Sacrum ŚlÄ skie - Andrzej Ploch

F O T O G R A F I E
Sacrum Œl¹skie
Andrzej Ploch Rafa³ Cynk S³awoj Dubiel Marek Szyryk
Jacek Jaœko Daniel Antosik Tomasz Mielech Rafa³ Warzecha
Jerzy Lewczyñski Eugeniusz Józefowski Andrzej Jerzy Lech

Sacrum Œl¹skie
Sa crum jest wszê dzie jed na kie. Ja ko prze ciw wa ga do cze s-
ne go pro fa num, na szej u³om no œci i osta tecz nie za wsze jedna
kie go koñ ca. Sa crum – ko niecz noœæ œwiê to œci, na grody,
nadziei – jest wiêc nie zbêd nym na pê dem in stynk tu ¿y cia.
Sa crum sta je siê Œl¹ skie, od kie dy za czy nam my œleæ o swoim
miej scu, ja ko o Œl¹ sku w³a œnie. Od kie dy uœwia da miam
so bie fakt by cia w³a œnie st¹d, z Pro win cji Œl¹ skiej. Z jej
nie zna nym pra wie bo gac twem dzie dzic twa. Po zo sta ³o œci
kul tu ry ma te rial nej mówi¹ nam o bo gac twie dzie jów i kultu
ry miej sca, w którym siê uro dzi ³em. My œlê o du cho wo œci
po ko leñ two rz¹ cych to, co sk³a da siê za pew ne tak ¿e na
Sa crum Œl¹ skie. My œlê o swo jej po trze bie okre œle nia by cia
sk¹dœ, a wiêc my œlê o tym, co mnie kszta³ to wa ³o, zwi¹ za nego
od za wsze z tym, co dziœ za czy na my bez pod te kstów
na zy waæ Œl¹ skiem.
W dzieciñstwie by ³y patrio tycz ne wzor ce, je szcze ¿y wa
oca la ³y mi ludŸ mi hi sto ria wo jen na. Fa³ szo wa na i wy pie ra na
hi sto ria „ofi cjal na” i po wstañ czo-par ty zanc kie wzor ce. Jedno
cze œnie obe cne na ka¿ dym kro ku, fa scy nu j¹ ce sw¹ in noœci¹
i ta jemnic¹, œlady po gma twa nej hi sto rii Œl¹ ska, jak siê
mia ³o oka zaæ, burzliwej i nierzadko bolesnej.
Tak wiêc, w dzie ciê cych pe ne tra cjach by ³y przede wszy st kim
istot ne cmen ta rze. Ten w ro dzin nym Kar pa czu z wi do kiem
na Œnie¿ kê, z drew nia ny mi krzy ¿a mi, nie rzad ko rzeŸ bio nymi
i wieñ czo ny mi dwo ma de szczu³ ka mi, sko œnie opie ra nymi
na ramionach. Na pisy nie do odczyta nia, choæby z powodu
spe cy ficz ne go al fa be tu, umow nie i nie s³u sznie na zywane go
go ty kiem. By ³o te¿ mau zo leum w le sie, na szczy cie Kar patki.
Z obe li ska mi ku czci po le g³ych w pierw szej woj nie œwiato
wej, wy ku ty mi w gra ni cie na zwi ska mi i sym bo la mi wo jenne
go orê ¿a. Podob ne miej sce, choæ mniej oka za ³e, istnieje
do dziœ w Kar pa czu tak ¿e na Wilczej Porêbie, na wpó³ zaroœniê
te, na wpó³ za sy py wa ne œmie ciem. By³ tak ¿e przez la ta
je le nio gór ski cmen tarz, tak piêk ny w li sto pa do we œwiê to,
roz ³o ¿o ny na ³a god nych wznie sie niach. Z za drze wio ny mi
alejkami, grobami i grobowcami, gdzie obok siebie ci dawni
i ci po wo jen ni mie szkañ cy mia sta. Dziœ to la stryko wa, bezdu
szna pu sty nia. Nie ma te¿ ju¿ cmen ta rza ¿y dow skie go,
co przez dro gê za le dwie. Kil ka na œcie zni szczo nych gro bów
wro œniê tych w tra wê i ka mieñ z ob³ud n¹ ta bliczk¹, ¿e tu do
1974 ro ku ist nia³ ¿y dow ski cmen tarz. Ewan ge lic ki za mie niony
na park i te ren pod za bu do wê. Wspa nia ³e gro bow ce
przy ko œcie le œw. Krzy ¿a, zni szczo ne, gra bio ne i od cho dz¹ce
w nie byt.
Byæ sk¹dœ. To¿ sa moœæ Sa crum. Przy da waæ Sa crum mia no
Œl¹ skie, to my œleæ tak ¿e o to¿ sa mo œci. Tak to ro zu miem. Tak
o tym my œlê, od kie dy zda ³em so bie spra wê, ¿e je stem st¹d.
Ju¿ ca³ ko wi cie. Ukszta³ to wa ny je szcze przez to, co moi
ro dzi ce prze ka za li mi ze swo je go, bez pow rot nie stra co ne go
œwia ta. Mi mo sen ty men tów i tê sk not, emo cje zwi¹ za ne z Kresa
mi, z Ga li cj¹, s¹ je dy nie mo j¹ pro jek cj¹, bez oso bi s-te go
do œwiad cze nia. Strze cha Aka demicka, Samotnia, Snie¿ka,
Wil cza Po rê ba, Bie ru to wi ce, Je le nia Góra... pa miê ta ne „od
za wsze” to mo je pierw sze obra zy. To by ³a co dzien noœæ,
ta je mni cza, nie zna na, œwiad cz¹ ca o po prze dni kach, ale
na tu ral na. Do stêp na po wsze dnioœæ. My œlê o du cho wo œci
lu dzi, dla których te oko li ce by ³y miej scem, w którym przycho
dzi li i od cho dzi li z te go œwia ta. Po nich to w³a œnie tro piê
re szt ki bu dow li, przedmio tów, cmen ta rzy, ka plic, krzy ¿y. Jak
ten na cmen ta rzu w Gier czy nie. Wiel ki, po czê œci zni szczony
ju¿ krzy¿. Na oca la ³ym, stra wio nym cza sem, drew nianym
ra mie niu re szt ki za le dwie kil ku li ter. Ma w so bie coœ, ¿e
przyci¹ga, te¿ na ka zu je re spekt, na mys³. Przed dwo ma la ty,
gdy na tkn¹ ³em siê na ten oka le czo ny, ale prze cie¿ po tê¿ ny
je sz-cze krzy¿, scho wa ³em go przy re szt kach gro bow ca.
By wam tam, cza sem z za mia rem przy wie zie nia krzy ¿a do
do mu, oca le nia go. Z ja kie goœ jed nak po wo du, krzy¿ nadal
po zo sta je na zni ka j¹cym w zaroœlach cmentarzu. Krzy¿, najpro
st sze, odru cho we sko ja rze nie z Sa crum. Ten z Gier czy na
jest niezwyk³y, niepodobny do innych. Jeszcze go na wet nie
sfo to gra fo wa ³em.
Koœcio ³y, przydro¿ne krzy ¿e pokutne, dzi êkczynne, kapliczki...
Ile zdo ³am siê do wie dzieæ o du cho wo œci lu dzi, po których
zni ka j¹ ostat nie œla dy ich sto sun ku do Sa crum.
Jacek Jaœko
Andrzej Ploch
„Lubomierz” 2.05.2002

