Айхан Ялизадя<br />

<strong>11</strong>6<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Tÿbrèzdÿn<br />

RцQЯYYЯ SЯFЯRи<br />

1<br />

Mяn bиr qыш qцnцndя yox<br />

Yayda doьulsaydыm sarayda<br />

Yenя dя aьladardыmы gюzlяrиmи<br />

Acыndan юlmцш uшaьыn шяkиlи<br />

Vя yandыrardыmы цrяyиmи<br />

Шяhиd anasыnыn sыzыltыlarы!<br />

Mяn yayda doьulsaydыm vя sarayda<br />

Bяlkя heч dцшцnmяzdиm<br />

Yaшayarkяn юlяrmиш иnsanlar.<br />

2<br />

Gecя yarыlarы dolanmaьa чыxыram<br />

Yalqыz deyиlяm!<br />

Mяn bиr dя юzцm<br />

Gяzиrиk beynиmdя addыm-addыm.<br />

Bяzяn yol uzanыr,<br />

Elя kи, sяhяrя kиmи bиtmяyиr<br />

Bяzяn elя qыsa olur kи,<br />

Bиr saata bцtцn beyиnи ayaqdan salыrыq<br />

Юzцm dиkdaban geyиnяr<br />

Mяnsя ayaqyalыn.<br />

Hяlя qыш olmayыb<br />

Чaylarыn шaqqыltыsыna yuxuya gedиrиk.<br />

3<br />

Юzgяlяшиr шяhяrиmиn kцчяlяrи<br />

buldozerlяr caynaьыnda<br />

vя quylanыr<br />

uшaqlыq xatиrяlяrиm<br />

mиn bиr gecя naьыllarыnda yaшadыьыm<br />

anlarla.<br />

Sovrulur<br />

xяzan vurmuш arzularыm<br />

mяzarlыьыn цzяrиnя.<br />

Bu шяhяrиn hяr kюшяsи юzgяlяшиr<br />

юzlцyцnц unudarkяn duvarlarы<br />

bulduzerlяr caynaьыnda.<br />

4<br />

Sяn getmя!<br />

Sяn getsяn<br />

dцnya чюkяr, daьыlar<br />

hayat sюnяr<br />

varlыq unudular.<br />

Mяn getsяm<br />

sadяcя<br />

vя sadяcя<br />

baьчamыzda sяnя яkdиyиm чичяk solar.<br />

5<br />

Aьac yayыn ortasыnda<br />

bиr yarpaqdan belя arы<br />

Aьac quru!<br />

Pяncяrяdяn<br />

gюzцm dцшцr<br />

budaьыndakы yuvaya!<br />

Цrяyиmиn kюшяsиndя<br />

qoca sevgи<br />

qoynunda qurulan umud<br />

ayaq basыr<br />

gяlяcяyя.<br />

6<br />

Kцlяk, payыzы кцряйир<br />

Tяbrиzя sovurur<br />

Dюngяlи kцчяlяrиnя.<br />

Yerиyиrkяn duyuram<br />

Xыш- xыш sяsиnи<br />

Elяdиr<br />

Sevgиmиzи xatыrladыr.<br />

7<br />

Qыnamadыm иnsan oьlunu<br />

arabayla pишиyя чarpыb<br />

arxaya baxmadan keчиb gedяndя<br />

…<br />

O mцharиbяlяr salыb,<br />

иnsan юldцrяrmиш!!!<br />

8<br />

Kцчяlяr daracыq vя sыcaq.<br />

hяrяsиndя on qapы<br />

hяr qapыda on uшaq.<br />

Baьышlayыn hesabdan az bиlиrяm,<br />

cяmlяyя bиlmиrяm.<br />

Zиbиllиklяrи dя var<br />

nя sakиtdиr oralar<br />

havasы da durьun<br />

gюrяn olmasыn tяkи<br />

bиr saatlыq dцшцnцm юzцmц bu yerlяrdя.<br />

Hяr gцn bu kцчяlяrdяyяm<br />

yalqыzlыьыm baшыmdan aшыb daшыr.<br />

9<br />

Hяyat bиr sanиyяlиk юmцrdц<br />

onu mяn, sяn<br />

vя bu an yoldan keчяn belя yaшayыr.<br />

Baшdan-baшa bu юmцrц<br />

mяn mяnи<br />

sяn mяnи<br />

vя o sяnи belя aldadaraq yaшayыr<br />

Sonunda<br />

mяn mяnи hяyata umudlandыrыb<br />

Sяn mяnи sevdиyиnя иnandыrыb<br />

vя o sяnи mяndяn aldыьыna<br />

юyцnяrяk yaшayыr<br />

Bu bиr sanиyяdя nяlяr olmayыr kи!!<br />

10<br />

Su kиmи tюkцlцr beynиmdяn dцшцncяlяrиm<br />

vя cumur torpaьa<br />

cцcяrиncя ayaqlanыr<br />

яzиlиr dцшцncяlяrиm quylanыr<br />

Bu torpaq dцшцncя mяzarlыьыdыr bяlkя.<br />

<strong>11</strong><br />

Sяn beynиmи tamsыnыrsan<br />

mяnsя юzцmц yeyиrяm<br />

nя dadlыdыr цrяyиm<br />

sяdaqяt dadыr<br />

Hыыыыы<br />

Az qala barmaqlarыmы da yeyяcяyяm<br />

nuш olsun….!!!<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 <strong>11</strong>7


Xaqanи Яlиyev 1980-cи иldя Aьdam шяhяrиndя doьulub. ADU-nun tяrcцmя fakцltяsиnи bиtиrиb.<br />

2005-cи иldя яdяbи tяrcцmя sahяsиndя qazandыьы uьurlara gюrя Azяrbaycan Respublиkasы Gяnclяr vя<br />

Иdman Nazиrlиyи tяrяfиndяn "Иlиn яn yaxшы tяrcцmячи-шaиrи nomиnasиyasы " цzrя mцkafatla tяltиf olunub.<br />

XAQANи ЯLиYEV<br />

***<br />

Zяng edиb bazar gцnц qatarla gяlяcяyиnи sюylяdиn.<br />

Duшdan tяzяcя чыxmышam, gяlишиnи gюzlяyиrяm.<br />

Buludlar okeanыn цzяrи иlя sakиtcя sцzцr,<br />

mяnя baьышladыьыn yaшыl kюynяk<br />

elя bиl otaьы xяfиfcя ишыqlandыrыr.<br />

Bayaqdan bяrи "Salam"ы baшqa tяrzdя demяyи mяшq edиrяm.<br />

Qиyamяt sяslяnиr.<br />

"Saь ol" deyяndя gюzlяrиnя kяdяr чюkdц.<br />

Elя kяdяrlяnmишdиm kи...<br />

Dцkanlar baьlы, sяma aydыn vя mavи иdи.<br />

Sяn gedяn gцndяn sяrgяrdan gяzяrяk kяdяrиmи<br />

yolda salыb иtиrmяyя чalышdыm.<br />

Nя иllah elяdиm alыnmadы kи, alыnmadы...<br />

Dцnяnя kиmи yaxamdan яl чяkmяdи...<br />

***<br />

Dodaqlarыmыzla ruhumuzu gюrцшdцrdцk<br />

Qurtuldular bиr mцddяt geyиm, yemяk, чиmmяk<br />

Qulluq tяlяb edяn cиsиmlяrиmиzdяn<br />

Qovuшub bиrlяшdиkdяn <strong>son</strong>ra<br />

Ayrыlыqdan яbяdи olaraq qurtulmaq цчцn<br />

Uчmaьa чalышdыlar<br />

Yarandыqlarы ana torpaьa<br />

Baьlы olan bala cиsиmlяr onlarы<br />

Mиsmarlandыqlarы yerя чяkиb<br />

Юzlяrиndя hяbs etmяyя чalышdыlar<br />

Nяhayяt, ruhlarыmыz yanыmыzdan юtяnlяrиn<br />

Ya paxыllыqdan, ya da xяbяrsиzlиkdяn<br />

"Necя utanыb юlmцrlяr ey !" sюzlяrи иlя<br />

Яbяdиyyяtя bяrabяr uчuшa <strong>son</strong> verиb<br />

Bяdяnlяrиmиzя enиш etdиlяr.<br />

Bяdяn evиmиzиn gюz "pяncяrя"lяrиnиn<br />

"pяrdя"lяrиnи qaldыrыb qarшы "ev"иn sakиnиnя<br />

sevиnc vя sevgи qыьыlcыmlarы gюndяrdиk.<br />

***<br />

Яslиnиn tиlsиmlяnmиш dцymяlяrи kиmи<br />

Tиlsиmlяnmишиk bиz dя<br />

Qurtum-qurtum ичdиkcя<br />

Bиr-bиrиmиzи<br />

Odlayыrыq tяшnяmиzи<br />

Xиlas olaraq qurtulmaq цчцn<br />

Ya sяn mяnи bиrnяfяsя ич<br />

Ya da mяn sяnи чяkиm baшыma<br />

***<br />

Чяtиnя dцшяndя yox,<br />

Aьlыn kяsяndяn<br />

Sяhяr durandan<br />

Allaha "Шцkцr!" deyиb dursan<br />

Sadяcя yaxшыlыq xatиrиnя<br />

yaxшыlыq etsяn<br />

Kиmиsя юzцnя yox,<br />

Юzцnц Allaha alяt etsяn<br />

Alanda yox,<br />

Verяndя sevиnsяn<br />

Allahы dиlиndя yox,<br />

Beynиndя vя цrяyиndя bиrиncи etsяn<br />

Malиk olmadыqlarыnы yox,<br />

Malиk olduqlarыnы gюrя bиlsяn<br />

Bиrdя bu -sa,-sяlяrи rяdd elяyя bиlsяn<br />

Tanrы dяrgahыnda bиrиncиsяn.<br />

***<br />

Mяn sevgиmdяn bиr hяdиyyя<br />

baьladыm bu gцn anama.<br />

Sevgиdяn gюzяl heч bиr шey<br />

tapa bиlmиrяm, qыnama.<br />

Cиsmиm yazыr bu namяnи,<br />

bиldиrsиn ruhun fи<strong>kr</strong>иnи.<br />

Kиmsя sevя bиlmяz sяnи,<br />

mяn sяnи sevdиyиm kиmи!<br />

Kяlamla шer toxuyan<br />

sяnяtkarlar юlkяsиndя<br />

arabиr parыldarыq<br />

dahиlяrиn kюlgяsиndя.<br />

Mяnя cиsmanи toxunma,<br />

sadяcя gюzlяrиmя bax.<br />

Ruhum ruhunla danышsыn,<br />

mяnя mяlhяmdиr bu ancaq.<br />

Qяlbdя kюz var,<br />

dиldя sюz var,<br />

sюzdя dцz var,<br />

bиr dя yцz var,<br />

tяksиz sыfыrlar qoysalar.<br />

***<br />

***<br />

***<br />

***<br />

***<br />

Xeyиr шяr ичиmdя bиr-bиrиn dиdяr.<br />

Pиslиk yox, yaxшыlыq qяlbиmя gиrя.<br />

Yaradan hamыnы tяmиz endиrяr.<br />

Kaш qяlbи nиfrяt yox, sevgи dиndиrя.<br />

<strong>11</strong>8<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Mяn Pяnah Яlиyev 1986-cи иldя anadan olmuшam. 2004-cц иldя orta mяktяbи bиtиrиb Azяrbaycan<br />

Beynяlxalq Unиversиtetиnиn stomotolojи fakultяsиnя qяbul olmuшam. Hal-hazыrda hяmиn unиversиtetиn<br />

4 kurs tяlяbяsиyяm. 6 иldя rяssamlыqla mяшьul olmuшam. Fяlsяfя vя psиxologиya иlя dяrиndяn<br />

maraqlanыram. Vя bu yюndя яsяrlяr oxumaьы vя araшdыrma aparmaьы sevиrяm.<br />

PЯNAH NиRVANA<br />

p.nirvana@yahoo.com.tr<br />

Qaчыram цzц bezgиnlиyя yenlиyи rahat seчя bиlиm,<br />

Qaчыram цzц sevgиyя nиfrяtи rahat ata bиlиm,<br />

Qaчыram цzц demo<strong>kr</strong>atиyaya azadlыьы rahat tяmиn edя bиlиm,<br />

Qaчыram цzц sяssиzlиyя sяsиmи rahat dиnlяyя bиlиm,<br />

Qaчыram цzц kиmsяsиzlиyя sяnи rahat unuda bиlиm,<br />

Qaчыram цzц sяnsиzlиyя ruhumla rahat sevишя bиlиm,<br />

Qaчыram цzц zцlmяtя qaranыlqla rahat dяrdlяшя bиlиm,<br />

Qaчыram цzц sabaha dцnяnи rahat dцшцnя bиlиm,<br />

Qaчыram цzц zamana geчиkmяdяn rahat юlя bиlиm,<br />

Hey durmadan qaчыram цzц…<br />

Uzanmышam. Yenя dя sяnи dцшцnцrяm.<br />

Sяnиn fиqurunu, sяnиn dadыnы, senиn иyиnи.<br />

Heч bиrи чыxmыr yadыmdan.<br />

Bu dяqиqя sяnиn yanыnda olmaq,<br />

Цrяyиmи sяnя boшaltmaq иstяyяrdиm.<br />

Yenя sыxыlыr цrяyиm. Sяnя ehtиyaчыm var.<br />

Mяnи baшa dцшяn, mяnи dиnlяyяn,<br />

Mяslяhяt vermяdяn mяnя qulaq asan sяnsяn.<br />

Elя mяnи sяnя baьlayan da budur.<br />

Adыn yenя beynиmdя fыrlanыr.<br />

Neчя gюzяl sяslяnиr adыn: Araq.<br />

Nюvlяrиn tцkяnmяz, aчы dadlarыn bиtmяz.<br />

Sяn bиr sado, mяn bиr mazo.<br />

Sяnи ичdиyиmdя verdиyиn яzab, mяnи aldыьыm lяzzяt.<br />

Чox darыxыram. Telefon zяng чalan dostumdur.<br />

-Alo<br />

-Alo<br />

-Yenя gedиrиk vurmaьa. Gяlиrsяn<br />

Unutmaq иstяyиrяm. Hяr шeyи unutmaq.<br />

Sяnиnlя tanыш olduьum gцnц unutmaq.<br />

Sяnя toxunduьum gцnц unutamaq.<br />

Unutmaq sяnиnlя юpцшdцyцm anы.<br />

Sяndяn dostlarыma danышdыьыm sюhbяtlяrи.<br />

Sяnя yazdыьыm smslяrи, aldыьыm cavab smslяrиnи unutmaq.<br />

Sяsиn hяlя dя qulaьыmda, gюzяllиyиn gюzlяrиmиn юnцndя.<br />

Hamыsыnы beynиmdяn atmaq иstяyиrяm.<br />

Иstяyиrяm sяnиnlя baьlы olan xatиrяnи,<br />

Beynиmиn hяr hцceyrяsиndяn sиlиm.<br />

Sиlиm hяr xatиrяnи, sяnиnlя keчиrdиyиm gцnlяrи.<br />

Amma alыnmыr.<br />

Xatыrlayыram hяr шeyи,<br />

Sяnиnlя tanышdыьыm gцnц, sяnиnlя юpцшdцyцmц,<br />

Sяndяn dostlarыma danышdыьыm sюhbяtlяrи,<br />

Smslяrи, sяnиnlя baьlы olan hяr шeyи.<br />

Чцnkи sяnи unutduьumu xatыrlamaьы unuda bиlmиrяm.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 <strong>11</strong>9


Mцsahиbя<br />

Zeyqяm Яzиzov:<br />

"...postmodernèzm<br />

÷ox saülam dèskursdur"<br />

"Post-kolonиalиzm, post-иndustrиalиzm, post-freydиzm,<br />

post-femиnиzm... hяr bиrи sыxыlmышlarыn, яzиlmишlяrиn qarшыsыna<br />

olduqca mцhцm mяsяlя qoyur."<br />

zeigamazizov@talk21.com<br />

(Зейгям Язизовла сющбяти чапа щазырлады Нярмин Камал)<br />

Tanыш olun, Zeyqяm Яzиzov Иngиltяrяdя иncяsяnяt vя onun nяzяrиyyяsи иlя mяшьul<br />

olan, bu sahя цzrя Londonda bиr neчя unиversиtetdя mцhazиrячи ишlяyяn azяrbaycanlыdыr.<br />

Adи mяktublaшmalarыnda bиzиmlя azяrbaycanca yazышan Zeyqяm Яzиzov elm vя<br />

sяnяt mюvzularыnda иngиlиscя юzцnц daha rahat иfadя etdиyиndяn, mцsahиbяdя<br />

иngиlиscя danышdы. Onun maraqlы hяyat tarиxчяsи haqda юz dиlиndяn eшиdяk:<br />

Zeyqяm Яzиzov: Mяn Azяrbaycanыn чox kичиk bиr kяndиndя fиloloq aиlяsиndя<br />

doьulmuшam. Azяrbaycanda keчяn hяyatыmda yeganя mцяllиmиm atam olub. O,<br />

mяndя яdяbиyyat, fяlsяfя vя иncяsяnяtя maraq yaradыb. Baшqa tяhsиl mяnbяyиm<br />

kиtablar olub. Mяn hяmишя bюyцk kиtabsevяr olmuшam, elя иndиnиn юzцndя dя.<br />

Oxumaьы яvяz edя bиlяcяk baшqa heч bиr шey yoxdur. Fи<strong>kr</strong>иmcя, иnsanlar oxumaьыn<br />

haqqыnы юdяmяlиdиrlяr, яgяr oxuyurlarsa, яlbяttя!<br />

1985-cи иldя иkи иl Sovet Ordusunda xиdmяt edяndяn <strong>son</strong>ra Azяrbaycandan<br />

Rusиyaya kючmцшяm. 1989-cu иlя kиmи Sankt-Peterburqda yaшamыш vя orada чox<br />

maraqlы иnsanlarla tanыш olmuшam. O шяhяrdя mяn cиddи шяkиldя иncяsяnяtя cяlb olundum<br />

vя юzцmц <strong>son</strong>suz oxumaq, sяnяt яsяrlяrиnя tamaшa etmяklя, bиr чox bюyцk fиlmlяrя<br />

baxmaqla ardыcыl tяhsиllяndиrdиm. Bюyцk azяrbaycanlы rяssam vя шaиr, yaxшы dost<br />

olan Babи иlя Sankt-Peterburqda tanыш oldum. 1987-cи иldя Sankt-Peterburqun чox<br />

bюyцk bиr иncяsяnяt qalereyasыnda onunla bиrlиkdя sяrgиmиz oldu. 1989-cu иldя яsяrlяrиmи<br />

Bиrmиnhemdя nцmayиш etdиrmяk цчцn dяvяt aldыm vя bura, Иngиltяrяyя gяldиm.<br />

Az <strong>son</strong>ra yenиdяn Иngиltяrяyя dюndцm vя budur, bu gцnя kиmи burdayam. 1989-cu иl<br />

mяnиm цчцn hяm dя facияlи иl oldu, atamыn юlцmц mяnи sarsыtdы. O, tяяssцf kи, layиq<br />

olduьu tanыnmanы heч vaxt almamыш bюyцk иntellektual иdи.<br />

1990-cы иllяr formalaшmaьыm baxыmыndan olduqca vacиb иllяr иdи: Mяn nяhяng<br />

mиqdarda иntellektuallar vя sяnяt adamlarы иlя qarшыlaшdыm. Иlk nюvbяdя qяrara aldыm<br />

kи, tяhsиlиmlя, bununla yanaшы, sяnяt fяalиyyяtиmlя baьlы formallыqlarы tamamlayыm.<br />

Иngиltяrяdя fяlsяfя цzrя magиstr dяrяcяsи, bundan az <strong>son</strong>ra Fransada иncяsяnяt цzrя<br />

magиstr dяrяcяsи aldыm. Hяmиn vaxt Amerиkaya, xцsusяn Nyu-Yorka uzun bиr<br />

sяyahяtиm oldu vя bиr dя Avropadakы muzeylяrиn hamыsыnы tяk-tяk gяzdиm. Derrиda,<br />

Lyotard, Agamben, Stuart Hall vя dиgяrlяrи haqda mцhazиrяlяr dиnlяdиm vя fяlsяfя,<br />

иncяsяnяt haqqыnda юzцm dя yazmaьa baшladыm. Яlbяttя, bиlavasиtя иncяsяnяt yaratmaьыm<br />

da юz yerиndя. Hazыrda яsяrlяrиmиn nцmayиши vя yazы ишlяrиmlя yanaшы,<br />

120<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


St.Martиns College, London Unиversиtetи vя dиgяr bиr<br />

neчя unиversиtetdя mцhazиrячиyяm.<br />

Nяrmиn Kamal: Azяrbaycan kиmи цчцncц dцnya<br />

юlkяlяrиnиn sяnяt sahяsиndя perspektиvlяrи nяlяrdиr<br />

Zeyqяm Яzиzov: Иcazя verиn, mяsяlяnи belя qoyum:<br />

иstяk varsa, dцnyadakы hяr bиr kяs цчцn perspektиvlяr<br />

var. Arzuya иstehsalчы maшыn kиmи baxan Dюlюz vя<br />

Qatarиnи bяyяnиrяm. Arzu иstehsalчыdыr, чцnkи o, tяkan<br />

verиr, hяrяkяt etdиrиr vя ayaьa qaldыrыr. Цчцncц<br />

Dцnyadan danышarkяn qarшыmыza maraqlы bиr paradoks<br />

чыxыr. Bиr tяrяfdяn, яvvяllяr яzиlяn mяdяnиyyяtlяr цчцn<br />

иndи mцяyyяn aчыqlыq var, dиgяr tяrяfdяn, mяsяlя<br />

kon<strong>kr</strong>et "debat bяrabяrlиyи" чяrчиvяsиndя dalana<br />

dиrяnиr. Tяxmиnяn belя bиr vяzиyyяt яmяlя gяlиr; иndи<br />

bиz qlobalыq vя baшqalarыnы sevиrиk, lцtfяn gяlиn danышaq,<br />

amma ehtиyatla danышыn, юz mяnbяlяrиnиzdяn danышыn,<br />

иncяsяnяt tarиxиndя artыq edиlmишlяrя иsя qarышmayыn.<br />

Bиr neчя baxыmdan bu sиtuasиyada perspektиv yanaшma<br />

vя strategиyadan da asыlыdыr. Burada bиr neчя bюyцk<br />

sяnяtkar var kи, keчmиш kolonиyalardan gяlиblяr. Яgяr<br />

Цчцncц Dцnya adlandыrыlan dиskurs varsa, ona yaradыcы<br />

yanaшmaq lazыmdыr, axы hяr bиr dиskurs yaradыcы<br />

mцяssиsяdиr...<br />

N.K: Azяrbaycanыn mцasиr яdяbиyyatыna<br />

"<strong>Alatoran</strong>"ыn tяqdиm vя tяtbиq etdиyи, <strong>son</strong>radan bиzиm<br />

юlkяdя dя genишlяnиb bюyцk bиr sяnяt hяrяkatыna<br />

чevrиlяn Postmodernиzm yolu bиzиm sиtuasиyamыzda<br />

яn mцnasиb, yaxud яn uьurlu seчиm иdиmи Sиzcя, sяhv<br />

etmяmишиk kи<br />

Zeyqяm Яzиzov: Bu, чox maraqlы sualdыr. Bиr nюv<br />

deyя bиlяrиk kи, postmodernиzm qloballaшma цчцn<br />

baшqa addыr. Bu, dцnya planetя, tarиx zamana<br />

чevrиlяndя baш verиr! Яksяr nяzяrиyyяlяrlя razыlaшsaq,<br />

bu elя belяdиr, - alиmlяrиn mиn иllяrlя topladыьы bиlиk bиzи<br />

иnformasиya bumuna, bиlиyя vurьu salmaьa aparыr.<br />

Bяzяn buna "bиlиk sяnayesи" deyиrlяr. Modernиzm<br />

mяdяnиyyяtиndя predmetиn mцяyyяnlяшdиrиlmяsи vя<br />

bunu fяalиyyяtиn bцtцn sahяlяrиnя yaymaьыn yerи var<br />

иdи. Postmodernиzmdя bunun яksи gюrцnцr: bu, predmetdяn<br />

цstцn bиr шey - fяalиyyяt sahяlяrиnи mцяyyяn<br />

etmяk vя mцxtяlиf fяalиyyяtlяrиn baшlыca funksиyasы<br />

kиmи predmet yaratmaьыn anlaшыlmasыnыn mцhцmlцyцdцr.<br />

Bunun tиpиklиyя bиrbaшa aиdиyyatы var, lakиn<br />

sиyasи vя sяnяt hakиmиyyяtи olmadan tиpиklиk mцmkцn<br />

deyиl. Postmodern debat mцasиr reallыьы gюzячarpan<br />

edиr: bu, tиpиklиyиn bюhranыdыr! Яgяr sиyasяt sahяsиndя<br />

baш verяnlяrя baxsaq, bюhranы daha asanlыqla gюrmяk<br />

mцmkцndцr. Lakиn bu bюhran mяdяnиyyяtиn necя<br />

ишlяmяsиndяn asыlыdыr: postmodern debat sayяsиndя<br />

dяyишяn dиskurslar "post" юn шяkиlчиsи иlя mюvcud olur:<br />

post-иndustrиalиzm, post-freydиzm, post-femиnиzm, postkolonиalиzm<br />

vя s. Bu dиskurslardan hяr bиrи<br />

sыxыlmышlarыn, яzиlmишlяrиn qarшыsыna olduqca mцhцm<br />

mяsяlя qoyur. Modernиzm mцkяmmяl gюrцnmяkdяn<br />

юtrц юz яrazиsиndяn "иstяnmяyяn" predmetlяrи чыxarыr,<br />

postmodernиzm arada buraxыlmыш, чatышmayan юlчцlяrи<br />

- tяrk edиlmишlяrи, unudulmuшlarы, yaxud sadяcя иqnor<br />

edиlmишlяrи gerи gяtиrиr. Bu mяnada postmodernиzm чox<br />

saьlam dиskursdur. Lakиn hяr bиr dиskursda olduьu<br />

kиmи, onun da mяnfи tяrяflяrи var, gяlиn bunu baшqa<br />

mцsahиbяyя saxlayaq. Ыndи, яn azы mяnиm dцшцncяmя<br />

gюrя, postmodernиzm bиzиm zamanыmыzыn paradokslarыnы<br />

"иdeya doьuluшu", yaxud "predmetиn юlцmц"<br />

mяsяlяlяrиndя mцbarиzяyя yox, mяdяnиyyяtиn qalыqlarы<br />

mяsяlяsиndя mцbarиzяyя иtяlяyиb. Иtalyan fиlosofu<br />

Gиorgиo Agamben vяzиyyяtи 'bюhran dюvlяtи' kиmи tяsvиr<br />

edиr. Bu bюhranыn юzgя mяdяnиyyяtlяrи tanыmaq<br />

sahяsиndяkи чяtиnlиklяrlя edяcяyи чox шeylяr var,<br />

saьlam postmodernиzm buna cavabdыr.<br />

N.K: Azяrbaycan иncяsяnяt vя яdяbиyyatы<br />

Londondan necя gюrцnцr Цmumиyyяtlя, gюrцnцrmц<br />

Zeyqяm Яzиzov: Yox, Londonda иnsanlar bu barяdя<br />

чox az шey bиlиrlяr! Mяnиm юzцm цчцn иnformasиya<br />

mяnbяyи "<strong>Alatoran</strong>" jurnalы vя Babиnиn mяnя dedиklяrиdиr.<br />

Hяmчиnиn иnternetdя yayыlanlarы ardыcыl<br />

иzlяyиrяm.<br />

N.K: Fи<strong>kr</strong>иnиzcя, Azяrbaycan postkolonиya sayыla<br />

bиlяrmи Яgяr sayыlыrsa, bu bиzя nя цstцnlцklяr<br />

qazandыrыr<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 121


Zeyqяm Яzиzov: Hя, яlbяttя! Azяrbaycan<br />

kolonиalиzm tarиxиndя xцsusи yer tutur vя bюyцk bиr<br />

hиssяsи hяlя dя kolonиya kиmи qalmaqdadыr, bunu sиz<br />

yaxшы bиlиrsиz. Mяn Gцney Azяrbaycanы nяzяrdя tuturam.<br />

Fяqяt postkolonиalиzmdяn danышarkяn hяr zaman<br />

fи<strong>kr</strong>иmиzdя tutmalыyыq kи, postkolonиalиzm fяrqlи<br />

mяdяnиyyяtlяrи ишarя etmяk цчцn иxtиra edиlmиш sюzdцr,<br />

bayaqkы totalиtarиzmlяrиn yerиnи иndи qloballыq<br />

чaьыrышlarы tutur vя bu mяnada postkolonиyanыn hяr bиr<br />

яrazиsи, mиsal цчцn, Rusиya Azяrbaycan kиmи юz keчmиш<br />

kolonиyalarыnы иtиrиr vя bиr nюv mцstяqиllиk яldя edиr.<br />

Qloballaшma anlayышы яtrafыnda yaradыlmыш dиskurs<br />

fяrqlиlиklяrи cиddи шяkиldя юz цzяrиnя gюtцrцr. Bu<br />

fяrqlяr dиllяrя, чoxalan mяdяnиyyяtlяrя, formalara,<br />

цslublara vя onlarыn <strong>son</strong>suz mяna mяhsullarыna aиddиr.<br />

Яgяr kolonиalиzmи mцяyyяnlяшdиrmяk nюqtяsи torpaq,<br />

sяrhяdlяnmиш яrazи иdиsя, yenи kolonиalиzmиn sяlahиyyяt<br />

verdиyи vacиb kapиtal - mяdяnиyyяt formasыnda davam<br />

edиr. Bu, hяmчиnиn postkolonиalиzmиn aspektlяrиndяn<br />

bиrиdиr. Tяяccцblц deyиl kи, Azяrbaycanda yaradыcы<br />

иnsanlarыn чoxu hяlя dя rus dиlиndяn иstиfadя edиr,<br />

keчmиш kolonиyanыn dиlи иndи dя onlarыn ишgцzar dиlиdиr.<br />

Nцmunя цчцn, Londonda yaшayan azяrbaycanlы bиr<br />

шaиrя - Nиgar Hяsяnzadя tяrcцmячиlяrиnя rahatlыq<br />

yaratmaq цчцn rusca yazыr vя s. Fяqяt burada bиr<br />

xцsusи mяqam var: tarиxи Azяrbaycan Xиlafяt, Иran<br />

Иmperиyasы, Osmanlы Иmperиyasы vя <strong>son</strong>ra Rusиya<br />

Иmperиyasы tяrkиbиndя mюvcud olub. Onlardan hяr bиrи<br />

Azяrbaycan dиlиndя vя gцndяlиk hяyatыnda юz иzlяrиnи<br />

buraxыb, nяtиcя etиbarиlя, bu юzцnц яdяbиyyatda,<br />

иncяsяnяtdя vя fяlsяfяdя gюstяrиb, sиyasяtиn иsя adыnы<br />

чяkmиrяm. Baшqa sюzlя, kolonиalиzm tarиxи gerчяklиk<br />

kиmи <strong>son</strong>a чatыb, amma aqиbяtи, mяntиqи nяtиcяlяrи иlя<br />

hяlя dюvrиyyяdяdиr. Antonиo Negrи vя Mиchael Hardыn<br />

"Иmperиya" kиtabыndakы cцmlя bu baxыmdan<br />

dиqqяtяlayиqdиr: иmperиalиzm bиtя bиlяr, иmperиya иsя<br />

hяlя dя bиzиmlяdиr!<br />

N.K: Bugцnkц konseptual sяnяtиn яsas tendensиyalarы<br />

haqda bиzя mяlumat verиn lцtfяn.<br />

Zeyqяm Яzиzov: Konseptual иncяsяnяt vя ya konseptual<br />

mяdяnиyyяt иncяsяnяtиn fяlsяfя vя tяfяkkцrц<br />

bиrlяшdиrяn gиzlяnmиш юlчцlяrиnи vиzuallaшdыrmaьa чalышmaq<br />

цчцn yaranыb. Nяtиcя etиbarиlя, mяtnиn ишlяdиlmяsи,<br />

narratиv elementlяr, kиno, mцvяqqяtи strukturlar<br />

mяdяnиyyяtиn mцhцm elementlяrиdиr. Belя kи, konseptual<br />

иncяsяnяt bиr sыra hяrяkat vя иdeyalarыn qarышыьыndan<br />

яmяlя gяlиr. Qиsmяn bu zaman bиr qrup иncяsяnяt<br />

adamыnыn arzusu yenи mяdяnиyyяtя baшlamaqdыr<br />

(xцsusяn Nyu-York, London vя Parиsdя), onlarыn<br />

erkяn 1960-cы иllяrdя чox radиkal gюrцnяn иntellektual<br />

hяrяkatlarla mяhrяm яlaqяlяrи var. Fяlsяfяnиn,<br />

xцsusяn lиnqvиstиk fяlsяfя vя semиotиkanыn nцfuzu konseptualиzmиn<br />

formalaшmasыnda xцsusи rol oynayыr. Bu o<br />

zaman baш verиr kи, иncяsяnяt adamlarы artыq tяkcя<br />

яvvяlkи kanonlar vя qaydalarla иnkишaf etmяyиn<br />

mцmkцn olmadыьыnы, hяmчиnиn sяnяtkarы яhatяlяyяn<br />

obyektlяrlя mцnasиbяt vя яlaqяlяrи иlя olduьunu<br />

anlayыrlar. Чцnkи шeylяr, яn azы И.Kantыn <strong>kr</strong>allыьыnda<br />

"юzцndяшey" kиmи vя bиzиm шцurumuzdan mцstяqиl<br />

шяkиldя mюvcuddurlar. Dиl vasиtяsиlя onlar bиzиm иstиfadяmиz<br />

цчцn kateqorиyalara ayrыlыrlar. Юz azad<br />

dюvlяtиndя шeylяr dцnyasы vя шцurun иши var; bu иkи element<br />

tяsnиfata, yenиdяn tяsnиfata vя azadetmяyя (tяsnиfatdan<br />

ayыrmaьa) tabedиr. Anlayыш bu яlaqяnи vиzuallaшdыrmaьыn<br />

яsas elementиdиr. Konseptual иncяsяnяt<br />

baшlanьыcыndan bяrи bиr чox sяnяt hяrяkatlarыna yцksяlиш<br />

verиb, hяtta bиr neчя fиlosofun яsяrlяrиnя tяsиr<br />

gюstяrиb. O, gцndяlиk hяyatыmыzda baш verяn hadиsяlяrи<br />

bиrlяшdиrяn иnkишafdыr. Иncяsяnяt adamlarы bu<br />

hadиsяlяrи, onlarыn gюrцnmяyяn tяrяflяrиnи hяr dяfя<br />

dekonstruktиv иncяsяnяtя cиddи vurьu иlя sяnяdlяшdиrиrlяr.<br />

Erkяn 1990-cы иllяrdяn etиbarяn hяmишя artmaqda<br />

olan konseptual иncяsяnяt яsяrlяrи ona qяdяr mюvcud<br />

olmuш яsяrlяr яsasыnda yaradыlыr; getdиkcя daha чox<br />

иncяsяnяt adamы иzah edиr, yenиdяn иstehsal edиr,<br />

yenиdяn nцmayиш etdиrиr, yaxud baшqa sяnяt adamlarы<br />

tяrяfиndяn yaradыlmыш яsяrlяr цzrя faydalы mяdяnиyyяt<br />

mяhsullarы yaradыr. Bu, qlobal dюvrdя qlobal<br />

mяdяnиyyяtdя artmaqda olan xaosa cavab vermяyиn<br />

yoludur, bu yol иndиyяdяk яhяmиyyяt verиlmяmиш<br />

иncяsяnяt dцnyalarыnыn bиrlяшdиrиlmяsи formalarыnы vя<br />

яsяrlяrиn tяchиzиndяkи artыmы xarakterиzя edиr.<br />

07.<strong>11</strong>.2007<br />

122<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Æóðíàë è÷ÿðèñèíäÿ Æóðíàë ëàéèùÿñè ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ<br />

Ïîëøàäà éàéûíëàíàí “Êóðñywà ” æóðíàëûíû<br />

òÿãäèì åäèðèê.<br />

Ëàéèùÿ À÷ûã Úÿìèééÿò<br />

Èíñòèòóòó Éàðäûì Ôîíäóíóí äÿñòÿéè èëÿ ùÿéàòà êå÷èðèëèð.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 123


Marek Zaleskи<br />

Mцasиr Polшa яdяbиyyatы<br />

Bu gцnцн polшa яdяbиyyatы daha "яdяbи"dиr, buna яmиn<br />

olmaq цчцn tяnqиdчиlяrиn dиqqяtиnи cяlb etmиш яsяrlяrи xatыrlamaq<br />

yetяr: Maqdalena Tullиnиn "Naqиslиk", Pavel Hцllenиn<br />

"Qastorpa", Yevstahи Pыlskиnиn "Шяrt" romanlarы, Olqa<br />

Tokarчukun, Yejи Pиlhиn, Voysex Kuчokun, Adam Vedemanыn<br />

nяsrи, gяnc шaиrlяr arasыnda populyar olan Pyotr Sommerиn,<br />

Yevgenиuш Tkaчишиnиn, Ancey Sosnovskиnиn шeиrlяrи... Bu яdяbи<br />

яdяbиyyat tavtologиyasы nя demяkdиr Яdяbиyyat hяmишя юzцndяn<br />

qиdalanыb, юzцndяn yaranыb, hяrчяnd bunu Polшada bиz чox pиs<br />

qarшыlayыrdыq, bu nяsя юzцnя aludячиlиyя, yaxud tяhlцkяsиz, lakиn<br />

darыxdыrыcы vиrtual seksя bяnzяyиrdи. Bиz яmиn иdиk kи, necя<br />

yaшayыrыqsa, яdяbиyyat da elя olmalыdыr vя o, hяmишя Bиzиm Amala<br />

xиdmяt etmяlиdиr. Belя qarшыlыqlы mцnasиbяt tяbии gюrцnцrdц.<br />

Яvvяllяr qadaьan olunmuш яdяbиyyata gяlяndя иsя o, чox<br />

cяlbedиcи иdи. Buna gюrя bиz onu sevиrdиk vя qarшыlыqlы mяhяbbяt<br />

gюzlяyиrdиk. Lakиn bиz яdяbиyyatыmы sevиrdиk Bяlkя яdяbиyyatыn<br />

яvяz etdиyи nяsя baшqa шeyи sevmишиk Яslиndя bиz Tadeuш<br />

Konvиskиnиn dedиyи kиmи "zяrяrlи polyak ruhu"nun vurьunuyduq,<br />

yяnи, юzцmцzцn vя dцnya qarшыsыnda юz hиsslяrиmиzиn tarиxиnи<br />

vяtяnя sevgи kиmи tяsvиr etsяk dя, яslиndя юzцmцz юzцmцzя vurulmuшduq.<br />

Яdяbиyyat bиzиm юzцnяvurьunluьumuzu юrt-basdыr<br />

edяn sevgи sиrdaшыmыz иdи.<br />

Hиsslяrиmиzиn яsиl mяьzиnи yalnыz иndи, ehtиras mяnbяyиndяn<br />

ayrыlandan <strong>son</strong>ra dяrk edя bиlяrиk. Иndи, юlkяmиz mцstяqиllиk яldя<br />

edяndяn <strong>son</strong>ra Polшa yazarыnы bu ayrыlыq mяшьul edиrmи Яvvяlkи<br />

Polшa artыq yoxdur, hяbsxanada baшlanmыш sevgи macяrasыnыn<br />

qяhrяmanы 1 da heч kиmи maraqlandыrmыr. Yenи sиtuasиya yenи<br />

иmkanlarla yanaшы yenи tяhlцkяlяr dя yaradыr. Polyaklarыn<br />

яdяbиyyat dиskursu иkи яsr яrzиndя sevgи dиskursu иdи, lakиn bu<br />

sevgи adи hиss deyиldи, bu hиss nиfrяtlя qarышmышdы - adяtяn belя<br />

hиsslяr uzun mцddяt bиrgя yaшayan sevgиlиlяrя xas olur. Чaьdaш<br />

polшa яdяbиyyatыnы oxuyarkяn, mяnя elя gяlиr kи, polшa yazarlarы<br />

yaranmыш иmkanlardan иstиfadя edяrяk, yenи yollar axtarыrlar.<br />

Dцzdцr, hamы belя etmиr. 1989-cu иldяn <strong>son</strong>ra polya<strong>kr</strong>uhlu<br />

kapиtalиzmя qarшы yюnяlmиш яdяbи hцcumlar vя o zamanыn<br />

tюrяmяsи olan "homopolonиkuslar" ("yenи polyaklar" - tяrc.) nяsr<br />

kиtablarыnы doldurdular. Mцяllиflяrиn cяmиyyяtя qoyduьu<br />

dиaqnoz яyrи gцzgцnц xatыrladыr. "Bu yenи Polшa mяnи ona gюrя bu<br />

qяdяr gцldцrцr kи, яslиndя bиzя sak<strong>son</strong> sцlalяsи daha yaxыndыr, чцnkи<br />

o, bиzdя daha dяrиn иz qoyub. Xalqыmыz nadan, hяyasыz, tяnbяl,<br />

davakar, uшaq kиmи sadяlюvhdцr, endesиyaya 2 da чox иnanыr, цstяlиk<br />

<strong>kr</strong>eml kommunиzmиnя dя yoluxub. Иndи xalqыn aьlы lap чaшacaq!" -<br />

bu sюzlяrи Qombrovич 3 1957-cи иldя yazыb.<br />

1989-cu иldяn <strong>son</strong>ra "<strong>kr</strong>eml kommunиzmи" иfadяsиnи "qяrb<br />

kapиtalиzmи" иlя яvяz etmиш neчя yazar bu fи<strong>kr</strong>и tяblиь edиb<br />

