Jutro pójdę w świat, Klasa 4 (SP 4-6)

PODRĘCZNIK DO JĘZYKA POLSKIEGO DLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ
JUTRO PÓJDĘ
W ŚWIAT
4

Hanna Dobrowolska
Urszula Dobrowolska
jutro pójdę
w świat
Podręcznik do kształcenia
literackiego, kulturowego i językowego
dla szkoły podstawowej
4

Spis treści
Poznajmy się
Sztuka na co dzień. Portret – autoportret
Wiersz na pocieszenie - Natalia Usenko 14
Wers 15
Krótko o sobie – Pippi Pończoszanka (fragment)
– Astrid Lindgren; Akademia pana Kleksa (fragment)
– Jan Brzechwa 16
10 wskazówek… Przedstawiam siebie i innych 17
Przezwisko, pseudonim, przydomek 18
Życzenia – wzór 18
Czy wiesz, że… Imiona i nazwiska 19
Warto przeczytać 19
Zakręty ortografii. Wielka litera: pisownia imion,
nazwisk i nazw geograficznych. Błahostka!
– Agnieszka Frączek 20
Profil na portalu społecznościowym 22
Dane osobowe 24
Kraina języka. W świecie znaków 25
Znajomi, ale nieznajomi 27
Komunikacja 27
Tajemny szyfr (fragment książki Mikołajek i inne chłopaki)
– Jean-Jacques Sempé, René Goscinny 28
Narrator 29
Czy wiesz, że… Hieroglify 30
Abecadło – Małgorzata Strzałkowska 31
Kraina języka. Litera. Głoska. Sylaba 32
Przydatny alfabet 36
Spis alfabetyczny 37
Czy wiesz, że… Alfabet 37
Podsumowanie rozdziału. Sprawdzian kontrolny nr 1 38
3

Szkoła z marzeń
Sztuka na co dzień. Plakat
Nowa pani (fragment książki Magi Mag robi szum)
– Terence Blacker 42
Plan opowiadania 45
Kraina języka. Części mowy 46
Znaki przestankowe – Jan Brzechwa 48
Zasady stosowania znaków interpunkcyjnych 49
W klasie – Jan Twardowski 50
Zakręty ortografii. Ó – u. O kozie na mrozie – Agnieszka
Frączek; Smoczy apetyt – Agnieszka Frączek 51
Dynastia Miziołków (fragment) – Joanna Olech 55
Dziennik 56
Lekcja francuskiego (fragment książki Mała księżniczka)
– Frances H. Burnett 57
Świat przedstawiony 60
Bohater literacki – przygotowanie do opisu 61
Warto obejrzeć 62
Czy wiesz, że… Mała księżniczka 62
Kraina języka. Rzeczownik 63
Obibok – Agnieszka Frączek 67
Rym 67
Pinokio (fragment) – Carlo Collodi 68
Czy wiesz, że… Ośle uszy 71
Adaptacja 72
Afisz 73
Podsumowanie rozdziału. Sprawdzian kontrolny nr 2 74
Warto czytać
Sztuka na co dzień. Malarstwo rodzajowe
Ojciec w bibliotece – Czesław Miłosz 78
Kilka słów o… Czesławie Miłoszu 78
4

Zwrotka 79
Polscy nobliści 80
Miłośniczka książek (fragment książki Matylda) – Roald Dahl 81
Czy wiesz, że… Powiedzenia o książce 84
Gawęda o książkach i czytelnikach (fragment) – Jarosław
Iwaszkiewicz 85
Czy wiesz, że… Powiedzenia o książce (cd.) 85
Kraina języka. Przymiotnik 86
Syn Nima (fragment książki Kuba i Buba,
czyli awantura do kwadratu) – Grzegorz Kasdepke 90
Synonim 91
Rodzaje słowników 92
Zakręty ortografii. Pisownia przymiotników złożonych;
Barwne ptaszki – Agnieszka Frączek 95
Koszmarny Karolek czyta książkę (fragment książki
Koszmarny Karolek i cuchnąca bomba) – Francesca Simon 97
Akapit 100
10 wskazówek dla czytelnika 100
Warto przeczytać 101
Kraina języka. Odmiana rzeczownika i przymiotnika 102
Budowa książki 106
10 wskazówek dla opisującego przedmiot 107
Opis przedmiotu 108
Czy wiesz, że… Książki łańcuchowe 109
Podsumowanie rozdziału. Sprawdzian kontrolny nr 3 110
Polskie znaki
Sztuka na co dzień. Rzeźba
Jak długo w sercach naszych – twórcy pieśni nieznani 114
Historyczne wizerunki Orła Białego 114
O Lechu i białym orle – Marian Orłoń 116
Czy wiesz, że… Szlak Piastowski 117
Szlak Piastowski 118
5

Czy wiesz, że… Skansen Miniatur 118
Kraina języka. Odmiana przez przypadki rzeczownika
i przymiotnika 119
O ptakach i ojczyźnie – Jerzy Ficowski 124
Mazurek Dąbrowskiego – Józef Wybicki 126
Oś czasu: Mazurek Dąbrowskiego 128
Pamięć – Roksana Jędrzejewska-Wróbel 130
Zakręty ortografii. Rz – ż. Malarz i dworzec – Agnieszka
Frączek, Kapryśna waga – Agnieszka Frączek 133
Z Mazowsza – Hanna Januszewska 136
Ojczyste krajobrazy 138
Opis krajobrazu 138
Kraina języka. Stopniowanie przymiotników 141
Zagadka – Małgorzata Strzałkowska 144
Wyraz dźwiękonaśladowczy 145
Dźwiękonaśladownictwo 145
Czy wiesz, że… Seplenienie 146
Podsumowanie rozdziału. Sprawdzian kontrolny nr 4 147
Nasza przyjaźń
Sztuka na co dzień. Malarstwo pastelowe
Przyjaciel wie – słowa Jacek Cygan, muzyka Krzesimir Dębski 152
Bank przyjacielskich słówek 153
Sejf z milionem w środku, czyli bestseller III b (fragment)
– Małgorzata Kondej 154
Chronologia 157
10 wskazówek dla piszącego list 158
Budowa listu 159
Czy wiesz, że… Listy 160
Kraina języka. Czasownik 161
Plakaty społeczne 164
O tym, co jest najpiękniejsze na świecie – Anatol Stern 166
Dialog 171
6

