Świat w słowach i obrazach, Klasa 1 (GIM)

DOGIMNAZJUM 

1

Język polski 

Świat 

w słowach i obrazach 

1 

PODRĘCZNIK DO GIMNAZJUM 

Witold Bobiński

2 

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty 

i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do 

nauczania języka polskiego na poziomie klasy I gimnazjum, na podstawie opinii rzeczoznawców: 

dr Małgorzaty Burty, dr Barbary Krydy, dr. Wojciecha Kaliszewskiego. 

Rok dopuszczenia 2009 

Numer dopuszczenia: 

26/I/2009. 

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o. 

Warszawa 2009 

Wydanie VI zmienione (2015) 

ISBN 978-83-02-12156-2 

Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Robert Wyszomierski (redaktor koordynator, redaktor 

merytoryczny), Elżbieta Zarzycka (współpraca redakcyjna) 

Redakcja techniczna: Danuta Hutkowska 

Projekt okładki, projekt i opracowanie graficzne: Katarzyna Trzeszczkowska 

Projekt infografik i wykonanie: Paweł Pawiński, Joanna Kałwianiec 

Skład i łamanie: DTP4U, Adam Pędzisz 

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 

00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96 

Tel. 22 576 25 00 

Telecentrum: 801 220 555 

www.wsip.pl 

Druk i oprawa: 101 Studio DTP Tomasz Tęgi i Spółka Sp. z o.o. 

Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość 

możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz 

jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty. 

Szanujmy cudzą własność i prawo. 

Więcej na www.legalnakultura.pl 

Polska Izba Książki

Spis 

treści 

Świat w słowach i obrazach, strona 

3 

Początki świata, początki słowa 

008 Mityczne świata początki 

008 Księga o poznaniu stworzenia Re i obalenia Apopa (fragment) 

009 Enuma elisz (fragment) 

009 Owidiusz – Przemiany (fragment) 

010 Hezjod – Teogonia (fragmenty) 

012 Biblia 

014 infografika: Święta księga 

016 Stary Testament – Księga Rodzaju: Historia początków świata i ludzkości 

020 Stary Testament – Księga Rodzaju: Pierwotny stan szczęścia 

024 Sztuka patrzenia: Michał Anioł – Stworzenie Adama 

026 Nowy Testament – Ewangelia wg św. Łukasza: Przypowieść o siewcy 

027 Nowy Testament – Ewangelia wg św. Łukasza: Wyjaśnienie przypowieści 

030 Mity greckie 

031 Dzieje Tezeusza (fragment Mitologii Jana Parandowskiego) 

038 Zygmunt Kubiak – U źródeł mitów greckich 

043 Pieśń o Rolandzie (fragmenty) 

051 Wszystko było poezją, czyli o wspólnej kolebce epiki i liryki 

054 U źródeł literatury test 

W królestwie narr ator a 

058 Ignacy Krasicki 

0 59 Pan i pies, Ptaszki w klatce, Mądry i głupi, Dewotka, Jagnię i wilcy, 

62 Czapla, ryby i rak, 63 Koniec bajek 

064 Adam Mickiewicz 

0 66 Zając i żaba, 67 Żona uparta, 69 Świtezianka 

078 Moje zdanie jest takie, czyli warsztat dyskutanta. Zestaw zadań 

079 Karol Dickens – Opowieść wigilijna (fragmenty) 

091 Sztuka opowiadania, czyli co zrobić, by inni nas słuchali. Zestaw zadań 

094 Bolesław Prus – W górach

4 

103 Henryk Sienkiewicz – Ogniem i mieczem (fragmenty) 

116 infografika: Henryk Sienkiewicz 

119 Jeżeli chodzi o mnie... – opinia i jej uzasadnienie. Zestaw zadań 

121 Antoine de Saint-Exupéry – Mały Książę. Zadania do lektury 

125 James Herriot – To nie powinno się zdarzyć (fragment) 

135 Sławomir Mrożek 

136 Śpiąca królewna, 141 Artysta 

143 Z naszego świata w świat epiki, czyli pomysł na przebój czytelniczy 

146 Przez epicki świat test 

W głąb myśli i uczuć 

152 Liryczne wtajemniczenie 

158 Jan Kochanowski 

160 Na młodość, Na starość, O miłości, Do Hanny, Na nabożną, Na gospodarza, 

162 Na lipę, 163 Do snu, 164 Na zdrowie, 165 Na dom w Czarnolesie 

168 Ignacy Krasicki – (Święta miłości kochanej ojczyzny...) 

170 Józef Wybicki – Pieśń Legionów Polskich we Włoszech 

175 Adam Mickiewicz – Do M*** 

178 Sztuka patrzenia: Caspar David Friedrich – Kobieta w oknie 

180 Cyprian Norwid 

181 W Weronie, 184 Burza [I] (fragment) 

187 Maria Pawlikowska-Jasnorzewska 

188 Miłość, Listy, Ogród, Ślepa, Miłość, Łzy 

191 Kazimierz Wierzyński 

191 Zielono mam w głowie, 193 100 m 

195 Jan Twardowski 

196 Z bliska, Nie łabędzi śpiew, 197 Święty Antoni, Pomału, Teoretyk, Obawa 

199 Zbigniew Herbert 

200 Dwie krople, 201 Pan od przyrody 

204 Wisława Szymborska 

205 Niektórzy lubią poezję, 207 Pochwała złego o sobie mniemania 

208 Halina Poświatowska 

209 Jestem Julią, 211 *** [zawsze kiedy chcę żyć krzyczę] 

212 Adam Zagajewski 

213 Szybki wiersz, 217 Wzgórze 

218 Czytać wiersze, mówić o wierszach test

Świat w słowach i obrazach, strona 

5 

Świat na scenie 

224 Od Tespisa do Szekspira, czyli dzieciństwo i młodość teatru i dramatu 

229 William Szekspir – Romeo i Julia. Zadania do lektury 

237 Dramat na scenie, czyli przedstawienie 

241 Warsztaty teatralne dla początkujących inscenizatorów i aktorów. Zestaw zadań 

243 Adam Mickiewicz – Dziady, cz. II. Zadania do lektury 

248 Komedia, siostra tragedii 

251 Aleksander Fredro 

252 Zemsta. Zadania do lektury, 254 Autobiografia 

258 Treść w okamgnieniu, czyli o streszczeniu. Zestaw zadań 

261 Wszystko jest teatrem 

266 Dramat i teatr test 

Świat na ekr anie 

272 Mirosław Przylipiak – Przyjechał pociąg z kinem... 

276 Żywe obrazy zmieniają świat 

282 Jerzy Hoffman – Ogniem i mieczem (fragmenty scenariusza) 

289 Roman Włodek – Ze stronic na ekran, czyli o adaptacji filmowej (nie tylko „Ogniem i mieczem”) 

294 Filmowa sztuka opowiadania – jaka jest, jaka była, jaka będzie 

301 Nie samo podpatrywanie świata (o filmie dokumentalnym) 

304 infografika: Z historii kina 

306 W cyfrowym świecie. EPOKA WIELKIEJ KOMUNIKACJI 

311 Porozmawiajmy o filmie test 

Świat na szpaltach 

316 Gazeta w podręczniku. Najkrótsza historia prasy... 

319 Stanisław Bortnowski – Być dziennikarzem 

321 W informacji i artykule nie zapomnij o tytule! 

323 Gimnastyka umysłowa, czyli: jak zatytułować Zestaw zadań 

326 infografika: Z historii prasy polskiej 

328 Informacja – chleb powszedni dziennikarza i artykuł pierwszej potrzeby 

331 Od wzmianki do sprawozdania – sztuka informowania 

333 Warsztaty dziennikarskie test 

339 Słowniczek terminów literackich i kulturowych 

349 Źródła ilustracji

6 

Oznaczenia 

i wskazówki 

info: 

wiadomości o autorach 

tekstów, które 

zamieszczono w podręczniku – ważne, 

potrzebne, ciekawe, zaskakujące 

k u l t u r a 

zestawy 

informacji 

o ważnych 

tematach 

i motywach 

zanim przeczytasz! 

rady, które mają Ci pomóc w kontakcie 

z tekstem literackim, zasugerować sposób 

czytania, nakłonić do porównania z innym 

utworem 

pytania 

i polecenia 

➳ 

Może kiedyś 

przeczytasz 

czy 

oglądałeś 

wskazówki, 

sugestie i rady, 

co warto poznać 

zadania, które 

pomogą Ci 

rozwikłać 

tajemnice tekstów 

Może 

kiedyś 

wysłuchasz 

d e f i n i c j a 

notka wyjaśniająca znaczenie pojęcia 

sztuka patrzenia 

informacje i wskazówki na temat sztuki 

uważnego i mądrego oglądania dzieł 

plastycznych 

od autora 

teksty, które autor podręcznika 

odważył się napisać sam 

test 

zestaw poleceń, dzięki którym 

sprawdzisz swoją wiedzę i umiejętność 

rozumienia tekstu 

Wyrazy zapisane tłustym drukiem – wyrazy, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę 

Wyrazy opatrzone gwiazdką*– wyrazy, które zostały objaśnione w „Słowniczku 

terminów literackich i kulturowych” na końcu podręcznika 

– znak zapraszający do porównania omawianego utworu z tekstem wcześniej 

zamieszczonym w podręczniku 

– znak zapraszający do poszukiwania związków między omawianym utworem 

a tekstami zamieszczonymi w poprzedzających i następujących partiach podręcznika 

– znak zachęcający do zestawienia omawianego utworu z tekstem zamieszczonym 

na dalszych stronach podręcznika 

5Dokończ (rozwiń) zdanie: Z tekstu 

biblijnego wynika, że zostały 

stworzone dla , aby . 

