Hadithi ya Betty Utambulisho - Raising Voices

Hadithi ya Betty
Utambulisho
A1

Utambulisho
mrembo kuliko wote darasani mwetu. Ninapenda kusoma, hasa somo la sayansi, ambalo napenda
na nyumbani kwetu na kila siku tunaenda shuleni na kurudi tukiwa pamoja na wanafunzi wengine,
kimojawapo kikubwa huko mjini. Ni ndoto yetu kuwa siku moja tutaenda jijini.
au miji, na kila nyumba ina jiko la kupikia kwa nje, pamoja na maliwato ya pamoja. Familia nyingi zina
bustani ya pamoja yenye vyakula vingi sana. Ninaishi na wazazi wangu, kaka zangu wakubwa wawili
na dada yetu mdogo mmoja. Shangazi zangu, wajomba na binamu zangu wanaishi kwenye kundi
kwetu wanakaa nyumbani wakifanya kazi za bustani na kulea watoto wadogo. Binamu zangu huwa
wananiambia nifute ndoto za kufanya kazi kiwandani kwa sababu wasichana wa kijijini husubiriwa
wakue ili waolewe na kuwa kina mama wa nyumbani. Huwa nawacheka na kuwaambia maisha yangu
kamwe hayatakuwa hivyo. Sijali wanachokisema binamu zangu lakini…
Hadithi ya Betty B1

Hadithi ya Betty
Ukatili Watokea 1
A2

Ukatili Watokea 1
Leo wewe na Fauzia mnakimbia mkirudi nyumbani kutoka shuleni huku mmejitwika vizuri kichwani vitabu
juu ya jambo analozungumzia, lakini huna uhuru wa kumuuliza maswali mengi.
Umelala tongo macho kwa shauku uliyonayo, na leo badala ya kwenda shuleni, mama yako anakuongoza
kuelekea njia iendayo sokoni. Unawazia kwamba huenda anaenda kukununulia nguo mpya. Mnasimama
kwenye kibanda kilichopambwa vizuri. Unawaona wanawake vikongwe wawili wamesimama mlangoni.
la heri. Kichwa chako kinaanza kuwayawaya huku ukikaribishwa uani ambako kumetapakaa wanawake
wengi wagonjwa. Huko ndani unaona beseni lenye maji, na beseni jingine lina maji ya kijani, visu
viwili, na chini kuna pia sahani yenye pamba. Mwanamke mmoja anakwambia ulale chini. Mwanamke
mwingine anakaribia na kukushika miguu na mikono kwa kuikandamiza chini kwa nguvu. Kabla hujajua
kinachoendelea, tayari imeshavuliwa chupi yako na yule mganga ameanza kukata. Huwezi kuelezea
na kuanza kupiga kelele kwa maumivu lakini mwanamke mmoja anakuziba mdomo, akikwambia maumivu
yenye unyevunyevu kwenye sehemu za maumivu. Maumivu yanaonekana kusambaa mwili mzima. Mtu
fulani anakunyanyua kutoka chini kwenye uchafu na kukuingiza ndani kwenye mkeka ambapo unalala
kwa maumizi tele.
Masaa yanapozidi kwendelea unawaona wasichana wengine wakiingia na kutoka ndani ya nyumba hiyo.
Moyo wako unashtuka unapomuona Fauzia akiingia, lakini huna nguvu za kumuita akipita na kuingia
kidonda chako. Pia wanawaletea chakula kizuri mpate kula, lakini hata hivyo maumivu hayatoweki.
Ikiwa unaamua kwenda nyumbani kumuona mama yako, nenda kwenye Familia na uchukue kadi
namba 1.
Hadithi ya Betty B2

