STVARNO PRAVO

Excellence in advice, precision in execution
STVARNO PRAVO
Obuka za polaganje stručnog ispita za sticanje licence stečajnog
upravnika
Beograd, jun 2005. godine
www.cesmecon.com

Pravni izvori
Zakon o osnovama svojinskopravnih odnosa (“Službeni list SRJ”, br. 29/96)
Zakon o prometu nepokretnosti (“Službeni glasnik RS”, br. 42/98)
Zakon o državnom premeru i katastru i upisima prava na nepokretnostima (“Službeni
glasnik RS”, br. 25/2002)
Zakon o zemljišnim knjigama (“Službene novine Kraljevine Jugoslavije”, br. 281-XC)
Zakon o založnom pravu na pokretnim stvarima upisanim u registar (“Službeni glasnik
RS”, br. 57/2003)
Zakon o poljoprivrednom zemljištu (“Službeni glasnik RS”, br. 14/2000)
Zakon o pretvaranju društvene svojine na poljoprivrednom zemljištu u druge oblike
svojine (“Službeni glasnik RS”, br. 54/96)
Excellence in advice, precision in execution

Program
√
√
√
Pravo svojine
Pojam, sadržina, pravno dejstvo, ograničenja i predmet
Oblici prava svojine
Sticanje, zaštita i prestanak prava svojine
Pravo državine (pojam, sticanje, zaštita, prestanak)
√
√
√
√
√
Druga stvarna prava
Pravo službenost
Pravo retencije
Založno pravo
Ručna zaloga (pojam, sticanje, zaštita, prestanak)
Hipoteka (pojam, sticanje, zaštita, prestanak)
Založno pravo na pokretnim stvarima upisanim u registar
Katastar nepokretnosti, zemljišne knjige i tapijski sistem
Stvarna prava stranaca
Excellence in advice, precision in execution

Pravo svojine
Pojam prava svojine
√
Subjektivno stvarno pravo iz koga proizilazi najviša pravna i faktička vlast na
stvari
Predmet prava svojine
√
√
Pokretne stvari
Nepokretne stvari (stambene zgrade, stanovi, poslovne zgrade, poslovne
prostorije, poljoprivredno zemljište i druge nepokretnosti, osim prirodnih
bogatstava u državnoj svojini, pojedina dobra u opštoj upotrebi, građevinsko
zemljište, šume i šumsko zemljište)
Excellence in advice, precision in execution

Pravo svojine
Obeležja prava svojine
√
√
√
√
√
√
Apsolutnost
Jedinstvenost
Jednovrsnost
Rekadentnost
Nezavisnost
Nezastarivost
Excellence in advice, precision in execution

Pravo svojine
Sadržina prava svojine
√
√
√
Ovlašćenje držanja stvari
Ovlašćenje korišćenja
Ovlašćenje raspolaganja
Excellence in advice, precision in execution

Pravo svojine
Ograničenja prava svojine
√
√
√
Zabrana zloupotrebe prava svojine
Susedsko pravo
Ograničenja u opštem interesu
Excellence in advice, precision in execution

Pravo svojine
Ograničenja prava svojine
Zabrana zloupotrebe prava svojine
Excellence in advice, precision in execution

Pravo svojine
Ograničenje prava svojine
Susedsko pravo
√ Imisije
√
√
√
Odnosi između vlasnika graničnih nepokretnosti
Pravo upotrebe susedne nepokretnosti
Pravo nužnog prolaza
Excellence in advice, precision in execution

Pravo svojine
Ograničenja prava svojine
Ograničenja u opštem interesu
√
√
Zakonsko pravo preče kupovine
Posebni slučajevi
Excellence in advice, precision in execution

Pravo svojine
Pravo svojine može se steći:
√
√
√
√
po zakonu
na osnovu pravnog posla
nasleđivanjem
odlukom državnog organa
Načini sticanja svojine:
√
√
√
derivativno sticanje,
originarno sticanje,
ostali slučajevi
Excellence in advice, precision in execution

