22.01.2015 Views

Marzec-Kwiecień 2010 Nr 2/ 2010 (61) - Uniwersytet Rzeszowski

Marzec-Kwiecień 2010 Nr 2/ 2010 (61) - Uniwersytet Rzeszowski

Marzec-Kwiecień 2010 Nr 2/ 2010 (61) - Uniwersytet Rzeszowski

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

GAZETA UNIWERSYTECKA aktualności<br />

Kazimierz Ożóg<br />

Najstarsza polska<br />

pieśń wielkanocna<br />

W religijności i kulturze polskiej szczególne miejsce<br />

zajmują dwa okresy liturgiczne: Wielki Post<br />

i Święta Zmartwychwstania Pańskiego. Misterium<br />

Męki i Zmartwychwstania Chrystusa było przedmiotem<br />

wielu pieśni religijnych, niektóre z nich są<br />

śpiewane w polskich kościołach do dzisiaj.<br />

W rocznym cyklu liturgicznym Kościoła katolickiego święta<br />

wielkanocne to najważniejsze uroczystości, bowiem zmartwychwstanie<br />

Chrystusa jest w historii zbawienia największym<br />

wydarzeniem, fundamentem całego chrześcijaństwa. Szczęśliwie<br />

się składa, że święta te są obchodzone na wiosnę. Dodatkowo<br />

to potęguje naszą radość i przez proste odczytanie znaków<br />

budzącego się życia przyrody prowadzi naszą myśl ku Temu,<br />

który jest właśnie Panem tego życia, bo jako pierwszy pokonał<br />

śmierć i powstał z martwych. Kościół obchodził najpierw Wielkanoc<br />

według kalendarza żydowskiego 14 dnia miesiąca nisan.<br />

Sobór Nicejski w roku 325 postanowił, że Święto Zmartwychwstania<br />

ma być obchodzone w niedzielę po pierwszej wiosennej<br />

pełni księżyca. To właśnie stąd się bierze ruchomość Wielkanocy.<br />

Zauważmy, że postanowienia Soboru Nicejskiego sprzed siedemnastu<br />

wieków obowiązują do dziś.<br />

Liturgiczne okresy Wielkiego Postu i Wielkanocy to dla ludzi<br />

wierzących czas szczególny. Jest on intensywnie przeżywany<br />

także dzięki licznym pieśniom. Pieśni wielkanocnych<br />

mamy o wiele mniej niż pasyjnych. Jednak i tutaj kultura<br />

polska ma czym się pochwalić. Mamy bowiem poetyckie perły<br />

trwające przez długie stulecia i – co najważniejsze – są to<br />

pieśni ciągle żywe, śpiewane po dziś dzień w naszych świątyniach.<br />

Zdumiewa nas ta trwałość. Znakomicie to świadczy<br />

o bogactwie przeżyć duchowych, których dostarczają te teksty<br />

oraz o ich walorach artystycznych. Przez wieki zlały się one<br />

z polską tradycją religijną i narodową. Uświetniają obchód największych<br />

świąt w roku liturgicznym. Nie wyobrażamy sobie<br />

wielkanocnego świtu bez procesji rezurekcyjnej po trzykroć<br />

obchodzącej kościół, bez śpiewu jakże dostojnej, poważnej,<br />

prawdziwie nabożnej, liczącej już kilka wieków pieśni Wesoły<br />

nam dzień dziś nastał. Długie szeregi pokoleń Polaków śpiewały<br />

to radosne Alleluja, wieńczące każdą strofkę:<br />

Wesoły nam dzień dziś nastał,<br />

Którego z nas każdy żądał.<br />

Tego dnia Chrystus zmartwychwstał<br />

Alleluja, Alleluja!<br />

Jednak najstarszą polską pieśnią wielkanocną jest Chrystus<br />

z martwych wstał jest. Zanalizujmy pokrótce tekst<br />

tej pieśni. Pierwsza strofa jest bardzo archaiczna i pochodzi<br />

z XIV wieku. Potem stopniowo dopisywano kolejne strofy<br />

w XV – XVI wieku:<br />

Chrystus z martwych wstał jest.<br />

Nam na przykład dan jest,<br />

Iż mamy z martwych powstać<br />

Z Panem Bogiem królować. Alleluja!<br />

Pieśń zaczyna się od radosnego okrzyku (oznajmienia), że<br />

Chrystus zmartwychwstał. Ta wieść dominuje tego radosnego<br />

poranka. Tu w pieśni użyto archaicznej formy czasu przeszłego<br />

złożonego wstał jest. W XIV wieku był on powszechnie używany<br />

w języku polskim. Kolejne wersy pokazują niezwykłe,<br />

przekraczające ludzkie wyobrażenia, konsekwencje tego faktu,<br />

że i my (ja i ty) mamy zmartwychwstać i na wieki królować<br />

z Bogiem. Zmartwychwstały Chrystus jest nam dany na<br />

przykład. Dawniej słowo przykład znaczyło „rzecz pierwsza<br />

do naśladowania”. Chrystus pierwszy, my za nim. Oto cały<br />

sens Wielkanocy! Zwrotkę kończy radosne, hebrajskie Alleluja<br />

– znów okrzyk potężnej, prawdziwej radości, który stał<br />

się w kulturze polskiej synonimem tych świąt.<br />

Strofa druga przypomina cierpienia Chrystusa i pokazuje<br />

ich zbawczy sens dla każdego z nas:<br />

Leżał trzy dni w grobie,<br />

Dał bok przebić sobie.<br />

Bok, ręce, nogi obie<br />

Na zbawienie Tobie. Alleluja!<br />

M a r z e c – K w i e c i e ń 2 0 1 0 11

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!