aktualizacja inwentaryzacji przyrodniczej gminy polkowice - Biuletyn ...

VI. BIOINDYKACJA ZANIECZYSZCZEŃ ATMOSFERYCZNYCH
VI.1.
WSTĘP
Bioindykacja polega, między innymi, na wykorzystywaniu organizmów do jakościowej
i ilościowej oceny zanieczyszczeń obecnych w powietrzu, wodzie i w glebie. Bioindykatorami
(= biowskaźnikami, biotestami) mogą być całe ekosystemy, zbiorowiska roślin i zwierząt,
populacje, a także pojedyncze organizmy należące do różnych grup taksonomicznych.
Przykładowo, bakterie, glony oraz skorupiaki wykorzystuje się do oceny czystości wód;
porosty, mchy i rośliny kwiatowe - przy analizie czystości powietrza, a grzyby, nicienie
i dżdżownice - jako wskaźniki skażenia gleby. Teoretycznie, każdy organizm może być
indykatorem, ale w rzeczywistości tylko nieliczne są dobrymi biowskaźnikami, gdyż spełniają
następujące warunki:
1) są pospolite, a dzięki temu łatwo dostępne dla obserwatora;
2) dają możliwość oceny poziomu zanieczyszczenia we względnie krótkim przedziale
czasu;
3) reakcja, jaką wykazują w zetknięciu się z substancjami toksycznymi, jest szybka,
jednoznaczna i wyraźna.
Główne zalety biowskaźników w ocenie skażenia środowiska to:
1) znacznie niższe koszty, niż przy stosowaniu aparatury pomiarowej;
2) otrzymanie bezpośredniej informacji o reakcji żywego organizmu na związki toksyczne;
3) znaczna szybkość reagowania i możliwość dostrzeżenia i oceny wizualnych objawów
reakcji.
Jednymi z najczęściej stosowanych na świecie biowskaźników służących do oceny
zanieczyszczenia powietrza są porosty. Porosty są wyspecjalizowaną grupą grzybów
i stanowią wynik symbiotycznego połączenia dwóch organizmów – grzyba (workowca lub
podstawczaka) i glonu (zielenicy lub cyanobakterii). Wrażliwość porostów na
zanieczyszczenia (a także na inne zmiany warunków ekologicznych) wynika m.in. z:
braku tkanki okrywającej, co stwarza możliwość bezpośredniej infiltracji gazów, pyłów
i roztworów do wnętrza plech;
małej zdolności przystosowywania do zmieniających się warunków środowiska;
niskiej tolerancji glonu na zanieczyszczenia;
bardzo małej zawartości chlorofilu na jednostkę suchej masy, co sprawia, że rozkład
chlorofilu pod wpływem toksyn daje efekty uszkodzenia wielokrotnie silniejsze niż u
roślin (efekty na poziomie chemicznym, fizjologicznym, cytologicznym, anatomicznym
i morfologicznym);
275