aktualizacja inwentaryzacji przyrodniczej gminy polkowice - Biuletyn ...

pobierania wody bezpośrednio z opadów atmosferycznych, podczas gdy rośliny
korzystają z wody częściowo przefiltrowanej przez glebę.
Porosty rosną na czterech zasadniczych typach podłoży. Są to:
1) kora drzew, krzewów i krzewinek (porosty epifityczne – epifity);
2) drewno (porosty epiksyliczne – epiksyle);
3) ziemia (porosty naziemne – epigeiczne);
4) skały (porosty naskalne – epility).
Do monitoringu stanu czystości powietrza wykorzystuje się prawie wyłącznie porosty
nadrzewne (epifity). Porosty epifityczne występują na wszystkich gatunkach drzew.
W warunkach względnie naturalnych pojawiają się już na drzewach kilku- i kilkunastoletnich.
Z reguły inne gatunki rosną na drzewach młodych, a inne na starszych. Poza wiekiem
drzewa, na występowanie epifitów wpływ mają takie właściwości podłoża, jak: odczyn kory,
jej urzeźbienie, wysokość od podstawy pnia, ekspozycja i in.
Do drzew o korze kwaśnej i ubogiej (oligotroficznej), na której osiedla się stosunkowo
mało gatunków porostów, należą m.in. drzewa iglaste (sosny, świerki, modrzewie, jodły).
Drzewami, których kora ma najwyższy odczyn i jest najbogatsza w substancje odżywcze,
m.in. w związki azotu, są przykładowo topole i wierzby. Kora innych częściej spotykanych
drzew, np. buków, dębów, grabów, olsz i jarzębin, jest umiarkowanie kwaśna i średnio żyzna.
Na pniach o korze silnie urzeźbionej (spękania, bruzdy, szczeliny) wykształca się
bardzo dużo różnych mikrosiedlisk, dlatego istnieją tutaj znacznie większe możliwości dla
osiedlania się wielu gatunków porostów niż w przypadku drzew o korze gładkiej.
W trakcie badań bioindykacyjnych mamy do czynienia z różnymi gatunkami drzew.
Prowadząc monitoring w miastach, najczęściej spotykamy lipy (przede wszystkim lipę
drobnolistną Tilia cordata, krymską T. euchlora i szerokolistną T. platyphyllos), klon Acer
platanoides i jawor A. pseudoplatanus oraz mieszańce topól Populus. Gatunkami tymi
najczęściej obsadzone są również szosy poza miastami. Czasami trafiają się drzewa obcego
pochodzenia, jak grochodrzew Robinia pseudacacia, błędnie zwany akacją, kasztanowiec
Aesculus hippocastanum czy też klon jesionolistny Acer negundo. Te i inne gatunki obce
należy w miarę możliwości omijać, ponieważ jest regułą, że na drzewach obcego
pochodzenia epifity rozwijają się bardzo słabo, nawet w sprzyjających warunkach. Często nie
uwzględnia się również drzew iglastych, ponieważ ich flora epifityczna z natury jest bardzo
uboga. Omijać należy również drzewa o silnie łuszczącej się korze; z rodzimych drzew
liściastych jest to jawor Acer pseudoplatanus.
Stopień reakcji porostów na substancje toksyczne zależy od wielu czynników. Żaden
z nich nie oddziałuje samodzielnie; reakcja plechy jest odpowiedzią na cały kompleks
czynników. Jednym z najważniejszych jest morfologia plech. Wynika to z faktu, że wymiana
gazowa u porostów zachodzi całą powierzchnią plechy, dlatego największą wrażliwość na
276