Hadithi ya Betty
Marafiki na Majirani 1
A3

Marafiki na Majirani 1
Unachowaza ni kumtafuta Fauzia, lakini kila ukijaribu kuinuka ili ukamtafute, maumivu kwenye uke
wako yanakuwa makali sana. Hivyo, unalala tena chini kwenye giza peke yako huku ukijiuliza ni kwa
nini mama yako alikuleta huku. Unaogopa sana kwa sababu maumivu hayaishi na huwezi kufanya
uani ukimtafuta Fauzia. Maumivu yanasambaa miguuni kama moto. Baadaye unamuona amekaa
kumsimulia kuhusu maumivu makali ya kisu ambayo amekua nayo mwilini tangu siku hiyo. Unataka
kujua ikiwa yeye pia alitaka kupiga mayowe na wakamziba mdomo.
Baada ya dakika chache Fauzia anasema anataka kujilaza chini. Unatambua kwamba hata yeye
pale mnajifunza mengi zaidi kuhusu namna ya kuwa mwanamke. Wanawake wale wakongwe
Huku ukifurahia kurudi tena shuleni na kuendeleza ndoto yako aa kufanya kazi kwenye kiwanda kule
Miaka inapita.
Hadithi ya Betty B3

Hadithi ya Betty
Familia 1
A4

Familia 1
Zimepita siku chache tangu ukeketwe na kutembea kurudi nyumbani ni maumivu makali sana. Mama
yako anashangaa kukuona. Anakuuliza umekuja kufanya nini nyumbani na ni nani aliyekuruhusu
kurudi, kwani ulitarajiwa kubaki kwa wale wanawake vikongwe mpaka baada juma moja kupita.
Unaanza kulia huku unamshikilia. “Lazima urudi,” anakwambia. “Watapata wasiwasi, huwezi kurudi
yako hakuwaruhusu wakukekete alipokwambia mlikuwa mnaenda mahali maalumu.
Unamwambia kuhusu maumivu makali unayopata, kwamba hata kutoa mkojo ni vigumu sana.
kidogo lakini anakuhakikishia kwamba dawa hiyo itakuponya. Daima anaendelea kukwambia juu ya
jinsi ananvyojivunia juu yako kwa hutoaibisha familia. Anasema kwamba sasa wewe ni mwanamke
halisi na kwamba wanaume wengi watatamani kukuoa kwa sababu ulitunza ujana wako. Huelewi
chochote lakini anaahidi kukupikia chakula kile ukipendacho utakaporudi nyumbani kwa sababu
ukaungane na wasichana wenzako walioko huko. Anakuambia ujikaze na usijali sana maumivu kwa
kuwa wanawake wote lazima wateseke.
Unarudi kule kibandani bila kugunduliwa na mnafundishwa jinsi ya kuwa mke halisi pamoja na kuwa
mama. Polepole maumivu yanaanza kupungua, na wasichana wengi wanapopona, kunafanyika
Unaporudi shuleni, walimu wako wanakutambua kwa namna mpya na wewe anaanza kujivunia kwa
kukeketwa. Majuma yanageuka miezi, na kila muhula unapopita, unapata shauku zaidi ya kujiunga
na shule ya sekondari, lakini…
Hadithi ya Betty B4

Hadithi ya Betty
Ukatili Watokea 2
A5

Ukatili Watokea 2
msingi, unarudi nyumbani ukiwazia juu ya kujiunga na shule ya sekondari. Kwa siku chache za mwanzo wa
kuwasikiliza kisiri huku wakipanga maandalizi ya harusi yako. Unaamka na kuwauliza juu ya nini kinachoendelea.
Mama yako anakwambia, “Kuna tajiri mmoja kijijini ambaye anataka kutoa mahari kwa ajili yako! Anataka
utailetea sifa familia hii.” Unakosa la kusema.
kwa ajili yako. Siku ya harusi yako ndipo unakutana na mumeo kwa mara ya kwanza. Ni mzee sana. Watu
wanaokuzunguka wanafurahi na kusherehekea. Wewe huelewi kihalisi aina ya maisha utakayoishi na mzee
huyu. Unajawa na hofu.
Usiku wa kwanza wa ngono baada ya harusi kuisha anatoboa utando wa ngozi ulioziba pamoja na kovu
wa kujamiana. Kuna siku nyingine unahisi kama uke wako unapasuliwa lakini unajua kwamba kama mke wa
mtu hupaswi kulalamika.
Ni pale tu maumivu yanapongezeka zaidi ambapo unaamua kutafuta msaada.
na uchukue kadi namba 1.
Ikiwa unaamua kuomba ushauri kutoka kwa wazee wa kijiji, nenda kwenye Viongozi wa Kijadi na uchukue
kadi namba 1.
Ikiwa unaamua kuongea na mama yako, nenda kwenye Familia na uchukue kadi namba 2.
Hadithi ya Betty B5

