Miesięcznik nr. 186 - ŚlÄ ski Klub Fantastyki

Ksi¹¿ki
Lokomotywa steampunku
Steampunk nie ma w Polsce szczęścia do książek. Owszem, podgatunek
ten jest znany (nawet bardzo dziś modny) lecz raczej dzięki
grom, filmom czy komiksom niż dzięki literaturze. Polscy autorzy
ze steampunkiem mierzą się bardzo nieśmiało (Zadra Krzysztofa
Piskorskiego), a pozycje z bardzo bogatej oferty zachodniej policzyć
można na palcach jednej, no, góra dwóch, rąk.
Tym bardziej cieszy fakt, że wydawnictwo MAG zdecydowało się
wznowić w prestiżowej serii Uczta Wyobraźni Maszynę różnicową –
powieść, od której steampunkowe szaleństwo się zaczęło i która do
dziś uważana jest za wzorzec gatunku.
Anglia, połowa XIX wieku. Odkąd do użytku weszły zaprojektowane
przez Charlesa Babbage’a Maszyny, prototypy współczesnych
komputerów, życie Brytyjczyków mocno się zmieniło. Arystokracja
utraciła władzę na rzecz Industrialnej Partii Radykalnej, od tej pory Imperium, choć nominalnie
to wciąż królestwo, rządzą już nie stare, szlacheckie rody, lecz naukowcy, dzięki czemu
niespodziewaną szansę awansu zyskali uzdolnieni ludzie ze społecznych nizin. A Maszyny wykorzystuje
się do wszystkiego: od obliczania skomplikowanych zmiennych przy okazji dyskusji
o dinozaurach, poprzez pokazy protokina, aż po policyjne śledztwa. Warto przy tym zaznaczyć,
że, mimo wszystkich tych zmian, dziewiętnastowieczna Anglia wciąż jest „wiktoriańska” w takim
znaczeniu, jak my to rozumiemy: kobiety noszą niewygodne gorsety i krynoliny, prostytutka
to istota godna pogardy, zaś Londyn jest miastem duszącego smogu i jaskrawych podziałów
klasowych. Tak skonstruowany świat sprawia, że z jednej strony mamy do czynienia ze zgrabnie
skonstruowaną historią alternatywną, a z drugiej powieść nie traci specyficznego, staroświeckiego
klimatu, bez którego steampunk nie byłby prawdziwym steampunkiem.
Zakrojona na szeroką skalę wizja alternatywnej rzeczywistości to największa zaleta Maszyny
różnicowej. Autorzy nie ograniczają się wyłącznie do Wielkiej Brytanii, w powieści odmiennie
potoczyła się także historia Stanów Zjednoczonych (jeden z ważniejszych wątków), a nawet
Japonii. Również ramy czasowe, jakie obejmuje fabuła, są szerokie: autorzy powracają we wspomnieniach
bohaterów do lat trzydziestych dziewiętnastego stulecia, gdy Industrialna Partia
zdobyła władzę, a w specyficznych, bardzo zresztą klimatycznych flashforwardach wybiegają
aż do początków wieku dwudziestego. Rozmach, szczegółowe dopracowanie świata – pod tym
względem Gibson i Sterling wciąż, choć od premiery Maszyny... upłynęło sporo lat, pozostają
o kilka kroków przed rzeszą mniej lub bardziej utalentowanych naśladowców.
I szkoda tylko, że autorskiej wyobraźni nie starczyło już na zaplanowanie ciekawej intrygi.
Zawiązanie akcji następuje tu w sposób najklasyczniejszy z możliwych: oto Edward Mallory,
młody uczony, zostaje przypadkiem wplątany w aferę zahaczającą o najwyższe sfery rządowe.
Clou spisku, w którym chodzi o zdobycie pewnego Bardzo Ważnego Przedmiotu, też nie porywa
oryginalnością. W dodatku akcja w wielu miejscach okazuje się dość naiwna – pozytywni boha­
13