W zadaniach, których treść wymaga uzupełnień, 

znajdziesz zaciemnione miejsca – pamiętaj, by 

odpowiedzi pisemnych udzielać poza podręcznikiem.

Początki świata, początki słowa, strona 

7 

początki 

świata 

początki 

słowa

8 

Mityczne 

świata 

początki 

Księga o poznaniu stworzenia Re 

i obalenia Apopa 1 fragment 

Jam jest ten, który stał się jako bóg Chepre. Stałem się i stało się to, co się stało. Wszystko, 

co się stało – stało się po tym, gdy ja się stałem, i to, co się stało w wielkiej ilości, 

wyszło z ust moich. Nie stało się jeszcze niebo, nie stał się jeszcze świat, nie została 

stworzona ziemia ani węże w tym miejscu. Powołałem je do istnienia z Nunu, z niebytu. 

– Nie znalazłem jeszcze miejsca, na którym mógłbym stanąć, i rozmyślałem w sercu 

moim i rozważałem przed obliczem swoim, i uczyniłem wyobrażenie wszystkiego, 

a byłem sam jeden: nie wyplułem jeszcze 

Szow ani [...] Tfenet 2 i nie było nikogo, 

kto by działał wraz ze mną 

– [...] Wyplułem Szow i [...] Tfenet. 

I rzekł ojciec mój, Nunu: „niechaj rosną”. 

Oko moje strzegło ich zawsze, 

gdy oddalili się ode mnie. 

– Po tym, gdy stałem się jedynym bogiem 

– było już troje bóstw ze mną. Byłem 

już na tej ziemi, gdy Szow i Tfenet 

[wyszli] radośnie z niebytu [...]. 

Amulet w kształcie skarabeusza symbolizującego 

boga Re – pektorał (napierśnik noszony 

przez faraona) egipski (1347–1337 p.n.e.) 

›› Cytat za: Tadeusz Andrzejewski 

Dusze boga Re. Wśród egipskich świętych 

ksiąg, przekład: Tadeusz Andrzejewski 

1 

Jest to tekst najstarszego mitu egipskiego o stworzeniu świata (pochodzi sprzed III tysiąclecia p.n.e.). 

Chepre to jedna z postaci boga Słońca Re, przedstawiająca świętego żuka – skarabeusza. Apop, w postaci węża, 

był bóstwem ciemności, przeciwnikiem Re. 

2 

Szow (Szu) i Tfenet (Tefnut) – pierwsza para bóstw uosabiających powietrze i wilgoć.


9 

Enuma elisz 1 

fragment 

Gdy w górze niebo nie zostało jeszcze nazwane, 

poniżej ziemia nie miała swego imienia, 

gdy Apsu 2 pierwotny, ich rodzic, 

Mummu i Tiamat 3 , która dała życie wszystkim, 

łączyli swe wody, 

nie było pastwiska i niewidoczne były trzciny i bagna, 

żadne z bóstw nie powstało, 

nikt nie został nazwany i nie wyznaczono mu losów – 

wówczas bogowie zostali stworzeni między nimi. 

Stela (kamienny blok 

pokryty płaskorzeźbą) 

z wyobrażeniem panteonu 

(zbioru bóstw) babilońskiego 

‣ Owidiusz (43 p.n.e. 

–17 lub 18 n.e.) 

›› Cytat za: Krystyna Łyczkowska, 

Krystyna Szarzyńska Mitologia Mezopotamii, 

przekład: Krystyna Łyczkowska 

Owidiusz: 

Przemiany 4 

fragment 

Gdy jeszcze morza nie było ni ziemi, 

Ni wzniesionego nad tym wszystkim nieba, 

Natura taka sama się jawiła 

Wszędzie. I właśnie to nazywano Chaos. 

Był to skłębiony ogrom i nic więcej, 

Bezwładne brzemię tylko, mieszanina 

Niezgodnych nasion, skłóconych żywiołów. 

›› Cytat za: Zygmunt Kubiak Mitologia Greków 

i Rzymian, przekład: Zygmunt Kubiak 

1 

Enuma elisz – (pol. „gdy w górze”) epos babiloński o powstaniu 

świata, zredagowany ostatecznie w I tysiącleciu p.n.e., będący 

sumą kosmologicznych rozważań Babilończyków. 

2 

Apsu – bóstwo płci męskiej uosabiające ocean wody słodkiej 

rozciągający się pod skorupą ziemską. 

3 

Mummu – bóstwo służące wymienionemu Apsu i bogini Tiamat 

– uosabiającej ocean wody słonej. 

4 

Owidiusz (I w. p.n.e./I w. n.e.) – poeta rzymski, jego Przemiany są 

kunsztowną poetycką przeróbką greckich i rzymskich mitów.

10 

Hezjod: Teogonia 1 

fragmenty 

Zaiste najpierw Chaos powstał, potem Gaja 2 

Rozłożysta, bezpieczna podstawa dla wszystkich 

[Nieśmiertelnych, co śnieżnym władają Olimpem, 

I mglisty Tartar 3 w głębi pod rozległą ziemią], 

I Eros 4 , najpiękniejszy z nieśmiertelnych bogów, 

Wątlący członki, który i bogom, i ludziom 

Ujarzmia w sercach rozum i mądre zamysły. 

Z Chaosu Ereb 5 się wyłonił i Noc czarna, 

A z Nocy Eter 6 oraz Dzień się narodziły [...] 

Hezjod (VII w. p.n.e.) 

Gaja zaś urodziła najpierw Uranosa 7 

Równego jej, gwiezdnego, by ją okrył zewsząd 

I by dla szczęsnych bogów pewną był siedzibą; 

Wydała też wysokie Góry, wdzięczne boskich 

Przybytki nimf, co żyją tu sobie w parowach, 

I Pontosa 8 , jałowe, wzdęte falą morze; [...] 

Potem, przy Uranosie ległszy, urodziła 

Wzburzonego przepastnie Okeana 9 oraz 

Kojosa, Kriosa, Hyperiona i Japeta, 

Teję, Reję, Temidę, Mnemosyne, złotem 

Wieńczoną Fojbe, Tetys przepiękną, a po nich 

Najmłodsze, najgroźniejsze potomstwo: Kronosa 

Przebiegłego; [...] 

›› Cytat za: Zygmunt Kubiak Mitologia Greków 

i Rzymian, przekład: Zygmunt Kubiak 

1Hezjod 

(VII w. p.n.e.) – poeta grecki (podobnie jak Homer śpiewający swe utwory), autor Teogonii – opowieści 

o rodowodzie bogów greckich. 

2 

Gaja – Ziemia. 

3 

Tartar – kraina najgłębszej ciemności położona najniżej pod ziemią. 

4 

Eros – Miłość. 

5 

Ereb – Mrok. 

6 

Eter – wyższe, świetliste warstwy powietrza (przestworza). 

7 

Uranos – niebo rozpięte nad ziemią. 

8 

Pontos – uosobienie morza. 

9Okean(os) 

– rzeka opływająca wielki dysk, jakim w wyobrażeniach Greków była ziemia; Okeanos, Kojos, Krios, 

Hyperion, Japetos, Kronos – potomstwo Gai i Uranosa, tytani (władcy); Teja, Reja, Temida, Mnemosyne, 

Fojbe, Tetys – tytanki. Uwaga: byty oznaczone tymi imionami były jednocześnie zjawiskami i osobami.


11 

Grecka płaskorzeźba przedstawiająca walkę 

tytanów – przerys malowidła z wazy greckiej 

CZYTAM I ROZUMIEM 

1Czy według wyobrażeń Egipcjan 

bóg Chepre miał swój początek, czy 

istniał zawsze Wskaż zdanie, które o tym 

informuje. 

2Która z postaci egipskiego mitu jest 

najbardziej zagadkowa Sformułuj 

pytanie wyrażające tę zagadkę. 

3Dokończ zdanie: Według 

Babilończyków początkiem 

wszelkiego stworzenia stało się… 

4Wymień te bóstwa-żywioły, które 

w mitologii greckiej uważano za 

powstałe bez żadnej przyczyny sprawczej 

(niestworzone i nieurodzone). 

PORÓWNUJĘ 

5Uporządkuj kolejność następowania 

zjawisk – osobno w każdej ze 

starożytnych wizji powstania świata: 

egipskiej, babilońskiej i greckiej. Możesz 

to zrobić w formie planu wydarzeń lub 

streszczenia. 

pytania 

i polecenia 

6Porównaj trzy starożytne mity 

o początkach świata. Postaraj 

się wyłowić wszystkie podobieństwa 

i różnice. Zwróć uwagę na to: 

• Kto (lub co) jest siłą sprawczą 

powstania świata 

• Co było pierwotnym stadium jego 

istnienia 

• Czym (lub kim) są powoływane kolejno 

do istnienia byty 

MYŚLĘ, WIĘC JESTEM 

7O czym, Twoim zdaniem, mówią 

poznane fragmenty mitów – 

o powstaniu wszechświata (np. 

ciał niebieskich) czy o narodzinach 

(stworzeniu) bogów A może o jednym 

i drugim Uzasadnij swoje zdanie. 

➳

12 

pytania 

i polecenia 

➳ 

ROZPOZNAJĘ GATUNEK – MIT (1) 

8Zastanów się i… 

• wskaż fragmenty mitów, które 

opowiadają w sposób „obrazowy”. 

Jak rozumiesz to określenie 

• wyjaśnij, czy postacie bóstw są 

symboliczne, czyli – czy mają więcej niż 

jedno znaczenie. 

d e f i n i c j a 

Zapamiętaj, że mity pierwotne 

(np. sumeryjskie, babilońskie, 

egipskie, hebrajskie) zdecydowanie 

różnią się od późniejszych mitów 

greckich. Mity pierwotne to 

obrazowe i symboliczne 

(niosące ukryte znaczenie) próby 

wyrażenia prawd religijnych (na 

temat bóstw, bogów) i przekonań 

filozoficznych (o tym, co istnieje). 