Przysłowie 171
Zakręty ortografii. H – ch. Druh drużynowy –
Agnieszka Frączek, Jak duch – Agnieszka Frączek 172
Przyjaciele – Adam Mickiewicz 176
Kilka słów o… Adamie Mickiewiczu 178
Oś czasu: Adam Mickiewicz i jego epoka 178
Ziółko – Maria Terlikowska 180
Monolog 181
Kraina języka. Odmiana czasownika 182
Ronja, córka zbójnika (fragment) – Astrid Lindgren 184
Opowiadanie 187
10 wskazówek dla piszącego opowiadanie 188
Kilka słów o… Astrid Lindgren 189
Warto przeczytać 189
Pippi Långstrump i inni – rozmowa z Astrid Lindgren 190
Podsumowanie rozdziału. Sprawdzian kontrolny nr 5 193
Świat fantazji
Sztuka na co dzień. Architektura
Na wyspach Bergamutach – Jan Brzechwa 198
Kilka słów o… Janie Brzechwie 199
Lew, czarownica i stara szafa (fragment) – Clive Staples Lewis 200
Ekranizacja 205
Świat rzeczywisty 206
Świat wyobrażony 207
Wyobrażenia literackie – fantastyka i realizm 208
Ściana zaczarowana – Joanna Papuzińska 209
Warto przeczytać 210
Pani Zamieć – Jakub i Wilhelm Grimmowie 211
Kilka słów o… braciach Grimm 214
Baśń 215
Warto przeczytać 215
Czy wiesz, że… Baśnie Charles’a Perraulta 215
Kraina języka. Formy czasów 216
7

Słowik – Hans Christian Andersen 220
Kilka słów o… Hansie Christianie Andersenie 230
List do Andersena – Joanna Kulmowa 231
Zakręty ortografii. Formy czasu przeszłego czasowników:
wziąć (wziąłem), zacząć (zaczęłam)
Dziwny kot – Agnieszka Frączek 232
O tym, jak kowal w świat powędrował – Igor Sikirycki 234
Motyw wędrowny 238
Rytm 239
Królewna – Małgorzata Strzałkowska 240
Miasteczko – Małgorzata Strzałkowska 241
Tymek i Mistrz. Król kłopotów – Tomasz Lew Leśniak,
Rafał Skarżycki 242
Wiedźmy – Roald Dahl 246
Przepis 248
Kraina języka. Przysłówek 249
Kopciuszek – Wanda Chotomska 251
Inscenizacja klasowa 253
5 wskazówek dla piszącego zaproszenie 253
Podsumowanie rozdziału. Sprawdzian kontrolny nr 6 255
W rodzinie
Sztuka na co dzień. Portret zbiorowy
Sejf z milionem w środku, czyli bestseller III b (fragment)
– Małgorzata Kondej 260
Czy wiesz, że… Nazwy oznaczające pokrewieństwo 265
Spóźniony słowik – Julian Tuwim 266
Kilka słów o… Julianie Tuwimie 267
Kraina języka. Stopniowanie przysłówków 268
Mamy mamę – Joanna Kulmowa 271
Krzysztofa Pączka droga do sławy – Anna Onichimowska 272
Zakręty ortografii. Wielka litera.
Trudne sąsiedztwo – Agnieszka Frączek 276
8

Powrót taty – Adam Mickiewicz 278
Recytacja 281
Bracia Lwie Serce (fragment) – Astrid Lindgren 282
Opis bohaterów 286
Bank serdecznych słówek 287
Kraina języka. Części mowy. Podsumowanie 288
Radość – Ewa Zawistowska 290
Gżdacz (fragment książki Bromba i inni) – Maciej Wojtyszko 291
Gatunki filmowe 294
Podsumowanie rozdziału. Sprawdzian kontrolny nr 7 296
Z kalendarza
Kartka z kalendarza: 1 listopada – Wszystkich Świętych 300
Kartka z kalendarza: 11 listopada – Święto Niepodległości 301
Kartka z kalendarza: 25 grudnia – Boże Narodzenie 302
Kartka z kalendarza: Wielkanoc 303
Kartka z kalendarza: Święto Narodowe Trzeciego Maja 304
Słowniczek terminów literackich i kulturowych 305
Słowniczek terminów gramatycznych 307
9

Krótko o podręczniku
Czytanie ze zrozumieniem
– liczne teksty kultury: teksty literackie,
reprodukcje malarskie, zdjęcia, strony
internetowe, plakaty oraz wiele ćwiczeń
na czytanie ze zrozumieniem.
Zapamiętaj
Tak wyróżnione pojęcia
łatwo będzie sobie przyswoić
i zapamiętać.
Odpowiednio dobrane
polecenia i pomysły
na interpretację pomagają
we właściwym odczytaniu treści.
Oznaczenia zadań
zadanie
zespołowe
zadanie
dodatkowe
W zadaniach, które
wymagają uzupełnień, znajdziesz zaciemnione
miejsca – pamiętaj, by odpowiedzi zapisywać
w zeszycie.

Kraina języka
Kształcenie językowe
rozpoczyna się od świata znaków
poprzez zagadnienia z fonetyki
aż do części mowy.
Zakręty ortografii
Wprowadzane reguły zawsze
poprzedza wierszyk z nimi związany.
Takie podanie treści uatrakcyjnia
naukę i ułatwia zapamiętywanie.
Wzór
Przykład poprawnie
zredagowanej wypowiedzi.
Czy wiesz, że…
Ciekawe informacje dla
uczniów chcących poszerzyć
swą wiedzę na różne tematy.
10 wskazówek…
W przejrzysty i prosty
sposób pokazuje, jak
tworzyć różnorodne
formy wypowiedzi
ustnej i pisemnej.
Podsumowanie rozdziału. Sprawdzian kontrolny
Składa się z testu na czytanie ze zrozumieniem,
zestawu zadań sprawdzających i utrwalających
wiedzę teoretycznoliteracką i językową.

