Analiza wiedzy na temat wpływu palenia tytoniu na stan skóry

PRACE ORYGINALNE
Maria URBAŃSKA
Lidia RATAJCZAK
Adrianna WITKOWSKA-NAGIEWICZ
Analiza wiedzy na temat wpływu palenia
tytoniu na stan skóry
Analysis of knowledge about tobacco smoking influence
on skin condition
Katedra i Zakład Naturalnych Surowców
Leczniczych i Kosmetycznych,
Uniwersytet Medyczny
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik:
Prof. dr hab. Gerard Nowak
Dodatkowe słowa kluczowe:
palenie tytoniu
dym tytoniowy
skóra
kosmetyki
Additional key words:
cigarette smoking
cigarette smoke
skin
cosmetics
Adres do korespondencji:
Dr Maria Urbańska
Katedra Naturalnych Surowców Leczniczych
i Kosmetycznych
Uniwersytetu Medycznego
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
ul. Mazowiecka 33, 60-623 Poznań
tel. 61 8480 475, fax 61 8470 628,
e-mail: murbanska@ump.edu.pl
Dym tytoniowy oddziałuje negatywnie
na cały organizm człowieka,
a w sposób szczególnie widoczny na
skórę. Zawarta w nim nikotyna wpływa
na mikrokrążenie i angiogenezę skóry
oraz modyfikuje różnicowanie się
keratynocytów tworzących naskórek.
Jednocześnie przyspiesza degradację
włókien kolagenowych i sprężystych,
tworzących podstawową strukturę
budulcową skóry. W ten sposób przyczynia
się do przyspieszenia procesów
starzeniowych. Nikotyna i inne składniki
dymu papierosowego wpływają na
wystąpienie i przebieg wielu dermatoz.
Reaktywne formy tlenu zawarte w dymie
tytoniowym mogą brać także udział
w inicjowaniu i akceleracji kancerogenezy.
W prezentowanej pracy zbadano
metodą ankietową poziom wiedzy na
temat składu dymu tytoniowego, jego
szkodliwości na skórę i możliwości niwelowania
zmian typowych dla „skóry
palacza”. Stwierdzono, że większość
palaczy nie przejmuje się szkodliwym
działaniem tytoniu na organizm, a jako
jedyny składnik dymu tytoniowego
wymienia nikotynę. Osoby palące
mają suchą, szarą i zmęczoną cerę,
na której występują charakterystyczne
zmarszczki wokół ust. Stosunkowo
często stosują zabiegi pielęgnacyjne,
które mają pozytywny, ale krótkotrwały
wpływ na stan skóry. Świadomość, że
stałą poprawę wyglądu skóry można
uzyskać tylko przy abstynencji nikotynowej,
nie zachęca do zaniechania
nałogu.
Wstęp
Niekorzystne oddziaływanie dymu papierosowego
na skórę po raz pierwszy opisano
w 1856 r. [14]. Dym tytoniowy zawiera
ok. 4 tysiące szkodliwych substancji, z czego
60 stanowią związki rakotwórcze, których
przenikanie, głównie drogami oddechowymi,
ma wpływ na cały organizm, a w tym na
stan skóry [8]. Wieloletnie badania świadczą
o przyspieszonym starzeniu się skóry
całego ciała u osób palących [1,18]. Skóra
palących od dawna czterdziestolatków przypomina
wyglądem skórę niepalących osób
70-letnich. Ponadto na negatywne skutki
palenia papierosów bardziej narażone są
kobiety niż mężczyźni [9].
Wielokierunkowe działanie nikotyny generuje
niekorzystne skutki ogólnozdrowotne.
Cigarette smoke has a negative
influence on the whole human body,
but in especially noticeable way on
the skin. Nicotine contained in it
influences the skin microcirculation
and angiogenesis and modifies diversifying
of keratinocytes producing an
epidermis. Parallelly, cigarette smoke
increases degradation of collagen and
elastic fibres, forming the basic skin
structure. This way it accelerates the
aging processes. Nicotine and other
compounds of cigarette smoke influence
on dermatosis appearance and
course. Reactive oxygen species contained
in tobacco smoke can initiate
and accelerate cancerogenesis. In this
research current state of knowledge
was examined in questionnaire on:
cigarette smoke compounds, harmfulness
of smoking on the skin condition
and the possibilities of typical “smoker’s
skin” changes eliminating. The
research shows that most smokers
do not pay attention to the harmful
tobacco effects on the body and as
only one compound of tobacco smoke
they name nicotine. Smokers have dry,
grey and tired face skin with typical
wrinkles around mouth. Respondents
relatively often receive beauty treatment,
giving positive, but short-lived
influence on skin condition. Consciousness
that permanent improvement
of skin condition is only possible with
nicotine abstinence do not encourage
respondents to quit smoking.
