Bitki Ð¼ÑÑÐ°ÑÐ¸Ð·Ñsi haqqÐ¸nda

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin 

PREZİDENT KİTABXANASI 

─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNLARI 

MÜNDƏRİCAT 

‣ Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasından çıxarışlar ................................................................ 7 

‣ Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsi Ekoloji cinayətlər .................................................... 8 

‣ Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsi Ətraf mühitin mühafizəsi, təbiətdən 

istifadə və ekoloji təhlükəsizlik qaydaları əleyhinə olan inzibati xətalar ......................................... 12 

‣ AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNLARI ...................................................................... 21 

‣ Sanitariya-epidemioloji salamatlıq haqqında ...................................................................................... 21 

Bakı şəhəri, 10 noyabr 1992-ci il ....................................................................................................................... 33 

‣ Ozon qatını dağıdan maddələr üzrə Protokola qoşulmaq barədə ..................................................... 34 

Bakı şəhəri, 31 may 1996-cı il ........................................................................................................................... 34 

‣ Torpaq islahatı haqqında....................................................................................................................... 35 

Bakı şəhəri, 16 iyul 1996-cı il ............................................................................................................................ 40 

‣ Bitki mühafizəsi haqqında ..................................................................................................................... 41 

Bakı şəhəri, 3 dekabr 1996-cı il ......................................................................................................................... 45 

‣ Azərbaycan Respublikasının Torpaq Məcəlləsində dəyişikliklər edilməsi barədə .......................... 46 

Bakı şəhəri, 24 dekabr 1996-cı il ....................................................................................................................... 46 

‣ Gəmilərdən çirkləndirmənin qarşısının alınmasına dair Beynəlxalq Konvensiyaya qoşulmaq 

barədə ...................................................................................................................................................... 47 

Bakı şəhəri, 22 aprel 1997-ci il .......................................................................................................................... 47 

‣ Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr haqqında ................................................................................... 48 

Bakı şəhəri, 6 may 1997-ci il ............................................................................................................................. 54 

‣ «Bitki mühafizəsi haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar inzibati 

hüquqpozmalar haqqında Azərbaycan Respublikası Məcəlləsinə dəyişikliklər və əlavələr edilməsi 

barədə ...................................................................................................................................................... 55 

Bakı şəhəri, 10 iyun 1997-ci il ........................................................................................................................... 55 

‣ Əhalinin sağlamlığının qorunması haqqında ....................................................................................... 56 

Bakı şəhəri, 26 iyun 1997-ci il ........................................................................................................................... 69 

‣ Azərbaycan Respublikası Su Məcəlləsinin təsdiq edilməsi haqqında ............................................... 70 

Bakı şəhəri, 26 dekabr 1997-ci il ....................................................................................................................... 70 

‣ Əhalinin radiasiya təhlükəsizliyi haqqında .......................................................................................... 92 


‣ Azərbaycan Respublikasının Meşə Məcəlləsinin təsdiq edilməsi haqqında ...................................... 99 


‣ Yerin təki haqqında .............................................................................................................................. 117 

Bakı şəhəri, 13 fevral 1998-ci il ....................................................................................................................... 130 

‣ Müstəqil Dövlətlər Birliyi iştirakçısı olan dövlətlərin Hidrometeorologiya sahəsində qarşılıqlı 

fəaliyyət haqqında Sazişinə və həmin Sazişin iştirakçısı olan dövlətlərin Hidrometeorologiya üzrə 

Dövlətlərarası Şurasının və Şuranın İcraiyyə Komitəsinin səlahiyyətlərinə, iş və maliyyələşdirmə 

qaydasına dair Protokolun təsdiq edilməsi barədə ........................................................................... 131 


‣ Gədəbəy, Qoşa, Ordubad qrupu (Piyazbaşı, Ağyurd, Şəkərdərə, Kələki), Söyüdlü, Qızılbulaq və 

Vejnəli perspektiv qızıl filiz yataqlarının kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında 

Azərbaycan Respublikasının «Azərqızıl» Dövlət Şirkəti ilə R.V. INVESTMENT GROUP 

SERVICES, LLC USA arasında sazişin qəbul və təsdiq edilməsi, həyata keçirilməsinə icazə 

verilməsi barədə .................................................................................................................................... 132 

Bakı şəhəri, 17 mart 1998-ci il ........................................................................................................................ 132 

‣ Balıqçılıq haqqında .............................................................................................................................. 133 


‣ Hidrometeorologiya fəaliyyəti haqqında ............................................................................................ 143 

Bakı şəhəri, 17 aprel 1998-ci il ........................................................................................................................ 150 

‣ Ciddi quraqlıq və/və yaxud səhralaşma baş verən ölkələrdə, xüsusilə də Afrikada səhralaşma ilə 

mübarizə üzrə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Konvensiyasına qoşulmaq barədə ...................... 151 


1



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

‣ «Kökünün kəsilməsi təhlükəsi olan vəhşi fauna və yabanı flora növlərinin beynəlxalq ticarəti 

haqqında» Konvensiyaya (SITEZ) və həmin Konvensiyanın iştirakçı dövlətlərinin «Nərə 

balıqlarının qorunmasına dair» Qətnaməsinə qoşulmaq barədə ..................................................... 152 

Bakı şəhəri, 23 iyun 1998-ci il ......................................................................................................................... 152 

‣ İstehsalat və məişət tullantıları haqqında .......................................................................................... 153 


‣ Azərbaycan Respublikası Su Məcəlləsinin tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi 

qanunvericilik aktlarına əlavələr və dəyişikliklər edilməsi barədə .................................................. 159 

Bakı şəhəri, 11 dekabr 1998-ci il ..................................................................................................................... 160 

‣ Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu haqqında ................................. 161 


‣ Transsərhəd kontekstində ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi haqqında Konvensiyanın və 

onun əlavələrinin təsdiq edilməsi barədə............................................................................................ 167 

Bakı şəhəri, 1 fevral 1999-cu il ........................................................................................................................ 167 

‣ «Hidrometeorologiya fəaliyyəti haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə 

əlaqədar olaraq inzibati hüquqpozmalar haqqında Azərbaycan Respublikasının Məcəlləsinə 

əlavələr edilməsi barədə ....................................................................................................................... 168 

Bakı şəhəri, 30 mart 1999-cu il ........................................................................................................................ 168 

‣ «Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə 

əlaqədar inzibati hüquqpozmalar haqqında Azərbaycan Respublikası Məcəlləsinə əlavələr 

edilməsi barədə ..................................................................................................................................... 169 

Bakı şəhəri, 30 mart 1999-cu il ........................................................................................................................ 169 

‣ Heyvanlar aləmi haqqında ................................................................................................................... 170 

Bakı şəhəri, 4 iyun 1999-cu il .......................................................................................................................... 183 

‣ Ekoloji təhlükəsizlik haqqında ............................................................................................................ 184 

Bakı şəhəri 8 iyun 1999-cu il ........................................................................................................................... 187 

‣ Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında.................................................................................................... 188 

Bakı şəhəri, 8 iyun 1999-cu il .......................................................................................................................... 205 

‣ «İstehsalat və məişət tullantıları haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə 

əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr 


Bakı, şəhəri, 22 iyun 1999-cu il ....................................................................................................................... 208 

‣ Azərbaycan Respublikası Torpaq Məcəlləsinin təsdiq edilməsi haqqında ..................................... 209 

Bakı şəhəri, 25 iyun 1999-cu il ........................................................................................................................ 209 

‣ «Avropanın canlı təbiətinin və təbii mühitinin qorunması haqqında» Avropa Konvensiyasına 

qoşulmaq barədə ................................................................................................................................... 242 

Bakı şəhəri, 28 oktyabr 1999-cu il ................................................................................................................... 242 

‣ Su təchizatı və tullantı suları haqqında .............................................................................................. 243 

Bakı şəhəri, 28 oktyabr 1999-cu il ................................................................................................................... 261 

‣ Texniki təhlükəsizlik haqqında ........................................................................................................... 262 

Bakı şəhəri, 2 noyabr 1999-cu il ...................................................................................................................... 266 

ƏLAVƏ 1 ......................................................................................................................................................... 267 

ƏLAVƏ 2 ......................................................................................................................................................... 268 

‣ Azərbaycan Respublikasının «Ətraf mühit ilə bağlı məsələlərdə məlumatın əldə edilməsi, 

ictimaiyyətin qərar qəbul edilməsində iştirakı və ədalət məhkəməsinin açıq keçirilməsi haqqında» 

BMT-nin Konvensiyasına qoşulması barəsində ................................................................................. 270 

Bakı şəhəri, 9 noyabr 1999-cu il ...................................................................................................................... 270 

‣ Yeyinti məhsulları haqqında ............................................................................................................... 271 

Bakı şəhəri, 18 noyabr 1999-cu il .................................................................................................................... 276 

‣ Elektrik və istilik stansiyaları haqqında ............................................................................................. 277 

Bakı şəhəri, 28 dekabr 1999-cu il .................................................................................................................... 280 

‣ Torpaqların münbitliyi haqqında ....................................................................................................... 281 

Bakı şəhəri, 30 dekabr 1999- cu il ................................................................................................................... 286 

‣ Birləşmiş Millətlər Təşkilatının «Bioloji müxtəliflik haqqında» Konvensiyasının təsdiq edilməsi 

barədə .................................................................................................................................................... 287 


2



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

‣ Birləşmiş Millətlər Təşkilatının «Sərhəddən keçən su aхınlarının və beynəlxalq göllərin 

mühafizəsi və istifadəsi üzrə» Konvensiyasına qoşulmaq barədə ................................................... 288 


‣ «Bitki mühafizəsi haqqında» Beynəlxalq Konvensiyaya qoşulmaq barədə .................................... 289 


‣ Xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında .................................................... 290 


‣ «Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar 

Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi 

barədə .................................................................................................................................................... 302 

Bakı şəhəri, 16 may 2000-ci il ......................................................................................................................... 302 

‣ «Birləşmiş Millətlər Təşkilatının «İqlim Dəyişmələri haqqında» Çərçivə Konvensiyasına dair» 

Kioto Protokoluna qoşulmaq barədə .................................................................................................. 303 

Bakı şəhəri, 18 iyul 2000-ci il .......................................................................................................................... 303 

‣ YUNESKO-nun «Əsasən su quşlarının yaşama yerləri kimi beynəlxalq əhəmiyyətli olan sulubataqlıq 

yerlər haqqında» Konvensiyasına, 1982-ci il dekabrın 3-də imzalanmış «Əsasən su 

quşlarının yaşama yerləri kimi beynəlxalq əhəmiyyətli olan sulu-bataqlıq yerlər haqqında» 

Konvensiyaya dəyişikliklər haqqında Protokola və 1987-ci il mayın 28-də «Əsasən su quşlarının 

yaşama yerləri kimi beynəlxalq əhəmiyyətli olan sulu-bataqlıq yerlər haqqında» Konvensiyaya 

qəbul edilmiş düzəlişlərə qoşulmaq barədə ........................................................................................ 304 


‣ "Ozon qatını dağıdan maddələr üzrə Monreal Protokolu"nun tərəflərinin qəbul etdiyi "Monreal 

Protokoluna Düzəliş"in təsdiq edilməsi barədə ................................................................................. 305 


‣ «Heyvanlar aləmi haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar 

Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunlarının qüvvədən düşməsi barədə ................................... 306 


‣ Azərbaycan Respublikasının Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəli tullantıların 

sərhədlərarası daşınmasına və kənarlaşdırılmasına nəzarət haqqında Bazel Konvensiyasına 

qoşulması barədə .................................................................................................................................. 307 


‣ «Əhalinin radiasiya təhlükəsizliyi haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə 

əlaqədar Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsinə dəyişiklik edilməsi barədə 308 


‣ Azərbaycan Respublikasının 1999-cu il 25 iyun tarixli Qanunu ilə təsdiq edilmiş Azərbaycan 

Respublikası Torpaq Məcəlləsinin tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi 

qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə ................................................. 309 


‣ “Mülki müdafiə haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan 

Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi haqqında” ...... 311 


‣ «Yerin təki haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan 

Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə ............ 312 


‣ Atmosfer havasının mühafizəsi haqqında .......................................................................................... 313 


‣ «Balıqçılıq haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar olaraq 

Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi 

barədə .................................................................................................................................................... 323 

Bakı şəhəri, 5 oktyabr 2001-ci il ...................................................................................................................... 323 

‣ "Təhlükəli istehsal obyektlərində sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində əməkdaşlıq 

haqqında" Sazişin təsdiq edilməsi barədə .......................................................................................... 324 


‣ Ətraf mühitə dair informasiya almaq haqqında ............................................................................... 328 


‣ İcbari ekoloji sığorta haqqında ........................................................................................................... 332 


3



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

‣ «Böyük məsafələrdə havanın transsərhəd çirkləndirilməsi haqqında» Konvensiyaya qoşulmaq 

barədə .................................................................................................................................................... 336 

Bakı şəhəri, 9 aprel 2002-ci il .......................................................................................................................... 336 

‣ "Xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında" Azərbaycan Respublikası 

Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar "Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında" Azərbaycan 

Respublikasının Qanununa dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə ............................................ 337 


‣ "Sərhəddən keçən su axınlarının və beynəlxalq göllərin mühafizəsi və istifadəsi haqqında" 1992- 

ci il tarixli BMT Konvensiyasının "Su və sağlamlıq haqqında" 1999-cu il 17 iyun tarixli 

Protokoluna qoşulmaq barədə ............................................................................................................ 338 

Bakı şəhəri, 22 oktyabr 2002-ci il .................................................................................................................... 338 

‣ "Xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında" Azərbaycan Respublikasının 

Qanununa əlavə edilməsi barədə ........................................................................................................ 339 


‣ "Bələdiyyələrin su təsərrüfatı haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə 

əlaqədar Azərbaycan Respublikasının Su Məcəlləsinə əlavələr edilməsi barədə ........................... 340 


‣ Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi haqqında ................................................................... 341 


‣ Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyi haqqında .............................................................................. 345 


‣ "Ətraf mühitə dair İnformasiya almaq haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi 

ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunlarına dəyişiklik və əlavələr edilməsi barədə 

................................................................................................................................................................ 350 

Bakı şəhəri, 25 mart 2003-cü il ........................................................................................................................ 350 

‣ "Davamlı üzvi çirkləndiricilər haqqında" Stokholm Konvensiyasına qoşulmaq barəsində ........ 351 

Bakı şəhəri, 9 dekabr 2003-cü il ...................................................................................................................... 351 

‣ Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və 

bununla bağlı hüquqi tənzimləmə məsələləri haqqında "Azərbaycan Respublikası Qanununun 

tətbiq edilməsi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunlarına dəyişikliklər və 

əlavələr edilməsi və bəzi qanunvericilik aktlarının qüvvədən düşmüş hesab edilməsi haqqında . 352 

Bakı şəhəri, 30 dekabr 2003-cü il .................................................................................................................... 357 

‣ "Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 

tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və 

əlavə edilməsi barədə ............................................................................................................................ 358 

Bakı şəhəri, 5 mart 2004-cü il .......................................................................................................................... 358 

‣ Ovçuluq haqqında ................................................................................................................................ 359 

Bakı şəhəri, 20 aprel 2004-cü il ....................................................................................................................... 366 

‣ "Meliorasiya və irriqasiya haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər və 

əlavələr edilməsi barədə ....................................................................................................................... 367 


‣ "Dövlət rüsumu haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar 

Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarının qüvvədən düşmüş hesab edilməsi və 

bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə .......................................... 373 


‣ Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarında dəyişikliklər edilməsi və bəzi 

qanunvericilik aktlarının qüvvədən düşmüş hesab edilməsi haqqında ........................................... 377 

Bakı şəhəri, 7 sentyabr 2004-cü il ................................................................................................................... 378 

‣ “Ovçuluq haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan 

Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına əlavələr və dəyişikliklər haqqında ....................... 379 

Bakı şəhəri, 29 oktyabr 2004-cü il ................................................................................................................... 379 

‣ “Meliorasiya və irriqasiya haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər və 

əlavələr edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan 

Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına əlavələr edilməsi haqqında ................................... 380 

Bakı şəhəri, 4 mart 2005-ci il .......................................................................................................................... 380 

‣ Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər edilməsi haqqında ...... 381 

Bakı şəhəri, 4 mart 2005-ci il .......................................................................................................................... 381 

4



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

‣ "Kökünün kəsilməsi təhlükəsi olan vəhşi fauna və yabanı flora növlərinin beynəlxalq ticarəti 

haqqında" Konvensiyaya (CITES) və həmin Konvensiyanın iştirakçı dövlətlərinin "Nərə 

balıqlarının qorunmasına dair" Qətnaməsinə qoşulmaq barədə" Azərbaycan Respublikasının 

Qanununda dəyişikliklər edilməsi haqqında ..................................................................................... 382 


‣ Aviasiya haqqında ................................................................................................................................ 383 


‣ “Azərbaycan Respublikasını təmsil edən Maliyyə Nazirliyi və Kreditanştalt für Videraufbau, 

Frankfurt am Main (“KfW”) arasında Cənubi Qafqaz üçün Ekoregional Təbiəti Mühafizə 

Proqramı çərçivəsində “Samur-Yalama Milli Parkının yaradılması” layihəsi üzrə 

Maliyyələşdirmə Müqaviləsi” nin və həmin Müqaviləyə dair Xüsusi Razılaşmanın təsdiq edilməsi 

haqqında ................................................................................................................................................ 401 