Poznajmy się
Sztuka na co dzień. Portret – obraz lub zdjęcie będące
przedstawieniem wyglądu konkretnej osoby lub grupy osób.
Autoportret to portret własny artysty.
Jan Matejko
Portret czworga
dzieci artysty,
1879
• Sportretuj koleżankę
lub kolegę z ławki.
Postaraj się jak najwierniej
oddać cechy wyglądu
portretowanej osoby.
Podpisz się z tyłu, ale nie
tytułuj swojej pracy.
• Umieśćcie wszystkie
prace na tablicy
i rozpoznajcie
sportretowanych.
W razie wątpliwości
zapytajcie portrecistów,
kogo przedstawili.
• Jeśli do waszej
klasy przybyli nowi
uczniowie, serdecznie
ich przywitajcie
i przypnijcie
uśmiechnięte buźki
przy ich portretach.

Wiersz na pocieszenie
Natalia Usenko
To klops. Już po wakacjach!
I lato już za nami.
Nie można go zatrzymać
tęsknotą ani łzami…
Znów budzik – stary zrzęda – obudzi
was o świcie,
tornistry i plecaki
książkami wypełnicie
i dzień za dniem popłynie.
I nogi opalone
podrepczą znów do szkoły,
choć wolą w inną stronę…
Ja wiem, że duża przerwa
nie może wam zastąpić
boiska, lasu, piłki,
rozgrzanej słońcem łąki.
Lecz macie tu kolegów
do zabaw i rozmowy
– w tym roku szkolnym znowu
przybędzie kilku nowych!
I będą też wycieczki.
I szkolne przedstawienia!
To wszystko nie są chyba
powody do zmartwienia
A wkrótce nowe kapcie
znów staną się za ciasne…
Czas w szkole szybko zleci!
– Jak zeszły rok
NO, JASNE!
14

1. Do kogo osoba mówiąca w wierszu zwraca się słowami:
was, macie…. Jakie i czyje uczucia wyraża
Wyjaśnij tytuł wiersza.
2. Odszukaj słowo lecz na początku jednego z wersów. Powiedz,
jak zmienia się nastrój tego utworu od tego miejsca. Odczytaj
głośno drugą część wiersza.
Zapamiętaj!
Wers to linijka wiersza.
3. Zacytuj fragmenty wiersza, które mówią o powodach
do zmartwienia w nowym roku szkolnym, i te, które mówią
o powodach do radości.
4. Powiedz, co cię cieszy, a co smuci na początku roku szkolnego.
5. Odegrajcie scenkę Powitanie w szkole po wakacjach.
6. Przygotujcie klasową wystawę „Wspominamy wakacje”.
Zgromadźcie potrzebne materiały: fotografie, kartki pocztowe,
dyplomy, bilety wstępu, drobne pamiątki itp.
7. Na otwarcie wystawy przygotuj opowieść o swojej ulubionej
wakacyjnej pamiątce. Możesz wypowiedzieć się w jej imieniu,
np.: „Jestem małą różową muszelką. Zawsze lubiłam unosić się
na falach i nurkować…”
8. Przedstaw dowolną techniką plastyczną swoje pożegnanie wakacji
lub powitanie szkoły.
15

Krótko o sobie
Nazywam się Pippilotta Viktualia Firanella Złotmonetta Pończoszanka,
córka kapitana Efraima Pończochy, z przydomkiem Postrach
Morza, obecnie króla murzyńskiego. Pippi jest właściwie zdrobnieniem,
bo tatuś uważał, że Pippilotta za długo się wymawia.
Astrid Lindgren Pippi Pończoszanka (fragment), przekład Irena Szuch-Wyszomirska
Nazywam się Adam Niezgódka, mam dwanaście lat i już od pół
roku jestem w Akademii pana Kleksa. W domu nic mi się nigdy nie
udawało. Zawsze spóźniałem się do szkoły, nigdy nie zdążyłem
odrobić lekcji i miałem gliniane ręce. Wszystko upuszczałem na
podłogę i tłukłem, a szklanki i spodki na sam mój widok pękały
i rozlatywały się na drobne kawałki, zanim jeszcze zdążyłem ich
dotknąć. Nie znosiłem krupniku i marchewki, a właśnie codziennie
dostawałem na obiad krupnik i marchewkę, bo to pożywne i zdrowe.
Kiedy na domiar złego oblałem atramentem parę spodni, obrus
i nowy kostium mamy, rodzice postanowili posłać mnie na naukę
i wychowanie do pana Kleksa.
Jan Brzechwa Akademia pana Kleksa (fragment)
16

1. Kto i jak się przedstawia w przytoczonych tekstach W odpowiedzi
wykorzystaj podane określenia:
ciekawie ● zabawnie ● oryginalnie ● zwyczajnie
● zaskakująco ● nietypowo
2. Czego można się dowiedzieć o autorze każdej prezentacji, a czego
się domyślasz lub spodziewasz
3. Który sposób przedstawienia się bardziej ci odpowiada i dlaczego
Z jakiej książki pochodzi
4. Na podstawie prezentacji i portretów wybierz bohatera,
który mógłby zostać twoim przyjacielem. Uzasadnij swój wybór.
5. Przeczytaj 10 wskazówek Przedstawiam siebie i innych,
a następnie przedstaw się głośno koleżankom i kolegom w klasie.
Powiedz krótko:
● jak się nazywasz,
● jakiej formy imienia używasz
na co dzień,
● jakie są twoje zainteresowania,
● co lubisz robić w wolnych
chwilach.
10
wskazówek…
Przedstawiam siebie i innych
1 Przedstawiam się głośno i wyraźnie.
2 W sytuacjach oficjalnych oprócz imienia podaję nazwisko.
3 Imię zawsze wymieniam przed nazwiskiem.
4 Przedstawiam osobom starszym – młodsze, nie odwrotnie!
5 Zawsze przedstawiam kobietom – mężczyzn,
a dziewczynkom – chłopców.
6 Poznając nową osobę, dodaję np.
„Miło mi cię poznać”.
7 Nie wyśmiewam się z cudzego imienia
ani nazwiska. Pamiętam, że ważna jest
osoba, a nie to, jak się nazywa.
8 Nie używam złośliwych lub
obraźliwych przezwisk.
9 Chcąc okazać sympatię, używam zdrobnień.
10 Nie wstydzę się swojego imienia ani nazwiska.
17