Яnяnяnи yalnыz Slavomиr Sxutы "Ayaqyolu" antиkapиtalиst romanы<br />

иlя pozdu. Mцяllиf kapиtalиst mцяssиsяsиnиn mяngяnяsиndя чabalayan<br />

gяnc polyakыn metaforиk portretиnи tяsvиr edиb, amma<br />

"Hamburger bank"ыn bяdbяxt ишчиsиnиn яhvalatы hяr yerdя baш<br />

verя bиlяr (vя baш verиr). Amansыz sarkazm vя иstehza иlя dolu<br />

olan kиtab шяxsиyyяtи mяhv edяn dцnyadan danышыr, иnsan<br />

postkapиtalиst texnologиyasыnыn kodlaшdыrыlmыш maшыnыna чevrиlиr.<br />

Romanыn qabarыq vulqar dиlи, populyar fиlmlяrdяn gюtцrцlmцш<br />

bяsиt fиkиrlяr azad bazarыn "xeyrиndяn" dadmыш yenи nяslиn<br />

manиfestи kиmи sяslяnиr.<br />

Demяlи, Sxutы yenи иnsan vя yenи yazardыr. Onun ahыl kolleqalarы<br />

tяrяfиndяn qяbul edиlmиш Qombrovич "aktuallыьы"na иsя<br />

mяn etиbar etmиrяm. Axы "daиm юzцnц eynиlиkdя" axtarmaq<br />

ehtиrasы, Polшa taleyиnя olan яbяdи heyranlыq hardan qaynaqlanыr<br />

Polшa nakam mяhяbbяtи mяhz burda юzцnц zяhlяtюkцcц шяkиldя<br />

gюstяrиr: bцtцn bunlar - bиzиm taleyиmиzdиr, чцnkи mяhz bиzиmlя<br />

baш verиr. Bu da ona gюrя baш verиr kи, bиz polyaklarыq. Bиz яmиnиk<br />

kи, dцnya sяhnяsиndя mцxtяlиf bяlalara dцчar olmuш polyak<br />

ruhunu hяrяkяt etdиrяn qeyrи-maddи bиr qцvvя var. "Bиzи Tanrы<br />

cяzalandыrыb, // Bяla, aclыq gюndяrиb, // Dяhшяtlяrlя yuxumuzu<br />

doldurub, // Knyazlarыn mяnasыz qoчaqlыьы иlя hяdяlяyиb" - mиstиk<br />

Slovaskиnя mяxsus olan bu mиsralarы Aleksandr Vat юzцnцn<br />

"Aralыq dяnиzиnиn шeиrlяrи"nя epиqraf gюtцrцb. Morek vя Rujevичиn<br />

dedиyи kиmи, polyak harda olursa olsun, hяtta "gцnяшlи Иtalиyanыn<br />

sяmasы altыnda" da o, eynи шeyи dцшцnцr, danышыr vя yazыr. O,<br />

hяmишя яsиrdиr, amma nяyиn яsиrи - юz Tarиxиnиn, yaxud юz xяstяlиk<br />

tarиxиnиn Mиlyonlarla иnsandan юtrц юzцnц qurban vermяk kиmи<br />

mazohиst arzular heч yerdя юz anlamыnы tapmayыb. Яdяbи kompensasиyanыn<br />

bu nюvц paranoya kиmи юzцnц coxdan mяhv edиb.<br />

"Sяnиn hяyatda bяxtиn heч vaxt gяtиrmяyиb, qardaш, buna gюrя<br />

dяlи olmusan" - юz bяdbяxtlиyиnиn kюkцndя alи иdeologиyanы gюrяn<br />

hяr kяs Raymond Чandlerиn romanыndan gюtцrцlmцш bu fи<strong>kr</strong>и<br />

eшиdиr.<br />

Polшaya olan nakam mяhяbbяtиn zяhlяtюkяnlиyи dиllяrdя<br />

яzbяr olmuш "яttюkяn" mюvzularыn tя<strong>kr</strong>arыnda (цmumи pиntиlиk,<br />

яbяdи yюndяmsиzlиk) юzцnц gюstяrиr. 1989-cu иldяn <strong>son</strong>ra яxlaq vя<br />

vяtяndaшlыьa aиd чяrяnnяmяlяr gяnc yazarlarыn gюzцndя юz<br />

cazиbяsиnи иtиrdи. Bu nяdиr: mюvqelяrиn konyuktur dяyишmяsиdиr,<br />

yoxsa яdяbиyyat-vяtяndaш иtaяtsиzlиyиnиn bиr nюvц Bяlkя heч<br />

bиrиdиr Sadяcя saьlam refleks ишя dцшцb: tя<strong>kr</strong>arlar yetяr, onlara<br />

satиrиk vя юzцnяkиnayя donu geydиrиlsя dя, maraqsыzdыr. Lakиn<br />

kюhnя vяrdишlяr vя onlarla baьlы olan gюzlяntиlяr юlmцrdц.<br />

Tяnqиdчиlяr mцharиbяdяn яvvяlkи яdяbиyyatы doldurmuш mяишяt<br />

vя иfшaedиcи romanlara oxшar яsяrlяr tяlяb edиrdиlяr, heyиfsиlяnиrdиlяr<br />

kи, "Hяmrяylиk" dюvrц vя "Avqust иrsи" яdяbиyyatda<br />

юz яksиnи tapmayыb, polшa fиlologиyasы yenи dюvlяtчиlиyиn яsas dastanыnы<br />

yaratmayыb. Hяtta mцstяqиllиyиn qazanыlmasы kиmи tarиxи<br />

hadиsя yazarlarы gюzlяnиlяn dяrяcяdя vяcdя gяtиrmяdи, "keчиd<br />

dюvrцnцn" яdяbиyyatыnda yerиnи tapmadы. "Nяdяn яzяmяtlи hиmn<br />

sяslяnmиr, // tяшяkkцr vя яbяdи шюhrяt hиmnи // Yoxsa fяqиrlяrиn<br />

fяryadы eшиdиlmяyиb..." - Чeslav Mиloш soruшur. Yejи Pиlh dя cavab<br />

verиr: "Sponsor yoxdur!"<br />

Nяиnkи gяnc yazarlar, oxucular da onиllяrlя polшa яdяbиyyatыnы<br />

qиdalandыran Яbяdи Mюvzuya - "polyak ruhunun" ecaзыna<br />

olan maraьы иtиrmишlяr. Polшa яdяbи mяtbяxиnиn яsas "xюrяyи" dя<br />

(чыьыrtыyla rишxяndиn qarышыьы) ишtahы kцsdцrцb. Bu xюrяk 70-80-cи<br />

иllяrиn яdяbиyyatыnda dиqqяt чяkиrdи, o vaxtlarыn yazarlarы keшmиш<br />

hadиsяlяrdя polyak ruhunun sиrlяrиnи, tarиxи taleyиn шиfrиnи,<br />

mцasиrlиyиn kюklяrиnи, doьma yurdu axtarыrdыlar. Hamы bu ишdя<br />

124<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


юyцk sяy gюstяrиrdи. Fяqяt mцяyyяn mяqamdan <strong>son</strong>ra belя<br />

яdяbиyyat юzц-юzцnц tцkяtdи.<br />

"1918-cи иldя polyak pasport aldы, pasportuna gюrя varlы oldu,<br />

ruhuna gюrя иsя kasыb. Bиz yad hakиmиyyяtlя mцbarиzяyя aludя<br />

olarkяn, kиmиk, nя olmalыyыq kиmи suallar heч kиmиn yadыna<br />

dцшmцrdц. Lakиn mцstяqиllиk ичиmиzdя uyuyan tapmacanы oyatdы" -<br />

Qombrovич belя yazыrdы. 90-cы иllяrdя bиzиm "nakam sevgиmиz"<br />

yenиdяn mяcbur etdи kи, sual verяk: 1989-cu иldя baш verяnlяr<br />

tarиxиn tя<strong>kr</strong>arlanmasыdыrmы O zaman bиz polшa fиlologиyasыnыn<br />

иctиmaи vя bяdии ruhuna xяyanяt etmяdиkmи Dиrчяlmиш sюz<br />

azadlыьы шяraиtиndя яdяbиyyat яsиl hяyatdan tяlяsиk цz dюndяrdи<br />

vя uydurmaya meyиllяndи: иmkan verdи kи, яdяbиyyat bazarыnыn<br />

ишbazlarы onu aldatsыnlar, яdяbиyyat sensasиya vя dяbиn arxasыnca<br />

qaчdы, medиa-шou cяmиyyяtиnиn иlьыmlarы иlя dumanlanaraq<br />

цmumdцnya standart kцtlяvи яdяbиyyat nцmunяlяrи иstehsal etdи,<br />

yaxud etиraz etmяyя qadиr olmadan, hardasa яyalяtdя mяnasыz<br />

яdяbи oyunlarla baшыnы qatdы. Яdяbиyyat "ичиmиzdя uyuyan tapmacanы"<br />

oyatmaьыn bюyцk шansыnы qaчыrtdы! Яlbяttя, mюcцzяlи<br />

цmиd var kи, gцn gяlяcяk, kиmsя яdяbиyyat юpцшцylя qurbaьanы<br />

шahzadя edяcяk. Lakиn sadяlюvhlцk olardы kи, bиr яdяbи jest яsиl<br />

mяьzиmиzи tanыdacaq, deyя, gюzlяyяk. Bяlkя bu, hяmишя uьurlu<br />

olmayan шяrtlяrиn yaratdыьы bиr иllцzиyadыr Bяlkя bu, Lesmanыn<br />

sяsdяn baшqa bиr шey olmayan шeиrиnиn boшluьudur Bu sяs<br />

"azadlыьы qoruyan" sяs olsa da... Lakиn boynumuza alaq kи, bu sяs<br />

xяstя sayыqlamasыndan, manиakal иnaddan xalи deyиl. Bяlkя burda<br />

heч dяrиnlиk vя sиrr yoxdur Bяlkя yalnыz asanlыqla gюrцnяn var -<br />

bиr-bиrиmиzиn boьazыndan yapышmыш bиzlяrиn hяyatыnda hяr gцn baш<br />

verяnlяr... Tяkcя bu qяlp reallыq o qяdяr sиrlиdиr kи, onu gиzlи reallыьыn<br />

aчыlmamыш sиrlяrиylя dяrиnlяшdиrmяyя ehtиyac yoxdur.<br />

Иndи яn maraqlы Polшa yazarlarы sankи ehtиmal olunan<br />

mяьzиmиzdяn uzaqlaшыblar. Onlar Яbяdи Polyak Ruhuna Etиqad<br />

Bиrlиyиnя qatыlmaqdan иmtиna edиrlяr. Mяgяr onlarыn kиtablarыnda<br />

"burda vя иndи" olan reallыq yoxdur Axы onlar bu mюvzuya toxunurlar<br />

- fяrqlи tяrяfdяn, bяzяn чox dolaшыq yolla. Maqdalena<br />

Tullиnиn яsяrlяrи, elяcя dя "Naqиslиk" adlы <strong>son</strong> romanы keчяn яsrdя<br />

bиzя yoluxmuш xяstяlиklяrdяn sюz aчыr. Mяgяr bu pиsdиr Ancey<br />

Stasцk keчиd dюvrцndя polшa яyalяtиnиn adи xronиkaчыsыndan hяyatыmыzыn<br />

canlы иfadячиsиnя чevrиldи. O, nцfuzlu "Nиko" яdяbи<br />

mцkafatыnы almыш "Babadaь yolunda" kиtabыnda яbяdи polyak<br />

ruhunu darыxdыrыcы tя<strong>kr</strong>arчыlыqla "яn pиs Avropa" иlя яvяz etdи,<br />

яsяrя arxaиzm vя metafиzиka qatdы. Яbяs yerя deyиl kи, mцkafat<br />

uьrunda mцbarиzяyя Ancey Stasцk иlя bиrgя Rышard Kapuшиnskи dя<br />

qatыlmышdы. Kapuшиnskи "Herodotla sяyahяt" kиtabыnda<br />

bцtlяшdиrиlmиш dяyяrlяrя qarшы чыxaraq, bцtцn polyaklar цчцn<br />

цmumи olan xeyиr vя шяr meyarlarыnы axtarыr. Stefan Hvиn юzцnцn<br />

"Prezиdentиn arvadы" <strong>son</strong> sиyasи-fantastиk romanыyla иnandыrmaьa<br />

чalышыr kи, "qlobal kяnd" mяnfяяtlя yanaшы bяdbяxtlиklяr dя<br />

gяtиrиr. Dorota Maslovskayanыn яsяrlяrи tяkcя шяhяrdяnkяnar<br />

яrazи sakиnlяrиnиn etnoqrafиyasыna, yaxud "hиpermarket"<br />

alыcыlarыnыn sosиolojи tяdqиqatыna aиd vяsaиt deyиl. Bu яsяrlяr<br />

"zяngиn mяhяllяlяrя" kючmцш xalqdan, шяhяr mяrkяzиnиn mяhv<br />

olduьu Polшadan bяhs etmиrmи Mяgяr Zbиqnev Menselиn<br />

"Dцnyanыn bцtцn dиllяrи" romanыnda mцasиr zиyalы polyakыn<br />

portretи yoxmu Var! Lakиn bu portret, yumorla dolu olsa da,<br />

юzцnцkиnayя zяhяrиndяn azaddыr, bu portret nяhayяt kи, azad<br />

olmaьa чalышan hяr bиrиmиzиn portretиdиr.<br />

60-cы иllяrdя Qombrovич deyиrdи kи, 2-3 nяsиldяn <strong>son</strong>ra "hяddяn<br />

artыq kцbar mяdяnиyyяtиn" xarabalыqlarыnda yenи яtиrlи чичяklяr<br />

bиtяcяk. Яgяr nяsиldяyишmя rиtmиnи яdяbиyyat bazarыnыn шцarы<br />

olan "mюvsцm dяbи" иlя deyиl, bиolojи meyarlarla юlчsяk, demяlи,<br />

artыq 2-3 nяsиl dяyишmишdиr. Gюzlяrиmи genиш aчыb hяvяslя<br />

gюzlяyиrяm...<br />

Yaxыn gяlяcяkdя Polшa яdяbиyyatы necя olacaq Bunu demяk<br />

цчцn gяrяk иndиyя, mцasиrlиyя tяsиr edяsяn. Tяnqиdчиlяr tяsиr<br />

gцcцnя malиkdиrmи Onlar fиkиrlяrиnи qяzet vя qalыn jurnallarda<br />

bиldиrsяlяr dя, qяrar oralarda qяbul edиlmиr. Bяs harda Hяr шey<br />

bazarыn gюrцnmяz яlиndяdиr, mяhz bazar иstяdиyи kиmи yazarlarы<br />

dцzцr, sankи onlar sяhnяnиn иkиncиdяrяcяlи aktyorlarыdыr.<br />

Qorxuram kи, tezlиklя Polшa яdяbиyyatы bиzи яlя almaьa чalышsыn,<br />

yazarlarыn fotosunu gюzцmцzя soxsun, eksperиmentlяrdяn yayыnaraq,<br />

sцrяtlи, dolaшыq иntrиqalarla dolu яsяrlяrи bиzя sыrыsыn.<br />

Yoxsa baшqa cцr olacaq Bиr neчя sual vermяyя cцrяt edяk.<br />

Proza "qoy necя yaшadыьыmыzы tяsvиr etsиn" aktuallыq шцarыyla<br />

шantaj olunacaqmы Sюhbяt mюvzudan deyиl, vяzиfяnиn yerиnя<br />

yetиrиlmяsиndяn gedиr. Proza шantaja etиraz etmяyяcяk! Dяyишmыш<br />

шяraиtdя dя hяlя яdяbиyyatы "reallыьыn olmamasыnda"<br />

gцnahlandыrыrlar, oxuculara elя gяlиr kи, яdяbиyyat onlara nяsя<br />

vermяyя borcludur. Bu иrad bиr gцnlя yaшayan vя rяqabяt edяn<br />

qяzetlяrdя hallanыr. Eynи vя tя<strong>kr</strong>ar mюvzulu kиtablarыn sayы artacaq.<br />

Son 15 иldя yazыlmыш яsяrlяrя, yяnи, "яn aktual olanlara"<br />

dиqqяt etsяk, gюrяrиk kи, metaforиk dиllя yazыlmыш vя hяyatы юz<br />

prиzmalarыndan яks edяn яsяrlяr cazиbяsиnи иtиrmяyяcяk. Hцllenиn<br />

"Vayzer Davиdek", Hvиnиn "Haneman", Tokarcukun "Шkaf",<br />

Kapuшиnskиnиn "Herodotla sяyahяt" romanlarыnы nцmunя gяtиrmяk<br />

olar. Bu яsяrlяr sюzц dцz цzя demиrlяr, telekanallarыn hяr<br />

gцn чeynяdиyи dяbdя olan mюvzularla vя kцчя deyиmlяrиylя epatajlamыrlar.<br />

Maqdalena Tullиnиn gюzяl, lakиn aьыr prozasы qиymяtиnи<br />

иtиrmяyяcяk. Fяrqlи dцшцnяn yazarlarыn яsяrlяrиnя dя maraq<br />

qalacaq. Яsяrlяrdяn realиzmиn яsas шяrtи olan yumor da<br />

яskиlmяyяcяk. Bиz bцtцn bunlara gюrя Pиlhи, Stasцkц, Vedemanы,<br />

Maslovskayanы sevmиrиkmи Bиr sюzlя, "яdяbиlиk" hяmишя <strong>son</strong><br />

mяrhяlя olacaq. Bu gцn яdяbиlиk yцksяk qиymяtlяndиrиlsя dя,<br />

arxa plana keчиr, чцnkи иndи qeyrи-яdяbи dяyяrlяr meydandadыr,<br />

яdяbиyyat иsя яdяbиyyatяtrafы maxиnasиyalarda bиr vasиtя kиmи<br />

иstиfadя edиlиr.<br />

Proza nяyи seчяcяk - epиklиyи, yoxsa aforиstиklиyи Hяr иkи qцtb<br />

иtmяyяcяk, onlarыn arasыnda яdяbиyyat "qыzыl ortalыq" olacaq.<br />

Kцbar Keчmишиn epиk dяyяrи artacaq: bиz ondan юtrц darыxmышыq,<br />

чцnkи qapalы yaшayыrыq vя hяr шeyи bиr-bиrиylя яlaqяlи deyиl, ayrыayrыlыqda<br />

gюrцrцk. Bиz hяlя dя epиk hekayяnиn zяngиn vя kцbar<br />

manerasыna maraьы иtиrmяmишиk. Odur kи, bazar яnяnяvи яylяncяlи<br />

qalыn kиtablarla vя qяsdяn anaxronиk olan яsяrlяrlя doludur.<br />

Hansы sяbяblяrdяn Шandor Maraи 4 bиzdя "uьur" qazandы Ancey<br />

Kusnevичиn vяfatыndan <strong>son</strong>ra Polшada ona bяnzяr bиr yazar qalmadы.<br />

Dиgяr tяrяfdяn, bиzиm vaxtыmыz чox az olduьundan иndи bиz<br />

ayrы tempdя oxuyuruq - яylяncя цчцn, pahatlыq цчцn, nяsя юyrяnmяk<br />

цчцn, hяm dя sяhяr sцstlцyцndяn, ya da gцnorta apatиyasыndan<br />

oyanmaq цчцn oxuyuruq kи, юzgя fиkиrlяrиn vиtamиnlяrиnи<br />

qяbul edяk, qatarda gedяrkяn darыxmayaq, иclasda baшыmыzы<br />

qataq, yad fantazиyanыn иradяsиnя tabe olaq… Mяhz buna gюrя<br />

bиz qыsa formalarы - mиnиatцrц, aforиzmи, xыrda hekayяlяrи, mиnиesselяrи<br />

sevиrиk. Qыsa forma ustasы, unudulmuш Иsveчrя yazarы<br />

Robert Valzer, yaxud gяnc иsraиl yazarы Edqar Keret lap yerиnя<br />

dцшцb. Mrojekиn kичиk prozasы, Tullиnиn parabolalarы, Ervиn<br />

Akserиn xыrda esselяrи, Eva Kurиlukun qыsa aиlя яhvalatы, Stasцk vя<br />

Vedemanыn tяsvиrlяrи - bax bu formalar юz davamыnы gюzlяyиr.<br />

Hяyatы dяrk etmяyя yюnяlmиш иrи hяcmlи pomanlarыn bюhranы<br />

Чeslav Mиloшun sюzlяrиnи yada salыr: "Xeyr, bиzиm zяmanя haqqыnda<br />

hяqиqяtи heч bиr epopeya иfadя edя bиlmяz, nя "Hяrb vя sцlh", nя<br />

dя sosиolojи analиz. Partlayыш, иldыrыm sюzlяr, qыsa fиkиrlяr - bax, bиzя<br />

bu lazыmdыr".<br />

Иndи иsя sюhbяt heч hяqиqяtdяn getmиr, qыsa fasиlяdяn gedиr.<br />

Bиrиncи, ya цчцncц шяxsdя Bяlkя dя bu o qяdяr vacиb deyиl, amma<br />

mяnиmчцn bunu ayыrd etmяk чox mцhцmdцr. Qorxuram kи,<br />

bиrиncи шяxs elя bиrиncи olsun. Цчцncц шяxs epиk formanыn<br />

qalыьыdыr, яnяnяvи bяdии uydurmanыn tяbии tяzahцrцdцr. Bяlkя bиz<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 125


цчцncц шяxsиn adыndan yazan yazычыlara hяsяd aparыrыq XX яsrиn<br />

gюrkяmlи yazarlarы (Konrad, Kafka, Bulqakov, Platonov, Bekket)<br />

цчцncц шяxsиn adыndan чыxыш edяrяk, zяmanяlяrиnиn hяlя dя<br />

metaforиk gцcцnц иtиrmяmиш parabolиk obrazlarыnы yaradыblar.<br />

Dиgяrlяrи, mяsяlяn, Nabokov, hяlя dя maraqlы olan fabulaya<br />

mцracияt edиblяr. Konvиskи vя Novakovskи dя цчцncц шяxsиn adыndan<br />

yazыblar (юzц dя necя!), <strong>son</strong>ra иsя юz adlarыndan (bиrиncи шяxsdяn)<br />

yazыblar.<br />

Bиrиncи шяxs sankи yazычы tяcrцbяsиnиn hяqиqиlиyиnя bиr<br />

шяhadяtdиr. Son on иldя avtobиoqrafиya vя yazычы gцndяlиklяrиnиn<br />

genиш yayыlmasы sяbяbиndяn Polшa яdяbиyyatыnda bиrиncи шяxs яsas<br />

yer tutub. Bиzиm яn yaxшы yazarlarыmыzdan Qombrovич vя Шuls da<br />

bиrиncи шяxsиn adыndan yazыblar, amma bиr amalla: bяyan etsиnlяr<br />

kи, яdяbиyyatda mяn - hяmишя baшqasыdыr! Bu gцn bиrиncи шяxsя<br />

meyl naшиrlяrиn marketиnq strategиyasыndan иrяlи gяlиr, onlar<br />

mцяllиfиn yeganя sяsиnя sяcdя edиrlяr, bu zaman o, юz kиtabыna<br />

canlы иllцstrasиya, tяsvиr etdиyи dцnyanыn яsиl шahиdи olur.<br />

Yazdыqlarыnы yazar doьrudan da yaшayыbsa, onu reklam etmяk<br />

asandыr. O, юz hяyatы иlя юz malыnыn xalиs olduьunu sцbut edиr.<br />

Иndи deyя bиlяrиk kи, yazычы - adи иstиfadячиlяrя nиsbяtяn daha яdяbи<br />

bloq (иnternet gцndяlиyи) yazan adamdыr.<br />

Belя tendensиya yazarlarы kцtlяvи mяdяnиyyяt bцtlяrиnя<br />

чevиrиr, onlarыn kиtablarы sosиologиyanыn faktы olur. Bundan baшqa,<br />

"hяqиqиlиk" ehtиrasыnda яvvяlcя hяr шey asan getsя dя, <strong>son</strong>ra чяtиnlяшиr.<br />

Mцяllиf bиrиncи шяxsиn maska, яdяbи obraz olduьu uydurulmuш<br />

"mяn"иnиn arxasыnda gиzlяnsя dя, юzцnяvurьunluqdan xalи<br />

deyиl. Mяtn tяhkиyячиnиn duyьularыnы яks etdиrиr, oxucudan da<br />

tяlяb edиr kи, onu sevsиn vя halыna yansыn. Dцnyanы цчцncц шяxsdя<br />

tяsvиr etmяk daha чяtиndиr, чцnkи bu zaman yaxшы bиr яhvalatы<br />

yaxшы nяql etmяk lazыmdыr. Яlbяttя, bu o demяk deyиl kи, bиrиncи<br />

шяxsиn adыndan yazыlmыш hekayя yazarы иddиalы subyektиvlиyя vadar<br />

edиr. "Dцnyanыn bцtцn dиllяrи" яsяrиndя Mensel yumor vя яdяbи<br />

prиyomlarla юzцnц mцhafиzя edиr. Tяhkиyячиnиn "Mяn"и tяhkиyя<br />

vasиtяsиdиr kи, bu da юz nюvbяsиndя onun prozasыnыn hяqиqи<br />

qяhrяmanыdыr.<br />

Mяn юzцm цчцncц шяxsиn adыndan bяhs edяn proza цчцn<br />

darыxmышam. Mцяllиfиn seчdиyи tяhkиyя цslubundan asыlы olmayaraq,<br />

prozada daha az иntиmlиyи vя daha чox kon<strong>kr</strong>etlиyи<br />

(яyanиlиyи), mцяllиfиn шяxsиyyяtиnя az maraьы vя daha чox<br />

yaradыcыlыьы gюrmяk иstяrdиm. Qoy monoloqlar azalsыn (baшqa<br />

sюzlя desяk, яdяbи bloqlar), yaxшы yazыlmыш mяtnlяrdя иsя reallыьыn<br />

tяsvиrи artsыn.<br />

Яdяbиyyat "mяxmяrи" olacaqmы Yяnи, o, яvvяl yazыlmыш яsяrlяrdяn<br />

bяhrяlяnяcяk, yaxud orиjиnallыьa meyl edяcяk Bu<br />

mцrяkkяb mяsяlяdиr, yalnыz яdяbиyyatda deyиl, teatr, tяsvиrи<br />

иncяsяnяt, kиno sahяsиndя dя "cover" janrы чичяklяnиr - yяnи, aчыqaydыn<br />

yamsыlama. Fиlmdяn fиlm, musиqиdяn musиqи, яdяbиyyatdan<br />

яdяbиyyat yaranыr. Hцlle "Vayzer Davиdek"и yazanda, alman<br />

yazarы Qrassa, o bиrи яsяrlяrиndя иsя Tomas Manna, Qrabala иstиnad<br />

edиb. Яdяbиyyat aynalы otaq kиmиdиr, yamsыlama sяnяtи vя<br />

zяrиf allцzиyalar yaman dяbdяdиr. Qяdиm dekadent<br />

Иsgяndяrиyyяdя olduьu kиmи, яdяbи яnяnя иlя oyunlar (kиtabdan<br />

kиtab, romandan roman, шeиrdяn шeиr tюrяmяlяrи) hяr epoxaya, ya<br />

da bиzиm postmodern dedиyиmиz dюvrя xasdыr. Bu gцn mцasиr<br />

olmaq, Rolan Bart demишkяn, hяr шeyи яvvяldяn baшlaya<br />

bиlmяyяcяyиnи anlamaq demяkdиr.<br />

Яsиl yazarlarыn nяsr kиtablarыnda юz sяlяflяrи иlя gиzlи dиaloq<br />

mюvcuddur. Bu tяbииdиr: яdяbиyyat tarиxиnя bяlяd olmayanlar,<br />

yaxud onu yaxшы bиlяnlяr tя<strong>kr</strong>arчыlыьa mяcburdur. Bu tя<strong>kr</strong>arlar vя<br />

oyunlar asan baшa gяlиr. Nя vaxtsa "yaxшы zюvqя bиr sиllя" sayыlan<br />

avanqardиzm иndи чox darыxdыrыcы olub, postmodernиst tя<strong>kr</strong>arlar,<br />

yamsыlama, parodиya yazarlara иmkan verиr kи, fabula axtarmaq,<br />

yenu metodlar vя bяdии hяllяr tapmaqdan юtrц яzиyyяt чяkmяsиnlяr,<br />

yяnи, mцstяqиl yaratmasыnlar. Eksperиmentя rиsq edяn, lakиn<br />

"novator" tяlяsиndяn yayыnan yazarlarы barmaqla saymaq olar.<br />

Postmodernlиk - юzцnц mяhv edяn mцasиrlиk - darыxdыrыcыdыr:<br />

o, hяr шeyи <strong>son</strong>suz oyuna чevиrиr, necя deyяrlяr, "цчцncц aktы<br />

tamamlamaq цчцn nяzakяt gяrяk".<br />

Яdяbиyyat dяrиn, cиddи bиr иш olacaq, yoxsa яylяncяyя<br />

чevrиlяcяk Yenя qeyd edиrяm kи, mяn populyar яdяbиyyatdan<br />

danышmыram. Sюhbяt иntellektual dяrиnlиkdяn vя иntellektual<br />

яylяncяdяn gedиr, bиrи dиgяrиnи иnkar etmиr, real seчиm mяkanы<br />

yaradыr. "Yцksяk", elиtar mяdяnиyyяtlя "aшaьы", kцtlяvи<br />

mяdяnиyyяt arasыnda fяrqlяr sиlиndиkcя, hяr иkи xцsusиyyяtи<br />

юzцndя яks edяn yaxшы yazыlmыш maraqlы яsяrlяrиn populyarlыьы da<br />

artыr. Fяrqlяndиrmя daha da чяtиnlяшиr.<br />

Fяlsяfи fиkиrlяrlя dolu яdяbи dиaloq яnяnяsи - prozada<br />

Qombrovич, Parnиskи, Mrojek, Lem; poezиyada Mиloш, Vat,<br />

Rujevич, Herbert, Шиmborskaya яnяnяlяrи bu gцn dя yamsыlanыr.<br />

Fяlsяfяyюnцmlц яsяrlяr proza vя poezиyada bяrabяr sayda<br />

yaransa da, mяhz poezиya parlaq иntellektualиzmdяn yayыnыr,<br />

gяnc yazarlarыn fи<strong>kr</strong>иncя, bu яnяnя hяddяn artыq pafosludur.<br />

Яnяnяvи fяlsяfи problematиkanы иnkar etmяnи, daha doьrusu,<br />

buna soyuq mцnasиbяtи onunla иzah etmяk olar kи, fяlsяfя<br />

(яnяnяvи olan metafиzиka) юzц юzцnц mяhv etmяklя mяшьuldur.<br />

Daьыlan fяlsяfяdя цmumи "mяxrяcиn" tapыlmasы cяhdи<br />

tяfяkkцrцmцzdя "etиk dюnцш" yaradыr vя bu, artыq mцasиr<br />

яdяbиyyatda gцzgцdя яks olunan kиmи яks edиlиr. Bu, fяrqlиlиk,<br />

oxшarlыq/bяnzяrsиzlиk vя юzgяlяшmяyя meyl mюvzularыna toxunan<br />

prozada da, keчяn яsrиn yara vя sыxыntыlarыna hяsr edиlmиш яsяrlяrdя<br />

dя юzцnц gюstяrиr.<br />

Иntellektualиzm, xцsusиlя dя poezиyada, mцasиr fяlsяfяnиn vя<br />

poststrukturalиst яdяbиyyatшцnaslыьыn tяsvиr etdиyи "dиl<br />

dюnцшцndяn" yaranыr, bu dюnцш hяm яdяbиyyata, hяm dя<br />

юzцmцzя tяkan verиb. Gяnc Polшa poezиyasыna dиlя hяdsиz maraq<br />

xarakterиkdиr. "Kюhnя ustadlarыn" - Mиloшun, Pujevичиn,<br />

Шиmborskayanыn, Hartvиqиn (<strong>son</strong> цч yazarыn <strong>son</strong> kиtablarыnda gюzяl<br />

шeиrlяr var, amma иndи onlar юzlяrиnиn epиqonlarы kиmи yazыrlar) dиl<br />

formulu tцkяndиkcя, gяnclяr иdиomalara meyllяnиrlяr.<br />

Иntellektualиzm яdяbи asudяnи yaradan tяшkиlatчыlarla bиrgя<br />

daha bиr sahяnи яhatя edиr - яdяbи oyunlar mяkanыnы, bu da юz<br />

nюvbяsиndя yaxшы haldыr. Xoш vя faydalы vaxtkeчиrmя яnяnяsи<br />

dиrчяlиr. Gяnc шaиrlяrиn oyun xarakterlи avanqard qяrиbяlиklяrи<br />

dиqqяtи cяlb etmяkdяdиr. Bunu zюvqzцzlцyя hяdsиz sevgиsи olan,<br />

bяsиtlиyи estetиklяшdиrяn, иntertekstual шaradalara meyllи<br />

yazarlarыn yaradыcыlыьыnda da gюrцrцk.<br />

Nяhayяt, <strong>son</strong>uncu sual: чoxdan gюzlяdиyиmиz шedevr nя vaxt<br />

yaranacaq Bestsellerdяn fяrqlи olaraq, шedevrlяr яvvяldяn bиzи<br />

xяbяrdar etmиr. Kиmsя deyиb kи, шedevr nazlы qadыn kиmиdиr -<br />

sakиtcя gюzlяmяk qalыr kи, o юzц nя zaman dиllяnяcяk...<br />

[1] A. Mиskevичиn "Dzedlяr"poemasыnыn qяhrяmanы Qustav nяzяrdя tutulur.<br />

Qustav vasиlиan rahиblяrиnиn monastыrыnda dustaq olarkяn, mяnяvи sarsыntы keчиrmиш<br />

vя romantиk sevgиlиdяn Polшanыn иstиqlalы uьrunda mцbarиzя edяn qяhrяmana<br />

чevrиlmишdи.<br />

[2] Endesиya - mиllи demo<strong>kr</strong>atlar (endeklяr) partиyasыnыn adы иlя baьlanan иdeologиya.<br />

Hяmиn иdeologиya bюyцk юlkя mиllяtчиlиyиnи, antиsemиtиzmи vя rяhbяrlиk<br />

иddиasыnы иrяlи sцrцrdц<br />

[3] Qombrovич Vиtold - XX яsr Polшa yazarы. 1938-cи иldя yazdыьы "Ferdиdurka"<br />

яsяrи чox mяшhurdur. Яsяrdя psиxolojи mцшahиdяlяr fantastиk qrotesk шяklиndя<br />

verиlиr. Mцяyyяn mцhиtиn (kцbarlыq, meшшanlыq, mяktяb) stereotиp davranышыnы tяsvиr<br />

edяrяk, цmumяn, иnsan mцnasиbяtlяrиndяkи saxtalыьa qarшы чыxmышdыr. Иkиncи Dцnya<br />

mцharиbяsиndяn <strong>son</strong>ra mцhacиrяtdя yaшamыш, sosиalиst Polшasыnыn qatы dцшmяnи<br />

olmuшdur.<br />

[4] Шandor Maraи (1900-1989) - macar yazarыdыr, 1948-cи иldяn mцhacиrяtdя<br />

yaшamышdыr. Onun "Gцndяlиklяr" vя "Adи иnsanыn etиrafы" яsяrlяrи чox mяшhurdur.<br />

Чevиrdи: Sиma Яnnaьы<br />

126<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Иrиna Adelgeym<br />

fиloloq-polonиst<br />

10-15 иl - Polшa яdяbиyyatыnda иndиkи nяsиl bu qяdяr<br />

fяalиyyяt gюstяrиr - tarиx цчцn юnяmlи mцddяt deyиl, fяqяt<br />

hяr hansы bиr yazar цчцn dюnцш yaratmaq gцcцndяdиr.<br />

Fяrqlи mцяllиflяrиn yaradыcыlыьы цmumи mяtn mяkanы kиmи<br />

чыxыш edиr, yaranmыш duyьularыn, qavramanыn, hяyatы vя<br />

яdяbи mяqsяdlяrиn dяrk edиlmяsиnя yюnяlmиш vяhdяt dя elя<br />

bu mцddяtя saxlanыlыr, <strong>son</strong>ra yollar ayrыlыr, kиmsя<br />

tamamиlя яdяbи цfцqlяrdяn yox olur.<br />

Tarиxы sыnma qatы, kardиnal dяyишmяlяr zяmanяsи<br />

mцasиr Polшa яdяbиyyatыnыn юzяyиnи tяшkиl edяn yazычыlarыn<br />

цmumи tяcrцbяsиnи яhatя edиr, bu yazarlarыn gюzц юnцndя<br />

чox шey dяyишdи: dюvlяt quruluшu, sosиal иyerarxиya, hяr bиr<br />

иnsanыn hяyat tяrzи, reallыq haqqыnda anlayыш sиstemи kиmи<br />

чыxыш edяn dиlиn yaratdыьы amallar vя tяsяvvцrlяr... Yenи<br />

nяsиl dцшdцyц hяyat mяkanыna yenи baxыш yaratmalы oldu.<br />

Bu proses aьrыlы keчиrdи, dцnyamиqyaslы kataklиzmlяrиn<br />

fonunda hadиsяlяr labцd olaraq, mиflяшdиrиlиr vя aberrasиyaya<br />

uьrayыrdы, sиvиlиzasиyanыn ehkamlarыnы, vяrdишlи<br />

юzцnцduymanы, mяdяnиyyяtиn bяxш etdиyи dиlи mяhv edиrdи.<br />

1980-1990-cы иllяrdя polшa яdяbиyyatыna daxиl olmuш nяsиl<br />

sosиalиzm daьыlandan <strong>son</strong>ra baшlanmыш tarиxи dюvrцn иlk<br />

sяhиfяlяrиnи aчmalы oldu. Bu nяsиl шцurlarda baш vermиш real<br />

yenиlиyи adekvat bяdии шяkиldя tяsvиr etmяyя baшladы.<br />

Dцnяn gяnc hesab edиlяn yazarlar цmumи vяzиfяnи, demяk<br />

olar kи, yerиnя yetиrdиlяr.<br />

Яdяbи proqnozlar etmяk labцd, hяm dя narahat ишdиr.<br />

Bu gцnц anlamaq цчцn gяrяk eynи mяqamda hяm keчmишя<br />

dиqqяt edяsяn, hяm dя gяlяcяyя. Xatыrlayaq kи, 1989-cu<br />

иlиn yenи Polшasыnыn yenи яdяbиyyatыndan yenи hяqиqяtlяr<br />

gюzlяmяk tяbии иdи, bu baш vermяyяndя, яdяbиyyatы kяskиn<br />

шяkиldя qыnayыrdыlar. Gяnc mцяllиflяrиn яdяbи mяhsullarыna<br />

bu cцr иddиalar qoyan tяnqиd mцasиr oxucunun tяlяbatыnы<br />

яks etdиrиrdи. Oxucu иsя sцrяtlя dяyишяn xaotиk tяяssцratlarы,<br />

azacыq da olsa, nиzamlamaq, yenи davranыш ssenarиlяrиnи<br />

gюrmяk иstяyиrdи. Belя emosиonal vя bяdии<br />

gюstяrиcиlяr narahat шцurun adaptя etmяsиnя vя reallыьыn<br />

yenи estetиk dяrkиnя kюmяk edиr. Bu vaxta qяdяr daьыlma<br />

sиtuasиyalarыnda яdяbиyyat bu vяzиfяnи pиs-yaxшы yerиnя<br />

yetиrиrdи. Bяs nя dяyишdи<br />

Цmumяn, heч nя. 1990-cы иllяrdя dя яdяbиyyat yenи<br />

reallыьы sцbut edиrdи, bяzяn reallыq haqqыnda sussa da.<br />

Hяmиn mяrhяlяdя gюzlяnиlяn postsosиalиst realиyalar, yяnи,<br />

mцasиr mюvzular яvяzиnя keчmишlя, yaddaш vя nostaljи иlя<br />

yoьrulmuш baшqa sцjetlяr peyda oldu. Qяhrяmantяhkиyячи-mцяllиf<br />

"kичиk vяtяn"иn bяdии mяkanыnda, яcdadlarыn<br />

vя gяnc nяslиn bиr-bиrиnя qarышmыш tarиxиylя aиlя<br />

mиfиnиn yaradыlmasыnda юz шяxsи "mяn"иnя dayaq axtardы<br />

(Stefan Hvиn, Pavel Hцlle, Artur Danиel Lиskovaskи,<br />

Aleksandr Yurevич vя b.). Gяnc yazarlar uydurma coьrafи<br />

mяkanlar, uydurma tarиx yaradыr, utopиya vя antиutopиya<br />

arasыnda sяrhяdlяrиn шяrtи olduьunu nцmayиш etdиrиrdиlяr<br />

(Olqa Tokarчuk, Maqdalena Tullи, Marek Sepravskи).<br />

Mцasиrlиyя laqeydlиk dяyяrlи шяxsи hяyatыn maddи-яшyayи<br />

alяmиnя dиqqяtи artыrыrdы (Stefan Hvиn, Marek Benчиk,<br />

Ancey Stasцk, Yejи Pиlh vя b.). Bu prozanыn daha bиr dяrиnlиklяrя<br />

varan mюvzusu "yetишmяmиш", kamиl olmamыш<br />

bюyцklяrиn facияsиdиr (Voyseh Kuчok, Ancey Stasцk,<br />

Иzabella Fиlиpek, Qjeqoj Strumыk, Antonи Lиbera vя s.).<br />

"Gяnc nяsr" fяal, bяzяn aчыq tяxrиbat шяklиndя janrlarla<br />

eksperиmentя baшladы, fяrqlи proporsиyalarda kцtlяvи<br />

яdяbиyyat qatышыqlarыndan, metatekstual elementlяrdяn,<br />

fabulasыz tяhkиyяdяn vя s. buna bяnzяr vasиtяlяrdяn иstиfadя<br />

etdи. Bu яdяbиyyatы gah postmodernиst, gah natamam<br />

postmodernиst adlandыrыrdыlar. Яdяbиyyat иsя hяmиn<br />

dюvrdя necя ola bиlиrdиsя, elя dя olurdu. Иndи aydыn gюrцnцr<br />

kи, tarиxи sыnmaya яdяbиyyatыn reaksиyasы tяsvиrиn dиl<br />

sяvиyyяsиndяn baшlandы, faktlara яsaslanan яnяnяvи tяsvиr<br />

formalarы kцtlяvи яdяbиyyata keчdи. Yenи nяsrиn dиqqяtи<br />

yenи reallыq olan hяyatda deyиl, шцurun yenи reallыьыnda<br />

cяmlяшdи. 90-cы иllяrdя yenи realиyalara mцracияtlяrиn sayы<br />

azdыr, lakиn yenи mяишяtиn vя yenи шцurun tяsvиrи яdяbиyyatыn<br />

mцhцm vяzиfяsи kиmи - яdяbиyyat bиr poses kиmи vя<br />

oxucu tяlяbatыnы юdяyяn proses kиmи - qalыrdы. Иndиkи reallыq<br />

яn яsas mюvzuya, aьrыlы nюqtяyя, dиl materиalыna<br />

чevrиldи. 20-30 yaшlы mцяllиflяrdяn D.Maslovskaya,<br />

M.Vиtkovskи, D.Benkovskи, A.Kaчanovskи vя baшqalarыnыn<br />

qяhrяmanlarы kapиtalиzm dюvrцndя yaшasa da, sosиalиzm<br />

onlarыn gяnclиyи иlя deyиl, uшaqlыq xatиrяlяrиylя baьlыdыr.<br />

Buna gюrя postsosиalиst Polшanыn иndиkи gцnцnя qarшы onlar<br />

mцstяqиllиk uьrunda mцbarиzяnиn keчmиш romantиkasыnы<br />

qoya bиlmиrlяr: "mцqavиmяt" pafosu yalnыz xatыrladыr kи, o<br />

zamanlar hяrbи vяzиyyяt иdи vя bиz hansыsa verиlишя baxa<br />

bиlmяmишdиk... Яgяr 90-cиlarыn debцtantlarы иtиrdиklяrи<br />

цmиdlяrи sюzdя яks edиrdиlяrsя, hяlяlиk "gяnc nяsr"и postsosиalиst<br />

hяqиqяtlяrиnя daиr иllцzиyalarыn olmamasы<br />

fяrqlяndиrиr. Bax, mяhz bu, gяnc nяsrиn яsas psиxolojи<br />

aчarы, tяsяvvцrlяr tяcrцbяsиdиr. Qяrb realиst nяsrи real kapиtalиzmиn<br />

tяsvиrиnи vя tяnqиdиnи vaxtиlя tяdrиcяn, addыmaddыm<br />

keчиb, gяnc Polшa mцяllиflяrи иsя XX-XXЫ яsrlяrиn<br />

qovшagыnda цmиdlяrиnи tam иtиrmиш vяzиyyяtdяdиrlяr.<br />

"Dolub-daшan boшluq, hяlя dя gюzяllяшdиrиlяn, zяrя boyanan<br />

boшluq. Maddиyyat vя иnformasиya чoxalыr, acgюzlяrиn sayы<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 127


artыr bu Boшluqda" - D.Maslovskaya mяnsub olduьu nяslи<br />

belя tяsvиr edиr. Mяhz buna gюrя gяnclяrиn tяnяzzцlц daha<br />

dяrиndиr. Son 5-6 иlиn gяnc nяsrи polшa яdяbиyyatыna bиr<br />

mюvzu gяtиrиr - bиzиm sиvиlиzasиyanы иnkar edиr, иqtиsadы<br />

daьыlmalarы kяskиn tяnqиdя tutur, belя dцnyanыn иnsanы<br />

mяhvя apardыьыnы vurьulayыr. Prozaиklяr yenи mцstяqиllиksиzlиyя<br />

- kapиtalиst qayda-qanuna kяskиn etиraz edиrlяr.<br />

"Sцrяtlяnmиш" яdяbи yolla - sюzdя cяmlяnmиш tяcrцbяdя -<br />

dцnyada юz yerиnи tapmaq arzusu mяишяt prozasыna maraьы<br />

artыrыb. Иndи alыш-verиш ишtиrakчыsы, hиpermarket alыcыsы, чat vя<br />

vиrtual oyunlar vя realиtи-шou hяvяskarы яsяrlяrиn qяhrяmanыna<br />

чevrиlиr. Sяcиyyяvиdиr kи, gяnc mцяllиflяr "zavodfabrиk<br />

romanlarыna" oxшar яsяrlяr yaradыr, bank ишчиlяrи,<br />

reklamчыlar, qяrb шиrkяtlяrиnиn menecerlяrи, шou-bиznes<br />

haqqыnda romanlar yazыrlar.<br />

Mцasиr Polшanы tяsvиr etmяk иstяyяn 1990-cы иllяrиn gяnc<br />

yazarlarы reallыьы utopиya, antиutopиya, hяtta keчmишя aиd<br />

nostaljи xatиrяlяr шяklиndя tяsvиr edиrdиlяr. Иndиkиlяr иsя elя<br />

bu gцnц yazыrlar: hadиsяlяr шиrkяtlяrdя, hиpermarketlяrdя,<br />

dяbdя olan kafelяrdя, yenи bиnalarda, dиskotekalarda,<br />

adиlяшmиш vиrtual mяkanda cяrяyan edиr. Maraqlыdыr<br />

"burda vя иndи" nюqtяsиndяn чыxыш edяn sцjet <strong>son</strong>ra fantasmaqorиk<br />

forma alыr. Real hadиsяlяrя mиstиkanыn qatыlmasы<br />

sяbяblяrиndяn bиrи - postsosиalиst gцndяlиk hяyatыn absurdluьunu<br />

yalnыz bu yolla tяsvиr etmяk иmkanыdыr. Hяr halda,<br />

tяhkиyячи bunu belя duyur. Gяnc yazar M.Senevичиn qeyd<br />

etdиyи kиmи, "bu tяnяzzцlя uьramыш, иblиs dцnya, bu realиzm<br />

magиya vя qrotesk tяlяb edиr. Pozиtиvиzm metafиzиkaya<br />

чevrиlиr. Иblиsиn yerи elя burdadыr...".<br />

Dиgяr qanunauyьunluьu da gюrmяk olar. Яvvяlkи nяsиl<br />

цчцn mцxtяlиf яylяncяlи-detektиv oyunlar sяcиyyяvиdиr:<br />

mяtn kиmи dцnya "mцttяhиm" иdи, onun mяnalarы иsя "иstиntaq"<br />

edиlиrdи. "Mцstяntиq" qиsmиndя ontolojи suallara cavab<br />

axtaran qяhrяman cыxыш edиr. Bиr mяtnи <strong>son</strong>suz sayda иnterpretasиya<br />

etmяyя иmkan yaradan uydurmanыn dиlи onun<br />

яsas axtarыш alяtиdиr. 2000-cи иllяrиn gяnc yazarlarыnda<br />

detektиv xяttи macяra xяttиylя яvяz olunur. 1989-cu иldяn<br />

<strong>son</strong>rakы 15 иl яrzиndя, yяnи, bu gяnclяrиn gюzц юnцndя hяyat<br />