Hadithi ya Betty
Huduma za Matibabu 1
A6

Huduma za Matibabu 1
hivyo unapata sehemu ya kukaa. Unahisi maumivu makali. Ni kama vile unachomwa chomwa na visu
kidonda na anakuelezea kuwa ni kawaida kidonda kuhuishwa hapo mwanamke anaposhiriki kitendo
cha kujamiana kwa mara ya kwanza baada ya kukeketwa. Anakwambia ujikaze na usilalamike, kwa
Unaamini kwamba kwa sababu una ujauzito mume wako hatataka kulala na wewe tena.
Maumivu uliyokuwanayo yanapungua unapowazia kupata mtoto wako. Unajaribu hata kuota hali
itakavyokuwa ikiwa utapata mtoto wa kiume. Labda mume wako atakuruhusu umalizie masomo
yako! Unatamania kuwaambia mume wako na mama yako kuhusu mimba yako. Unaanza kuchagua
anaishi eneo jirani, angefurahia sana kusikia habari zako njema, lakini anaishi mbali sana pamoja na
mume wake wa hivi majuzi. Unajiuliza kama yeye amekwisha mpata mtoto au bado. Unaharakisha
kurudi nyumbani ili ukampashe habari hizi mume wako.
Nenda kwenye Kurudi Nyumbani na uchukue kadi namba 1.
Hadithi ya Betty B6

Hadithi ya Betty
Familia 2
A7

Familia 2
Mama yako anakusikiliza na kukuhurumia. Hata hivyo, anakwambia kwamba ni jambo la kawaida
wako, usije ukaleta aibu kwa mume wako, kila kitu kitakuwa sawa. Anakukumbusha kwamba
mumeo alilipa mahari nzito na anakuuliza iwapo umemfanyia jambo lolote lililomuudhi mume
siku kadhaa mpaka utakapopata nafuu. Anakuonya kwamba ni lazima urudi kwa mume wako baada
ya majeraha kupona.
kwa moto kama yalivyo maisha yako. Unawaza kuhusu Fauzia ambaye pia amekwishaolewa na
hujui anaendeleaje, na pia kama mume wake anaishi naye kwa raha, au kama ndoa yako ndiyo hali
kielelezo ya wanawake wote walioolewa.
Mama yako anahisi moshi na anataka nje kukuchungulia. Anapoona vitabu vinateketea hadi kuwa
Ikiwa unaamua kwenda kuongea na wazee wa kijijji, nenda kwenye Viongozi wa Kijadi na uchukue
kadi namba 1.
uchukue kadi namba 1.
Hadithi ya Betty B7

Hadithi ya Betty
Kiongozi wa Jadi 1
A8

Kiongozi wa Jadi 1
macho ya ukarimu ya Bwana Moses tangu ukiwa bado mdogo sana. Unaamua kwenda nyumbani
kwake kuzungumza naye.
masomo na kulazimishwa kuolewa na mwanamume mzee sana, na kwamba mwili wako unakuuma,
na umepoteza fursa yako ya kupata elimu. Anacheka kicheko cha chinichini na kukupapasa kichwani
Unainamisha kichwa chako kwa huzuni. Unajua huwezi kujadiliana naye suala la maumivu unayopata
kwa sababu ni mtu wa heshima sana kama yeye, hivyo unamshukuru na kumwomba uondoke.
Unapotembea kurudi nyumbani unawazia juu ya nini utachofanya. Hutaki kuleta aibu kwa familia
hospitalini iliyo karibu ili upate kusaidiwa.
Hadithi ya Betty B8