6. W małych zespołach przygotujcie scenki, w których przedstawicie
swojego kolegę rodzicom, a następnie koleżance. Zaprezentujcie
scenki w klasie. Oceńcie siebie nawzajem.
Mamo, poznaj Tomka.
To mój kolega z klasy.
Dzień dobry pani.
Jestem Tomek Biegalski.
Cześć. Miło
cię poznać.
Kasiu, to Tomek.
Chodzimy razem do klasy.
Cześć!
7. Przeczytaj podane informacje, a następnie podaj kilka przykładów
pseudonimów, przezwisk i przydomków.
● pseudonim
– zmyślone
nazwisko lub imię,
używane zamiast
prawdziwego,
na przykład
przez pisarzy
(Janusz Korczak)
i piosenkarzy
(Niemen); pseudonim
internetowy to nick
[czyt. nik].
● przezwisko
– nadana komuś
zwykle żartobliwa
nazwa, używana
zamiast imienia
i nazwiska,
np. Miziołek.
● przydomek
– charakterystyczna
nazwa dodawana
dawniej do imienia,
np. Bolesław Chrobry.
8. Zapisz w zeszycie zdrobnienia utworzone od twojego imienia
oraz przezwisko, jeśli je masz i lubisz.
9. W notesie lub w kalendarzu zanotuj daty imienin twoich bliskich.
Napisz życzenia z okazji imienin jednej z tych osób.
Wzór
Ukochany Dziadku!
Z okazji Twoich imienin przesyłamy Ci najserdeczniejsze
życzenia zdrowia i uśmiechu na co dzień, a także wielu
wspaniałych okazów do Twojej kolekcji starych monet.
Całujemy Cię gorąco!
Ania i Michał
18

10. Kiedy obchodzisz imieniny Poszukaj informacji na temat patrona,
którego imię nosisz, i znaczenia swojego imienia. Skorzystaj
z dostępnych książek, np. ze zbiorów szkolnej biblioteki. Jakie znane
postaci mają na imię tak jak ty
Czy wiesz, że…
☛ Imiona są znacznie starsze
od nazwisk. Wiele z nich ma rodowód
biblijny, jak na przykład Ewa, Adam,
Michał, Piotr. Najstarsze polskie
imiona składają się z dwóch cząstek,
z których każda coś oznacza: Bronisław
– broni sławy, Bogumiła – miła Bogu.
☛ Przed wiekami odróżnieniu kilku
osób o tym samym imieniu służyło
dodawanie przydomków odnoszących
się do wyglądu lub cech charakteru
danej osoby. Pierwsi polscy królowie
nosili przydomki, dzięki którym
możemy się domyślić, co ich
wyróżniało: Bolesław Krzywousty,
Kazimierz Wielki, Zygmunt Stary.
Innym sposobem rozpoznawania,
o kogo chodzi, było podawanie
miejsca pochodzenia, np.
Zbyszko z Bogdańca.
☛ Nazwiska upowszechniły się
około 500 lat temu wraz z rozwojem
miast. Mieszkało w nich coraz
więcej ludzi, więc imiona częściej
się powtarzały. Nazwiska tworzono
z dawnych przydomków: Wysoki
stawał się Wysockim, a Czarny
– Czarneckim. Innym sposobem było
nawiązanie do imienia ojca: syn Jana
zyskiwał nazwisko Jankowski, a Marka
– Markiewicz. Nazwiska wskazywały
też na wykonywany zawód – Kowal,
Szewc, i stopniowo przybrały formę
Kowalski, Szewczyk. Niekiedy
nazwiska wiązały się też z miejscem
urodzenia: Górski, Mazur, Potocki.
warto przeczytać
• Krzysztof Gołębiowski Poznaj swego patrona: co oznacza twoje imię
• Jan Grzenia Słownik imion • Ks. Wiesław Niewęgłowski Leksykon
świętych • Jan Zygmunt Szymborski Święci i błogosławieni. Czy znasz
swojego patrona
19

Zakręty ortografii
Wielka litera: pisownia imion,
nazwisk i nazw geograficznych
Błahostka
Agnieszka Frączek
Raz pan Nowak stał na warcie,
by nikt nie przeszkadzał Marcie –
bo na odrę chorowała
i leżała, w krostkach cała.
Ale co tam jakaś krostka...
Toż to drobiazg! Pryszcz.
Błahostka!
Gorzej, gdyby ów pan Nowak
stać na Warcie usiłował,
za to Marta, jego żona,
Odrę miałaby pokonać...
20

Zapamiętaj!
Wielką literą piszemy nazwy: kontynentów, państw, miast,
wsi, osiedli, np.: Europa, Polska, Kraków, Zalesie, Bielany,
oceanów, mórz, rzek, jezior, gór, wysp, np.: Pacyfik, Bałtyk,
Odra, Śniardwy, Giewont, Wolin.
1. Wypisz z wiersza pary takich samych wyrazów: raz napisanych
wielką, a raz małą literą. Uzasadnij różnice w pisowni.
2. Napisz pięć nazw państw i pięć nazw miast. Skorzystaj z atlasu
geograficznego.
Zapamiętaj!
Imiona, nazwiska, przydomki, pseudonimy i przezwiska
piszemy zawsze wielką literą: Adam, Niezgódka, Kazimierz
Wielki, Kleks, Miziołek.
3. Z prezentacji Pippi (s.16) wypisz wszystkie wyrazy napisane wielką
literą. Uzasadnij tę pisownię.
4. Dlaczego niektóre z podanych wyrazów piszemy wielką literą,
a inne małą
kot ● Patrycja ● dziewczynka ● król ● Pusia ● Wołodyjowski
● rycerz ● Chrobry
5. Użyj podanych wyrazów w zdaniach jako nazwisk
i przydomków bohaterów literackich. Jaką literą zapiszesz
te wyrazy
kleks ● postrach morza ● pończoszanka
6. Zapisz w zeszycie imiona i nazwiska lub pseudonimy (przezwiska)
trzech osób z twojej rodziny. Obok podaj ich miejsca urodzenia.
21