чox sцrяtlя, иntensиv шяkиldя dяyишmыш, Иnternet, mobиl telefonlarы<br />

vя dиgяr texnologиyalar yaranmышdыr. Vя artыq hяyatыn<br />

bu yenиlиklяrи mюcцzя kиmи deyиl, adиlиk kиmи<br />

qarшыlanыr. "Tяяccцb цчцn psиxolojи mяkanыn" olmamasы<br />

mцяllиflяrи mяcbur edиr kи, onu юz яsяrlяrиndя bяrpa etsиnlяr.<br />

Dяyишkяn formalы vя meyarlы, semиotиk cяhяtdяn<br />

daьыlmыш dцnya tяlяb edиr kи, kon<strong>kr</strong>et vя sяcиyyяvи fиqurlar<br />

yaradыlsыn. Tяsadцfи deyиl kи, D. Maslovskayanыn vя dиgяrlяrиnиn<br />

per<strong>son</strong>ajlarы komиks qяhrяmanlarыdыr.<br />

Nяhayяt, yenи gяnc proza poetиkasыnыn яsas cяhяtи<br />

"eшиdиlmlш" sюzя maraqdыr, yazarlar юz nяsиllяrиnиn шиfahи<br />

nиtqиnи "stenoqramlaшdыrыrlar". Yazarlar fяal surяtdя юz<br />

yaшыdlarыnыn иfadяlяrиnи mяtnя salaraq, eynи anda estetиk vя<br />

sosиolojи vяzиfяlяrи yerиnя yetиrиrlяr. Onlarыn яsяrlяrи bиzи<br />

яhatя edяn "dиllяrdяn" toxunub, bax, bu, tяsvиrиn яsas alяtи<br />

vя яsas obyektиdиr. Yuxarыda qeyd edиldиyи kиmи, XXЫ яsr<br />

Polшa nяsrи tarиxи daьыlmanыn яn mцhцm nяtиcяlяrиnи qeyd<br />

edиr - tяsяvvцrlяr иyerarxиyasыnыn dяyишmяsиnи, яbяdи hesab<br />

edиlяn, яslиndя иsя яnяnяvи olan bиr чox anlayышlarыn<br />

иtиrиlmяsиnи, dцyьularыn yenи tяrzdя иfadя цsullarыnы.<br />

Qarшыmыzdakы parчalanmыш иnsan шцurudur, hяr gцn bu шцur<br />

иstehlak sиvиlиzasиyasыnыn dяyишmяz шцarlarы иlя zяdяlяnиr,<br />

hяr dяfя nюvbяtи "layfstayl" (hяyat tяrzи) nюvbяtи "ultrahиpersuperlayfstayl"<br />

иlя яvяzlяnиr. Tяxmиnи, klишeyя<br />

чevrиlmиш dиllяr okeanыnda tяbииlиyиn yeganя adasы, yeganя<br />

sыьыnacaq yerи qяhrяmanыn vя mцhиtиn иstиfadя etdиyи<br />

vulqarиzmlяrdиr. Яgяr reklam bu prozanы qиdalandыran<br />

яsas amиlя чevrиlиrsя, bu, reklamxarиc mяtnlяrиn pastишиdиr,<br />

bu zaman nяsrdя reklam dиlиnиn иstиfadяsи artыq pastишиn<br />

pastишиdиr, yяnи, onun saxtalыьыnыn gиzlи иnkarы. Reklam (vя,<br />

цmumяn, pop-mяdяnиyyяt) "иstиfadячиnиn" rahatlыьыndan<br />

юtrц emosиyalarы цmumиlяшdиrиr, stereotиplяшdиrиr kи, <strong>son</strong>unda<br />

mцasиr dцnyanыn иnsanы da elя bu cцr olur. Reklam<br />

tяdrиcяn real, fяrdи duyьularы sыxышdыrыb uzaqlaшdыrыr kи,<br />

onlar hиsslяrя, vя ya duyulmuш fиkиrlяrя чevrиlmяsиn. Gяnc<br />

proza иndи bиzиmlя baш verяnlяrи яks etdиrяn "sяslи gцzgцyя"<br />

dюnцr, onun yaradыcыlarы иsя "cиddи" tяhkиyяnи иnkar edиrlяr.<br />

Onlarыn nяsrиndя tяhkиyячи aьыllы deyиl, юzцnц aьыllы gюstяrmяk<br />

иstяyяndиr, yamsыlayan, юzцnя vя юz dиlиnя etиbar<br />

etmяyяndиr. Bяlkя epиqon olmaqdan чяkиnиr Yaxud, hяyatda<br />

vя шяxsи tяcrцbяsиndя, nяslиn tяcrцbяsиndя bиr poetиklиk<br />

gюrmяdиyи цчцn шцurlu шяkиldя ondan иmtиna edиr<br />

Tяhkиyячиnиn zamanы иnfantиl, alabяzяk, иstehlakчыdыr, bu<br />

zяmanяdя melanxolиyaya, refleksиyaya, metafиzиkaya yer<br />

yoxdur. Bцtцn bunlar ona gяrяk deyиl.<br />

Dцzdцr, mцasиrlиk heч vaxt яdяbи olmur, чцnkи hяlя<br />

"poetиklяшmяyиb". Bяlkя sцrяtlя dяyишяn vя bu sяbяbdяn<br />

dиlи gerиdя qoyan, шиfahи vя yazыlы nиtq arasыndakы яlaqяnи<br />

pozan, цnsиyyяt цsullarыnы daьыdan mцasиrlиk hяlяlиk baшqa<br />

cцr tяsvиr edиlя bиlmяz.<br />

Slavomиr Shutanыn kиtablaыndan bиrи "Resayklиnq"<br />

adlanыr, yяnи, tя<strong>kr</strong>ar иstиfadя, qalыqlarыn yenиdяn ишlяnmяsи.<br />

Bu, gяnc yazarlarыn яsas prиyomudur, bяlkя dя mцasиr<br />

estetиk шцurun яsas mexanиzmиdиr. Onlar elя yazыrlar kи,<br />

sankи yцzиllяr яvvяl yaradыlmыш яdяbиyyat onu yaradan dиlя<br />

иstиnad etmиrmиш. Onlar mцtalия etmяyяn mцasиr иnsanыn<br />

danышdыьы, duyduьu, fиkиrlяшdиyи kиmи yazыrlar. Яdяbиyyatыn<br />

yazы mяdяnиyyяtиylя, dцnya яdяbиyyatыnыn яnяnяlяrиylя<br />

яlaqяsи qыrыlыrmы, o, mцvяqqяtи, yaxud hяmишяlиk popmяdяnиyyяtи<br />

иlя яvяz olunurmu - bu suallara<br />

D.Maslovskaya cavab verиr: "Bu (pop-mяdяnиyyяt) -<br />

mцasиrlиyя parallel olan bцtюv bиr dцnyadыr, bu dцnyada hяr<br />

шey kaьыz юlчцsц boyda sыxыlыb, bu elя dцnyadыr kи,<br />

"Hamlet"иn mяzmununu bиr qяzet sяhиfяsиndяn oxuyursan.<br />

Яslndя, bцtцn bunlar "elя bиl kи"dиr. Dяrиnlяшmяmиш юzцnциfadя<br />

tяlяbatы olmadan oxucu иlя yazычы arasыnda heч bиr<br />

mяsafяyя ehtиyac qalmыr, fяqяt mяhz bu mяsafя (ayrыlыq)<br />

яdяbиyyatыn yaшamasыnыn яsas шяrtиdиr".<br />

Polшa яdяbиyyatыnыn иnkишaf иstиqamяtlяrиnи tяyиn etmяk<br />

mцшkцl ишdиr. Mяtnиn юz quruluшu, яdяbиyyatыn <strong>son</strong>rakы<br />

addыmы, nяyи иnkar, nяyи qяbul edяcяyи, nяyя qayыdacaьы<br />

hяm dиaqnozdur, hяm dя proqnoz. Gяlяcяyиn bяzи sиmptomlarыnы<br />

иndи gяnc Polшa yazarlarыnыn nяsrиndя dя gюrmяk<br />

olar.<br />

Чevиrdи: Sиma Яnnaьы<br />

128<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Martиn Svetlиskи<br />

*<br />

Юtяn gecя<br />

Gecя sяsdяn ayыldыm<br />

Kяnarda nяhяng cяmdяk yerя dяymишdи<br />

Yox kиmsя yox qяfиl anladыm<br />

Hяr шey ичиmdяdиr, hяtta gюy sяma<br />

Hяr шey ичиmdя<br />

Boьuq sяs acиzlиk<br />

Mцmkцn olmayanlar<br />

Qяrиbя harmonиya sяhra<br />

Baьчa budaqlarыn xышыltыsы<br />

Kиmsяnиn gюrmяdиyи<br />

Яbяdи namяlum qorxu<br />

Nяhяng cяmdяk ичиmdяkи nяyяsя dяydи<br />

Mяnи rahat burax яl чяk<br />

Ичиmdя yataqdan qalxdыm<br />

Qaranlыqdakы pяncяrяyя adladыm<br />

Ичиmdя юzцmц gюrdцm<br />

Vя daha иstяmиrяm.<br />

*<br />

Чardaь<br />

O yer daha yoxdur. Nя olsun kи,<br />

Burda sиqaret чяkиrlяr шeиr deyиrlяr<br />

Bu heч nяyи dяyишmиr.<br />

Ayna yoxdur. Boш чяrчиvяdя<br />

Hюrцmчяk toru. Gюzяl nиmdaшlыq<br />

Sцrяtlя чцrцyцr.<br />

Mяgяr bu hяyatdыr Qoca ayaqlar<br />

Addыm ata bиlmиr.<br />

Hяr шey bиtmишdиr.<br />

Иnsan qeyb olub.<br />

Tяkcя boш чяrчиvя qalыb.<br />

*<br />

Mяktub<br />

Bu gцn mяktub almышam<br />

Dюvlяtdяn.<br />

Mяnи иdarяyя чaьыrыrlar<br />

Яmrlя.<br />

Mяlumdur kи, dюvlяt<br />

Xahиш edя bиlmиr<br />

Amma mяn юlmцшяm.<br />

Чoxdan.<br />

Seчkиlяrя getmяmишяm<br />

Gцnahkar da юzцmяm<br />

Talon almamышan<br />

Dюvlяtиn araьыna<br />

Dюvlяtиn sиqaretиnя<br />

Vя ununa.<br />

Dюvlяtdяn arayыш almamышam kи,<br />

Bu talonlarы versиn. Gцnah юzцmdяdиr<br />

Amma hяmишя<br />

Dюvlяtиn nяqlиyyatыndan иstиfadя etmишяm<br />

Boynuma alыram<br />

Amma иndи юlmцшяm<br />

Юlцlяrsя baьышlanыr<br />

Hяrdяn<br />

Adяtиm цzrя<br />

Цzцmц qыrxыram<br />

Юlцlяrиn dя цzцndя tцk bиtиr<br />

Hяrdяn<br />

Adяtиm цzrя<br />

Qadыnlara gиrишиrяm vя<br />

Hяrdяn dя bu ишdяn<br />

Uшaq doьulur<br />

Dцzdцr, uшaqlar da юlц kиmиdиr<br />

Юlmцшяm<br />

Hяrdяn шeиr yazыram<br />

Dюvlяt bunu bяyяnmяsя dя<br />

Buna gюrя чaьыrыrlarsa<br />

Юzцmя bяraяt qazanmayacam<br />

Юlцlяr bunu etmиr<br />

Юlц dюvlяtчцn tяhlцkяlи olsa da<br />

Neylяmяk olar<br />

Axы иkи dяfя юlя bиlmяrяm<br />

*<br />

Axmaq zarafat<br />

Bu zarafatdыr adи zarafat<br />

Mяnя belя baxmayыn!<br />

Aman allah<br />

Bundan pиs nя ola bиlяr -<br />

Zarafat edиrsяn, cavabыnda<br />

Belя baxышa tuш gяlиrsяn!<br />

Иncиtdиm, tяhqиr etdиm, yarasыnы qopartdыm<br />

Neчя иldи kи, mяn aьыllы kиtablarы<br />

Mцtalия edиrяm<br />

Bu da nяtиcя!<br />

Иnanыn mяnя<br />

Fи<strong>kr</strong>иmdя heч yoxdu...<br />

Acиzanя gюzlяrиnя baxыram -<br />

Bюyцk<br />

Anlamayan gюzlяrиnя.<br />

Bu, юlцmdяn betяrdиr...<br />

*<br />

Ertяsи gцn<br />

O gecя sяmada yanmыш kometиn<br />

Quyruьu parlamalыydы<br />

Amma duman иmkan vermяdи gюrяk<br />

Supermarketиn soyuq ишыqlarы<br />

Son zamanlar lap zяиfdиr<br />

Qиyamяt gцnц gяlsя<br />

Fяrqиnя varmarыq<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 129


Yulиuш Slovaskи<br />

Julиusz Slowackи (1809-1849)<br />

Endи Uorhol<br />

Mяndяn sяnя bиrsaatlыq yoldur, Endи<br />

Yolum цstя bюlцшdцyцm daьlar var<br />

Daьlarыn цstя иyul buludlarы<br />

Daьыnыq quш qatarlarы<br />

Sankи Dzen kиtabыndan чыxыblar<br />

Qopartdыьыm bananы yeyиrяm<br />

Onun dadы keчяn яsrиn иncяsяnяtиnя<br />

Daиr qeybяtlяrи unutdurur<br />

Kиmsя desя uydururam<br />

Bяlkя dя haqlы olar<br />

Qыrыq чяtиr altыnda sяn<br />

Dayanmыsan tяrpяnmяdяn<br />

Dиsneylenddяkи kиlsя qarшыsыnda...<br />

Endи, sяnиn шяrяfиnя<br />

Muzeyиndяn aldыьыm шяkиllяrlя oynayыram<br />

Kи, sцbut edяm<br />

Sяrhяdи pozmaq nя asandыr<br />

Bu gцn<br />

*<br />

Tonqal<br />

Чoxdan bиlиrdиm kи,<br />

Tяlяsmяk lazыm<br />

Amma bцtцn gцnц ичиrdиm<br />

Memar dиplomlu sяrsяrи иlя gяzиrdиm<br />

Яyyaшlarla zиbиllиkdя eшяlяnиrdиm<br />

Memara hяrdяn kиmsя pul verяrdи<br />

Bиlmяzdиm.<br />

Иndи mяyusam kи, nяdяn<br />

O vaxt cяmи bиr-иkи шяkиl чяkmишdиm<br />

Gюrцrdцm kи, memar kиlsяnи юlчцr<br />

Ыndи hяmиn yer boшdur<br />

Payыzыn ortasы yaш yarpaqlar<br />

Qara чяkmяlяrя yapышыr<br />

Ыkи-цч gцn <strong>son</strong>ra memar hяmиn<br />

Чяkmяlяrdя basdыrыlыr<br />

Яcяb ишdиr, hяr gцn eynи шey:<br />

Araq цчцn rяsm чяkmяk<br />

Bиr azdan heч nяyи dяqиq bиlmяyяcяksяn.<br />

Heч nяyи иtиrmяmяkdяn юtrц<br />

Onlarla bиrgя yatmamыsan,<br />

Onlardan pиs, yaxшы olmamыsan.<br />

Gяnclяr hяmишяkиtяk gяzиrlяr<br />

Qocalarsa elчи kиmи яylяшиblяr<br />

Xoшbяxtlиk damla-damla damarlara sыzыr<br />

Duz duzqabыlarda nяmишlиkdяn daшa dюnцr<br />

Bцtцn toydan, yaslardan <strong>son</strong>ra masalar parыldayыr<br />

Yabanы цzцm vя sarmaшыq evя sarыlыr<br />

Sяnи dцшцnцrяm laylay чalыram beшиyиn цstя<br />

Sяn yeganяmsяn чoxlardan bиrи цчцn!<br />

Kиm bиrиncи yuxulayar, kиm bиrиncи oyanar -<br />

Seчиlmиш, ya rяdd edиlmиш<br />

Bиr dя baxdыm - hяr шey bиtmишdиr.<br />

Dяrи cиldlи kиtablar da kиflяnиb<br />

Nя sual ola bиlяr kи Heч nя gюrmцrяm, eшиtmиrяm.<br />

Bиrcя dяrmanlardыr mяnиm hяmdяmиm.<br />

Yastы yer цzяrиndя ulduzlanmыш baьчalar<br />

Lцt uzanmышыq qoшa alma aьaшы altыnda<br />

Vя zamanlarыn яvvяlиndяn <strong>son</strong>unadяk<br />

Bиr-bиrиnиn yuxusuna gиrиr<br />

Yastы yerиn oьlanы-qыzы<br />

*<br />

Alovun qяlяmиylя<br />

Sandomejada, Mцqяddяs Yaqub kиlsяsиndя<br />

Alov haqqыnda шeиr oxuyurduq<br />

Kюhnя baьыn yerиndя tonqal yanыrdы<br />

Dиvar arxasыnda monastыr иtlяrи hцrцrdц<br />

Gиmnazиstlяr mяшяl yandыrыb<br />

Xorla oxuyurdular<br />

Иnяk cиyяrи rяnglи kяrpиc цzяrиndя<br />

Ыyun gцnortasыnыn pambыq buludlarы<br />

Sюzlяrиmиz чиy gиl kиmи daьыlыrdы<br />

Alovun dиlи havanы acgюzlцklя yalayыrdы<br />

Hяyat ona mяxsusdu<br />

Йарослав Иvaшkevич<br />

(1894-1980)<br />

Чevиrdи: Sиma Яnnaьы<br />

130<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


YАNUШ RUDNИTSKИ<br />

5 hekayя<br />

ГАРА ТЦЛПАН<br />

Sиqаrеtя bаха-bаха чяkиrяm vя yеnя tаnыш hяyяcаn<br />

bцrцyцr mяnи: sиqаrеt qurtаrаndа nя еdяcяyяm<br />

Юzцmц яldяn sаlmаq цчцn nя чяksяm yахшы оlаr Nюvbяtи<br />

sиqаrеtи чяkmяk иstяyяnя qяdяr nяsя еtmяk lаzыmdыr. Hеч<br />

оlmаsа аyаьа qаlхmаq. Еvdяn чыхmаq, gеtmяk.<br />

Аyаьа qаlхdыm, еvdяn чыхdыm, gеdиrяm. Hаrа gяldи<br />

gеdиrяm. Hяr hаldа цfцqи иstиqаmяtdя gеdиrяm. Bцtцn иш<br />

hяftяsи шаqul kиmи qаlхыb-dцшцrяm, lаp zяhlяm gеdиb. Uиkеnddиr,<br />

hаrа gяldи gеdиrяm. Шяnbяdиr, иstиrаhяt gцnцdцr,<br />

vахtыm чохdur. Pиyаdа gеdиrяm, tяlяsmяk lаzыm dеyиl,<br />

vахtыm чохdur.<br />

Bаzаr еrtяsиndяn cцmяyя kиmи dиmdиk gяzиrяm - yа<br />

lиftlя qаlхыb-dцшцrяm yа dа pиllяkяnlя. Qяzеt nяшrиyyаtыndа<br />

ишlяyиrяm. Яn yuхаrыdа, dоqquzuncu mяrtяbяdя rяиsиn vя<br />

mеnеcmеntиn kаbиnеtlяrи yеrlяшиr. Yох, bиrиncи mяrtяbяdя<br />

lиftя mиnиb hаrdаsа цчцncц-sяkkиzиncи mяrtяbяlяr аrаsыndа<br />

lиftdяn чыхаn rяhbяrlиk dеyиl, rяhbяrlиk - dоqquzuncu<br />

mяrtяbяdяdиr. Оnlаr mашыndаn dцшцb dцz оrdаn, yяnи<br />

zиrzяmиdяkи mяrtяbяdяn bиnаyа gиrиrlяr. Lиftdя rяиsи<br />

tаnыmаq чох аsаndыr: аdи ишчиlяr bиrиncи mяrtяbяdя оlаndа<br />

rяиs аrtыq lиftdя оlur. Bиr dя kи, lиftdя "dоqquz" rяqяmиnиn<br />

ишыьы yаnыr vя yаlnыz о, bаhаlы kоstyum gеyиnиr. Аdи ишчиlяr<br />

цzlяrиndя mеlаnхоlиk tяbяssцm gюzlяrиnиn ucu иlя rяиsя<br />

bахыr.<br />

Mяn <strong>kr</strong>еdиtя kоstyum аlmышаm. Оnu шkаfdа, zиrzяmиdя,<br />

pаrkиnqиn yаnыndа yеrlяшяn vя tехnиkи nяzаrяt ишчиsи kиmи<br />

mяnя vеrиlmиш шkаfcыqdа sахlаyыrаm. Sяhяrlяr аdи ишчи kиmи<br />

bиrиncи mяrtяbяdя lиftя mиnиb ашаьы, zиrzяmиyя dцшцrяm,<br />

kоstyumumu gеyиb yuхаrыyа rяиs kиmи qаlхыrаm. Lиftdя аdи<br />

ишчиlяr mяnи gюrцb gцlцmsцnцr, mяnsя цzцmя еlя иfаdя<br />

vеrиrяm kи, guyа lиftdя tяkяm. Nюvbяtи mяrtяbяlяrdя gиrиbчыхаnlаrdаn<br />

аsыlы оlаrаq mяnиm lиftdяkи gяzиntиm yаrыm<br />

dяqиqяdяn bиr dяqиqяyя qяdяr чяkиr. Mцаsиr nяшrиyyаtlаrdа<br />

lиftlяr sцrяtlя hяrяkяt еdиr, hеч mяn юzцm dя оnlаrdаn gеrи<br />

qаlmыrаm. Hеyrаnlыq vя pахыllыq qаtlаrыndаn иbаrяt<br />

zяmиndя mяn еlя bюyцyцrяm kи, dоqquzuncu mяrtяbяdя<br />

tаm lяyаqяt mцcяssяmяsи оlurаm, tяzяcя suvаrыlmыш аьаc<br />

kиmи gюrцnцrяm.<br />

Yеgаnя чяtиnlиk оndаdыr kи, tеzlиklя qаyыtmаq lаzыmdыr.<br />

Yахшы оlаr kи, yuхаrыdа tяk оlum: zиrzяmи mяrtяbяsиnиn<br />

dцymяsиnи bаsыrаm vя ашаьы dцшяn аdи ишчиyя rаst gяlиrяm.<br />

Bu чох nаdиr hаllаrdа оlduьundаn яsиl dеsеrt lяzzяtи vеrиr.<br />

Чох vахt lиftdя tяk оlmurаm, mяnиmlя bиrlиkdя yа rяиs yа dа<br />

vаcиb иш цчцn gяlmиш yцksяk чиnlи mцшtяrи dя qаlхыb-еnиr.<br />

Bеlя оlduqdа lиftdяn чыхыr, аrхаmы оnа tяrяf чеvиrиb<br />

uzаqlашыr vя yаnьыn pиllяkяnиnя tяrяf gеdиrяm. Pиllяkяnlя<br />

sяkkиz mяrtяbя ашаьы, sоnrа bиr mяrtяbя dя pаrkиnqя<br />

qяdяr, sоnrа dа pаltаrы dяyишиb юz qиyаfяmdя lиftlя bешиncи<br />

mяrtяbяyя qаlхыrаm. Hяr gцn nя qяdяr pиllя, nечя<br />

mяrtяbя Nя vахtsа bunu sаyаcаm. Hяrdяn fиkиrlяшиrяm kи,<br />

tяr-qаn ичиndя ашаьы dцшцb-qаlхmаьыn bиr яvяzи оlаcаqmы<br />

Оlаcаq, яlbяttя. Dоqquzuncu mяrtяbяyя шаqulи vяzиyyяtdя<br />

qаlхmаq - mяnиm цfцqи bиоqrаfиyаmыn bиr аddыmыdыr.<br />

Шяnbяdиr, vахtыm bоldur, yuхаrы-ашаьы dцшцb-qаlхmаdаn<br />

hаrа gяldи gеdиrяm. Цfцqи yеrdяyишmя - mяnиm шаqulи<br />

bиоqrаfиyаmыn bиr аddыmыdыr.<br />

Gеdиrяm vя bиrdяn dаyаnаcаqdа иlишиb qаlыrаm. Шяnbя<br />

gцnцdцr vя sачlаrыm qupqurudur, bunа bахmаyаrаq<br />

dаyаnыrаm. Чцnkи, bиrdяn иstиlиk hиss еdиrяm. Mяn hяftяdя<br />

dцz bеш dяfя burdа dаyаnыb аvtоbus gюzlяyиr vя fцrsяtdяn<br />

иstиfаdя еdиb sачlаrыmы qurudurаm. Dцz qаrшыmdа -<br />

"Drеzdnеr bаnk"dыr, burdа, pяncяrяnиn цstцndя kоndиnsиоnеrиn<br />

иstи kцlяk vurаn mоtоru qurашdыrыlыb. Еvиmdяsя fеn<br />

yохdur. Prоblеm оndаdыr kи, bu иstи ахыnыn mцяyyяn bиr<br />

tяsиr dаиrяsи vаr, оnа gюrя dя gяrяk dаyаndыьыn yеrи dцz<br />

sечяsяn. Bu, dоьrudаn dа, prоblеmdиr, ахы, bяzяn burdа<br />

bашqа bиrи dаyаnыr. Hяttа nяyиn аltыndа dаyаndыьыnы<br />

bиlmяdяn еlя-bеlя, tяsаdцfяn dаyаnыr. Hеч nя hиss<br />

еtmяdяn. Mяnиmsя sачlаrыmdаn bоynumа su dаmcыlаyыr.<br />

Dеyяk kи, sыfыr dяrяcя tеmpеrаturdа. Bеlяdя mяn bu аdаmа<br />

о qяdяr yахыnlашыrаm kи, о, qоrхаrаq kяnаrа чяkиlиr. Bu<br />

аdаm чох vахt kечяl kиши yа dа sачlаrы qupquru оlаn qаdыn<br />

оlur.<br />

Sачlаrыm юzц qurusа dа, budur, ахmаq kиmи dаyаnmышаm.<br />

Чцnkи, иstиlиk hиss еtdиm. Аmmа шяnbя gцnцdцr,<br />

bаnk ишlяmиr, bяs, bu dешиkdяn gяlяn hаvа nяdиr Яsиl<br />

rеflеksdиr, bиr nечя sаnиyя sоnrа yоlumа dаvаm еdиrяm.<br />

Uzun yоl gеdиrяm vя hеч bиr шеy bаш vеrmиr.<br />

Иш gцnlяrиndяkи шаqulи hяyаtыmыn mяnаsы оndаn иbаrяtdиr<br />

kи, mяn hяmишя mцяyyяn nюqtяyя cаn аtыrаm, uиkеnddя,<br />

цfцqи vяzиyyяtdя yашаyаndа иsя, юzцmц kоr аtыcы<br />

tяrяfиndяn plаstиk tаpаnчаdаn аtыlmыш иpи qыrыq gцllя kиmи<br />

hиss еdиrяm.<br />

Bu dяfя mяn kюhnя яшyаlаr sаtыlаn bаzаrа rаst gяlиrяm.<br />

Яlbяttя kи, bаzаrа gиrиr, оnu еnиnя-uzununа gяzиr, yоrulub<br />

яldяn dцшцrяm. Аyаqlаrыm аьrыyыr. Stul gюrцrяm.<br />

Аyаqlаrыm аьrыdыьыndаn bu stulu mцtlяq аlаcаm. Yахыnlашыb<br />

bахыrаm, gюzlяrиmя иnаnа bиlmиrяm: "Yunаk" kиnоtеаtrыnыn<br />

оturаcаqlаrыndаn qоpаrdыlmыш stul! Tахtа stullаr cяrgяsи,<br />

hяr cяrgя uzun bиr lюvhяyя bяrkиdиlиb. Аyаьа qаlхdыqdа<br />

stulun оturаcаьы yеllяndиyиndяn mюhkяm sяs чыхаrыr.<br />

Kиmsя аyаьа qаlхыr, bашqа bиrи оnа dеyиr: sаkиt оl, dаhа kиmlяrsя<br />

"sаkиt оl" dеyяnиn юzцnя sаkиt оl dеyиrlяr. Bеlяlиklя,<br />

bиz bиr-bиrиmиzи sаkиtlяшdиrиb, mиsаl цчцn, qаrа vя аь шpаqаlы<br />

qяhrяmаnlаrыn vuruшduьu е<strong>kr</strong>аnа bахmышыq. Fиlmиn аdы иsя<br />

yа аь yа dа qаrа чичяk иdи, dяqиq yаdыmdа dеyиl, qоy rеdаktоr<br />

юzц bu аdы tаpыb mяnиm яvяzиmя yаzsыn. Sаtыcыdаn<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 131


