Klucz do muzyki. Klasa 4

Klucz
DO MUZYKI
PODRĘCZNIK
DO SZKOŁY PODSTAWOWEJ
4

Źródła ilustracji i fotografii
Okładka: (chłopiec) P. Ratajski/Overline/WSiP; (klucz wiolinowy) Maugli/Shutterstock.com
Tekst główny
Rysunki: Joanna Gwis (s. 9 – g., 10 – d., s. 12 – d., s. 17 – d., s. 27 – d.), Daniel de Latour (s. 9 – d., s. 12 – g, s. 15, s.17 – g., 19, 20,
22), Maria Łepkowska (s. 18, 23), Wojciech Siwik (s. 16)
Fotografie: s. 8 G. Bryk/WSiP; s. 10 (zimorodek) Mircea Bezergheanu/Shutterstock.com; s. 11 (instrumenty) Elena Schweitzer/
Shutterstock.com; s. 13 (K. Penderecki) PAP/Adam Hawałej; s. 15 (nietoperz) Mark Carwardine/naturepl.com/NaturePL/BE&W; s.18 (flet
prosty) Valentin Agapov/Shutterstock.com, (klawiatura fortepianu) Alhovik/Shutterstock.com, (dzwonki chromatyczne) PhotoDisc; s. 21
(liść) hddigital/Shutterstock.com, (dżem) Anna Kucherova/Shutterstock.com, (kostki cukru) Garsya/Shutterstock.com, (jarzębina) ultimathule/
/Shutterstock.com, (kasztan) Gordon Bell/Shutterstock.com, (galaretka) Serhiy Kobyakov/Shutterstock.com; s. 22 (skrzypce) Timmary/
Shutterstock.com, (dzwony) ATesevich/Shutterstock.com; s. 23 (kontrabas) Ivan Ponomarev/Shutterstock.com; s. 24 (Różyczka
Goździewska) Eugeniusz Lokajski „Brok”/Muzeum Powstania Warszawskiego, (Powstańcy z kompanii „Koszta”) Eugeniusz Lokajski „Brok”/
/Muzeum Powstania Warszawskiego, (Powstaniec z chłopcem na niezidentyfikowanej ulicy Śródmieścia) Marian Grabski „Wyrwa”/
/Muzeum Powstania Warszawskiego
*Objaśnienia: g. – góra, d. – dół, l. – lewa, ś. – środek, p. – prawa.

Alfabetyczny spis piosenek
● 12
● 76
● 120
● 85
● 111
● 60
● 27
● 90
● 97
● 99
● 109
● 122
● 46
● 37
● 17
● 123
Nie damy Popradowej fali,
● 25
● 116
● 64
● 51
● 81
● 70
● 32
● 73
● 113
● 39
● 104
● 126
● 53
● 68
● 56
● 93
3

Spis piosenek ______________________________________________________ 3
___________________________ 6
_______________________________________ 9
W poszukiwaniu muzyki
____________________________________ 12
_________________________________________ 17
___________________________________ 22
Powstanie Warszawskie _____________________________________ 24
______________________________________________ 25
Jesienne nastroje
______________________________________________ 27
_________________________________________________ 32
Strun bez liku ________________________________________________ 34
Hymn narodowy ____________________________________________ 36
_____________________________________ 37
____________________________________________________ 39
Nasze instrumenty __________________________________________ 43
Mam tam-tam _______________________________________________ 46
__________________________ 50
________________________________________________ 51
_______________________________________________ 53
______________________________________________________ 56
____________________________________________ 59
______________________________________________ 60
Polonez ______________________________________________________ 63
_____________________________________________ 64
Mazur ________________________________________________________ 66
______________________________________________ 68
Oberek _______________________________________________________ 69
______________________________________________ 70
Kujawiak _____________________________________________________ 72

____________________________________________ 73
Krakowiak ___________________________________________________ 74
___________________________________ 76
______________________________ 78
Spotkanie z kompozytorem
_________________________________________________ 79
____________________________________ 81
_____________________________________________________ 84
________________________________________________ 84
______________________________________________________ 85
____________________________________ 90
________________________________________________ 93
________________________________________ 94
_________________________________________ 96
_________________________________________ 97
______________________________________________________ 99
__________________________________________________ 104
__________________________________ 105
___________________________________ 107
_________________________________________________ 109
Majowe marzenia
________________________________________________ 111
_________________________________________ 112
___________________________________ 113
___________________________________________ 115
_________________________________ 116
_________________________________________ 120
________________________________________ 121
______________________________________________ 122
______________________________________________________ 123
_____________________________________________________ 125
_____________________________________ 126
_______________________________________ 128

21. Przeczytaj wyrazy w podanych rytmach.
22.
16
43
wirtuozem
Zachęcamy cię do grania na różnych instrumentach muzycznych.
Ćwiczenia zamieszczone w podręczniku pod nazwą „Zostań wirtuozem”
pozwolą rozwinąć twoje umiejętności gry na instrumentach.
Ten rytm trzeba zagrać dwa razy, ponieważ na końcu jest znak repetycji,
czyli powtórzenia.
44
21
Tak zapisane
6