Natomiast dym papierosowy znacznie ogranicza
przepływ krwi w obrębie zwężonych
naczyń krwionośnych, zmniejsza także
transport tlenowy. Powoduje to niedotlenienie
skóry twarzy i zakłóca wytwarzanie
włókien kolagenowych oraz elastyny, które
nadają jej sprężystość. Na skutek częściowej
ich degeneracji skóra staje się cieńsza
i pomarszczona. Ponadto pojawiają się
głębokie, pionowe „zmarszczki palacza”, na
skutek częstej pracy mięśnia okrężnego ust
[24,25]. Skóra nabiera ziemistego koloru,
jest przesuszona, szorstka i wiotka. Widoczne
są towarzyszące jej teleangiektazje
[3,7,11]. Upośledzone mikrokrążenie dodatkowo
osłabia regeneracyjne właściwości
skóry. Za istotną przyczynę dłuższego gojenia
się ran i owrzodzeń uznaje się nikotynę
Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10
1055

[5], pod wpływem której zdolność migracji,
proliferacji i regeneracji fibroblastów w
miejscu zranienia ulega upośledzeniu. Prowadzi
to w konsekwencji do nadmiernego
włóknienia i powstawania przerosłych blizn.
Chirurdzy plastyczni i estetyczni często wymagają
zaprzestania palenia od pacjentów
planujących poddanie się zabiegom przeszczepu
skóry, liftingu, czy korekcji blizn
[19]. Niektóre badania dowodzą nawet, że
palenie papierosów zwiększa stopień zachorowalności
i nasilenia trądziku [10,21].
Działanie dymu papierosowego osłabia
działanie układu immunologicznego
[13,17,19]. Badania dowodzą, że nałogowe
palenie papierosów może wywoływać
skórną postać tocznia rumieniowatego
oraz indukować stan zapalny w łuszczycy
[12,16,17,20]. Ponadto osoby palące są
bardziej narażone na infekcje wirusowe
brodawczaka ludzkiego [22]. Jednocześnie
potwierdza się wpływ palenia zarówno aktywnego,
jak i biernego na etiopatogenezę
chorób atopowych. Zwiększone ryzyko pojawienia
się u dzieci atopowego zapalenia
skóry (AZS) jest uwarunkowane paleniem
papierosów przez matki w okresie pre- i
perinatalnym [20]. Dym papierosowy stanowi
ponadto czynnik ryzyka wystąpienia
nowotworów w obrębie jamy ustnej i warg
[4,15,19]. Nałogowi palacze są dwukrotnie
bardziej narażeni m.in. na rozwój raka kolczystokomórkowego
[20].
Substancje chemiczne występujące w
dymie papierosowym wpływają na wszystkie
narządy organizmu ludzkiego, w sposób
bezpośredni lub pośredni. Mogą wywołać
liczne skutki niepożądane zarówno natury
estetycznej, jak i zdrowotnej.
Cel
Celem przeprowadzonych badań była
analiza wiedzy społeczeństwa na temat
szkodliwości oddziaływania dymu tytoniowego
na stan skóry oraz ocena popularności i
skuteczności zabiegów kosmetologicznych
w niwelowaniu zmian tzw. „skóry palacza”.
ilustruje przyczyny trwania w nałogu zdeklarowanych
palaczy oraz osób, które paliły
w przeszłości. Większość ankietowanych
zaznaczyło kilka z możliwych odpowiedzi.
Największa grupa osób przyznaje, że sięga
po papierosa dla przyjemności (34 kobiety i
34 mężczyzn) oraz w sytuacjach stresowych
(39 kobiet i 22 mężczyzn). Inni ankietowani
(18 kobiet i 14 mężczyzn) palą z powodu
wyrobionego nawyku lub dla zabicia czasu
(5 kobiet) oraz dlatego, że robią to osoby z
ich otoczenia (4 kobiety i 4 mężczyzn). Kilka
badanych osób wymienia inne niż podane w
ankiecie przyczyny palenia papierosów, tj.
palenie papierosów do alkoholu (1 kobieta
i 1 mężczyzna), a także w przerwie w pracy
(1 mężczyzna).