sоruшurаm: nечяyяdиr, nечяyяdиr cяrgяdяn qоpаrdыlmыш bu<br />

stul Bеш аvrоyа sаtаrаm, оnа kиnо bиlеtиnиn dяyяrи qяdяr,<br />

yяnи dцz bеш аvrо vеrиb, stulu qоltuьumа vurub<br />

uzаqlашыrаm. Еy, dаyаnыn, mяnи gюzяl bиr qыz sахlаyыr, яllи<br />

sеntя rяsm аlmаssыnыzmы Rяsm юzц dя gюzяldиr, чох dа<br />

bюyцk dеyиl, шаqulиdиr, yаtаq оtаьы цчцndцr, еv gцnяшиn<br />

qцrub vахtы tяsvиr оlunub, yuхаrы pяncяrяnиn qаrшыsыndа<br />

хяlяt gеymиш cяnаb dаyаnыb, чяpяrя yашыl rяnglи qutu vurulub,<br />

яks tяrяfdяkи ашаьы pяncяrяdя gяnc qаdыn sиluеtи<br />

gюrцnцr. Qыzа rяsmя gюrя 1 аvrо vеrиb, юzцmdяn rаzы hаldа,<br />

lаp fиl kиmи, qоltuьumdа stul, яlиmdя rяsm gеdиrяm.<br />

Dаyаnаcаqdаyаm, аvtоbus hяlя оn dяqиqяdяn sоnrа<br />

gяlяcяk, qоy оlsun, stulu yеrя qоyub оtururаm, cяrgяdяn<br />

аyrыlmыш tаmашачыyаm, tяkяm, hяm dя sоnuncu<br />

tаmашачыyаm, cаmааt чохdаn dаьыlышыb. Аvtоbus gяlиr, bеlя<br />

оrижиnаl stulu hаrdаn яldя еtmиsиnиz, mяnsя dеyиrяm,<br />

gюzlяrиmdяn yаш аха-аха dеyиrяm: "Yunаk" kиnоtеаtrыndаn.<br />

О иsя sоruшur, bu hаrdаdыr, gюzlяrиmиn yашы sеl kиmи tюkцlцr:<br />

Kеndzежиndя. Bяs bu hаrdаdыr, lяnяtя gяlmиш gюz yашlаrыm<br />

dаyаnmаq bиlmиr: Pоlшаdа. О, mяnя иdиоtа bахыrmыш kиmи<br />

bахыr, mяnsя bu duzlu, аcы шяffаf mаyеdяn оnu zоrlа<br />

gюrцrяm. Аvtоbusdаn dцшцb еvя gеdиrяm, svеtоfоrdа<br />

dаyаnыrаm, bиr qаdыn bu gюzяl stulu hаrdаn аldыьыmы<br />

sоruшur. Cаmааt, dеyиrяm, tя<strong>kr</strong>аr еtmяyяcяm, еvdяsя<br />

dеyиrяm, bах, gюr, nя аlmышаm, о иsя, yахшы оlаr pяncяrяyя<br />

bахаsаn, gюrmцrsяn аrtыq bаhаr gяlиb, dеyиr. Mяnsя оnа, bu<br />

stulа bиr bах, о иsя stul nяyиmя lаzыmdыr, rяsm gюzяldиr! -<br />

dеyиr. Yuхаrыdаkы sяn, ашаьыdаkы иsя mяnяm. Bu иsя bиzиm<br />

pочt qutumuzdur! Yахшы, dцшцnцrяm, qоy bаhаr оlsun.<br />

Dеmяlи, yаш pоlyаk bашы аlmаn bаnkыnыn yаnыndа durmаyаcаq.<br />

Sоnrа иsя yаy gяlяcяk. Qыша чох vаr, оndа bахаrыq:<br />

bяlkя юzцmя fеn аldыm. Yа pаpаq yахшыdыr<br />

KЦSMЦШ АRVАDLАR<br />

Аz qаlа qачыrаm, яlиm аyаьыmа dоlашыr.<br />

Bах, hяr gцn bеlяdиr - vаьzаldаn ишя, ишdяn vаьzаlа.<br />

Чцnkи, шяhяrиn dцz mяrkяzиndя ишlяyиrяm.<br />

Kеndzежиndя, pиvяхаnаdа bиr nяfяr mяndяn hаrdа<br />

yашаdыьыmы sоruшdu.<br />

Hаmburqdа.<br />

Bяs, hаrdа ишlяyиrsяn<br />

Dцz mяrkяzdя ишlяyиrяm, yаzы stоlunun аrхаsыndа.<br />

Dоqquz иldиr kаьыz-kuьuzlа яllяшиrяm, qыsа tаrихчяm budur.<br />

Яlиm-аyаьыmа dоlаша-dоlаша аz qаlа qачыrаm. Hаmыsы<br />

bеlя-bеlя оlsun, bоьаzа yыьыlmышаm dаhа. Оnsuz dа mяnи<br />

еlеktrиk qаtаrыndа yаrаlаyыblаr. Mюhkяm tохunublаr, kяsиb<br />

qоpаrыblаr. Ахы, mяnиm yашаdыьыm budаq- mяnиm<br />

цrяyиmdиr. Mюhkяm bашыmыn mеhrиbаncа sыхыldыьы bаlыш<br />

kиmи yumшаq цrяyиm.<br />

Яvvяlcя vаqоnа яlиndя gиtаrа оlаn bиr tиp gиrиr vя<br />

"Шяhяrdя yаy" mаhnыsыnы охuyub dиlяnиr. Mяn, hяmишяkи<br />

kиmи, цzцmц pяncяrяyя чеvиrmишяm. Vя hяmишяkи kиmи<br />

dцшцnцrяm: о, mяnя чаtыncа qаtаrdаn dцшцb yахаmы оndаn<br />

qurtаrа bиlяcяyяmmи Hяmишяkи kиmи, о gяlиb mяnя чаtыr<br />

vя mяn dя hяmишяkи kиmи аcы tяbяssцmцmцn яks оlunduьu<br />

bu ахmаq шцшяdяn цzцmц чеvиrmиrяm. Еlя kиnаyя иlя<br />

gцlцmsцnцrяm kи, оьlumu sеkslя mяшьul оlаrkяn tutmuшаm<br />

sаnkи. Yа dа qыzыmы. Vаqоnun шцшяsиndя яks оlunmuш<br />

bu sиr-sиfяtdяn zяhlяm gеdиr - юzцm-юzцmя nиfrяt<br />

еdиrяm. Оnlаrа dа hяmчиnиn. Чцnkи оnlаr mяnи аlчаldыr,<br />

mяnи еlя юz аcgюzlцyцmцn чяkmяlяrи иlя tаpdаlаyыrlаr.<br />

Nяhаyяt еlеktrиk qаtаrы dаyаnыr, mяn qаlхыb qаpыlаrа<br />

tяrяf gеdиrяm. Qаpыnыn аьzыndа яrиndяn аyrыlаnа охшаyаn<br />

qаdыn, яlиndя иsя ичиndя хыrdа pul оlаn bошqаb. Bяsdиr,<br />

dаhа. Еlя bиl, оьlumlа qыzыmы bиr-bиrиlя sеkslя mяшьul<br />

оlаrkяn tutdum. Bяsdиr, bоьаzа yыьdыnыz mяnи, bошqаbdаn<br />

яllи sеnt gюtцrцb, tяшяkkцr еdиb gеdиrяm. О иsя, mяnиm<br />

dаlыmcа! Оьrunu tutun! Mяn sцrяtи аrtыrыrаm, о dа<br />

hяmчиnиn. Qачmаьа bашlаyыrаm, аmmа vаьzаl, sиnяlяrиndяn<br />

lюvhя аsыlmыш яllяrиnи иrяlи uzаdаn bu аdаmlаrlа dоludur.<br />

Ыrяlиyя uzаdыlmыш яllяrdяn dя qачыrаm. Ешиdиn, шяhяrиn<br />

mяrkяzиndя ишlяmяk цчцn яsяblяrиnиz mюhkяm оlmаlыdыr.<br />

Яllи sеntи dиlяnчиlяrdяn bиrиnя vеrиb tяlяsя-tяlяsя yоlumа<br />

dаvаm еdиrяm, аmmа prиnsиplяr yаdыmа dцшцr; gеrи qаyыdыb<br />

аlmаn dиlиnи qяsdяn чеynя-tцpцr еdя-еdя dиlяnчиyя dеyиrяm<br />

kи, bu pul - pоlшаlы turиstиn kюmяyиdиr.<br />

Pulu vеrиrяmsя, hеч оlmаsа, bunun fаydаsы оlsun.<br />

Pоlyаkdаn - аcыndаn юlяn аlmаnа.<br />

Bяlи, mяrkяzdя tаnыdыьыm bцtцn pоlyаklаrа dеmишяm kи,<br />

оnlаr dа mяnиm kиmи еtsиnlяr: dиlяnчиyя pul vеrиrlяrsя,<br />

dеsиnlяr kи, bu - pоlyаk turиstиn kюmяyиdиr. Bиz burdа bцtюv<br />

bиr оrduyuq, pоlyаk-аlmаn dоstluьunun юn cяbhяsиndяyиk.<br />

Еy, vяtяndяkиlяr, bиzя uьurlаr dиlяyиn, bиzdяn yахшы<br />

dюyцшчц чыхаr, Hяmаs dюyцшчцlяrиndяn dя yахшы.<br />

Bиr dя kи, lаp оnlаrdаn оьurlа, nя оlsun Mяgяr,<br />

аlmаndаn оьurlаmаq аyыb ишdиr<br />

Bах, bu аlmаnа dеyиrяm - pоlyаk turиstиn kюmяyиdиr,<br />

аmmа gюrцnцr, bu gцn rаst gяldиyиm аlmаn kаrdыr. Hаnsы<br />

turиstdяn, sоruшur. Pоlшаlы, dеyяn zаmаn, hяmиn о kцsmцш<br />

аrvаd цstцmцzя чыхыr, qоy sиlаhdашlаrыm mяnи bаьышlаsыnlаr,<br />

mиssиyа аlыnmаdы, dаbаnыmа tцpцrцb sяkи иlя qачыrаm, о иkи<br />

nяfяrиn qаlmаqаl sаldыьыnы gюrцrяm, ешиdиrяm, чцnkи qаdыn,<br />

оndаn gюtцrdцyцm яllи sеntи dиlяnчиnиn pаpаьыnа qоyduьumu<br />

gюrцb, bunа gюrя dя яlиnи tеz pаpаьыn ичиnя sохub pulu<br />

gюtцrцr. Dиlяnчиnиn иsя vеcиnя dеyиl, аrvаdыn sачlаrыndаn<br />

yаpышыb yоlur vя qышqыrыr: яllи sеntи qаytаrmаyыncа burахаn<br />

dеyиlяm. Lяnяt шеytаnа, шяhяrиn mяrkяzиndя hяyаt<br />

sяngяrdяkиndяn dя аьыrdыr, pиsdиr, иnаnыn mяnя.<br />

Mяn mешяdя yашаyыrаm vя аьаclаr, yоьun dиlяnчи-sаrmашыqlаr<br />

hяr tяrяfdяn яtrаfыmы bцrцyцblяr. Bu, bяnzяtmя<br />

dеyиl, оnlаr dоьrudаn dа mяnи яhаtя еdиblяr: sцrцnяrяk,<br />

uzаnаrаq, яl-аyаьыmа dоlашаrаq hяr yеrdя dиlяnчиlиk еdиrlяr.<br />

Vиcdаn яzаbы чяkdиyиmdяn bяdяnиmи qашыnmа tutur.<br />

Hяr gцn, mяn hяr gцn "Шяhяrdя yаy" mаhыnыsыnы ешиdиr,<br />

hяr gцn mяnя tяrяf uzаdыlаn bошqаbdаn pulu чыrpышdыrыr,<br />

hяr gцn яrиndяn kцsmцш аrvаd mяnиm dаlыmcа dцшцr vя hяr<br />

gцn kечmиш cяnаb kечmиш quldаn яllи sеnt аlыr. Чцnkи<br />

шяhяrdяkи, оnun mяrkяzиndяkи hяyаt dюnя-dюnя охudulаn<br />

qrаmmоfоn vаlы kиmиdиr. Vя яyаlяtdяkи hяyаtdаn оnunlа<br />

fяrqlяnиr kи, burdа vахt dаhа sцrяtlя юtцr. Яyаlяtdя иsя<br />

zаmаn юz ахаrыndаdыr.<br />

132<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


АDАMLАR VЯ SUИTИLЯR<br />

Аlmаnиyаdаkы dашqыn цzцndяn чиyиnlяrиmdя yцk - иkи<br />

yцz яllи kиlо яt vаr. Suиtи яtи. Dяnиz аyыsы dа dеmяk<br />

оlаr. Bяlkя, hеkаyяnиn аdыnы "Dяnиz аyыlаrы vя аdаmlаr"<br />

qоysаydыm dаhа yеrиndя оlаrdы Hяm dя dяnиz аyыsы - еlя<br />

suиtиdиr, аncаq bиr аz bюyцkdцr.<br />

Mяnиm 46 yашыm vаr vя иlk dяfяdиr kи, hеyvаnlаr bаrяdя<br />

yаzыrаm. Чцnkи, bu gцnя qяdяr оnlаr mяnи qяtи<br />

mаrаqlаndыrmаyыb. Tяbияt dя еlяcя. Mяncя tяbияt иkи<br />

hиssяdяn иbаrяtdиr - шаqulи yахud аьаc, yяnи оnun<br />

pаrаdиqmаsы vя цfцqи yахud оnun pаrаdиqmаsы. Оnlаrыn<br />

аrаsыndа оlаnlаrsа иmmаnеnt оblаstdыr - yяnи hеyvаnlаr. Bu<br />

suиtи иsя… yох, yох, оndаn яvvяl gюnlцcя mяnи hеyrяtя<br />

sаlmышdы. Qяzеtlяrиn bиrиndя, tяsаdцfяn, gюnlцcяnиn<br />

budаqdаn sаllаndыьы vя иlаnыn budаьа dыrmашаrаq оnu nеcя<br />

yеdиyи tяsvиr оlunmuшdu. Hя nя оlsun, mяnя nя dяхlи О<br />

bиrи qяzеtdя, yеnя bиr gюnlцcяnиn budаqdаn sаllаndыьы vя<br />

bu dяfя оnu suyun ичиndяn tullаnаn tиmsаhыn yеdиyи tяsvиr<br />

еdиlmишdи. Nеcя Еlя hяmиn gюnlцcяnи - аnи оlаrаq,<br />

ахmаqcаsыnа dцшцnцrяm. Dеmя, budаьыn цstцndя sаllаnаn<br />

sаdяlюvh gюnlцcяlяr иlаnlаrыn qurbаnы оlurmuш. Оnа gюrя<br />

dя, bиr аz аьыllы gюnlцcяlяr budаьыn ucundаn sаllаnыr kи,<br />

иlаnlаr оnlаrы yеyя bиlmяsиn. Аmmа, аьаc sudа bиtиrsя, оndа<br />

bu аьыllы gюnlцcяlяr suyun аltыndа kиfаyяt qяdяr yеmlяrи<br />

оlаn аcgюz tиmsаhlаrыn qurbаnы оlur. Bах, bu dа sяnя аьыl.<br />

Tutqаcdаn аsыlmыш cоrаb kиmи gюrцnmяk аzmыш kиmи, аьыllыsаn<br />

yа ахmаqsаn, budаьыn цstцndяsяn yа ucundаsаn, fяrqи<br />

yохdur, оnsuz dа sяnи yеyяcяklяr.<br />

Bеlяlиklя, bu suиtи Prаqа zооpаrkыndа шаd-хцrrяm<br />

yашаyыrdы vя zооpаrkdаn bашqа hеч nя gюrmяmишdи. Sеl<br />

gяlяnя qяdяr… Ыlаn, mяnи dаhа чох иlаn tяяccцblяndиrdи.<br />

Еlя hяmиn prоqrаmdа. Bяlkя dя bu, gюnlцcяyя tяrяf<br />

sцrцnяn hяmиn иlаn иdи. Шиr оnа hцcum еtdи, иlаn guyа юlцbmцш<br />

kиmи yеrиndя quruyub qаldы. Шиr kаrыхdы, юlц cяmdяk<br />

yеmяdиyиndяn иlаnыn yаnыndаn uzаqlашdы. Bu hяlя bош шеydиr,<br />

юzцnцmцhаfиzя иnstиnktиdиr - юzцnц юlцlцyя vurmаq -<br />

иlаnlаrdа аnаdаngяlmяdиr. Bu bаlаcа qаytаncыьаzыn bаcаrа<br />

bиldиyи иlk шеy - юzцnц юlцlцyя vurmаqdыr. Еlя, dцnyаyа<br />

gяlяn kиmи. Bu dцnyаnы nеcя dя sеvmиrlяr, hя<br />

Qаstоn, hяmиn dяnиz аyыsыnыn аdы Qаstоn иdи. Sеl оnu<br />

zооpаrkыn чяpяrиndяn bаyыrа аtdы vя о, hеч zаmаn gюrmяdиyи<br />

шяhяrи gюrdц, hеч zаmаn tаnыmаdыьы Чехиyаnы gюrdц,<br />

sяrhяddяn kечиb Аlmаnиyаyа tяrяf цzdц. Яgяr оnu kюtцyцn<br />

цstцndя gюrцb хиlаs еtmяsяydиlяr, шцbhяsиz, Drеzdеn шяhяrи<br />

иlя dя tаnыш оlаcаqdы. Яsиl qяhrяmаnlыqdыr, Qаstоn, qаrшыndа<br />

шlyаpаmы чыхаrыrаm! Cяnnяtdяn чыхыb, чаydа tяmиzlяnяrяk,<br />

cяhяnnяmя dцшяsяn! Bиrdяn hаvа о qяdяr иstиlяшdи kи,<br />

bоstаnчыlаr bu аvаrаnы suvаrmаьа bашlаdыlаr, bu gоmbulun<br />

hаrdаn burаlаrа tяшrиf buyurduьunu rаdиоdаn ешиdиb<br />

юyrяndиlяr vя bu nяhяngи еvиnя qаytаrmаqdаn юtrц<br />

nяqlиyyаt tяшkиl еtdиlяr, аmmа Qаstоn оnlаrа, hаmыmыzа<br />

nюmrя gюstяrdи - Qаstоn bиrdяn-bиrя юldц. Оnu nяqlиyyаtа<br />

mиndиrяn zаmаn. Dяnиz аyыsы. Ахmаq suиtи. Оn nяfяr чех<br />

pяhlяvаnы bu nяhяng cяsяdи чиyиnlяrиnя gюtцrцb Vаslаv<br />

mеydаnыndаn, sоnrа dа Kаrl kюrpцsцndяn kечdиlяr. Hаvеl<br />

оnunlа vиdаlаша bиlsиn dеyя. Иndи budur, Qаstоn Qrаbаllа<br />

yаnашы tоrpаьыn аltыndа uyuyur, nе<strong>kr</strong>оlоqdа иsя yаzыlыb:<br />

"2002-cи иlиn яn yахшы turиstи".<br />

CЯRИMЯLЯR ОЬRUSU<br />

Mяnи yuхudаn vахtыndа оyаtmаdыlаr, bахmаyаrаq<br />

kи, hеч bиr gцnаhыm yох иdи. Tяnhа иnsаnы nяdяn<br />

tаnыyаrlаr - zяnglи sааt оnu оyаtmаsа, yаtыb qаlаcаq.<br />

Иlk sаnиylяrdя tяlаша dцшцrяm, sиfеrblаtsыz sааtыn<br />

яqrяblяrи kиmи оrа-burа vurnuхurаm.<br />

Yuyunmаq, gеyиnmяk, цzцmц qыrхmаq, hяr шеyи -<br />

dеmяk оlаr kи, еynи vахtdа еtmяlиyяm. Bиr аyаьыm еvdя, о<br />

bиrи чюldяdиr, qачыrаm, dаyаnаcаьа qачыrаm, чяnяm cыzыlыb<br />

dеyяsяn, gюynяdиr, яhяmиyyяt vеrmиrяm, qачыrаm,<br />

uzаqdаn аvtоbusu gюrцrяm, аltыncыdыr, yох чаtа bиlmиrяm,<br />

kечиb gеdиr, dаyаnmаyаcаьыnы bиlsяm dя, яlиmи yеllяyиrяm,<br />

иndи nя еdиm Nюvbяtи аvtоbusu gюzlяyиm yохsа mашыnlа<br />

gеdиm Яgяr mашыnlа gеtsяm, оnu nяшrиyyаtыn hяyяtиndя<br />

hаyаndа sахlаyаcаm Pulsuz yеrlяr tutulub, аrtыq. Аncаq<br />

pullulаr qаlыb, yаrыm sааtы - иkи аvrоyа. Dеmяlи, dаyаnаcаьа<br />

gеdиb аvtоbus gюzlяmяlиyяm.<br />

Dаyаnаcаqdа иsя bиr nяfяr yеrя uzаnыb tutmаlы аdаmlаr<br />

kиmи tиr-tиr яsиr. Аdаmыn tutmаsы vаr. Bашыnыn цstцndя<br />

durаn аdаmsа qышrыrыr:<br />

- Kurvа! Bиr аz dюz!<br />

Pоlyаkcа qышqыrыr, оnа gюrя dя sоruшurаm:<br />

- Nя оlub<br />

Pоlyаkcа sоruшurаm, аdаm еlя хошbяхtdиr kи, dаr шlеmи<br />

оnun sяrхошluqdаn шишmиш bашыndаn иndиcя чыхаrыblаr, sаnkи.<br />

- Pоlyаk! Bu yахшы оldu, аlmаncа zоrlа чеynя-tцpцr<br />

еdиrяm, оnun tutmаsы tutub, mюhkяm ичиb, иndи "tяcиlи<br />

yаrdыm"ы gюzlяyиrиk, аvtоbusun sцrцcцsц zяng еtdи, bиz<br />

хяstяхаnаyа qяdяr аvtоbuslа gеtmяk иstяdиk, аmmа sцrцcц<br />

rаzы оlmаdы, rаzы оlsаydы bеlя bu bаsаbаsdа оnа nеcя mиnя<br />

bиlяrdиk, kюmяk еdяrsиnиzmи, pаn Mяn аlmаncа pиs<br />

bиlиrяm, hяkиmlяr gяlяndя nя dеyяcяyиmи bеlя bиlmиrяm,<br />

kюmяk еdяrsиnиzmи, pаn<br />

Аmmа pаn tяlяsиr, pаn yаtыb qаlыb, pаn ишя gеtmяlиdиr!<br />

Pаn zяиf чиyиnlяrиndя bюyцk bиr аиlяnиn yцkцnц dашыmаlыdыr,<br />

dаhа "tяcиlи yаrdыm"ы gюzlяmяmяlиdиr, yохsа pаn Qыrmыzы<br />

Хачаmы охшаyыr Mяn gеdиrяm, аmmа cиsmиm qаlыr. Mяnи<br />

ешиtmиr, yахшы, mяn dя qаlыrаm, иkиyя bюlцnmяyяcяm kи, hя<br />

yахшы, pаn qаlыr, аvtоbus gяlиb kечиr, pаnsа "tяcиlи yаrdыm"ы<br />

gюzlяyиr.<br />

- Bяlkя, оnun аьzыnа nяsя sохаq - аyаq цstdя durаndаn<br />

sоruшurаm.<br />

- Nиyя Оnun ахы, dишlяrи yохdur.<br />

- Bяdbяхtlиyя bах, bеlя qыcоlmаn оlа, цstяlиk dя аьzыndа<br />

bиrcя dяnя dя dишиn оlmаyа, hя<br />

- Аhа. Mяn оnun аьzыnа dаrаьы sохdum, gюr nя gцnя<br />

qоyub.<br />

Lяnяt шеytаnа. Ышя tяlяsmяk яvяzиnя dаrаьа bахыrаm.<br />

Bиr-иkи dяnя dиши оlаn dаrаьа.<br />

- Dаrаьыn dишlяrиnи nяylя sыndыrыb<br />

- Dаmаьы иlя, bашqа nя иlя оlаr Ыndи, yяqиn dаmаьы dа<br />

pиs gцndяdиr.<br />

Vя dаrаьы zиbиl vеdrяsиnя tullаyыr.<br />

Yеrя uzаnыb tиr-tиr яsяn аdаm mяnя qяrиbя nяzяrlяrlя<br />

bахыr, аyаq цstdя оlаn аdаm dа bеlя еtmяyя bашlаyыr. Nя<br />

оlub "Tяcиlи yаrdыm"ыn sяsиnи ешиdиrяm, gяlиrlяr, nя bаш<br />

vеrdиyиnи иzаh еdиrяm, sаnиtаrlаr dа mяnи qяrиbя bахышlаrlа<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 133


sцzцr, nя оlub, bяlkя, mяnиm tutmаm vаr<br />

Buхаrlаnыrаm, mашиnа tяrяf uчurаm, аvtоbuslа аrtыq<br />

gеcиkяrяm. Tеz оl, tеz оl, tеz чаtmаq иstяdиyиn yеrя hяmишя<br />

gеc чаtыrsаn. Tыхаclаr, svеtоfоrlаr, zиbиl mашыnlаrы. Mашыndа<br />

чаqqаl kиmи ulаyыrаm, чяnяm yеnя gюynяyиr. Nяyя gюrя<br />

Bаrmаqlаrыmlа tохunurаm - qаn! Gцzgцyя bахыrаm: цzцmц<br />

qыrхаndа чяnяmи kяsmишяm, kаьыz ахtаrыrаm, аnаmыn<br />

vеrdиyи ачыqcа яlиmя kечиr, bu gцn mяnиmkи gяtиrmиr, nиyя<br />

gяrяk mяhz еlя bu ачыqcа яlиmя kечsиn! Kаьыzdаn bиr аz<br />

cыrыb dиlиmиn цstцnя qоyurаm, sоnrа kцl цlgцcцn kяsdиyи<br />

yаrаyа yаpышdыrыrаm, bunu mяnя qаyыnаtаm юyrяdиb.<br />

Bu nяdиr! Yоlа иkи qаrы чыхыr vя аyаqlаrы иlя аsfаltы<br />

yохlаyыrmышlаr kиmи аstа-аstа аddыmlаyыrlаr, bиrdяn аsfаlt<br />

иstи оlаr Оnlаrы kечиb gеdя bиlmяyяcяm, vurub яzиmmи yа<br />

yох Яylяcи bаsыrаm, dаyаnыrаm, qаrыlаrsа еlя аddыmlаyыrlаr<br />

kи, еlя bиl аyаqlаrыnы аsfаfltыn yаndыrmаyаcаьыnа иnаnа<br />

bиlmиrlяr. Еh, mашыnы sахlаyыm, оnlаrы bеlиmя mиndиrиb<br />

nяшrиyyаtа qяdяr qачыm…<br />

Яgяr оnlаr яl-яlя tutmаsаydыlаr, bеlя еdяrdиm. Uшаq<br />

bаьчаsыndаn чыхыb dцz qоcаlаr еvиnя gеdиrlяr. Mяn yаtыb<br />

qаlmышаm, mяn sцrmяlиyяm, mяn иrяlиyя gеtmяlиyяm.<br />

Qаrыlаrы qоrхutmаq цчцn bош-bошunа qаzа bаsыrаm, sоnrа<br />

dаyаnыrаm: yяqиn kаrdыrlаr, bеnzиnя hеyfиm gяlиr.<br />

Tяrpяnиrяm, mашыnыn yаrыsы sяkиdя, yаrыsы аsfаltыn<br />

цstцndяdиr, яsаs оdur kи, иrяlи gеdиrяm.<br />

Аz qаlmышаm; qаzа nеcя bаsdыьыmы dцшцnцrяm, bяlkя dя<br />

bош-bошunа qаz vеrmяk - hяyаtыn оbrаzыdыr<br />

Budur, nяшrиyyаt. Еlя dя bиlиrdиm, yаlnыz pullu<br />

dаyаnаcаqdа bош yеrlяr vаr, nя еtmяk оlаr, mашыnы<br />

sахlаyыrаm. Dцшцrяm, шцшяsиnя аь kаьыz yаpышdыrыlmыш mашыn<br />

ахtаrыrаm. Аhа, tаpdыm, cяrиmя kvиtаnsиyаsыnы gюtцrцb юz<br />

mашыnыmа tяrяf gяlиrяm, dаyаnыrаm, qаyыdыb nюmrяyя<br />

bахыrаm, bиzиmkиlяrиn dеyиl kи.<br />

Mашыnыn иkиqаt cяrиmяlяnmиш sаhиbи sоnrа dеyяcяk kи,<br />

bu pоlyаklаrlа yоlа gеtmяk mцmkцn dеyиl. Аydыndыr,<br />

mяnиm qяlяbяmlя mцqаyиsяdя Qrцnvаld dюyцшц bош шеydиr.<br />

Kvиtаnsиyаnы юz mашыnыmа yаpышdыrыb qачыrаm. Qаpычы<br />

аьzыnы ачыb tяяccцblя mяnя bахыr, sиfяtиmи gюstяrиb qышqыrыr:<br />

- Cяnаb Rudnиkи, sиz bu gцn Qыrmыzы Хача охшаyыrsыnыz!<br />

Yахшы, yахшы, vахtыm yохdur, vахtыm yохdur, lиftя tяrяf<br />

cumurаm, qаpыlаr ачыlаn kиmи юzцmц ичяrиyя аtыr vя dцш<br />

ашаьы uчurаm!<br />

Dцшцrяm. Lиftя cumduьumdаn dа sцrяtlя ашаьы<br />

dцшцrяm.<br />

Dцшцrяm, чцnkи lиft yохdur.<br />

Dцшцrяm, dцшцrяm vя qяfиldяn dаyаnыrаm.<br />

Tяrpяnmяz vяzиyyяtdяyяm.<br />

Hаvаdа аsыlы qаlmышаm, bашыm hаvа шаrы, bяdяnиmsя оnа<br />

bяrkиdиlmиш qоndоlаdыr.<br />

(Mяnиm vяzиyyяtиm bах bеlяdиr.<br />

Qаlыn шrиftlяrlя tя<strong>kr</strong>аr еdиrяm: vяzиyyяtиm.<br />

Yахud иstяyиrsиnиzsя, vяzиyyяtиmиn fиnаlы dеyиm.)<br />

Budur о - mяn, аsыlmыш vяzиyyяtdяyяm. Vя ашаьыdаkы<br />

frаqmеntdяn dаyаnmаdаn qаn dаmыr:<br />

Sяnя fеn аlmаq цчцn 20 аvrо gюndяrиrяm, ахы sяn sичаn<br />

kиmи kаsыb, pишиk kиmи tяnhаsаn. Чох gюndяrsяm, hаnsы<br />

аlmаnsа оьurlаyа bиlяr. M.<br />

RUMЫN ЕHTИRАSLАRЫ<br />

Buхаrеstя gеtmяmишdяn яvvяl, о mцtlяq gеtmяlиdиr,<br />

чцnkи иkи иldиr оrdа оlmаyыb, аnаsы хяstяdиr, аyаьа<br />

qаlха bиlmиr, аtаsы dа hяmчиnиn, tяkcя bаcыsы sаьlаmdыr, о dа<br />

kи, ишsиzdиr, gеtmяk vахtыdыr, yахшы, dишlяrиmи sыхыb tяk<br />

yашаyаrаm, gеtmяmишdяn яvvяl, hя, gеtmяmишdяn яvvяl<br />

nяsя аlmаq lаzыmdыr, bош яllя gеtmяk оlmаz kи, оnu аlыrыq,<br />

bunu аlыrыq, mаьаzаdаn аlыrыq, bаzаrdаn аlыrыq, mяnиm яsяbи<br />

gюzяlиmиn, mяnиm шеytаncыьаzыmыn оnu gюrяn kиmи gюzlяrи<br />

pаrыldаyыr, hя-hя, sаnkи gюzlяrиndя шаm yаnыr, о иsя юzц kиmи<br />

gюzяl, yцngцl vя gцclц, bаlаcа tоzsоrаn gюrцb, dцшцnцb<br />

sоruшurаm, Аvrоpаdа, yоl bоyu юzц иlя tоzsоrаn gяzdиrmяk<br />

hяvяsи vаrmы, dеyиr kи, аvtоbus цчцn fяrqи yохdur nя аpаrыrlаr,<br />

bиzdя tоzsоrаn оn dяfя burdаkыndаn bаhаdыr, аnаmыn<br />

tоzsоrаnы иsя kюhnяdиr, dеmяk оlаr, ишlяmиr, yахшы, cяhяnnяmя<br />

kи, оnа tоzsоrаn аlыrаm, dоьrudаn dа ucuzdur,<br />

аlыrаm, sяhяrи gцn bиz шеy-шцylяrи vя tоzsоrаnы gюtцrцb<br />

аvtоvаьzаlа gяlиrиk, sцbh чаьы, sааt dюrddя, zяnbиllяrlя иkи<br />

kюlgя, kюlgяnиn bиrи uzun, nаzиk, yашlыdыr, иkиncиsи qыsа, gяnc<br />

vя аьlаmыш kюlgя rumыn аvtоbusunа оturub gеdиr, gеdяgеdя<br />

яlиnи yеllяyиr, mяn dя hяmчиnиn, аmmа о яlиnи еlя-bеlя<br />

yеllяmиr, nяsя uzun bиr шеyи яlи иlя tяsvиr еdиr, bаша<br />

dцшmцrяm, nяhаyяt о, яlи иlя guyа sцpцrdцyцnц gюstяrиr, vя<br />

bиrdяn яlиmи bашыmа аtыb аnlаyыrаm, tоzsоrаnыn bоrusu yаddаn<br />

чыхыb еvdя qаlыb, nеynяk, яlиmи yеllяyиrяm, еybи yохdur,<br />

о dа яlиnи yеllяyяrяk uzаqlашыb gюzdяn иtиr, о dа mяnиm<br />

uzаqlашdыьыmы gюrцr, sоnrа еvя qаyыdыrаm, sааt bешdиr,<br />

tяkяm, яlиmdя tоzsоrаnыn bоrusu, оtururаm, иkи gцn юtцr,<br />

цчцncц gцn, yяqиn kи, аvtоbus чаtыb, о mяnя zяng еdиr, guyа<br />

аyrыlmаьыmыzа tяяssцflяnиr, tоzsоrаnыn bоrusunа dа hеyfи<br />

gяlиr, guyа аnаsы яyиlmяyя чяtиnlиk чяtиr, tоzsоrаnыn bоrusu<br />

yохdursа, nеcя яyиlmяyяsяn Nя, nя Sоruшurаm, bоrunu<br />

gюndяrиm Аvtоbuslа Bu qяdяr yоlu Hя-hя, mяnиm<br />

tяrяfиmdяn bu чох bюyцk хеyиrхаhlыq оlаrdы, dеyиr, аmmа<br />

bu чох чяtиndиrsя, оndа lаzыm dеyиl, яlbяttя kи, lаzыm dеyиl!<br />

Sиzиn аnаnыzы, иndи nя еdиm, bu ахmаq bоru иlя bцtцn шяhяrи<br />

gяzиm, yох, yох, dцшцnцrяm vя dеyиrяm, sиzиn аnаnыzы, mяn<br />

bu ахmаq bоru иlя шяhяrи gяzmяyяcяm, dеyиrяm, аmmа<br />

bиlиrяm kи, gяzяcяyяm, оnа vя яyиlя bиlmяyяn qоcа qаrыyа<br />

sцrprиz еdяcяyяm. Yахшы, gюndяrmяk lаzыmdыr, аmmа<br />

tяkcя bоrunumu Bоmbош Dеmяlи, yеnя аlыш-vеrиш еdиb<br />

dоlu zяnbиllя ишя gеtmяk lаzыmdыr, tяkcя zяnbиllя оlsаydы<br />

dяrd yаrыydы, аmmа zяnbиlя bu, uzunluьu mеtrdяn чох оlаn<br />

zяhrиmаrа qаlmыш tоzsоrаn bоrusu dа sаrыnыb, qаtlаmаq dа<br />

оlmur, lаp tеlеskоpа охшаyыr vя budur mяn цstцnя bоru<br />

bаьlаnmыш zяnbиllя ишя gеdиrяm, чцnkи аvtоbus mяrkяzdяn<br />

ахшаmlаr yоlа dцшцr, ишdяn еvя, еvdяn dя аvtоvаьzаlа<br />

юzцmц чаtdыrа bиlmяrяm, ишя еlеktrиk qаtаrыndа, bаsаbаsdа<br />

gеdиrяm, cаmааt bоruyа иlишиr, mяn bоrunu cаmааtа<br />

иlишdиrиrяm, аmmа bunlаr bош шеylяrdиr, bяs bu bоru иlя<br />

nяшrиyyаtа gюzячаrpmаdаn nеcя gиrиm kи, bu bоrunun nяyя<br />

vя kиmя lаzыm оlduьunu mяndяn sоruшmаsыnlаr, аddыmlаrыmы<br />

sцrяtlяndиrиrяm, аz qаlа qачыrаm, fыrlаnаn qаpыlаrа<br />

gиrиb, иlишиb qаlыrаm, qаpы ачыlmыr, nя аrхаyа чыха bиlиrяm, nя<br />

qаbаьа, lяnяtя gяlяsяn kоr шеytаn, hяr tяrяfdяn mяnя mяslяhяtlяr<br />

vеrиrlяr, чыхmаq цчцn bоrunu nеcя чеvиrsяm yахшы<br />

оlаr, аmmа nя еlяyиrяmsя хеyrи оlmur, qаpыnыn ичяrиsиndя<br />

134<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


fыr-fыr fыrlаnыrаm, яlиndя tоzsоrаn bоrusu оlаn pоlyаk rumыn<br />

qыzыnыn хяtrиnя аlmаn tяlяsиnя dцшцb, fыrlаnаn qаpыlаrdаn<br />

чюlя чыха bиlmиr, lяnяtя gяlmишlяr, оnlаr gяrяk юz<br />

Buхаrеstlяrиndя sеvиnsиnlяr kи, sоrmаьа zиbиllяrи vаr! Bяzиsи<br />

kцчяdя yашаyыr, Чаuшеskusuz lаp яrkюyцnlяшиblяr! Quш<br />

bаlаlаrы kиmи dиmdиklяrиnи uzаdыblаr, sохulcаn vеr оnlаrа,<br />

иndи mяn, rеdаktоr, шцшя qаpыlаrыn аrаsыndа bu bоru иlя<br />

mиlчяk kиmи fыr-fыr fыrlаnыrаm. Nяhаyяt чыха bиldиm,<br />

аydыndыr, hаmы sоruшur, bu nя bоrudur, nяyиnя lаzыmdыr bu,<br />

nяsя dеmяlиyяm ахы, оnа gюrя dя dеyиrяm, tоzsоrаnыn<br />

bоrusudur, Rumыnиyаyа tаnышыmа gюndяrиrяm, оnlаr yеnя<br />

sоruшur, tоzsоrаnsыz bоru оnun nяyиnя lаzыmdыr, mяnsя<br />

dеyиrяm, яgяr юzцnц yахшы аpаrsа tоzsоrаnы dа gюndяrяcяm,<br />

bu nя hяyаtdыr, bцtцn gцnц rumыn bоrusunu zиyаrяt еdяn<br />

cаmааt kаbиnеtиmdяn яl чяkmяdи, mяnиmlя mяzяlяndиlяr,<br />

budur, nяhаyяt ахшаm dцшцb, чыхыrаm, dаhа bоrunu gиzlяtmяyяrяk<br />

dиk tutmuшаm, Mяrkяzи аvtоvаьzаlа gеdиrяm,<br />

rumыn аvtоbusu dаyаnыb, kаьыzы dоldurub mяblяьи<br />

юdяyиrяm, аvtоbus yоlа dцшцb gюzdяn иtиr, mяnsя еvя<br />

tяrtяmиz vиcdаnlа qаyыdыrаm, nеcя оlsа dа, qоcа qаdыnыn<br />

bеlиnиn dцzяlmяyиnя kюmяk еtmишяm, bашqа шеydя аlыb yоllаdыm,<br />

шоkоlаd qutusunun ичиnя pul dа qоydum, иkи gцn<br />

gюzlяyиrяm, цчцncц gцn zяng еdиrяm kи, о mцtlяq<br />

аvtоvаьzаlа gеtsиn, оnа bаьlаmа gюndяrиrяm. Bаьlаmа<br />

Tяяccцblяndи, sеvиndи, mяn dя sеvиncиmdяn gюylяrdя<br />

uчurаm, yахшы-yахшы, gеt аrtыq, yохsа чаtmаzsаn, gеtdи,<br />

qаyыdыb zяng еdиr, yеnиdяn tяшяkkцr еdиr, bu hяdиyyяyя, о<br />

hяdиyyяyя, шоkоlаd qutusunа qоyduьum pulа gюrя mиnnяtdаrlыьыnы<br />

bиldиrиr, guyа mяnиm qаbаьыmdа bаш еndиrиr,<br />

mяnsя dеyиrяm, hи-hи, bиr dя bеlя sюzlяr dеmя, yохsа mяn<br />

яclаfыn yаdыnа bяzи pоzаlаr dцшцr, nя иsя, gцlцшdцk, mяn<br />

dеyиrяm, яn яsаsы оdur kи, аnаcыьаzыn dаhа bеlиnи<br />

яymяyяcяk. Bаша dцшmяdиm Nеcя bаша dцшmяdиn, яn яsаs<br />

bоrudur. Nя bоru Bоru Ычяrиsи bош, иkи ucu vаr! Bоru-zаd<br />

yохdur! Nеcя yяnи yохdur! Yохdur dа! Sяn оnu gюndяrmишdиn<br />

kи Gюndяrmишdиm! Yохdur о, иtиb, qеyb оlub,<br />

оьurlаyыblаr, аtыblаr, yохdu, vяssаlаm.<br />

Цrяk-dиrяk vеrиr, yахшы, yохdur dа, hеч оlmаsыn,<br />

kаpиtаlиzmиn иlk mяrhяlяsиndя bеlя шеylяr оlur, bиrиnиn<br />

bоrusu qыsа оlur, dиzlяrи цstя tоz sоrurlаr, о bиrиnиn bоrusu<br />

чох uzun оlur, tоz sоrаndа stulun цstцnя чыхыrlаr, yахшы,<br />

fаcия yаrаtmаq lаzыm dеyиl, sаьоllашыrыq, аncаq mяnи<br />

sаkиtlяшdиrmяk mцmkцn dеyиl, аldыьыm hяdиyyяlяr иtsяydи<br />

bu qяdяr mяnи yаndыrmаzdы, hяlя nяшrиyyаtdа юzцmц pulsuz<br />

tяlхяk kиmи аpаrmаьыmы dеmиrяm, bяsdиr, bеzdиm dаhа,<br />

mяn gеtdиm, kюrpцyя gеdиrяm, fяrqи yохdur, hаnsы оlurоlsun,<br />

bu kюrpц uчub-dаьыlыncа burdа dаyаnаcаm.<br />

Tяrcцmя: Sаmиr Bulut<br />

Ряссам: Macиej Hajnrич<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 135


Polшalы qrafиk rяssamы Macиej Hajnrичlя mцsahиbя<br />

bиlиklяrиmи artыrmaьы vя bacarыqlarыmы artыrmaьы tяlяb edиr.<br />

Yox ona gюrя kи, яn yaxшы шяkиldя yaшadыьыm yerиn bura<br />

olduьunu hesab edиrяm. Bиr dя yenи bиr юlkяdя yenиdяn<br />

baшlamaq fи<strong>kr</strong>и mяnи qorxudur. Qrafиk rяssam olaraq чalышmaya<br />

baшlamazdan яvvяl baшqa ишlяr etmяk<br />

mяcburиyyяtиndя qalmaq mяnlиk deyиl. Amma tяbии<br />

mяnиm dя kичиk xяyallarыm var :)<br />

Tяsяvvцr edиn kи, zaman maшыnыnыz var vя dцnya tarиxиnя<br />

gerи dюnmяk цчцn sadяcя bиr gцnц seчя bиlяrsиnиz. Hansы<br />

gцnц seчяr vя яn чox nяyи gюrmяk иstяrdиnиz<br />

Macиej Hajnrич<br />

Sadя vя gцчlц qrafиka ишlяrи yaratmaq hяr zaman<br />

gюzяldиr, xцsusяn dя afишalarda. Sиz dя юz яsяrlяrиnиzdя<br />

tamaшaчыlara, oxumalarы lazыm olanы onlarыn иstяdиklяrи<br />

шяkиldя tяqdиm edиrsиnиz. Шяrqи Avropa afишa sяnяtи иlя baьlы<br />

nя bиlиrsиnиz<br />

Bяlи, шяrqи vя ya Polшa afишa mяktяbи mяnи tяxmиnяn bиr<br />

mцddяt яvvяl юz tяsиrи alыtna aldы. Bяzи afишalarыmыn чыlpaq,<br />

yяnи kompyuter qrafиkasыndan azad olmasыnыn sяbяbи<br />

dя budur. Baшlыca mяqsяd texnolojи yenиlиklяrdяn иstиfadя<br />

etmяdяn bacarыqlarыn artыrыlmasы, bяzяk-dцzяksиz vя<br />

sцrяtlя yaratmaqdыr. Polшa afишalarы Иkиncи dцnya<br />

mцharиbяsиndяn <strong>son</strong>ra цslublarы vя mюvzularы иlя<br />

fяrqlяnиrdи. Hюkumяtи яsяblяшdиrmяyяn иfadяlяr vя yenи<br />

цslublarыn olmamasы, sиrk vя afишalarыn fromalaшma yolunu<br />

mцяyyяn etdи. Bu cяrяyan hяlя dя sevиlиr.<br />

Sиzи daha чox nя sevиndиrиr afишa, albomlarыn цz<br />

qapaqlarы, яhalиnиn verdиyи elanlar чяkmяk yoxsa fяrqlи<br />

ишlяr<br />

Yaxшы sualdыr. Fяalиyyяt sahяsи baxыmыndan afишa чяkmяyи<br />

hяqиqяtяn dя чox sevиrяm. Albomlar bиr az fяrqlиdиr.<br />

Mяhdud bиr sahяyя malиksиnиz rяsmdяn иstиfadя edиr vя<br />

<strong>son</strong>da kиtaba oxшar bиr иш yaratmыш olursunuz. Hяr sяhиfя<br />

baxanlarda fяrqlи hиsslяr yaradыr. Yяnи иkиsи dя mяnи<br />

sevиndиrиr. Eynи zamanda иllustrasиyalardan da zюvq<br />

alыram. Hяr шey mюvzudan asыlыdыr. Gюrцlяn иш maraqlыdыrsa<br />

hansы sahяdя tяtbиq eиdlmяsи mцhцm deyиl. Yenи sahяlяr<br />

kяшf etmяk dя daha чox rяsm чяkmяk цчцn yaxшы bиr цsuldur.<br />

Yenи layиhяlяr hazыrlamaьы чox sevиrяm buna gюrя dя<br />

bu sahя цzrя hяr шey mяnи sevиndиrиr.<br />

Doьulduьunuz Polшada yaшыyыrsыnыz. Heч bu юlkяnи<br />

qoyub baшqa bиr yerя getmяyи dцшцndцnцzmц<br />

Иnsanlarыn юlkяlяr yaratmaьa baшlamazdan яvvяl Nyu<br />

York, Honq Konq, London vя Sиdneyиn boш olduьu<br />

zamanlarda dцnyanыn necя oldьunu gюrmяk иstяrdиm. Hяr<br />

шeyиn necя bюyцyцb genишlяndиyиnи gюrmяk... Чox maraqlы<br />

bиr sяyahяt olardы. Ancaq sadяcя bиr gцnlцk... Nиyя dя<br />

olmasыn.<br />

Чalышmaьa baшlamazdan яvvяl vя чalышarkяn sиzя nяlяr<br />

иlham verиr Иdealыnыz varmы<br />

Bяlkя dя mяnя иnanamayacaqsыnыz, lakиn mяnиm иdeallarыm<br />

yoxdur vя heч vaxt da olmadы. Bиr чox qrafиk vя<br />

moda rяssamыna, tиpoqrafa, fotoqrafчыya, иllustratorчuya,<br />

rejиssor, mцsиqичиyя vя baшqalarыna hюrmяt edиrяm. Mяnя<br />

чox kичиk olduьumu hиss etdиrяn, eynи zamanda da daha<br />

yaxшы olmaьыm цчцn gцc verяn яn yaxшы rяssamlardan иlham<br />

alыram. Mяqsяdиm tanыnan janrlardan fяrqlи olmaq vя<br />

mцstяqиl olmaqdыr, buna gюrя dя иdealыm yoxdur. Иdeallar<br />

иnsanы kor edя vя kor-koranя tяqlиd etmяyя vadar edя<br />

bиlяr. Ancaq tяbии kи, sevdиyиm, иzlяdиyиm vя tяtbиq etdиyиm<br />

rяssamlыq janrlarы var.<br />

Musиqиnи bяyяnиrmиsиnиz Musиqиnиn чalышmanыz яrzиndя<br />

ruhи vяzиyyяtиnиzя tяsиrи olurmu<br />

Musuqи dиnlяmяlиyяm. Sяssиzlиyи xoшlayыram, ancaq<br />

чalышanda yox. Mяn musиqиyя baьlыyam. Trиp hop vя elektronиk<br />

janrlarы xoшlayыram. DJ Shadow, DJ Krush, Fatboy<br />

Slиm vя Crystal Method vя dиgяrlяrиnи bяyяnиrяm<br />

Hяyatda яn bюyцk mяqsяdиnиz nяdиr<br />

Hяr gцn xяyal etmяkdяn чox zюvq alыram. Bu mяnи шad<br />

edиr vя abstrakt dцшцnmяmи tяmиn edиr.<br />

Bu an hяyatdakы яn bюyцk hяdяfиm mцmkцn qяdяr<br />

yaxшы bиr rяssam olmaqdыr. Чox чalышыram vя чalышmaьa da<br />

davam edяcяyяm. Юyrяnmяlи olduьum чox шeylяr var,<br />

ancaq яn bюyцk arzum rяsmlяrиmdяn bиrиnиn mяndяn daha<br />

uzunюmцrlц olmasыdыr.<br />

Hяm hя, hяm dя yox. Hя ona gюrя kи, ehиtyaclarыm<br />

136<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Аnаm vя mяn<br />

Mяnи dцnyаyа gяtиrdиyи zаmаn<br />

аnаmыn bяtnиndяn qаnlаr ахmышdы.<br />

О zаmаn hяr иkиmиz яzиyyяt чяkdиk -<br />

яlbяttя kи, о, mяndяn dаhа чох.<br />

Аnnа SVИRШИNSKАYА<br />

(Аnnа SWЫERCZYNSKA)<br />

(1909 - 1984)<br />

Vаrшаvаdа, rяssаm Yаn<br />

Svеrчиnskиnиn yохsul аиlяsиndя<br />

dоьulub. 1932-cи иldя Vаrшаvа<br />

unиvеrsиtеtиnиn fиlоlоgиyа<br />

fаkцltяsиnи bиtиrиb. Uшаqlыqdаn<br />

rяssаmlыьа bюyцk hяvяs<br />

gюstяrиb. Иlk шеиrи 1930-cы<br />

иldя, иlk kиtаbы 1936-cы иldя<br />

ишыq цzц gюrцb. Аntиk чаь,<br />

оrtа яsrlяr vя bаrоkkо<br />

иncяsяnяtиnя dяrиn mаrаьы<br />

оlub. Fашиstlяrиn ишьаl еtdиyи<br />

Vаrшаvаdа о, gяrgиn яdяbи<br />

yаrаdыcыlыqlа mяшьul оlur, bеш<br />

pyеs yаzыr. Bu аrа аcыndаn<br />

юlmяmяk vя аиlяsиnиn<br />

gцzяrаnыnы tяmиn еtmяkdяn<br />

юtrц яn mцхtяlиf pешяlяrdя<br />

чаlышыr. Sаvаш bиtиncя Krаkоv<br />

tеаtrlаrыndа bяdии hиssя<br />

mцdиrи vяzиfяlяrиndя чаlышыr<br />

vя bиrи-bиrиnиn аrdыncа "Sаvаш<br />

vя sеvgи" (1958), "Rцzgаr"<br />

(1970), "Mяn - gцclц<br />

qаdыnаm" (1972),<br />

"Bаrrиkаdаlаr qurmuшаm"<br />

(1974), "Иt quyruьu kиmи<br />

qаyьыsыz" (1978), "Яzаb vя<br />

sеvиnc" (1985, юlцmцndяn<br />

sоnrа) ишыq цzц gюrцb.<br />

Юz yаrаdыcыlыьыndа rеаlиzmя,<br />

qиsmяn nаturаlиzmя gеnиш yеr<br />

vеrяn bu шаиrяnиn yаrаdыcыlыьы<br />

1990-cы иllяr Pоlшаsыndа<br />

mеydаnа чыхаn fеmиnиzm<br />

dаlьаsыnыn mаnиfеstи kиmи<br />

dяyяrlяndиrиlиrdи.<br />

Аnаm cаn цstцndя оlаndа dа<br />

оnun budlаrы аrаsыndаn юlцmцn ичdиyи qаn sеlи ахыrdы.<br />

Bu sяfяr dя hяr иkиmиz яzиyyяtlяrя qаtlашdыq<br />

vя yеnя dя, о, mяndяn dаhа bеtяr.<br />

Gюz yашlаrы<br />

Еynиlя quш юz yuvаsыnа sыьыndыьы kиmи<br />

аьbиrчяk qаdыn dа аьlаyаrkяn<br />

юz аьlаyышыnа sыьыnыr,<br />

hюnkцrtцlяrиnиn ичиndя<br />

яrиyиb qеyb оlur.<br />

Bцtцn vаrlыьыylа<br />

hычqыrtыlаr gиrdаbыnа dцшцr о.<br />

Yаnаьыylа цzцашаьы ахаn gюzyашlаrы<br />

хыrыm-хыrdа, иstиqаnlы hеyvаnlаrы хаtыrlаdыrlаr -<br />

оnun qыrышmыш yаnаqlаrыnы sыьаllаyыr,<br />

оnlаrы nяvаzишlя охшаyыrlаr.<br />

Bu dа оlur gюzyашlаrыnыn<br />

qаrыdаn аldыьы sоnuncu hяzz.<br />

Иnяyиdиr оnu sеvяn<br />

Dоьmа юvlаdlаrы<br />

оnа mяktub yаzmаьа чохdаn яrиnиrlяr.<br />

Иndи tяkcя<br />

иnяyиdиr оnun yеgаnя tяsяllиsи vя kюnцl sиrdашы.<br />

Bundа tяяccцblц hеч nя yохdur:<br />

ахы, bu иnяyи dя qаrы<br />

hяlя buzоv vахtыndаn bяslяmишdи.<br />

Юlцmcцl bахыш<br />

Tиndяkи cаvаnlаrыn bахышlаrы<br />

tяsаdцfяn аhыl qаdыnа sаtашdы.<br />

Vя bиr gюz qыrpыmыndа оnlаr<br />

bu ишяyаrаmаz vаrlыьы<br />

lаqеyd bахышlаrыylа yеrlяbиr еlяdиlяr.<br />

Юlцmsцzlцyцn sиrrи<br />

Bиr ruh mиsаlы о<br />

чохdаn bашqаlаrыnыn bяdяnиnя kючцb.<br />

Yеnи dоьulаn hяr nяvяsиylя оnun hяyаtы<br />

yеnиdяn bашlаyыr -<br />

еynиlя bеlяcя чаy dа<br />

hяr аn юz mяnbяyиndя yеnи юmцr qаzаnыr.<br />

Dиbsиz gюylяrя dаиm юvlаdlаrыnыn<br />

gюzlяrиylя bахdыьыndаn о,<br />

юz vцcudunun sяssиz юlцmцnцn<br />

hеч fяrqиndя dя dеyиldиr.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 137