Hadithi ya Betty
Kurudi Nyumbani 1
A9

Kurudi Nyumbani 1
akipendacho zaidi, nyama ya mbuzi, mboga za majani, siagi ya karanga pamoja na viazi vikuu.
Anakula chakula chake akiwa amekaa kwenye kigoda huku wewe ukiwa unamsubiri kwa heshima
amalize kula. Anapomaliza kula, unamshirikisha habari mpya kwamba una ujauzito. Kwa mara ya
“Asante kwa kunizalia mtoto wa kiume, najua atakuwa wa kiume kwa sababu nililipa mahari kubwa
Anaendeleza burudani kwa kukunyenyua na kukuingiza chumba cha kulala. Unamwambia jinsi
unahisi maumivu kutokana na majeraha ya hivi karibuni na kwamba daktari amesema unahitaji
kupumzika kwa muda mpaka upone. Hakusikilizi. Anajijali yeye mwenyewe. “Hakuna sababu ya
kuwa na wasiwasi,” anakwambia. Unapoendelea kukataa na kugeukia pembeni, anapata hasira.
Anakuamuru utulie na anakukandamizia kitandani huku ukilia na kumwomba akuache.
mumeo na aache kujamiana na wewe, lakini anaendelea kukulazimisha kufanya ngono. Umejifunza
wako anamshauri mumeo akupeleke hospitalini.
Hadithi ya Betty B9

Hadithi ya Betty
Huduma za Matibabu 2
A10

Huduma za Matibabu 2
ni jambo la kawaida kwa msichana mwenye umri mdogo kujifungua kwa shida na kwamba kichanga
chako kilikwama kwenye njia ya uzazi. Mama yako na wake wenzio wanajaribu kukunyamazisha na
kuwa ni amkosa yako.
Unataka tu kurudi nyumbani, lakini hali bado haijawa nzuri sana. Akiongea na wewe pamoja na
yaani
Unakasirishwa sana na taarifa hiyo kiasi kwamba hakuna mtu anayeweza kukufariji tena. Unatumaini
mume wako atalipia gharama za kukufanyia upasuaji na kuziba sehemu yenye tundu ili usije ukawa
unatoa harufu mbaya na kusumbuliwa kama daktari alivyokuelezea. Lakini mumeo anazipokea
habari hizo shingo upande…
Hadithi ya Betty B10

Hadithi ya Betty
Familia 3
A11

Familia 3
Wake wenza wanakukaribisha, lakini wanaonyesha chuki. Wanakushutumu kwamba unajivunia
unahitaji unawakera sana wake wenza na wanakulazimu uanze kulala nje ambako harufu yako
ambavyo umechezea maisha yako kwa sababu hakuna mwanamume ambaye anaweza kukutaka
tena.
wewe bustanini. Hatuwezi kufuatana na wewe hadi madukani kwa sababu unatuaibisha. Watu
hawatutembelei tena kwa sababu yako. Unatakiwa uondoke.” Asubuhi yake unafungasha kifurushi
kidogo cha nguo zako na kuondoka mapema kabla hakujapambazuka.
Ikiwa unaamua kwenda kwa wazazi wako, nenda kwenye Familia na uchukue kadi namba 4.
Ikiwa unataka fursa nyingine kwa kuruhusiwa kumrudia mumeo, nenda kwenye Fursa na uchukue
kadi namba 1.
Hadithi ya Betty B11

Hadithi ya Betty
Ukatili Watokea 3
A12

Ukatili Watokea 3
umejifungua mtoto wa kiume aliyekufa, anaghadhabika. Anakufokea na kukutupia bakuli kichwani.
yenu. Akikusukumia pembeni, anakuambia upotelee mbali na ukatafute sehemu mahali pengine pa
kuishi.
Ikiwa unaamua kwenda kuishi na wake wenza, nenda kwenye Familia na uchukue kadi namba 3.
Ikiwa unaamua kutafuta msaada kutoka kwa mganga wa jadi kijijini kwenu, nenda kwenye Mganga
wa Jadi na uchukue kadi namba 1.
Hadithi ya Betty B12