Większość wszystkich respondentów
(53%), w tym 37 kobiet i 16 mężczyzn, nie
potrafi wymienić żadnych, poza nikotyną,
substancji występujących w dymie tytoniowym.
Pozostałe osoby (47%) deklarują
znajomość składu dymu papierosowego.
Rycina 2 przedstawia związki, które według
wiedzy respondentów występują obok
nikotyny w dymie tytoniowym. Najczęściej
wymieniane były substancje smoliste, a
najrzadziej – metale ciężkie.
W grupie 12 osób, które w przeszłości
były uzależnione od nałogu palenia tytoniu,
aż 42% (3 kobiety i 2 mężczyzn) przyznaje,
że paliło papierosy sporadycznie, ale nawet
dzisiaj zdarza im się zapalić. Wśród ankietowanych
17% (1 mężczyzna i 1 kobieta)
przyznaje się do palenia papierosów przez
ponad 20 lat. Ten sam odsetek respondentów
(2 kobiety) twierdzi, że paliło papierosy
krócej niż przez 5 lat. Pięć osób (3 kobiety
i 2 mężczyzn) rozstało się z nałogiem
przed kilkoma tygodniami lub miesiącami;
4 kobiety zaniechały palenia kilka lat temu,
natomiast 1 kobieta i 2 mężczyzn są abstynentami
nikotynowymi już od kilkunastu
lat. Jako powód zerwania z nałogiem
większość respondentów zaznaczyło kilka
odpowiedzi. Rycina 3 ilustruje najczęstsze
argumenty abstynencji nikotynowej. Najważniejsze
okazały się względy zdrowotne oraz
uświadomienie szkodliwości palenia tytoniu
zarówno dla siebie jak i dla otoczenia.
Tylko 6 osób deklaruje, że zrezygnowało z
nałogu dla poprawy kondycji skóry, włosów
i paznokci, a 2 osoby wymieniły jeszcze
inne powody: 1 kobieta wskazała ciążę
natomiast inna – obawę przed możliwością
wystąpienia choroby. Żadna osoba ankietowana
nie przestała palić ze względów
ekonomicznych.
Wśród osób palących papierosy 27%
(12 kobiet i 10 mężczyzn) przyznaje, że pali
od ponad 20 lat, kolejne 27% pali od 10 do
15 lat. Osiemnaście osób (22%) z grupy
uzależnionych od tytoniu twierdzi, że pali
od 5 do 10 lat, a 16 respondentów (19%)
Materiał i metody
Badanie zostało przeprowadzone na grupie 100
losowo wybranych osób, zarówno kobiet jak i mężczyzn
zamieszkujących Płock i okolice. Narzędziem badawczym
była autorska ankieta zawierająca 20 pytań na
temat popularności palenia papierosów i dotyczącej wiedzy
jego wpływu na skórę, składu dymu tytoniowego oraz
stosowania kosmetyków i zabiegów kosmetologicznych
w celu poprawy stanu „skóry palacza”. Wszystkie osoby
wyraziły zgodę na udział w badaniu.
Dodatkowe zapytania w ankiecie pozwoliły na
uzyskanie informacji o danych demograficzno-społecznych
respondentów. Na tej podstawie określono grupę
badawczą, którą stanowiły 63 kobiety oraz 37 mężczyzn,
w wieku od 20 do 60 lat. Najliczniej (28%) reprezentowane
były osoby między 40, a 49 rokiem życia. Połowa
respondentów posiadała wykształcenie wyższe, 34% –
wykształcenie średnie, 14% – wykształcenie zawodowe,
a 2% – wykształcenie podstawowe.
Wyniki
W badanej grupie zdecydowaną większość
stanowiły osoby palące papierosy
(82%) 50 kobiet i 32 mężczyzn. Pozostałe
18% to osoby niepalące, wśród których znajdowało
się 13 kobiet i 5 mężczyzn. Jednak
tylko 6 ankietowanych (5 kobiet i 1 mężczyzna)
nigdy nie paliło papierosów. Rycina 1
Rycina 1
Przyczyny palenia papierosów przez zdeklarowanych palaczy.