Bakı şəhəri, 4 aprel 2006-cı il .......................................................................................................................... 401 

‣ Fitosanitar nəzarəti haqqında ............................................................................................................. 411 

Bakı şəhəri, 12 may 2006-cı il ......................................................................................................................... 425 

‣ “İstehsalat və məişət tullantıları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa dəyişikliklər 

və əlavələr edilməsi barədə .................................................................................................................. 426 


‣ “Ekoloji təhlükəsizlik haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa və Azərbaycan 

Respublikasının inzibati xətalar məcəlləsinə əlavələr və dəyişikliklər edilməsi barədə ................ 431 


‣ Təbii müalicə ehtiyatları, müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar haqqında ....................... 432 

Bakı şəhəri, 1 aprel 2008-ci il. ......................................................................................................................... 435 

‣ “Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında” ................ 436 

Bakı şəhəri, 13 dekabr 2011-ci il. .................................................................................................................... 445 

‣ “Heyvanlar aləmi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi 

barədə .................................................................................................................................................... 446 

Bakı şəhəri, 1 oktyabr 2012-ci il. ..................................................................................................................... 446 

‣ “Ekoloji təhlükəsizlik haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi 

barədə .................................................................................................................................................... 447 

Bakı şəhəri, 1 fevral 2013-cü il. ....................................................................................................................... 447 

‣ “Ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik 



‣ “Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik 



‣ “Ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər 


Bakı şəhəri, 22 oktyabr 2013-cü il. .................................................................................................................. 450 

‣ “Sərhəddən keçən su axınlarının və beynəlxalq göllərin mühafizəsi və istifadəsi üzrə 

Konvensiya”ya düzəlişlərin təsdiq edilməsi haqqında ...................................................................... 451 

Bakı şəhəri, 22 noyabr 2013-cü il. ................................................................................................................... 451 

‣ “Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər 


Bakı şəhəri, 4 aprel 2014-cü il. ........................................................................................................................ 452 

‣ “Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər 


‣ Azərbaycan Respublikasının Qanunu ................................................................................................ 453 

Bakı şəhəri, 30 sentyabr 2014-cü il. ................................................................................................................ 453 

‣ “Ovçuluq haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə ... 454 


‣ “Ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik 



‣ “Xəzər dənizinin hidrometeorologiyası sahəsində əməkdaşlığa dair” Sazişin təsdiq edilməsi 

haqqında ................................................................................................................................................ 456 

5



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Bakı şəhəri, 16 dekabr 2014-cü il. ................................................................................................................... 456 

‣ “Xəzər dənizinin su bioloji resurslarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında” Sazişin 

təsdiq edilməsi barədə .......................................................................................................................... 457 

Bakı şəhəri, 16 dekabr 2014-cü il. ................................................................................................................... 457 

6



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasından 

çıxarışlar 

Maddə 14. Təbii ehtiyatlar 

Təbii ehtiyatlar hər hansı fiziki və ya hüquqi şəxslərin hüquqlarına və mənafelərinə xələl gətirmədən 

Azərbaycan Respublikasına mənsubdur. 

Maddə 39. Sağlam ətraf mühitdə yaşamaq hüququ 

I. Hər kəsin sağlam ətraf mühitdə yaşamaq hüququ vardır. 

II. Hər kəsin ətraf mühitin əsl vəziyyəti haqqında məlumat toplamaq və ekoloji hüquqpozma ilə əlaqədar 

onun sağlamlığına və əmlakına vurulmuş zərərin əvəzini almaq hüququ vardır. 

Ətraf mühitin qorunması hər bir şəxsin borcudur. 

Maddə 78. Ətraf mühitin qorunması 

Maddə 112. Fövqəladə vəziyyət tətbiq edilməsi 

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti təbii fəlakətlər, epidemiyalar, epizootiyalar, böyük ekoloji və başqa 

qəzalar baş verdikdə, habelə Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün pozulmasına, dövlətə qarşı 

qiyama və ya dövlət çevrilişinə yönəldilən hərəkətlər edildikdə, zorakılıqla müşayiət olunan kütləvi iğtişaşlar 

yarandıqda, vətəndaşların həyatı və təhlükəsizliyi, yaxud dövlət təsisatlarının normal fəaliyyəti üçün qorxu 

törədən digər münaqişələr meydana gəldikdə Azərbaycan Respublikasının ayrı-ayrı yerlərində fövqəladə 

vəziyyət tətbiq edir və bu barədə qəbul etdiyi fərmanı 24 saat müddətində Azərbaycan Respublikası Milli 

Məclisinin təsdiqinə verir. 

7



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsi 

Ekoloji cinayətlər 

Maddə 247. İşlərin yerinə yetirilməsi zamanı ətraf mühitin mühafizəsi (qorunması) qaydalarını pozma 

Sənaye, kənd təsərrüfatı, elmi və digər obyektlərin layihələşdirilməsi, yerləşdirilməsi, tikintisi, istismara 

buraxılması və istismarın zamanı ətraf mühitin mühafizəsi qaydalarına riayət olunması üçün cavabdeh şəxslər 

tərəfindən bu qaydaların pozulması radioaktiv fonun əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməsinə, insan sağlamlığına 

zərər vurulmasına və ya heyvanların kütləvi məhvinə və ya digər ağır nəticələrə səbəb olduqda – 

üç ilədək müddətə müəyyən vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul olma hüququndan məhrum 

edilməklə və ya edilməməklə beş ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

Maddə 248. Ekoloji cəhətdən təhlükəli maddələrin və tullantıların dövriyyəsi qaydalarını pozma 

248.1. Təhlükəli tullantıların qadağan olunmuş növlərinin istehsalı, müəyyən edilmiş qaydaların pozulması 

ilə radioaktiv, bakterioloji, kimyəvi maddələrin və tullantıların daşınması, saxlanması, basdırılması, istifadəsi və 

ya sair dövriyyəsi, əgər bu əməllər insan sağlamlığına və ya ətraf mühitə əhəmiyyətli ziyan vurma təhlükəsi 

yaratdıqda – 

minimum əmək haqqı məbləğinin iki yüz mislindən min mislinədək miqdarda cərimə və ya iki ilədək 

müddətə islah işləri və ya eyni müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

248.2. Eyni əməllər ətraf mühitin çirklənməsinə, zəhərlənməsinə, insan sağlamlığına zərər vurulmasına və ya 

heyvanların kütləvi məhvinə səbəb olduqda və ya təhlükə ekoloji vəziyyət zonasında törədildikdə – 

beş ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

248.3. Bu Məcəllənin 248.1 və ya 248.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş əməllər ehtiyatsızlıqdan 

zərərçəkmiş şəxsin ölümünə və ya insanların kütləvi xəstələnməsinə səbəb olduqda – 

üç ildən səkkiz ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

Maddə 249. Baytarlıq qaydalarını və bitki xəstəliklərinə və ziyanvericilərinə qarşı müəyyən edilmiş 

mübarizə qaydalarını pozma 

249.1. Baytarlıq qaydalarının pozulması ehtiyatsızlıqdan epizootiyanın yayılmasına və ya digər ağır 

nəticələrə səbəb olduqda – 

minimum əmək haqqı məbləğinin beş yüz mislindən min mislinədək miqdarda cərimə və ya iki ilədək 

müddətə islah işləri və ya iki ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

249.2. Bitki xəstəliklərinə və ya ziyanvericilərinə qarşı müəyyən edilmiş mübarizə qaydalarının pozulması 

ehtiyatsızlıqdan ağır nəticələrə səbəb olduqda – 


müddətə islah işləri və ya bir ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

Maddə 250. Suyu (su mənbələrini) çirkləndirmə 

250.1. Yerüstü və yeraltı suların, istifadə olunan su mənbələrinin çirkləndirilməsi, tükənməsi və ya onların 

təbii xassələrinin başqa cür dəyişdirilməsi heyvanlar və ya bitki aləminə, balıq ehtiyatlarına, meşə və ya kənd 

təsərrüfatına əhəmiyyətli zərərin vurulmasına səbəb olduqda – 

minimum əmək haqqı məbləğinin yüz mislindən beş yüz mislinədək miqdarda cərimə və ya beş ilədək 

müddətə müəyyən vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul olma hüququndan məhrum etmə və ya iki 

ilədək müddətə islah işləri və ya altı ayadək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

250.2. Eyni əməllər insan sağlamlığına zərər vurulmasına və ya heyvanların kütləvi məhvinə səbəb olduqda, 

habelə qoruqların ərazisində və ya təhlükəli, yaxud fövqəladə ekoloji vəziyyət zonasında törədildikdə – 

minimum əmək haqqı məbləğinin beş yüz mislindən iki min mislinədək miqdarda cərimə və ya iki ilədək 

müddətə islah işləri və ya iki ilədək müddətə azadlığın məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

250.3. Eyni əməllər ehtiyatsızlıqdan zərərçəkmiş şəxsin ölümünə səbəb olduqda – 

üç ildən beş ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

Maddə 251. Atmosferi (havanı) çirkləndirmə 

8



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

251.1. Çirkləndirici maddələrin havaya buraxılması qaydalarının pozulması və ya avadanlıqların, qurğuların 

və digər obyektlərin istismarı qaydalarının pozulması havanın çirkləndirilməsinə və ya onun təbii xassələrinin 

başqa cür dəyişilməsinə səbəb olduqda – 

minimum əmək haqqı məbləğinin beş yüz mislindən min mislinədək miqdarda cərimə və ya üç ilədək 

müddətə müəyyən vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul olma hüququndan məhrum etmə ilə 

cəzalandırılır. 

252.2. Eyni əməllər insan sağlamlığına zərər vurulmasına səbəb olduqda – 

bir ilədək müddətə islah işləri və ya bir ilədək müddətə azadlığın məhdudlaşdırılması və ya iki ilədək 

müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 



Maddə 252. Dəniz mühitini çirkləndirmə 

252.1. Dəniz mühitini quruda olan mənbələrdən çirkləndirmə, yaxud nəqliyyat vasitələrindən və ya dənizdə 

quraşdırılmış süni qurğulardan insan sağlamlığı və ya dənizin canlı sərvətləri üçün zərərli olan, yaxud dənizdən 

qanuni istifadəyə mane olan maddələri və ya materialları tullama və ya basdırma qaydalarını pozmaqla dəniz 

mühitini çirkləndirmə – 

minimum əmək haqqı məbləğinin beş yüz mislindən min mislinədək miqdarda cərimə və ya üç ilədək 

müddətə müəyyən vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul olma hüququndan məhrum etmə və ya bir 

ilədək müddətə islah işləri ilə cəzalandırılır. 



Maddə 253. Sahilyanı şelf Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyini pozma 

253.1. Qanunsuz olaraq Azərbaycan Respublikasının sahilyanı şelfində tikililər və ya başqa qurğular 

ucaltma, onların ətrafında təhlükəsizlik zonasını yaratma, habelə quraşdırılan tikililərin və dəniz gəmiçiliyinin 

təhlükəsizliyinin təmin edilməsi vasitələrinin tikintisi, istismarı, mühafizəsi və ya ləğv olunması qaydalarını 

pozma – 


müddətə islah işləri və ya iki ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

253.2. Azərbaycan Respublikasının sahilyanı şelfində xarici hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən təbii 

sərvətlərin tədqiqi, kəşfiyyatı, işlənməsi və başqa işlər görülməsi, əgər bu hərəkətlərin həyata keçirilməsi 

Azərbaycan Respublikasının müvafiq dövlət orqanlarının verdiyi xüsusi icazədə nəzərdə tutulmamışdırsa, - 


Maddə 254. Torpaqları korlama 

254.1. Saxlanması, istifadə edilməsi, yaxud daşınması zamanı gübrələrlə, təhlükəli kimyəvi və ya bioloji 

maddələrlə davranış qaydalarının pozulması nəticəsində təsərrüfat və ya başqa fəaliyyətin zərərli məhsulları ilə 

torpaqların zəhərlənməsi, çirkləndirilməsi, yaxud onların başqa cür korlanması insanların sağlamlığına və ya 

ətraf mühitə əhəmiyyətli ziyanın vurulmasına səbəb olduqda – 

minimum əmək haqqı məbləğinin yüz mislindən min mislinədək miqdarda cərimə və ya üç ilədək müddətə 

müəyyən vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul olma hüququndan məhrum etmə və ya bir ilədək 

müddətə islah işləri ilə cəzalandırılır. 

254.2. Eyni əməllər fövqəladə və təhlükəli ekoloji vəziyyət zonasında törədildikdə – 

iki ilədək müddətə islah işləri və ya eyni müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 



Maddə 255. Yerin təkinin qorunması və istifadəsi qaydalarını pozma 

Dağ-mədən müəssisələrinin və ya yeraltı qurğuların, faydalı qazıntıların çıxarılması ilə əlaqəsi olmayan 

layihələşdirilməsi, yerləşdirilməsi, tikintisi, istismara buraxılması və ya istismarı zamanı yerin təkinin 

qorunması və istifadə edilməsi qaydalarının pozulması, habelə faydalı qazıntıların yerləşdiyi ərazidə qanunsuz 

tikinti aparılması əhəmiyyətli zərərə səbəb olduqda – 

9



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

minimum əmək haqqı məbləğinin yüz mislindən min mislinədək miqdarda cərimə və ya üç ilədək müddətə 

müəyyən vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul olma hüququndan məhrum etmə və ya bir ilədək 

müddətə islah işləri ilə cəzalandırılır. 

Maddə 256. Balıqları və başqa su heyvanlarını qanunsuz tutma 

256.1. Balıqların və ya başqa su heyvanlarının qanunsuz tutulması xeyli miqdarda ziyan vurduqda – 

minimum əmək haqqı məbləğinin yüz mislindən beş yüz mislinədək miqdarda cərimə və ya yüz altmış 

saatadək ictimai işlər və ya bir ilədək müddətə islah işləri ilə cəzalandırılır. 

256.2. Eyni əməllər: 

256.2.2. külli miqdarda ziyan vurulmaqla törədildikdə; 

256.2.3. özüyeriyən və özüüzən nəqliyyat vasitəsindən və ya partlayıcı və ya kimyəvi maddələrdən və ya 

balıqların, yaxud başqa su heyvanlarının kütləvi məhvinə səbəb olan vasitələrdən istifadə etməklə törədildikdə; 

256.2.4. qoruqların ərazisində və ya fövqəladə, yaxud təhlükəli ekoloji vəziyyət zonasında törədildikdə – 

minimum əmək haqqı məbləğinin yüz mislindən min mislinədək miqdarda cərimə və ya bir ilədək müddətə 

islah işləri və ya iki ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

256.3. Bu Məcəllənin 256.1-ci və ya 256.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş əməllər şəxs tərəfindən öz 

qulluq mövqeyindən istifadə etməklə və ya qabaqcadan əlbir olan bir qrup şəxs, yaxud mütəşəkkil dəstə 

tərəfindən törədildikdə – 

minimum əmək haqqı məbləğinin min mislindən iki min mislinədək miqdarda cərimə və ya üç ilədək 

müddətə müəyyən vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul olma hüququndan məhrum edilməklə iki 

ildən beş ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

Qeyd: Bu Məcəllənin 256.1-ci maddəsində «xeyli miqdar» dedikdə, minimum əmək haqqı məbləğinin dörd 

yüz mislindən min mislinədək olan məbləğ, 256.2.2-ci maddəsində «külli miqdar» dedikdə isə minimum əmək 

haqqı məbləğinin min mislindən artıq olan məbləğ başa düşülür. 

Maddə 257. Balıq ehtiyatlarının qorunması qaydalarını pozma 

Körpülərin, bəndlərin tikintisi, partlayış işlərinin və ya digər işlərin həyata keçirilməsi, habelə suburaxıcı 

qurğuların istismarı balıq ehtiyatlarının qorunması qaydalarını pozmaqla törədildikdə və bu əməllər balıqların və 

ya digər su heyvanlarının kütləvi məhvinə səbəb olduqda – 

Minimum əmək haqqı məbləğinin yüz mislindən beş yüz mislinədək miqdarda cərimə və ya üç ilədək 

müddətə müəyyən vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul olma hüququndan məhrum etmə və ya bir 

ilədək müddətə islah işləri ilə cəzalandırılır. 

Maddə 258. Qanunsuz ov etmə 

258.1. Lazımi icazə olmadan və ya qadağan edilmiş yerlərdə, yaxud qadağan edilmiş vaxtda, qadağan 

edilmiş alət və üsullarla ov etmə xeyli miqdarda ziyan vurduqda – 

minimum əmək haqqı məbləğinin yüz mislindən beş yüz mislinədək miqdarda cərimə və ya yüz altmış 

saatadək ictimai işlər və ya bir ilədək müddətə islah işləri ilə cəzalandırılır. 

