BIBLIOTEKA SVJEDOCI VREMENA - Jadovno 1941.

ČLANCI, IZVJEŠTAJI, ZAPISI
283
pogodio ih je najbezumniji rat zatiranja ljudi, dobara i svih antropogenih
sadržaja.
Danas je njihovo stanje ovakvo: slabije se hrane, slabije odijevaju,
slabije stanuju, slabiji im je kulturni život – jednostavno ekonomski,
socijalno i kulturno nazaduju. Dvije godine ranije, u miru, ukradene
su im 22 mirovine. Oni idu ispod dostojanstva, pa i materijalnih
mogućnosti društva. Njih odbacuje društvo, napušta zdravlje, nerijetko
i potomci, rođaci, srodnici, susjedi, sugrađani. Čak i sami sebe
rezignirano napuštaju, neki u očaju dižu i ruku na sebe. U njihovim
redovima širi se morbidnost uzrokovana socijalnom bijedom, siromaštvom,
nebrigom i drugim oblicima socijalne patologije. Nerijetko
imaju tri do pet kroničnih bolesti. Većina je rezignirana, hoda u vlastitom
sprovodu.
Najteže im pada generacijski sukob i nemilo rastakanje porodičnih
struktura, te rat bez casus belli. Mnogi su iščupani iz korijena, i
napuštanjem rodnog kraja njihova su ishodišna ognjišta ugasla. Saginjući
se pred roditeljima, saginjući se kasnije za djecu, uložili su nadljudski
napor minulog rada «pretvarajući zemlju u zemljište», gradeći
privredne objekte, stambene i gospodarske zgrade, gradeći putnu
mrežu, industrijske pogone, institucije, rađajući i podižući brojne
potomke, ratujući, braneći integritet ovog tla, da bi konačno došli
pod starost na razmeđe bržeg rastakanja staroga vrednosnog sistema
nego rađanja novog, koji ne razumiju i ne mogu prihvatiti kao svoj,
jer im je okrenut leđima. Danas žive podljudski. Brže razaranje starih
institucija nego stvaranje novih njih ne samo što onespokojava nego
ih ekonomski, socijalno i kulturno onemogućava. Prebrzo rastakanje
porodičnog miljea, a nenalaženje adekvatnog supstituta težak je teret
na njihov dotrajali život. Socijalizacija materijalnih sredstava nije
bila uvijek praćena socijalizacijom njihovih novonastalih potreba.
Naročito u starosti. Ne lamentiraju oni nad bijedom prošlosti nego
nad oskudicom sadašnjosti, zanemarenosti i neizvjesnosti starosti te
brutalne ratne stvarnosti. Njih pogađa danak koji su platili civilizacijskoj
smjeni u znoju, krvi i nadljudskim radom naše industrijalizacije
i urbanizacije, jer od 850 000 umirovljenika 80% ih ne može pokriti
režije, 390 000 su invalidi rada, a oko 350 000 njihovih sinova, unuka
i praunuka je nezaposleno te oko 650 000 porodica su beskućnici, bez
stana.