Cigarette smoking reasons by declared smokers.
Rycina 2
Składniki dymu tytoniowego wymieniane (obok nikotyny) przez respondentów.
Cigarette smoke compounds (apart from nicotine) named by respondents.
1056 Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10 M. Urbańska i wsp.

od około 20 lat. Najmniejszy odsetek (5%),
w tym 4 kobiety przyznaje, że pali krócej niż
5 lat. Większość respondentów (42%), 20
kobiet i 14 mężczyzn, wypala jedną paczkę
papierosów w ciągu dnia. Natomiast do
spalania powyżej jednej paczki dziennie
przyznaje się 10 mężczyzn (12%). Kolejne
24% (18 kobiet i 2 mężczyzn) i 12% (12
kobiet i 6 mężczyzn) ankietowanych deklaruje,
że spala odpowiednio kilkanaście lub
kilka papierosów dziennie. Analizę wieku, w
jakim osoby z grupy badawczej rozpoczęły
palenie papierosów przedstawia rycina 4.
Prawie połowa ankietowanych, 26 kobiet i
12 mężczyzn, pierwszy kontakt z nałogiem
miało w wieku 18 - 20 lat. Natomiast, aż
10% respondentów (6 mężczyzn i 2 kobiety)
deklaruje, że po pierwszego papierosa
sięgnęło przed 16 rokiem życia.
Ponad połowa respondentów (58%), 43
kobiety i 15 mężczyzn, zauważyła skutki
oddziaływania dymu tytoniowego na stan
swojej skóry. Natomiast aż 35% ankietowanych
(17 kobiet i 18 mężczyzn) twierdzi,
że nie widzi żadnych zmian na skórze spowodowanych
paleniem, a 7% (3 kobiety i
4 mężczyzn) w ogóle nie zwraca uwagi na
wpływ tytoniu na skórę. Jednak oceniając
stan swojej cery, tylko 8% ankietowanych,
9 mężczyzn i 11 kobiet, nie zauważa niepokojących
zmian. Rycina 5 przedstawia
najczęściej zauważalne zmiany na skórze
palaczy biorących udział w ankiecie. Przede
wszystkim respondenci przyznają, że ich
skóra jest zmęczona, szara i ziemista, tak
twierdzi 29 kobiet i 16 mężczyzn (18%).
Wśród osób grupy badawczej 26 kobiet i 16
mężczyzn zauważa występowanie zaskórników
i rozszerzonych porów. Zmarszczki
wokół oczu dostrzega 25 kobiet i 19
mężczyzn, przy czym występowanie tzw.
„kurzych łapek” w przypadku 10 kobiet i 2
mężczyzn nie jest związane z ich wiekiem.
Z kolei 20 kobiet i 13 mężczyzn wskazuje na
obecność zmarszczek na czole, w większości
(16 kobiet i 12 mężczyzn) są to osoby,
u których zmiany te mogą być związane z
wiekiem. Tylko 7% respondentów, 17 kobiet
i 2 mężczyzn, w przedziale wiekowym 20-49
lat dostrzega zmarszczki wokół ust, charakterystyczne
dla „skóry palacza”. Podobnie
inne typowe zmiany, tj.: żółte przebarwienia
palców i paznokci, przebarwienia i plamy
barwnikowe, obecność teleangiektazji zauważyło
na swojej skórze tylko kilka procent
ankietowanych.
Wśród ankietowanych 44%, w tym 23
kobiety i 15 mężczyzn, uważa, że zmiany,
które dostrzegają na swojej skórze nie
pojawiłyby się w ich obecnym wieku, gdyby
nie palili papierosów. Jednak aż 32% osób
(19 kobiet i 9 mężczyzn) nie wiąże wyglądu
skóry z paleniem tytoniu, a 24% ankietowanych
(13 kobiet i 8 mężczyzn) nie ma zdania
na ten temat.
Jednak większość respondentów tj.:
78% (32 kobiety i 32 mężczyzn), którzy są
aktywnymi palaczami przyznaje, że kupiłoby
paczkę papierosów pomimo ostrzeżenia
na opakowaniu o możliwości powstawania
zmian skórnych. Tylko 10% ankietowanych
(1 mężczyzna i 7 kobiet) twierdzi, że nie kupiłoby
tak oznakowanej paczki papierosów,
a pozostałe 12% (10 kobiet i 1 mężczyzna)
nie wie czy nabyłoby papierosy w takim
Rycina 3
Argumenty respondentów przemawiające za rzuceniem palenia.