Mity pierwotne powstawały, zanim 

rozwinęła się filozofia. 

Biblia 

info: 

Stary i Nowy Testament 

stanowią razem Biblię, 

uznawaną przez chrześcijan za księgę 

świętą (Pismo Święte), czyli pisaną pod 

natchnieniem Ducha Świętego. Nie 

znaczy to, że zawiera ona słowa samego 

Boga, lecz raczej, że wyraża Jego myśl. 

Wyznawcy religii judaistycznej, Żydzi, 

za księgę świętą uznają tylko Stary 

Testament, a dokładniej – te jego księgi, 

które zostały napisane po hebrajsku 

(w sumie 39). Ten sam kanon Starego 

Testamentu przyjęły wyznania 

protestanckie. Stary Testament w Biblii 

katolickiej obejmuje również księgi 

zachowane w języku greckim (w sumie 

46 ksiąg), które żydzi i protestanci 

uważają za apokryficzne 1 . Księgi 

Starego Testamentu przedstawiają 

stworzenie świata, losy narodu 

izraelskiego i przymierza, które przez 

Mojżesza i Abrahama zawarł z nim Bóg 

– Jahwe 2 , oraz pisma proroków. Kanon 

Nowego Testamentu jest taki sam dla 

wszystkich wyznań chrześcijańskich; 

obejmuje Ewangelie, Listy, Dzieje 

Apostolskie oraz Apokalipsę, czyli 

Objawienie św. Jana. 

1 

apokryficzny – nieautentyczny, wątpliwy. 

2 

Jahwe – współczesna rekonstrukcja starożytnego hebrajskiego słowa JHWH. Było to imię Boga Izraelitów, 

w którym uznawali jedynego Boga wszechświata. Jego imienia nie wolno było wymawiać. W 2008 r. Watykan 

zalecił zastępowanie imienia Jahwe słowem Adonai (hebr. Pan).


13 

Biblia powstawała w ciągu wielu wieków. 

Najwcześniejsze księgi Starego 

Testamentu (np. fragmenty Księgi 

Rodzaju i Księgi Wyjścia) były spisywane 

przez wyznawców Jahwe od końca 

II tysiąclecia p.n.e.; najpóźniejsze zaś 

powstały w II wieku p.n.e. Należą więc do 

najstarszych zabytków literatury światowej. 

Nowy Testament powstał między połową I 

i początkiem II wieku naszej ery. 

Nazwa Księga Rodzaju nie pochodzi 

od rodzajów tworów Boga, ale od 

„rodzenia się”, „rodowodu”, początku 

świata. Tak bowiem należy rozumieć 

zarówno hebrajski tytuł księgi (Bereszit 

– „na początku”, pierwsze słowo Biblii), 

jak i jego greckie tłumaczenie 

(Genezis). 

Początkowe fragmenty Księgi Genezis 

nie są najstarszą częścią Starego 

Testamentu. Powstały najpewniej 

w VI wieku p.n.e. podczas „niewoli 

babilońskiej”, czyli przymusowego 

przebywania tysięcy Żydów w państwie 

babilońskim. Był to rezultat zwycięskiego 

najazdu Babilonii na żydowskie królestwo 

Judy. Autorem tych fragmentów Księgi 

Genezis był więc zapewne kapłan 

żydowski żyjący w Babilonii lub 

powracający do ziemi izraelskiej. 

Przez całe dwa tysiąclecia Biblia 

odgrywała ogromną rolę w kulturze 

światowej, do czasów oświecenia 

(XVIII wiek) także w nauce. Zawarte 

w niej idee (np. miłość wzajemna, 

równość) kształtowały wzory postaw 

życiowych, zwłaszcza w średniowieczu. 

Biblijne wątki, tematy, postacie 

dominowały w sztuce od wczesnego 

średniowiecza do XVII wieku, do dziś 

często nawiązują do nich malarze, 

rzeźbiarze, kompozytorzy, twórcy literatury 

i filmu. Od czasów wczesnego 

chrześcijaństwa sztuka wykorzystuje liczne 

symbole biblijne (takie jak: krzyż, gołąb, 

wąż, liczby siedem, czterdzieści). Biblia jest 

także źródłem wielu gatunków literackich, 

np. przypowieści, pieśni, psalmu, hymnu, 

listu. Gatunki te nie pojawiły się od razu 

w ostatecznej formie, lecz kształtowały 

się w kolejnych księgach Biblii, która 

powstawała przecież w ciągu niemal 

1500 lat. 

Czasy Mojżesza, 

powstanie 

pierwszych tekstów 

bibilijnych, osiedlanie 

się Hebrajczyków 

w Palestynie 

Czasy panowania 

najsłynniejszych 

królów Izraela: 

Dawida i Salomona 

586 p.n.e. – zdobycie 

Jerozolimy przez wojsko 

Babilonii, uprowadzenie 

tysięcy Żydów (niewola 

babiońska) 

XIII XII XI X IX VIII VII VI V IV III II I I II III 

Początek 

systematycznego 

spisywania ksiąg 

Biblii 

Powstanie ostatnich 

(chronologicznie) 

ksiąg Starego 

Testamentu 

Zredagowanie 

ostateczej wersji 

Starego Testamentu, 

spisanie Nowego 

Testamentu

Święta księga 

Najstarszy zachowany zwój Biblii pochodzi sprzed 2000 lat. 

Biblia powstawała w ciągu niemal 1500 lat i została 

przetłumaczona – w całości lub częściowo – na setki języków 

i dialektów. Należy do najbardziej rozpowszechnionych ksiąg 

na świecie. Stała się inspiracją dla niezliczonych dzieł sztuki. 

Mapa Starożytnego Wschodu – tło dla 

wydarzeń biblijnych 

Współczesna ilustracja do biblijnej 

Opowieści o siewcy wg św. Łukasza

Malarska wizja Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego) – Stworzenie świata, 1921 

e-Biblia – program 

komputerowy z wieloma 

tłumaczeniami Biblii 

Nadzieja.pl Sp. z o.o. 

Świątynia Jerozolimska 

Ściana Płaczu jest jedynym ocalałym fragmentem 

muru otaczającego Świątynię Jerozolimską. Modlą 

się przy niej Żydzi, uznając mur za miejsce święte.

16 

Stary Testament 

Historia początków świata 

i ludzkości 1 Księga Rodzaju (1,1–2,4) 

Na początku stworzył Bóg niebo i ziemię. 

Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem: ciemność była nad powierzchnią 

bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami. 

Wtedy Bóg rzekł: „Niechaj się stanie światłość!”. I stała się światłość. 

Bóg widząc, że światłość jest dobra, oddzielił ją od ciemności. 

I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność nazwał nocą. 

I tak upłynął wieczór i poranek – dzień pierwszy. 

A potem Bóg rzekł: „Niechaj powstanie sklepienie w środku wód i niechaj ono 

oddzieli jedne wody od drugich!”. Uczyniwszy to sklepienie, Bóg oddzielił wody 

pod sklepieniem od wód ponad sklepieniem; a gdy tak się stało, Bóg nazwał to sklepienie 

niebem. 

I tak upłynął wieczór i poranek – dzień drugi. 

A potem Bóg rzekł: „Niechaj zbiorą się wody spod nieba w jedno miejsce i niech się 

ukaże powierzchnia sucha!”. A gdy tak się stało, Bóg nazwał tę suchą powierzchnię 

ziemią, a zbiorowisko wód nazwał morzem. Bóg widząc, że były dobre, rzekł: „Niechaj 

ziemia wyda rośliny zielone: trawy dające nasiona, drzewa owocowe rodzące na 

ziemi według swego gatunku owoce, w których są nasiona”. I stało się tak. Ziemia 

wydała rośliny zielone: trawę dającą nasienie według swego gatunku i drzewa rodzące 

owoce, w których było nasienie według ich gatunków. A Bóg widział, że były dobre. 

I tak upłynął wieczór i poranek – dzień trzeci. 

A potem Bóg rzekł: „Niechaj powstaną ciała niebieskie, świecące na sklepieniu 

nieba, aby oddzielały dzień od nocy, aby wyznaczały pory roku, dni i lata; aby były 

ciałami jaśniejącymi na sklepieniu nieba i aby świeciły nad ziemią”. I stało się tak: 

Bóg uczynił dwa duże ciała jaśniejące: większe, aby rządziło dniem, i mniejsze, aby 

rządziło nocą, oraz gwiazdy. I umieścił je Bóg na sklepieniu nieba, aby świeciły nad 

ziemią; aby rządziły dniem i nocą i oddzielały światłość od ciemności. A widział 

Bóg, że były dobre. 

I tak upłynął wieczór i poranek – dzień czwarty. 

Potem Bóg rzekł: „Niechaj się zaroją wody od roju istot żywych, a ptactwo niechaj 

lata nad ziemią, pod sklepieniem nieba!”. Tak stworzył Bóg wielkie potwory morskie 

i wszelkiego rodzaju pływające istoty żywe, którymi zaroiły się wody, oraz 

wszelkie ptactwo skrzydlate różnego rodzaju. Bóg widząc, że były dobre, pobłogo- 

1Wszystkie 

teksty biblijne według Biblii Tysiąclecia, wyd. III, poprawione, Wydawnictwo Pallottinum, 

Poznań–Warszawa 1990.