258.2. Eyni əməllər: 

258.2.1. külli miqdarda ziyan vurulmaqla törədildikdə; 

258.2.2. partlayıcı maddələrdən və ya quşların və heyvanların kütləvi məhvinə səbəb olan başqa üsullardan 

istifadə etməklə törədildikdə; 

258.2.3. ovlanması tamamilə qadağan edilmiş quşlara və heyvanlara qarşı törədildikdə; 

258.2.4. qoruqların ərazisində və ya ekoloji fəlakət və fövqəladə ekoloji vəziyyət zonasında törədildikdə – 

minimum əmək haqqı məbləğinin yüz mislindən min mislinədək miqdarda cərimə və ya bir ilədək müddətə 

islah işləri və ya iki ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

258.3. Bu Məcəllənin 258.1-ci maddəsində nəzərdə tutulan əməllər: 

258.3.1. vəzifəli şəxs tərəfindən öz qulluq mövqeyindən istifadə etməklə törədildikdə – 

minimum əmək haqqı məbləğinin altı yüz mislindən min mislinədək miqdarda cərimə və ya iki ilədək 

azadlığın məhdudlaşdırılması və ya üç ilədək müddətə müəyyən vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul 

olma hüququndan məhrum edilməklə və ya edilməməklə iki ildən beş ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə 

ilə cəzalandırılır. 

Qeyd: Bu Məcəllənin 258.1-ci maddəsində «xeyli miqdar» dedikdə, minimum əmək haqqı məbləğinin dörd 

yüz mislindən min mislinədək olan məbləğ, 258.2.1-ci maddəsində «külli miqdar» dedikdə isə minimum əmək 

10



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

haqqı məbləğinin min mislindən artıq olan məbləğ başa düşülür. 

Maddə 259. Qanunsuz ağac kəsmə 

Qoruyucu, sanitariya-gigiyena və sağlamlaşdırma funksiyasını yerinə yetirən meşələrdə, qoruq meşələrində, 

milli və ya təbii parklarda ağacların və ya kolların qanunsuz kəsilməsi xeyli miqdarda ziyan vurduqda – 

Minimum əmək haqqı məbləğinin beş yüz mislindən min mislinədək miqdarda cərimə və ya bir ilədək 

müddətə islah işləri və ya altı ayadək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

Maddə 260. Meşələri məhv etmə və ya korlanma 

260.1. Odla və ya digər yüksək təhlükə mənbələri ilə ehtiyatsız davranma üzündən meşələri və ya meşə 

fonduna aid olmayan ağac və ya kol əkililərini məhv etmə və ya korlama – 

minimum əmək haqqı məbləğinin yüz mislindən beş yüz mislinədək miqdarda cərimə və ya bir ilədək 

müddətə islah işləri və ya bir ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

260.2. Yandırma və ya digər ümumi təhlükəli üsulla və ya zərərli maddələrlə, tullantılarla çirkləndirmə 

nəticəsində meşələri və ya meşə fonduna aid olmayan ağac və ya kol əkililəri məhv etmə və ya korlama – 

iki ildən yeddi ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

Maddə 261. Xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və təbiət obyektlərinin mühafizə rejimini 

pozma 

Qoruqların, milli parkların, təbiət abidələrinin və ya dövlət tərəfindən xüsusi mühafizə olunan təbiət 

ərazilərinin mühafizə rejiminin pozulması əhəmiyyətli zərər vurulmasına səbəb olduqda – 

minimum əmək haqqı məbləğinin yüz mislindən beş yüz mislinədək miqdarda cərimə və ya bir ilədək 

müddətə islah işləri və ya altı ayadək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

11



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar 

Məcəlləsi 

Ətraf mühitin mühafizəsi, təbiətdən istifadə və 

ekoloji təhlükəsizlik qaydaları əleyhinə olan 

inzibati xətalar 

Maddə 70. Meşə fondu torpaqlarının özbaşına tutulması və ya həmin torpaqlardan qanunsuz istifadə 

edilməsi 

Meşə fondu torpaqlarının özbaşına tutulmasına və ya istifadə barəsində lazımi icazə olmadan həmin torpaq 

sahələrində tikinti işlərinin aparılmasına və ya digər işlərin görülməsinə görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin on beş mislindən iyirmi mislinədək miqdarda, vəzifəli 

şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin altmış mislindən səksən mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin yüz on mislindən yüz otuz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 71. Xüsusi razılıq (lisenziya) olmadan yerin təkindən istifadə etmə 

Xüsusi razılıq (lisenziya) olmadan və ya lisenziyada nəzərdə tutulmuş şərtləri pozmaqla yerin təkindən 

istifadə etməyə görə – 


şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin altmış mislindən səksən mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin yüz əlli mislindən iki yüz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 73. Heyvanlar aləmi obyektlərindən özbaşına istifadə etmə 

Lazımi icazə olmadan heyvanlar aləmi obyektlərinin təbii mühitdən götürülməsinə və ya onlardan istifadə 

edilməsinə görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin beş mislindən on mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin qırx mislindən qırx beş mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər minimum əmək 

haqqı məbləğinin yüz mislindən yüz əlli mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 76. Ətraf mühitə atılan, axıdılan və ya basdırılan zərərli maddələrin miqdarının, habelə zərərli 

fiziki təsirlərin hədlərinin yol verilə bilən normativlərdən artıq olması 

76.1. Ətraf mühitə atılan, axıdılan və ya basdırılan zərərli maddələrin miqdarının yol verilə bilən 

normativlərdən artıq olmasına görə – 

vəzifəli şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin əlli mislindən yetmiş beş mislinədək miqdarda, hüquqi 

şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin yüz əlli mislindən iki yüz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

76.2. Ətraf mühitin mühafizəsi məqsədilə səsküyün, vibrasiyanın, elektromaqnit sahələrinin səviyyəsinin, 

radioaktiv şüalanmanın və başqa zərərli fiziki təsirlərin yol verilə bilən son hədlərinin normativlərinin 

pozulmasına görə – 

vəzifəli şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin əlli beş mislindən yetmiş mislinədək miqdarda, hüquqi 

şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin iki yüz mislindən iki yüz əlli mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 77. Radioaktiv maddələrlə iş zamanı ekoloji tələblərin pozulması 

77.1. Radioaktiv maddələrin daşınmasının, basdırılmasının, nəql edilməsinin və ya istehsalının müəyyən 

edilmiş qaydalarının gözlənilməməsinə, ətraf mühitin radioaktiv çirklənməsinin qarşısının alınması və aradan 

qaldırılması üzrə tədbirlərin görülməməsinə görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin iyirmi beş mislindən otuz mislinədək miqdarda, vəzifəli 

şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin altmış mislindən yetmiş beş mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin iki yüz əlli mislindən üç yüz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

77.2. Ətraf mühitin radioaktiv çirklənməsi aşkar edildikdə, bu barədə müvafiq orqanlara dərhal məlumat 

verilməməsinə görə – 


12



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin əlli mislindən altmış mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 78. Müəssisələrin, qurğuların və başqa obyektlərin tikintisinə və yenidən qurulmasına dair 

ekoloji tələblərin pozulması 

78.1. Müəssisələrin, qurğuların və başqa obyektlərin tikintisi və yenidən qurulması zamanı ətraf mühitin 

keyfiyyət normativlərinə riayət olunmamasına görə – 

vəzifəli şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin qırx beş mislindən əlli mislinədək miqdarda. 

Hüquqi şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin yüz əlli mislindən iki yüz mislinədək miqdarda cərimə 

edilir. 

78.2. Tikinti işləri aparıldıqda torpaqların rekultivasiyası, təbii resursların bərpası və səmərəli istifadəsi, 

ərazilərin abadlaşdırılması və ətraf mühitin sağlamlaşdırılması üzrə tədbirlərin görülməməsinə görə – 

vəzifəli şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin əlli mislindən yetmiş mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin iki yüz mislindən iki yüz əlli mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 79. Müəssisələr, qurğular və başqa obyektlər istismara verildikdə və ya istismar müddətində 

ekoloji tələblərin pozulması 

79.1. Son hədləri yol verilən normativlər səviyyəsində zərərli maddələrin və tullantıların zərərsizləşdirilməsi 

və istifadə edilməsi üzrə təmizləyici qurğularla və avadanlıqlarla təmin edilməyən və ya təbii resursların 

səmərəli istifadəsi, bərpası və torpaqların rekultivasiyası üzrə layihələşdirmə başa çatdırılmadıqda 

müəssisələrin, qurğuların və başqa obyektlərin istismara verilməsinə görə – 

vəzifəli şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin yüz əlli mislindən iki yüz mislinədək miqdarda cərimə 

edilir. 

79.2. Ətraf mühitə buraxılan tullantıların təmizlənməsi və tullantılara nəzarət üçün qurulmuş qurğuların, 

avadanlığın, aparatların istismar qaydalarının pozulmasına və ya bunlardan istifadə edilməməsinə görə – 

minimum əmək haqqı məbləğinin otuz beş mislindən altmış mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 80. Ətraf mühitə tullantılarında müəyyən edilmiş normadan artıq çirkləndirici maddələr olan 

nəqliyyat vasitələrinin istehsalı, idxalı, istismara buraxılması və idarə edilməsi 

80.1. Ətraf mühitə tullantılarında çirkləndirici maddələrin yol verilən hədlərinin və ya səsküyün və 

vibrasiyanın yol verilən səviyyələrinin qanunvericilik aktı ilə müəyyən edilən normativlərə və standartlara 

uyğun olmayan nəqliyyat vasitələrinin istehsalına və ya idxalına görə – 

vəzifəli şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin yetmiş mislindən doxsan mislinədək miqdarda, hüquqi 

şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin iki yüz əlli mislindən üç yüz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

80.2. Ətraf mühitə tullantılarında müəyyən edilmiş normadan artıq çirkləndirici maddələr olan nəqliyyat 

vasitələrinin istismara buraxılmasına və ya idarə edilməsinə görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin on mislindən iyirmi mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər 


Maddə 81. Ətraf mühitin müəssisə (istehsalat) monitorinqinin və ya təsərrüfat fəaliyyətinin ətraf 

mühitə təsirinin uçot və hesabatının aparılmaması 

Ətraf mühitin müəssisə (istehsalat) monitorinqinin, yaxud ekoloji cəhətdən təhlükə törədə bilən təsərrüfat 

fəaliyyətinin ətraf mühitə təsirinin uçotunun və hesabatının aparılmamasına görə – 

vəzifəli şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin qırx beş mislindən yetmiş mislinədək miqdarda, hüquqi 

şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin yüz yetmiş mislindən iki yüz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 82. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində standartlaşdırma qaydalarının pozulması 

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində mövcud standartların və texniki tələblərin pozulması ilə məhsulların 

(məmulatların) hazırlanmasına, satılmasına, saxlanılmasına, nəql edilməsinə, istifadəsinə, istismarına və 

təmirinə, yaxud işlərin və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə – 


minimum əmək haqqı məbləğinin əlli mislindən yetmiş mislinədək miqdarda. Hüquqi şəxslər minimum əmək 

haqqı məbləğinin iki yüz mislindən iki yüz əlli mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

13



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 83. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində sertifikatlaşdırma qaydalarının pozulması 

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində məcburi sertifikatlaşdırılmalı olan məhsulların belə sertifikat olmadan 

istehsal edilməsinə, işlərin (xidmətlərin) yerinə yetirilməsinə görə – 

vəzifəli şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin əlli mislindən yetmiş mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin iki yüz mislindən iki yüz əlli mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 84. Xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərindən istifadə qaydalarının pozulması 

Xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərindən istifadə qaydalarının, həmin ərazilərindən istifadə qaydalarının, 

həmin ərazilərin mühafizə rejiminin pozulmasına görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin on mislindən on beş mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin əlli mislindən yetmiş mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 85. Yerin təkindən istifadə qaydalarının pozulması 

85.0. Yerin təkindən istifadə qaydalarının pozulmasına, yəni: 

85.0.1. yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar işlərin təhlükəsiz aparılması, yer təkinin və ətraf mühitin 

mühafizəsi üzrə standartların (normaların, qaydaların) tələblərinin pozulmasına; 

85.0.2. yer təkinin çirklənməsinə və faydalı qazıntı yatağının istismar üçün yararsız hala düşməsinə yol 

verilməsinə; 

85.0.3. geoloji və ya digər məlumatlara mülkiyyət hüququnun və bu məlumatların məxfiliyinin pozulmasına; 

85.0.4. faydalı qazıntı yayılan sahələrdə özbaşına tikinti işlərinin aparılmasına; 

85.0.5. yerin təkindən istifadə edilərkən bina və qurğuların, eləcə də xüsusi mühafizə olunan ərazilərin və 

ətraf mühit obyektlərinin toxunulmazlığının təmin edilməməsinə; 

85.0.6. yeraltı suların müşahidə quyularının, markşeyder və geodeziya nişanlarının məhv edilməsinə və 

zədələnməsinə; 

85.0.7. yerin təkindən istifadə edərkən haqqvermə qaydalarının müntəzəm olaraq pozulmasına; 

85.0.8. ləğv edilən və konservasiya olunan dağqazmalarının və buruq quyularının əhalinin və ətraf mühitin 

təhlükəsizliyini təmin edən vəziyyətə gətirilməsi, habelə konservasiya müddəti ərzində faydalı qazıntı 

yataqlarının, dağ-qazmaların və buruq quyularının qorunması tələblərinə əməl edilməməsinə; 

85.0.9. yerin təkindən istifadə edilərkən yararsız hala salınmış torpaq sahələrinin və digər təbiət 

obyektlərinin onların gələcək istifadəsi üçün yararlı vəziyyətə gətirilməməsinə; 

85.0.10. yerin təkindən istifadə zamanı elm və mədəniyyət üçün maraq doğuran obyektlər aşkar edilərkən 

həmin sahədə işlərin dayandırılmamasına və xüsusi razılıq verən orqana məlumat verilməməsinə görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin on beş mislindən iyirmi beş mislinədək miqdarda, vəzifəli 

şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin otuz mislindən əlli mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər minimum 

əmək haqqı məbləğinin yüz iyirmi mislindən yüz əlli mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 86. Torpaqların (meşə fondu torpaqlarının) zibillənməsi və korlanması 

86.1. Torpaqların (meşə fondu torpaqlarının) istehsalat və məişət tullantıları ilə zibilləndirilməsinə və ya 

kimyəvi, radioaktiv maddələrlə, çirkab suları ilə çirkləndirilməsinə, yaxud 

bakterial-parazitik və zərərli krantin orqanizmlərlə yoluxdurulmasına görə – 



86.2. Torpaqların (meşə fondu torpaqlarının) münbit qatının korlanmasına görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin on beş mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər minimum əmək 

haqqı məbləğinin əlli mislindən səksən mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin 

yüz əlli mislindən iki yüz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 91. Meşəqırma fondundan istifadənin, oduncağın tədarük edilib daşınmasının müəyyən edilmiş 

qaydasının pozulması 

Meşəqırma fondundan istifadənin, oduncağın tədarük edilib daşınmasının müəyyən edilmiş qaydasının 

pozulmasına görə – 

14



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin beş mislindən on beş mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin qırx beş mislindən altmış mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər minimum 

əmək haqqı məbləğinin doxsan mislindən yüz otuz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 92. Meşəqırma bileti (orderi) olmadan köküstə yaş ağacların və kolların qanunsuz kəsilməsi və 

zədələnməsi, meşə bitkilərinin və cavan ağaların məhv edilməsi və zədələnməsi 

92.1. Meşəqırma bileti (orderi) olmadan meşə fondunda köküstə yaş ağacların və kolların qanunsuz 

əkinlərində, tingliklərində, böyümə və plantasiya sahələrində toxmacarların və tinglərin, yaxud sahələrdə təbii 

əmələ gəlmiş cavan ağacların və cücərtilərin məhv edilməsinə və ya zədələnməsinə görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin otuz mislindən qırx mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin yetmiş mislindən səksən mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

92.2. Meşə fonduna aid olmayan ağac və ya kol əkililərinin zədələnməsinə görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin iyirmi beş mislindən otuz mislinədək miqdarda, vəzifəli 

şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin altmış beş mislindən səksən mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 93. Meşəqırma biletində (orderində) və ya meşə biletində nəzərdə tutulmuş məqsədləri və ya 

tələbləri gözləmədən meşədən istifadə etmə 

Meşəqırma biletində (orderində) və ya meşə biletində (orderində) və ya meşə biletində nəzərdə tutulmuş 

məqsədləri və ya tələbləri gözləmədən meşədən istifadəyə görə – 


minimum əmək haqqı məbləğinin qırx mislindən qırx beş mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər minimum əmək 

haqqı məbləğinin yüz mislindən yüz otuz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 94. Meşələrin bərpası, məhsuldarlığının artırılması, cins tərkibinin yaxşılaşdırılması və 

yetişmiş oduncaq ehtiyatlarından istifadə qaydalarının pozulması 

Meşələrin bərpasına, vəziyyətinin və cins tərkibinin yaxşılaşdırılmasına, məhsuldarlığının artırılmasına və 

yetişmiş oduncaq ehtiyatlarından istifadəyə dair qaydaların pozulmasına görə – 


minimum əmək haqqı məbləğinin qırx mislindən əlli mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər minimum əmək 

haqqı məbləğinin yüz otuz mislindən yüz əlli mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 95. Meşə fondu torpaqlarında biçənəklərin və otlaq sahələrinin zədələnməsi və ya korlanması 

Meşə fondu torpaqlarında biçənəklərin və ya otlaq sahələrinin zədələnməsinə və ya korlanmasına görə – 

Fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin beş mislindən on mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin qırx mislindən altmış mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər minimum əmək 

haqqı məbləğinin yüz on mislindən yüz otuz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 96. Meşə fondu sahələrində özbaşına ot biçilməsi və ya mal-qara otarılması, özbaşına yabanı 

meyvə, qoz-fındıq, göbələk, giləmeyvə yığılması 

Meşə fondu sahələrində özbaşına ot biçilməsinə və ya mal-qara otarılmasına və ya yabanı meyvə, qoz-fındıq, 

göbələk, giləmeyvə və sair yığılması qadağan edilən və ya buna ancaq meşə biletləri üzrə yol verilən sahələrdə 

onların özbaşına yığılmasına görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin qırx beş mislindən altmış mislinədək miqdarda, hüquqi 

şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin yüz otuz mislindən yüz altmış mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Meşə 97. Meşə fondu torpaqlarında meşələrə zərərli təsirin qarşısını alan qurğuları olmayan istehsal 

obyektlərinin tikilməsi və ya istifadəyə verilməsi 

Meşə fondu torpaqlarında meşələrə zərərli təsirin qarşısını alan qurğuları olmayan istehsal obyektlərinin və 

ya digər obyektlərin tikilməsinə və ya istifadəyə verilməsinə görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin otuz mislindən qırx mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin altmış mislindən doxsan mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər minimum əmək 

15



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

haqqı məbləğinin yüz əlli mislindən iki yüz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 98. Meşə fondu torpaqlarında meşəsuvarma şəbəkələrinin, drenaj sistemlərinin və yolların 

məhv edilməsi və ya korlanması 

Meşə fondu torpaqlarında meşəsuvarma şəbəkələrinin, drenaj sistemlərinin və yolların məhv edilməsinə və 

ya korlanmasına görə – 



haqqı məbləğinin yüz mislindən yüz iyirmi mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 99. Meşə fondu torpaqlarında məhdudlaşdırıcı nişanların (sərhəd, kvartal və sairə göstərici 

dirəklərin) məhv edilməsi və zədələnməsi 

Meşə fondu torpaqlarında məhdudlaşdırıcı nişanların (sərhəd, kvartal və sairə göstərici dirəklərin) məhv 

edilməsinə və ya zədələnməsinə görə – 


minimum əmək haqqı məbləğinin qırx mislindən əlli mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər minimum əmək 

haqqı məbləğinin doxsan mislindən yüz on mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 100. Meşə üçün faydalı faunanın məhv edilməsi 

Meşə üçün faydalı faunanın məhv edilməsinə görə – 



haqqı məbləğinin yüz iyirmi mislindən yüz əlli mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 102. Su obyektlərinin mühafizəsi qaydalarının pozulması 

102.0. Su obyektlərinin mühafizəsi qaydalarının pozulmasına, yəni: 

102.0.1. su obyektlərinin çirklənməsinin, zibillənməsinin və suların zərərli təsirinin qarşısını alan qurğuları 

və avadanlıqları olmayan müəssisələrin, kommunal və digər obyektlərin istismar edilməsinə; 

102.0.2. su təsərrüfatı qurğularının və avadanlığının zədələnməsinə, onların istismar qaydalarına riayət 

edilməməsinə; 

102.0.3. su mühafizəsi zonalarına və sahil mühafizə zolaqlarına riayət edilməməsinə; 

102.0.4. xüsusi qorunan su obyektlərinin rejiminin; 

102.0.5. su obyektlərinin dövlət monitorinqinin, suların dövlət uçotunun, dövlət su kadastrının aparılması 

qaydalarına riayət edilməməsinə; 

102.0.6. sutoplayıcı sahələrdə su obyektlərinin qorunması rejimini pozmaqla suların çirkləndirilməsinə, 

torpaqların su eroziyasına və başqa ziyanlı hallara səbəb olan şəkildə pozulmasına; 

102.0.7. su çıxarmaq üçün quyuların qazılması qaydalarının və texnologiyasının pozulmasına və ya lazımi 

icazə olmadan su çıxarmaq üçün quyuların qazılmasına görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin on beş mislindən iyirmi beş mislinədək miqdarda, vəzifəli 

şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin əlli mislindən yetmiş beş mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər 


Maddə 104. Tullantıların yerləşdirilməsi və emalı tələblərinin pozulması 

104.1. Şəhərlərin və ya digər yaşayış məntəqələrinin ərazisində, kurort, müalicə-sağlamlıq, meşə və 

rekreasiya zonalarında, yeraltı suların, təsərrüfat və içməli sututarlarının olduğu ərazilərdə, eləcə də faydalı 

qazıntılar olan və ya dağ-mədən işləri aparılan zonalarda tullantıların basdırılmasına görə – 


şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin altmış mislindən yetmiş beş mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin yüz yetmiş mislindən iki yüz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

104.2. Tullantıların emalı yerlərinin müəyyənləşdirilməsi, layihələşdirilməsi, tikintisi, istifadəsi və ləğv 

edilməsi normalarının və qaydalarının pozulmasına görə – 

vəzifəli şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin yetmiş mislindən doxsan mislinədək miqdarda, hüquqi 

16



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin iki yüz mislindən üç yüz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 105. Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələr haqqında qanunvericiliyin pozulması 

105.0. Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr haqqında qanunvericiliyin pozulmasına, yəni: 

105.0.1. insanların həyatına, sağlamlığına, əmlakına və ətraf mühitə təhlükə törədə bilən və ya törətmiş 

pestisidlər və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı məlumatların gizlədilməsinə və ya təhrif edilməsinə; 

105.0.2. qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla dövlət sınağından və qeydiyyatından 

keçməmiş pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin idxalına, ixracına və istifadəsinə yol verilməsinə; 

105.0.3. istifadəsi yararsız və qadağan olunmuş pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin və ya qalıq 

miqdarına görə müəyyən edilmiş tələblərə cavab verməyən kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarının satışına və 

istifadəsinə yol verilməsinə; 

015.0.4. pestisidlərin, aqrokimyəvi maddələrin və vasitələrin, materialların tətbiqi, istifadəsi, 

zərərsizləşdiriləsi və basdırılması qaydalarının pozulmasına görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin iyirmi mislindən qırx mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin yüz mislindən yüz əlli mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 107. Radiasiya təhlükəsizliyinin sanitariya və gigiyena qaydalarının təmin edilməsi tələblərinin 

yerinə yetirilməsi və ya pozulması 

Radiasiya təhlükəsizliyinin sanitariya və gigiyena qaydalarının təmin edilməsi tələblərinin yerinə 

yetirilməməsinə və ya pozulmasına görə – 


şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin əlli mislindən yetmiş mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər minimum 

əmək haqqı məbləğinin yüz yetmiş mislindən iki yüz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 108. Hidrometeorologiya fəaliyyəti haqqında qanunvericiliyin pozulması 

108.0. hidrometeorologiya fəaliyyəti haqqında qanunvericiliyin pozulmasına, yəni: 

108.0.1. hidrometeorologiya fəaliyyəti üzrə normativ-texniki sənədlərin tələblərinə hidrometeorologiya və 

təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatların istehsalçıları və istehlakçıları tərəfindən əməl edilməməsinə; 

108.0.2. hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə Azərbaycan Respublikasının dövlət 

məlumatlar fondunun materiallarının fondun sərəncamlarının razılığı olmadan başqa şəxslərə verilməsinə və ya 

surətinin çıxarılmasına; 

108.0.3. hazırlanmış materialların bir nüsxəsinin xidməti istifadə üçün qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

hallarda hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə Azərbaycan Respublikasının dövlət məlumatlar 

fonduna verilməməsinə; 

108.0.4. ərazilərində hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə rəsədxanalar. Stansiyalar və digər 

müşahidə məntəqələri yerləşən torpaq sahələrinin, və su obyektlərinin mülkiyyətçiləri və istifadəçiləri tərəfindən 

həmin məntəqələrin və ölçü vasitələrinin toxunulmazlığının təmin edilməməsinə, onların korlanması və məhv 

edilməsi barədə müvafiq orqana məlumat verilməməsinə və ya məntəqələrdə hidrometeoroloji işlərin aparılması 

üçün lazımi şəraitin yaradılmamasına; 

108.0.5. müvafiq razılıq olmadan müşahidə şəbəkələrinin köçürülməsinə, yerlərinin dəyişdirilməsinə və ya 

fəaliyyətinin dayandırılmasına; 

108.0.6. müvafiq razılıq olmadan atmosfer proseslərinə fəal təsir işlərini həyata keçirən texniki 

komplekslərin başqa məqsədlər üçün istifadə edilməsinə; 

108.0.7. hidrometeoroloji müşahidə şəbəkələrinin ətrafındakı mühafizə zonalarında hər hansı təsərrüfat 

fəaliyyəti ilə məşğul olunmasına görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin səkkiz mislindən on beş mislinədək miqdarda, vəzifəli 


əmək haqqı məbləğinin yüz əlli mislindən iki yüz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 110. Sənaye və məişət tullantılarının qalaqlanması və yandırılması zamanı ətraf mühitin mühafizə 

tələblərinə əməl edilməməsi 

Sənaye və məişət tullantılarının qalaqlanması qaydalarının pozulmasına, göstərilən tullantıları yandırarkən 

ətraf mühitin mühafizəsi tələblərinə əməl edilməməsinə görə – 


17



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 


haqqı məbləğinin yüz otuz mislindən yüz altmış mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 111. Balıq ehtiyatlarının mühafizəsi və ov qaydalarının pozulması 

111.1. Balıq ehtiyatlarının mühafizəsi qaydalarının pozulmasına görə – 

inzibati xətanın törədilməsində alət və ya inzibati xətanın bilavasitə obyekti olmuş predmetlər müsadirə 

edilməklə və ya edilməməklə minimum əmək haqqı məbləğinin on beş mislindən otuz beş mislinədək miqdarda 

cərimə edilir. 

111.2. Ov qaydalarının kobud şəkildə pozulmasına (lazımi icazə olmadan və ya qadağan edilmiş yerlərdə, 

yaxud qadağan olunmuş müddətlərdə, qadağan edilmiş alətlərlə və ya üsullarla ov edilməsinə), habelə digər ov 

qaydalarının müntəzəm pozulmasına görə – 

inzibati xətanın törədilməsində alət və ya inzibati xətanın bilavasitə obyekti olmuş predmetlər müsadirə 

edilməklə və ya edilməməklə minimum əmək haqqı məbləğinin iyirmi mislindən qırx mislinədək miqdarda 

cərimə edilir, yaxud altı aydan iki ilədək müddətə ov hüququ məhdudlaşdırılır. 

Maddə 112. Heyvanlar aləmi obyektlərindən istifadə qaydalarının pozulması 

112.0. Heyvanlar aləmi obyektlərindən istifadə qaydalarının pozulmasına, yəni: 

112.0.1. heyvanlar aləminin obyektlərindən istifadənin limitlərinin artırılmasına; 

112.0.2. dövlət ekoloji ekspertizasının tələblərinin yerinə yetirilməməsinə; 

112.0.3. heyvanların yaşayış mühitinin, çoxalma şəraitinin və miqrasiya yollarının mühafizəsi üzrə tələblərin 

yerinə yetirilməməsinə; 

112.0.4. qurumuş bitkilərin və ya onların qalıqlarının özbaşına yandırılmasına; 

112.0.5. bitki mühafizə vasitələrinin, onların boy stimulyatorlarının, mineral gübrələrin və başqa maddələrin 

(preparatların) saxlanması, daşınması və tətbiq edilməsi qaydalarının pozulmasına; 

112.0.6. özbaşına, yaxud müəyyən edilmiş qaydanı pozmaqla heyvanları köçürdükdə, iqlimə 

uyğunlaşdırdıqda və artırdıqda genetik cəhətdən dəyişmiş orqanizmlərdən istifadə edilməsinə; 

112.0.7. heyvanlar aləmi obyektlərinin vəziyyəti, sayı, onların istifadəsi haqqında məlumatların 

gizlədilməsinə və ya təhrif edilməsinə görə – 



haqqı məbləğinin yüz on mislindən yüz qırx mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 113. Ekoloji təhlükəsizlik haqqında qanunvericiliyin pozulması 

113.0. Ekoloji təhlükəsizlik haqqında qanunvericiliyin pozulmasına, yəni: 

113.0.1. dövlət ekoloji ekspertizasının müsbət rəyi olmadan ətraf mühitə bilavasitə və ya dolayı yolla mənfi 

təsir göstərən, habelə dövlət ekoloji ekspertizasının rəyi ilə ekoloji təhlükəsi müəyyən edilən təsərrüfat və ya 

sair fəaliyyətin həyata keçirilməsinə; 

113.0.2. ağır ekoloji nəticələrə səbəb ola bilən təsərrüfat və ya sair fəaliyyətin həyata keçirilməsinə; 

113.0.3. ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsinə dair tələblərə uyğun olmayan təsərrüfat və ya sair 

fəaliyyətin həyata keçirilməsinə; 

113.0.4. qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada yararsız torpaqları bərpa etmədən yeni (xam torpaq 

sahələrini) təsərrüfat və ya sair fəaliyyət dövriyyəsinə daxil edilməsinə; 

113.0.5. ətraf mühitin və onun komponentlərinin qlobal mənfi dəyişikliklərinə səbəb olan, o cümlədən 

ekoloji təhlükəsizlik sahəsində beynəlxalq müqavilələri pozan fəaliyyətin həyata keçirilməsinə; 

113.0.6. müvafiq ərazinin təbii mühitinə xas olmayan, habelə nəzarətsiz artım və yayılmasının qarşısını 

almaq üçün səmərəli tədbirləri hazırlamayan süni yolla əldə edilmiş orqanizmlərdən istifadə edilməsinə, 

çoxaldılmasına və ya yayılmasına; 

113.0.7. ətraf mühit və insanlar üçün təhlükə dərəcəsi qiymətləndirilməmiş maddələrin tətbiq edilməsinə; 

113.0.8. insan orqanizmində və ətraf mühitdə cəmləşə bilən və təbii parçalanmaya uğramayan toksik 

maddələrdən istifadə edilməsinə, habelə zərərsizləşdirmə texnologiyası ekoloji cəhətdən təhlükəli olan toksik 

maddələrin tətbiq edilməsinə; 

113.0.9. emal zərərsizləşdirmə və təkrar istifadə texnologiyası ekoloji cəhətdən təhlükəli olan məhsulların 

ölkəyə gətirilməsinə və ya istehsalına; 

113.0.10. radioaktiv tullantıların, işlənmiş, lakin yenidən istifadəyə yararlı olan nüvə yanacağının, müvafiq 

18



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilmiş siyahıda göstərilən toksik və sair təhlükəli istehsalat və məişət 

tullantılarının, digər radioaktiv maddələrin və nüvə materiallarının, təkrar istifadə edilə bilinməyən qeyri toksik 

tullantıların, habelə istifadəsi və təkrar istifadəsi texnologiyası ekoloji təhlükə yaradan maddələrin ölkəyə 

gətirilməsinə; 

113.0.11. müvafiq normativ hüquqi aktlarla ekoloji cəhətdən təhlükəli fəaliyyət kateqoriyasına aid edilmiş 

sair fəaliyyətin həyata keçirilməsinə; 

113.0.12. bu Məcəllənin 113.0.1-113.0.11-ci maddələrində göstərilən xətaların törədilməsi ilə müşayiət 

olunan elmi-tədqiqat, iqtisadi və sair eksperimentlərin həyata keçirilməsinə görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin on mislindən otuz mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin əlli mislindən yetmiş mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 127. Qırmızı kitaba daxil olunmuş heyvan və bitki növlərinin qorunması üzrə tələblərin 

pozulması 

Azərbaycan Respublikasının Qırmızı kitabına daxil olunmuş və xüsusi mühafizə olunan bitki və heyvan 

növlərinin siyahısında olan heyvanların mühafizəsi üzrə tələblərin yerinə yetirilməməsinə görə – 

Minimum əmək haqqı məbləğinin otuz mislindən altmış mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 128. Zooloji kolleksiyaların yaradılması və onlarla ticarət qaydalarının pozulması 

128.1. Zooloji kolleksiyaların yaradılmasının, zənginləşdirilməsinin, saxlanmasının, istifadəsinin, dövlət 

uçotuna alınmasının, Azərbaycan Respublikasına gətirilməsinin, onun hüdudlarından kənara göndərilməsinin və 

ya aparılmasının qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydalarının pozulmasına görə – 

fiziki şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin iyirmi mislindən iyirmi beş mislinədək miqdarda, vəzifəli 

şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin altmış mislindən səksən beş mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

128.2. Zooloji kolleksiyalarla qanunvericiliklə müəyyən edilmiş ticarət qaydalarının pozulmasına görə – 


şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin otuz mislindən əlli mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 129. Heyvanlarla rəhmsizcəsinə rəftar edilməsi, onların və digər heyvanlar aləmi obyektlərinin 

qorunması üzrə tədbirlərin görülməməsi 

129.1. Heyvanlarla rəhmsizcəsinə davranmaqla onların şikəst edilməsinə və ya tələf olunmasına görə – 

minimum əmək haqqı məbləğinin iyirmi beş mislindən qırx beş mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

129.2. Heyvanlar aləmi obyektlərinin əldə edilməsi, realizə olunması, Azərbaycan Respublikası 

hüdudlarından kənara göndərilməsi, aparılması və ya Azərbaycan Respublikasının ərazisinə gətirilməsi 

qaydalarının pozulmasına görə – 

minimum əmək haqqı məbləğinin iyirmi mislindən otuz beş mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 144. Kiçik gəmilərin qeydə alınması, uçotu və istismar qaydalarının pozulması 

Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanının nəzarəti altında olan kiçik gəmilərin qeydə 

alınması və uçotu qaydalarının və bu gəmilərdən, onların dayanması üçün bazalardan (qurğulardan) istifadə 

qaydalarının pozulmasına görə – 

Minimum əmək haqqı məbləğinin on mislindən otuz beş mislinədək miqdarda cərimə edilir və ya kiçik 

gəmini idarəetmə hüququ altı aydan iki ilədək müddətə məhdudlaşdırılır. 