Chcemy założyć Klub
Młodych Pingpongistów.
Przyłącz się do nas!
Paweł i Kuba
To ja – Kropka.
Lubię się śmiać
i mam sto pomysłów
na minutę. Naprawdę
nazywam się Ania i chodzę
do IV b. Szukam prawdziwej
przyjaciółki. Napisz do mnie,
jeśli lubisz poezję i marzysz
o przyjaźni, tak jak ja.
Nazywam się Michał Pietrzak
i mam 11 lat. Chętnie nawiążę
kontakt z miłośnikami żagli
i kajaków. Ahoj!
Profil na portalu
społecznościowym
Nick, czyli inaczej login, to twój internetowy pseudonim. Będziesz
go używać podczas surfowania po serwisie. Pamiętaj, że bezpieczny
nick to taki, który nie zdradza żadnych danych osobowych, czyli
imienia, nazwiska, daty urodzenia, adresu itp. Bezpieczny nick to na
przykład: stokrotka567. Według regulaminu zabrania się używania
obraźliwych i wulgarnych nicków.
Stwórz swoje hasło. Pamiętaj, że bezpieczne hasło zawiera małe
i duże litery oraz cyfry. Twoje hasło to twoja tajemnica.
22

Każdy serwis ma obowiązek ochrony twoich danych. Szczegółowe informacje
znajdziesz w regulaminie na stronie www.sieciaki.pl/rejestracja
Dzięki wypełnieniu tych danych inne Sieciaki będą mogły szybko i łatwo
cię odnaleźć i nawiązać z tobą znajomość.
krok 1
Zarejestruj się
twoje dane:
nick
hasło
Twoje dane
profil publiczny/prywatny
Pamiętaj, że przy podawaniu
danych potrzebna jest zgoda
twoich rodziców.
krok 1 krok 2
co mnie interesuje:
muza …
styl mody…
sport…
charakter…
ulubione danie…
ulubiony
przedmiot…
krok 1 krok 2 krok 3
Stwórz własnego
awatara
23

1. W jakim celu na szkolnej tablicy ogłoszeń oraz na portalu
społecznościowym umieszczono te ogłoszenia i informacje
Czego można się z nich dowiedzieć
2. Do której osoby masz ochotę się odezwać Uzasadnij swój wybór.
3. Czym są dane osobowe Czy znasz swoje dane
Zapamiętaj!
Dane osobowe to informacje dotyczące jakiejś osoby
lub umożliwiające jej rozpoznanie (np. zdjęcie). Są one objęte
ochroną.
Dane osobowe to:
• imię i nazwisko,
• data i miejsce urodzenia,
• adres,
• PESEL (numer w Powszechnym Elektronicznym Systemie
Ewidencji Ludności złożony z 11 cyfr).
Uwaga! Zachowaj ostrożność w podawaniu swoich danych
osobowych. Nie rozpowszechniaj swoich i cudzych danych w sieci!
4. Przygotuj krótką pisemną informację o sobie w formie
ogłoszenia. Postaraj się zachęcić kolegów do nawiązania z tobą
kontaktu. Zachowaj ostrożność w posługiwaniu się
swoimi danymi.
Wzór
Kilka słów o mnie
O moich zainteresowaniach
W wolnych chwilach
5. Jeśli jest taka potrzeba, podpisz swój zeszyt lub książkę. Podaj imię
i nazwisko oraz klasę.
24

Kraina języka
W świecie znaków
Znaki
gesty
symbole
rysunkowe
symbole
dźwiękowe
słowa
1. Obejrzyj rysunki. Na ich podstawie odgadnij ukryte informacje.
2. Posługując się samymi gestami, bez użycia słów „opowiedz” koledze
z ławki, co robiłeś wczoraj po lekcjach. Następnie zamieńcie się
rolami. Jakie problemy mieliście z przedstawieniem i z odgadnięciem
waszych czynności Dlaczego
3. W jakich sytuacjach lepiej porozumiewać się za pomocą gestów
i symboli niż przy użyciu słów
4. Wyjaśnij, dlaczego na drogach, lotniskach, dworcach i w środkach
komunikacji powszechnie stosuje się symbole rysunkowe.
5. Odczytaj SMS. Wyjaśnij sens zastosowanych znaków.
Hej, Mamo i Tato! :) Na farmie u wujka jest dziwnie :O,
ale ciekawie. Dużo się dowiaduję o życiu strusi. Odpoczywajcie
od moich psot ;P Pozdrówcie Reksia! 3majcie się – P.
6. Jakimi znakami posługujesz się:
● podczas zabawy z psem,
● w szkole,
● pisząc SMS,
● w czasie podchodów w lesie
25

7. Na podstawie podanych informacji i rysunków powiedz, na czym
polega porozumiewanie się.
Porozumiewanie się
nadawca
przekazuje
informację
odbiorcy
8. Przyjrzyj się obrazkom a i b. Określ, kto jest nadawcą,
a kto odbiorcą każdego z komunikatów.
a.
b.
Cześć, mamo!
26
9. Przeczytaj informację z ogłoszenia.
Określ nadawcę i odbiorcę.
10. Ułóż podobne ogłoszenie.
Przeczytaj je w klasie. Wspólnie
powiedzcie, kto jest nadawcą,
a kto odbiorcą.
Zaginęła przenośna
konsola PlayStation.
Uczciwego znalazcę
proszę o zwrot
do sekretariatu.
Arek z IVb