Respondents arguments supporting of quit smoking.
Rycina 4
Wiek, w jakim respondenci rozpoczęli palenie papierosów.
Respondents age of cigarette smoking beginning.
Rycina 5
Rodzaje zmian dostrzeganych na skórze palaczy.
Kinds of alterations noticed on smoker’s skin.
opakowaniu.
Zdecydowana większość respondentów
(70%), 42 kobiety i 28 mężczyzn, uważa, że
palenie papierosów typu „light” jest tak samo
szkodliwe dla skóry jak palenie zwykłych
papierosów. Odwrotne zdanie ma 14%
ankietowanych (11 kobiet i 3 mężczyzn),
a 16% – nie potrafi porównać szkodliwości
tych typów papierosów.
Prawie wszystkie osoby z grupy ba-
Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10
1057

Rycina 6
Formy kosmetyków do pielęgnacji cery, stosowane przez respondentów.
Cosmetic forms for face care applied by respondents.
dawczej (96%) używają kosmetyków do
pielęgnacji swojej cery. Tylko 10 mężczyzn
twierdzi, że nie stosuje żadnych preparatów
pielęgnacyjnych. Wśród ankietowanych
27% (58 kobiet i 11 mężczyzn) używa kremu
na dzień, a 15% (35 kobiet i 4 mężczyzn)
– kremu na noc. Procentowy udział stosowanych
preparatów pielęgnacyjnych na twarz
ilustruje rycina 6.
Połowa respondentów (50%), 28 kobiet i
17 mężczyzn, zdaje sobie sprawę, że stosowanie
kosmetyków nie jest w stanie zniwelować
skutków działania dymu tytoniowego
na skórę. Natomiast, aż 30% ankietowanych
(19 kobiet i 8 mężczyzn) sądzi odwrotnie, a
20% (16 kobiet i 2 mężczyzn) nie ma zdania
na ten temat.
Część osób (72% kobiet i 34% mężczyzn)
biorących udział w badaniu deklaruje,
że korzysta z zabiegów wykonywanych
przez: kosmetyczki (35%, 40 kobiet i 10
mężczyzn), kosmetologów (25%, 28 kobiet
i 7 mężczyzn), lekarzy dermatologów (11%,
14 kobiet i 2 mężczyzn) oraz lekarzy medycyny
estetycznej (4%, 6 kobiet). Jedna
czwarta respondentów (14 kobiet i 21 mężczyzn)
twierdzi natomiast, że nie korzysta z
tego typu zabiegów. W grupie osób deklarujących
korzystanie z usług specjalistów największą
popularnością cieszyły się zabiegi
oczyszczania mechanicznego skóry (22%),
peelingi (29%) oraz mikrodermabrazja
(17%). Tylko nieliczna grupa korzysta z zabiegów
z użyciem profesjonalnej aparatury:
IPL (7% ankietowanych), fale radiowe (6%) i
lasery (5%). Natomiast aż 10 % respondentów
wymienia inne zabiegi kosmetyczne, z
których korzysta w pielęgnacji swojej skóry:
oksybrazja, sonoforeza i maski algowe.
Tylko kilka kobiet zdecydowało się także
na mezoterapię. Większość respondentów
korzystających z zabiegów kosmetycznych
(63%), 31 kobiet i 10 mężczyzn, sądzi, że są
one skuteczne w niwelowaniu zmian „skóry
palacza”. Odmienne zdanie ma 37% ankietowanych
(18 kobiet i 6 mężczyzn).
Omówienie
Jak wynika z sondażu Komisji Europejskiej
z 2009 roku, co trzeci obywatel naszego
kraju jest uzależniony od nałogu palenia
papierosów. Natomiast w grupie 100 losowo
wybranych osób, aż 82 – pali obecnie papierosy,
a 12 – paliło w przeszłości. W większości
są to osoby, z ponad 10-letnim, a w
19% przypadków – ponad 20-letnim stażem.
Głównymi argumentami trwania w nałogu
jest odczuwana podczas palenia przyjemność,
złagodzenie stresu i przyzwyczajenie.