Hadithi ya Betty
Mganga wa Jadi 1
A13

Mganga wa Jadi 1
Unamkumbuka mwanamke aliyekukeketa miaka mingi iliyopita na kwamba wanajamii wanamuamini
kuwa ni mganga bora kuliko wengine pale kijijini. Baada ya kukukeketa aliahidi kwamba unaweza
Unarundi kwenye mazingira ya nyumba ambapo uliumia na kuishi kwa maumivu makali ulipokuwa
lako ukitarajia atakukumbuka. Lakini sura yake inaonesha hakumbuki kitu na kisha anaonesha kuhisi
vibaya anaposikia harufu ya mkojo. Unafanya haraka kumwambia kilichokupata na unamuomba
ninachoweza kukufanyia. Harufu hiyo ni mbaya sana kwangu na unaweza kuharibu dawa zangu.
Unatakiwa kuondoka sasa hivi.” Anakuashiria uondoke halafu anakwenda zake.
Ni mateso makali sana kwa ahadi na ndoto ulizokuwa nazo. Unahisi upweke usio na matumaini
yoyote.
Ikiwa unaamua kujaribu kuona kama wake wenza watakubali uishi nao, nenda kwenye Familia na
uchukue kadi namba 3.
Ikiwa unaamua kwamba mtu pekee atakaye kupokea kwa sasa ni mama yako, nenda kwenye
Familia na uchukue kadi namba 4.
Hadithi ya Betty B13

Hadithi ya Betty
Fursa 1
A14

Fursa 1
kutaka kujua unafanya nini hapo nyumbani. Humjibu chochote, lakini unamuomba akusikilize.
Unamwelezea jinsi utakavyomzalia mrithi. Unamkumbusha kwamba umeshazaa mtoto wa kwanza
wa kiume, lakini ni kukosekana kwa huduma nzuri za kitabibu ambako kumesababisha kifo cha
mtoto huyo. Unamwahidi kwamba iwapo atakupa fursa nyingine tena, utajitunza vizuri pamoja na
Safari hii mumeo anajitoa kwa gharama zote kuhakikisha anapata mtoto wa kiume mwenye afya
nzuri na ambaye atarithi mali zake kwa sababu yeye amezeeka.
Anakupa matunzo mazuri sana kwa kuwatowajali wake zake wengine, jambo ambalo linawafanya
wakuchukie zaidi. Wanakwambia unajivuna na huna shukurani, lakini unajitahidi kutowajali sana.
Unajihisi kama vile umepewa fursa nyingine, lakini…
Hadithi ya Betty B14

Hadithi ya Betty
Familia 4
A15

Familia 4
Harufu inayotoka mwilini mwako ni mbaya sana kiasi kwamba unaacha kukaa pamoja na watu kwa
mazungumzo. Unajihisi kutengwa na mpweke. Watu hawakukaribishi tena majumbani mwao wala
kwenye matukio muhimu ya kijamii. Tumaini lako pekee ni kwamba mama yako atapata suluhu ya
Nyumbani kwa mama yako, unamsalimia na anakukaribisha ndani vizuri kwa ukarimu. Anakushika kwa
itamsumbua baba yako. Kwa huzuni kubwa, anakusindikiza kwenye kibanda kidogo kilichopo nyuma
ya nyumba na ambacho hakijatumika kwa miaka kadhaa iliyopita. Anakusaidia kufungua na kuweka
vizuri nguo zako chache ulizokuja nazo na kisha anakuletea maji ya kuoga.
MWISHO
Hadithi ya Betty B15

Hadithi ya Betty
Ukatili Watokea 4
A16

Ukatili Watokea 4
Unapokaribia kujifungua unapanga kwenda kwenye kituo cha afya kilichoko karibu na mnakoishi,
punde tu unapoanza kuhisi uchungu wa kujifungua.
hospitalini. Bila kupata shida yoyote, daktari anakusaidia na masaa machache baadaye unajifungua
mtoto wa kike mwenye afya njema.
wanavyokuelekeza na unaanza kumyonyesha.
mwanae wa kike. Anawaambia wake wenzako wakutolee nje vitu vyako vyote kwa sababu
hutaendelea kukaa kwenye nyumba yake tena. Safari hii, wake wenzio wanakubeza na kukuambia
kurudi nyumbani kwa mama yako.
Nenda kwenye Familia na uchukue kadi namba 5.
Hadithi ya Betty B16

Hadithi ya Betty
Familia 5
A17

Familia 5
amekufukuza, wala hakutupii lawama kwa nini umezaa mtoto wa kike. Badala yake, anakusaidia
Muujiza kwa sababu
kwako wewe, ni Muujiza ambao umekufundisha mambo mengi kuhusu mapenzi na maisha.
pale baada ya kufunga. Unatumia pesa hizi japo ni kidogo, kugharamia mahitaji ya nyumbani na
ataweza kutembelea jiji.
MWISHO
Hadithi ya Betty B17