17 

Stworzenie ciał niebieskich – mozaika 

z katedry w Monreale (Sycylia) 

sławił je tymi słowami: „Bądźcie płodne i mnóżcie się, abyście zapełniały wody 

morskie, a ptactwo niechaj się rozmnaża na ziemi”. 

I tak upłynął wieczór i poranek – dzień piąty. 

Potem Bóg rzekł: „Niechaj ziemia wyda istoty żywe różnego rodzaju: bydło, zwierzęta 

pełzające i dzikie zwierzęta według ich rodzajów!”. I stało się tak. Bóg uczynił różne 

rodzaje dzikich zwierząt, bydła i wszelkich zwierząt pełzających po ziemi. I widział 

Bóg, że były dobre. A wreszcie rzekł Bóg: „Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego 

Nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, 

nad ziemią i wszelkimi zwierzętami pełzającym po ziemi!”. 

Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: 

stworzył mężczyznę i niewiastę.

18 

Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: „Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, 

abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami 

morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi 

po ziemi”. I rzekł Bóg: „Oto wam daję wszelką roślinę przynoszącą ziarno po całej 

ziemi i wszelkie drzewo, którego owoc ma w sobie nasienie: dla was będą one pokarmem. 

A dla wszelkiego zwierzęcia polnego i dla wszelkiego ptactwa w powietrzu, 

i dla wszystkiego, co się porusza po ziemi i ma w sobie pierwiastek życia, będzie 

pokarmem wszelka trawa zielona”. I stało się tak. A Bóg widział, że wszystko, 

co uczynił, było bardzo dobre. 

I tak upłynął wieczór i poranek – dzień szósty. 

W ten sposób zostały ukończone niebo i ziemia oraz wszelkie ich zastępy [stworzeń]. 

A gdy Bóg ukończył w dniu szóstym swe dzieło, nad którym pracował, odpoczął 1 

dnia siódmego po całym swym trudzie, jaki podjął. Wtedy Bóg pobłogosławił ów 

siódmy dzień i uczynił go świętym; w tym bowiem dniu odpoczął po całej swej pracy, 

którą wykonał stwarzając. 

Oto są dzieje początków po stworzeniu nieba i ziemi. 

pytania 

i polecenia 

➳ 

CZYTAM I ROZUMIEM – BIBLIJNY 

OBRAZ STWORZENIA 

1Co – według Biblii – istniało przed 

aktem stworzenia Czy tekst mówi o 

tym wprost, czy też skłania do domysłu 

2Dokończ zdanie: Akt stwórczy 

dokonał się... 

A ... jako skutek Boskiego gestu, 

B ... jako następstwo słów Boga, 

C ... jako wynik Boskiej myśli, 

D ... samorzutnie, bez udziału Boga. 

3Wymień elementy stworzenia 

w kolejności, o jakiej wspomina 

Biblia. 

4Który twór Boga był w kolejnych 

etapach stworzenia udoskonalany, 

wzbogacany Uzasadnij swoją opinię, 

wykorzystując cytaty. 

5Dokończ (rozwiń) zdanie: Z tekstu 

biblijnego wynika, że zostały 

stworzone dla , aby . 

6Jakie uczucie towarzyszyło Bogu 

podczas aktu stworzenia Zacytuj 

zdanie, które o tym mówi. 

1 

W oryginale dosłownie: przestał pracować.


19 

PORÓWNUJĘ TEKSTY 

7Porównaj biblijny opis stworzenia 

z relacją o powstaniu świata 

zawartą w mitach ludów starożytnych 

(s. 8–11). Jakie zauważasz 

podobieństwa, jakie różnice 

Zwróć uwagę na siłę decydującą 

(siły decydujące) o powstaniu świata. 

• Wybierz tę opinię, która Cię bardziej 

przekonuje, i postaraj się ją uzasadnić. 

A Autor pierwszych fragmentów 

Starego Testamentu „powtarza jedynie 

to, co inni dużo wcześniej wymyślili”. 

B Autor pierwszych fragmentów Starego 

Testamentu zna „mitologiczną tradycję 

swoich sąsiadów, [...] wybiera 

z niej cegiełki na własny użytek, budując 

z nich dzieło własne i zadziwiająco 

oryginalne” 1 . 

MYŚLĘ, WIĘC JESTEM – 

JAK CZYTAĆ BIBLIĘ 

8Postaraj się rozpoznać gatunek 

tekstu o stworzeniu świata. 

Czy – według Ciebie – zamieszczony 

fragment jest: 

A opowiadaniem, 

B utworem poetyckim, 

Cutworem pochwalnym 

(jeśli tak – kogo lub co chwali), 

D tekstem łączącym powyższe cechy 

Czy można się domyślić, w jakim celu 

napisano ten fragment 

9Zaproponuj sposób odczytania 

(interpretacji) zamieszczonego 

fragmentu Starego Testamentu. 

Czy należy go czytać jako: 

A realistyczną opowieść, 

B mitologiczną fantastykę, 

C tekst mówiący o „faktach 

rzeczywistych, ale [...] nie w sposób 

historyczny, lecz obrazowy” 2 , 

D jeszcze inną odmianę literatury 

Przeczytaj cytat z książki 

10 Anny Świderkówny Prawie 

wszystko o Biblii. 

• Jak go rozumiesz Postaraj się 

sformułować własnymi słowami 

zawartą w nim myśl. 

„[...] do sporządzenia Ksiąg świętych 

wybrał Bóg ludzi w taki sposób, że, 

pracując dla Niego, posługiwali się 

swymi własnymi możliwościami 

i zdolnościami. [...] Bóg bowiem 

»przemawia przez ludzi na sposób 

ludzki«, [...] trzeba przede wszystkim 

starać się zrozumieć, co zamierzali 

powiedzieć ludzcy autorzy”. 

W zamieszczonym fragmencie 

11 Biblii występuje kilka znaczących 

motywów, żywych w kulturze 

starożytnego Bliskiego Wschodu. 

ciemność 

liczba siedem 

światłość 

Postaraj się zinterpretować te pojęcia 

(pomyśl – jakie wywołują skojarzenia, 

co mogą oznaczać). Możesz wziąć 

pod uwagę inne znane Ci fragmenty 

Biblii, w których występują 

te motywy, lub zajrzeć do słownika 

symboli. 

1 

Cytaty z książki Anny Świderkówny Prawie wszystko o Biblii (Warszawa 2002). 

2 

Gerhard Lohfink Rozumieć Biblię (Warszawa 1987).

24 

sztuka patrzenia 

Michał Anioł 

Stworzenie Adama 

CZY DZIEŁO SZTUKI JEST TEKSTEM Jeśli potraktujemy je jak wypowiedź artysty, 

jego komunikat, posłanie do odbiorców, to takie dzieło możemy nazwać tekstem 

kultury. Można je więc „czytać”, a więc poznawać jego znaczenie, sens, widoczny 

od razu albo ukryty. Obraz, rzeźba, budowla nie przemawiają do nas słowami, 

a jednak wywołują nasze reakcje – najpierw odczucia i emocje (np. zainteresowanie, 

zachwyt, znudzenie, zniechęcenie), które możemy wyrazić za pomocą słów, ale 

także gestów, min, okrzyków. Sztuka skłania nas do myślenia, komentowania. 

W ten sposób na jeden tekst (dzieło sztuki) odpowiadamy drugim, naszym tekstem 

(wrażenie, opis, odczytanie sensu, ocena). 

CO WARTO WIEDZIEĆ O autorze: Michał Anioł Buonarroti (1475–1564) był genialnym 

rzeźbiarzem, malarzem, architektem, a także znakomitym poetą. Jego sława 

szybko rozniosła się poza rodzinne Włochy, gdzie jeszcze za życia określano go epitetem 

„boski”. O dziele: w 1508 roku papież Juliusz II powierzył artyście udekorowanie 

freskami 1 sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej w pałacu watykańskim. Przez cztery lata 

1 

fresk – malowidło ścienne wykonane na mokrym tynku.


25 

Michał Anioł pokrył malowidłami o tematyce biblijnej 

prawie 500 metrów kwadratowych powierzchni. 

Ogromnym wysiłkiem stworzył arcydzieło docenione 

już przez sobie współczesnych. Stworzenie Adama 

to najsłynniejszy fragment wielkiego malowidła. 

JAK PATRZEĆ NA OBRAZ Na początek najlepiej 

skupić uwagę na tym, co najsilniej przyciąga wzrok, 

i starać się rozpoznać te motywy i pokazaną sytuację. 

Odruchowo nasz wzrok kierujemy ku postaci Boga, 

ukazanego jako siwy starzec, a także ku leżącemu na 

zielono-brązowym zboczu Adamowi. To bardzo wyraziste, 

mocno zarysowane elementy malowidła. 

Po chwili nasz wzrok zatrzymuje się pomiędzy nimi – 

na najsłynniejszym geście w dziejach malarstwa – 

dwu niemal zetkniętych dłoniach Boga i Adama. 

Stworzenie Adama – 

Zdajemy sobie sprawę, że to kulminacyjny moment 

fragment malowidła Michała dzieła stworzenia człowieka. 

Anioła w Kaplicy Sykstyńskiej 

PRZYGLĄDAĆ SIĘ Z DALEKA CZY Z BLISKA 

I tak, i tak. Spoglądając z daleka, mamy wrażenie, 

jakby Bóg „nadlatywał” niesiony podmuchem wiatru, który rozwiewa purpurową szatę. 

Przyglądając się dokładniej, widzimy wokół postaci Boga grupę aniołów podtrzymujących 

Pana. Jest tam i postać kobieca, którą Bóg obejmuje lewą ręką. Adam wydaje się 

jeszcze niemal bezwładny, jak jego lewa dłoń. Co się stanie, gdy dotknie jej dłoń Boga 

UCHWYCIĆ SENS Postarajmy się odczytać znaczenie całej kompozycji. Przestrzeń 

po prawej to Niebo, mieszkanie Pana, świat po lewej stronie to Ziemia (może Eden). 