Nеhrя kиmи qаrыn<br />

Nеhrя bоydа qаrnы vаr bu qаdыnыn,<br />

bu qаrыndа bюyцyцb dоьduьu bеш юvlаd<br />

vя sоnrаdаn bu qаrыnа sыьыnыblаr цшцyяndя -<br />

kюrpяykяn оnlаrыn gцnяшиydи bu qаrыn.<br />

Ыndи bеш юvlаdыn hяrяsи bиr tяrяfя bаш аlыb gеtdиyиndяn<br />

qаdыn юz nеhrя qаrnыylа bаш-bашаdыr.<br />

Аmmа hяr шеyя rяьmяn<br />

qаrnыndаn шиkаyяtcи dя dеyиl.<br />

Юldцrmя hаqqы<br />

Bиr sааt юncя dцnyаyа gяlmиш<br />

mяzяlи mиlчяk bаlаsы<br />

kюrpяmиn яlиnя qоnub,<br />

цstяlиk, gцnяш шuаlаrыndа иsиnиr.<br />

Mяnя tяlqиn оlunаn "Mиlчяklяr хяstяlиk yаyыr"<br />

dеyиmиnя яsаslаnыb оnu юldцrdцm.<br />

Bяlkя еlя mиlчяklяr dя иnsаnlаr bаrяdя<br />

еynи fиkиrdяdиrlяr!<br />

Аmmа, gяlиn, юzцmцzя оnunlа hаqq qаzаndыrаq kи,<br />

иnsаnlаr оnlаrdаn dаhа gцclцdцrlяr.<br />

Аnаsыnыn bцtцn юmrц<br />

яzаblаrlа bаш-bаша kечиb -<br />

mиn bиr яzиyyяtlя<br />

dоьub оnu.<br />

Bиr qыzыn еtиrаzы<br />

О иsя яzиyyяtя qаtlашmаq иstяmиr.<br />

Цzцyumшаq аnаsыnа dа nиfrяt еdиr.<br />

Оdur kи, еtиrаz иnstаnsиyаsы kиmи<br />

gюylяrя sаrы qаldыrdыьы yumruqlаrыylа<br />

цfцqdяn-цfцqя uzаnаn sяmаyа<br />

"Иstяmиrяm!" sюzцnц yаzыr.<br />

Mяn чаnаq dашыyыrdыm<br />

Sаnиtаr чаlышdыьыm zаmаnlаr<br />

hоspиtаldа nя dяrmаn vаrdы, nя dя su.<br />

Durmаdаn иrиn, qаn vя nяcиs dоlusu<br />

чаnаqlаr dашыyыrdыm mяn.<br />

О аrа mяn иrиnи, qаnы vя nяcиsи sеvmишdиm,<br />

чцnkи яtrаfыmdа gеtdиkcя<br />

hяyаt юlяzиmяyя bашlаdыьыndаn<br />

tяkcя оnlаrdа duyulurdu hяyаtыn sоn nишаnяlяrи.<br />

Dцnyаmыzыn юlцmlя яlbяyаха<br />

оlduьu bиr vахtdа mяn<br />

yаrаlыlаrа чаnаq dашыyаn bиr cцt яl иdиm.<br />

Kцчяnиn оrtаsыndа tюvbя<br />

"Bu - gцnаhlаrыmыn qаrшыlыьыdыr" dеyя ulаyыrdы qаdыn.<br />

"Bu - Аllаhыn cяzаsыdыr" dеyя fяryаd еdиrdи.<br />

"Mяn bиr kюmbя чюrяyи nишаn цzцyцnя sаtmышdыm,<br />

sцdяmяr kюrpя цчцn sцdц qыzыl sааtа dяyишmишdиm,<br />

mяndяn dяrmаn иstяmишdиlяr - vеrmяmишdиm,<br />

mяndяn иstяnяn yоdu "yохdur" dеyя gиzlяtmишdиm.<br />

Bашыmа gяlяnlяr о dяhшяtlи gцnаhlаrыm цчцndцr, Ыlаhи!<br />

Mяnи bеlя аmаnsыz cяzаlаndыrmаьа hаqqыn vаr, Ыlаhи!"<br />

Dиzlяrи цstя qаldыrыmdа sцrцnяn vя<br />

cаnsыz kюrpяsиnиn bюyrцndяkи sяkи dашlаrыnа<br />

dюnя-dюnя bашыnы чыrpаn qаdыn<br />

bu tюvbяnи gюylяrя bцlяnd еtmишdи.<br />

Nаtцrmоrt<br />

Qаnlаr qаrышыq pаlчыq gюlцndя,<br />

yаrыyаnmыш аt cяsяdи иlя<br />

yаrыyаnmыш иnsаn bяdяnи аrаsыndа,<br />

kаnаlиzаsиyа bоrusu, <strong>kr</strong>еslо, чаydаn vя<br />

шцшя qыrыqlаrы аrаsыndа<br />

bиr kяnаrы yаnmыш<br />

sеvgи mяktubundаkы<br />

"Еlя хошbяхtяm kи!" cцmlяsи<br />

dяyиr gюzя.<br />

Duш аltыndаkы Чиngиzхаn<br />

Duш аlыtndа vцcudumu<br />

bumbuz su иlя mюhkяmlяdяrkяn<br />

юzцmц bцtцn Аsиyаnы аsыb-kяsяn, kюlяyя чеvиrяn<br />

Чиngиzхаn kиmи hиss еdиrяm.<br />

Sеvиnclя sаdиzmиn qаrышыmы<br />

hаkиm kяsиlиr ичиmя.<br />

Юz bяdяnиnиn fаtеhи - Чиngиzхаnы оlmаьыn<br />

юzц dя аz шеy sаyыlmаz, mяncя.<br />

Dяlиlиk tаnrыsы<br />

Dяlиlиk tаnrыsы<br />

иnsаnы sачlаrыndаn yаpышmаqlа qаldыrdы.<br />

Yеrdяn цzцlяn аyаqlаrыylа hаvаnы tяpиklяyяn<br />

иnsаn, rаzыlашыn kи, mяzяlи шеydиr.<br />

Dяlиlиk tаnrыsы bиr аrа unutdu kи,<br />

иnsаnы sачыndаn hаvаyа qаldыrыb -<br />

чцnkи юz ишlяrиnя<br />

qаrышmышdы bашы.<br />

Цstяlиk, иnsаnыn юlцmlц vаrlыq<br />

оlduьunu dа unutmuшdu zаlыm.<br />

тяръцмя: Азад Йашар<br />

138<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Vиslаvа ШЫMBОRSKАYА (Wиslawa SZYMBORSKA)<br />

1923-cц иldя Pоznаn vоyеvоdаlыьыnыn Kurnиk шяhяrиndя dцnyаyа gяlиb. 1935-cи иldя dахиl оlduьu gиmnаzиyа fашиst<br />

ишьаlы nяtиcяsиndя 1939-cu иlиn pаyыzыndа bаьlаndыьыndаn о, 1941-cи иldя аttеstаtыnы аlа bиlиr. Ыlk шеиrи 1945-cи иldя чаp<br />

оlunub. 1945-47cи иllяrdя Yаgеllоn unиvеrsиtеtиndя pоlоnиstиkаnы (pоlшашцnаslыьы) vя sоsиоlоgиyаnы юyrяnиr. 1948-54-cц<br />

иllяrdя шаиr Аdаm Vlочеklя еvlиlиk hяyаtы yашаyыb. 1958-81-cи иllяrdя Krаkоvdа чыхаn "Jиче lиtеrачkе" hяftяlиyиndя<br />

чаlышыr. Шеиr kиtаblаrы ашаьыdаkыlаrdыr: "Bundаn юtrц yашаyыrыq" (1952), "Юzцmя yюnяltdиyиm suаllаr" (1954), "Yеtиyя<br />

sяslяnиш" (1957), "Sоl" (1962). Цmumиlиkdя иsя о, оn шеиr kиtаbыnыn, чешиdlи mюvzulаrdа еssеlяrиn mцяllиfиdиr. Frаnsыz<br />

pоеzиyаsыndаn uьurlu чеvиrиlяr mцяllиfи kиmи dя tаnыnыr. Аvrоpаdа vя АBШ-dа яsяrlяrи чаp оlunub. 1991-cи иldя Gюtе,<br />

1995-cи иldя Gюrdеr mцkаfаtlаrыnа, 1996-cы иldя иsя яdяbиyyаt цzrя Nоbеl юdцlцnя lаyиq gюrцlцb.<br />

Иsvеч Аkаdеmиyаsыnыn mцkаfаtlа bаьlы ачыqlаmаsыndа dеyиlиr kи, "иnsаn hяyаtыndа tаrихиn vя bиоlоjи qаnunlаrыn rоlunu<br />

kиnаyя иlя, hяm dя yеtяrиncя dяqиqlиklя tяsvиr еdяn pоеzиyаsыnа gюrя" jцrи цzvlяrи V.Шиmbоrskаyаnыn nаmиzяdlиyиnя<br />

цstцnlцk vеrиblяr.<br />

Kиfаyяt qяdяr иntеllеktuаl юzяllиklяrя sаhиb Шиmbоrskаyа pоеzиyаsы bяшяrиyyяtиn hаzыrkы иnkишаf dюnяmиndя yоl<br />

vеrиlяn аьыlsыz sечиmlяrи, юnяmlи оlmаsыnа bахmаyаrаq юz hяllиnи tаpmаyаn prоblеmlяrиn аrха plаnа kечиrиlmяsиnи<br />

хцsusи аmаnsыzlыqlа qаmчыlаyыr. Шаиrяnиn dаиm охuduьu mцяllиflяr аrаsыndа Blеz Pаskаlыn vя Tоmаs Mаnnыn аdlаrыnыn<br />

оlduьu fаktыnа dа охuculаrыmыzыn dиqqяtиnи чяkmяyи uyьun gюrцrцk.<br />

Азад Йашар<br />

Yцzиlиn sоnundа<br />

Bиzиm иyиrmиncи yцzиl яvvяlkиlяrdяn dаhа yахшы оlmаlыydы.<br />

Аmmа bunu bаcаrmаdы -<br />

аrtыq sаyыlы иllяrи qаlыb,<br />

аddыmlаrыndа иnаmsыzlыq,<br />

nяfяsиndя иsя tяnglяшmя duyulur.<br />

Bаш vеrmяmяsи gяrяkяn<br />

чох шеylяr bаш vеrdи bu yцzиldя.<br />

Gюzlяnиlяnlяrиn, umulаnlаrыn иsя<br />

чохusu dоьrulmаdы nяdяnsя.<br />

Яn аzыndаn яbяdи bаhаr vя хошbяхtlиk<br />

dцnyаyа hаkиm оlа bиlяrdи, mяsяlяn.<br />

Qоrхu dаьlаrdаn vя dяrяlяrdяn qачаq dцшя bиlяrdи.<br />

Hяqиqяt иsя yаlаndаn dаhа еrkяn<br />

чаtа bиlяrdи юz hяdяfиnя.<br />

Bиr чох bяdbяхtlиklяrи юnlяmяk оlаrdы,<br />

mяsяlяn, sаvаш, аclыq vя sаиrя<br />

юnlяnя bиlяrdи<br />

яn аzыndаn.<br />

Kиmsяsиzlяrя yаrdыm, qаrшыlыqlы иnаm<br />

vя sаиr dаhа чох dяbdя<br />

оlа bиlяrdи.<br />

Dцnyаyа gюzlяrи dоlusu bахmаq иstяyяnlяrиn аrzusu,<br />

tяяssцf kи,<br />

gюzlяrиndя qаldы yеnя.<br />

Bеlя оluncа, nя ахmаqlыьа gцlmяk оlur,<br />

nя dя mцdrиklиkdя tяskиnlиk tаpmаq.<br />

Цmиd иsя<br />

bиr vахtlаr оlduьu kиmи, аrtыq, еt cаеtеrа,<br />

sцtцl bиr qыzlа mцqаyиsя оlunа bиlmяz.<br />

Gеc dя оlsа, Аllаh gцclц vя хеyиrхаh иnsаnы<br />

bашqаlаrыndаn dаhа чох dяstяklяmяlиydи,<br />

hаlbukи иnsаf vя gцc, яvvяlkи kиmи,<br />

еynи аdаmа bиrdяn bяхш оlunmur.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 139


"Nеcя yашаmаlы" suаlыnы mяktubdа<br />

mяnя sоrаn bиrиsиnя еlя mяn dя<br />

еynи suаlы цnvаnlаyаrdыm яslиndя.<br />

Kечmишlяrdя оlduьu kиmи<br />

yеnя dя kяsdиrиb bашыmыzыn цstцnц<br />

юzцnя cаvаb ахtаrаn<br />

яn bяsиt suаllаr buludu.<br />

Ачыqlаmа: еt cаеtеrа - lаtыncа vя yа иngиlиscя "о cцmlяdяn"<br />

dеmяkdиr.<br />

Bяzиlяrи шеиrи sеvиrlяr<br />

Bяzиlяrи sеvиrlяr,<br />

yяnи hаmы yох.<br />

Чох аz аdаm, yяnи чохluq dеyиl.<br />

Hяttа gяlяcяk шаиrlяrя<br />

шеиrя mяcburи sеvgиnиn ашыlаndыьы mяktяblяrdя dя<br />

hяr mиn nяfяrdяn иkи шеиrsеvяr gцclя tаpыlаr.<br />

Yеrdя qаlаnlаr иsя<br />

яrишtяnи sеvиrlяr, mяsяlяn,<br />

mаvи rяngя vя yа yаьlы tяrиflяrя bаyыlыrlаr,<br />

nиmdаш шяrflяrиndяn hеч cцr аyrыlа bиlmиrlяr hяlя dя,<br />

юz dеdиklяrиndя mых kиmи durmаьы<br />

vя yа sаhиbsиz иtи nяvаzишlя sыьаllаmаьы sеvиrlяr dаhа чох.<br />

О kи qаldы шеиrя…<br />

Nяdиr ахы, bu "шеиr" аdlаnаn шеy!<br />

Bu suаlа иndиyяdяk bиr sцrц<br />

аnlашыlmаz vя hяllяm-qяllяm cаvаblаr vеrиlиb.<br />

Mяn иsя bu bаrяdя nя dеyяcяyиmи<br />

hяlяlиk bиlmяdиyиmdяn<br />

bиr dиvаr kиmи<br />

юz bиlgиsиzlиyиmиn аrdыnа sыьыnыrаm.<br />

Dяfn mяrаsиmи<br />

"еlя qяfиl bаш vеrdи kи… kиmиn аьlыnа gяlяrdи"<br />

"hаmы оnun yа яsяbdяn,<br />

yа dа tцtцndяn gеdяcяyиnи dеyиrdи оnsuz dа"<br />

"bиr шеy dеyиl, cаnыm, sаь оlun"<br />

"чичяk dяstяsиnи ач"<br />

"qаrdашы dа цrяktutmаsыndаn gеtmишdи,<br />

bu - оnlаrdа nяsиllиkcяdиr"<br />

"bu sаqqаllа Sиzи hяlяm-hяlяm tаnыmаzdыm, vаllаh"<br />

"gцnаh юzцndяdиr, burnunu hяr yеrя sохurdu"<br />

"о yеnиcя gяlяn аdаm чыхыш еdяsиydи,<br />

nяdяnsя gюzя dяymиr"<br />

"Kаzиk Vаrшаvаdаdыr, Tаdиk иsя хаrиcdя"<br />

"чяtиr gюtцrmяk tяkcя sяnиn аьlыnа gяlиb"<br />

"hя, nя оlsun kи, mяrhum hаmыdаn dаhа dиrиbаш иdи!"<br />

"оtаьы bюlmяyя Bаskа hеч cцr rаzыlыq vеrmяz"<br />

"яlbяttя, о, hаqlыydы, аmmа яsиl sяbяb hеч dя bu dеyиldи"<br />

"tаbutun qиymяtи оnun lаklы qаpаьыndаn dа bяllи оlur"<br />

"иkи yumurtа sаrыsы, bиr dя bиrcя qашыq шяkяr"<br />

"оnа nя dяхlи vаr иdи bunun, оturаydы dа yеrиndя"<br />

"аncаq mаvи rяnglи vя nаrыn оlmаlаrы шяrtdиr"<br />

"dцz bеш kяrя, hаmыsы dа cаvаbsыz qаldы"<br />

"rаzыyаm, bunu mяnиm kиmи еlя sяn dя bаcаrаrdыn"<br />

"yахшы kи, hяlя qаdыn ишlяyиr"<br />

"nя bиlиm, яшши, bяlkя dя qоhumlаrыndаn kиmsя"<br />

"bu ksеndz dя lаp Bеlmоndоyа bяnzяyиr"<br />

"mяzаrlыьыn bu qиsmиnя hеч yоlum dцшmяmишdи"<br />

"bиr hяftя юncя yuхumа gиrmишdи, еlя bиl ичиmя<br />

dаmmышdы, vаllаh"<br />

"qыzы cаnlаrа dяyяn шеydиr"<br />

"яldяn nя gяlяr, hаmыmыzыn sоn mяnzиlи - burаdыr"<br />

"mяrhumun хаnыmыnа чаtdыrыn kи, mцtlяq о tяdbиrя<br />

gеtmяlиydиm"<br />

"аmmа lаtыncаdа аyиnlяr dаhа dяbdяbяlи чыхыr"<br />

"vаr иdи vя yохdur"<br />

"gюrцшяnяdяk, pаnи"<br />

"bяlkя gеdиb bиr yеrdя pиvяlяyяk, hя"<br />

"zяng еlя аrаdа, чяnя dюyяk"<br />

"yа оn иkи, yа dа оn dюrd nюmrя иlя"<br />

"mяn bu tяrяfя gеdяsиyяm"<br />

"bиz иsя о yаnа"<br />

Ачыqlаmаlаr:<br />

Kаzиk - Kаzиmиr, Tаdиk иsя Tаdеuш аdыnыn qыsаltmаsыdыr.<br />

Ksеndz - Pоlшаdа kаtоlиk rаhиb.<br />

Pаnи - pоlyаk dиlиndя qаdыnlаrа mцrаcияtdя<br />

"хаnыm" sюzцnцn qаrшыlыьыdыr.<br />

Brеygеlиn bиr cцt mеymunu<br />

Hяr gеcя yuхudа еynи иmtаhаnы vеrиrяm:<br />

zяncиrlяnmиш bиr cцt mеymun pяncяrяdя оturub,<br />

pяncяrяnиn о bиr цzцndя иsя<br />

mаvи dяnиz lяpяlяnиr, sяmа bяrq vurur.<br />

Ыmtаhаn "Ыnsаnlыq tаrихи" fяnnиndяndиr.<br />

Dиlиm еlя hеy dоlашыr vя kяkяlяyиrяm.<br />

Mеymunlаrdаn bиrиsи kиnаyя иlя mяnи sцzцr,<br />

юzцnц yuхulu kиmи gюstяrяn dиgяrи иsя<br />

vеrиlяn suаlыn cаvаbыnы bиlmяdиyиmdя,<br />

duruхduьumdа<br />

юz zяncиrиnи cиngиldяtmяklя<br />

cаvаbы mяnя хаtыrlаdыr.<br />

Pиtеr Brеygеl (1525-1569) - аllеqоrиk mюvzulаrdа<br />

tаblоlаr yаrаtmыш mяшhur hоllаnd rяssаmыdыr.<br />

140<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Tаdеuш RUJЕVЫЧ (Tаdеusz Rоzеwиcz)<br />

1921-cи иldя dоьulub. Tаnыnmыш Pоlша шаиrи, nаsиrи, drаmаturqu vя еssеиstиdиr. Bиr чох mиllи яdяbиyyаt<br />

юdцlцnцn sаhиbиdиr. Fашиst ишьаlыnа qаrшы Pоlша Mцqаvиmяt hяrяkаtыnыn ("Аrmиyа Krаyоvа"nыn) sыrаlаrыndа яlиnя<br />

sиlаh аlыb vuruшmuш, оnun fяаl цzvlяrиndяn bиrи оlmuшdur. Ыkиncи dцnyа sаvашыndаn sоnrа Krаkоv unиvеrsиtеtиndя<br />

иncяsяnяt tаrихи vя fиlоlоgиyа цzrя аlи tяhsиl аlыb.<br />

Шеиr kиtаblаrы: "Nаrаhаtlыq" (1946), "Qыrmыzы яlcяk" (1948), "Bеш pоеmа" (1949), "Gяlяcяk zаmаn" (1950),<br />

"Шеиrlяr vя rяsmlяr" (1952), "Dцzяnlиk" (1954), "Gцmцшц sцnbцl" (1955), "Tяbяssцmlяr" (1956), "Ачыq pоеmа"<br />

(1957), "Bичиmlяr" (1958), "Шаhzаdя иlя sюhbяt" (1960), "Yашыlы qыzыlgцl" (1961), "Аnоnиm sяs" (1961), "Prоspеrо<br />

юrtцyцnя bцrцnmцш hеч nя" (1963), "Цчцncц шяхs" (1968), "Rеgио" (1969), "Trаvmаtиk hеkаyяt" (1979), "Sечиlmиш<br />

шеиrlяr" (1987), "Яbяdи frаqmеnt. Rеcyclиng" (1998), "Prоfеssоrun bычаьы" (2001) vя sаиr. Mяшhur Аvstrиyа yаzаrы<br />

Frаns Kаfkаnыn fаcияlи hяyаtыndаn bяhs еdяn "Tяlя" (1986) аdlы pyеsи оnun иmzа аtdыьы оnа yахыn яsяrиn яn<br />

mяшhurdur.<br />

Юlцmdяn qurtulаn<br />

Cяmи иyиrmи dюrd yашыm vаr<br />

vя mяn<br />

sаllаqхаnаdаn dиrи qurtulаn bиrиsиyяm.<br />

Mяndяn юtrц<br />

иnsаn vя hеyvаn<br />

sеvgи vя nиfrяt<br />

dоst vя dцшmяn<br />

zцlmяt vя ишыq<br />

kиmи аdlаr bош vя yа fяrqsиzdиrlяr.<br />

Чцnkи иnsаnыn еynиlя hеyvаn kиmи<br />

юldцrцldцyцnя,<br />

furqоnlаrа dоldurulаn иnsаnlаrыn<br />

gеdяr-gяlmяzя gюndяrиldиyиnя шаhиd оlmuшаm.<br />

Хеyиr vя шяr<br />

dоьru vя yаlаn<br />

gюzяl vя иyrяnc<br />

mяrdlиk vя аьcиyяrlиk<br />

mяndяn юtrц qurucа sюzdяn bашqа bиr шеy dеyиldиr.<br />

Еynи аdаmыn hяm cиnаyяtkаr,<br />

hяm dя хеyиrхаh bиrиsи оlduьunu<br />

gюrdцyцmdяn<br />

bu аnlаyышlаrыn еynиlиyиnя иnаnыrаm mяn.<br />

Иndи mяn bиr bашbиlяn vя yа pеyьяmbяr<br />

sоrаьыndаyаm kи, bяlkя mяnя яvvяlkи<br />

nиtqиmи, gюrmя vя ешиtmя qаbиlиyyяtиmи qаytаrа,<br />

bяlkя hяr шеyя yеnиdяn аdlаr vеrя,<br />

ишыьы о gюzdешяn zцlmяtdяn аyыrа.<br />

Cяmи иyиrmи dюrd yашыm vаr<br />

vя mяn<br />

sаllаqхаnаdаn dиrи qurtulаn bиrиsиyяm.<br />

Nя yахшы<br />

Mешяdя mоruq yыьа bиlиrяmsя<br />

nя yахшы…<br />

hаlbukи nя mешя vаr sаnыrdыm,<br />

nя dя kи mоruq.<br />

Аьаclаrыn kюlgяsиndя uzаnа bиlиrяmsя<br />

nя yахшы…<br />

hаlbukи аьаc kюlgяlяrиnиn<br />

qеybя чяkиldиklяrиnи sаnыrdыm.<br />

Иndи sяnя sыьыnыb цrяyиnиn dюyцntцlяrиnи<br />

dиnlяyиrяmsя nя yахшы…<br />

hаlbukи иnsаnыn<br />

юz цrяyиnи яbяdиlиk иtиrdиyиnи sаnыrdыm.<br />

Dюrdаyаq иmяklяyяn<br />

Yаnеkиn bиr yашы vаr<br />

bиr dя bахdыm kи<br />

аrtыq аyаqlаrы цstя durub.<br />

Fоkus yеnя bаш tutdu<br />

Kюksцmц юtцrцb dцшцndцm:<br />

"Bяlи, bu qоcаmаn bяшяrиyyяtиn fоkusu<br />

nюvbяtи dяfя bаш tutdu dеyяsяn".<br />

Dиlиmиzя чеvиrdи :<br />

Аzаd YАШАR<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 141


ЧЕSLАV MЫLОШ<br />

TОMАS MАYN RИD HАQQЫNDА<br />

Чехоvun 1887-cи иldя yаzdыьы "Оьlаnlаr"<br />

hеkаyяsиndя оn иkи yашlы Vоlоdyа Mиlаd<br />

bаyrаmыndа mяktяbdяn еvlяrиnя gяlяndя<br />

юzц иlя sиnиf yоldашы чиl-чиl Чечеvиtsыnы dа gяtиrиr.<br />

Uшаqlаr юzцnц qяrиbя аpаrыr, kцncя чяkиlяrяk<br />

pычыldашыr, еvdяkи ишlяrя dиqqяt bеlя yеtиrmиrlяr.<br />

Nяhаyяt, Чечеvиtsыn dюzmцr vя юzцnцn яslиndя kиm<br />

оlduьunu Vоlоdyаnыn bаcыlаrыnа еtиrаf еdиr: "Mяn<br />

mяьlubеdиlmяzlяrиn rяhbяrи, Qаrtаl Cаynаьы<br />

Mоntиqоmоyаm". Юmrцndя Mаyn Rиdи охumаyаnlаrdаn<br />

цstцn оlmаsыnы hиss еdяn Чечеvиtsыn qеyrиихtиyаrи<br />

оlаrаq еtиrаf еdиr.<br />

" - Яvvяlcя Pеrmя… - Чечеvиtsыn sаkиtcя dеdи… -<br />

оrdаn Tцmеnя… sоnrа Tоmsk… sоnrа… sоnrа…<br />

Kаmчаtkаyа… Аdаmyеyяnlяr burdаn sяnи qаyыьа<br />

mиndиrиb Bеrиnq bоьаzыndаn kечиrиrlяr… Bu dа sяnя<br />

Аmеrиkа… Burdа чохlu hеyvаnlаr yашаyыr.<br />

- Bяs Kаlиfоrnиyа - Vоlоdyа sоruшdu.<br />

- Kаlиfоrnиyа ашаьыdаdыr… Чяtиnи Аmеrиkаyа<br />

dцшmяkdиr, Kаlиfоrnиyа uzаqdа dеyиl. Оv еtmяklя vя<br />

оьurluqlа dоlаnmаq mцmkцndцr."<br />

Vоlоdyаnы zиddиyyяtlи hиsslяr bцrцyцr, vаlиdеynlяrиnя<br />

yаzыьы gяlиr, аmmа о, Qаrtаl Cаynаьыnыn<br />

sюzlяrиnя иnаnаrаq оnunlа bиrlиkdя еvdяn qачыr vя<br />

qаrшыlаrыnа чыхаn иlk stаnsиyаyа gяlиr.<br />

Bu mаcяrаnыn gцnаhkаrы оlаn Mаyn Rиd Rusиyа -<br />

dаkы kиmи hеч yеrdя gяnc охuculаrыnыn аrzulаrыnы bu<br />

cцr cошdurmаmышdы. Mяktяb yашlы uшаqlаr dа hеч<br />

yеrdя юz sеvиmlи yаzычыlаrыnа bu qяdяr sаdиq оlmа -<br />

mышdыlаr. Bu gцn Mаyn Rиd еlя nаdиr yаzычыlаr dаn dыr<br />

kи, о, шюhrяtя оnu оrиjиnаldа охuyаnlаrыn hеsаbыnа<br />

dеyиl, яsяrlяrиnиn tяrcцmя оlunduьu yеrlяrdя чаtыb.<br />

Mяn, ичяrиsиndя аtаmыn gиmnаzиyа иllяrиndя<br />

tоplаdыьы хяzиnя оlаn sаndыqчаnы tаpаndа оn yашыm<br />

vаrdы. Sаndыqча Mаyn Rиdиn яsяrlяrиnиn ruscа tяrcцmяsиndяn<br />

иbаrяt cиldlяrlя dоlu иdи. Яlиfbа иlя<br />

vuruша-vuruша шяkиllяrиn аltыndаkы yаzыlаrы zоrlа<br />

охudum. Bu mяnиm rus dиlиndя оlаn иlk kиtаbыm иdи.<br />

Аmmа Rusиyаdа иш иnqиlаbа qяdяrkи nяшrlяrlя mяhdudlашmыrdы.<br />

Аmеrиkаlы tаnышlаrыm mяnя dаnыш -<br />

mышdыlаr kи, оnlаr bu yахыnlаrdа Mоskvаdа оlаrkяn<br />

Mаyn Rиdиn kиtаblаrыnыn hеyrяtаmиz tиrаjlаrlа<br />

burахыlmаsыnы юyrяnяndя nеcя чашыb qаlmышlаr. Оnlаr<br />

bu аdы ешиtmяmишdиlяr bеlя. Аmеrиkаlыlаrы qыnаmаq dа<br />

оlmаz: аnqlоsаksоn юlkяlяrиndя yеnиyеtmяlяr цчцn<br />

яdяbиyyаt о qяdяr zяngиndиr kи, Mаyn Rиd tаmаmиlя<br />

unudulmuш vя иndи bяzи еnsиklоpеdиyаlаr yаlnыz bиr<br />

nечя sяtиr оnа hяsr еdиr.<br />

Tоmаs Mаyn Rиd 1818-cи иldя Иrlаndиyаnыn<br />

шиmаlыndа аnаdаn оlub. Аtаsы prеsvиtеrиаn kиlsяsиnиn<br />

kешиши иdи, оьlunu dа ruhаnи kаryеrа яldя еtmяk цчцn<br />

hаzыrlашdыrыrdы. Bunа gюrя dя Mаyn Rиdиn gяnclиyи<br />

dаrыхdыrыcы kечsя dя, о, pиs tяhsиl аlmаmышdы.<br />

Dюyцшkяn хаrаktеrlи оlduьundаn шаnlы qяhrяmаnlыqlаr<br />

bаrяdя хяyаllаr qururdu. Иrlаndиyаnыn яzаblаrы<br />

иlя yашаyыr vя burdа hюkm sцrяn mоnаrхиzmlя<br />

bаrышmыrdы. О, 1840-cы иldя Аmеrиkаyа kючцr vя tеzlиklя<br />

аnlаyыr kи, оnun bиldиyи lаtыn vя yunаn dиllяrи burdа<br />

hеч kиmя lаzыm dеyиl; юz yаzыlаrыndа klаssиk tяhsиlя<br />

hцcumlаr еdиr, оnu vахtы kечmиш аdlаndыrыr. Mаyn Rиd<br />

оv hяvяskаrы иdи vя trаppеr pешяsи оnun dоlаnышыьыnы<br />

tяmиn еdиrdи. Bundаn bашqа о, nюvbя иlя mцяllиmlиk,<br />

аktyоrluq еdиr vя хыrdа tиcаrяtlя mяшьul оlur.<br />

Mаtеrиkиn vяhши чюllцklяrиndя, Luиzиаnаdаn tutmuш<br />

ucqаr яyаlяtlяrя qяdяr sяyаhяt, Mиssurи mешяlяrи,<br />

hиndulаr, bиzоnlаr, qrиz-lи аyыlаrы - bцtцn bunlаr sоnrаlаr<br />

оnun rоmаnlаrыnыn mаtеrиаllаrы оldu. Tеzlиklя<br />

Mаyn Rиd юzцndя шаиrlиk vя qяzеtчиlиk bаcаrыьы hиss<br />

еdиr; о, юzцnцn rоmаntиk-lиrиk шеrlяrиnи yашаdыьы<br />

Fиlаdеlfиyа шtаtыnыn dюvrи mяtbuаtыndа dяrc еtdиrиr. О<br />

dюvrdя оnun яn yахыn dоstlаrыndаn bиrи Еdqаr Аlаn<br />

Pо иdи.<br />

142<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Mеksиkа иlя mцhаrиbя bашlаyаndа Rиd kюnцllц<br />

оlаrаq dюyцшя gеtdи. Оnun hяyаtыndа sиyаsяt ахыrыncы<br />

rоl оynаmыrdы, оnа gюrя dя 1816-cы иlиn hаdиsяlяrи<br />

bаrяdя bиr qяdяr gеnиш dаnышаq.<br />

Mеksиkа иlя mцhаrиbя tиpиk mцstяmlяkячиlиk<br />

mцhаrиbяsи иdи. Mяqsяd Kаlиfоrnиyаnы bиrlяшdиrmяk<br />

иdи, аmmа иndиkи yох, о vахtlаr Nеvаdа, Yutа,<br />

Аrиzоnа, Nyu-Mеksиkо, qиsmяn dя Vаyоmиnq vя<br />

Kоlоrаdоnu яhаtя еdяn Kаlиfоrnиyаnы. Bиrи mаyе иlя<br />

dоlu, dиgяrи bош оlаn иkи qаbы bиrlяшdиrяn zаmаn<br />

hяrяkяtиn bашlаnmаsы nя qяdяr mяntиqиdиrsя, bu<br />

mцhаrиbя dя mяntиqи оlаrаq bаш vеrmишdи. Ucsuzbucаqsыz<br />

tоrpаqlаr uьrundа gеdяn mцbаrиzяdя hиndu<br />

mяskяnlяrи vя иspаnlаrdаn иbаrяt иkи-цч kяnd Sаntа-<br />

Fе шяhяrи иlя bиrlиkdя Pаrиsиn Hяmrяylиk mеydаnыndа<br />

qum dяnяlяrи kиmи gюrцnцr. Sаkиt оkеаnыn sаhиllяrиnя<br />

qяdяr иnsаn yашаmаyаn tоrpаqlаrыn mюvcudluьu<br />

"Mаnиfеst Dеstиny" шцаrыndа dа яks оlunmuшdu.<br />

Оn dоqquzunчu яsrиn mяшhur аmеrиkаn yаzычыlаrы<br />

sяnаyе-tиcаrяt sаhяsиndяkи иnkишаfа хош bахmыrdыlаr.<br />

Plеbеy аcgюzlцyц, fыrыldаqчыlыq, qяddаrlыq, kоltun yа<br />

dа rцшvяtиn kюmяyи иlя tоplаnmыш sяrvяt, pаmbыq plаntаsиyаlаrы<br />

sаhиblяrиnиn qul яmяyиndяn иstиfаdя еtmяklя<br />

vаrlаnmаsыnы аdи hаl kиmи qяbul еdяn mяnяvиyyаt<br />

оnlаrdа hиddяt dоьurmаyа bиlmяzdи. Оnlаr hеsаb<br />

еdиrdиlяr kи, hяr bиr vиcdаnlы иnsаn bu яmяllяrя rяvаc<br />

vеrяn dюvlяtdяn, hаkиmиyyяtdяn mцmkцn qяdяr<br />

uzаq durmаlыdыr. Оnа gюrя dя dюvlяtиn аpаrdыьы<br />

mцhаrиbя "чиrklи" mцhаrиbя kиmи qиymяtlяndиrиlиrdи.<br />

Bu yаzычыlаr hяmиn оnиllиklяrdя юzlяrиnя чыхыш yоlu<br />

tаpmышdыlаr, Аmеrиkаlы иntеllеktuаllаr bu yоldаn иndи<br />

dя иstиfаdя еdиrlяr. Mеlvиll sаf tяbияt qоynundа<br />

хиlаsоlmа bяrяdя яfsаnя yаrаtdы (Аvrоpаdа оnun<br />

аrdыcыllаrы Lоtи vя Qоqеn оldu - оnlаr Tаиtи аdаsыnыn<br />

хошbяхt mиfоlоjи hяyаtыnы tяsvиr еtdиlяr). Mеlvиll<br />

яdяbиyyаtа иlk иnsаnыn хошbяхtlиyиnи, dаьыdыcы gцcцnц<br />

tяrяnnцm еdяn prоtеstаnt mиssиоnеrи оbrаzыnы gяtиrdи.<br />

Оnun "Tаypи" аdlы иlk rоmаnы 1846-cы иldя ишыq цzц<br />

gюrdц. Tоrо юz Pоlиnеzиyаsыnы Yеnи Ыngиltяrя<br />

mешяlяrиndя tаpdы. Hяr bиr иnsаn аyrы-аyrыlыqdа юzц<br />

цчцn nяyиn хеyиr, nяyиn шяr оlduьunu qяt еtmяlи<br />

оlduьundаn (bu mяnаdа Tоrо dахиlи qаydа-qаnunа<br />

яsаslаnаn vя tехnиkаsыz юtцшяn иnsаn cяmиyyяtи<br />

иdеyаsыndаn uzаq иdи) о, иnsаnа mяslяhяt gюrцrdц kи,<br />

яgяr dюvlяt юzцnц аmоrаl аpаrыrsа, оndа sаdяcя иtаяtsиzlиk<br />

gюstяrsиn. О, аyrы-аyrы иnsаnlаrdаn иbаrяt<br />

bяшяrиyyяtиn яхlаqи иnstиnktиnя иnаnыrdы. "Vяtяndаш<br />

иtаяtsиzlиyи" аdlы mяшhur очеrkиndя Tоrо yаzыrdы:<br />

"Mеksиkа иlя иndиkи mцhаrиbяnи nцmunя gюtцrцn -<br />

hюkumяtdяn аlяt kиmи иstиfаdя еdяn bиr qrup иnsаn<br />

mцhаrиbяnи аlоvlаndыrmышdы, хаlq bununlа hеч zаmаn<br />

bаrышmаzdы". Bu hяqиqяt иdиmи yохsа иntеllеktuаllаr<br />

юzlяrиnи аldаdыrdыlаr Mяncя, иkиncиsи иdи. "Аyrы-аyrы<br />

аdаmlаrыn bеlиnя qоyulmuш yцkц иndи bцtцn<br />

bяшяrиyyяt dашыyыr" - dеyяn Еmеrsоn яхlаq dцшkцnlцyцndяn<br />

kяdяrlяnиrdи, аmmа хошаgяlmяz hяqиqяtdяn<br />

uzаqlашыb, gяlяcяkdяkи "яbяdи иnsаn" bаrяdя<br />

dцшцnяrяk sаkиtlиk tаpmаьы bаcаrmышdы. Оnun<br />

hяyаtыnы bиr аz dа gюzяl еvlя цч qulluqчu yцngцllяшdиrmишdи.<br />

Yеrиndяn tяrpяnиb qяrbя tяrяf иstиqаmяt gюtцrяn<br />

qяlяbяlиk qаrшыsыnа чыхаn hиndulаrы mяhv еdя-еdя<br />

иrяlиlяyяndя (mоrmоnlаrы dа hяmчиnиn), Yеnи<br />

Ыngиltяrяnиn хош dцшцncяlи яdяbиyyаtчыlаrы, mяsяlяn<br />

Mиtskеvичиn цrяyиnя yахыn оlаn Mаrqаrеt Fullеr,<br />

иnsаnlаrыn хиlаsыnы яmlаkыn sоsиаlиst yюnцmlц<br />

цmumиlяшdиrиlmяsиndя gюrцrdц. Оnlаr "Bruk Fаrm"<br />

fаlаnstеrиnя dоluшаrаq (fаlаnstеr - furyеrиstlяrиn<br />

utоpиk-иctиmаи nяzяrиyyяsиndя: kоmmunаdа-fаlаnqаdа<br />

аdаmlаrыn yашаmаsы цчцn хцsusи bиnа - S.B.) оt<br />

bичиr, иnяklяrи sаьыr vя Furyеnи иnаdlа юyrяnиrdиlяr.<br />

Оnlаr юzlяrиnиn "Hаrbиncеr" dяrgиsиndя еynи иnаdlа<br />

yаzыrdыlаr kи, Mеksиkа иlя mцhаrиbяnи bеlя аnlаmаq<br />

lаzыmdыr: pиrоq bцtюvdцr, lаp sяn оnu yеsяndя, yяnи -<br />

sяn яllяrиnи tяmиz sахlаyа bиlяrsяn, qоy чиrklи иши<br />

bашqаlаrы gюrsцn.<br />

"Tаmаmиlя аydыndыr kи, utаnc gяtиrяn bu<br />

fыrыldаqчыlыьыn tяhrиkчиsи "bош tоrpаqlаrы" Kаlиfоrnиyа<br />

sаhиllяrиnя qяdяr gеnишlяndиrmяk vя Mеksиkаnыn<br />

яrаzиsиndяn yахшы bиr pаrча qоpаrmаq nиyyяtи иdи, -<br />

хаlq bu nиyyяtи yеrиnя yеtиrmяyя tаm hаzыr vяzиyyяtdяydи.<br />

Bu qаrяt аqrеssиyаsыnа nеcя yаnашsаn dа, оnu<br />

vяhши яdаlяtsиzlиk аdlаndыrmаq иnsаfsыzlыq оlаrdы;<br />

яslиndя bu аqrеssиyа - иnkишаf еtmиш sиvиlиzаsиyаlы<br />

хаlqlаrыn аьыl vя иrаdяsиnи иnsаnlаrыn sцrц шяklиndя<br />

yашаdыьы yеrlяrdя yаymаqlа, bцtцn mаnеяlяrи dяf<br />

еdяrяk bu yеrlяrя bиlиk, еlm vя иncяsяnяt gяtиrmяklя<br />

Аllаhыn nиyyяtиnи tяcяssцm еtdиrиrdи. Bunа tаlе,<br />

qяzаvц-qяdяr dя dеmяk оlаrdы; sиlаh - yаlnыz vаsиtяdиr,<br />

bunun kюmяyи иlя gяlяcяkdя хаlqlаrыn bиrlяшmяsи<br />

bяlkя dя mцmkцn оldu… Bununlа dа Ыlаhи Qцvvя<br />

qеyrи-аdи цsullаrdаn иstиfаdя еdяrяk vя иlk bахышdаn<br />

bиr-bиrиnя zиdd оlаn, аmmа sоn mяqsяdя uyьun gяlяn<br />

mоtиvlяrи hяrяkяtя gяtиrяrяk юz nиyyяtиnи hяyаtа<br />

kечиrиr."<br />

Burdа gюtцr-qоy еtmяk lаzыmdыr. Gюrцnцr, bиz<br />

bеlя mцlаhиzяlяrя о qяdяr юyrяшmишиk kи, оnlаrыn<br />

vяhшиlиyиnи dяrhаl hиss еtmиrиk. Bеlяlиklя, Аllаhыn<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 143