Znajomi,
ale nieznajomi
1. Do czego wykorzystujesz
internet Jak często
2. Wyjaśnij znaczenie słowa komunikacja.
Skorzystaj z podanego hasła. Które znaczenie ma związek
z porozumiewaniem się za pomocą internetu
komunikacja:
1. ruch środków lokomocji między odległymi od siebie miejscami;
też: drogi, szlaki i środki lokomocji
2. przepływ informacji między urządzeniami, np. telefonami
lub komputerami
3. przekazywanie i odbieranie informacji w bezpośrednim kontakcie
z drugą osobą
3. Co sądzisz o znajomościach zawieranych przez internet
Czy wiesz o problemach ze znajomymi z sieci Jak można próbować
temu zaradzić
4. Czy zdarzyło ci się poznać kogoś przez internet
Jeśli tak, opowiedz, kiedy to było, jak przebiega ta znajomość,
co sądzą o niej twoi rodzice.
5. Sformułujcie w grupach zasady bezpiecznego korzystania
z internetu. Przedstawcie je klasie i zapiszcie.
6. Zapoznaj się z następującą stroną. Opowiedz, czemu służy.
7. Obejrzyj komiksy i kreskówki ze strony www.321internet.pl/
zasady.html. „Zapisz się” na jeden z kursów e-learningowych
(czytaj: ilerningowych) na stronie: https://kursy.dzieckowsieci.pl/
27

1 czytaj: żan żak
sempe, rene
gosini.
2 pauza
– przerwa.
Tajemny szyfr
Jean-Jacques Sempé, René Goscinny 1
Na pewno zauważyliście, że jak się chce porozmawiać z kolegami
na lekcji, to ciągle ktoś przeszkadza. Oczywiście można rozmawiać
z kolegą, który siedzi obok. Ale nawet jak człowiek stara się
mówić po cichu, to pani zaraz słyszy i mówi: „Skoro masz tyle do
powiedzenia, chodź do tablicy, zobaczymy, czy nadal będziesz taki
rozmowny!” (…)
Dlatego też dzisiaj rano na pierwszej pauzie 2 okropnie nam się
spodobał pomysł Gotfryda.
– Wymyśliłem fantastyczny szyfr – powiedział nam Gotfryd. –
To taki tajemny szyfr, który będziemy rozumieć tylko my, chłopaki
z naszej paczki.
I pokazał nam: na każdą literę robi się jakiś ruch. Na przykład:
palec na nosie – to litera „a”, palec na lewym oku – to „b”, palec
na prawym oku – to „c”. Na każdą literę inny ruch: drapiemy się
w ucho, pocieramy brodę, klepiemy się po głowie, i tak do „z”,
kiedy robimy zeza. Niesamowite! (…)
W klasie pani kazała nam wyjąć zeszyty i przepisywać z tablicy
zadania do rozwiązania w domu. Bardzo mnie to zmartwiło,
szczególnie jak pomyślałem o tacie, bo kiedy wraca z biura, jest
zmęczony i nie ma ochoty na robienie zadań z arytmetyki. A potem,
kiedy pani pisała na tablicy, odwróciliśmy się wszyscy do Gotfryda
i czekaliśmy, aż zacznie przysyłać nam swoją wiadomość. Gotfryd
zaczął robić różne ruchy. Muszę przyznać, że wcale nie było
łatwo go zrozumieć, bo robił je bardzo szybko, potem przestawał,
żeby pisać w zeszycie, a potem, ponieważ ciągle żeśmy na niego
patrzyli, znowu robił jakieś ruchy. Wyglądał okropnie śmiesznie,
kiedy pakował sobie palce do uszu i klepał się po głowie.
Strasznie długa była ta wiadomość od Gotfryda i byliśmy
trochę źli, bo przez to nie mogliśmy przepisywać zadań. Baliśmy
się, że przegapimy jakieś znaki i potem nic nie
28

zrozumiemy. Więc przez cały czas musieliśmy patrzeć na Gotfryda,
który siedzi z tyłu, na końcu klasy.
A potem Gotfryd zrobił „d”, drapiąc się po głowie, „n”, wyciągając
język, otworzył szeroko oczy i przerwał nadawanie. Więc wszyscy
żeśmy się odwrócili i zobaczyliśmy, że pani przestała pisać i patrzy
na Gotfryda.
– Tak, Gotfrydzie – powiedziała pani. – Robię to samo, co twoi
koledzy: przyglądam się twoim błazeństwom. Ale już starczy, prawda
Więc pójdziesz do kąta, zostaniesz w klasie na przerwie, a na jutro
napiszesz mi sto razy: „Nie powinienem błaznować w czasie lekcji
i rozpraszać uwagi kolegów, przeszkadzając im w pracy”.
Nic żeśmy nie zrozumieli z wiadomości Gotfryda. Więc po wyjściu
ze szkoły czekaliśmy na niego. Przyszedł okropnie zły.
– Co nam mówiłeś na lekcji – zapytałem.
– Odczepcie się ode mnie! – krzyknął Gotfryd. – A w ogóle to koniec
z tajemnym szyfrem! Nie rozmawiam z wami, i już!
Następnego dnia Gotfryd wytłumaczył nam swoją wiadomość.
Mówił nam: „Przestańcie się tak wszyscy na mnie gapić, bo pani
zobaczy i wpadnę”.
fragment książki Mikołajek i inne chłopaki, przekład Barbara Grzegorzewska
tekst oraz ilustracje: © Éditions Denoël, Paris 1963.
© Polish edition by Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1979, 1997
1. Kiedy i gdzie rozgrywa się akcja opowiadania
2. Kto opowiada historię tajemnego szyfru W odpowiedzi pomoże ci
zaznaczony fragment tekstu. Przeczytaj w ramce, jak nazywamy
taką osobę.
Zapamiętaj!
Narrator – występuje w opowiadaniach, powieściach
i baśniach. Jest to wymyślona przez autora osoba, która
opowiada o postaciach i dziejących się wydarzeniach.
Czasami narratorem jest jeden z bohaterów.
29