Niewielka część ankietowanych przyznaje
nawet, że pali, ponieważ nie chce wyróżniać
się z otoczenia lub dla „zabicia czasu”. W
ostatnich latach następuje popularyzacja
zdrowego trybu życia. Możliwe, że dzięki
temu coraz więcej osób zrywa z nałogiem
nikotynowym. Wśród badanej grupy znalazły
się osoby, które były uzależnione od palenia
tytoniu, a obecnie są abstynentami nikotynowymi
(12%). Respondenci ci przyznają, że
rozstali się z nałogiem kilka lub kilkanaście
lat temu. Najczęściej podawaną przyczyną
porzucenia palenia papierosów są względy
zdrowotne i uświadomienie sobie, że dym
tytoniowy szkodzi nie tylko palaczowi, ale
także osobom z najbliższego otoczenia.
Literatura potwierdza jednoznacznie, że
notoryczny kontakt z dymem tytoniowym
podwyższa ryzyko zgonu z powodu chorób
układu krążenia, układu oddechowego czy
nowotworów złośliwych [19,23]. Niezaprzeczalnym
faktem jest, że szkody ponoszą
nie tylko osoby palące, ale także tzw. bierni
palacze, którzy narażeni są na wdychanie
dymu tytoniowego [6,20]. Niestety większość
respondentów wiąże szkodliwy wpływ
palenia tytoniu na organizm tylko z nikotyną,
nie zdając sobie sprawy, że oprócz niej w
dymie papierosowym znajduje się jeszcze
wiele groźniejszych dla zdrowia substancji
[2,6,19,20]. Ponad połowa respondentów
nie potrafi wymienić innych, poza nikotyną,
substancji występujących w dymie tytoniowym.
Pozostali ankietowani wymieniają
głównie substancje smoliste i tlenek węgla, a
tylko kilka osób – węglowodory aromatyczne
i metale ciężkie. Dlatego niepokojące jest,
że największa ilość respondentów (46%)
rozpoczęła palenie tytoniu między 18, a 20
rokiem życia. Można zatem przypuszczać,
że początkowy kontakt z papierosem wiąże
się z uzyskaniem pełnoletniości i często
rozpoczęciem samodzielnego życia, co
wiąże się z pojawieniem sytuacji stresowych
oraz chęci zaistnienia w nowym środowisku.
Bycie palaczem jest niestety cały
czas uznawane przez młodych ludzi jako
atrybut niezależności. Zwraca uwagę fakt,
że aż 10% respondentów deklaruje, że po
pierwszego papierosa sięgnęło już przed 16
rokiem życia! Wyjaśnia to wcześniej podane
dane, dotyczące długości okresu trwania
w nałogu przez ankietowanych (>10 lat).
Część respondentów (42%) twierdzi, że
wypala jedną paczkę papierosów dziennie.
Natomiast prawie połowa respondentów,
którzy deklarują, że rzucili nałóg, przyznają,
że palili sporadycznie i zdarza im się to robić
nawet do dzisiaj.
Ponad połowa badanych osób palących
papierosy zauważa skutki oddziaływania
dymu tytoniowego na wygląd swojej skóry.
Potwierdzają typowy dla „skóry palacza”
wygląd. Ich cera jest sucha, szara i zmęczona,
gdyż z powodu palenia jest gorzej
odżywiona i niedotleniona ze względu na
upośledzone mikrokrążenie i angiogenezę.
Respondenci zauważają także zmarszczki,
które w większości przypadków nie mogą
wiązać się z ich wiekiem. Główną przyczyną
ich powstawania jest generowanie
przez dym tytoniowy wolnych rodników,
które pobudzają procesy oksydacyjne,
przyśpieszające starzenie się organizmu.
U osób palących zwiększona jest także
transepidermalna utrata wody (TEWL), co
powoduje nadmierną suchość skóry, a także
pojawienie się zmarszczek [19, 20]. Na
skórze ankietowanych pojawiały się również
zaskórniki, teleangiektazje i przebarwienia.
Tylko 14 osób zauważyło żółte zabarwienie
na palcach i paznokciach – w miejscach
gdzie trzymają papieros podczas palenia.
Część respondentów (44%) uważa, że zmiany
które dostrzegają na swojej skórze nie
pojawiłyby się w ich obecnym wieku, gdyby
nie palili papierosów. Żaden z badanych
nie przyznaje, że w wyniku oddziaływania
dymu tytoniowego cera jego jest odżywiona,
nawilżona i promienna.