Pravo svojine
Derivativno sticanje prava svojine
√ Način sticanja nepokretnih stvari
a. Punovažan pravni posao
b. Upis u javnu knjigu
√ Način sticanja pokretnih stvari
a. Punovažan pravni posao
b. Predaja (fizička, simbolička, fiktivna, predaja stvari bez prenosa svojine)
Excellence in advice, precision in execution

Pravo svojine
Originarno sticanje prava svojine
√
√
√
√
√
√
√
√
Stvaranje nove stvari (prerada, specifikacija)
Spajanje i mešanje
Građenje na tuđem zemljištu
Odvajanje plodova
Održaj (redovni i vanredni održaj)
Sticanje svojine od nevlasnika
Okupacija
Nalaz izgubljene stvari
Excellence in advice, precision in execution

Pravo svojine
Ostali načini sticanja prava svojine
√
√
√
Eksproprijacija
Komasacija
Prisvajanje životinja i riba
Excellence in advice, precision in execution

Pravo svojine
Prestanak prava svojine
√
√
√
√
Kada drugo lice stekne pravo svojine na istoj stvari
Napuštanjem stvari (derelikcija)
Propašću stvari
U drugim slučajevima određenim zakonom
Excellence in advice, precision in execution

Pravo retencije – zadržavanje dužnikove stvari
Pravo retencije – pravo zadržavanja
Osnov sticanja – zakon
Trenutak sticanja - dan dospelosti nenamirenog potraživanja
Excellence in advice, precision in execution

Pravo svojine
Zaštita prava svojine
√
√
√
Reivindikaciona tužba
Publicijanska tužba
Negatorna tužba
Excellence in advice, precision in execution

Državina
Državina - faktička vlast na stvari
Predmet državine - stvar v. pravo
Svojstva/kvaliteti državine - zakonitost i savesnost
Prestanak državine
Državinska zaštita
Excellence in advice, precision in execution

Pravo svojine - Susvojina
Pojam i obeležja susvojine
√
√
√
√
√
Pravo svojine dva ili više lica na istoj fizički nepodeljenoj stvari čiji su delovi idealno
određeni (u razlomcima, procentima ili promilima)
Kod susvojine je podeljeno samo pravo a ne stvar
Susvojina može da postoji i na nepodeljenoj stvari čiji su delovi u različitim oblicima
svojine
Prava suvlasnika u suvlasničkoj zajednici
na celu stvar
na alikvotni deo stvari
Prestanak suvlasničke zajednice – deoba (fizička i civilna deoba)
Excellence in advice, precision in execution

Stvarna prava na tuđoj stvari - službenosti
Pojam službenosti
Pravo službenosti je stvarno pravo na tuđoj stvari koja ovlašćuje njenog titulara da tuđu
stvar koristi na određeni način
Obeležja prava službenosti:
√
√
√
√
√
√
Stvarna prava na tuđoj stvari
Obavezuje vlasnika stvari na nečinjenje ili trpljenje
Zabrana ustanovljavanja prava službenosti na već ustanovljenom pravu službenosti
Može se ustanoviti samo ako je korisna za njenog titulara
Vrši se tako da što manje opterećuje poslužno dobro
Ne može se odvojiti od dobra na kome je ustanovljena
Vrste službenosti:
√
√
Stvarne službenosti
Lične službenosti
Excellence in advice, precision in execution

Stvarna prava na tuđoj stvari - službenosti
Stvarne službenosti
√
√
√
Stvarna službenost je pravo vlasnika jedne nepokretnosti (povlasno dobro) da za njene
potrebe preduzima određene pravne radnje na nepokretnosti drugog vlasnika
Način sticanja - pravni posao, odluka državnog organa, održaj
Zaštita stvarne službenosti – konfesorna tužba i državinska (posesorna) tužba
Excellence in advice, precision in execution