Nasze dzieje,
nasza tradycja
Powstanie Warszawskie
ruga wojna światowa trwała ponad pięć lat.
DPrzez ten czas Polacy wielokrotnie chwytali
za broń i próbowali odzyskać wolność. 1 sierpnia
1944 roku bohaterską walkę o wyzwolenie
swojego miasta podjęli warszawiacy. Walczyli do
2 października, potem, niestety, musieli poddać
miasto. Hitlerowcy doszczętnie zburzyli Warszawę,
pozostały z niej same gruzy.
Warszawscy powstańcy byli często bardzo młodymi
ludźmi, niewiele starszymi od ciebie. Pod
ostrzałem okupanta potrafili zachować fantazję
i humor. Świadczą o tym najlepiej piosenki, które
śpiewali w tym właśnie okresie.
Czy wiesz, że sześćdziesiąt lat po tych wydarzeniach
w Warszawie otwarto Muzeum Powstania
Warszawskiego Ma ono swoją stronę internetową
www.1944.pl.
21
3
11.
1. Pałacyk Michla, Żytnia, Wola,
3. Wiara się bije, wiara śpiewa,
bronią jej chłopcy od „Parasola”,
Niemcy się złoszczą, krew ich zalewa,
choć na „tygrysy” 1 mają visy 2 ,
różnych sposobów się imają,
to warszawiacy, same urwisy. Hej!
co chwila „szafę” 3 nam przesuwają. Hej!
Ref. Czuwaj, wiara, i wytężaj słuch, Ref. Czuwaj, wiara…
pręż swój młody duch, pracując za dwóch!
4. Lecz na nic „szafa” i granaty,
Czuwaj, wiara, i wytężaj słuch,
za każdym razem dostają baty
pręż swój młody duch jak stal!
i wkrótce przyjdzie taka chwila,
2. Każdy chłopaczek chce być ranny,
że zwyciężymy – i do cywila. Hej!
sanitariuszki – śliczne są panny,
Ref. Czuwaj, wiara…
więc gdy cię kulka trafi jaka,
poprosisz pannę – da ci buziaka. Hej!
1 „Tygrysy”
Ref. Czuwaj, wiara…
2 Visy
3 „Szafa”
24 24
25
1,2,3...
O
7

w uda
dzwonki
marakasy
otwór
kciukowy
palce
lewej
palce
prawej
–
– K
– K
– Ot
–
dziurka odkryta
dziurka zakryta
dziurka (od spodu) zakryta kciukiem
8

Muzyka...
Bo ja wiem...
Niewidzialnym świata tłem
Tajemnicą słowika
Zagadką oceanu i burzy
Czerwcową nocą w ogrodzie
A może skrawkiem ciszy,
w której granie słyszysz
Lecz jeśli chcesz ją zobaczyć
lub schwytać,
muzyka spłoszona umyka.
I tylko czarodziej muzyk
zna sposób, by ją zatrzymać.
On bierze słowika i różę,
owija w deszcz i chowa
pod kluczem na pięciolinii.
Ewa Zawistowska
Autorki
9

1.
10

C
zy wiesz, jak powstaje dźwięk Gdy gramy na instrumencie,
jego części drgają. Źródłem dźwięków są więc na przykład
drgające struny, drgające płytki metalowych lub drewnianych
instrumentów, słup powietrza w instrumentach dętych, struny
głosowe znajdujące się w krtani człowieka. Z tych drgań powstają
fale dźwiękowe, które dochodzą do naszych uszu. Drgające
powietrze najpierw dociera do błony bębenkowej, która…
też zaczyna drgać! Nerwy słuchowe wykrywają to drganie
i przekazują informację o nim do mózgu. W mózgu zaś na podstawie
tej informacji powstaje wrażenie zmysłowe – słyszymy
i rozpoznajemy poszczególne instrumenty, głosy itp.
2.
11

muzyka: Krystyna KwiatkowskaDorota Gellner
Refren
1.
1. Kiedy pada deszcz za oknem,
co jest suche, a co mokre
Mokre klony i topole,
sucho jest pod parasolem!
Ref. A ja patrzę na to wszystko,
co daleko jest i blisko,
a ja patrzę, a ja słucham,
co mi nuci deszcz do ucha.
2. W dole rzeka, w górze słońce,
co jest zimne, co gorące
Słońce ciepłe ma serduszko,
zimne fale w rzece pluszczą!
Ref. A ja patrzę na to wszystko,
co daleko jest i blisko,
fale szepczą mi do ucha,
a ja patrzę, a ja słucham.
A ja patrzę na to wszystko,
co daleko jest i blisko,
widzę rzekę, słońce, drzewa
i cichutko o tym śpiewam.
Refren
12