Zdecydowana większość respondentów
stosuje kosmetyki do pielęgnacji swojej
cery. Są to głównie kremy pielęgnacyjne na
dzień i noc, których funkcją jest utrzymanie
właściwego nawilżenia i ochrona przed
czynnikami zewnętrznymi. Jednak, aż 14%
ankietowanych pielęgnuje cerę tylko przy
pomocy mydła, co dodatkowo wpływa na
zwiększenie transepidermalnej utraty wody,
w efekcie powodując nadmierne wysuszenie
skóry. Tylko nieliczna grupa ankietowanych
(25%) nie korzysta z profesjonalnych usług
wykonywanych w gabinetach kosmetycznych
lub przez lekarzy dermatologów i medycyny
estetycznej. Najwięcej osób korzysta
z zabiegu mechanicznego oczyszczania
1058 Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10 M. Urbańska i wsp.

skóry. Dużą popularnością cieszą się też peelingi
oraz mikrodermabrazja, czyli zabiegi
wpływające na poprawę nawilżenia skóry i
pobudzające jej regenerację; mogą być też
skuteczne w usuwaniu przebarwień. Tylko
kilka osób korzysta z mezoterapii, umożliwiającej
podskórne wprowadzanie substancji
aktywnych, w tym antyoksydantów, które
mogą niwelować skutki palenia.
Osoby biorące udział w badaniu są
świadome, że stosowanie kosmetyków nie
zniweluje skutków działania dymu tytoniowego
na skórę. Z kolei zdaniem 63% ankietowanych
zabiegi kosmetyczne poprawiają
wygląd skóry. Należy podkreślić, że serie
zabiegów wykonywane systematycznie
zwiększają nawilżenie skóry oraz niwelują
oznaki zmęczenia, dotleniając i odżywiając
komórki skóry. Trzeba jednak pamiętać,
że efekty te są krótkotrwałe. Najlepszą
terapią w pielęgnacji „skóry palacza” jest w
pierwszej kolejności zerwanie z nałogiem,
a dopiero później stosowanie pielęgnacji
zewnętrznej.
Mimo, że palacze zauważają zmiany
wywołane dymem tytoniowym na swojej
skórze i starają się je niwelować, to większość
z nich nie przejmuje się szkodliwym
działaniem palenia na skórę, a nawet na
cały organizm. Przeprowadzone badanie
ukazuje, że zarówno mężczyźni jak i kobiety,
zwłaszcza w wieku 40-59 lat, palący jedną
lub więcej paczek papierosów dziennie,
ignorują napis ostrzegawczy widniejący na
opakowaniu. Nieważne czy palenie powoduje
raka czy prowadzi do powstawania
trądziku – w żaden sposób nie odstrasza to
respondentów od zakupu papierosów.
Wnioski
Częstość palenia tytoniu przez osoby
biorące udział w ankiecie jest podobna do
częstości palenia stwierdzonej w populacji
na terenie Polski. Osoby palące posiadają
znikomą wiedzę na temat składu dymu
tytoniowego, a co bardziej niepokoi – nie
zwracają uwagi na jego szkodliwe działanie
nawet na skórę. Optymistycznie podchodzą
do możliwości niwelowania konsekwencji
wynikających z palenia przy pomocy profesjonalnych
zabiegów kosmetycznych.
Należy wyraźnie podkreślić, że palenie
tytoniu może mieć negatywny wpływ
na stan skóry, na potęgowanie przebiegu
chorób dermatologicznych, a w skrajnych
przypadkach doprowadzać do zmian nowotworowych
skóry. Natomiast podstawową
terapią zapobiegającą i niwelującą powstałe
zmiany jest abstynencja nikotynowa.
Piśmiennictwo
1. Bernhard D., Moser C., Brackovic A., Wick G.: Cigarette
smoke – an aging accelerator Exp Gerontol
2007, 42, 160.
2. Borgerding M., Klus H.: Analysis of complex
mixtures – Cigarette smoke. Exp. Toxicol. Pathol.
2005, 57, 43.
3. Budzyńska- Prokop J., Krasowska D.: Influence of
nicotine and other cigarette smoke compounds on the
skin. Ann UMCS Lublin 2008, 7, 41.
