aktualizacja inwentaryzacji przyrodniczej gminy polkowice - Biuletyn ...

zanieczyszczenia wykazują gatunki o plechach najsilniej rozbudowanych i odstających od
podłoża. Stopień wrażliwości podstawowych form morfologicznych przedstawia się
następująco:
bardzo wrażliwe mało wrażliwe
krzaczkowate > listkowate > łuseczkowate > skorupiaste
Powyższy schemat jest pewnym uproszczeniem, ponieważ wśród porostów
o plechach skorupiastych znajdują się gatunki o różnym stopniu odporności na
zanieczyszczenia, w tym również bardzo wrażliwe. Właściwa interpretacja wyników w dużej
mierze zależy od doświadczenia osoby prowadzącej monitoring.
Wyróżnia się cztery zasadnicze typy morfologiczne plech porostowych: skorupiaste,
łuseczkowate, listkowate i krzaczkowate.
Porosty skorupiaste ściśle przyrastają do podłoża (plecha zewnętrzna) lub wrastają
w nie (plecha wewnętrzna). Plechy mają różną grubość, od bardzo cienkich, zanikających,
po grube nawet do kilku milimetrów. Odmienna, ale z reguły charakterystyczna dla danego
gatunku, jest struktura powierzchni: plecha może być proszkowata, ziarenkowata,
brodawkowata, gładka lub spękana. W plechach skorupiastych z powietrzem styka się tylko
górna strona.
Porosty o plechach łuseczkowatych z reguły nieco odstają od podłoża i są
w większym stopniu niż skorupiaste wystawione na działanie związków toksycznych. Łuski
mają zwykle do kilku milimetrów średnicy i często są inaczej zabarwione na stronie górnej
niż na dolnej. U niektórych gatunków łuski są pojedyncze i rozproszone, a u innych –
skupione lub nawet dachówkowato na siebie zachodzące, jak to ma miejsce np.
u paznokietnika ostrygowego Hypocenomyce scalaris.
Gatunki listkowate mają plechy spłaszczone na kształt listków lub blaszek, często
podzielone na odcinki, rozetkowate albo rosnące nieregularnie, o dolnej stronie mniej lub
bardziej przylegającej do podłoża; przyczepione są chwytnikami, uczepem lub zmarszczkami
dolnej kory.
Porosty krzaczkowate złożone są z gałązek o różnym kształcie, od nitkowatych
i obłych po taśmowate, przyczepionych zwykle do podłoża tylko w jednym miejscu, stąd
praktycznie cała powierzchnia plechy ma bezpośredni kontakt z zanieczyszczeniami. Gałązki
wznoszą się do góry (np. chrobotki), zwisają (np. brodaczki i włostki) lub płożą się (np.
obrostnica rzęsowata Anaptychia ciliaris).
277