dюvlяt vя cяmиyyяt quruluшunа dаиr nяsя bиr plаnы vаr.<br />

Bu - хеyиrхаh plаndыr, чцnkи Аllаh-Tяаlа шяr иstяmяz,<br />

bашqа sюzlя - о, tаrихdяn vаsиtя kиmи иstиfаdя еdяrяk<br />

yеr kцrяsиndя хеyиr яmяllяrиn yаyыlmаsыnа nаиl оlur.<br />

Еqоиst dцшцncяyя mаlиk иnsаnsа Оnun яlиndя yаlnыz<br />

аlяt оlduьunu аnlаyа bиlmиr. Яslиndя иsя оnlаrыn bцtцn<br />

vurnuхmаlаrы аlи mяqsяdя хиdmяt еdиr. Budur, uzun<br />

иllяr bоyu хrиstиаnlыьыn kюlgяsиndя tяdrиcяn иnkишаf<br />

еdяn dцnyяvи иdеyа - Dюnmяz Tяrяqqи ХVЫЫЫ яsrdя<br />

цzя чыхыr. Ыndи yаlnыz Ыlаhи Qцvvяnи Tаrих аdlы bашqа<br />

fиqurlа яvяz еtmяk qаlыr.<br />

Аydыndыr kи, оrtа аmеrиkаlы bеlя иkиlяшmяnи<br />

bиlmиrdи. Оnu nя аlи mяqsяd, nя dя vаsиtяlяr<br />

mаrаqlаndыrыrdы. Оnun цчцn dеmо<strong>kr</strong>аtиyа, еkspаnsиyа,<br />

ишьаl оlunmаmыш kоntиnеnt bиr nюqtяdя bиrlяшиrdи: bu<br />

bиzиm tаlеymиzdиr. Аclыqdаn hяlаk оlаnlаrыn qеyrииnsаnи<br />

яmяyи, иlkиn sаkиnlяrиn hиndu охlаrы, иши sоnа<br />

чаtdыrmаьы tяlяb еdиrdи. Хяrиtяdя gюstяrиlmиш шяrtи<br />

sяrhяdlяr bu hяrяkаtы sахlаyа bиlmяzdи.<br />

Yашаmыn mеksиkаnlаrlа yаn-yаnа sцrdцyц yеrlяrdя<br />

mяdяnиyyяtlяr kоnflиktи dя yаrаnыrdы. Dашцrяklи,<br />

kоbud yаnkи, иspаn иncяlиyиnя, mяrаsиmlяrя, nиzаmиntиzаmа,<br />

fеоdаl иyеrаrхиyаsыnа, pаpиst<br />

mюvhumаtчыlыьыnа аьzыnы аrаlаyыb tяяccцblя bахыrdы.<br />

Tяsаdцfи dеyиldи kи, шяhяrlяrdя yашаyаn аmеrиkаn<br />

yаzычыlаrы Rеspublиkаnыn hаy-kцylц hяyаtыnы tяqdиr<br />

еdяndя qяtиyyяn vиcdаn яzаbы чяkmиrdиlяr. Bruklиndя<br />

yашаyаn чаpчы vя rеpоrtyоr gяnc Uиtmеn ачыq-ачыьыnа<br />

hаmыnы mцhаrиbяyя чаьыrыrdы. Hяm dя bunа sаdя<br />

sяbяb gюstяrиrdи: bиzиm цчцn hеч kиm qаnun dеyиl -<br />

чцnkи bиzиm flоt dцnyаdа яn gцclцdцr. Dцшцnцrяm kи,<br />

оnu vя оnа охшаrlаrы аьыldаn kяmlиkdя qыnаmаq<br />

dцzgцn dеyиl. О dюvrlяrdя Hеgеlи nяиnkи Mоskvа vя<br />

Vаrшаvаdа, hяmчиnиn Nyu-Yоrkdа dа охuyurdulаr,<br />

юzц-юzцnц qаnunиlяшdиrmиш Ыnkишаf иsя hяmишя<br />

оptиmиzm yаrаdыr. Bяzиlяrи kечmишя nяzяr yеtиrяrяk<br />

bеlя fиkиr yцrцdцrdцlяr kи, guyа Mцqяddяs Rus bашqа<br />

хаlqlаrы mцstяmlяkя аltыndа sахlаmаq hцququnа<br />

mаlиkdиr, чцnkи tаrихиn ruhu оnа bu хцsusи mиssиyаnы<br />

hяvаlя еdиb. Bиr bашqаlаrы иsя tиrаnlаrыn tюkdцyц qаnlаrы<br />

hеsаbа аlmаdаn gяlяcяkdя Аzаdlыьыn bяrqяrаr<br />

оlmаsыnы gюzlяyиrdиlяr. Еlяlяrи dя vаrdы,<br />

furyеrиstlяrdяn fяrqlи оlаrаq, ачыq шяkиldя bяyаn<br />

еdиrdиlяr kи, яgяr mеksиkаlы иnkишаfыn qаrшыsыnы kяsиrsя,<br />

оndа оnа аmаn vеrmяk оlmаz. Bеlя dцnyаgюrцшlяrиn<br />

цmumхаlq hяyяcаnы vя шоvиnиst hаy-kцylя qиdаlаndыьы<br />

yеrlяrdя dеmо<strong>kr</strong>аtиyаnы gаh Аmеrиkаdаkы mеksиkаnlаrыn,<br />

gаh dа Аvrоpаdаkы dеspоtlаrыn mяhv еdиlmяsи<br />

kиmи bаша dцшцrdцlяr. Bunа nцmunя kиmи tяkcя<br />

Аvrоpа аzаdlыqsеvяrlиyиnиn tяrяfdаrы оlаn Uоlt<br />

Uиtmеn dеyиldи. Bu dаlьыnlыьа Mаyn Rиd dя<br />

qаpыlmышdы.<br />

1846-47-cи иllяrиn mцhаrиbяsи иnsаnlаr аrаsыndа<br />

sаvашdаn dаhа чох, mяkаnlаrыn dюyцшцnя охшаyыrdы.<br />

Lиvеnuоrt fоrtundаn Sаntа-Fеyя mаrшlа gиrяn, sоnrа<br />

dа Mеksиkаnыn dяrиnlиklяrиnя qяdяr 3500 mиl mяsаfя<br />

qяt еdяn pиyаdа vя аtlыlаrdаn иbаrяt sяfиllяr оrdusunun<br />

qяhrяmаnlыьы mцhаrиbяnиn nяtиcяsиnя hеч bиr<br />

tяsиr gюstяrmяdи. Rиdиn bяхtиnя иsя hяllеdиcи dяstяdя<br />

- gеnеrаl Uиnfиld Skоttun dеsаnt qошunlаrыndа ишtиrаk<br />

еtmяk dцшmцшdц. Шоvиnиst ruhlu rеpоrtyоr Uоlt<br />

Uиtmеn sяhv еtmяmишdи: иши dоьrudаn dа аmеrиkаn<br />

flоtu hяll еtdи. Qяlяbя яldя еtmяsя dя, hяllеdиcи rоl<br />

оynаdы. Gяmиlяrя dоldurulmuш vя Vеrа Krus yахыnlыьыndа<br />

sаhиlя чыхаrыlmыш bеш mиn яsgяrlя bиrlиkdя Rиd<br />

dя gцllяbаrаn аltыnа dцшdц. Sаhиlя dеsаnt чыхаrmаq<br />

аьыlsыz tяdbиr иdи, bашqа mюvqеlяrdя аmеrиkаnlаrыn<br />

qцvvяsи kиfаyяt dеyиldи; оnlаr Kоrtеsа yоlu иlя Nyu-<br />

Mеksиkоyа tяrяf hяrяkяt еdиrdиlяr, аmmа dцшmяn<br />

оrdusu gеrиyя yоlu bаьlаyыb оnlаrы mцhаsиrяyя<br />

sаlmышdыlаr. 1847-cи иlиn аvqustundа оnlаr pyаtахtа<br />

чаtdыlаr, шяhяr mюhkяm qаlаlаrlа, яn яsаsы Чаpultеpеk<br />

fоrtu иlя mцdаfия оlunurdu. Burdа pоruчиk Mаyn Rиd<br />

юz шяrяflи gцnцnц yашаdы. Шаhиdlяrиn sюzцnя иnаnsаq,<br />

qыzьыn dюyцшdя mяhz оnun иrяlиyя cummаsы tяrяzиnиn<br />

gюzцnц аmеrиkаnlаrыn хеyrиnя dяyишdи. Rиd<br />

хаtиrяlяrиndя yаzыr kи, о, hяr шеyи yахшы аnlаyыrdы:<br />

bаtаrеyа аtяшиnиn qаrшыsыnа cummаq юlцm dеmяk иdи,<br />

аmmа fоrtu яlя kечиrmяmяk dя юlцmя bяrаbяr иdи. О,<br />

kюnцllцlяrи tоplаyыb hцcumа kечdи. Yаrаlаnыb yыхыldы,<br />

аmmа yоldашlаrы qаlаnыn dиvаrlаrыnа чыха bиldиlяr.<br />

Чаpultеpеkи яlя kечиrdиkdяn аz sоnrа, шяhяr bцtцnlцklя<br />

tяslиm оldu. Аmеrиkаdа Rиdиn юlцm хяbяrи<br />

yаyыldы, qяzеtlяr qяhrяmаnыn nе<strong>kr</strong>оlоqunu dяrc<br />

еtdиlяr, оnа шеrlяr qошdulаr. Ыgиd юzц иsя qяzеtlяrиn<br />

dеdиyи kиmи "юzцndя Аdnиslя Аpоllоnu bиrlяшdиrиb bиr<br />

аz dа Kеntаvr qаtаrаq" yаrаlаrыnы sаьаldыr, yеrlи<br />

sеnyоrиtаlаrlа kеf чяkиrdи. О, hяm dя burаnыn flоrа vя<br />

fаunаsыnы юyrяnmяklя mяшьul иdи.<br />

Шtаtlаrа qаyыtdыqdаn sоnrа dоstlаrы tяrяfиndяn<br />

Оhаkы fеrmаyа dяvяt оlunmuш Rиd burdа юzцnцn<br />

"Thе Rиflе Rаngеrs, оr, Аdvеnturеs иn Sоuthеrn<br />

Mехиcо" аdlы иlk rоmаnыnы yаzыr. Bu, bиr nечя gцlmяlи<br />

еpиzоdlаrы иlя Mаrk Tvеnи хаtыrlаdаn mцhаrиbя<br />

hаqqыndа sаdя rеpоrtаj иdи. Аmmа rеpоrtаjа yюndяmsиz<br />

шяkиldя mяhяbbяt яhvаlаtы dа dахиl еdиlmишdи.<br />

Tяhkиyячи - bиzиm pаn Vоlоdыyеvskи kиmи - иkи gюzяl<br />

qыzы яlиndя оvчu dяhrяsи оlаn яclаfыn яlиndяn хиlаs<br />

144<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


еdиr. О, qыzlаrdаn bиrиnя ашиq оlur vя rоmаn bоyuncа<br />

юz rяqиbиnиn hяmlяlяrиnи dяf еdиr.<br />

Rиd юz яlyаsmаsыnы tяzяcя qаydаyа sаlmышdы kи,<br />

оnun dюyцшчц ruhunu аlоvlаndыrаn hаdиsяlяr bаш<br />

vеrdи. Аvrоpаdаn Аlmаnиyаdа, Pоlшаdа, Mаcаrыstаndа<br />

bаш vеrmиш иnqиlаblаr bаrяdя хяbяrlяr gяlиrdи. 1848-cи<br />

иl иdи. Rиd Аvrоpаyа yоllаnmаьы vя mаcаr иnqиlаb<br />

оrdusunun sыrаlаrыnа qошulmаьы qяrаrа аlыr. Rиdиn<br />

bаrыt иyиnиn аludячиsи оlduьunu dцшцnцb оnun<br />

оbrаzыnы sаdяlяшdиrmяk lаzыm dеyиl. О, dеyиldиyи kиmи,<br />

юz иnаnclаrыnы mцdаfия еdиr, rеspublиkа qurluшundаn<br />

cошqunluq hиssи kечиrиrdи. Mцtlяqиyyяtя иsя nиfrяt<br />

еdиrdи. Оnun "Mцhаrиbя" шеrи publиsиtиk<br />

mяqаlяlяrиndяn hиsslяrиnи dаhа yахшы яks еtdиrиr.<br />

Шеrdя dеyиlиr: "Qоy, rяngи qачmыш dоdаqlаr sяnи<br />

lяnяtlяsиnlяr, qоy оnlаr sцlh dеyяrяk yаlvаrsыnlаr:<br />

bиzиm dюvrlяrиn аdяtи bеlяdиr. Qоy, tахtыndа rаhаt<br />

оturmuш mоnаrх юz rяиyyяtиnя stаtus-kvо bаrяdя<br />

nаьыllаr dаnышsыn. Stаtus kvо - qullаrыn qиsmяtиdиr!<br />

Dцnyаnыn аpоstоllаrы, sиz cяfяngиyyаt dаnышыrsыz! Bu -<br />

dаr аьаclаrыnыn, hяbsхаnаlаrыn vя qяbиrlяrиn<br />

dцnyаsыdыr! Ыnsаnlаrа mцяyyяn чяrчиvяdя аzаdlыq sюzц<br />

vеrиb оnlаrы яylяndиrиrsиz. Zяncиrи аyаьыndаn чыхаrmаq<br />

цчцn, bu dа оlmаsа, zяncиrи uzаtmаq цчцn, qul юz<br />

аьаsыnа dаhа nя qяdяr yаlvаrmаlыdыr" Шеr bеlя<br />

qurtаrыr: "Yеr kцrяsиndя оnun gюzяllиyиnи kоrlаyаn<br />

dеvrиlmяmиш bиr tиrаn, чеvrиlmяmиш bиr tахt, bашdаn<br />

чыхаrыlmаmыш bиr tаc qаlыrsа, sаlаm оlsun sяnя, еy<br />

Mцhаrиbя!" Dоьrudur, шеr bиr qяdяr gеc, 1869-cu иldя<br />

чаp оlunsа dа, Rиd юmrцnцn ахыrыnа qяdяr bu fиkиrlяrи<br />

mцdаfия еtdи. Юz юlkяsиnиn аzаdlыьы uьrundа mцbаrиzя<br />

аpаrаn mаcаrlаr dа bunu аlqышlаyыrdы. О kи, qаldы<br />

Mеksиkа kаmpаnиyаsыnа, yеnи иngиlиs иntеllеktuаllаrыndаn<br />

fяrqlи оlаrаq Rиd bunu utаnc gяtиrяn<br />

аqrеssиyа hеsаb еtmиrdи. Оnun mяktublаrыndа Lаtыn<br />

Аmеrиkаsыnа qаrшы sиyаsи mаrаq hиss оlunurdu. Оnun<br />

fи<strong>kr</strong>иncя, яgяr Аvrоpаnы dаш-qаш ичиndя цzяn яclаflаr<br />

bцrцyцbsя (Rиd lоrd Pаlmеrstоn vя Lцdоvиk<br />

Nаpоlеоnu dа bu яclаflаrdаn hеsаb еdиrdи), иspаn<br />

kоlоnиzаsиyаsы Аmеrиkаyа mиrаs kиmи yаlnыz аь<br />

аrиstо<strong>kr</strong>аtиyа иlя bиrlиkdя kиlsя mаhnыsы охuyаn<br />

hаkиmиyyяt, qаrаnlыq, еkspluаtаsиyа vя qоcаlыq qоymuшdu.<br />

Rиd Mеksиkаnы sяrvяtиnиn dюrddя цчц kиlsяnиn<br />

яlиndя оlаn bяdbяхt юlkя hеsаb еdиrdи. Sаntа<br />

Аnа kиmи dиktаtоrlаr "ruhаnиlяr pаrtиyаsыnыn" dяstяyи<br />

иlя hаkиmиyyяtя gяlиrdиlяr. Qяddаr Sаntа Аnаnы<br />

Шеytаn аdlаndыrsаydыlаr dаhа яdаlяtlи оlаrdы. Аmmа<br />

kиlsя mаhnыsы иlя uyuyаn хаlq nя еdя bиlяrdи kи Rиd<br />

mяqаlяlяrиnиn bиrиndя yаzыr kи, аmеrиkаlыlаrыn ишьаl<br />

еtdиyи Mехиkо-Sиtиdя bашdа kешиш оlmаqlа sяfиllяr<br />

yыьnаьы оnu, qаlиbи Mцqяddяs Mяrаsиm юnцndя<br />

шlyаpаsыnы чыхаrmаьа mяcbur еdяndя, о, qыlыncыnа яl<br />

аtmаьа mяcbur оlubmuш. Sоnrаlаr Rиd еynи<br />

еntuzиаzmlа prеzиdеnt Bеnиtо Хuаrеsи hиndu, hяm dя<br />

qяtlя yеtиrиlmиш Kоrtеs Mоntеsumun nяslиndяn<br />

оlduьu цчцn dяstяklяyиrdи (Rиd hиndulаrы sеvиrdи).<br />

Bяs, qаnunlа Mеksиkаyа mяnsub оlаn tоrpаqlаrы ишьаl<br />

еtmяyя аmеrиkаlыlаrыn hаqqы чаtыrdыmы Bяlи, чаtыrdы,<br />

Rиd dеyиr. Яgяr bu vя yа bашqа юlkя юz яrаzиlяrиnи<br />

иdаrя еtmяk gцcцndя dеyиlsя, bu tоrpаqlаrа оlаn<br />

hцququnu dа иtиrиr: " Tаlеyиn hюkmц иlя чох gеnиш<br />

яrаzиlяrя sаhиb оlаn hяttа яn yцksяk sиvиlиzаsиyаlы<br />

хаlqlаr dа - цmumbяшяrи яdаlяtя хяlяl gяlmяdяn bu<br />

аrtыq яrаzиlяrdяn аzаd еdиlя bиlяrlяr". Publиsиst Rиd<br />

vяtяndаш mцhаrиbяsиndяn sоnrа Bиrlяшmиш Шtаtlаrы<br />

Hаиtиnи ишьаl еtmяyя sяslяyиrdи, чцnkи Sеm dаyы<br />

Аvrоpа dеspоtиzmиndяn cаnыnы qurtаrаn yцz mиn<br />

иnsаnы rаhаt еvlя tяmиn еtmяyи юhdяsиnя gюtцrmцшdц,<br />

bundаn юtя, Hаиtиdя <strong>kr</strong>еоllаr tяrяfиndяn sаlыnmыш<br />

qяhvя plаntаsиyаlаrы иndи qаrа zяncиlяr tяrяfиndяn<br />

tаmаmиlя mяhv еdиlmишdи, аmеrиkаlаlыlаr иsя qяhvяnи<br />

чох хошlаyыr vя оnu еmаl еtmяyи yахшы bаcаrыrdыlаr.<br />

Аvrоpаdа Хаlqlаrыn Bаhаrы иlиndя kаpиtаn Mаyn<br />

Rиd (bu rцtbяnи о Mеskиkа mцhаrиbяsиndя qаzаnmышdы)<br />

иnqиlаbчы Хеkеrlя tаnыш оlur vя оnlаr bиrlиkdя<br />

Nyu-Yоrkdа lеgиоn yаrаtmаьа bашlаyыrlаr. Hаzыrlыq<br />

uzun чяkdиyиndяn оnlаrыn dяstяsи Иngиltяrя sаhиllяrиnя<br />

чаtыncа rus оrdusu mаcаrlаrы mяьlub еtdи. Lоndоnа<br />

gяlиb чыхаn Rиdиn hяrbи plаnlаrы аlt-цst оlduьundаn о,<br />

kиtаb nяшrиyyаtы иши иlя mаrаqlаnыr. Иlk rоmаnыnыn uьur<br />

qаzаnmаsы оnu yаzычыlыq yоlunа qяdяm qоymаьа sюvq<br />

еtdи. О, юz yеrиnи аsаnlыqlа tаpdы - gяnclяr цчцn<br />

kиtаblаr yаzdы - оnun яsяrlяrи яdяbи dаиrяlяrlя yцksяk<br />

qиymяtlяndиrиlmяsя dя, yаzычыyа шюhrяt vя pul<br />

qаzаndыrdы.<br />

Оnun Иngиltяrяdя mяskunlашmаsыnа bахmаyаrаq,<br />

mяn оnu аmеrиkаn-иrlаnd yаzычыsы hеsаb еdяrdиm,<br />

чцnkи о, dоьrudаn dа Аmеrиkаyа bаьlы иdи, Cоn<br />

Buldаn иsя zяhlяsи gеdиrdи. Оnu иngиlиs kаstачыlыьы,<br />

vаrlы sиnиflяrиn hяyаsыzlыьы vя kцtlяlяrиn еhtиyаc ичиndя<br />

yашаmаsы qяzяblяndиrиrdи.<br />

Lаkиn uьur vя pul qаzаnmаsыnа bахmаyаrаq Rиdиn<br />

sиyаsи еhtиrаsы sюnmяmишdи. Lоndоndа о, mаcаr<br />

иnqиlаbыnыn rяhbяrи Kошutlа tаnыш оlub dоstluq еdиr,<br />

оnа tяrяfdаr чыхыr. Kоnsеrvаtоrlаr Kошutu pиslяyиr,<br />

"Tаyms" tяhlцkяlи цsyаnkаrа sыьыnаcаq vеrdиyи цчцn<br />

иngиlиs hюkumяtиnи tяnqиd еdиrdи. Rиd оnu юz qяlяmи<br />

иlя mцdаfия еdиr, аmmа tеmpеrаmеnt vя цslub uyьun-<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 145


suzluьundаn bu hяmишя uьurlu аlыnmыrdы. Rиd mаcаr<br />

иnqиlаbыnа hяr cцr kюmяk еtmяyя hаzыr иdи. Pяrяnpяrяn<br />

dцшmцш иnqиlаbчыlаr vяtяnlяrиndя "nяyиnsя<br />

dяyишяcяyиnи" gюzlяyя-gюzlяyя yашаyыrdыlаr vя bеlя<br />

аnlаrыn bиrиndя Kошut Rиdиn kюmяyи иlя bашqа аdlа<br />

Mаcаrыstаnа gеtmяyи dцшцnцr. Kаpиtаn Rиd vаrlы<br />

turиst gюrkяmиndя, Kошut иsя оnun qulluqчusu kиmи<br />

sяyаhяt еtmяlи иdиlяr. Kаpиtаnы bашqа bиr иnqиlаb оcаьы<br />

- Pоlша dа mаrаqlаndыrыrdы. О, Brиtаnиyа-Pоlша<br />

яmяkdашlыьы ишиndя ишtиrаk еdиr vя bu sоndа оnunlа<br />

nяtиcяlяnиr kи, mиtиnqlяrиn bиrиndя sоnrаdаn оnun<br />

аrvаdы оlаcаq gяnc qыzlа tаnыш оlur. Ыndи bяllи оlur kи,<br />

Еlиzаbеt Rиd qеyrи-аdи шяхsиyyяt оlub. Оnun 1890-cы<br />

иldя yаzdыьы "Mаynе Rеиd, а mеmоиr оf hиs lиfе" аdlы<br />

kиtаbы - иndиyя qяdяr Rиd hаqqыndа mоnоqrаfиyа<br />

yаzыlmаdыьыndаn - mяnиm dя иstиfаdя еtdиyиm mцhцm<br />

иnfоrmаsиyа mяnbяyиdиr.<br />

Rиdиn sиyаsи bахышlаrыnы gюstяrяn dиgяr mяnbя<br />

"Оnwаrd" jurnаlыdыr. Rиd оnu 1869-cu иldя Nyu-<br />

Yоrkdа, burdа оlduьu qыsа zаmаn яrzиndя nяшr еdиrdи.<br />

Mаcяrа rоmаnlаrы, cоьrаfи tяsvиrlяr, zооlоjи kuryеzlяr,<br />

шеrlяr vя bеynяlхаlq hаdиsяlяrя rяylяrlя dоlu bu<br />

jurnаlы яvvяldяn ахыrа qяdяr юzц fоrmаlашdыrыrdы. О,<br />

qеyrи-аdи dяrяcяdя ишgцzаr иdи. 1883-cц иlя, yяnи юlяnя<br />

qяdяr оnun yаzdыьы kиtаblаrыn sиyаhыsы аz dеyиldи.<br />

Mяn Mаyn Rиd hаqqыndа dаnышmаьа хцsusи<br />

sяbяbиm оlduьu цчцn rиsk еtdиm. О, nяиnkи rus охuculаrыnы,<br />

pоlyаklаrы dа mяftun еtmишdи. Mяn юzцmц<br />

Mаlа Pоqulyаnkа kцчяsиndяkи kиtаbхаnаdаn qоltuьumdа<br />

Mаyn Rиdиn kиtаbы чыхаrkяn хаtыrlаyыrаm:<br />

bоz qыш gцnцndя, kцчяdя uшаqlаr qаrыnlаrы цstя uzаnыb<br />

sаnkа sцrцrdцlяr. Яgяr bu аnlаrы gцclц hиsslя<br />

yашаyыrsаnsа, оndа хыrdаlыьыnа qяdяr yаddашdаn sиlиnmиr.<br />

Qоltuьumun аltыndаkы yцkdяn цrяyиm шиddяtlя<br />

dюyцnцrdц: bu mяnиm цчцn яsиl хяzиnя иdи.<br />

Rиdиn Rusиyа vя Pоlшаdаkы nцfuzu аyrы ишиn<br />

mюvzusudur. Yаlnыz bиr nечя яlаqяyя tохunаcаьаm<br />

kи, bu ишя kюmяk еdя bиlиm. Dцшцnцrяm kи, Mаyn Rиd<br />

tяbияtя yеnи, mяn dеyяrdиm dаhа аydыn bахыш gяtиrmишdиr.<br />

Оnun gяnc охuculаrы цчцn dаhа tяbияt -<br />

аntrоpоmоrf шяkиllяr tоplusu yахud qеyrи-mцяyyяn<br />

pаntеиst kяшflяr цчцn vаsиtя dеyиldи. Оnun hяr hаnsы<br />

hеyvаnыn yахud bиtkиnиn аdыnы yаzаrkяn mюtяrиzяdя<br />

оnlаrыn lаtыncа аdlаrыnы gюstяrmяk mаnиyаsы, иqlиm vя<br />

шяrаиtиn dяqиq tяsvиrи bашqаlаrыndаn чох fяrqlяnиr vя<br />

dиqqяt cяlb еdиrdи.<br />

Bu mяnаdа оnun vаrиsи pоlyаk yаzычы, оv hаqqыndа<br />

yеnиyеtmя kиtаblаrыnыn mцяllиfи Vlоdzиmеj Kоrsаkdыr.<br />

Яgяr юzцm bаrяdя dеsяm, оndа hяttа иndи dя яksяr<br />

аьаclаrыn vя оtlаrыn аdыnы lаtыncа bиlmяyиmdя, Kоrsаkа<br />

mяhяbbяtdя, Tаrаnоvskи, Шtоltsmаn kиmи<br />

tяbияtшцnаslаrы tаnыmаqdа mяn Rиdиn kиtаblаrыnа bоrcluyаm.<br />

Bundаn bашqа, оnun kиtаblаrыnыn<br />

mяшhurlашmаsы о dюvrdя bаш vеrmишdи kи, dцnyаnыn<br />

humаnиtаr оbrаzы чаt vеrиr, mяktяbdя zооlоgиyа vя<br />

bоtаnиkа dяrslяrи gяnc, hяm dя kиfаyяt qяdяr sяrt<br />

nаturаlиstlяrи mаrаqlаndыrыr, bюcяk, kяpяnяk vя quш<br />

yumurtаlаrыnыn kоllеksиyачыlаrыnыn sаyы аrtыrdы.<br />

Dаhа bиr яlаqя - Аmеrиkаnыn rоmаntиk оbrаzыdыr.<br />

Hяttа Аvrоpаdа Шаtоbrиаnыn "Аtаlа" pоvеstиnи vя sоnrаlаr<br />

Kupеrиn rоmаnlаrыnы nяzяrя аlsаq bеlя, yеnя dя<br />

Mаyn Rиdиn hаqqыnы vеrmяlиyиk. Чехоv vя dиgяr<br />

yаzычыlаr Rиddяn gюtцrцlmцш аksеssuаrlаrы шяrhsиz<br />

аnlаyыш kиmи qяbul еdиrdиlяr. Bиzиm Аntоnиy<br />

Slоnиmskиnиn "Bашsыz аtlы" шеrиndя dеyиlиr kи, охucu<br />

Mаyn Rиdиn еynи аdlы rоmаnыnы yахшы хаtыrlаyыr vя<br />

"prеrиyа", "mustаnq", "Lеоnun sаhиllяrи" kиmи sюzlяrя<br />

rаst gяldиkdя, шаиr kиmи hиsslяr kечиrиr.<br />

Rиddяn sоnrа Аmеrиkа mешяlяrи, prеrиyаlаrы,<br />

mustаnq vя bиzоnlаrы, Аmеrиkаyа аyаq qоymаmыш<br />

иnsаnlаrыn qяlяmиndя cаnlаnmаьа bашlаdы. Аlmаn<br />

Kаrl Mаy hяbsхаnаdа оturа-оturа Vяhши Qяrbdя<br />

mаcяrаlаr bаrяdя mеqаlоmаn еpоpеyаsы yаzmышdы.<br />

(Оld Шаttеrхеnd аdlы qоrхmаz tяhkиyячи bычаqlа qrиzlи<br />

аyыsыnы юldцrmяsиndяn, хеyиrхаhlыq, gеnишцrяklиlиk<br />

mцcяssяmяsиnя чеvrиlmяsиndяn dаnышыrdы). Kаrl<br />

Mаyыn "Хеyиrхаh hиndu Vиnnеtu" яsяrи klаssиk mаcяrа<br />

rоmаnы шюhrяtиnя yаlnыz оrtа vя шяrqи Аvrоpаdа чаtmышdы.<br />

Mяlumdur kи, gяnc Аdоlf Hиtlеr dя mяnяvи<br />

tяlяbаtыnы Mаyы охuyаrаq юdяyиrdи. Lаkиn mяn<br />

dцшцnцrяm kи, gюzlяrи иlя Аmеrиkаnы gюrmяyяn Mаy<br />

sяhnя vя tиpаjlаrы Rиddяn gюtцrцb, оnlаrы юz zюvqцnя<br />

gюrя dяyишиrdи.<br />

Rusиyа цчцn prеrиyа vя hиndu rоlunu яsrиmиzиn<br />

яvvяlиndя Sиbиr оynаdы. Иmpеrиyа аvаntцrаsыnа bяrаяt<br />

qаzаndыrmаq цчцn Kиplиnq vя Cеk Lоndоnu kюmяyя<br />

чаьыrыrdыlаr. Яgяr yаша dоlmuш Vоlоdyа vя Чечеvиtsыn<br />

шяrqя yоllаnыb, Kаmчаtkаdа dаyаnаrаq Bеrиnq<br />

bоьаzыnы kечmяyя cяhd еtmяsяlяr dя, yеnя dя юz uшаq<br />

аrzulаrыnа bоrcludurlаr. Dцnyа mцhаrиbяsиndяn bиr<br />

аz яvvяl Pоlиtехnиk иnstиtutunu bиtиrяn аtаm Yеnиsеyя<br />

yоllаnыr vя Sаyаndаn Buzlu оkеаnа qяdяr yоl qяt еdиr.<br />

Оnun sяyаhяtиnиn sиrrиnи mяktяb иllяrиndяn qаlаn<br />

sаndыqча ачыr. Budur sиzя dаhа bиr, sоnuncu яlаqя:<br />

Mаyn Rиd Rusиyаnыn Аsиyаyа аиd оlаn еkzоtиk tоrpаqlаrыnа<br />

еkspеdиsиyаnыn bяlяdичиsи иdи.<br />

Bеrklи, 1963<br />

Tяrcцmя: Sаmиr Bulut<br />

146<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Æóðíàë è÷ÿðèñèíäÿ Æóðíàë ëàéèùÿñè<br />

÷ÿð÷èâÿñèíäÿ<br />

Éóíàíûñòàíäà éàéûíëàíàí<br />

“ ” æóðíàëûíû<br />

òÿãäèì åäèðèê.<br />

Ëàéèùÿ À÷ûã Úÿìèééÿò<br />

Èíñòèòóòó Éàðäûì Ôîíäóíóí äÿñòÿéè èëÿ ùÿéàòà êå÷èðèëèð.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 147


Fиlodemos<br />

(иsadan юncя <strong>11</strong>0-40)<br />

Rufиnus<br />

(e.я. 50-cи иllяr)<br />

afrodиtanыn юyretdyи sevda ишlяrи<br />

ЫV.<br />

Чыraьa yaь qoysana, mяnиm o dиlsиz sиrdaшыma<br />

Sonra чыx get! Чцnkи цчцncц artыqdыr sevgиdя.<br />

Yaxшы-yaxшы kиlиdlя qapыmыzы Fиlenиs!<br />

Haydы Ksanto, qucaqla mяnи sevgиlиm!<br />

Vя sяn, bюyцk sevgиlяr цчцn sяrdиyиn dюшяk,<br />

Pafosda bayramы qutlanan tanrычadan,<br />

Bu ишdя bиlmяdиyиn bиr шey varsa, иndи юyrяn.<br />

Melиta<br />

Melиta, gюzlяrиn Heranыn gюzlяrи sяnиn,<br />

яllяrиn Afиnanыn, Melиta<br />

Afrodиtanыn mяmяlяrиdиr mяmяlяrиn,<br />

ayaqlarыn ayaqlarы Tetиsиn.<br />

Xoшbяxtdиr deyиrяm sяnя baxan,<br />

цч dяfя xoшbяxtdиr sяsиnи eшиdяn,<br />

Yarы-tanrыdыr sяnи aьzыndan юpяn:<br />

Amma tanrыdыr, tanrы deyиrяm<br />

sяnи sevgиlи deyя qoynuna alan..<br />

xoш gюrdцk<br />

Xoш gюrdцk!<br />

Xoш gюrdцk!<br />

Adыn nяdиr sяnиn<br />

Bяs sяnиn adыn nяdиr Яcяb maraqlыsan.<br />

Sяn dя elяsяn Dostun varmы sяnиn<br />

Mяndяn xoшlanan hяr kяs dostumdur.<br />

Axшam yemяyиnи bиrlиkdя yeyяkmи<br />

Necя иstяrsяn<br />

Nя qяdяr pul иstяyиrsяn<br />

Яvvяlcяdяn юdяmяsяn dя olar. Яvvяlcя yataq, ona gюrя<br />

юdяrsяn<br />

Yaxшы. Bяs harada qalыrsan Haraya gяlиm Yaz gюrцm.<br />

Saat neчяdя gяlяrsяn<br />

Sяn nя zaman иstяsяn.<br />

O zaman иndи gedяk.<br />

Yaxшы. Sяn юndя yerи.<br />

Mяzar<br />

21<br />

"Artыq qocalыrыq!" deyиrdиm axы sяnя<br />

"Цz-gюz qыrышыr, sevgиlиlяr ayrыlыr!"<br />

Deyиrdиm axы! Bax artыq gяldи o gцnlяr!<br />

Baxsana artыq aьardы saчlarыmыz, qocaldыq.<br />

Harda qaldы dodaqlarыnыn o яskи gюzяllиyи<br />

Hanы sяnя dиl tюkяn o aшиqlяrиn<br />

Bиr mяzar kиmиsяn sяn artыq, baxmadan<br />

Keчиb gedиrиk, sevgиlиm, юnцndяn.<br />

sevишmяk qat-qat gюzяl<br />

Фотограф: Stavros Souyannis<br />

Gecя yarыsы usulca чыxdыm<br />

яrmиn yataьыndan,<br />

sяnиn yanыna gяldиm.<br />

Yaьышda curumbur иslandыm.<br />

Иndи цz-цzя oturub яngя verяk<br />

Иш gюrmяyяcяyиk<br />

Qumrular kиmи юtцшmяyяcяyиk<br />

Чыlьыnca sevишmяyяcяyиk<br />

Belя donuq-donuq sevgиlиlяrmи olar<br />

148<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


N.Kаzаnzаkиsиn tяrcцmеyи-hаlы<br />

N.Kаzаnzаkиs 18 Fеvrаl 1883-cц иldя Krиt аdаsыnыn pаytахt Иrаklиоn<br />

шяhяrиnиn Vаrvаrи kяndиndя vаrlы tиcаrяtчи оlаn Mихаlиsиn аиlяsиndя dоьulmuш<br />

vя bu аиlяnиn 4 uшаqlаrыndаn bиrиsи оlmuшdur. Иkи bаcыsы vя bиr qаrdашы<br />

cаvаn yашlаrыndа юlmцшlяr. 1890-1896-cы иllяrdя Ыrаklиоn шяhяrиnиn mяktяbиn<br />

охumuш. 1897-1899-cu иllяrdя Krиt цsyаnы yаtыrыlmыш, аиlяsи иlя bиrlиkdя<br />

Nаksо шяhяrиnя kючmцшdцr. Оrаdа frаnsыz tиcаrяt fаkцltяsиndя охumuшdur.<br />

1899-1902-cи иllяrdя Иrаklиоn шяhяr Gиmnаzиyаsыndа, 1902-1906-cы иllяrdя<br />

Аfиnаdа hцquq охumuш vя "dоktоr" еlmи dяrяcяsи аlmышdыr. 1906-cц иldя<br />

"Яsrиn хяstяlиyи" яsяrи чаpdаn чыхmышdыr. Yаzычы юzцnя Kаrmа Nиrvаmи<br />

tяхяllцsц gюtцrmцшdц.<br />

1907-1909-cu иllяr Bеrqоsun yаnыndа Pаrиsdя hцquq fаkцltяsиndя охumuшdur.<br />

Оnun bиrиncи tеаtr яsяrи "Sяhяr ачыlыr" яsяrи, "Аfиnаlы" tеаtrыndа sяhnяlяшdиrиlmиш<br />

(7.7.1907-10.7.1907). 1909-cu иldя "Nоumаs" jurnаlыndа<br />

оnun "Sыndыrыlmыш qяlblяr" rоmаnы чаpdаn чыхmышdы. 1910-cu иldя Аfиnаyа<br />

qаyыtdы vя yеrlяшdи. Qаlаtеyа Аlеksu иlя еvlяndи. Оnlаr 1926-cи иldя<br />

аyrыldыlаr.<br />

19<strong>11</strong>-1915-cи иllяr Plаtоnu, Nиtsше, Bеrqsоnu tяrcцmя еtdи.<br />

1912-cи иldя Bеrqsоnu tяrcцmя еtdи.<br />

1912-1913-cц иllяr оrduyа yаzыlmышdы. Bаш nаzиrиn dяftяrхаnаsыndа qulluq<br />

еtmишdи.<br />

1914-cц иldя Sиkеlиаnоs иlя tаnыш оlmuш vя "Mцqяddяs Dаьа" bиrlиkdя<br />

sяyаhяt еtmишdиlяr. Sоnrаlаr "Mцqяddяs Dаьа sяyаhяt" очеrkи оnun<br />

tяrяfиndяn yаzыlmышdыr.<br />

1917-cи иldя Еlеnа Lаmbrиdи иlя еvlяnmишdиr.<br />

1919-1920-cи иllяr яvvяl mцdиr vя bиr аz sоnrа Frаkиyа, Mаkеdоnиyа<br />

яrаzиlяrиndя Qаfqаzdаn vяtяnя qаytаrыlаn yunаnlаrыn yеrlяшdиrиlmяsи иlя<br />

mяшьul оlаn yеnи Nаzиrlиyиn bаш dиrеktоru tяyиn еdиlиr. Иyul - аvqust 1919-cu<br />

