I BÃLMÆ OPTO NANOELEKTRONÄ°KA - Bakı DövlÉt Universiteti
I BÃLMÆ OPTO NANOELEKTRONÄ°KA - Bakı DövlÉt Universiteti
I BÃLMÆ OPTO NANOELEKTRONÄ°KA - Bakı DövlÉt Universiteti
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Fizikanın müasir problemləri VI Respublika konfransı<br />
İșdə Cd 1-x Zn x S 1-y Te y nazik təbəqələrinin spektrin görünən və yaxın infraqırmızı<br />
oblastında (360-1100 nm) optik xassələri müxtəlif rejimlərdə termik ișlənmə rejimlərindən və<br />
nazik təbəqələrin tərkibindən asılı olaraq tədqiq edilmișdir. Optik tədqiqatlar zamanı<br />
kvars (3 mm)/SnO 2 (0,8 mkm) altlıqları üzərində alınmıș 1 mkm qalınlıqlı Cd 1-x Zn x S 1-y Te y<br />
nazik təbəqələri istifadə edilmișdir.<br />
Cd 0.25 Zn 0.75 S 0.8 Te 0.2 nazik təbəqələrinin termik ișlənmədən əvvəl və 350 0 C temperaturda<br />
açıq havada, oksigendə və arqoda 8 dəqiqə ərzində termik ișlənmədən sonra optik buraxma<br />
əmsalının spektral paylanma əyriləri șəkil 1- də təsvir edilmișdir. Șəkildən göründüyü kimi,<br />
termik ișlənmədən əvvəl nazik təbəqələrin spektrin görünən oblastında optik buraxma spektri<br />
çox mürəkkəbdir. Bu isə həmin təbəqələrdə kristal qurulușun tam formalașmamağı, bircins<br />
səthin olmamağı ilə izah oluna bilər. Açıq havada termik ișlənmə zamanı udma sərhədi qısa<br />
dalğa uzunluğu tərəfə sürüșür. Bu sürüșmə xüsusilə oksigen mühitində termik ișlənmə zamanı<br />
özünü daha qabarıq șəkildə göstərir. Nəticədə, nazik təbəqələrin qısa dalğa uzunluğu<br />
oblastında șəffaflığı artır. Alınan nəticə nazik təbəqələrin səthində metal/yarımmetal<br />
oksidlərin (CdO, ZnO, Cd 1-x Zn x O) və komplekslərin yarandığını təsdiqləyir. Qeyd edək ki,<br />
CdO-ZnO sisteminin qadağan olunmuș zolağının eni 2.7-3.36 eV intervalında dəyișir.<br />
Oksigen mühitində termik ișlənmiș nazik təbəqələrin optik buraxma spektrində udma<br />
sərhədindən CdO-ZnO sisteminin qadağan olunmuș zolağının eni 3.23 eV hesablanmıșdır ki,<br />
bu da Cd 0.2 Zn 0.8 O bərk məhluluna uyğundur.<br />
optik buraxma, %<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
termik ișlənmədən əvvəl<br />
açıq hava<br />
oksigen<br />
arqon<br />
0<br />
200 400 600 800 1000 1200<br />
dalga uzunlugu, nm<br />
Șəkil 1. Termik ișlənmədən əvvəl və 350 0 C temperaturda 8 dəqiqə ərzində açıq<br />
havada, oksigendə və arqoda termik ișlənmədən sonra Cd 0.25 Zn 0.75 S 0.8 Te 0.2<br />
nazik təbəqələrinin optik buraxma spektrləri<br />
350 0 C temperaturda arqon mühitində 7-8 dəqiqə ərzində termik ișlənmiș Cd 1-x Zn x S 1-y Te y<br />
nazik təbəqələrinin x və y molyar tərkibindən asılı olaraq optik buraxma spektrləri șəkil 2-də<br />
təsvir edilmișdir. Göründüyü kimi, 600-1000 nm dalğa uzunluğu oblastında nazik təbəqələrin<br />
optik buraxma əmsalı 45-87 %-ə bərabərdir. Nazik təbəqələrin optik buraxma əmsalının<br />
qiymətinin kifayət qədər böyük olması, onlardan günəș enerjisi çeviricilərində istifadə etməyə<br />
imkan verir. Bərk məhlulda Zn-in miqdarının artması və Te-un miqdarının azalması ilə udma<br />
sərhədi spektrin qısa dalğa uzunluğu tərəfə sürüșür və nazik təbəqələr 500 nm- dən kiçik<br />
dalğa uzunluqları oblastında daha șəffafdır.<br />
Nazik təbəqələrin udma spektrindən istifadə edərək udma əmsalını (α(ω)) așağıdakı<br />
formul əsasında hesablanmıșdır [4]:
Change language