Bóg jest tu dawcą życia, ale i piękna – Adam (stworzony na podobieństwo Boga) 

uosabia klasyczny ideał fizycznego piękna i doskonałości. 

ZACHWYCAĆ SIĘ CZY NIE ZACHWYCAĆ Na to pytanie każdy musi sobie odpowiedzieć 

sam. Ludziom XVI wieku podobało się atletyczne, muskularne ciało, proporcjonalnie 

ukształtowana sylwetka, symetryczna kompozycja dzieła (gdzie dostrzegasz oś symetrii). 

Obraz wyrażał również „duchowe piękno” prawdy o stworzeniu świata i człowieka. 

STAWIAĆ SOBIE PYTANIA Nie zadowalaj się pierwszym wrażeniem. Wpatruj się 

w szczegóły i próbuj je odczytać w kontekście całej kompozycji. Spróbuj odpowiedzieć 

na zamieszczone poniżej pytania. 

a Co się stanie, gdy rękę Adama dotknie dłoń Boga 

b Co – Twoim zdaniem – wyraża twarz Adama, jego spojrzenie 

c Kim może być postać kobieca widoczna w orszaku Boga 

d Które elementy kompozycji można uznać za symbole Dlaczego 

e Dzięki czemu artysta osiągnął plastyczność ciał, wrażenie sfałdowania szaty

52 

od autora 

Po co starożytny autor napisał ten utwór (Właśnie: utwór, bo pisanie było 

w tym wypadku tworzeniem – wymyślaniem, układaniem, komponowaniem). 

Jego zamiar łatwo możemy wyczytać z tekstu: to pochwała, oddanie czci i hołdu 

pierwotnemu bóstwu, wielkiemu stworzycielowi. Nie jest też dla nas tajemnicą, co 

czuł twórca sprzed kilku tysięcy lat: szacunek, pokorę wobec bóstwa (zawołanie 

„O ty...”), wdzięczność („Tyś osądziła...”), respekt, a może i lęk (epitety: „potężna”, 

„sprawiedliwa”). Zza wielkiej zasłony tysiącleci przebija się do nas, wyrażony 

pismem klinowym, odgłos (echo) czyichś myśli i uczuć. Byłby to zatem jeden 

z pierwszych utworów lirycznych Niewątpliwie tak. Uważny czytelnik znajdzie 

jednak w owym tekście również inne składniki. Przecież jest to relacja o zdarzeniach, 

które zapoczątkowały istnienie świata (czasowniki: „stworzyłaś”, „spoczywali”, 

„rozleli”). Ktoś opowiada nam o swoim wyobrażeniu prapoczątku. Ten ktoś, 

wyobrażony przez nas opowiadacz – narrator*, jest świadectwem początków rozwoju 

epiki – a więc opowieści w najrozmaitszych jej odmianach. 

Czyżby więc liryka* i epika* rodziły się razem Właśnie tak – w opowieściach 

o początkach świata, bogach i bohaterach przetrwał zapis ludzkich uczuć, myśli, pragnień. 

Wspólną kolebką narracji i liryzmu, jakby naczyniem łączącym jedno i drugie, 

była zaś poetycka forma. Kiedyś, u początków literatury, wszystko było poezją – modlitwa, 

mit*, opowiadanie*. Ta epicko-liryczna poezja rozbrzmiewała na dziedzińcach 

świątyń, pałaców, tam, gdzie mógł ją usłyszeć zgromadzony lud i... bogowie. 

Dlaczego (i po co) ludzkość zaczęła tworzyć literaturę Niektóre przyczyny już znamy: 

potrzeba wyrażenia swojej wiary, uczuć, chęć zwierzenia i utrwalenia zdarzeń. Nie zapominajmy 

jednak o innej jeszcze potrzebie, która zawsze była i będzie naszym udziałem: 

„Kiedy najdawniejsi poeci greccy zadawali sobie 

pytanie, po co istnieje sztuka, a w szczególności 

poezja, przeważnie odpowiadali: po to żeby 

dawać przyjemność. [...] Król Alkinoos, mówiąc 

w Odysei o rozkoszach Feaków, zestawia przyjemność 

dawaną przez poezję z innymi rodzajami 

przyjemności, bardzo materialnymi: 

My nade wszystko kochamy uczty, cytarę 1 i pląsy, 

i ciepłą kąpiel, i nowe szaty, i miękkie łoże. 

[...] Poeci późniejsi od Homera podkreślali 

nieraz, że poezja może być środkiem przekazywania 

ludziom ważnych prawd, ale również oni 

zaznaczali, że powinna ona dawać przyjemność”. 

›› Zygmunt Kubiak 

Wędrówki po stuleciach 

Waza grecka ze scenami 

uroczystości w Tarencie 

1 

cytara – instrument strunowy akompaniujący do śpiewu.


53 

Początki piśmiennictwa 

nowożytnej Europy 

(literatura religijna, 

teksty mitów, eposy 

bohaterskie i rycerskie) 

I II III IV V VI 

I tysiąclecie n.e. 

Ustalenie listy 

tekstów tworzących 

Nowy Testament 

Ustalenie ostatecznej wersji 

Starego Testamentu, 

spisywanie ostatnich ksiąg 

Nowego Testamentu 

Popiersie 

Homera 

Czasy Homera (Iliada, 

Odyseja) i Hezjoda 

(Teogonia), najstarszych 

znanych nam dzisiaj 

poetów greckich 

Enuma Elisz („Gdy 

w górze"), ostateczna 

postać babilońskiego 

mitu o stworzeniu 

świata, ok. 1000 p.n.e. 

Pierwsze spisane 

opowieści mitologiczne 

ludu Sumerów, 

ok. 2400 p.n.e. 

Księgi Piramid, najstarsze 

egipskie teksty religijne, 

ok. 2640–2155 p.n.e. 

X IX VIII VII VI V IV III II I 

I tysiąclecie p.n.e. 

III tysiąclecie p.n.e. II tysiąclecie p.n.e. 

Ostatnie księgi 

Starego Testamentu 

José 

de Ribera 

Mojżesz 

1638 r. 

Czasy Mojżesza, 

najstarsze teksty 

bibilijne, 

XIII–XII w. p.n.e. 

Sumeryjska 

tabliczka 

z pismem 

klinowym

212 

Adam 

Zagajewski 

Adam Zagajewski w kawiarnianym 

ogródku na krakowskim Rynku (2002) 

i filozofia, które studiował, nie były jego 

przeznaczeniem. Podręczniki nudziły go, 

pasjonowały zaś tomy poezji 

i opowiadań. Wtedy już wiedział, 

że zostanie pisarzem. 

info: 

Adam Zagajewski 

(ur. 1945) – poeta 

i prozaik, który sformułował najkrótszą, 

a może i najtrafniejszą definicję poety: 

„ktoś, kto pisze z niczego”. Do tej 

definicji dodał, że poeta „siedzi przed 

maszyną do pisania, ma zamknięte 

oczy, jak medium”. 

Życie uczyniło z Zagajewskiego 

nieustannego podróżnika. W kilka 

miesięcy po narodzinach małego Adama 

jego rodzina opuściła Lwów, utracony 

przez Polskę w wyniku II wojny światowej. 

Dzieciństwo Zagajewski spędził 

w Gliwicach, na studia przyjechał zaś 

do Krakowa, który traktował jako swoją 

(kolejną) małą ojczyznę. Psychologia 

Debiutował – jak sam powiada – 

„poezją gniewną, polityczną, zwróconą 

przeciwko systemowi”. Był to czas 

rządów komunistycznych, przeciw 

którym zwracało się wielu artystów. 

Podróż do rodzinnego miasta 

zaowocowała tomikiem poezji Jechać 

do Lwowa, wkrótce zaś przyszło poecie 

jechać do Paryża, gdzie rozpoczynał 

życie – zdawałoby się – od nowa. 

W Polsce trwał stan wojenny, życie 

na emigracji oznaczało zaś wolność, 

ale i – samotność. Myśli i przeżycia 

z tamtego czasu złożyły się na książkę 

Solidarność i samotność. 

Na początku 2002 roku poeta znów 

zamieszkał w Krakowie. „Lubię Kraków. 

To moje miasto” – wyjaśnia. Z jego 

książek wynika, że szczególnie lubi 

to miasto za „kilka kropel renesansu”. 

Od pewnego czasu poeta jest 

wymieniany w gronie kandydatów 

do literackiej Nagrody Nobla.

W głąb myśli i uczuć, strona213 

Szybki wiersz 

Słuchałem śpiewu gregoriańskiego 

w pędzącym samochodzie, 

na autostradzie, we Francji. 

Drzewa spieszyły się. Głosy mnichów 

chwaliły niewidzialnego Pana 

(o świcie, w drżącej od chłodu kaplicy). 

Domine, exaudi orationem meam 1 , 

prosiły męskie głosy tak spokojne 

jakby zbawienie rosło w ogrodzie. 

Dokąd jechałem Gdzie schowało się słońce 

Moje życie leżało rozdarte 

po obu stronach drogi, kruche jak papier mapy. 

Razem ze słodkimi mnichami 

zmierzałem w stronę chmur, sinych 

ciężkich i nieprzeniknionych, 

w stronę przyszłości, otchłani 

połykającej twarde łzy gradu. 

Daleko od świtu. Daleko od domu. 

Zamiast murów – cienka blacha. 

Ucieczka zamiast czuwania. 

Podróż zamiast zapomnienia. 

Zamiast hymnu – szybki wiersz. 

zanim przeczytasz! 