иldя Qаfqаzdа gеdяn еkspеdиsиyаnыn mцdиrи оlmuшdur.<br />

Bu иldя (21.8.1919) Pаrиsdя Vеnиzеlu иlя gюrцшmцшdцr.<br />

Nиkоs Kаzаnzаkиs вя онун йарадыъылыьы<br />

1924-1925-cи иllяr "Оdиssеy" яsяrиnи yаzmаь<br />

bашlаmышdыr.<br />

1925-1925-cы иllяr "Аzаd sюz" qяzеtиnиn<br />

nцmаyяndяsи kиmи Sоvеtlяr bиrlиyиndя оlmuш. Sоvеt<br />

dюvlяtиnиn dяvяtи иlя 1927, 1928, 1929 иllяrdя оrаdа<br />

оlmuшdur.<br />

1932-cи иldя Mаdrиd шяhяrиndя "Dаntеs"<br />

яsяrиnи yаzmаьа bашlаyыb.<br />

1934-cц иldя "Tоdа-Rаbа" яsяrиnи Pаrиsdя<br />

frаnsыz dиlиndя yаzmышdыr. yаnиs Mаqlиs tяrяfиndяn<br />

yunаn dиlиnя tяrcцmя еdиlmиш vя "Dиfrоs" mяtbяяsиndя чаpdаn чыхmышdыr.<br />

Bиzя mяlumdur kи, N.Kаzаnzаkиs яrяb-аfrиkа kюklцdцr. Юz яsяrlяrиndя<br />

(Оdиssе yаdа, Tоdа-Rаbаdа vя яlyаzmа lаrыndа) Аfrиkа хаlqыnа vя<br />

mяdяnиyyяtиnя vя аzаdlыq hяrяkаtыnа bюyцk mаrаьы оlmuшdur.<br />

1935-cи иldя Yаpоnиyа vя Чиnя sяyаhяt еtmиш.<br />

1939-cu иldя "Аrы" drаmыnы чаp еtdиrmиш. 1941-cи иldя "Zоrbаnыn hяyаtы"<br />

yаzmаьа bашlаmыш vя 1943-cц иldя bиtиrmиш 1946-cы иldя чаp еtdиrmишdиr.<br />

1944-cи иldя "Kаrоdиstrиаs" fаcияsиnи yаzыb.<br />

1948-cи иldя "Sоdоm vя Hоmоrа" fаcияsиnи yаzыb.<br />

1949-cu иldя "Tеsеy" vя "Хrиstоfоr Kоlumb" fаcияsиnи yаzыb.<br />

1954-cц иldя "Аlеksии Zоrbаnыn hяyаt vя fяаlиyyяtи" kиtаbы Frаnsаdа яn<br />

yахшы хаrиcи kиtаb mцkаfаtы аlыr.<br />

1955-cи иldя Yunаn Ыmpеrаtоrunun Gеоrgиnиn psихоаnаlиtиkи Mаrиyа<br />

Bоnаpаrdи N.Kаzаnzаkиsи mцаyиnяdяn kечиrиr.<br />

1956-cи иldя Yunаn mиllи tеаtrыndа оnun "Иsа yеnиdяn чаrmыха чяkиlиr"<br />

яsяrи sяhnяlяшdиrиlиr.<br />

1957-cи иldя Kаnn Fеstиfаlыndа Zul Dаsеnиn "О, hаnsы kи, юnяmlи иdи"<br />

fиlmи gюstяrиlиr.<br />

"Иsа yеnиdяn чаrmыха чяkиlиr" fиlmиn ssеnаrи яsаsыnы tяшkиl еdиr.<br />

Kоpеnhаgеn vя Frаnkfиt хяstяхаnаlаrыndа mцаlиcя аlыr vя 26 оktyаbr<br />

1957-cи иldя оrаdа dа vяfаt еdиr.<br />

14 dеkаbr 1988-cи иldя Cеnеvrя шяhяrиndя dаhи yunаn шаиrи vя<br />

yаzычыsы Nиkоs Kаzаnzаkиsиn (1883-1957) yаrаdыcыlыьыnа hяsr оlunmuш<br />

Bеynяlхаlq mяdяnи - qеyrи kоmmеrsиyа аssоsиasиyаsы<br />

yаrаdыlmышdыr. Аssоsиаsиyаnыn яsаs mяqsяdи bu шаиrиn, yаzычы, tяrcцmячи,<br />

drаmаturq, fиlоsоf N.Kаzаnzаkиsиn яsяrlяrиnиn tяrcцmяsи,<br />

tяdqиqаtы vя юyrяnиlmяsиdиr. Bu tяшkиlаtыn mяrkяzи Cеnеvrяdиr.<br />

Аssоsиаsиyа яlаqяlяndиrmя Kоmиtяsи tяrяfиndяn иdаrя оlunur vя<br />

bu Kоmиtя иkи иllиk Bаш Аssаmblеyа tяrяfиndяn sечиlиr. Аssоsиаsиyа<br />

dцnyаnыn 66 юlkяsиndя (еlяcя dя Bаkыdа) mиllи fиlиаllаrы fяаlиyyяt<br />

gюstяrиr. Аssоsиаsиyа tяrяfиndяn kоnfеrеnsиyаlаr, sиmpоzиumlаr,<br />

яdяbиyyаt kоnkurslаrы, tаmашаlаr vя s. kечиrиlиr.<br />

Шаиrиn bиr чох kиtаblаrы иspаn, иngиlиs, rus, frаnsыz, аlmаn vя s.<br />

dиllяrя tяrcцmя еdиlmишdиr. Bunа bахmаyаrаq bиr чох яsяrlяr,<br />

шаиrиn аиlяsи tяrяfиndяn иcаzя оlmаdыьыndаn, tяrcцmя оlunmаyыb.<br />

N.Kаzаnzаkиsиn ашаьыdаkы яsяrlяrиnи sаymаq оlаr. "Kоnstаntиn<br />

Pаlеоlоq", "Dаш bаь", "Sиmpоzиum", "Mяnяvи чаlышmаlаr", "Qrеk<br />

Zоrbа", "Tоdа-Rаbа", "Mцqяddяs Frаnsиskо", "Sоdоm vя<br />

Hоmоrа", "Оdиssеy", "Оtеllо", "Mеlиssа Mихаиs", "Qrеkоnun<br />

hеsаbаtы", "Frаnsиskо Еrqиnsоn", "Яsrиn хяstяlиyи", "Иsаnыn sоn<br />

nяfяsи", "Ыsаnы yеnиdяn чаrmыха чяkиrlяr", "Fаsdа", "Еlm mцflиslяшdи",<br />

"Ыnsаn-Аllаh", "Иnpеrаtrиsаnыn hяyаtы", "Sыndыrыlmыш qяlblяr",<br />

"Nя vахtа qяdяr", "Иlаn vя zаmbаq", "Ишыqlаnыr", "Qаrdаш<br />

qаtиllяrи", "Хrиstоfоr Kоlumb", "Kurоs", "Kаrоdиstrиаs",<br />

"Prоmеtеy fаcияsи", "Mаkеdоnиyаlы Иsgяndяr", "Иngиltяrя",<br />

"Yаpоnиyа", "Чиn", "Аskеt" vя s.<br />

Dаhа dяqиq nечя dиlя vя lяhcяlяrя tяrcцmя olunduьunu<br />

sюylяmяk чяtиndиr. Tяqrиbяn tяrcцmя sаyыnыn 50 vя yа 70 dиlя<br />

оlmаsы hаqqыndа mяlumаt vаr.<br />

Qеyd еtmяk lаzыmdыr kи, оrиjиnаl yunan dиlиndяn<br />

(N.Kаzаnzаkиs hяm dя frаnsыz dиlиndя yаzmышdыr) bиr чох tяrcцmяlяr<br />

dяqиq tяrcцmя dеyиldиr.<br />

Bиr чох tяrcцmячиlяr yа sиyаsи vя yа bашqа bахыmdаn bиr чох<br />

hиssя, аbzаslаr vя frаqmеntlяr tяrcцmя еtmиrlяr. Bu mюvzudа<br />

yеnи-yеnи tяdqиqаtlаr аpаrmаq оlаr.<br />

Frаnsыz fиlиаlыnыn цzvц, Yunаnыstаn vя Frаnsаdа mяшhur оlаn<br />

оymачы, cяnаb Krиstоs Sаntаmurиs 2004-cц иlиn иyul vя аvqust<br />

аylаrыndа Krиtиn Tаrихи muzеyиndя N.Kаzаnzаkиsиn "Аskеt" vя<br />

"Оdиssеy" яsяrlяrиnиn яsаsыndа юz яsяrlяrиnиn sяrgиsиndя чыхыш<br />

еdяrяk, dеmишdи:<br />

"Hюtе Еkkеrmаnа dеyиrdи kи, аncаq шяхsиyyяt mиllяtиn<br />

mяdяnиyyяtиnи zяngиnlяшdиrиr. Mяn dцшцnцrяm kи, bu sюzlяr<br />

N.Kаzаnzаkиsя dя, аиd еdяrяk, dеmяk оlаr kи, dцnyа<br />

mяdяnиyyяtиnи dя, burа dахиl еtmяk оlаr".<br />

N.Kаzаnzаkиs "Аskеt" яsяrиndя yаzыr:<br />

"Mяn hаzыrlыqsыz dцzяldиlmиш bиr kюrpцyяm vя hяr bиr kяs<br />

mяnиm цzяrиmdяn kечяndя mяn dаьыlыrаm".<br />

N.Kаzаnzаkиs "Qrеkоnun hеsаbаt" яsяrиndя yаzыr:<br />

"Hяyаtыmыn яn bюyцk хошbяхtlиyи sяyаhяtlяrиm vя аrzulаrыm<br />

оlmuшdur. Чох аz аdаm mяnя dяstяk оlmuшdur. Яgяr оnlаrdаn<br />

kиmlяrиnsя аdlаrыnы чяkmяk иstяrdиmsя цrяyиmdя иz qоyаnlаr<br />

Hоmеr, Buddа, Nиsше, Bеrqоnsоn vя Zоrbа оlmuшlаr. Mяn yахшы<br />

bиlиrяm kи, юlцm mяьlubеdиlmяzdиr. Иnsаn lяyаqяtи qяlяbяdя<br />

dеyиl, оnun yоlundаdыr".<br />

"Bцtцn hяyаtыm bоyu bиr шеyя иnаmlы иdиm: аncаq vя аncаq bиr<br />

yоl Аllаhа аpаrыr - Qаlхmа".<br />

Яn mяшhur mцаsиr yunаn yаzычыsы N.Kаzаnzаkиs 1956-cи иldя<br />

Bеynяlхаlq Sцlh mцkаfаtыnа lаyиq gюrцlmцшdцr. Оnun dоьulduьu<br />

Vаrvаrи kяndиndя hаl-hаzыrdа yаzычыnыn еv muzеyи vя оnun аrхиvи<br />

yеrlяшиr. Bu kичиk kяnd Knоssdаn bиr nечя kиlоmеtr аrаlыdа yеrlяшиr.<br />

Оnun bашqа аdы Skаlаnиdиr. Skаlаnиdяn yаzычыnыn аtаsыnыn<br />

dоьulduьu Mиrtиyа kяndиnя чаtmаq оlаr. Ыrаklиоn шяhяrиndя<br />

N.Kаzаnzаkиsиn qяbrи vя hеykяlи yеrlяшиr.<br />

Dцnyаnыn hяr yеrиndяn иldя burа чохlu turиstlяr, yаzычыlаr vя<br />

yаrаdыclыьыnыn vurьunlаrы bаш чяkиrlяr.<br />

18 fеvrаl 2004-cц иldя N.Kаzаnzаkиs yаrаdыcыlыьыnы yаyаn vя<br />

оnu qоruyаn Еlиnи Kаzаnzаkиs hяyаtыnы dяyишиr. О, шаиrиn yаnыndа<br />

dяfn оlunub.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 149


Nиkоs Kаzаnzаkиs<br />

Tоdа-Rаbа<br />

(ясярдя ингилаб илляриндян сонракы Бакы щадисяляри тясвир олунур)<br />

Bаkы. Yаьыш yаьыr. Хяzяr dяnиzи dаlьаlаnыr. Оnun<br />

qаtы sulаrы чиrkab rяngиndяdиr. Nеftиn qoxusu<br />

иnsanыn beynиnи чatladыr, иnsanы и<strong>kr</strong>аh hиssи<br />

bцrцyцr. Bюyцk tиkиntи mешяsи аltыndа qаrа vя yашыl<br />

bаtаqlыqdа аyаq dюyцrsяn. Mяnfur mаyе yаьlы tоrpаqdаn<br />

qаlхыr. Цstlяrиndяn nеft dаmcыlаyаn fяhlяlяr zяhяrlи hаvаdа<br />

hяrяkяt еdяnlяrя bяnzяyиrlяr. Яllяrиndя qяlяm оlаn хаrиcи<br />

yаzычыlаrdаn иbаrяt bиr dяstя bu cяhяnnяmиn ичиndя qачышыrlаr.<br />

Dиmиtrиаkоv - fяhlяlяrиn rяhbяrи, sяrt шяkиldя hюkmlяr<br />

verяrяk kоllеktиvи иdаrя еdиrdи. Хяzяr dяnиzиnя tяrяf<br />

чеvrиlиb, qышqыrыrdы: "Nаша!" (bиzиmdиr!). Mяdяnlяrи, аvаdаnlыqlаrы,<br />

fяhlяlяrи gюstяrиb, dеyиrdи: "Nаши! Nаши!"<br />

(bиzиmkиlяrdиr). Gяlяn Аzаdы gюrцb, yаnыnа чаьыrыr vя<br />

dяstяnи gюstяrиr: "Nаши pиsаtеlи!" (bиzиm yаzычыlаr).<br />

Kюk, qыzыlеynяklи аlmаn onu yanыna чаьыrdы:<br />

- Bиz qяdиm оdа sиtаyиш еdяnlяrиn аtяшgаhыnа bахmаьа<br />

gеdиrиk! Hаrаdаsа burаlаrdа, tяpяdя yеrlяшmиш olmalыdыr.<br />

Dиmиtrиаkоv ona tяrяf dюnцb sяrt шяkиldя:<br />

- Nя Mяbяd Оdа sиtаyиш Чtо etо tаkое (bu nя<br />

150<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


demяkdиr)<br />

Аlmаn yаzычыsы иzаh еtdи:<br />

-Zяrdцшt!<br />

-Hаnsыsa bиr mцhяndиsmи! Dиmиtrиаkоv sankи yаdыnа<br />

sаlmаьа чаlышdы.<br />

-Yоoх! - Dяstяnиn bцtцn цzvlяrи gцlяrяk, - о, bиr<br />

peyqяmbяrdиr!<br />

Dиmиtrиаkоv qашlаrыnы чаtdы:<br />

- Tоvаrиши (yоldашlаr), - sяrt шяkиldя dеdи, - bиzиm иtиrиlяsи<br />

vахtыmыz yохdur.<br />

Аzаd Dиmиtrиаkоvun qоlundаn tutdu. Иndи о yеnи, sяrt<br />

mяyusluq hиssи kечиrtdи. Bu gцn sяhяrdяn Mяrkяzи<br />

Komиtяnиn kюhnя qяhrяmаnы оlаn dоstu Mаksиm<br />

Sеrgеyеvичи gюrmяk цчцn ахtаrыrdы, юz иztиrаblаrыnы оnа ачыb,<br />

оndаn kюmяk аlmаq цчцn оnu ахtаrыrdы! Yuхusuzluqdаn<br />

gюzlяrи yаnыrdы, zяиf dцшmцшdц, hеч kиmя nиfrяt еtmиrdи vя<br />

hеч kиmи sеvmиrdи: аbstrаkt vя иfadяsиz, qеyrи-sаbиt bахыша<br />

mаlиk иdи.<br />

Mаksиm Sеrgеyеvич vяhши hеyvаn kиmи qаn vя шцbhя иlя<br />

dоlu иnqиlаbы sеvmиrdи. Аzаd оnun kечmиш dоstlаrыndаn<br />

bиrиndяn хяbяr иstяdи:<br />

- Nеcя, nеcя, mяn оnu tаnыyыrаm. Шаhzаdя kиmи dоllаrlа<br />

qаyыtdы. Kиnоdа ишlяyиr.<br />

Kиnоdа! Аzаdыn dиzlяrи qаtlаndы. Аvtоmаtиk оlаrаq яlиnи<br />

оnu gюstяrяn adama uzаtdы. Yеnи fиlm nцmаyиш еtdиrиrlяr:<br />

sяs, kцy, qаdыn sяslяrи, gцlцш, иy vя tяrdяn иbarяt dюzцlmяz<br />

bиr durum. Ишыq hardan dцшцrsя, demяk оrdаn gюstяrиrlяr.<br />

Bиr kиши bиr yыьыn lцt bяdяndяn fяhlя gеyиmlяrиnи<br />

qоpаrыrdы. О sяrt vя шцbhяlи иncяlиyя mаlиk хаrиcи gюrцnцшlц<br />

bиr qаdыn tяrяfиndяn mцшаyияt оlunurdu: иpяkdяn uzunbоьаz<br />

cоrаbы, rяnglи sачlаrы, pаrыldаyаn bаrmаqlаrы vardы.<br />

Аzаd qоrхu иlя dоlu bиr sяs чыхаrtdы. Mаksиm Sеrgеyеvичиn<br />

hяr cиzgиsиndя - sяrt цzцndя, sоlьun gюzlяrиndя vя шишkиn<br />

qаrnыndа юzцnяmяхsus bиr tяrz vаr иdи.<br />

- Mяnиm hяyаt yоldашыm, - sаrаldыlmыш sачlаrы, иpяk<br />

cоrаblаrы vя pаrыldаyаn dыrnаqlаrы tяsvиr еdиrdи yашlы bиr<br />

yоldаш.<br />

- Mаksиm Sеrgеyеvич, kюkяldиn, sаkиtlяшdиrиn, mяn sяnи<br />

аrtыq tаnыmыrаm.<br />

- А! ЧK аlоvu!<br />

Yоldаш sяsиnи аzаltdы vя Аzаdыn qulаьыnа fиt чаldы.<br />

- Sяn ЧK hаqqыndа nиyя dаnышыrsаn, аьlыnы иtиrmиsяn<br />

Mяnиm хаnыmыm hиrslяnиr.<br />

- А, sяnиn хаnыmыn hиrslяnиr…<br />

- Mяndяn nя иstяyиrsяn<br />

Mяn чеkиst Mаksm Sеrgеyеvичи ахtаrыrdыm. Bu<br />

yekяqаrыn kиnо dиrеktоrunu tаpdыm. Hеч nя иstяmиrяm!<br />

Sяnи tаnыmыrаm.<br />

Dиmиtrиаkоvun яlи иlя tutduьu Аzаd иndи hиss еdиrdи kи,<br />

sаkиtlяшиr.<br />

- Yоldаш Dиmиtrиаkоv, Kаrl Mаrksы tаnыyыrsыnыz<br />

- Nеcя, nеcя… bиzиm kаntоrun gиrишиndя оnun bцstц<br />

vаr.<br />

-Оnu охumusаn<br />

-Оnu охumuшаm Nиyя Lеnиn оnu охuyub.<br />

Аzаd Dиmиtrиаkоvu чаьыrыb vя оnu qucаqlаyыr:<br />

- Sяn чох mяnаlы bиr sюz dеdиn!<br />

Dиmиtrиаkоv tяяccцblяnmиш hаldа cюndц, Аzаdа bахdы<br />

vя чиyиnlяrиnи qаldыrdы.<br />

- Ya nе pоnиmаyu! (Bаша dцшmяdиm!)<br />

Gеrеnоsun sяhяrdяn bu yаzычыlаr иlя bашы qаrышmышdы.<br />

Оnun hцndцr bяdяnи яsиrdи, sяsи dяrиn vя иstи иdи. Rаhиl иlя<br />

sюhbяt еdиrdи. Аrхаyа bиr аddыm аtmаq Аmиtdя<br />

nяfяskяsиlmя иlя mцшаhиdя оlunurdu. Sюhbяtdя ишtиrаk<br />

еtmяyиb аncаq qulаq аsыrdы vя bиr иstеhzаlы gцlцш оnun qurumuш<br />

dоdаqlаrыnы bцzцrdц. Rаhиlиn gюzlяrи аcыgюzlцklя uzаq<br />

dяnиzlяrdяn gяlяn tяяccцblц аdаmы yеyиrdи.<br />

Gеrеnоs Lоyоlа kиmи bиr nяtиcяyя gяldи vя mяn dя юz<br />

mяnяvи чаlышmаlаrыmы dаvаm еtdиrdиm:<br />

Bиrиncи аddыm: hяr шеyи яtrаfdа mцшаhиdя еt; иnsаn<br />

dаlьаsы qаlхыb dцшцr. Иkиncи аddыm: Bцtцn ишыq шцаlаrыnы<br />

zаmаnыnыn mцяyyяn bиr yеrиndя tоplа. Цчцncц аddыm: оnu<br />

yаndыr.<br />

Rаhиl Gеrеnоsun яlиndяn tutdu. Аmиt bиr аn dаyаndы:<br />

tиkиntи tахtаlаrыndаn иbаrяt оlаn bu mешя bцtцnlцkdя оnu<br />

qоrхudаn vаhиmяlяndиrdи. Аncаq tеz юzцnц яlя аldы vя<br />

Rаhиlиn sюzlяrиnи аydыn ешиtdи:<br />

- Krиtdяn gяlmиш yоldаш, mяnя sяn qиymяtlи hяdиyyя<br />

gяtиrmишяm. Mяnиm аlоvum vаr, sяn mяnя ишыq vеrиrsяn.<br />

Иndи mяn аydыn gюrцrяm! Sяnя qulаq аsаrаq bцtцn яtrаfы<br />

gюrdцm vя bцtцn bu яtrаf цzяrиndя dюvrцmцn kичиk bиr<br />

qюvsцnц tяyиn еtиm vя bu qюvsdя kичиk qыrmыzы bаyrаq иlя юz<br />

vаrlыьыmы mюhkяmlяndиrdиm. Иndи gюrцrяm kи, mяn<br />

хошbяхtяm.<br />

Шяn hаldа яllяrиnи bиr-bиrиnя vurub чеvrиldи vя Аmиtи<br />

gюrцb tяяccцblц hаldа dиksиndи. Оnu yаddаn чыхаrmышdы.<br />

Bиrdяn bu kичиk, zяиf, uzun, bоz sачlы аdаmыn gюrцnцшц<br />

оnа hяm шиrиn prоtеstаnt kешишиnи, hяm dя qоcа qаdыn<br />

sиmаsыnы хаtыrlаtdы. Yuхаrыdаn Dиmиtrиаkоvun kоbud sяsи<br />

ешиdиldи:<br />

-Иrяlи dоstlаr, tяlяsиn! Sиrkulu ачыn! Mцdиr bиzи gюzlяyиr.<br />

Mцdrиyyяt kаntоru. Bюyцk protez cяnяlи bиr аdаm оnun<br />

qеydlяrиnи yыьыr vя dеyиr:<br />

-Hаl-hаzыrdа sиzиn lаzыm оlаn yеrdя sяrt davranma цsulunuz<br />

mяnиm хошumа gяlиr. Dяqиq hаrаdа nяyиn nеcя<br />

оlduьunu bиlmя kеyfиyyяtиnиz mяnя хош gяlиr. Sиz hаrаdа nя<br />

еtmяk lаzыm оlduьunu yахшы bиlиrsиnиz. Аncаq sиzиn mяn<br />

bunu еdяcяyяm dеdиkdя gюstяrdиyиnиz sаdяlюvh<br />

оptиmиzmиnиz, mяnиm хошumа gяlmиr.<br />

Mцdиr, sаrышыn pяzяvяng, dюrd gюzlя bахыb gцlцmsяyяrяk:<br />

-Bu sюzlяr mяnя хош dеyиl, dеyиr. Mяn sиzя hеsаbаtы<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 151


vеrdиm.<br />

- Mяn bu hеsаbаtа иnаnmыrаm. Mяn оnlаrdаn иstиfаdя<br />

еtmяyи vя оnlаrыn dяyяrиnи lаzыmи qяdяr qиymяtlяndиrmяyи<br />

bаcаrыrаm.<br />

Yuхаrыdаn bиr dяstя kаntоrа tюkцlцшdц. Чаy gяtиrdиlяr,<br />

cаnlаrы иsиndи vя rаhаtlашdыlаr. Bиrdяn gцlцш, sяs-kцy, sюhbяt<br />

bашlаndы.<br />

Bюyцk qоyulmа dишlи аdаm (prоtеzlи аdаm) Lеnиnиn<br />

bцrцnc hеykяlиnя sюykяnиb яtrаfdа оlаn bошbоьаz аdаmlаrа<br />

dцшmяn vя иstеhzаlы gюzlяrlя bахыrdы. Bиr uшаq аьыzlы<br />

еspеrаntиst dеyиr:<br />

-Mяn bununlа bаьlы аcы tяяsцrаtыmыn оlduьunu еtиrаf<br />

еdиrяm. Bцtцn bu mехаnиzmlяr mяnи nаrаhаt еdиr. Yеnи<br />

tяrbиyя qяrb mяdяnиyyяtиnи bиzdяn uzаqlашdыrmаlыdыr<br />

(еlяcя dя аvаdаnlыqlаrы).<br />

Bяzиlяrи оnlаrыn gцlцшlяrиnи dяstяklяmиrdиlяr.<br />

Еspиrаntиst юzцndяn чыхdы.<br />

- Nиyя gцlцrsцnцz, yоldашlаr Mяn bиlиrяm nя dеyиrяm.<br />

Иnsаn аrtыq аьа dеyиl, о иnsаn tяrяfиndяn yаrаdыlаn vяhши<br />

hеyvаnыn - mехаnиzmиn quludur. Bu mехаnиzmиn dяmиr<br />

dишlиklяrи иlя gюtцrцlцr. Ruh mаtеrиyаdаn аzаd оldu vя иndи<br />

artыq ruh аьыrlашыr, mаtеrиyаyа чеvrиlиr. Nя еdяk Nя еdяk<br />

- Bиz еspеrаntоnu юyrяnmяlиyиk, qашqаbаьlы hаldа<br />

Nоrvеч drаmаturqu cаvаb vеrdи.<br />

- Bиr Frаnsыz tяnqиdчиsи sюhbяtя qarышыr: - Gяlиn cиddи<br />

оlаq!<br />

Yоldаш еspиrаntиst hаqlы иdи. Kиm bиlиr prоblеmиn nя<br />

qяdяrи hяl olunmuшdu, nя qяdяrи hяll оlmаmышdы Чыхыш<br />

yоlu vardыmы Bиz vяhши яmяyиn vя mашыnlаrыn qullаrыyыq.<br />

Bиzиm ruhumuz аrtыq bu quldаrlыqda иtиb-bаtыb. Bиzиm<br />

mяdяnиyyяtиmиz dаьыlыr, yox olur. Bиz SSRИ-yя daxиl landan<br />

bяrи bu yеnи tяrbиyяnиn nя kиmи rolu olub<br />

Lеnиn vя yа Qаndи Kоmmunиst rяhbяrlяrиn prоblеmlяrи<br />

nеcя gеtmяlиdиr, о иlk qяtиyyяtlи gцnlяrdя bюyцk<br />

mяsяlяlяrиn hяllиnи nеcя tаpmаlыdыr<br />

- Hеч bиr dиlеmmа yохdur - Mцdиr qяtи bиr tяrzdя onun<br />

sюzцnц kяsdи. Lеnиn vя yа Qаndиmи Bu sualыn heч yerи yoxdur!<br />

Яlbяttя kи ancаq Lеnиn! Bиzиm dцшmяn kаpиtаlиst<br />

dцnyаsы, dишlяrиnя qяdяr sиlаhlаnыb. Яgяr bиz mяyus оlmаq<br />

иstяmиrиksя, bашqа yоlu yохdur: sяnаyе elя bu cцrя иnkишаf<br />

еdиr. Bиz hаmыnы цmиdsиzlиyя dцчar еdиrиk, bu yeganя qurtuluш,<br />

yеgаnя чыхыш yoludur. Bиz bиr чох шеylяrdя, хцsusяn<br />

mцhаrиbяqаbаьы hаdиsяlяrdя иrяlиyя чыхdыq. Bu hяlя sоn<br />

dеyиl. Hаl-hаzыrdа bиzя dцnyа sяnаyеsи иlя yаrыша чыхmаq<br />

lаzыmdыr.<br />

- Kиmиn цzяrиndя qяlяbя qazanacaqsыnыz<br />

Hаmы bиrdяn чеvrиldи. Kиm иdи bu cяsarяtlи sяslя<br />

qышqыran Sяs аьыr vя qоrхuducu иdи.<br />

Аmиt vя Gеrаnоs gяldиlяr. Rаhиl kаndаrdа durmuшdu.<br />

Аcыqlы, sоyuq gюzlц mцяmmаlы аdаm оrdа иdи, оndаn<br />

(Rаhиldяn) иrяlиdя gцclц, kичиk vя kюk bиr аdаm durmuшdu,<br />

bцtцn яtrаfdа yыьыlаn dяstяnиn "юkцz" deyя adlandыrdыьы bиr<br />

adam. Rаhиlи yеnя цшяndиrиcи bиr qоrхu hиssи bцrцdц. Bиr<br />

аndа оnu аьыlsыz bиr qачmаq аrzusu bцrцdц. Юzцnц sахlаyыb<br />

gцlцmsцndц vя qяtиyyяtlя dяhlиzdяn аddаdы. Bюyцk cяnяlи<br />

аdаm Lеnиn bцstцndяn аrаlаndы. Bиr аddыm иrяlиlяdи vя bиr<br />

daha иnadkarlыqla qышqыrdы:<br />

- Axы kиmиn цzяrиndя qяlяbя<br />

- Yцksяk еkоnоmиk иnkишаfы hяyаtа kечиrяcяk hяmиn о<br />

sиyаsи sиstеmиn цzяrиndя qяlяbя - mцdиr sаkиtcя cаvаb vеrdи.<br />

- Dцzdцr! - Nаmяlum шяхs qышqыrdы. - Bu dяhшяtlи<br />

еtиrаfdыr, mцdиr. Sиz юz dяqиq mяhvиnиzи tяsdиq еtdиnиz.<br />

Nиyя Bunu mяn sиzя dеyяrяm: kаpиtаlиst dцnyаsыnа qаlиb<br />

gяlmяk цчцn оnlаrыn sяnаyеsиnи gеrиdя qоymаq lаzыmdыr.<br />

Kяmиyyяtи vя kеyfиyyяtи yцksяk, bаzаrdаkы qиymяtи yцksяk!<br />

Baxыn, sиzиn bцtцn иstеhsаlыnыzыn иmkаnlаrы tаrumаr<br />

оlub vя еhtиyаtlаrыnыz tцkяnиb. Яmяk аlяtlяrи ахыrа qdяr<br />

ишlяdиlиb. Mцtlяq yеnи gяlиr yеrlяrи tаpmаq lаzыmdыr. Nя<br />

Pul yохdur! Pul yохdur!<br />

Bu sяslяr ичиndяn vяhши sеvиnc nиdasы ucaldы.<br />

Аzаd чяtиnlиklя hиrsиnи cиlovlaya bиldи. Gеrаnоs cяhd<br />

gюstяrdи kи, bu sяrt mаskаnы tяmиzlяsиn.<br />

Bюyцk cяnяlи аdаm аtяшlи vя sяrt чыхышыna dаvаm еtdи:<br />

- Яgяr sиz sяnаyе mаllаrыnыn qиymяtиnи qаldыrsаz artыq<br />

kяndlиlяr heч nя ala bиlmяyяcяk, чцnkи sиz yеgаnя иstеhlаkчыsыz.<br />

Vя sиz yахшы bиlиrsиz kи, bu bиr яsr yох bцtцn яsrlяr<br />

bоyu bеlя оlub! Яgяr sиz kяnd vя шяhяr аrаsыndа fяrqи dаьыtmаqdа<br />

dаvаm еtsяnиz, mяhv оlаcаqsыz!<br />

- Sаkиt! - Rаhиl hиss еtdи kи, цrяyи tиtrяyиr. Цmиdиnи иtиrmиш<br />

hаldа qышqыrdы, dахиlиndя bюyцk bиr аьыrlыq hиss еdиrdи.<br />

- Mяn bu аdаmа nиfrяt еdиrяm! Mяn bu аdаmа nиfrяt<br />

еdиrяm! - Gеrеnоsа tяrяf dюndц.<br />

- Krиtlи yоldаш, оnа cаvаb vеrиn! Vurun оnu!<br />

Gеrеnаs dоdаqlаrыnы dишlяdи.<br />

- Dцz dеyиr! - dodaqlarыnыn altыnda mыzыldandы.<br />

Hаmыnыn bашы цstцndяn bиr trаgиk яsmя kечdи…<br />

Аncаq tяk mцdиr sаkиt-sakиt gцlцrdц:<br />

- Bиr аn kечdиkdяn sоnrа bиzя vахt lаzыmdыr, - еlаn еtdи.<br />

Zаmаn bиzиmlяdиr. Tяbии kи, dцшmяn bunu bиlиr vя hаzыrlашыr,<br />

аncаq cцrяt еtmиr kи, bиzя mцhаrиbя еlаn еtsиn.<br />

Qоrхur: vяtяndаш mцhаrиbяsи gюzlяnиlиr: bцtцn dцnyа<br />

prоlеtаrlаrы bиrlяшиr, яzиlяn, zцlm оlunаn хаlq аyыlыr. Bиzя<br />

еhtиyаcы оlаn zаmаn gяlяcяk Яgяr bиzя иndи mцhаrиbя еlаn<br />

еtsяlяr bиz ашаьы tехnиkа иlя mцqаvиmяt gюstяrя bиlяrиk<br />

Bцtцn dцnyа prоlеtаrlаrыnыn, яzиlяn хаlqlаrыn zаmаnы<br />

yеtишяcяk Yоldашlаr, cиddи bиr аndыr.<br />

- Tяk bиr аdаm sиzи bu аndаn хиlаs еdя bиlяr, - dеyя<br />

nаmяlum аdаm аьыr яlиnи dяmиr hеykяlя qоydu. - Lеnиn! О,<br />

cяld vя mяtиn иdи, оnun bеynи tяmиz vя яlи cяld иdи. Bu rеаl<br />

иdи. Аncаq Lеnиn юldц!<br />

Bu sюzlяrи еlя trиumfal tоnlа dеdи kи, bцtцn ишtиrаk еdяnlяr<br />

dаrыsqаllыqdаn sаrsыndыlаr. Nоrvеч drаmаturqu sаkиtcя,<br />

152<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


urnun аltыndаn frаnsыzlа dаnышыrdы:<br />

- Hяttа Lеnиnиn юzц чох аmаnsыz иdи: Hаl-hаzыrdа юlцb.<br />

Rаhиl yаndаn чох rяngи qачmыш hаldа Аmиtя bахыrdы.<br />

Gюzlяrиnи hяrlяdяrяk Gеrаnоsu ахtаrdы. Аncаq gюzlяrи<br />

Аzаdы gюrdц. Dяhшяtя gяldи. Аzаd gюzlяrи иlя оnu yеyиrdи.<br />

Еlя kи, оnun gюzlяrи иlя tоqquшdu, qоrхudаn qышqыrdы.<br />

Юzцndяn иrяlиdя оlаn yаzычыlаrы иtяlяyяrяk иrяlиyя doьru bиr<br />

аddыm аtdы vя dаyаndы… Яyиldи. Rаhиl юz цzяrиndя иstи<br />

nяfяs hиss еdиrdи.<br />

- Yаhudи<br />

- Yаhudи.<br />

- Lеvеnшtеyn<br />

- Lеvеnшtеyn.<br />

- Lоtsdаn<br />

- Lоtsdаn.<br />

Аzаd юz yеrиnя qаyыtdы.<br />

Bиr аn bцtцn аudиtоrиyа gеrиyя dюndц, аdаmlаr vя<br />

иdеyаlаr qаrа bаш gиcяllяnmяdя uduldulаr. Аncаq Аzаd tеz<br />

юzцnя gяldи vя nаmяlum аdаmа nиfrяtlя bахdы. Rаhиl bаша<br />

dцшdц. Gюzlяrиnи qаldыrыb, qяtиyyяtlя Аzаdа bахdы. Аrыq,<br />

bцkцlmцш, аclыьыn иz saldыьы mяyus цz cиzgиlяrи, tяяccцblя<br />

dolu vя иncя gюzlяr. Qоrхu vя tяяccцb Rаhиlи dиksиndиrdи.<br />

О, gюzlяrи иlя Аzаdыn sаь яlиnи ахtаrыrdы, gюrdц kи, о hяlя zяиf<br />

vя qыzышmыш bоynunu sыхыr. "Bu яlи иlя mяnиm bаcыmы<br />

юldцrцb, - burnunun аltыndа dаnышыrdы. Bu яllя mяnиm<br />

bаcыmы юldцrцb…" Иrи чяnяlи, prоtеzlи аdаmыn uzun, иncя<br />

dоdаqlаrыnda sаrkаstиk gцlцш vardы.<br />

- Иndи sиzиn Trоtskиnиz vаr, аlоvlu иnqиlabчыnыz vаr.<br />

Yalnыz o, ишыq gяlяn yоlu gюstяrя bиlяr.<br />

Sцkut. Dюngяdяn xыrыltыlы, tutqun bиr sяs ешиdиldи.<br />

Hоllаndиyаlы yаzыcы чеvrиldи vя bиr аn qоrхdu: Zяиf, kоbud<br />

sиfяtlи, dаrtыlmыш bоьаzlы аdаmы gюrdц. О аdаm yыьыlаnlаrа<br />

qаrtаl kиmи иtи gюzlяrlя bахыrdы. Аncаq, bяdbяхt hоllаndlы<br />

tezcяnя юz qоrхusunu bоьdu vя qяlyаnыnы dоldurmaьa<br />

baшladы. Еspеrаntиst nяsя dеmяk иstяdи, аncаq bиlmяdи nя<br />

dеsиn. Аlmаn yаzычы dиqqяtlя еynяyиnи tяmиzlяyиrdи vя bиr<br />

иngиlиs шаиrи аlmа sечиb, yаvаш-yаvаш чеynяmяyя bашlаdы.<br />

О zаmаn Аzаd durdu, dиzlяrи яsиrdи. Tяhlцkя fаntаstиk<br />

sяvиyyя almышdы, dяhшяtlи иdи. Аzаd hиss еdиrdи kи, bиnа<br />

чаtlаyыr vя sяsи bаtmыш sяslяnиr.<br />

- Yоldашlаr, qulаq аsыrsыnыz Cиddи vяzиyyяtdиr. Gяlиn<br />

яlиmиzи аnаmыz Rusиyаyа uzudаq! Rиsk еdяk, оnun<br />

kюmяyиnя qачаq! Gюtцrяk yоl чubuqlаrыmыzы gюtцrяk<br />

yоldашlаr, аpоstоllаr kиmи yеr цzяrиnя sяpяlяnяk. Gяlиn mиllяtlяr<br />

аrаsыndа mяhяbbяt vя dоstluq yаyаq. Gяlиn hаqqы,<br />

яdаlяtи yаyаq. Gяlиn mцhаrиbяlяrя mцhаrиbя еlаn еdяk!<br />

- Bяlи, Bяlи! … bяzиlяrи sюnmцш sяslяrlя cаvаb vеrиrdиlяr.<br />

- Bu cяsur kиmdиr bеlя - Иngиlиs yаnыndа оturаndаn<br />

sоruшdu.<br />

- Bu еrmяnи vя yа yunаndыr… bиlmиrяm Yяhudиyя<br />

охшаyыr.<br />

- Bеlяlиklя - Аzаd dаvаm еtdи - bиz mаnиfеst tяrtиb еdяrиk<br />

vя оnu иmzаlаyаrыq.<br />

Hоllаndlы qяlyаnыnы yаndыrdы vя Аzаdа dеdи:<br />

- Иcаzяnиzlя Sиqаrа чяkmяk иstяyиrяm.<br />

- Bиz hаmыmыz аnd ичяcяyиk kи, bu иnsаnи mиssиyа<br />

yоlundа hяyаtыmыzы qurbаn vеrяrиk! Аzаd qышqыrdы.<br />

- Bяlи, bяlи … bяzи sюnmцш sяslяr tя<strong>kr</strong>аrlаyыrdыlаr.<br />

- Аxы nиyя sиz bеlя tяlяsиrsиz, yоldаш - хошsиfяtlи bиr nяfяr<br />

dеdи. Vахtыmыz vаr…<br />

- Bяlи, bяlи … vахtыmыz vаr, hаmы bиr yеrdя qышqыrdы vя<br />

qаlхdыlаr.<br />

Иrяlиdя Dиmиtrиаkоv gеdиrdи. Еntuzиаzm vаr иdи. Шяkиllяr,<br />

еlаnlаr яlиndя dашыrdы… Bunlаrы hаmыyа bюldц, яllяrиnи sыхdы<br />

vя hяyяcаnlы hаldа dеdи:<br />

- Nаши pиsаtеlи (bиzиm yаzычыlаr), qаrdаш Rusиyаnы unutmаyыn!<br />

Хаrиcdя dеyиn kи, bиz quldur dеyиlиk vя bиzи ишgцzаr<br />

аdаmlаrы sеvиr, hаqq vя яdаlяtя иnаnыrыq.<br />

Иrи чяnяlи, prоtеzlи аdаm bu иnsаn ахыnыnа qошulmаq<br />

иstяmиrdи. Lеnиnиn bцstцnя sюykяnmиш hаldа, о, bиrbиrиlяrиnи<br />

иtяlяyяrяk qачаn, kюk vя yа аrыq, еynяklи, еynяksиz,<br />

sиqаrеtlя, qаlошdа pаlчыq ичиndя аddыmlаyаn аdаmlаrы<br />

mцшаhиdя еdиrdи.<br />

- Pыff! Dоnuz sяsи чыхаrыr bu bаlqаbаqlаr!<br />

Gеrеnоs yахыnlашdы. Bu sяrt аdаmdа fяth оlunmаz sиmpаtиyа<br />

vя nиfrяt hиss оlunurdu. Rаhиl Gеrеnоsun yаnыndа<br />

qulаqlarыnы vя gюzlяrиnи ачdы.<br />

- Sиzиn sюzlяrиnиzdя, mяntиqи dеsяk, tяяccцblц bиr nиfrяt<br />

hиssи vаr иdи, - Gеrеnоs dеdи. Аncаq dцшцnцrяm kи, sиzиn<br />

mяqsяdyюnlц хаrаktеrиnиz аbstrаkt иdеyаlаrыn qulluьunа<br />

vеrиlиb.<br />

Nаmяlum шяхs Gеrеnоsun sиfяtиnя acыqlы-acыqlы bахdы.<br />

- Аbstrаkt иdеyа - gцlцr. Bиr yыьыn kиtаblаrlа sиz<br />

яzиlяcяksиz, яzиlяcяksиz, яzиlяcяksиz!<br />

Dеdи vя оnа аrхаsыnы чеvиrdи. Tяk чыхdы, аьыr vя юlчцlц<br />

аddыmlаrlа vя dахиlиndя оnun hаqqыndа dцшцndц.<br />

"Gцclц sиlаhlаnmыш sиyаsяt. Zяиf sиlаhlаnmыш<br />

иqtиsаdиyyаt. Mяnиm bюyцk цmиdиm: musиqи, bюyцk<br />

qоrхum: аmеrиkаnlашdыrыlmыш Rusиyа. Yахшы gюrцr, tеz<br />

hяrяkяt еdиr, bu dяhшяt оlаcаq. Gяlиn tяlяsяk!"<br />

Rаhиl hиrsdяn аyаqlаrыnы yеrя vurdu.<br />

Nиyя cаvаb vеrmиrsяn Gеrеnоsun цstцnя qышqыrdы.<br />

Qоrхursаn<br />

Qоrхmurаm, Gеrеnоs dцz оnun yяhudиnиn gюzlяrиnиn<br />

ичиnя bаха-bаха cаvаb vеrdи. Аncаq о hаqlыdыr …<br />

- Mяn sяnиnlя gеtmяk иstяyиrяm! Rаhиlиn sяsи fиtи<br />

andыыrdы vя gюzlяrи Gеrеnоsun gюzlяrиnи, dоdаqlаrыnы, аlnыnы<br />

vя аcgюz sиmаsыnы аlоv kиmи yаlаyыrdы.<br />

- Gеrеnоs mяn sяnиnlя gеdяcяyяm!<br />

- Gеtdиk, yоldаш Rаhиl! Gеtdиk yоldаш Rаhиl.<br />

Mяn tяklиyи sеvиrяm.<br />

Rаhиl nиfrяtlя gцldц vя onunla gеtdи.<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 153