3. Wyjaśnij, na czym polegał pomysł Gotfryda. Dlaczego
nie powiodła się realizacja tego pomysłu
4. Jaką wiadomość próbował pokazać chłopiec Co cię rozbawiło
5. Opracujcie szyfr według pomysłu z opowiadania i pokażcie,
posługując się nim, prosty wyraz. Oceńcie, jak wam się to udało.
6. W jakich okolicznościach stosuje się szyfrowanie wiadomości
Kto może je zrozumieć Przedstaw swoje propozycje
wykorzystania szyfrów.
7. Według jakich trzech zasad zaszyfrowano zdanie: Lubię tajemnice
Ę I B U L E C I N M E J A T U L Ę I B A T M E J I N E C
P I L U P I B I Ę
P I T A P I J E M P I N I P I C E
8. Wymyśl własny szyfr i napisz zaszyfrowaną informację. A może
spróbujesz złamać szyfry użyte przez kolegów i odczytać to,
co napisali
Czy wiesz, że…
☛ Hieroglify to pismo starożytnych
Egipcjan, którego początki sięgają
3000 r. p.n.e. Nazwa hieroglify
oznacza święte znaki. Przez
wieki stanowiły one zagadkę dla
naukowców, niczym najsprytniej
wymyślony szyfr.
☛ Rozszyfrowanie hieroglifów
utrudniało to, że niektóre z nich
miały kilka znaczeń, a część pojęć
zapisywano na różne sposoby. Pisano,
używając tylko znaków spółgłosek,
a między wyrazami nie robiono
odstępów.
☛ Dopiero 200 lat temu udało
się rozszyfrować część z nich.
Pomocne okazało się to, że Egipcjanie
zawsze wyróżniali imiona królów
obwódką zwaną kartuszem. Można
było je odczytać, ponieważ imiona
władców znano z tekstów zapisanych
w innych językach.
☛ Pismo Egipcjan odczytał
francuski egiptolog Jean-François
Champollion (czytaj: żan fransua
szampolią). Kiedy miał 11 lat,
zobaczył po raz pierwszy hieroglify.
Postanowił, że kiedyś na pewno
je odczyta. I dotrzymał słowa.
30

Abecadło
Małgorzata Strzałkowska
Moi drodzy! Abecadło
to jest liter zgodne stadło 1 —
wszystkie stoją grzecznie w rządku,
w zgrabnym szyku i porządku.
A, choć zawsze jest na czele,
to się tym nie chwali wcale,
Ż, choć tkwi na samym końcu,
wciąż się czuje doskonale.
Każda z liter jest potrzebna,
bo słów przecież jest bez liku —
zaraz to możecie sprawdzić,
choćby tylko w tym wierszyku:
ara budzi cara, durne emu fika,
gna hiena i jenot krokiem lunatyka,
łypie mors na osę, pstry rak sadzi tuje,
upiór woła yeti, zaś źrebak żongluje!
1 stadło – tu w znaczeniu: grupa, zespół.
1. Przeczytaj głośno ostatnie cztery wersy wiersza.
2. Zwróć uwagę na pierwsze litery wyrazów, które je tworzą w tych
wersach. Odczytaj je szybko. Co powstało
3. Wymyśl i zapisz podobną rymowankę lub tekst nierymowany.
Postaraj się zastosować kolejno wszystkie litery polskiego alfabetu.
Których liter nie możesz użyć na początku wyrazu Wypisz je.
31

Kraina języka
Litera. Głoska. Sylaba
1. Przeczytaj litery w dymku. Zwróć uwagę na litery podane
w nawiasach. W jakich wyrazach je spotykasz
a ą b c ć d e ę f g h
i j k l ł m n ń o ó p (q) r s ś
t u (v) w (x) y z ź ż
2. Odczytaj powszechnie znane skróty. Aby to zrobić, użyj nazw liter.
RP UE SKS ZHP WF PKP
Zapamiętaj!
• Litera służy do zapisywania głosek.
• Głoska to najmniejszy dźwięk mowy ludzkiej, który można
wypowiedzieć i usłyszeć. Głoski dzielą się na:
samogłoski, które oznaczane są w piśmie przez litery:
a, ą, e, ę, i, o, u (ó), y
spółgłoski, które oznaczane są w piśmie przez litery: b, c, ć,
d, f, g, h, j, k, l, ł, m, n, ń, p, r, s, ś, t, w, z, ź, ż oraz przez
dwuznaki, np.: dz, dź, dż, sz, cz, rz, ch.
32

3. Przeczytaj głośno imię i nazwisko, wymawiając oddzielnie każdą
głoskę:
K RZ Y SZ T O F CZ A R NI E C K I
Następnie przeliteruj podane imię i nazwisko (czyli wymień kolejne
litery słów). Liczbę liter porównaj z liczbą głosek:
K R Z Y S Z T O F C Z A R N I E C K I
4. Wymów głośno wyrazy:
Kasia, kasa wasza, waza kos, kosz czar, car
Którymi głoskami różnią się pary wyrazów Wymów je.
Podkreśl litery, którymi są oznaczone.
5. Na nocnym niebie świecą literkowe gwiazdy. Jakie samogłoski
powinny znaleźć się w środku, aby w każdej gwiazdce powstały
trzy jednosylabowe wyrazy
G
P
M
W
Z
K
K
R
N
T
S
K
L
S
T
N
R
Ń
6. Przeczytaj głośno podane pary wyrazów. Wymów parami tylko te
głoski, którymi wyrazy się różnią. Zwróć uwagę, jak jest oznaczona
miękkość spółgłosek w grupie a i b.
a. piasek – pasek
ziąb – ząb
słonie – słone
b. leń – len
nić – nic
miśka – miska
33

Zapamiętaj!
Miękkość spółgłosek jest oznaczana w piśmie:
• literą i, jeśli spółgłoska miękka występuje przed samogłoską
(np. konie)
• kreseczką nad literą, jeśli spółgłoska miękka występuje
przed innymi spółgłoskami lub na końcach wyrazów
(np. końmi, koń).
7. Jak są oznaczone spółgłoski miękkie w podanych parach wyrazów
Zwróć uwagę, jakie głoski po nich następują.
końce – koniec
buźka – buzia
wiśnia – wisienka
8. Utwórz inne formy podanych imion, tak aby zawierały te same
spółgłoski miękkie, lecz inaczej oznaczone, np. Gośka – Gosia.
Danusia • Zbyś • Ulunia • Ewuńka • Asia • Krzysiek
9. Wyobraź sobie, że dopingujesz drużynę klasową podczas meczu.
Wymów i zapisz dopingujące okrzyki, stawiając łącznik w miejscu
podziału wyrazu na części, np.: Pol-ska go-la! Gó-rą na-si!
34