Stvarna prava na tuđoj stvari - službenosti
Lične službenosti
√
√
Lična službenost je pravo ustanovljeno u korist određenog lica koje ga ovlašćuje da na
određeni način upotrebljava ili koristi poslužno dobro
Lične službenosti su pravo plodouživanja, pravo uživanja/upotrebe i pravo stanovanja
Excellence in advice, precision in execution

Status titulara stvarnih prava u stečajnom postupku
Stvarno pravo daje njegovom titularu svojstvo izlučnog poverioca u stečajnom postupku
Izlučno pravo – pravo da se stvar na kojoj postoji stvarno ili lično pravo izdvoji iz
stečajne mase
Izlučni poverilac nije stečajni poverilac
Izlučni poverilac svoje potraživanje može ostvariti u svim sudskim postupcima
Excellence in advice, precision in execution

Ostvarivanje prava izlučnog poverioca u
stečajnom postupku
Zahtev za izlučenje stvari na kojoj postoji stvarno ili lično pravo
Prava izlučnog poverioca za slučaj otuđenja stvari na kojoj postoji pravo svojine ili lično
pravo pre pokretanja stečajnog postupka
Ostvarivanje prava na izlučenje u stečajnom postupku v. Ostvarivanje izlučnog prava u
drugim postupcima
Excellence in advice, precision in execution

Založno pravo
√
√
√
√
√
Založno pravo se može ustanoviti na osnovu:
Pravnog posla
Sudske odluke
Zakona
Vrste založnog prava:
Založno pravo na nepokretnim stvarima (hipoteka)
Založno pravo na pokretnim stvarima (ručna zaloga i založno pravo na pokretnim
stvarima upisanim u registar zaloge)
Excellence in advice, precision in execution

Založno pravo
Hipoteka – založno pravo na nepokretnoj stvari (odnosi se na celu nepokretnost, njene
plodove dok su neodvojeni i na njene sastavne delove i pripatke)
Hipoteka na više nepokretnosti (zajednička hipoteka)
Nadhipoteka (hipoteka na hipoteci)
Prava hipotekarnog poverioca
√
√
√
√
√
√
Prestanak hipoteke:
Prestanak potraživanja obezbeđenog hipotekom
Odricanje hipotekarnog poverioca
Konfuzija
Konsolidacija
Propast hipotekovane nepokretnosti
Prodaja nepokretnosti u izvršnom postupku
Excellence in advice, precision in execution

Založno pravo
Ručna zaloga – pravo zaloge na pokretnim stvarima
√
√
√
√
Nastanak ručne zaloge – na osnovu ugovora, zakona ili sudske odluke
Predmet ručne zaloge – individualno određena, nepotrošna stvar ali i pravo
Ugovor o zalozi – član 966. Zakona o obligacionim odnosima
Prava i obaveze strana iz ugovora o zalozi
√ Prestanak založnog prava (prestankom ugovora o zajmu, prodajom založene stvari,
protekom roka u slučaju da je ugovor o zalozi zaključen na određeno vreme, odricanjem
zalogoprimca od zaloge, konsolidacijom i konfuzijom)
Excellence in advice, precision in execution

Založno pravo
Zalaganje potraživanja
Zalaganje drugih prava
Excellence in advice, precision in execution

Registarsko založno pravo
Pravni osnov – ugovor o zalozi
√
√
√
√
√
√
√
Način sticanja prava – upis u registar zaloge
Predmet zaloge – postojeće i buduće pokretne stvari i prava. Da bi bila upisana stvar
mora biti individualno određena
Intelektualna svojina – može biti predmet zaloge s tim što se upisuje u registar
nadležnog zavoda za intelektualnu svojinu
Novčano potraživanje u domaćoj ili stranoj valuti može biti predmet zaloge
Dejstvo ugovora o zalozi i upisa u registar
Način i redosled namirenja
Prestanak registarske zaloge (isplata potraživanja, propast stvari, prodaja, konfuzija,
pristanak poverioca, sudska odluka)
Excellence in advice, precision in execution