Maddə 319. Ətraf mühitin mühafizəsinə nəzarəti həyata keçirən Azərbaycan Respublikası müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanının tələblərinin yerinə yetirilməsi 

Ətraf mühitin mühafizəsini həyata keçirən Azərbaycan Respublikası müvafiq icra hakimiyyəti orqanının 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş tələblərinin və ya qərarlarını yerinə yetirilməməsinə görə – 


minimum əmək haqqı məbləğinin əlli mislindən üç yüz mislinədək miqdarda cərimə edilir. 

Maddə 455. Fiziki şəxsin ona verilmiş xüsusi hüququnun məhdudlaşdırılması haqqında qərarın icrası 

19



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

455.3. Gəmilərin (kiçik gəmilərin) idarə edilməsi hüququnun məhdudlaşdırılması haqqında qərarın icrası 

gəmilər (kiçik gəmilər) üzərində dövlət nəzarətini həyata keçirən Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata keçirilir. 

455.4. Ov etmə hüququnun məhdudlaşdırılması haqqında qərarın icrası ov etmə qaydaları üzrə dövlət 

nəzarətini həyata keçirən Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata 

keçirilir. 

455.5. Nəqliyyat vasitələrini idarə etmə hüququnun və ya ov hüququnun müəyyən müddətə 

məhdudlaşdırılması barədə qərar qəbul etmiş səlahiyyətli vəzifəli şəxs göstərilən hüququn məhdudlaşdırılması 

müddətini, təyin edilmiş müddətin azı yarısı keçdikdən sonra nəqliyyat vasitələrini idarə etmə hüququ və ya ov 

hüququ məhdudlaşdırılmış şəxsin işlədiyi və ya oxuduğu müəssisənin, idarənin, təşkilatın vəsatəti ilə azalda 

bilər. 

20



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNLARI 

Sanitariya-epidemioloji salamatlıq haqqında 

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU 

I f ə s i l 

ÜMUMİ MÜDDƏALAR 

Maddə 1. Əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığı və onun təmin edilməsinin əsasları 

1. Əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığı ictimai sağlamlığın və insanların yaşayış mühitinin elə bir 

halıdır ki, bu mühitin amilləri insan orqanizminə təhlükəli və zərərli təsir göstərmir və insanın həyat fəaliyyəti 

üçün əlverişli şərait vardır. 

2. Azərbaycan Respublikası əhalisinin sanitariya-epidemioloji salamatlığı aşağıdakıların vasitəsilə təmin 

olunur: 

əhalinin sağlamlığını möhkəmlətməyə, xəstəliklərin profilaktikasına, insanların yaşayış mühitini və həyat 

fəaliyyəti şəraitini sağlamlaşdırmağa dair dövlət, regional və yerli proqramların yerinə yetirilməsi; 

dövlət orqanları və ictimai birliklər, tabeliyindən və mülkiyyət formasından asılı olmayaraq müəssisələr, 

təşkilatlar və idarələr, vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar tərəfindən fəaliyyətlərinin tərkib hissəsi kimi sanitariya 

qaydalarına və normalarına, gigiyena normativlərinə əməl edilməsini; 

əhali arasında sağlam həyat tərzinin, yüksək sanitariya mədəniyyətinin yaranmasına yönəldilmiş gigiyena 

təlim-tərbiyəsi işlərinin görülməsi; 

əhalinin sağlamlıq vəziyyəti, gigiyena və epidemiologiya şəraiti, profilaktika, sanitariya-gigiyena tədbirləri 

və epidemiya əleyhinə tədbirlər barəsində əhaliyə geniş məlumat verilməsi; 

dövlət və idarə sanitariya nəzarəti, dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrindən keçirilən mallar üzərində 

sanitariya nəzarəti, istehsalat nəzarəti və ictimai nəzarət sistemi. 

Maddə 2. Azərbaycan Respublikasının sanitariya qanunvericiliyi və onun əsas vəzifələri 

1. Azərbaycan Respublikasının sanitariya qanunvericiliyi əhalinin sağlamlığının qorunması haqqında 

Azərbaycan Respublikasının Qanunundan, bu Qanundan, əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığı məsələləri 

barəsində Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktlarından ibarətdir. 

2. Azərbaycan Respublikasının sanitariya qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikası ərazisində adamların 

sağlamlığının qorunmasında və möhkəmləndirilməsində, cismən və ruhən inkişafında, fəal uzunömürlüyündə 

vətəndaşların və cəmiyyətin hüquq və mənafelərini həyata keçirməyin zəruri şərti kimi əhalinin sanitariyaepidemioloji 

salamatlığı sahəsində ictimai münasibətləri tənzimləyir. 

3. Azərbaycan Respublikası sanitariya qanunvericiliyinin əsas vəzifələri aşağıdakılardır: 

dövlət orqanlarının, ictimai birliklərin, tabeliyindən və mülkiyyət formasından asılı olmayaraq 

müəssisələrin, təşkilatların, idarələrin, vəzifəli şəxslərin və vətəndaşların bu sahədə hüquq və vəzifələri 

sisteminin müəyyən edilməsi; 

insanların sağlamlığını ətraf mühit amillərinin mənfi təsirindən qorumaq və möhkəmləndirmək məqsədilə 

onların sanitariya-epidemioloji salamatlığının təmin edilməsi; 

sanitariya normalarına və qaydalarına, gigiyena normativlərinə əməl edilməsinə, eləcə də sanitariyagigiyena 

və epidemiya əleyhinə tədbirlərin görülməsinə nəzarət sisteminin yaradılması; 

gigiyena tənzimlənməsi və epidemioloji tənzimləmə qaydasının müəyyənləşdirilməsi, sanitariya 

normalarının və qaydalarının hazırlanması; 

əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığını təmin edən iqtisadi mexanizmin yaradılması; 

sanitariya normalarını və qaydalarını, gigiyena normativlərini pozmağa görə məsuliyyət dərəcələrinin 

müəyyən edilməsi; 

vətəndaşların salamatlığının qorunması hüququnu təmin etməyə yönəldilən qanunvericilik, hüquqi və 

təşkilati tədbirlər kompleksinin yaradılması. 

Maddə 3. Sanitariya normaları və qaydaları, gigiyena normativləri 

Sanitariya normaları və qaydaları, gigiyena normativləri ətraf mühit amillərinin insan üçün təhlükəsizliyi və 

ya zərərsizliyi meyarlarını və insanın həyat və fəaliyyəti üçün əlverişli şərait yaradılması tələblərini müəyyən 

edən normativ aktlardır. 

Azərbaycan Respublikası ərazisində respublikanın sanitariya normaları və qaydaları, gigiyena normativləri 

21



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

qüvvədədir. Lazım gəldikdə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qayda əsasında Naxçıvan 

Muxtar Respublikasının, şəhərlərin və rayonların ərazisində müvəqqəti yerli sanitariya qaydaları tətbiq edilə 

bilər. 

Bütün dövlət orqanları, ictimai birliklər, tabeliyindən və mülkiyyət formasından asılı olmayaraq 

müəssisələr, idarələr, təşkilatlar, vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar sanitariya normalarına və qaydalarına, gigiyena 

normativlərinə hökmən əməl etməlidirlər. 

Respublika və yerli sanitariya qaydalarının və normalarının, gigiyena normativlərinin hazırlanması, təsdiq, 

nəşr edilməsi, qüvvəyə minməsi və dəyişdirilməsi qaydasını, habelə beynəlxalq sanitariya qaydalarının və 

normalarının, gigiyena normativlərinin Azərbaycan Respublikası ərazisində qüvvədə olması qaydasını 

Azərbaycan Respublikasının baş dövlət sanitariya həkimi müəyyən edir. 

Sanitariya normaları və qaydaları, gigiyena normativləri hökmən nəşr olunmalı və sərbəst yayılmalıdır. 

Maddə 4. Əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığının təmin edilməsi sahəsində Azərbaycan 

Respublikası ali dövlət hakimiyyəti və idarəetmə orqanlarının, Naxçıvan Muxtar 

Respublikası ali və yerli dövlət hakimiyyəti və idarəetmə orqanlarının, Azərbaycan 

Respublikası şəhərlərinin və rayonlarının yerli hakimiyyət orqanlarının səlahiyyəti 

1. Azərbaycan Respublikası ali dövlət hakimiyyəti və idarəetmə "orqanlarının səlahiyyətinə aşağıdakılar 

aiddir: 

Azərbaycan Respublikası əhalisinin sanitariya-epidemioloji salamatlığı məsələlərinə dair respublika 

qanunlarının, digər normativ aktların hazırlanması və qəbul edilməsi; 

əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığının təmin edilməsi sahəsində məqsədyönlü respublika kompleks 

proqramlarının hazırlanması və qəbul olunması, onların maliyyələşdirilməsi və həyata keçirilməsinə nəzarət 

edilməsi; 

dövlət orqanları tərəfindən sanitariya qanunvericiliyinə əməl olunmasına nəzarət edilməsi; 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığının təmin olunması 

sahəsində vahid dövlət siyasətinin müəyyənləşdirilməsi və həyata keçirilməsi; 

dövlət sanitariya nəzarətini həyata keçirən orqanların və idarələrin sisteminin və hüquqi statusunun 

müəyyən edilməsi; 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində əhali arasında yoluxucu və qeyri-yoluxucu kütləvi xəstəliklərin, 

zəhərlənmələrin yayılmasının qarşısını almağa və ləğv edilməsinə yönəldilmiş xüsusi təhsil, hərəkət, daşıma və 

əmək rejimi şərtlərinin qoyulması və ləğv edilməsi; 

insanların həyatı və sağlamlığı üçün təhlükəli olan ərazidə əhalinin yaşamasının, kənd təsərrüfatı işlərinin, 

digər təsərrüfat işlərinin qadağan edilməsi; 

sanitariya qanunvericiliyinə əməl olunmaması nəticəsində dəymiş zərərin hesablanması və ödənilməsi 

qaydasının müəyyənləşdirilməsi; 

əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığının təmin edilməsi sahəsində elmi tədqiqatların 

istiqamətləndirilməsi, əlaqələndirilməsi və maliyyələşdirilməsi. 

2. Öz ali və yerli dövlət hakimiyyəti və idarəetmə orqanlarının simasında Naxçıvan Muxtar Respublikasının, 

Azərbaycan Respublikası şəhərlərinin və rayonlarının səlahiyyətinə aşağıdakılar daxildir: 

öz inzibati ərazisində əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığının təmin olunması sahəsində normativ 

hüquq aktlarının qəbul olunması və dövlət idarəetməsinin həyata keçirilməsi; 

müəssisələrin, təşkilatların, idarələrin və vətəndaşların kompleks gigiyena tədbirlərini və epidemiya 

əleyhinə tədbirləri həyata keçirməsi sahəsində fəaliyyətin əlaqələndirilməsi; 

əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığının təmin olunmasına dair regional və yerli proqramların 

hazırlanması və təsdiqi, onların yerinə yetirilməsinə nəzarət, habelə bu məsələlərə dair dövlət proqramlarının 

həyata keçirilməsinin təşkili; 

əhali arasında yoluxucu xəstəlik epidemiyalarının, qeyri-yoluxucu kütləvi xəstəliklərin və zəhərlənmələrin 

qarşısının alınmasında və ləğvində operativ tədbirlərin təşkili, habelə müvafiq ərazidə karantinin və ya 

məhdudlaşdırıcı tədbirlərin tətbiqinə və ləğvinə dair qərarların qəbul edilməsi. 

II f ə s i l 

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ƏHALİSİNİN SANİTARİYA-EPİDEMİOLOJİ SALAMATLIĞININ 

TƏMİN EDİLMƏSİNDƏ VƏTƏNDAŞLARIN, DÖVLƏT ORQANLARININ, İCTİMAİ BİRLİKLƏRİN, 

MÜƏSSİSƏLƏRİN, TƏŞKİLATLARIN VƏ İDARƏLƏRİN HÜQUQLARI 

Maddə 5. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının əlverişli ətraf mühitdə yaşamaq hüququ 

22



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları indiki və gələcək nəsillərin səhhətinə mənfi təsir göstərməyən və 

onların sanitariya-epidemioloji salamatlığını təmin edən əlverişli ətraf mühitdə yaşamaq hüququna malikdirlər. 

Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının bu hüququ, habelə onunla bağlı olan və bu Qanunun 6-cı və 8-ci 

maddələrində nəzərdə tutulan hüquqları Azərbaycan Respublikasının ərazisinə gəlmiş xarici vətəndaşlara və 

vətəndaşlığı olmayan şəxslərə, bu Qanunun 6-cı maddəsində nəzərdə tutulan hüquqları isə Azərbaycan 

Respublikasının ərazisində daimi yaşayan xarici vətəndaşlara və vətəndaşlığı olmayan şəxslərə də şamil edilir. 

Vətəndaşların 5-8-ci maddələrdə göstərilən hüquqlarının həyata keçirilməsi qaydası Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən olunur. 

Maddə 6. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının məlumat almaq hüququ 

Azərbaycan Respublikası vətəndaşları xəstələnmə dərəcəsi, epidemioloji vəziyyət və radiasiya şəraiti, ətraf 

mühitin vəziyyəti və bunların insan sağlamlığına təsiri, aparılmış gigiyena ekspertizalarının, digər xüsusi 

ekspertizaların nəticələri, dövlət orqanlarının və vəzifəli şəxslərin qəbul etdiyi, həyata keçirilməsi əhalinin 

sağlamlığına və ətraf mühitə təsirlə bağlı olan qərarlar haqqında tam, düzgün və pulsuz məlumat almaq 

hüququna malikdirlər. 

Maddə 7. Həyata keçirilməsi sağlamlığa və ətraf mühitə təsirlə bağlı olan qərarların 

hazırlanmasında Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının iştirak etmək hüququ 

Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları təşkilatlar və vəzifəli şəxslər tərəfindən istər təkbaşına, istərsə də 

kollegial qəbul olunan, həyata keçirilməsi əhalinin sağlamlığına və ətraf mühitə təsirlə bağlı olan qərarların 

hazırlanmasında və icrasına nəzarətdə iştirak etmək hüququna malikdirlər. 

Maddə 8. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının sağlamlığına dəyən zərəri əvəzinin ödənilməsi 

hüququ 

Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları ətraf mühitin kimyəvi, fiziki, bioloji və digər amillərinin, habelə 

qida məhsullarının təsiri nəticəsində sağlamlığa dəyən zərərin əvəzinin qüvvədə olan qanunvericiliyə müvafiq 

surətdə tamamilə ödənilməsi hüququna malikdirlər. 

Zərərin əvəzinin ödənilməsi barədə mübahisələrə qanunla müəyyən edilmiş qaydada baxılır. 

Maddə 9. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının hüquqlarının məhkəmə vasitəsilə müdafiəsi 

Dövlət idarəetmə orqanlarının və vəzifəli şəxslərin, vətəndaşların bu Qanunun 5—8-ci maddələrində 

nəzərdə tutulmuş hüquqlarına toxunan qərarlarından və hərəkətlərindən vətəndaşlar Azərbaycan 

Respublikasının müvafiq qanunvericiliyinə uyğun olaraq bilavasitə ali dövlət idarəetmə orqanlarına və ya 

məhkəməyə şikayət edə bilərlər. 

Maddə 10. Dövlət orqanlarının, ictimai birliklərin, müəssisələrin, təşkilatların və idarələrin 

hüquqları 

Dövlət orqanlarının, ictimai birliklərin, müəssisələrin, təşkilatların və idarələrin aşağıdakı hüquqları vardır: 

sanitariya-epidemioloji vəziyyət və ətraf mühitin vəziyyəti, əhalinin xəstələnmə dərəcəsi, qüvvədə olan 

sanitariya normaları və qaydaları, gigiyena normativləri haqqında məlumat almaq; 

Azərbaycan Respublikası əhalisinin sanitariya-epidemioloji salamatlığının təmin edilməsinə dair 

proqramların hazırlanmasında iştirak etmək. 

III f ə s i l 

SANİTARİYA-EPİDEMİOLOJİ SALAMATLIĞIN TƏMİN EDİLMƏSİ SAHƏSİNDƏ 

DÖVLƏT ORQANLARININ, İCTİMAİ BİRLİKLƏRİN, MÜƏSSİSƏLƏRİN, TƏŞKİLATLARIN, 

İDARƏLƏRİN, VƏZİFƏLİ ŞƏXSLƏRİN VƏ VƏTƏNDAŞLARIN VƏZİFƏLƏRİ 

Maddə 11. Dövlət orqanlarının, ictimai birliklərin, müəssisələrin, təşkilatların, idarələrin, vəzifəli 

şəxslərin və vətəndaşların vəzifələri 

1. Dövlət orqanları, ictimai birliklər, müəssisələr, təşkilatlar, idarələr, vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar: 

23



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

təsdiq edilmiş sanitariya normalarına və qaydalarına, gigiyena normativlərinə əməl etməli; 

sanitariya-epidemioloji salamatlığın təmin edilməsinə, xəstələnmə hallarının qarşısının alınmasına və 

azaldılmasına, ətraf mühitin sağlamlaşdırılmasına yönəldilən sanitariya-gigiyena tədbirləri və epidemiya 

əleyhinə tədbirlər görməli; 

dövlət sanitariya nəzarətini həyata keçirən vəzifəli şəxslərin tələblərinə əməl etməli; 

dövlət sanitariya nəzarətini həyata keçirən orqanlara və idarələrə sanitariya-epidemioloji vəziyyət, radiasiya 

şəraiti və qəzalar haqqında dəqiq və dolğun məlumat verməlidirlər. 