Zapamiętaj!
Sylaby to cząstki, na które dzieli się wyraz, np.: zwy-cię-ży-my.
Nie ma sylaby bez samogłoski. Są jednak sylaby pozbawione
spółgłosek – utworzone przez jedną samogłoskę,
np.: kra-i-na, a-be-ca-dło, o-ko.
Przy przenoszeniu części wyrazu do następnego wiersza
dzielimy wyraz zgodnie z podziałem na sylaby: ka-pitan
lub kapi-tan.
10. Utwórz po trzy wyrazy dwusylabowe rozpoczynające się
od podanych sylab: ma-, ko-, ha-.
Zapamiętaj!
Przenosząc wyrazy:
• nie dzielimy wyrazów jednosylabowych: dom, krzak;
• nie dzielimy kilku liter oznaczających jedną głoskę:
kacz-ka, po-szedł;
• rozdzielamy dwie powtarzające się litery: wan-na, mięk-ki;
• oddzielamy od reszty wyrazu cząstki: naj-, przed-, poditp.:
naj-większy, przed-pokój.
11. Podane wyrazy podziel na tyle sposobów, na ile to możliwe.
tygrys • kuchnia • spodnie • niebezpieczny
• dziennik • podręcznik • papuga • przeszkoda
• rynna • komputer • najpiękniejszy
12. Podaj przykłady trzech wyrazów, których nie można dzielić
przy przenoszeniu.
35

Podsumowanie rozdziału Poznajmy się
Sprawdzian kontrolny nr 1
Pamiętaj, by odpowiedzi zapisywać w zeszycie.
Przeczytaj uważnie fragment książki Mikołajek i inne chłopaki
zamieszczony w podręczniku na stronach 28–29.
Znajdź w tekście odpowiedzi na pytania i wykonaj polecenia od 1. do 6.
Przy każdym poleceniu tylko jedna odpowiedź jest poprawna. Wskaż ją.
Zadanie 1. Jaką wiadomość Gotfryd chciał przekazać
swoim kolegom
A. „Przestańcie się tak wszyscy oglądać, bo pani zobaczy
i dostanę uwagę”.
B. „Przestańcie się wszyscy na mnie patrzeć, bo pani zobaczy
i przesadzi mnie”.
C. „Przestańcie się tak wszyscy na mnie gapić, bo pani
zobaczy i wpadnę”.
D. „Przestańcie się tak wszyscy ciągle odwracać, bo pani
zobaczy i wpadnę”.
Zadanie 2. W tajemnym szyfrze Gotfryda palec na lewym
oku oznaczał literę
A. „b”.
B. „a”.
C. „c”.
D. „z”.
Zadanie 3. Nauczycielka ukarała Gotfryda. Kazała mu
zostać w klasie
A. po przerwie.
B. po lekcjach.
C. przed matematyką.
D. na przerwie.
1 punkt
1 punkt
1 punkt
38

Zadanie 4. Mikołajka zmartwiły zadania z arytmetyki,
ponieważ
A. nie miał ochoty na ich rozwiązywanie.
B. tata nie miał ochoty na ich rozwiązywanie.
C. bardzo nie lubił zadań domowych.
D. ich rozwiązywanie bardzo go męczyło.
Zadanie 5. Gotfryd siedział
A. z przodu, na przodzie klasy.
B. w pierwszej ławce.
C. z tyłu, na końcu klasy.
D. w przedostatniej ławce.
Zadanie 6. O wydarzeniach opowiada narrator,
którym jest
A. autor utworu.
B. Gotfryd.
C. nauczycielka.
D. Mikołajek.
1 punkt
1 punkt
1 punkt
Odpowiedzi na polecenia od 7. do 11. nie znajdziesz we fragmencie
książki Mikołajek i inne chłopaki.
Przeczytaj polecenia uważnie i wskaż prawidłowe odpowiedzi.
W zadaniach od 7. do 10. tylko jedna odpowiedź jest poprawna.
Zadanie 7. Mikołajek chce przypomnieć sobie zasady
obowiązujące podczas przedstawiania się.
Pomóż mu wybrać niepoprawnie sformułowaną
wskazówkę.
A. W sytuacjach oficjalnych nie podawaj nazwiska.
B. Nie używaj złośliwych lub obraźliwych przezwisk.
C. Przedstawiaj osobom starszym – młodsze.
D. Przedstawiaj się głośno i wyraźnie.
1 punkt
39

Podsumowanie rozdziału Poznajmy się
Zadanie 8. Gotfryd popełnił błąd, dzieląc wyrazy podczas
przenoszenia. Który zapis przedstawia nieprawidłowy
podział wyrazu
A. porzecz-ka
B. dzienn-ik
C. naj-lepszy
D. ope-ra
Zadanie 9. Pomóż Mikołajkowi odnaleźć poprawnie
ułożony spis alfabetyczny imion.
A. Gotfryd, Ananiasz, Kleofas, Mikołaj
B. Ananiasz, Gotfryd, Mikołaj, Kleofas
C. Ananiasz, Gotfryd, Kleofas, Mikołaj
D. Ananiasz, Kleofas, Gotfryd, Mikołaj
Zadanie 10. Jakich znaków powinien używać Gotfryd,
aby bez problemu porozumiewać się ze swoimi kolegami
A. Słów.
B. Gestów.
C. Symboli dźwiękowych.
D. Symboli rysunkowych.
Zadanie 11. Pomóż Mikołajkowi uporządkować wiedzę.
Dopasuj pojęcia do objaśnień.
A. alfabet 1. linijka wiersza
B. głoska 2. cząstka podzielonego wyrazu
C. litera 3. zbiór wszystkich liter
D. wers 4. najmniejszy dźwięk mowy ludzkiej
E. sylaba 5. służy do zapisywania głosek
1 punkt
1 punkt
1 punkt
2 punkty
40