3.
4.
5.
6.
Zabawa
13

Warto
kontrastami
1
7.
Zabawy
2
3
Szybko-wolno
.
8.
14

9.
10.
Bardzo wysokie dźwięki (ultradźwięki) nie są słyszalne dla człowieka,
słyszy je natomiast pies. Dlatego treserzy i policjanci
często używają specjalnych gwizdków o bardzo wysokich tonach,
na które reagują tylko te czworonogi. Z kolei bardzo niskie dźwięki
(infradźwięki) też nie są słyszalne dla człowieka, ale ich wibracje
odczuwa cały organizm. Mogą być niebezpieczne dla zdrowia.
Do zwierząt o bardzo dobrze rozwiniętym słuchu należą nietoperze.
Wydają one ultradźwiękowe piski, które dolatują do przeszkody
i odbijają się od niej, a następnie jak echo wracają do ucha
zwierzęcia. W ten sposób nietoperze nie tylko sprytnie omijają
przeszkody, ale i polują na owady.
15

Zabawy
1
2
3
Warto
Aria
16

muzyka: Krystyna KwiatkowskaDorota Gellner
1. Czasem biegnie przez podwórko,
czasem chowa się za chmurką,
czasem ma we włosach kwiat
– taka piosenka na kilka lat.
Ref. Na cztery i na sześć,
na słońce i na deszcz,
na cztery i na pięć,
więc śpiewaj, gdy masz chęć!
Na cztery i na trzy,
na uśmiech i na łzy,
na cztery i na dwa,
więc śpiewaj, tra la la!
2. Czasem kryje się pod liściem,
czasem w kropli deszczu błyśnie,
czasem ją zanuci wiatr
– taką piosenkę na kilka lat.
Ref. Na cztery i na sześć…
3. Wszędzie chodzi razem z nami,
nocą sypia pod gwiazdami
albo śpiewa w naszych snach
– taka piosenka na kilka lat.
Ref. Na cztery i na sześć…
17

11.
,
i.
12.
g
i.
i.
18

13.
ta
ti
14.
15.
16.
taktach
metrum
Dolna cyfra
górna cyfra
-
Akcent

17.
18.
19.
20.
20

21.
22.
Zachęcamy cię do grania na różnych instrumentach muzycznych.
Ćwiczenia zamieszczone w podręczniku pod nazwą „Zostań wirtuozem”
pozwolą rozwinąć twoje umiejętności gry na instrumentach.
Te rytmy trzeba zagrać dwa razy, ponieważ na końcu jest znak repetycji,
czyli powtórzenia.
21

Zjawisko, od którego pochodzi nazwa pudła rezonansowego
– rezonans – jest bardzo interesujące. Wyobraźcie sobie,
że jesteśmy na dzwonnicy, gdzie wisi kilka podobnych do siebie
dzwonów. Jeśli uderzymy młotkiem w jeden z nich i wydobędziemy
z niego dźwięk, odezwą się też jego sąsiedzi, mimo że wcale
ich nie dotykaliśmy!
Skrzypce
to
22

muzyczny
a =
+ +
-
arco
pizzicato
ib), Pizzicato
kontrabas
23. -
Kontrabas
Smyczek
23

Nasze dzieje,
nasza tradycja
Druga wojna światowa trwała ponad pięć lat.
Przez ten czas Polacy wielokrotnie chwytali
za broń i próbowali odzyskać wolność. 1 sierpnia
1944 roku bohaterską walkę o wyzwolenie
swojego miasta podjęli warszawiacy. Walczyli do
2 października, potem, niestety, musieli poddać
miasto. Hitlerowcy doszczętnie zburzyli Warszawę,
pozostały z niej same gruzy.
Warszawscy powstańcy byli często bardzo młodymi
ludźmi, niewiele starszymi od ciebie. Pod
ostrzałem okupanta potrafili zachować fantazję
i humor. Świadczą o tym najlepiej piosenki, które
śpiewali w tym właśnie okresie.
Czy wiesz, że sześćdziesiąt lat po tych wydarzeniach
w Warszawie otwarto Muzeum Powstania
Warszawskiego Ma ono swoją stronę internetową
www.1944.pl.
24 24

11.
1. Pałacyk Michla, Żytnia, Wola,
bronią jej chłopcy od „Parasola”,
choć na „tygrysy” 1 mają visy 2 ,
to warszawiacy, same urwisy. Hej!
Ref. Czuwaj, wiara, i wytężaj słuch,
pręż swój młody duch, pracując za dwóch!
Czuwaj, wiara, i wytężaj słuch,
pręż swój młody duch jak stal!
2. Każdy chłopaczek chce być ranny,
sanitariuszki – śliczne są panny,
więc gdy cię kulka trafi jaka,
poprosisz pannę – da ci buziaka. Hej!
Ref. Czuwaj, wiara…
3. Wiara się bije, wiara śpiewa,
Niemcy się złoszczą, krew ich zalewa,
różnych sposobów się imają,
co chwila „szafę” 3 nam przesuwają. Hej!
Ref. Czuwaj, wiara…
4. Lecz na nic „szafa” i granaty,
za każdym razem dostają baty
i wkrótce przyjdzie taka chwila,
że zwyciężymy – i do cywila. Hej!
Ref. Czuwaj, wiara…
1
2
3
25