Bu vəzifələr Azərbaycan Respublikasının ərazisində daimi yaxud müvəqqəti yaşayan xarici vətəndaşlara və 

vətəndaşlığı olmayan şəxslərə də aiddir. 

2. Yerli idarəetmə orqanları və nazirliklər öz ərazilərində və tabeliklərində olan müəssisələrin, təşkilatların, 

idarələrin, kooperativlərin və vətəndaşların sanitariya qanunvericiliyinə əməl etmələrinə cavabdehdirlər. 

Maddə 12. Vətəndaşların sağlamlığının qorunması, əlverişli ətraf mühitdə yaşaması və məlumat 

alması hüquqlarının təmin edilməsi sahəsində vəzifələr 

Dövlət orqanları-ictimai birliklər, müəssisələr, təşkilatlar və idarələr: 

əhalinin sağlamlığını qorumaq və möhkəmləndirmək, ətraf mühitin insana mənfi təsirinin qarşısının 

alınmasına kömək etmək üçün mümkün olan bütün tədbirləri görməli; 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik aktlarına əsasən dövlət, xidmət, yaxud kommersiya sirri daşıyan 

hallar istisna olmaqla, bu Qanunun 6-cı maddəsinə müvafiq surətdə vətəndaşların tələbi ilə onlara tam və dəqiq 

məlumat verməli; 

Həyata keçirilməsi əhalinin sağlamlığına və ya ətraf mühitə mənfi təsirlə bağlı olan qərarların 

hazırlanmasında, qəbul olunmasında və icrasına nəzarətdə vətəndaşların iştirakı üçün şərait yaratmalı; 

sağlam həyat tərzini formalaşdırmaq üçün şəraiti təmin etməli, o cümlədən bədən tərbiyəsi-idman 

müəssisələrinin, sağlamlaşdırma komplekslərinin, sağlamlıq mərkəzlərinin, turist və idman bazalarının, 

sanatoriya-profilaktoriyaların və əhalinin istirahəti, sağlamlığının möhkəmləndirilməsi ilə məşğul olan digər 

müəssisələrin səmərəli işləməsindən ötrü müasir maddi-texniki baza yaratmalı; 

sağlam həyat tərzini formalaşdırmaq məqsədilə əhali arasında gigiyena biliklərini təbliğ etməli, gigiyena 

təlim-tərbiyəsi işlərini yerinə yetirməlidirlər. 

Sağlam həyat tərzinin təbliği, o cümlədən kütləvi informasiya vasitələri ilə təbliği dövlət və digər 

maliyyələşdirmə mənbələri hesabına həyata keçirməlidir. 

Maddə 13. Normativ-texniki sənədləri hazırlayanların vəzifələri 

Normativ-texniki sənədləri hazırlayan dövlət orqanları, ictimai birliklər, müəssisələr, təşkilatlar, idarələr və 

vətəndaşlar: 

müəyyən edilmiş normalar, qaydalar və standartlar olmadıqda, yaxud onlardan kənara çıxıldıqda normativtexniki 

sənədləri, habelə yeni növ xammal, materiallar, maddələr, məmulat və digər xalq təsərrüfatı məhsulları, 

onların istehsalı texnologiyası barədə normativ-texniki sənədləri razılaşdırılmaq üçün müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanına təqdim etməli; 

dərman vasitələrinə dair normativ-texniki sənədləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanının təsdiqinə verməli; 

yeni növ xammal, materiallar, maddələr, məmulat və digər xalq təsərrüfatı məhsulları tətbiq edilənədək 

əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığının təmin edilməsinə yönəldilən normativlər üzrə əsaslandırılmış 

təklifləri hazırlayıb müvafiq icra hakimiyyəti orqanının təsdiqinə verməli; 

maddələrin, materialların xassələrini, texnologiyaların təhlükəsizliyini hərtərəfli qiymətləndirmək üçün 

dövlət sanitariya nəzarəti orqanlarına və idarələrinə lazımi məlumat verməlidirlər. 

Maddə 14. Layihələşdirmə və tikinti dövründə vəzifələr 

Tikinti üçün torpaq sahəsi ayrılarkən, müəssisələr, onların buraxılış kompleksləri, binaları və qurğuları 

layihələşdirilərkən, yerləşdirilərkən, tikilərkən, yenidən qurularkən, modernləşdirilərkən, yəni texnika ilə təchiz 

edilərkən, yaşayış məntəqələri, kurortlar, sənaye və kənd təsərrüfatı obyektləri, su təchizatı, kanalizasiya, çirkab 

suları təmizləmə sistemləri və hidrotexniki; qurğular perspektiv üçün tikilərkən və yerləşdirilərkən, nəqliyyat 

vasitələri, texnoloji proseslər, məmulat, avadanlıq, alətlər və s. hazırlanarkən dövlət orqanları, ictimai birliklər, 

müəssisələr, təşkilatlar, idarələr və vətəndaşlar əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığının təmin olunmasına 

yönəldilən sanitariya normalarına və qaydalarına, gigiyena normativlərinə əməl etməlidirlər. 

Torpaq sahələrinin ayrılması, tikinti, yenidənqurma, modernləşdirmə, yeni texnika ilə təchizetmə 

layihələrinin dövlət sanitariya-epidemioloji xidməti orqanları və idarələri ilə razılaşdırılması qaydası 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq müəyyənləşdirilər. 

24



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 15. Obyektlərin istismara qəbul edilməsi dövründə vəzifələr 

Dövlət və işçi qəbul komissiyalarının sədrləri və üzvləri, o cümlədən dövlət sanitariya-epidemioloji 

orqanlarının və idarələrinin nümayəndələri tikintisi başa çatdırılmış, yenidən qurulmuş, genişləndirilmiş 

obyektləri yalnız sanitariya normalarının və qaydalarının, gigiyena normativlərinin tələblərinə əməl olunduqda 

istismara qəbul etməlidirlər. 

Maddə 16. Otaqların, binaların, qurğuların, avadanlığın, ərazinin, nəqliyyat vasitələrinin 

saxlanılması və istismarı sahəsində vəzifələr 

İctimai birliklər, müəssisələr, təşkilatlar, idarələr və vətənşlar istehsalat və sanitariya-məişət otaqlarının, iş 

yerlərinin, ictimai binaların, komplekslərin və qurğuların, yaşayış evlərinin, texnoloji və başqa avadanlığın, 

ərazinin, nəqliyyat vasitələrinin sanitariya normalarına və qaydalarına, gigiyena normativlərinə, tikinti 

standartlarına, normalarına və qaydalarına, bu sahəyə aid digər sənədlərin tələblərinə müvafiq surətdə 

saxlanılmasını və istismar olunmasını təmin etməlidirlər. 

Maddə 17. Kimyəvi maddələrin, bioloji vasitələrin və materialların tətbiqi, istifadəsi, 

zərərsizləşdiriləsi və basdırılması sahəsində vəzifələr 

İctimai birliklər, müəssisələr, təşkilatlar, idarələr və vətəndaşlar: 

kimyəvi maddələr, bioloji vasitələr və materiallar tətbiq, istifadə edilərkən, zərərsizləşdirilərkən və 

basdırılarkən sanitariya-epidemioloji salamatlığı və təhlükəsizliyi təmin etmək tələblərini nəzərdə tutan 

sanitariya normalarına və qaydalarına, gigiyena normativlərinə, standartlara və digər sənədlərə əməl etməli; 

kimyəvi maddələri, bioloji vasitələri, materialları, mineral gübrələri, boy maddələrini və bitkiqoruyucu 

bioloji vasitələri, polimer və plastik kütlələri, ətriyyat-kosmetika məhsullarını, digər kimyəvi və bioloji 

vasitələri yalnız toksikoloji-gigiyena rəyi verildikdən, gigiyena normativləri müəyyən olunduqdan sonra, 

immunoloji-bioloji preparatları və dərman vasitələrini isə müəyyənləşdirilmiş qaydada və müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanının icazəsi ilə tətbiq etməlidirlər. 

Maddə 18. Radiasiya təhlükəsizliyini təmin etmək sahəsində vəzifələr 

Dövlət orqanları, ictimai birliklər, müəssisələr, təşkilatlar, idarələr, və vətəndaşlar radioaktiv maddələrlə və 

digər ionlaşdırıcı şüalanma mənbələri ilə işləyərkən radiasiya təhlükəsizliyi normalarına və sanitariya 

qaydalarına, habelə radioaktiv maddələrin və digər ionlaşdırıcı şüalanma mənbələrinin çıxarılması, alınması, 

hazırlanması, istifadə olunması, emalı, daşınması, saxlanılması, işlədilməsi və basdırılması zamanı radiasiya 

təhlükəsizliyini təmin etmək barəsində digər normativ sənədlərdə göstərilmiş tələblərə əməl etməlidirlər. 

Radiasiya təhlükəsizliyi normaları və radioaktiv maddələrlə, digər ionlaşdırıcı şüalanma mənbələri ilə işin 

sanitariya qaydaları tələblərinin pozulduğu bütün hallar hökmən dövlət sanitariya nəzarətini həyata keçirən 

vəzifəli şəxslərin iştirakı ilə xüsusi müzakirə edilməlidir. 

Maddə 19. Mənzil sahəsinə sakinlərin köçürülməsi və yaşaması sahəsində vəzifələr 

Yaşayış üçün mənzil sahəsi verən dövlət orqanları, ictimai birliklər, müəssisələr, təşkilatlar, idarələr və 

vətəndaşlar sakinləri mənzil sahəsinə köçürərkən qüvvədə olan sanitariya tələblərini yerinə yetirməlidirlər. 

Maddə 20. Ərzaq xammalının və qida məhsullarının istehsalı, daşınması, saxlanılması və satışı zamanı 

vəzifələr 

İctimai birliklər, müəssisələr, təşkilatlar, idarələr və vətəndaşlar: 

ərzaq xammalının və qida məhsullarının istehsalı, daşınması, saxlanılması və satışı zamanı tibbi-bioloji 

tələblərə, sanitariya normalarına və qaydalarına, gigiyena normativlərinə əməl etməli; 

qida məhsullarına yeni əlavələri, xüsusi qatılan bioloji fəal maddələri, yeni istehsal texnologiyalarını, 

istehsal xammalını və qida məhsullarını, habelə ərzaq xammalı və qida məhsulları ilə təmasda olan qabları, 

polimer və başqa materialları yalnız toksikoloji-gigiyena rəyi verildikdən sonra və müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanının icazəsi ilə müəyyənləşdirilmiş qaydada tətbiq etməlidirlər. 

Maddə 21. Təsərrüfat-içməli su təchizatına və əhalinin mədəni-məişət məqsədilə sudan 

etdiyi yerlərə olan sanitariya tələblərinə əməl etmək sahəsində vəzifələr 

istifadə 

25



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Dövlət orqanları, ictimai birliklər, müəssisələr, təşkilatlar, idarələr və vətəndaşlar mərkəzləşdirilmiş 

təsərrüfat-içməli su "təchizatı sistemləri ilə verilən suyun keyfiyyətinin gigiyena tələblərinə və dövlət 

standartlarına uyğun gəlməsini, mərkəzləşdirilməmiş su təchizatı zamanı, habelə sututarlarda və dənizin 

sahilboyu zolağında, əhalinin mədəni-məişət məqsədləri üçün istifadə etdiyi yerlərdə isə müvafiq sanitariya 

normalarının və qaydalarının tələblərinə uyğun gəlməsini təmin etməlidirlər. 

Mərkəzləşdirilmiş təsərrüfat-içməli su kəmərləri və onların mənbələri üçün suyun lazımi keyfiyyətini təmin 

edən xüsusi rejimli sanitariya mühafizə zonaları müəyyən edilməlidir. 

Su kəmərlərinin və onları təchiz edən mənbələrin sanitariya mühafizə zonalarının təyin edilməsi qaydası, 

habelə bu zonaların sanitariya rejimi Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən olunur. 

Maddə 22. Xaricdən satın alınan məhsulun göndərilməsi, satışı və istifadəsi zamanı vəzifələr 

Dövlət orqanları, ictimai birliklər, müəssisələr, təşkilatlar, idarələr və vətəndaşlar xaricdən satın aldıqları 

xammalı, materialları, maddələri, məmulatı və digər məhsulları, onların istehsalı texnologiyalarını göndərərkən, 

saxlayarkən, satarkən və istifadə edərkən Azərbaycan Respublikasında qüvvədə olan sanitariya normalarına və 

qaydalarına, gigiyena normativlərinə əməl etməlidirlər. 

Maddə 23. Uşaqların və yeniyetmələrin tərbiyəsi, təhsili və istehsalat təcrübəsi şərtlərinə əməl 

edilməsi sahəsində vəzifələr 

Dövlət orqanları, ictimai birliklər, müəssisələr, təşkilatlar, idarələr və vətəndaşlar məktəbəqədər uşaq tərbiyə 

müəssisələrində, orta məktəblərdə və texniki peşə məktəblərində, digər idarə və müəssisələrdə uşaqların və 

yeniyetmələrin təhsili və tərbiyəsi, istehsalat təcrübəsi şərtlərini, onların iaşəsi, sanitariyya-məişət təminatı, 

əmək və istirahət şəraiti üzrə sanitariya qanunvericiliyinin tələblərini tənzimləyən sanitariya normalarına və 

qaydalarına, gigiyena normativlərinə əməl olunmasını təmin etməlidirlər. 

Maddə 24. Tibbi müayinələrdən keçmək vəzifəsi 

Əhalinin sağlamlığını qorumaq, yoluxucu və parazitar xəstəliklərin yayılmasına yol verməmək, peşə 

xəstəliklərinin və zəhərlənmələrin, bədbəxt hadisələrin qarşısını almaq, əməyin təhlükəsizliyini təmin etmək 

məqsədilə müəssisələrin, təşkilatların, idarələrin işçiləri və vətəndaşlar işə qəbul olunmazdan əvvəl və vaxtaşırı 

tibbi müayinədən keçməlidirlər. 

Zərərli maddələrin, mənfi amillərin və müvafiq işlərin siyahısını, tibbi müayinələrin keçirilməsi qaydasını 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir. 

Müəssisələrin, təşkilatların və idarələrin rəhbərləri və digər vəzifəli şəxsləri tibbi müayinədən keçməyən, 

yaxud sağlamlıq vəziyyətinə görə yararsız hesab edilən şəxslərin işə buraxılmaması və işçilərin vaxtaşırı tibbi 

müayinədən vaxtında keçməsi üçün məsuliyyət daşıyırlar. 

Maddə 25. Xəstəliklərin əmələ gəlməsinin və yayılmasının qarşısını almaq sahəsində vəzifələr 

Dövlət orqanları, ictimai birliklər, müəssisələr, təşkilatlar, idarələr və vətəndaşlar yoluxucu, parazitar, peşə 

xəstəliklərinin və kütləvi qeyri-yoluxucu xəstəliklərin, o cümlədən radiasiya amili ilə bağlı olan xəstəliklərin 

əmələ gəlməsinin və yayılmasının qarşısını almaq, habelə belə xəstəliklər əmələ gəldikdə onları ləğv etmək 

üçün vaxtında tədbirlər görülməsini təmin etməlidirlər. 

Yoluxucu xəstəliklərin immunoprofilaktikası Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə 

tənzimlənir. 

Yoluxucu, parazitar, kütləvi qeyri-yoluxucu xəstəliklərin əmələ gəlməsi, yaxud yayılması təhlükəsi 

yarandıqda Azərbaycan Respublikasının hökuməti, baş dövlət sanitariya həkimləri özlərinin səlahiyyətləri 

daxilində müvafiq ərazilərdə və ya obyektlərdə müəyyən olunmuş qaydada xüsusi əmək, təhsil, hərəkət, daşıma 

şəraiti və rejimləri tətbiq edir, lazım gəldikdə isə belə xəstəliklərin əmələ gəlməsinin, yayılmasının qarşısını 

almağa və onları ləğv etməyə yönəldilən zərərsizləşdirmə, dezinfeksiya, dezinseksiya, deratizasiya və 

dezaktivasiya işləri görürlər. 

Yoluxucu və parazitar xəstəlik mənbələrində karantin-təşkilat, profilaktika tədbirlərinin görülməsi, 

yoluxucu xəstəliklərə tutulmuş şəxslərin xəstəxanalara yerləşdirilməsi qaydasını və müddətlərini müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları müəyyən edir. 