Zanim przeczytasz wiersz Adama 

Zagajewskiego, postaraj się 

wysłuchać chociaż fragmentu 

chorału gregoriańskiego (nazwa 

oznacza śpiewy liturgiczne Kościoła 

rzymskokatolickiego, ukształtowane 

w VIII w.). Fragment taki odnajdziesz 

na płycie Świat w słowach i obrazach. 

Literatura i muzyka dla gimnazjum. 

W ostateczności możesz także 

zamiast tego wysłuchać 

współczesnych utworów 

stylizowanych na chorał (np. 

w wykonaniu zespołu „Gregorian”). 

• Co wydaje Ci się najbardziej 

charakterystyczną cechą chorału 

jako utworu muzycznego W jaki stan 

wprowadza słuchacza 

• Jak sądzisz, skąd bierze się 

dzisiejsze odrodzenie elementów 

chorałowych w muzyce popularnej 

1 

Domine, exaudi orationem meam (łac., czyt. d... egzaudi oracjonem m...) – Panie, wysłuchaj 

modlitwy mojej.

214 

Opactwo Sainte Foy w Conques 

[czyt. sęt fua w kąk], Francja 

Przede mną 

biegła mała, zmęczona gwiazda 

i błyszczał asfalt szosy, 

wskazując, gdzie jest ziemia, 

gdzie ukrywa się brzytwa horyzontu, 

a gdzie czarny pająk wieczoru 

i noc, wdowa po tylu marzeniach.

CZYTAM I ROZUMIEM – 

ŚWIAT WOKÓŁ BOHATERA 

Wbrew tytułowi – nie śpiesz się 

1 z poznawaniem tajemnicy tego 

wiersza. Najpierw ustal, co się dzieje 

z bohaterem utworu: 

A w jakiej sytuacji się znajduje; 

B jakie okoliczności towarzyszą tej sytuacji 

(pora dnia, sceneria, pogoda, dźwięki). 

2Nie dziw się temu pytaniu: Czy 

bohater znajduje się w jednym, 

czy w dwóch miejscach naraz Możesz 

odpowiedzieć: tak lub nie, dodać: 

w pewnym sensie lub uznać pytanie 

za niedorzeczne. Jakkolwiek odpowiesz 

– uzasadnij swoje zdanie, powołując się 

na fragmenty tekstu. 

3Zastanów się, w jakim stanie ducha 

jest bohater. Czy określiłbyś go jako 

radość, zadowolenie, smutek, 

zatroskanie, zadumanie, rozpacz 

A może jeszcze inaczej 

• Udowodnij z pomocą tekstu, że Twoje 

mniemanie jest słuszne. 

4Zwróć uwagę na fragmenty, które 

informują o sytuacji bohatera. Czy 

są jasne i dosłowne, czy trzeba się nad 

nimi zastanowić 

• Podaj przykłady tych sformułowań. 

ROZPOZNAJĘ JĘZYK POEZJI 

5Wymień kilka zaskakujących 

połączeń słownych obecnych 

w wierszu (czy dostrzegasz wśród nich 

znane Ci środki artystyczne). 

• Powiedz, co o nich sądzisz, 

wykorzystując wybrane z podanych 

sformułowania. Postaraj się, by Twoja 

W głąb myśli i uczuć, strona215 

pytania 

i polecenia 

wypowiedź była rozwinięta, pełna. 

➽wieloznaczne, puste, głębokie, piękne, 

zagadkowe, zbędne, istotne (bądź: 

najistotniejsze), poetyckie, obrazowe, 

niejasne, mądre, nastrojowe, jeszcze inne 

6Zgromadź (np. w dwóch kolumnach 

tabeli) określenia dotyczące 

hymnu* (w tym wypadku poeta kojarzy 

go z chorałem) i „szybkiego wiersza”. 

W jakich okolicznościach rozbrzmiewa 

hymn*, a w jakich powstaje wiersz 

• Z czym kojarzy się bohaterowi jeden 

i drugi utwór (Porównaj z tymi 

określeniami Twoje wrażenia 

z wysłuchania chorału). 

• Podsumuj oba zestawy sformułowań 

– nadaj im nazwy, zatytułuj pojęciami, 

które wyrażają sens tych cytatów. 

• Oznacz oba zestawy cytatów znakami 

+ lub – . Dlaczego dany zestaw kojarzy 

Ci się z jednym lub drugim znakiem 

MYŚLĘ, WIĘC JESTEM 

(PYTANIA O SENS) 

7Zadaj kilka pytań, które prowokuje 

(skłania do nich, nasuwa) 

ten wiersz. Możesz je skierować 

do bohatera, jeśli dotyczą jego osoby 

(jego słów) lub „rzucić” je w przestrzeń, 

jeśli dotyczą spraw bardziej 

ogólnych. 

➳

216 

pytania 

i polecenia 

➳ 

8O czym, Twoim zdaniem, jest ten 

wiersz (Chodzi o problem, nie 

temat). Wybierz jedną z propozycji 

i rozwiń ją w kilku zdaniach, 

przywołując cytaty z tekstu. 

A Szybki wiersz mówi po prostu 

o jeździe samochodem 

B Wiersz Zagajewskiego jest wyrazem 

tęsknoty 

C Szybki wiersz jest utworem 

o sytuacji 

D Swój wiersz Adam Zagajewski 

poświęcił chorałowi 

gregoriańskiemu 

Paul Cézanne [czyt. pol sezan] Góra Sainte-Victoire [czyt. sęt wiktuar] (1904–1906). 

Pomyśl nad propozycją innego, może bardziej poetyckiego tytułu tego obrazu.

Świat na scenie, strona237 

Dramat na scenie, 

czyli przedstawienie 

Dramaty od stuleci pisze się z myślą o ich inscenizacji – wystawieniu 

na scenie. Nie bez przyczyny każdy dramat składa się 

z dwóch rodzajów tworzywa: tekstu głównego, który stanowią 

dialogi i monologi postaci, oraz tekstu pobocznego – wskazówek 

dotyczących sposobu pokazania na scenie świata przedstawionego* w dramacie. 

Autor informuje o miejscu akcji*, może krótko opisać przestrzeń sceniczną lub 

choćby wymienić tworzące ją elementy. Czasem jest bardziej drobiazgowy i określa 

sposób, w jaki aktor odtwarzający postać powinien się poruszać czy mówić. Wskazówki 

te (tzw. didaskalia), zapisane w tekście dramatu inną czcionką, powinien 

brać pod uwagę ten, kto dokonuje inscenizacji (np. reżyser). Powinien, ale nie 

musi, może bowiem zaproponować własną wizję sceny, ruchu i zachowania postaci. 

Mało tego – prawem inscenizatora jest też skrócić tekst dramatu, a nawet wzbogacić 

go o inne fragmenty! I na to autor już nic nie może poradzić. 

od autora 

Na scenę, ale po co 

Przez dwa i pół tysiąca lat od narodzin teatru greckiego napisano tysiące dramatów. 

Na scenach świata grywa się jednak zaledwie niewielką część tej twórczości. I to nie dlatego, 

że wszystkiego grać nie sposób, ale dlatego, że tylko niektóre sztuki pozostały wartościowe 

i interesujące dla współczesnego odbiorcy. (To samo zresztą można powiedzieć 

o utworach epickich czy lirycznych). Twórcy teatralni, decydując się na wystawienie 

Przedstawienie Króla Leara [czyt. lira] Williama Szekspira 

w Teatrze Nowym w Łodzi, reż. Michał Grabowski. Zwróć uwagę 

na scenografię i kostiumy. W jaki sposób i o czym informują

238 

sztuki, muszą więc odpowiedzieć sobie na pytanie: po co Co ten tekst oferuje widzowi 

Co ważnego mówi o nas, ludziach współczesnych, o naszej epoce Może ukazuje 

nasze wady, złe nawyki, przyzwyczajenia Może odkrywa ważne prawdy, o których 

zapomnieliśmy Może stawia pytania, od których nie powinniśmy uciekać Od takich 

rozmyślań twórców spektaklu zależy sposób, w jaki go pokażą. 

Umówmy się, że... 

dzisiejszy dramat na scenie to „dzianie się” w stanie czystym. Nikt nie opowiada o zdarzeniach 

tworzących akcję, nie ma narratora, a chóry dawno zeszły już ze sceny. Wszystko 

rozgrywa się przed oczami widzów, postacie działają, przeżywają, mówią. Czyli – rzeczywistość 

na scenie Nie do końca. Życie nie dzieli się na akty, sceny i odsłony jak sztuka teatralna. 

Czas w rzeczywistości nie przeskakuje tak szybko jak między jednym a drugim 

aktem. Zmiana miejsca pobytu w życiu zajmuje nam więcej czasu niż zmiana dekoracji 

na scenie. W dramacie świat jest więc skondensowany, „ścieśniony”, zarówno w przestrzeni 

(scena), jak i w czasie. Akcja dramatu na ogół nie obejmuje dłuższego czasu (wyobraźmy 

sobie kłopoty związane z szybką charakteryzacją zmieniającą młodzieńca w staruszka). 

Cóż więc oglądamy na scenie Jest to świat umowny, bo obie strony, twórcy i widzowie, 

przyjmują warunki umowy, która mówi, że świat na scenie reprezentuje nasz świat. Jest 

jego skondensowanym obrazem, wyostrzonym odbiciem, modelem. Ale mimo tej umowności 

świat na scenie mówi o naszym świecie. 