4. Czogała J., Goniewicz M.Ł., Czubek A., Gołąbek
K. i wsp. Wpływ palenia papierosów na wygląd,
starzenie się i zmiany patologiczne skóry i błon
śluzowych, Przegl. Lek. 2008, 65, 732.
5. Dudzisz- Śledź M., Śledź A.: Owrzodzenia podudzi,
Med. Rodz. 2006, 38, 41.
6. Dżugan M., Juszczyk M.: Rakotwórcze substancje
w dymie tytoniowym. Zdrowie Publiczne 2006,
116, 627.
7. Freiman A., Bird G., Metelitsa A.I., Barankin B. et
al.: Cutaneous effects of smoking. J. Cutan. Med.
Surg. 2004, 8, 415.
8. Helfrich Y.R., Yu Le., Ofori A., Hamilton T.A. et al.:
Effect of smoking on aging of photoprotected skin:
evidence gathered using a new photonumeric scale,
Arch. Dermatol. 2007, 143, 397.
9. Jagielska I., Kazdepka-Ziemińska A., Ludwikowski
G., Szymański W.: Palenie papierosów wśród kobiet
zgłaszających się do Przyklinicznej Poradni dla Kobiet.
Nikotynizm a zaburzenia cyklu miesiączkowego.
Przegl. Lek. 2008, 65, 420.
10. Jemec G.B., Linneberg A., Nielsen N.H., Frolund
L. et al.: Have oral contraceptives reduced the prevalence
of acne A population- based study of acne
vulgaris, tobacco smoking and oral contraceptives,
Dermatology 2002, 204, 179.
11. Koh J.S., Kang H., Choi S.W., Kim H.O.: Cigarette
smoking associated with premature facial wrinkling:
image analysis of facial skin replicas. Inter. J. Dermatol.
2002, 41, 21.
12. Luty- Frąckiewicz A.: Czynniki środowiskowe wpływające
na ujawnienie i przebieg łuszczycy. Przegl.
Dermatol. 2000, 87, 169.
13. Metelitsa A. I., Lauzon G.J.: Tobacco and the skin,
Clin. Dermatol. 2010, 28, 384.
14. Model D.: Smoker’s face: an underrated clinical sign
Br. Med. J. 1985, 291, 1760.
15. Morita A.: Tobacco smoke causes premature skin
aging. J Dermatol. Sci. 2007, 48, 169.
16. Naidi L., Parazzini F., Brevi A: Family history,
smoking habits, alcohol consumption and risk for
psoriasis. Br. J. Dermatol. 1992, 127, 212.
17. Reich A., Lis J., Straszak J., Śliwińska J.: Analiza
problemu nikotynowego wśród pacjentów z chorobami
skóry. Dermatol. Klin. 2011, 13, 13.
18. Roemer E., Stabbert R., Rustemeier K. et al.:
Chemical composition, cytotoxicity and mutagenicity
of smoke from US commercial and reference cigarettes
smoked under two sets of machine smoking
conditions. Toxicology 2004, 195, 31.
19. Rosińska A., Adamski Z.: Wpływ nikotyny i innych
składników dymu tytoniowego na kancerogenezę
oraz procesy starzenia się skóry. Dermatol. Estetyczna
2006, 8, 202.
20. Sałata- Nowak J., Flisiak I., Chodynicka B.: Wpływ
dymu tytoniowego na skórę. Przegl. Dermatol. 2010,
5, 342.
21. Schafer T., Nienhaus A., Vieluf D., Berger J. et al.:
Epidemiology of acne in the general population: the
risk of smoking. Br. J. Dermatol. 2001, 145, 100.
22. Wiley D.J., Elashoff D., Masongsong E.V. et al.,
Smoking enhances risk for new external genital
warts in men. Int. J. Environ. Res. Public Health
2009, 6, 1215.
23. Woźniacka A., Woźniacka-Węgierska M., Józefowicz
O., Sysa-Jędrzejowska A.: Medyczne i
prawne aspekty palenia tytoniu. Pol. Merkuriusz
Lek. 2012, 189, 202.
24. Zegarska B., Placek W.: Co się dzieje w skórze w
okresie menopauzy Dermatol. Estetyczna 2001,
3, 212.
25. Zegarska B., Woźniak M.: Przyczyny wewnątrzpochodnego
starzenia się skóry. Gerontol. Pol. 2006,
14, 153.
Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10
1059