Maddə 26. Elmi tədqiqat idarələrinin və təşkilatlarının xüsusi ekspertizalar keçirmək sahəsində 

vəzifələri 

26



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Elmi tədqiqat idarələri, ali məktəblər, digər təşkilatlar və idarələr elmi-texniki tərəqqinin müasir səviyyəsini 

nəzərə almaqla özlərinin səlahiyyəti daxilində əhalinin və ayrı-ayrı vətəndaşların sağlamlıq və xəstələnmə 

vəziyyətini, layihə sənədlərini, texniki və başqa sənədləri, xammalı, materialları, maddələri, məmulatı və digər 

xalq təsərrüfatı məhsullarını, onların istehsalı texnologiyasını və immunobioloji dərman preparatlarını 

sanitariya-gigiyena, tibbi, bioloji, texniki, sosioloji, statistika ekspertizalarından və digər növ xüsusi 

ekspertizalardan keçirməlidirlər. 

Bu ekspertizalar dövlət sanitariya-epidemioloji xidməti orqanlarının və idarələrinin göndərişləri üzrə 

müqavilə əsasında və ya başqa əsasda keçirilir. 

Elmi tədqiqat idarələri, ali məktəblər, digər təşkilatlar və idarələr ekspertizaların düzgün keçirilməsi üçün 

məsuliyyət daşıyırlar. 

IV f ə s i l 

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDA DÖVLƏT SANİTARİYA NƏZARƏTİNİN TƏŞKİLİ 

Maddə 27. Azərbaycan Respublikası dövlət sanitariya epidemioloji xidmətinin vəzifələri 

Azərbaycan Respublikasının dövlət sanitariya-epidemioloji xidməti əhalinin sağlamlığını qorumaq və 

möhkəmləndirmək, sağlam həyat tərzi formalaşdırmaq və xəstəliklərin profilaktikasını təmin etmək məqsədilə 

ətraf mühitin zərərli amillərinin əhalinin sağlamlığına təsirinin qarşısının alınmasına, aşkara çıxarılıb ləğv 

olunmasına yönəldilmiş aşağıdakı vəzifələri yerinə yetirir; 

dövlət sanitariya nəzarəti və epidemioloji tədqiqatlar aparılması; 

ətraf mühit amillərinin əhalinin sağlamlığına təsirinin uçotu, statistikası və sosial-gigiyena monitorinqi; 

əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığını təmin edən proqramların hazırlanması, onların həyata 

keçirilməsinə təşkilati-metodik rəhbərlik və nəzarət edilməsi; 

əhalinin sağlamlığının qorunması və möhkəmləndirilməsi, yoluxucu, parazitar xəstəliklərin və qida 

zəhərlənmələrinin profilaktikası və ləğvi sahəsində, habelə ekstremal vəziyyətlər yarandıqda sanitariya-gigiyena 

tədbirlərinin, epidemiya əleyhinə tədbirlərin təşkili və həyata keçirilməsi; 

ətraf mühitin zərərli amillərinin gigiyena baxımından normalaşdırılması və tənzimlənməsi; 

sağlam həyat tərzini formalaşdırmaq, əhalinin sanitariya mədəniyyətini yüksəltmək üçün gigiyena 

biliklərinin təbliğ edilməsi; 

dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrində istisna olmaqla, Azərbaycan Respublikası ərazisinin karantin 

infeksiyaları gətirilməsindən və yayılmasından, sağlamlıq üçün təhlükəli ərzaq məhsulları və istehlak əşyaları 

idxalından sanitariya mühafizəsi. 

Dövriyyədə olan dərman vasitələri barəsində müəyyən olunmuş sanitariya-gigiyena tələblərinə əməl 

olunmasına nəzarətin həyata keçirilməsi. 

Maddə 28. Dövlət sanitariya nəzarəti 

Dövlət sanitariya nəzarəti əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığını, əlverişli ətraf mühiti təmin edən və 

əhalinin sağlamlığını qoruyub möhkəmləndirmək, adamların fəal ömrünü uzatmaq məqsədi güdən sanitariyagigiyena 

tədbirləri və epidemiya əleyhinə tədbirlər kompleksinin dövlət orqanları, ictimai birliklər, müəssisələr, 

təşkilatlar, idarələr və vətəndaşlar tərəfindən yerinə yetirilməsi prosesində dövlət sanitariya-epidemioloji 

xidməti orqanlarının və idarələrinin elə bir fəaliyyətidir ki, bu fəaliyyət sanitariya qanunvericiliyinin, insanın 

sağlamlığının qorunması sahəsində beynəlxalq və dövlət standartlarının tələblərinin yerinə yetirilməsini təmin 

etməyə, sanitariya qaydaları və normaları, gigiyena normativləri pozuntularının qarşısını almağa, bunları 

vaxtında aşkara çıxarıb ləğv etməyə, təqsirli şəxsləri məsuliyyətə cəlb etməyə yönəldilmişdir. 

Maddə 28-1. Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrində sanitariya 

nəzarəti 

Dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrində Azərbaycan Respublikası ərazisinə karantin infeksiyaları 

gətirilməsindən, sağlamlıq üçün təhlükəli ərzaq məhsulları və istehlak əşyalarının keçirilməsindən sanitariya 

mühafizəsini təmin etmək məqsədi ilə sanitariya nəzarətini gömrük orqanları həyata keçirirlər. 

Maddə 29. İdarə sanitariya nəzarəti 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının obyektlərində, habelə dəmiryol nəqliyyatında sanitariya-epidemioloji 

salamatlığın təmin edilməsinə idarə sanitariya nəzarətini həmin orqanların xüsusi sanitariya xidmətləri həyata 

keçirir. 

27



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Bu xidmətlərin fəaliyyəti Azərbaycan Respublikasının sanitariya qanunvericiliyinə zidd olmamalıdır. 

Maddə 30. İstehsalat nəzarəti 

İstehsal prosesində sanitariya normalarına və qaydalarına, gigiyena normativlərinə əməl edilməsinə, ətraf 

mühitin çirklənməsinin qarşısını almaq və sağlamlaşdırmaq məqsədi güdən tədbirlərin görülməsinə, insanların 

əmək, məişət, istirahət, təhsil və tərbiyə şəraitinə, istehsal olunan məhsulun gigiyena göstəricilərinə istehsalat 

nəzarətini təmin etmək vəzifəsi müəssisələrin, təşkilatların, idarələrin rəhbərlərinə və fərdi əmək fəaliyyəti ilə 

məşğul olan vətəndaşlara həvalə edilir. 

İstehsalat nəzarətinin həyata keçirilməsi üçün məsul orqanlar və şəxslər attestasiyadan keçməli, 

müəyyənləşdirilmiş mütərəqqi tədqiq üsullarını işdə tətbiq etməlidirlər. 

Maddə 31. İctimai sanitariya nəzarəti 

İctimai birliklər, əmək kollektivləri və vətəndaşlar öz nizamnamələrinə və onların fəaliyyətini tənzimləyən 

digər normativ aktlara uyğun olaraq sanitariya qanunvericiliyinə əməl edilməsinə, 

sanitariya-gigiyena tədbirlərinin və epidemiya əleyhinə tədbirlərin görülməsinə nəzarət edirlər. 

İctimai nəzarətin həyata keçirilməsi qaydası və təminatları Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə 

müəyyən edilir. 

Maddə 32. Dövlət və idarə sanitariya nəzarəti, istehsalat nəzarəti və ictimai nəzarət həyata 

keçirilərkən qarşılıqlı əlaqə 

Bu Qanunun 28-1-31-ci maddələrinə uyğun olaraq dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrində sanitariya 

nəzarətini, idarə sanitariya nəzarətini, istehsalat nəzarətini və ictimai nəzarəti təmin edən nazirliklərin və baş 

idarələrin xüsusi xidmətləri, müəssisələr, təşkilatlar, idarələr və vətəndaşlar Azərbaycan Respublikası dövlət 

sanitariya-epidemioloji xidmətinin orqanları və idarələri ilə qarşılıqlı əlaqə şəraitində fəaliyyət göstərirlər. 

V f ə s i l 

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT SANİTARİYA-EPİDEMİOLOJİ XİDMƏTİ 

M ad d ə 33. Azərbaycan Respublikası dövlət sanitariya-epidemioloji xidmətinin təşkili 

1. Azərbaycan Respublikası dövlət sanitariya-epidemioloji xidməti orqanlarının və idarələrinin vahid 

sisteminə aşağıdakılar daxildir: 

Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin Sanitariya-Epidemioloji Nəzarəti Baş İdarəsi; 

Respublika Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzi; 

Naxçıvan Muxtar Respublikası, şəhər və rayon, habelə hava və su nəqliyyatı gigiyena və epidemiologiya 

mərkəzləri; 

gigiyena və epidemiologiya profilli elmi tədqiqat idarələri; 

gigiyena və epidemiologiya profilli respublika, şəhər və rayon ixtisaslaşdırılmış mərkəzləri; 

taun əleyhinə idarələr; 

digər sanitariya-profilaktika idarələri. 

2. Azərbaycan Respublikası dövlət sanitariya-epidemioloji xidməti orqanlarına və idarələrinə rəhbərlik 

etmək müvafiq surətdə Azərbaycan Respublikasının baş dövlət sanitariya həkiminə və onun müavinlərinə, 

Naxçıvan Muxtar Respublikası, şəhər və rayon, habelə hava və su nəqliyyatı baş dövlət sanitariya həkimlərinə 

və onların müavinlərinə həvalə olunur. 

3. Dövlət sanitariya nəzarətini həyata keçirən şəxslər aşağıdakı qaydada vəzifəyə təyin edilir və vəzifədən 

azad olunurlar: 

Azərbaycan Respublikasının baş dövlət sanitariya həkimini— Azərbaycan Respublikası səhiyyə nazirinin 

müavinini Azərbaycan Respublikası səhiyyə nazirinin təqdimatı üzrə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 

vəzifəyə təyin edir və vəzifədən azad edir; 

Naxçıvan Muxtar Respublikasının baş dövlət sanitariya həkimini Azərbaycan Respublikasının Səhiyyə 

Nazirliyi ilə razılaşdırıldıqdan sonra Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti vəzifəyə təyin edir və 

vəzifədən azad edir; 

şəhər, rayon baş dövlət sanitariya həkimlərini yerli icra hakimiyyəti orqanları ilə razılaşdırıldıqdan sonra 

Azərbaycan Respublikasının səhiyyə naziri vəzifəyə təyin edir və vəzifədən azad edir; 

idarə sanitariya nəzarəti üzrə baş sanitariya həkimləri və onların müavinləri respublika baş dövlət sanitariya 

həkimi ilə razılaşdırıldıqdan sonra vəzifəyə təyin edilir və vəzifədən azad olunurlar. 

28



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

4. Azərbaycan Respublikası dövlət sanitariya-epidemioloji xidmətinin müəyyənləşdirilməsi və madditexniki 

təminatı respublika büdcəsi və müəyyənləşdirilmiş qaydada daxil olan büdcədənkənar vəsait hesabına 

həyata keçirilir. 

Fövqəladə vəziyyətlərdə yoluxucu və digər kütləvi xəstəlikləri və zəhərlənmələri ləğv etmək və onların 

yayılmasının qarşısını almaq üçün sanitariya-gigiyena tədbirlərinə və epidemiya əleyhinə tədbirlərə çəkilən 

xərcləri maliyyələşdirmək məqsədilə Respublika Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzi yanında xüsusi fond 

yaradılır. 

Maddə 34. Azərbaycan Respublikası dövlət sanitariya-epidemioloji xidməti vəzifəli şəxslərinin 

hüquqları 

1. Azərbaycan Respublikasının baş dövlət sanitariya həkimi, Naxçıvan Muxtar Respublikası, şəhər və 

rayon, hava və su nəqliyyatı baş dövlət sanitariya həkimləri və onların müavinləri aşağıdakı hüquqlara 

malikdirlər: 

1) Azərbaycan Respublikası sanitariya qanunvericiliyinin yerinə yetirilməsini, sanitariya-gigiyena 

tədbirləri və epidemiya əleyhinə tədbirlər görülməsini, qüvvədə olan sanitariya normalarına və qaydalarına, 

gigiyena normativlərinə əməl edilməsini yoxlamaq məqsədilə tabeliyindən və mülkiyyət formasından asılı 

olmayaraq müəssisələrə, təşkilatlara və idarələrə maneəsiz gedib (müəyyən edilmiş nümunəli xidmət vəsiqəsini 

göstərməklə) yoxlama aparmaq, vətəndaşların yaşayış şəraitini, fərdi əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslərin iş 

şəraitini yoxlamaq və sanitariya normaları və qaydaları, gigiyena normativləri pozuntularını aradan qaldırmağı 

onlardan tələb etmək; 

2) zəruri hallarda elmi tədqiqat idarələrinə, laboratoriyalarına, ali məktəblərə, digər müəssisələrə xüsusi 

ekspertizalar və məsləhətləşmələr keçirməyi tapşırmaq; 

3) layihələşdirmə və tikinti işlərini, habelə tikintisi, yenidən qurulması başa çatdırılmış obyektlərin və 

onların buraxılış komplekslərinin istismara verilməsini, işləyən müəssisələrin, təşkilatların, ayrı-ayrı istehsal 

sexlərinin, sahələrinin, otaqlarının, binalarının, qurğularının, avadanlığının, nəqliyyat vasitələrinin istismarını, 

eləcə də ayrı-ayrı iş və istehsal fəaliyyəti növlərinin yerinə yetirilməsinin, xalq təsərrüfatı məhsullarının 

istehsalına başlanmasını və tətbiqini, ərzaq xammalının və qida məhsullarının istehsalını, saxlanmasını, 

daşınmasını və satılmasını, içməli su mənbələrindən və təsərrüfat, mədəni-sağlamlaşdırma məqsədləri üçün su 

mənbələrindən istifadə olunmasını zəruri tədbirlər görülənədək və sanitariya normalarının və qaydalarının, 

gigiyena normativlərinin mövcud pozuntuları aradan qaldırılanadək dayandırmaq, bu normalara və qaydalara, 

normativlərə əməl etmək mümkün olmadıqda isə həmin işlərə xitam vermək; 

4) sanitariya normalarına və qaydalarına, gigiyena normativlərinə uyğun gəlməyən torpaq sahəsinin 

seçilməsinə, yaşayış, ictimai, istehsal obyektlərinin və digər xalq təsərrüfatı obyektlərinin tikilməsinə, yenidən 

qurulmasına və genişləndirilməsinə dair layihəqabağı sənədləri və layihə sənədlərini razılaşdırılmaq üçün qəbul 

etməmək; 

5) yaşayış məntəqələrinin planlaşdırılması, tikintisi layihələri və xalq təsərrüfatı obyektlərinin 

yerləşdirilməsinə dair perspektiv planların layihələri barəsində, tikinti üçün torpaq sahələri verilməsi, əhalinin 

sudan istifadə yerlərinin və şərtlərinin müəyyənləşdirilməsi, çirkab suların axıdılması, zəhərli kimyəvi, 

radioaktiv və başqa maddələrin işlədilməsi və basdırılması qaydası barəsində, müəssisələrin, binaların və 

qurğuların tikintisi, yenidən qurulması layihələri barəsində dövlət orqanlarına, ictimai birliklərə, müəssisələrə, 

təşkilatlara, idarələrə və vətəndaşlara qüvvədə olan sanitariya normalarına və qaydalarına, gigiyena 

normativlərinə əsaslanmaqla hazırlanan, hökmən yerinə yetirilməli olan rəyləri müəyyən edilmiş qaydada 

vermək; 

6) yeni növ xammal, materiallar, maddələr, məmulat, digər xalq təsərrüfatı məhsulları, onların istehsalı 

texnologiyaları, ərzaq xammalı və qida məhsulları standartlarının və texniki şərtlərinin layihələrinə baxıb rəy 

vermək; 

7) sənaye, ictimai və yaşayış binalarının, komplekslərinin, kənd təsərrüfatı müəssisələrinin və qurğularının, 

digər müəssisələrin və qurğuların qüvvədə olan sanitariya normalarına və qaydalarına, gigiyena normativlərinə 

uyğun olub-olmaması barədə rəy vermək; 

8) çalışdıqları istehsalatın və ya gördükləri işin xüsusiyyətləri ilə əlaqədar olaraq yoluxucu və parazitar 

xəstəlikləri yaymaq təhlükəsi yaradan şəxslərin, habelə sanitariya normalarını və qaydalarını, gigiyena 

normativlərini müntəzəm yerinə yetirməyən şəxslərin işdən kənar edilməsini, yoluxucu və parazitar xəstəliklərə 

tutulan, ətrafdakılar üçün təhlükə yaradan şəxslərin xəstəxanaya yerləşdirilməsini, epidemiya əleyhinə və 

profilaktika tədbirləri görülməsini ictimai birliklərin, müəssisələrin, təşkilatların, idarələrin rəhbərlərindən, 

vəzifəli şəxslərdən və vətəndaşlardan tələb etmək; 

9) obyektlərin sanitariya vəziyyətini aydınlaşdırmaq və sağlamlıq vəziyyətinin epidemioloji analizini 

29



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

keçirmək üçün zəruri olan ayrı-ayrı sənədləri, məlumatı və izahatı vəzifəli şəxslərdən və vətəndaşlardan tələb 

etmək; 

10) laboratoriya analizinin və gigiyena ekspertizasının keçirilməsi üçün qida məhsullarını, məmulatı, 

əşyaları və materialları götürmək, habelə bilavasitə nəzarət obyektlərində zəruri laboratoriya tədqiqatları və 

alətlər vasitəsilə tədqiqatlar (ölçmələr) aparmaq; 

11) epidemioloji göstəricilər əsasında əhaliyə və ya vətəndaşların ayrı-ayrı qruplarına profilaktik 

peyvəndlər vurmaq haqqında, profilaktika məqsədilə və yoluxucu xəstəlik mənbələrində, habelə bu xəstəliklərin 

əmələ gəlməsi üçün şərait olan binalarda və ərazidə dezinfeksiya, dezinseksiya, deratizasiya və dezaktivasiya 

aparmaq haqqında qərar qəbul etmək; 

12) Azərbaycan Respublikası sanitariya qanunvericiliyinin, sanitariya normalarının və qaydalarının, 

gigiyena normativlərinin pozulması faktları barədə materiallara baxılması üçün vəzifəli şəxsləri və vətəndaşlar 

dövlət sanitariya-epidemioloji xidməti idarələrinə çağırmaq; 

13) vəzifəli şəxslərin və vətəndaşların sanitariya sahəsində inzibati xətalara dair işlərə baxmaq, inzibati 

tənbeh etmək, cinayət işlərinin qaldırılması üçün materialları istintaq orqanlarına vermək, inzibati təsir tədbirləri 

görülməsinə dair idarəetmə orqanlarına təkliflər vermək və görülmüş iş barəsində onlardan məlumat tələb 

etmək; 

14) əhalinin kütləvi xəstələnməsi və zəhərlənməsi zamanı sanitariya-gigiyena tədbirlərinin, epidemiya 

əleyhinə və digər tibbi tədbirlərin görülməsi üçün müalicə profilaktika və sanitariya profilaktika müəssisələrinin 

çəkdikləri xərclərin ödənilməsi barədə tələblər irəli sürmək. 