Kiedy żyje tekst 

Tę niepisaną umowę, o której wspomnieliśmy, zawarto dawno – dwa i pół tysiąca lat 

temu. Umowność świata na scenie przejawiała się wtedy choćby w tym, że charaktery granych 

postaci przedstawiały maski, które aktorzy nakładali na twarz. Raz tej umowności 

w teatrze było i jest więcej, 

raz mniej. Jeśli chcemy, 

możemy starannie odtworzyć 

na scenie wnętrze domu, 

nawet sprzed dwustu 

Przyjrzyj się twarzy 

aktora – co wyraża jej 

mimika Przedstawienie 

komedii Plauta 

(III–II w. p.n.e.) Żołnierz 

samochwał w Teatrze 

Polskim w Warszawie, 

reż. Czesław Wołłejko


Gest może być równie wymowny jak słowo – Marta Lipińska 

i Krzysztof Kowalewski w komedii Moliera (1622–1673) Mieszczanin 

szlachcicem, Teatr Współczesny w Warszawie, reż. Maciej Englert 

czy pięciuset lat. Albo możemy na deskach pustej sceny postawić tylko stół i umówić się, że 

ta dekoracja będzie oznaczać dom. Odczujemy jednak, że oznacza ona jeszcze coś więcej, 

np. że to nie tylko dom konkretnego bohatera, lecz dom każdego – mój, Twój... Scenografia* 

stanie się symboliczna. Niezależnie jednak od tego, na co się zdecydujemy – dramat 

zacznie żyć. Ożywimy go znakami teatralnymi. 

Cóż to są znaki teatralne Określamy w ten sposób środki wyrazu (wyrażania znaczeń), 

którymi posługuje się teatr. Literatura na przykład posługuje się słowem, teatr zaś... no 

właśnie, jakimi środkami posługuje się teatr Nie może się obyć bez tekstu, więc słowo 

należy do znaków teatralnych. Ale słowo można wypowiadać w różny sposób, operując 

odpowiednio głosem i wyrazem twarzy. Można zachować tzw. kamienną twarz albo wyrazić 

nią najróżniejsze stany ducha, emocje, doznania. Taka gra twarzą zwie się mimiką. 

Dodajmy do tego gest, który może towarzyszyć słowu lub je zastąpić. Gest może zasygnalizować 

istnienie czegoś, czego w istocie na scenie brak – kapelusza, płaszcza, latającej 

muchy... (znów ta umowność). Ileż znaczeń zawierać może w sobie ruch sceniczny aktora! 

Tyle, ile potrafimy odczytać z różnych sposobów biegania, chodzenia, poruszania się 

(co innego zdecydowany krok do przodu, co innego cofanie się). Widzowie, którzy po 

mundurze poznają, że na scenę wchodzi generał (umowny, umowny), docenią znaczenie 

kostiumu. A przecież oprócz wartości informacyjnej ma on także i wartość estetyczną – może 

się podobać (każdy kostium, niekoniecznie mundur generalski). A gdyby tenże generał miał 

czapkę, którą wciąż nosiłby pod pachą i nie rozstawałby się z nią ani na chwilę, nawet np.

240 

grając w karty Wtedy czapka stałaby się rekwizytem, czyli przedmiotem znaczącym, „mówiącym” 

– w tym wypadku o przywiązaniu generała do regulaminów i zasad. A co oznaczałaby 

ta sama czapka, zgubiona przez generała 

O roli dekoracji (kolejny znak teatralny) już wspominaliśmy. O czym innym poinformuje 

nas samotna palma na scenie, o czym innym zaś wiszące nad sceną wielkie modele planet. 

Wyobraźmy sobie zmieniające się oświetlenie, które na przemian rozjaśniałoby owe planety 

i chowało je w mroku. A gdyby zabrzmiała wówczas „kosmiczna” muzyka A może zamiast 

niej powinny rozbrzmiewać rozmaite efekty dźwiękowe „nie z tej ziemi” 

Wszystkie te znaki teatralne ma do dyspozycji twórca przedstawienia. Wykorzystując je, 

chce „uruchomić” tekst dramatu. Chce opowiedzieć widzom jakąś historię, przekazać im 

treści, które uważa za ważne, wywołać w nich uczucia, pobudzić ich do refleksji, skłonić do 

pytań. Bo przecież – jak powiedzieliśmy na początku tego tekstu – umowny i sztuczny świat 

na scenie jest wyostrzonym odbiciem naszego, rzeczywistego. Odbiciem, które spostrzegł autor 

sztuki i twórca przedstawienia, a teraz chce nam pokazać. 

pytania 

i polecenia 

➳ 

CZYTAM I ROZUMIEM 

1Na czym polega umowność 

w teatrze Kto z kim zawiera 

umowę 

2Z określeń poniżej wybierz tylko te 

pojęcia, które łączą się z dramatem 

i inscenizacją. 

➽tekst główny, monolog, didaskalia, 

narrator, akt, dialog, odsłona, narracja, 

scena 

3Wymień omówione w tekście znaki 

teatralne (powinno ich być dziesięć). 

• Czy sądzisz, że można je nazwać 

językiem teatru Odpowiadając, 

wyjaśnij, jak rozumiesz to 

sformułowanie. 

• Wskaż widoczne na zamieszczonych 

fotosach znaki teatralne. 

4Dokończ zdanie: Obowiązująca 

w teatrze umowność oznacza, 

że 

ROZPOZNAJĘ TEKST DRAMATU 

5Przyjrzyj się tekstowi dramatu 

Szekspira Romeo i Julia (bądź 

innemu, do którego masz dostęp). 

Odszukaj tekst główny i poboczny. 

• W wybranych przez siebie miejscach 

dodaj didaskalia zalecające określony 

sposób mówienia, ruch sceniczny 

postaci.


zestaw 

zadań 

WARSZTATY TEATRALNE 

dla początkujących inscenizatorów i aktorów 

Uwaga: Zamieszczone w tym zestawie zadania najlepiej wykonywać w grupach. 

WYBIERAMY TEKST 

1Jeśli znasz już teksty dramatów 

opracowanych w podręczniku 

(Romeo i Julia; Dziady, cz. II; Zemsta), 

wybierz z nich ten, który uważasz 

za najbardziej interesujący dla 

współczesnego widza (albo najbardziej 

aktualny, odkrywczy, atrakcyjny itp.). 

Czym się będziesz kierował 

• Jeśli znasz tylko jeden, zastanów się, 

które z tych wymagań spełnia. Podziel 

się z innymi swoimi przemyśleniami. 

• Przemyślenia podsumuj wnioskiem: 

Wybrany dramat jest dziś wart 

inscenizacji, ponieważ 

2Wszystkie wymienione wyżej teksty 

pochodzą z epok dawnych. Pomyśl, 

czy wybrany przez Ciebie dramat musi 

(lub powinien) być wystawiany 

z zachowaniem realiów historycznych, 

czy też można z nich zrezygnować. 

Uzasadnij swoją decyzję. 

URZĄDZAMY SCENĘ 

3Zaprojektuj dekoracje odpowiednie 

dla wybranego przez Ciebie 

dramatu. Możesz wykorzystać pomysły 

znane Ci z teatru, kina lub ilustracji, ale 

postaraj się o własne propozycje. Swój 

projekt przedstaw w formie krótkiego 

opisu lub rysunku. 

• Przygotuj oszczędną, „ubogą” wersję 

scenografii (urządzenia sceny) wybranej 

przez Ciebie sztuki. Jakim elementem 

zasygnalizujesz miejsca akcji: ogród, 

wnętrze kaplicy (kościoła), izbę 

w dworku szlacheckim 

4Zastanów się nad wyborem 

rekwizytów (choćby jednego). 

Co nim będzie (Pamiętaj, że przedmiot 

ten powinien nieść ze sobą jakieś 

znaczenie. Możesz wybrać któryś 

z przedmiotów wymienionych w tekście 

lub sam coś zaproponować). 

WPRAWIAMY SIĘ W SZTUCE 

AKTORSKIEJ 

5Postaraj się nadać tym samym 

słowom różny odcień znaczeniowy, 

operując jedynie własnym głosem. 

Jak to zrobić Oto wskazówki: 

• mów ciszej lub głośniej, 

• zmieniaj tempo wypowiadania kwestii, 

• stosuj różną intonację – podnoś 

lub obniżaj ton głosu, 

• akcentuj (wymawiaj silniej) różne

242 

słowa w wypowiedzi, 

• stosuj dłuższe lub krótsze pauzy 

między słowami. 

W ćwiczeniu możesz wykorzystać jeden 

z popularnych zwrotów, np. „Zaraz 

wracam”, „Proszę bilety do kontroli”. 

6Zabaw się z kolegami 

w odgadywanie znaczenia min. 

Podzielcie się na dwie grupy, z których 

każda przygotuje listę nazw uczuć 

i stanów emocjonalnych (np. radość, 

smutek, złość, zdumienie, zaduma, 

niepewność, strach, zdenerwowanie). 

Przedstawiciel pierwszej grupy będzie 

odgrywał (jedynie mimiką!) stany lub 

uczucia z listy, a grupa druga ma je 

odgadnąć. Potem role się zmieniają. 

7Za pomocą gestu bądź ruchu (albo 

jednego i drugiego) spróbuj wyrazić 

czynności, stany, okoliczności: 

• radosny nastrój, pogodne 

usposobienie, 

• „zapasy” z silnym wiatrem, 

• grzeczną odmowę, 

• rozpacz, 

• wyczerpanie fizyczne. 

A może wymyślisz jeszcze inne zadania 

do zagrania 

• Zaproponuj kolegom zabawę 

w odgrywanie (mimiką, gestem, 

ruchem) tytułów filmów lub książek 

(mogą być też przysłowia). 

‣ Fotos z filmu Romeo i Julia, 

reż. Baz Luhrmann (USA, 1996)

Warsztaty dziennikarskie 

I 

test 

Świat na szpaltach, strona333 

Przeczytaj fragmenty wypowiedzi słynnego reportera i pisarza, Ryszarda 

Kapuścińskiego, po czym odpowiedz na pytania zamieszczone pod tekstem. 