Registarsko založno pravo
Excellence in advice, precision in execution

Status titulara založnih prava u stečajnom postupku
Založno pravo daje njegovom titularu svojstvo razlučnog poverioca u stečajnom
postupku
Razlučno pravo daje njegovom titularu pravo namirenja na stvari ili pravu koje je
predmet njihovog prava i to iz sredstava ostvarenih prodajom imovine na kojoj su stekli
razlučno pravo
Razlučni poverilac nije stečajni poverilac
Slučajevi u kojima razlučni poverilac namiruje svoje potraživanje kao / i kao stečajni
poverilac
Pokretanjem stečajnog postupka razlučni poverilac može ostvariti svoje pravo samo u
stečajnom postupku
Excellence in advice, precision in execution

Prava razlučnog poverioca u prethodnom
stečajnom postupku
Pravo na podnošenje pismenog zahteva za ukidanje
ili uslovljavanje dejstva moratorijuma
Excellence in advice, precision in execution

Zemljišni registri
Vrste zemljišnih registara
√
√
Katastar nepokretnosti
Zemljišne knjige
Načela zemljišnih registara:
√
√
Opšta načela (i katastar i zemljišne knjige): načelo stvarnosti, načelo upisa, načelo
knjižnog prethodnika, načelo javnosti, načelo poverenja u zemljišne registre, načelo
prioriteta i načelo legaliteta upisa
Posebna načela (katastar nepokretnosti): objedinjene evidencije, obaveznost upisa,
vođenje registra od strane organa uprave
Vrste upisa:
√
√
√
Uknjižba – konačno se stiču, prenose ili prestaju prava na nepokretnostima
Predbeležba – uslovno se stiču, prenose ili prestaju prava na nepokretnosti
Zebeležba – upis pravnih činjenica koje se tiču vlasnika ili nepokretnosti
Excellence in advice, precision in execution

Katastar nepokretnosti
Osnovna evidencija o nepokretnostima
Osnova za izradu svake druge evidencije na nepokretnostima
Pretpostavka tačnosti podataka upisanih u katastar nepokretnosti
Excellence in advice, precision in execution

Zemljišne knjige
Javna knjiga - za osnov ima katastar nepokretnosti
Upisi u zemljišnu knjigu utiču na stvarna prava na nepokretnostima
Excellence in advice, precision in execution

Tapija
Tapijski sistem – tapija i intabulacija
Tapija je javna isprava koja sadrži podatke da je lice koje je u njoj označeno vlasnik
nepokretnosti za koju je izdata
Izdavanje tapije – sastavljanje tapije (organ opštine nadležan za imovinsko-pravne
odnose) i overa tapije (sud koji vodi knjigu tapija)
Intabulacija – način sticanja stvarnih prava na tuđim nepokretnostima (hipoteke i
stvarnih službenosti) u tapijskom sistemu
Excellence in advice, precision in execution

Stvarna prava stranaca
Sticanje prava svojine na pokretnim stvarima – bez ograničenja
Sticanje prava svojine na nepokretnim stvarima – 2 uslova: postojanje reciprociteta, i da
su nepokretnosti neophodne za obavljanje delatnosti na teritoriji Srbije i Crne Gore
U slučaju da stranac ne obavlja delatnost u SCG – dopušteno je sticanje prava svojine
na stanu i/ili stambenoj zgradi , pod uslovom reciprociteta, pod istim uslovima koji važe i
za domaćeg državljanina
Excellence in advice, precision in execution

Prilozi
Model reivindikacione tužbe
Model publicijanske tužbe
Model negatorne tužbe
Model konfesorne tužbe
Model državinske tužbe
Model sporazuma o deobi stvari
Model ugovora kojim se ustanovljava stvarna službenost
Model odluke državnog organa o ustanovljavanju stvarne službenosti
Model ugovora o ustanovljavanju lične službenosti
Model ugovora o ustanovljavanju založnog prava na nepokretnosti
Model zapisnika o popisu pokretnih stvari
Model ugovora o zalozi
Posedovni list/List nepokretnosti
Izvod iz zemljišnih knjiga
Tapija
Excellence in advice, precision in execution