Rafa³ Cynk
Rafa³ Cynk
„Przy³êk” 01.2002
„Oleszna” 01.1997

S³awoj Dubiel
Marek Szyryk
bez tytu³u
bez tytu³u

Jacek Jaœko
Daniel Antosik
„Sobota” 3.05.2002
bez tytu³u

Eugeniusz Józefowski
„Miêdzygórze”

Rafa³ Warzecha
Jerzy Lewczyñski
z cyklu „Œl¹skie epitafia” 1998
bez tytu³u

Jerzy Lewczyñski
„Drzwi” 1971

Tomasz Mielech
Andrzej Jerzy Lech
„Mys³akowice” 15.08.2001
„Wysoka” 29.10.2001

Andrzej Ploch
Sacrum Œl¹skie
Miejsca zagubione w krajobrazie,
z pozoru zwyk³e, zwracaj¹ nasz¹ uwagê
czymœ ledwie wyczuwalnym.
Emanuje z nich jakaœ moc, chc¹ca do nas
przemówiæ.
Wyciszenie i skupienie wystarczy,
by po chwili przed naszymi oczami
pojawili siê Oni.
Byli tutaj, ka¿dy mia³ jak¹œ wa¿n¹ sprawê:
ktoœ prosi³ ze ³zami w oczach,
inny serdecznie ¿a³owa³,
przeprasza³,
przyrzeka³ poprawê,
œlubowa³,
sk³ada³ ofiarê,
zawierza³ swe tajemnice,
skar¿y³ siê,
dziêkowa³ za ³askê,
sk³ada³ swe szcz¹tki, wierz¹c,
¿e to jeszcze nie koniec.
Pozosta³ po tym œlad, ledwie zauwa¿alny.
Ten œlad jest tematem prezentowanych
fotografii.
Andrzej Ploch
Egz. nr /400
„Studzienna” 1.01.2001
Seria Wydawnicza „FOTOGRAFIE”
Wydawca: Studio Wydawniczo-Typograficzne „Typoscript”
Andrzej Ploch, 53-006 Wroc³aw, ul. Wojszycka 15
e-mail: typo@pnet.pl tel. +48 71 339 83 00
Wroc³aw 2002