W prasie, w telewizji relacje na ogół dążą do skrótu. W chwili, kiedy możesz 

zapisać co najwyżej dwie strony, nie ma miejsca na całe bogactwo odcieni. 

Musisz skondensować wszystko w jednej obserwacji, w jednym zdaniu. Nie 

możesz sobie pozwolić na szczegóły, chyba że jesteś pisarzem. 

Jeśli jesteś dziennikarzem-pisarzem, możesz sobie pozwolić na całe bogactwo 

opinii i doświadczeń. Mówiąc o życiu codziennym, dziennikarz musi na ogół 

dokonywać dramatycznych wyborów, dostosowywać się do bolesnych 

ograniczeń, które każą mu zacieśniać wielowymiarową rzeczywistość 

do krótkiego i uproszczonego opisu. […] 

W gazetach korespondencje z zagranicy zajmują coraz mniej miejsca, 

przeważają informacje lokalne i regionalne. Żyjemy w paradoksalnej sytuacji. 

Z jednej strony stajemy się globalną wioską, dysponujemy nieograniczoną 

liczbą danych o świecie, z drugiej zaś strony ludzi coraz mniej interesuje to, 

co się dzieje za granicami ich kraju. Być może, umysł człowieka nie jest 

w stanie ogarnąć świata tak wielkiego; mamy zwyczaj odsuwać od siebie 

informacje, które nie dotyczą nas bezpośrednio. 

›› Ryszard Kapuściński Autoportret reportera 

1Ryszard Kapuściński zwraca w swojej wypowiedzi uwagę na: 

A podobieństwo pewnych cech relacji prasowych i telewizyjnych, 

B odmienność przekazów gazetowych i telewizyjnych. 

2Mówiąc o sytuacji dziennikarza prasowego, autor: 

A podkreśla jej pozytywne cechy, dobre strony, 

B wskazuje na jej dobre strony i niedogodności, 

C ubolewa nad ograniczeniami i trudnościami, którymi się odznacza.

334 

3Uzupełnij zdanie: Różnica między dziennikarzem-pisarzem a dziennikarzem 

prasy codziennej polega na tym, że ten pierwszy nie musi , może 

natomiast . 

W drugim akapicie tekstu Ryszard Kapuściński: 

4 

A przedstawia pewne zjawisko, nie dziwiąc mu się, 

B wyraża zdziwienie istnieniem tego zjawiska. 

5Zacytuj zdanie potwierdzające wariant wybrany w zadaniu 4. 

6Wskaż w tekście zdanie wyrażające domysł autora i wynotuj zwrot, który o nim 

świadczy. 

II 

W artykule na s. 331 wymieniono różne gatunki dziennikarskie od wzmianki 

do artykułu informacyjnego. Sprawdź swoją wiedzę o nich, wykonując zadanie 7. 

7Poniżej napotkasz przykłady tekstów informacyjnych, omówionych w artykule 

na s. 331–332. Rozpoznaj w nich poszczególne gatunki dziennikarskie i wskaż 

elementy charakterystyczne dla każdego z nich. Uwaga: niektóre gatunki są 

reprezentowane więcej niż jeden raz. 

A LECH POZNAŃ – WISŁA KRAKÓW 3:3 (2:0) SZALONY FUTBOL 

Większość meczów Lecha to dreszczowce bez happy endu dla tej drużyny. Tydzień 

temu z Cracovią potrafił ze stanu 0:3 doprowadzić do remisu, zdobył czwartego 

gola, niesłusznie nieuznanego przez sędziego, po czym sam stracił czwartą bramkę. 

Wczoraj Lech zagrał uważniej na początku, za to w końcówce wszyscy potracili 

głowy. Gospodarze prowadzili 2:0 po strzałach Marcina Wasilewskiego [...] oraz 

Zbigniewa Zakrzewskiego. Na początku drugiej połowy Arkadiusz Głowacki zdobył 

kontaktowego gola, ale Lech zaraz się zemścił – Piotr Reiss trafił po podaniu 

Marcina Zająca. Ostatnie dziesięć minut to kanonada Wisły. Najpierw Bosacki 

nieszczęśliwie skierował piłkę do swojej bramki, a w doliczonym czasie Piotr Brożek 

główką wyrównał. – Każdy z naszych meczów jest szalony 

– podsumował trener Franciszek Smuda po angielsku, żeby Dan Petrescu dokładnie 

go zrozumiał. – Lech w takiej formie będzie walczył o mistrzostwo – uważa Rumun. 

Dla Lecha: M. Wasilewski (7), Z. Zakrzewski (29), P. Reiss (56); dla Wisły: 

A. Głowacki (53), B. Bosacki (82, samobójcza), Piotr Brożek (90+1).

Świat na szpaltach, strona335 

Rafał Blechacz 

Żółte kartki: Z. Zakrzewski, P. Reiss, B. Bosacki (Lech), A. Głowacki, N. Mijailović 

(Wisła). Sędziował P. Siedlecki (Szczecin). Widzów 17 tys. 

Lech: Komorowski – Wasilewski, Kucharski, Bosacki, Wojtkowiak – Zając, 

Scherfchen, Murawski, Wilk (82, Wachowicz) – Zakrzewski (86, Micanski), Reiss. 

Wisła: Pawełek – Dudka, Głowacki, Cleber (67, Chiacu), Mijailović – 

Błaszczykowski, Burns, Penksa (58, Piotr Brożek), Zieńczuk – Jean Paulista, 

Radovanović (46, Paweł Brożek). 

›› Łukasz Partyka, Krzysztof Guzowski, „Rzeczpospolita”, 28.08.2006 

B MUMIA WOJOWNIKA SPRZED 2,5 tys. LAT 

Doskonale zachowaną przez zimno mumię odkryto w górach Mongolii. Na wysokości 

2600 m naukowcy odnaleźli kurhan, a w środku zmumifikowane zwłoki 

scytyjskiego wojownika o jasnych włosach i skórze pokrytej tatuażami. Jego płaszcz 

wykonany był ze skór bobrów i obszyty sobolim futrem. Znalezisko wskazuje na to, 

że terytorium Scytów było bardziej rozległe, niż dotąd sądzono. 

›› „Gazeta Wyborcza”, 30.08.2006 

C RAFAŁ BLECHACZ 

Urodzony 30 czerwca 1985 r. w Nakle nad Notecią. W październiku 2005 r. 

zwyciężył w XV Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina 

– drugiej nagrody nie przyznano. 

Otrzymał również nagrody specjalne: Polskiego Radia za najlepsze wykonanie

336 

mazurków, Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie poloneza, 

Filharmonii Narodowej za najlepsze wykonanie koncertu. Jest zdobywcą 

ufundowanej przez Krystiana Zimermana nagrody specjalnej za najlepsze 

wykonanie sonaty. Grę na fortepianie rozpoczął w wieku pięciu lat. Uczył się 

w Państwowej Szkole Muzycznej im. Artura Rubinsteina w Bydgoszczy, a obecnie 

studiuje w Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy 

w klasie fortepianu. 

Młody artysta zdobył wiele nagród i wyróżnień. Wśród nich II nagrodę 

na V Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym w Hamamatsu w Japonii 

(2003; pierwszej nie przyznano), I nagrodę na IV Międzynarodowym Konkursie 

Pianistycznym w Maroku (2004). 

Od czasu triumfu w Konkursie Chopinowskim artysta wiele koncertuje. 

W sierpniu 2005 r. ukazała się jego debiutancka płyta zawierająca utwory 

Schumanna, Liszta, Debussy’ego, Szymanowskiego i Chopina. Spotkała się 

z bardzo przychylnym przyjęciem krytyków na całym świecie. 

D Ponad 100 tys. egzemplarzy czwartego tomu przygód Harry’ego Pottera sprzedano 

w ciągu zaledwie kilku godzin w polskich księgarniach. 

›› „Tygodnik Powszechny”, 2001, nr 41 

E SMOK WAWELSKI 

Główny bohater książki Stanisława Pagaczewskiego „Porwanie Baltazara Gąbki”. 

Postać kultowa. Romantyk, poeta i konstruktor. Przyjaciel dzieci. Absolutnie 

niepodobny do ziejącej ogniem maszkary, ustawionej u stóp wawelskiego wzgórza. 

Autor licznych reportaży, zbiorów baśni i prac etnograficznych, będących pokłosiem 

jego niezwykłych podróży po krainach zamieszkałych przez Mypingi, Gburowate 

Hipopotamy, Psiogłowce i inne. Po wpadce z niejakim Dratewką zaprzysięgły 

wegetarianin. Nieśmiertelny. Najchętniej ubiera się w powłóczysty szlafrok 

i zadeptane kapcie. Obecnie na zasłużonej emeryturze. Mieszka w Smoczej Jamie, 

ale społeczeństwu objawia się rzadko, zdegustowany hałasem, krzykami, zbytnim 

rozgłosem. W niedzielne popołudnie pojawił się w krakowskim Empiku, by 

promować kolejną edycję poświęconej mu książki i zapoznać się 

z następnym pokoleniem urzeczonych jego postacią dzieci. 

›› Michał Olszewski, „Gazeta Kraków” 

(lokalne wydanie „Gazety Wyborczej”), 18.02.2002 

F Kamil Kosowski, ostatnio rezerwowy w drugoligowym angielskim Southampton, 

zagra w Chievo Verona! To pierwszy Polak we włoskiej ekstraklasie od czterech lat. 

›› „Gazeta Wyborcza”, 31.08.2006

Świat w słowach i obrazach, Klasa 1 (GIM)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?