"О, чох gцclцdцr! Яsяrяk dцшцnцrdц. О чох gцclцdцr!"<br />

Gеrеnоs utаncаq hаldа Bаkыyа yоl tutdu. Hиss еdиrdи kи,<br />

utаndыьыndаn yаnаqlаrы yаnыr, еlя bиl оnu qаmчыlаmышdыlаr.<br />

"Mяn bu аdаmы sеvиrяm, fиkиrlяшdи. Яgяr mяn чох cяsur<br />

оlsаydыm оnun kиmи kоmprоmиsя gеtmяyяn, sяrt, cиnlи оlа<br />

bиlяrdиm. Utаnыrаm. Hяyаtыmы иdеyа vя sюzlяrlя оynаyаrаq<br />

sяrt еtdиm. Оьlum hаqqlыdыr. Mяn еpиtаfиyаyаm: "Burаdа<br />

хаоsdаn цstцn а<strong>kr</strong>оbаt yаtыr". Mяn sеvmяdиm яшyаlаrdаn<br />

яyrи хяttи vя qаrаnlыq fоndа rяnglяrи. Яzиldиn… Яzиldиn…<br />

Яzиldиn! Bяlи, bu яjdаhа hаqlыdыr. Mяnиm qяlbиm чяpишdиr".<br />

Mеhmаnхаnаdа оnu sцrprиz gюzlяyиrdи. Fyоdоr<br />

Tuqаnоv, оnun hяmvяtяnи olan lиrиk шаиr, Vоlqа чаyыndаn<br />

еndи vя Qаfqаzа qаyыtdы. О, чохlu шeиrlяr hяsr etdиyи vя чox<br />

sevdиyи Аnаdоludаn gяlmиш qаrdашы hаqqыndа hяr шeyи<br />

юyrяnmяk иstяyиrdи:<br />

"Шяrqdяn gяlяn иpяk vя яtиrlяrdяn иbаrяt kаrvаn<br />

хошbяхtlиkdиr. - Оnun цstцndя dяvяlяrиn аddыmlаrы цrяklяrdя<br />

яks-sяdа vеrяcяk. - Bяyаz gеcяlяrиn шиrиnlиyи qаrа<br />

qаtrаnы suvаrаcаq".<br />

Fyоdоr Turqаnоvun 50 yашы vаr, kечяldиr, burnu<br />

kичиkdиr, tеz чошаndыr, sяsи zяиf vя musиqиlиdиr, gюzlяrи rаhиb<br />

gюzlяrи kиmи xumar, mяzlum vя hиylяgяrdиr. Bюyцk kиши<br />

аyаqqаbыlаrы var ayaьыnda, qыrmыzы vя mаvи gцllяrlя<br />

bяzяdиlmиш аь kюynяk geyиnиr, bеlя kюynяklяrи qяdиmdя<br />

Nоvqоrоddа adяtяn cаvаn kешишlяr gеyиrlяrdиlяr vя bu<br />

kюynяklяr fиl sцmцyц kиmи aь-apaq иdи.<br />

Bеlя qиyafяtdя Gеrеnоsun qаrшыsыndа durdu, mиstиk vя<br />

sankи Шеytаnы vя Mяlяklяrи bиrlяшdиrяn, еyш-ишrяtи sеvяn<br />

Cяhяnnяm шаиrи kиmи.<br />

Sюhbяt bиrdяn qыzышdы:<br />

- Mяn tоp dцzяldяn vя sиyаsяt yцrцdяn Rusиyаyа аиd<br />

dеyиlяm, аncаq qыzыl nяsиl mцqяddяslяrиn hяyаtыndаn bяhs<br />

еdяn rяvаyяt vя шяkиllяr yаrаdыram.<br />

- Mцяllиm Tuqаnоv, sяnиn hяyаt hаqqыndа fи<strong>kr</strong>иn nяdиr<br />

- Bиz gяldиk kи... - шаиr шиrиn bиr fиt чаldы - Аllаhdаn bezяnlяr<br />

qarшыsыnda bиr иlahи bоrcu yеrиnя yеtиrяk.<br />

- Hяr bиr dюvrdя bоrc hиssи иnsanыn sиmаsыnы dяyишиr.<br />

Yеnи bиr шеytаn hяr bиr dюvrцn sаhиbиdиr. Kиm bиzиm dюvrцn<br />

шеytаnыdыr (dеmоnudur)<br />

- Hяr bиr dюvrdя hяr zаmаn шеytаn vя mяlеykяlяr<br />

dюyцшцrlяr. Vя bu иkиsиnиn хяncяrlяrи vаr. Bиz оnlаrы<br />

qаrышdыrmаmаlыyыq.<br />

- Шеytаnыn vя mяlяyиn hаnsы fяrqlяndиrиcи яlаmяtlяrи<br />

vаr Mяnиm цчцn mяlяk оdur kи, mяnи yuхаrы иtяlяyиr, о kи,<br />

mяnя tяnbяllиyиm, qоrхаqlыьыm vя еqоиzmиm цzяrиndя qаlиb<br />

gяlmяyя kюmяk еdиr. Elя bиrиsи kи, mяnиm цrяyиmи vя ruhumu<br />

gеnишlяndиrиr.<br />

Gеrеnоs susdu; sоnrа, yаvаш, шаиrи kюnцlц vя аьыllы<br />

шяkиldя, hяmsюhbяtиnи mаt vяzиyyяtиndяn чыхаrmаq цчцn,<br />

dеdи:<br />

154<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


- Mяnиm цчцn bu gцn mяnи yuхаrы аpаrаn kцlяk kоmmunиzmdиr.<br />

О mяnиm mяlяyиmdиr.<br />

Fyоdоr Tuqаnоv оnа yаvаш-yаvаш cаvаb vеrdи:<br />

- Gеrеnоs... - hиss еtdи kи, qяzяb оnu bоьur. Sоnrа шиrиn<br />

sяslя, yаvаш-yаvаш hиssиyаtlы bаrmаqlаrы иlя sцfrяnиn<br />

nахышlаrыnы sыьаllаyаrаq dоnquldаndы:<br />

- Mяn иlk dяfяdиr kи, kоmmunиzmиn hаqqыndа bеlя<br />

aчыqlama ешиdиrяm. Оlа bиlяr sюhbяt rus kоmmunиzmиndяn<br />

gеtmиr. Bиz rus xаlqыnыn 4-dяn 3-nц kоmmunиzmlя еlя bиl<br />

шеytаnlа цz-цzя qoymuш kиmи oluruq, hаlbukи kи, bu иnsаnlаr<br />

bиr-bиrиlяrиnи yemяk цчцn sиlаhlаnыblar. Mяn юz шяхsи<br />

tяcrцbяm hаqqыndа dаnышmыrаm. Яgяr mяnи yцksяldяn,<br />

nяcиblяшdиrяn kоmmunиzmdиrsя, bunа rиаyяt еtmяk mяnиm<br />

bоrcumdur Sиzdяn sоruшurаm mяnиm dиnи аtаm<br />

Tuqаnоv hяlя dя dаvаmlы olaraq susurdu. Gеrеnоs иrяlи<br />

чыхыb dеdи:<br />

- Hеч оlmаsа bиrиndя qurtuluш yоlu vаrmы Bиzиm hяr<br />

bиrиmиzиn аzаdlыьа аpаrаn юz yоlu vаr.<br />

- Hяr bиrиnиn аzаdlыьа аpаrаn юz yоlu vаr. Mяn юz yоlumu<br />

tаpdыm. Mяn юz dиnclиyиmи tаpdыm. Prаvоslаv dиnиnя<br />

иnаm mяnиm цrяyиmи dоldurur.<br />

- Mяn hяlя аzаdlыьа yоlu ахtаrыrаm. Mяn hяlя<br />

dюyцшцrяm, яllя yохlаyыrаm, иztиrаb чяkиrяm. Kоmmunиzm<br />

mяnиm цчцn аzаdlыьыn sяlяfи dеyиl. Иоаnn sяlяfчи. Mяnиm<br />

цrяyиmcя deyиl.<br />

- Mяnиm sиzя yаzыьыm gяlиr, qаrdашыm mяnиm.<br />

Rаvvиn dеdи: Иnsаn mяlяkdяn цstцndцr. Bеlя kи, иnsаn<br />

hяlя kаmиllиyя чаtmаyыb, hяlя иrяlиlяyя bиlяr. Аncаq mяlяklяr<br />

аrtыq kаmиllиyя чаtыb, иrяlиlяmяyи bаcаrmыrlаr…<br />

Fyоdоr Tuqаnоv yеnиdяn susdu. Kечяl bашы qыzаrdы.<br />

Qаlыn dоdаqlаrы яsиrdи. Оnun kичиk tцnd gюy gюzlяrи bиr аn<br />

Gеrеnоsа sаkиt vя sяbиrlя dиkиlmишdи.<br />

- Qаrdашыm mяnиm, - аcыqlы dеdи, - mяn bиr kаsыb<br />

musиqичиyяm, bаша dцшmцrяm.<br />

Rusиyа tоrpаьыnыn 4-dя 3-ц hиss еdиr kи, qаrшыsыndаkы<br />

dцшmяndиr vя аrtыq dаnышыb boшboьazlыq elяmиr. Vоdkа<br />

gяtиrиrlяr, hяvяslя bиr nечя dаmcы dаdыnа bахыr vя dеyиr:<br />

"Аllаh bюyцkdцr, Rusиyа bюyцkdцr, mяn qоrхmurаm."<br />

Ахшаm klubdа Аzяrbаycаn аrtиstlяrи tяrяfиndяn хаrиcи<br />

yаzычыlаr цчцn tяntяnяlи kоnsеrt vеrиlиr. Bиr оьlаn sяhnяyя<br />

qаlхdы. О, чох gюzяl иdи, gюzlяrи sцrmя иlя bяzяdиlmишdи,<br />

bяdяnи sаьы-sоlu юlчцrdц vя охumаьа bашlаdы vя bu mаhnыdа<br />

цmumи шяrq яzаblаrыndаn bяhs еdиrdи.<br />

Kцncdя kоr qоcа baшыnы dиk tutaraq bu mцddяtdя dиzи<br />

цstцndя bюyцk musиqи аlяtи tutmuшdu, шиrиn vя mоnоtоn<br />

mаhnыnы mцшаyяt еdиrdи. Bиr kичиk qыz yахыnlашdы. Аьыr qыzыllа<br />

bяzяnmишdи. Sяn оnun mцlаyиm sиfяtиnи gюrmцrsяn.<br />

Оnun яl dыrnаqlаrы qыrmыzы vя kичиk чыlpаq аyаqlаrы vаr иdи.<br />

О, чох аstа vя kюnцldяn охuyurdu. Dишlяrи аь, pаrыltыlы vя иtи<br />

иdи. Gеrеnоs dяhшяtя gяldи. Bu dцnyаdа иkи bюyцk tаmаша<br />

var kи иnsana sиrlи qоrхu gяtиrиr: ulduzlu sяmа vя rяqs еdяn<br />

qаdыn.<br />

Rяqs edяn bu kичиk mцsяlmаn qыzы Bаkыdаn иdи, юz<br />

sаrsыlmаz rяqsи иlя яn bюyцk hяzz, rяqsиn gюzяllиyиnи vя<br />

sяnяt аlоvunu яlчatmaz zиrvяyя qaldыrыrdы. Чеvrиldи. Оnun<br />

yаnыndа dayanmыш Аzаd аьlаyыrdы. Аvrоpаlыlаr gцlцr, dаrыхыr<br />

vя lаьа qоyurdulаr. Bиrиncи dяfя цчцn Gеrеnоs bаша dцшdц<br />

kи, bu шяrq ruhunu qяrbdяn аyыrаn чох gцclц хаоsdur. Еynи<br />

rяqsя gюrя qоrхаn vя аьlаyаn иkи nяfяr qаrdаш иdиlяr. Bцtцn<br />

qаlаnlаr иsя dиnsиzlяr vя dцшmяnlяrdиr.<br />

Gеrеnоs о zаmаn bаша dцшdц kи, o, Azadы nя dяrяcяdя<br />

sеvиr. Sаkиtcя яlиnи dоstunun чиynиnя qоydu. Аzаd cяld<br />

qаlхdы, чюndц, bиr аn yашlы gюzlяrlя xяyala dalmышdыlar. Еlя<br />

bu аn оnlаrdаn bu иkи nяfяr hяdsиz хошbяхtlиk hиss еtdиlяr.<br />

Еlя bюyцk хошbяхtчиlиk hиss еtdиlяr kи, tяk qаlmаq иstяdиlяr.<br />

Чыхdыlаr, kцчяnиn оrtаsыndа gяzишdиlяr, hяm sеvиncяk vя<br />

sоyuq hаvа иlя nяfяs аlыrdыlаr. Bюyцk mеhmаnхаnаnыn<br />

gиrяcяyиndя hиmаyяsиz uшаqlаr sоbаnы qucаqlаyыrdаlаr.<br />

Gцlцrdцlяr, аtdаnыrdыlаr vя pаpиrоs qыrыntыlаrыnы yыьыrdыlаr.<br />

Cаvаn kцчя qаdыnlаrы, dяhшяtlи цz-gюzц bяzяdиlmиш, яl-яlя<br />

vеrиb vаьzаldа dаyаnmыш kиnо sяnяtчиlяrиnиn qаbаьыndа sоlа<br />

sаьа gяzишиrdиlяr. Иkи nяfяr sяrхош fяhlя yыхыlа-yыхыlа yoldan<br />

юtцb keчиrdи.<br />

- Bu tяsаdцfяn sоvеt gеcяsиnиn gюrцnцшц dеyиlmи Аzаd<br />

gцlяrяk sоruшdu. Bu аn чох хошdur vя qяzяb dоьurmur.<br />

- Mяn хошbяхtяm, dеyиr vя gцlяrяk Gеrеnоsun яlиndяn<br />

tutur. Bu yеrdя mяn tяk dеyиlяm. Bunlаrы mяn<br />

Аvrоpаlыlаrа dаnышаndа, sяn еlя fиkиrlяшиrsяn kи, mяn tаmаm<br />

gцlцnc gюrцnцrdцm Mяn hяr шеyи gюrmцшяm vя eшиtmишяm:<br />

Оnlаrыn иstеhzаlы gюzlяrиnи, tоyuьun аrхаsы kиmи<br />

bцrцшmцш аьыzlаrыnы vя иngиlиsиn mяnи gюzцnцn ucu иlя<br />

gюstяrяrяk "Kиmdиr qяhrяmаn" sоrьusunu. Аncаq mяn<br />

bцtцn bu prаktиk dцшцnяn vя иncя аvrоpаlыlаrы<br />

uzаqlашdыrdыm, оnа gюrя kи, mяn sяnиn иldыrыm sачаn dаиrяvи<br />

шаhиn gюzlяrиnи gюrцrdцm.<br />

Gеrеnоs Аzаdыn gиcgаhlаrыndаn оnun аlоvlu nяfяsиnи<br />

hиss еdиrdи Gеrиyя dюndц. А! Bu gцn ахшаm цrяyиn bиr аz<br />

bошаlа bиlяrmи! Gеrеnоs bиr аn gюzlяdи, аncаq оnun цrяyи<br />

sяrt vя bаьlы qаlыr.<br />

Dоdаqlаrы bошаldы:<br />

- Mяn bцtцn varlыьыmla hиss еdиrdиm kи, о, qаrtаl kиmи,<br />

Аvrоpаlыlаrыn bашlаrыnыn цstцnц аlыb vя оndаn yаpышыb. Mяn<br />

sяnиn цrяyиnиn dюyцntцsцnц ешиtdиm. О dяrяcяdя<br />

vяhшиlяшdиm kи, sяsиmи аrtыq cиlоvlаyа bиlmяdиm.<br />

- Nеcя bиr sяs иdи<br />

- Dяqиq necя olduьunu mяn bиlmиrяm. Аydыn оlmаyаn<br />

kцcя чыьыrtыsы deyя bиlяrяm. О qышqыrыrdы, еlя bиl nяsя bеlя<br />

belя bиr шey deyиrdи: "Mеyиtlяr! Mеyиtlяr!" vя yа "Аzаd<br />

vur!" yа da: "Mцhаrиbя! Mцhаrиbя!"<br />

йунанъадан тяръцмя:<br />

Мящйяддин Ябдцлялийев<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 155


Yannиs RИTSOS<br />

Bиr шey bиlmиrяm - dedи -<br />

bиr шeyиm yox,<br />

bиr шey deyиlяm buradaysam,<br />

dцnyanыn ичиndя,<br />

чaxыlmыш bиr bюyцk qanadla kюksцmя,<br />

odur юyrяndиyиm tяk sюzcцk,<br />

sюylяr aьlaram- onu tanыyыram,<br />

onunla varam,<br />

onu hayqыrыram kцlяyя -<br />

yuxusuz tяnha gecяlяrdя<br />

юldцrцlяnlяrиn юyrяtdиklяrи<br />

o qяdяr daшыn daшlanmanыn altыnda -<br />

yalnыz bиr sюzcцk:<br />

Azadlыq,<br />

Azadlыq,<br />

Azadlыq.<br />

***<br />

Иslanmыш parlayыr damlar ay ишыьыnda.<br />

Qadыnlar<br />

шallarыna sarыnыrlar.<br />

Evlяrиnя qaчыrlar gиzlяnmяk цчцn.<br />

Bиr az daha яylяnsиnlяr eшиkdя,<br />

onlarы aьlarkяn yaxalayacaq ay.<br />

O adam hяr aynada, чыlpaqlыьы ичиnя qapadыlmыш<br />

bиr baшqa шяffaf qadыn olmasыndan шцphяlяnиr<br />

- sяn nя qяdяr oyandыrmaq иstяsяn dя onu,<br />

o oyanmayacaq.<br />

Bиr ulduzu qoxlayaraq yuxuya getmиш o qadыn.<br />

Adamsa ayыq yatыr qoxlayaraq eynи ulduzu.<br />

156<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Kоnstаntinоs KаVаFИS<br />

Иlk pillя<br />

Gяnc Еvmеn sюylяdi gilеylяrini,<br />

bir gцn Fео<strong>kr</strong>itlя юz sюhbяtindя:<br />

"Dцz iki ildir ki, шеr yаzыrаm,<br />

аncаq bircя idil yаrаdа bildim.<br />

Шеrim tаmаmlаnmыш kimi gюrцnцr,<br />

аncаq dik dаyаnыb nяrdivаn sаyаq.<br />

mяn аyаq bаsdыьыm ilk pillяlяrdяn,<br />

bir dаhа yuхаrы чыхmаyаcаьаm".<br />

Fео<strong>kr</strong>it sюylяdi "sяnin sюzlяrin<br />

яdаlяtli dеyil", hаqsыzdыr, dоstum.<br />

Birinci pillяyя аyаq bаsаndаn,<br />

Bununlа, hяmiшя fяхr duymаlыsаn.<br />

Sяn bюyцk zirvяlяr fяth еlяyibsяn,<br />

чаlышmаn яlyеtmяz sоn qаzаnыbdыr.<br />

Ахы yаvаш-yаvаш birinci pillя,<br />

hаmыnыn цstцnя qаldыrыb sяni.<br />

Аyаq bаsmаq цчцn bu pillяkяnя<br />

dцшцncяlяr шяhяrinя аzаd sаkin оlmаlыsаn,<br />

vяtяndашlыq оrdа аsаn qаzаnыlmыr.<br />

Qаnunчulаr оrdа sяrtdir, чох yаvuzdu,<br />

оnlаrы bош iшlяrlя чяtin оlur аldаtmаq.<br />

Sяn bюyцk zirvяlяr fяth еlяyibsяn,<br />

чаlышmаn чох bюyцk шюhrяt qаzаnыb.<br />

Qоcа<br />

Hаylы-kцylц kаfеnin iчяri оdаsыndа,<br />

bir mаsа аrхаsыndа dirяnib durub qоcа,<br />

юnцndя bir qяzеt vаr vя о, tаmаm yаlnыzdы.<br />

О sяfil qоcаlыьыn яzginliyi iчindя ,<br />

dцшцnцr ki, yаn юtцb оndаn hяyаtыn dаdы,<br />

gюzяllik vя gцcцndяn юmrц аz tаmаmlаnыb.<br />

О bilir ki, qоcаlыb, yахшы gюrцr hяr шеyi.<br />

Gяncliyi еlя bil ki, dцnяn оlub, юtяnlяr<br />

kiчicik bir mюhlяtdir, lаp kicicik bir mюhlяt.<br />

Ычindяki tяrяddцd dаim аldаdыb оnu,<br />

dяli kimi inаnыb riyаkаr еhtiyаtа,<br />

"Sаbаh bоl-bоl zаmаnыn vаr dеyяn" yаlаnчыyа.<br />

Чошьun duyьulаrыnы qаdаьаylа bоьub о,<br />

gюzцndяki sеvinci, fцrsяtlяri itirib,<br />

indi qачыrdыqlаrы оnа lаь еlяyirlяr.<br />

Яski хаtirяlяri dюvrя vurur bашыndа.<br />

Kаfеnin оrtаsыndа mаsаyа чюkцb qоcа<br />

vя uyьulаr iчindя о tаmаm iчib-bаtыb.<br />

Bаrbаrlаrы gюzlяyяrkяn<br />

Шяhяr яhli nя цчцn yыьышыbdыr mеydаnа<br />

Bаrbаrlаr gяlяcяk burаyа bu gцn.<br />

niyя yаtыb sеnаt, dаyаnыb iclаs,<br />

sеnаtоrlаr susur, qаnun vеrяn yох.<br />

Barbarlar gяlяcяk buraya bu gцn,<br />

sеnаtоrlаr nеcя qаnun vеrsinlяr.<br />

nяdяn impеrаtоrlаr оyаnыb еrkяn,<br />

шяhяrin girяcяk qаpыlаrыndа<br />

tахtыylа-tаcыylа hаzыr оturur<br />

Ахы bаrbаrlаr gяlяcяk burаyа bu gцn.<br />

Hюkmdаr gюzlяyir, о istяyir ki,<br />

gюrцшsцn оnlаrыn bашчыlаrыylа,<br />

аrtыq pеrqаmеntя fяrmаn yаzыlыb.<br />

Оrdа bяхш оlunаn fяхri аdlаr vаr.<br />

Bяs bizim kоnsullаr, bizim prеtоrlаr<br />

nяdяn аmеtistli qоlbаq tахыblаr.<br />

Zцmrцd цzцklяri bяrq vurur nяdяn<br />

Nяdяn яllяrinя аlыblаr bu gцn ,<br />

gцmцш шirmаyыlы яsаlаrыnы.<br />

Ахы bаrbаrlаr gяlяcяk burаyа bu gцn,<br />

аdяtяn bяr-bяzяk kоr еdir bаrbаrlаrы.<br />

Lаyiqli ritоrlаr tаpыlmыш yохsа<br />

Оnlаrыn nitqlяri dаyаnыb nяdяn<br />

Ахы bаrbаrlаr gяlяcяk burаyа bu gцn,<br />

аdяtяn bяr-bяzяk kоr еdir bаrbаrlаrы.<br />

Lаyiqli ritоrlаr tаpыlmыr yохsа<br />

Оnlаrыn nitqlяri dаyаnыb nяdяn<br />

Ахы bаrbаrlаr gяlяcяk burаyа bu gцn,<br />

аdяtяn хошlаmыr оnlаr nitqlяri.<br />

Nяdяn nаrаhаtdыr gюrяsяn шяhяr.<br />

Kцчяlяr, mеydаnlаr nяdяn bошаlыb<br />

Niyя hяyяcаnlа qачаn аdаmlаr<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 157


tяlяsя-tяlяsя dоlur еvlяrя<br />

Чцnki аrtыq gеcяdir, bаrbаrlаrdаn хяbяr yох,<br />

bаrbаrlаr яslа yохmuш sюylяyir sяrhяdчilяr.<br />

Bяs indi nеylяyяk biz bаrbаrlаrsыz<br />

Оnlаr bizim цчцn bir imtаhаndыr.<br />

Divаrlаr<br />

Аcыmаdаn, utаncsыz vя rяhmsiz,<br />

hцndцr divаrlаrы hюrdцlяr dюrd yаnыmа.<br />

Ыndi оturmuшаm tаmаm umudsuz,<br />

bu dяrd bеynimi gяmirir, аyrы шеy dцшцnmцrяm ,<br />

еlяnяcяk чох iшlяr vаr qаbаqdа.<br />

Аh, mяn nеcя gюrmяmiшяm bu ucаlаn divаrlаrы,<br />

mяn dцnyаdаn аyrы dцшdцm<br />

sяssiz-kцysцz sяmirsiz.<br />

Pяncяrяlяr<br />

Mяnя аьыr yашаm vеrmiш<br />

bu qаrаnlыq оtаqlаrdа,<br />

zцlmяtя bаш vurа-vurа<br />

bir pяncяrя ахtаrыrаm.<br />

Bаrы bircя pяncяrяni ача bilsяm ,<br />

mяn bir аnlыq rаhаtlыьа qоvuшаrdыm.<br />

Аmmа yоха чыхыb bu pяncяrяlяr,<br />

mяnя qismяt dеyil оnlаrы tаpmаq.<br />

Bяlkя dя qаrаnlыq оlsа yахшыdыr.<br />

Dаvаmsыz iшыq,<br />

yеni яziyyяtя bir yоldur bяlkя.<br />

Kim bilir, о dаhа nяlяri kяшf еdяcяkdir.<br />

Sяslяr<br />

Dоpdоьmа sяslяr … ахы hаrdаsыnыz<br />

- bir qism чохdаn юlцb, bашqаlаrы itirilib,<br />

sаnki оnlаr dа юlцdц.<br />

Оnlаr hяrdяn yuхulаrdа zцhur еdяcяk,<br />

оnlаr hяrdяn fi<strong>kr</strong>imizя чяkic dюyцcяk,<br />

vя юtяn юmrцn pоеziyаsыnы,<br />

bir sяdаylа оyаdаrаq,<br />

gеcя musiqisi tяk sюnяcяklяr.<br />

Иstяmяlяr<br />

Оnlаrа, оtuz yаша yеtiшmяdяn юlяnlяrя,<br />

vя bяzяkli gюmцlяnlяrя,<br />

оnlаrа,<br />

оnlаrыn gюzяl gюvdяsinя охшаmыrmы<br />

юtцb gеdяn istяklяr<br />

tаlеyin bir hяzz gеcяsi,<br />

nяшя яtа еlяdiyi istяklяr.<br />

Шаmlаr<br />

Qаrшыmdа dаyаnыb gяlяcяk gцnlяr,<br />

dаyаnыb аlышаn шаm sыrаsы tяk ,<br />

dipdiri, isti, qыzыlы шаmlаr.<br />

Юtцb kечяn gцnlяr qаldы аrхаdа<br />

qаldы kяdяrindя sюnmцш шаmlаrыn,<br />

hяlя tцstцlяyir yахыndаkыlаr,<br />

sоyumuш, яrimiш чаrяsiz шаmlаr.<br />

Mяn чох аcыyыrаm, оnlаr аz dеyil,<br />

оnlаrыn аlоvunu аnmаq mяnя аьыrdы.<br />

Qаbаьа bахыrаm, yаnаr шаm sыrаsыnа.<br />

Dюnmяk dя аьыrdы, gюrmяk dя аьыr,<br />

bоzumtul izdihаm sыхlашыr,<br />

sцrяtlя чохаlыr bu sюnяn шаmlаr.<br />

Dаrа<br />

Шаir Fяrnаz юz еtik dаstаnыndа,<br />

яn ciddi mяqаmа gяlib yеtiшdi.<br />

О bunu yаzыrdы, nеcя оldu ki,<br />

Qistаsp оьlu Dаrа Pеrsiyа tахtыnа gяlib оturdu<br />

(bizim шаnlы Mitridаt Yеfnаtоrun sоyu оndаn bашlаyыr).<br />

Burdа яsаs mяsяlя<br />

Dаrаyа hаnsы hissin hаkim оlduьunu аnlаmаqdыr.<br />

Mяьrurluq Mяmnunluq Оlsun ki, оnlаr.<br />

Sюzцn dцzц-yох. Bеlяliklя, шаir dцшцncяyя qяrq оlmuшdu.<br />

Vя qяfildяn nюkяr girdi iчяriyя,<br />

шаiri яllяшdiyi vаcib iшdяn аyыrаrаq.<br />

Mцhаribя. Biz kечmiшik bюyцk gцclя sяrhяdlяri,<br />

rumlulаrыn яzяl оlаn bаsqыnы sахlаyаrаq.<br />

Fяrnаz mяyus оlub. Tяrsliyя bir bах,<br />

Bizim bюyцk шаhа dаstаn dеyilmir.<br />

Sаvаш gеdяn zаmаn шеr охunmаz.<br />

Fяrnаz dяrd iчindя. Аьыrdы zяrbя.<br />

Mяhz indi, о юz "Dаrа"sыylа шюhrяt qаzаnыb,<br />

hяmiшяlik оnа qibtя еdяnlяrin аьыzlаrыnы yumаrdы bilяrdi,<br />

аmmа indi gюzlяmяlidir, yеnя dя gюzlяmяlidir.<br />

Nя qяdяr gюzlяsin Yаlnыz budurmu suаl,<br />

Kim bilir nя qяdяr dюzяcяk Аmis.<br />

Mюhkяmliyi gюrяsяn nеcяdir bu шяhяrin.<br />

Rоmаlыlаr qоrхulu dцшmяnlяrdi!<br />

Biz kаppаdоkyаlыlаr о qяdяrmi qцvvяtliyik, uduzmаyаq.<br />

Cаvаb vеrmяk gцcц vаrmы bizdя rоmа lеgiоnlаrыnа<br />

Kюmяk еdin bizя bizim аllаhlаr,<br />

nя dяrin hяyяcаn, nя dilхоrчuluq,<br />

шаirin fi<strong>kr</strong>ini sахlаyа bilmяz.<br />

Mяьrurluq bu idi Dаrаyа hаkim.<br />

Vя mяmnunluq. Mяьrurluq vя mяmnunluq.<br />

Pоnt hюkmdаrы Mitridаt VЫ Yеvnаtоrun (е.я.132-63) sаrаy шаiri<br />

Fеrnаz Kаfаvinin uydurduьu pеrsоnажdыr. Шеrdяki hаdisяlяr е.я.74-<br />

cц ildя Mitridаtыn Rоmаyа qаrшы цчцncц sаvашыnыn яvvяlindя bаш<br />

vеrir. Fяrnаzыn dаstаnы Яhяmяni шаhы Ы Dаrаyа (е.я.522-486) hяsr<br />

оlunub.<br />

158<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008


Иоniyа sаyаьы<br />

Nя цчцn biz оnlаrыn bцtlяrini dаьыtdыq,<br />

niyя qоvduq оnlаrы biz qяdim mяbяdlяrdяn -<br />

qоvulmаq оnlаrчцn юlцm оlmаdы.<br />

Оnlаr sяni yеnя dя sеvir, Ыоniyа tоrpаьы,<br />

оnlаrыn ruhlаrы sяni хаtыrlаyыr.<br />

Ucа аvqust gцnц bашыn цstdя qаlхаndа,<br />

оnlаrыn yашаm gцcц hаvаnа hоpur sяnin,<br />

hяrdяn bir cismsiz, cаvаn bir surяt,<br />

ачыb qаnаdыnы, yцngцl yеriшlя, цstцndяn kеcяcяk<br />

tяpяlяrinin.<br />

Иtаkа<br />

Иtаkаyа gеtmяk fи<strong>kr</strong>иnя dцшsяn,<br />

duа еt, qоy yоlun uzаnsыn bиr аz,<br />

mюcцzя vя bиlиk, mяcаrя yоlu.<br />

Qоy sяnи qоrхutmаsыn.<br />

Nя sиklоp, nя lеstrиqоn,<br />

nя оnlаr, nя Pоsеydоn,<br />

yоlunu kяsmяz sяnиn.<br />

Яgяr cиsmиn vя ruhun ucа hиssя sаdиqsя.<br />

Sиklоplаr, lеstrиqоnlаr vя hеybяtlи Pоsеydоn<br />

qаrшыnа чыхmаz sяnиn,<br />

яgяr sяn оnlаrы ичиndя аpаrmаsаn,<br />

vя юzцn юz yоlunа юz яlиnlя dцzmяsяn.<br />

Duа еt, qоy yоlun uzаnsыn sяnиn.<br />

Bиr yаy sяhяrиndя ичиndя шаdlыq ,<br />

mяchul lиmаnlаrа gиrmяk qиsmяtи,<br />

qоy чохlu dяfяlяr gяlsиn bашыnа.<br />

Bиz аz qоnаьы оl fиnиkyаlыflаrыn,<br />

qиymяtlи mаllаr аl оnlаrdаn bиr аz,<br />

qаrаьаc, mяrcаn аl, yаqut аl, dаш аl,<br />

яtиrlи оtlаr аl, cаn rаhаtlаyаn,<br />

чохlu яtиrlи оt аl, cаn rаhаtlаsыn.<br />

Sоnrа gяz Mиsиrиn шяhяrlяrиnи,<br />

еlmи mцdrиklиyя аcgюzlцklя bах.<br />

Uzun sяyаhяtиn sоn mяqsяdи tяk,<br />

qоy Иtаkа оlsun fиkиrlяrиndя.<br />

Yоlu qыsаltmаьа чаlышmа яslа,<br />

bиr nечя иllиyя uzаt bu yоlu,<br />

kи, qоcаlаndа аdаyа lюvbяr sаlаsаn -<br />

tоplа sяrvяtиnи sяn yоl bоyuncа ,<br />

qоcа Ыtаkаdаn hеч nя gюzlяmя.<br />

Sяnя bu цzцшц Ыtаkа vеrdи.<br />

Yохsа чыхаrdыnmы sяn uzun yоlа.<br />

Bиl, dаhа аyrы pаy аlmаyаcаqsаn.<br />

Vя яgяr sяn оnu zаvаllы gюrsяn,<br />

юzцnц аldаnmыш hеsаb еlяmя.<br />

Иndи sяn mцdrиksяn, чох yеr gюrцbsяn.<br />

vя dцz аnlаyыbsаn nяdиr Иtаkа.<br />

Qоrхulаr<br />

Mаrtиаs dеdи:<br />

(Иskяndяrиyyяdя surиyаlы mцяllиm-ustаd,<br />

Kоnstаnt аvqust vя аvqust Kоnstаntиn zаmаnыndа,<br />

bиr аz bцtpяrяstdиr, bиz аz хачpяrяst).<br />

"Dцшцncя vя еlmlя о qяdяr bяrkиmишяm,<br />

mяnиm qоrхum оlmаz еhtиrаsыmdаn.<br />

Vеrяcяm tяnиmи cаnишиnиmя,<br />

яn gюzяl hяzzlяrя bulашаcаьаm,<br />

яn еrоtиk иstяklяrя uьrашаcаьаm,<br />

qаnыmыn шяhvяtlи оynаmаsыndаn<br />

qоrхmurаm qяtи,<br />

чцnkи bиlиrяm kи, яgяr иstяsяm, -<br />

bunа шцbhя yохdur -<br />

dцшцncя vя еlmlя mяn bu qяdяr mюhkяmяm,<br />

hяr vахt шяhvяt yоlundаn gеrи dюnя bиlяrяm,<br />

yеnя bяrpа еdяrяm яskи аskеt ruhumu.<br />

Rяsm sяnяtи<br />

Ишиmя bахыrаm, sеvиrяm оnu.<br />

Аmmа bu gцn<br />

kоmpоzиsиyаnыn аьыr gеtmяsи<br />

hяvяsиmи qачыrdы.<br />

Чцnkи чох tяsиrlяndиm.<br />

Qаrаldыqcа qаrаlыr hаvа.<br />

Yаьыш vаr, kцlяk vаr.<br />

Dаnышmаq yох, sеyr еtmяk иstяyиr cаnыm.<br />

Ыndи, bu rяsmdя,<br />

чешmяnиn yаnыndа uzаnmыш yоrulub yяqиn.<br />

Nя gюzяl bиr cаvаn, иlаhи bиr аn.<br />

Dаdlы uyьulаrа yюnяldиb оnu.<br />

Bиr mцddяt bеlяcя bахыrаm оnа.<br />

Vя bu rяsm sяnяtи yеnиdяn nяfяs vеrиr mяnя.<br />

Иskяndяrиyyя чаrlаrы<br />

Yыьышыb Иskяndяrиyyя cаmааtы<br />

gюzяl Klеоpаtrаnыn оьlаnlаrыnа bахmаьа,<br />

bюyцyц Sеsаrиоn, kичиklяr Иskяndяr vя Ptоlеmеy,<br />

иlk dяfя dаnышаcаqlаr Gиmnаsиyаdа.<br />

Оrаdа оnlаrы чаr еlаn еdяcяklяr,<br />

bяrq vurаn оrdunun gюzц юnцndя.<br />

Mиdиyа, Pаrfиyа vя Яrmяnlяrя,<br />

шаnlы Ыskяndяrи bашчы qоydulаr.<br />

Fиnиkyа, Kиlиkyа vя Surиyаyа hюkmdаr -<br />

bаsиlеvs Ptоlеmеy оldu.<br />

Аmmа яn bиrиncи Sеsаrиоndu -<br />

чяhrяyы иpяkdя, bоynundа gиrlаnd,<br />

kяmяrи zцmrцdlц vя аmеtиstlи,<br />

аyаьыnы sаrаn lеntlяrdя иncи.<br />

Оnu qаrdашlаrыndаn yuхаrыyа qаldыrыb<br />

чаrlаr аrаsыndа чаr еlаn еlяdиlяr.<br />

Аьыllы Иskяndяrиyyяlяr аnlаyыrdы kи,<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008 159


u gюrцntцlяr yаlnыz bиr tаmашаdыr.<br />

Hаvа иlыq иdи, hяn yаndа шеr vаrdы,<br />

sяmаdа шяfяqlяr аt оynаdыrdы.<br />

Иskяndяrиyyя Gиmnаsиyаsы dоьrudаndа<br />

иlhаm sяnяtиnиn bаш tаcы иdи.<br />

(Klеоpаtrаnыn оьlu, шаnlы Lаqаnыn хяlяfи).<br />

Vя tяlяsя - tяlяsя Gиmnаsиyаyа qачыrdыlаr,<br />

fяхlя шцаrlаr qышqыrыrdыlаr,<br />

(yunаncа, яrяbcя vя yяhudиcя)<br />

pаrаdа yцyцrяn Ыskяndяrиyyяlиlяr.<br />

аmmа bиlиrdиlяr, yахшы bиlиrdиlяr .<br />

bu чаrlаr, чаrlыqlаr bош cиngиltиdиr.<br />

Rоmаnыn шяrq яyаlяtlяrиnиn иdаrяsиnи яlиnя аlаn Mаrk Аntоnии<br />

Mиsиr hюkmdаrы Klеоpаtrа иlя yахыnlашdы vя оnun юvlаdlаrыnа<br />

bюyцk mцlklяr bаьышlаdы. Шеrdяkи hаdиsяlяr е.я. 34-cц иldя bаш<br />

vеrиr. Tеzlиklя Rоmа sеnаtы Klеоpаtrаyа mцhаrиbя еlаn еdяcяk,<br />

Оktаvиаnыn qошunu Mиsиrя gиrяndя Klеоpаtrа vя Аntоnии юzцnц<br />

юldцrяcяk. Sеsаrиоnu юldцrяcяklяr, Klеоpаtrаnыn dиgяr uшаqlаrыnы<br />

Rоmаyа gиrоv аpаrаcаqlаr.<br />

Bиr gеcя<br />

Dаьыnыq, ucuz оdаlаrdаn bиrиydи,<br />

mяшhur mеyхаnяnиn цst qаtlаrыndа.<br />

Pяncяrяdяn kцчя gюrцnцrdц,<br />

dаrаcыq, kиrlи.<br />

Ашаьыdаn kаrt оynаyаn,<br />

zаrаfаtlашаn ишчиlяrиn sяslяrи ешиdиlиrdи.<br />

Vя оrаdа, kиrlи yаtаьыn цstцndя<br />

mяnиm оldu ешqиn bяdяnи,<br />

tаnыdыm dяrdиmя dяrmаn dоdаqlаrы,<br />

qыrmыzы vя иstяk dоlu шиpшиrиn,<br />

юylя dяrmаnыydы kи, о dоdаqlаr,<br />

иllяr sоnrа, yаzаrkяn bu sяtиrlяrи<br />

bu kиmsяsиz еvdя, sеvgиdяn sяrхошаm yеnя.<br />

Yаrыm sааt<br />

Hеч mяnиm оlmаdыn, оlаcаьыnы dа yох sаyыrаm.<br />

Bиr иkи sюz, bиr yаnашmа dцnяn bаrdаkы kиmиdиr.<br />

Яlbяttя, аcы bиr шеydиr bu.<br />

Аmmа bиz, sяnяtя хиdmяt еdяnlяr kиmи<br />

hяrdяn аzаd оlub dцшцncяlяrdяn<br />

cиsmаnи hяzzlяrи duyа bиlmиrиk,<br />

qыsа bиr zаmаndа tаmаm sаyьыsыz.<br />

Bах, dцnяn bаrdа dа bеlяcя иdи,<br />

dаdlы аlkоqоlun yаrdыmы иlя,<br />

шяhvяtlя dоpdоlu yаrыm sааt kечиrdиm.<br />

Sаnыrаm аnlаdыn hаlыmы mяnиm<br />

vя bиr аz аrtыq qаldыn yаnыmdа.<br />

Gяrяklиydи, bu чцnkц yuхu mеylиnя<br />

vя аlkоqоlun tяsиrиnя bахmаyаrаq,<br />

sяnиn dоdаqlаrыnы gюrmяlиydиm,<br />

иstяyиrdиm yаnыmdа оlsun bяdяnиn.<br />

Dцnyа gюzяlи<br />

Gцzgц yаlаn sюylяmиr, gеrчяklиkdи,<br />

bu dцnyаnыn яn gюzяl bиr qыzыyаm mяn.<br />

Bяdяnиm zяrиfdи, аyаqlаrыmы bяyяnиrlяr,<br />

аьаppаq яllяrиmи, bоynumu,<br />

иpяk sачlаrыmы,<br />

хrиstиаn dоьulsаydыm,<br />

gеcя-gцndцz юzцmц gюstяrяrdиm bцtцn аlяmя,<br />

gюzяllиyиmи gюrяn hеyrаn еrkяklяr,<br />

qыsqаnc qаdыnlаr, bиrаьыzdаn qяbul еdяrdи.<br />

Yаrаdаnыm bяnzяrиmи bиrdя yаrаtmаyаcаq.<br />

Ачыq bиr fаytоndа kечяrdиm,<br />

sяhяr-ахшаm Ыstаnbul kцчяlяrи bиr mяшhяr оlаrdы,<br />

mяnи gюrmяk иstяyяnlяrя.<br />

Охumаьа gяlmишdи<br />

Охumаьа gяlmишdи юnцndя ачыq kиtаblаr,<br />

tаrихчиlяr, шаиrlяr.<br />

Оn dяqиqя bиrtяhяr dюzdц, sоnrа burахdы охumаьы.<br />

Ыndи uyuqlаyыr yаtаqdа, kиtаblаrа vеrdи юzцnц<br />

- аmmа иyиrmи цч yашыndаydы vя чох yаrашыqlыydы.<br />

Bиr gцn Еpоs kечdи оnun gюzяl bяdяnиndяn,<br />

Dоdаqlаrыndаn, bяnzяrsиz bяdяnиndяn<br />

еpиtиk bиr иstиlиk kечdи<br />

vя о utаnc duymаdы ичиndяkи hяzzlяrdяn.<br />

Umudsuz<br />

Bцsbцtцn иtиrdи оnu, иndи ахtаrыr,<br />

hяr yеnи sеvgиlиnиn dоdаqlаrыndа sеvdиyиnиn dоdаqlаrыnы,<br />

qucаqlаrkяn bиr bашqаsыnы,<br />

иstяyиr аldаnsыn, еynи bиr kяsя,<br />

юzцnц hеy оnа vеrиrmиш sаnsыn.<br />

Bцsbцtцn иtиrdи оnu, sаnkи оlmаmыш kиmи.<br />

Чцnkи qurtulmаq - еlя dеmишdи,<br />

о qurtulmаq иstяyиrdи,<br />

хяstя tяnsяl яylяncяlяrиn lяkяsиndяn,<br />

lяkяsиndяn tяndяkи utаncыnыn,<br />

hяlя vахt vаr dеyиrdи,<br />

vахt vаr dеyиrdи, vахt vаr qurtulmаьа.<br />

Bцsbцtцn иtиrdи оnu,<br />

sаnkи оlmаmыш kиmи.<br />

Yuхulаrыndа, hиsslяrиndя,<br />

bашqаlаrыnыn dоdаqlаrыndа оnun dоdаqlаrыydы.<br />

О yаnыr, tяzяdяn duymаq цчцn tаnыш ешqиnи.<br />

тяръцмя: Елхан Зал<br />

160<br />

АЛАТОРАН № 12, ЙАНВАР 2008

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!