2. Naxçıvan Muxtar Respublikasının, şəhərlərin və rayonların baş dövlət sanitariya həkimləri 

müəyyənləşdirilmiş qaydada müvəqqəti yerli sanitariya qaydalarını təsdiq, nəşr və tətbiq etmək hüququna da 

malikdirlər. 

3. Bu maddənin 1, 9, 10, və 11-ci bəndlərində nəzərdə tutulmuş hüquqlar Azərbaycan Respublikası dövlət 

sanitariya-epidemioloji xidməti orqanlarının və idarələrinin mütəxəssislərinə də şamil edilir. 

Maddə 35. Azərbaycan Respublikası dövlət sanitariya-epidemioloji xidməti vəzifəli şəxslərinin və 

mütəxəssislərinin vəzifələri və məsuliyyəti 

1. Özlərinin səlahiyyəti daxilində dövlət sanitariya nəzarətini həyata keçirən Azərbaycan Respublikası 

dövlət sanitariya-epidemioloji xidmətinin baş dövlət sanitariya həkimləri, digər vəzifəli şəxsləri və 

mütəxəssisləri: 

sanitariya sahəsində hüquq pozuntularının qarşısını almaq, onları aşkara çıxarmaq və ləğv etmək üçün 

verilmiş səlahiyyətdən vaxtında və tam istifadə etməli; 

əhalinin sağlamlığının qorunması və möhkəmləndirilməsi, onun sanitariya-epidemioloji salamatlığının 

təmin edilməsi sahəsində özlərinin fəaliyyətini vətəndaşların və cəmiyyətin hüquq və mənafelərinin müdafiəsi 

işində marağı olan dövlət hakimiyyəti və idarəetmə orqanları, ictimai birliklər ilə əlaqələndirməli; 

əhaliyə sanitariya qanunvericiliyinin yerinə yetirilməsi və sanitariya mədəniyyətinin artırılması 

məsələlərində kömək etməli; 

onlara bəlli ola bilən məlumat barəsində dövlət, xidmət və kommersiya sirrini qorumalıdırlar. 

2. Azərbaycan Respublikası dövlət sanitariya-epidemioloji xidmətinin vəzifəli şəxsləri və mütəxəssisləri öz 

vəzifələrini lazımınca yerinə yetirməməyə, vəzifələrindən sui-istifadə etməyə görə Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 


mütəxəssislərinin hərəkətlərindən şikayət edilməsi 

Azərbaycan Respublikası dövlət sanitariya-epidemioloji xidməti baş dövlət sanitariya həkimlərinin, digər 

vəzifəli şəxslərinin və mütəxəssislərinin hərəkətlərindən bir ay müddətində tabelik üzrə yuxarı vəzifəli baş 

dövlət sanitariya həkiminə şikayət etmək olar. 

Şikayətlərə alındığı vaxtdan 30 gün keçənədək baxılır və onların barəsində qərar qəbul edilir. Qəbul edilən 

qərardan narazılıq olduqda vəzifəli şəxslərin və mütəxəssislərin hərəkətlərindən Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi ilə müəyyənləşdirilmiş qaydada məhkəməyə şikayət edilə bilər. 

Şikayət edilməsi şikayət olunan hərəkəti dayandırmır. 


mütəxəssislərinin hüquqi vəziyyəti və sosial müdafiəsi 

30



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Dövlət sanitariya nəzarətini həyata keçirən baş dövlət sanitariya həkimləri, digər vəzifəli şəxslər dövlət 

idarəetmə orqanlarının nümayəndələridir və dövlət tərəfindən müdafiə olunurlar. Onlar öz fəaliyyətlərində 

müstəqildirlər. və yalnız Azərbaycan Respublikasının qüvvədə olan sanitariya qanunvericiliyini əsas tuturlar. 

Dövlət sanitariya nəzarətini həyata keçirən vəzifəli şəxslərin və mütəxəssislərin öz peşə vəzifələrini yerinə 

yetirmələrinə mane olmaq üçün onlara hər hansı şəkildə təsir göstərmək, yaxud onların fəaliyyətinə qarışmaq 

qadağandır. 

Belə hərəkətlərə yol verən vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə 

müəyyənləşdirilmiş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

VI f ə s i l 

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ SANİTARİYA QANUNVERİCİLİYİNİ POZMAĞA GÖRƏ 

MƏSULİYYƏT 

Maddə 38. Sanitariya sahəsində hüquq pozuntuları və onları törətməyə görə məsuliyyətin növləri 

Azərbaycan Respublikasının sanitariya qanunvericiliyinə, o cümlədən qüvvədə olan sanitariya normalarına 

və qaydalarına, gigiyena normativlərinə əməl edilməməsi, epidemiya əleyhinə tədbirlərin görülməməsi 

,Azərbaycan Respublikası dövlət sanitariya-epidemioloji ; xidməti orqanları və idarələri vəzifəli şəxslərinin 

rəylərinin, qərarlarının və göstərişlərinin yerinə yetirilməməsi ilə əlaqədar vətəndaşların hüquqlarına və 

cəmiyyətin mənafeyinə toxunan qeyri-hüquqi, təqsirli hərəkət sanitariya sahəsində hüquq pozuntusu sayılır. 

Sanitariya sahəsində hüquq pozuntularına yol vermiş vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar inzibati, cinayət və 

mülki-hüquq məsuliyyətinə cəlb edilə bilərlər. 

Azərbaycan Respublikası ərazisində olan xarici vətəndaşlar və vətəndaşlığı olmayan şəxslər Azərbaycan 

Respublikasının sanitariya qanunvericiliyini pozmağa görə Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları ilə eyni 


Maddə 39. Sanitariya qanunvericiliyini pozmağa görə məsuliyyət 

Aşağıda göstərilənlərdə təqsiri olan vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyinə uyğun olaraq inzibati, cinayət və mülki-hüquq məsuliyyəti daşıyırlar: 

qida məhsullarının, əhalinin mədəni-məişət məqsədləri üçün istifadə etdiyi açıq və yeraltı su təchizatı 

mənbələrinin, sututarların və dənizin sahilboyu zolağının, torpağın, atmosfer havasının, iş zonası havasının 

kimyəvi, fiziki, bioloji və başqa şəkildə çirkləndirilməsi; 

əhalinin sağlamlığının qorunmasını, sanitariya-epidemioloji salamatlığını və radiasiya təhlükəsizliyini təmin 

etməyə yönəldilmiş normalara və qaydalara, normativlərə əməl etmədən normativ-texniki sənədlərin 

hazırlanması, habelə, bu normalara və qaydalara, normativlərə zidd olan sənədlərdən istifadə edilməsi; 

gigiyena ekspertizası və dövlət nəzarəti olmadan yeni növ xammala, materiallara, maddələrə, məmulata, 

digər xalq təsərrüfatı məhsullarına, onların istehsalı texnologiyasına, ərzaq xammalına, qida məhsullarına dair 

normativ-texniki sənəd layihələrinin hazırlanması; 

sanitariya-epidemioloji salamatlığı təmin etməyə yönəldilmiş normalara və qaydalara, normativlərə əməl 

etmədən, dövlət sanitariya nəzarətini həyata keçirən orqanlar və idarələr ilə razılaşdırmadan müəssisələrin, 

onların buraxılış komplekslərinin, binalarının, qurğularının layihələşdirilməsi, tikilməsi, yenidən qurulması, 

təkmilləşdirilməsi, yeni texnika ilə təchiz olunması, yaşayış məntəqələrinin, sənaye və kənd təsərrüfatı 

obyektlərinin, su təchizatı, kanalizasiya, çirkab suları təmizləmə sistemlərinin və hidrotexniki qurğuların 

perspektiv tikintisi və yerləşdirilməsi, nəqliyyat vasitələrinin, texnoloji proseslərin və avadanlığın 

yerləşdirilməsi; 

dövlət sanitariya nəzarətini həyata keçirən orqanlar və idarələr ilə razılaşdırılmadan torpaq sahəsinin 

ayrılması və torpaq sahəsindən yeni tikinti, obyektlərin yenidən qurulması və ya genişləndirilməsi üçün istifadə 

edilməsi; 

dövlət sanitariya nəzarətini həyata keçirən orqanların və idarələrin icazəsi olmadan obyektlərin qəbul 

edilməsi və istismara verilməsi; 

sanitariya normalarına və qaydalarına, gigiyena normativlərinə əməl etmədən, toksikolojigigiyena rəyi 

almadan yeni növ xammalın, materialların, maddələrin, digər xalq təsərrüfatı məhsullarının, onların istehsalı 

texnologiyalarının, ərzaq xammalının, qida məhsullarının, immunobioloji dərman preparatlarının istehsalı və 

tətbiqi; 

ərzaq xammalının və qida məhsullarının keyfiyyətinə verilən tələblərə əməl edilməməsi, habelə onların 

tərkibində müəyyən edilmiş gigiyena normativlərindən artıq radionuklidlər, zəhərli, insanların həyatı və 

31



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

sağlamlığı üçün təhlükəli olan bioloji, kimyəvi maddələr, digər maddələr və birləşmələr olması; 

ərzaq xammalının və qida məhsullarının istehsalı, saxlanması, daşınması və satışı zamanı sanitariya 

normalarının və qaydalarının, gigiyena normativlərinin pozulması, dövlət sanitariya nəzarətini həyata keçirən 

orqanların və idarələrin icazəsi olmadan və müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırılmadan yeməli kənd 

təsərrüfatı bitkiləri və heyvanlar üçün boy maddələrinin, bitkiqoruyucu kimyəvi və bioloji vasitələrin, ərzaq 

xammalı, qida məhsulları və dərman vasitələri ilə təmasda olan qabların, polimer və başqa materialların, heyvan 

yeminə əlavələrin tətbiqi; 

xarici texnologiyaların, materialların, xammalın və məhsulların göndərilməsi, satışı və istifadəsi zamanı 

sanitariya normalarının və qaydalarının, gigiyena normativlərinin pozulması; 

mərkəzləşdirilmiş təsərrüfat-içməli su təchizatı sistemləri ilə verilən suyun keyfiyyətinin gigiyena 

tələblərinə, beynəlxalq və dövlət standartlarına uyğunluğunun təmin edilməməsi; 

mərkəzləşdirilməmiş su təchizatında, sututarlarda və dənizin sahilboyu zolağında əhalinin mədəni-məişət 

məqsədləri ilə sudan istifadə etdiyi yerlərdə suyun keyfiyyətinin müvafiq sanitariya normalarına və tələblərinə 

uyğunluğunun təmin edilməməsi; 

yaşayış məntəqələrinin və ərazilərinin saxlanılmasına, sənaye, o cümlədən radioaktiv və zəhərli maddələrin, 

kənd təsərrüfatı və təsərrüfat-məişət tullantılarının yığılmasına, saxlanılma-sına, daşınmasına və istifadə 

olunmasına dair sanitariya qaydalarının pozulması; 

atmosfer havasının qorunması sahəsində sanitariya normalarının və qaydalarının, gigiyena normativlərinin 

pozulması; 

uşaq tərbiyə və yeniyetmə müəssisələrinlə, texniki peşə məktəblərində, habelə müəssisələrdə təlim-tərbiyə, 

istehsalat təcrübəsi şəraitini sanitariya-gigiyena və epidemiya əleyhinə rejimləri, radiasiya təhlükəsizliyi və 

müvafiq sanitariya qaydaları tələblərini, uşaqların və yeniyetmələrin əmək, iaşə və istirahət, sanitariya-məişət 

təminatı şəraitini tənzimləyən normalara və qaydalara, normativlərə əməl edilməməsi: 

səhiyyə idarələrində və başqa idarələrdə sanitariya-gigiyena və epidemiya əleyhinə rejimlərə əməl 

edilməməsi; 

radioaktiv maddələrlə və digər ionlaşdırıcı şüalanma mənbələri ilə işləyərkən, habelə radioaktiv tullantıları 

basdırarkən sanitariya normalarının və qaydalarının pozulması; 

yoluxucu, parazitar xəstəliklərin yayılması qarşısını almaq və onları ləğv etmək üçün tədbirlərin 

görülməməsi: 

dövlət sanitariya-epidemioloji xidməti orqanlarının və idarələrinin göndərişləri üzrə sanitariya-gigiyena, 

tibbi, bioloji, texniki, sosioloji, statistik və digər xüsusi ekspertizalar aparılmasından əsassız imtina edilməsi; 

tibbi müayinədən keçməyən, yaxud səhhətinə görə yararsız hesab edilən şəxslərin işə buraxılması; 

işçilərin ayrı-ayrı kateqoriyalarının məcburi tibbi müayinələrdən keçməməsi, yaxud müayinədən keçmə 

müddətlərini pozması; 

dövlət sanitariya nəzarətini həyata keçirən orqanların və idarələrin məcburi rəylərinin, qərarlarının və 

göstərişlərinin yerinə yetirilməməsi; 

obyektdə sanitariya-gigiyena şəraitinin və epidemoloji vəziyyəti müəyyənləşdirmək üçün lazımi materialları 

və məlumatı verməkdən imtina olunması; 

dövlət sanitariya nəzarətini həyata keçirən orqanların və idarələrin bağladıqları obyektlərdə, istehsal 

xətlərində və sahələrində plombun qırılması, yaxud orada işin yenidən başlanması; 

qəzalar, sanitariya-epidemioloji şərait və əhalinin sağlamlıq vəziyyəti haqqında məlumatın qəsdən 

gizlədilməsi və ya təhrif edilməsi. 

Maddə 40. Əhalinin əmək, məişət və istirahət şəraitinə mənli təsirlərin ləğv edilməsi ilə əlaqədar 

xərclərin ödənilməsi 

Sanitariya qanunvericiliyinin pozulmasında təqsiri olan bütün müəssisələr, idarələr, təşkilatlar, ictimai 

birliklər və vətəndaşlar zərərçəkənlərin sağlamlığının pozulması ilə əlaqədar maddi zərəri, onların müalicəsinə 

və sağlamlığının bərpa edilməsinə, müalicə-profilaktika, sanitariya-gigiyena tədbirlərinin, epidemiya əleyhinə 

tədbirlərin görülməsinə çəkilən xərcləri ödəməlidirlər. 

İctimai birliklərin, müəssisələrin, təşkilatların və idarələrin zərəri ödəməklə əlaqədar xərc çəkməsində 

təqsiri olan vəzifəli şəxslər və digər işçilər müəyyənləşdirilmiş qaydada maddi məsuliyyət daşıyırlar. 

VII f ə s i l 

BEYNƏLXALQ MÜQAVİLƏLƏR 

32



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 41. Beynəlxalq müqavilələr 

Azərbaycan Respublikasının digər dövlətlərlə bağladığı beynəlxalq müqavilədə Azərbaycan 

Respublikasının sanitariya qanunvericiliyində müəyyənləşdirilmiş qaydalardan fərqli qaydalar nəzərdə 

tutulmuşdursa, həmin qaydalar əhalinin sağlamlığı və ətraf mühit üçün təhlükə yaratmayan həddə qədər tətbiq 

edilir. 

Bakı şəhəri, 10 noyabr 1992-ci il 

№ 371 

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 

Əbülfəz ELÇİBƏY 

33



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Ozon qatını dağıdan maddələr üzrə Protokola qoşulmaq barədə 


Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi qərara alır: 

1. Azərbaycan Respublikası Ozon qatını dağıdan maddələr üzrə 16 sentyabr 1987-ci il tarixli Monreal 

Protokoluna (bu Protokola edilmiş 29 iyun 1990-cı il tarixli London və 25 noyabr 1992-ci il tarixli Kopenhagen 

düzəlişləri ilə birlikdə) qoşulsun. 

2. Bu Qanun dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir. 

Bakı şəhəri, 31 may 1996-cı il 

№ 112-IQ 


Heydər ƏLİYEV 

34



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Torpaq islahatı haqqında 


Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında torpaq islahatının aparılmasının hüquqi əsaslarını və qaydalarını 

müəyyən edir. 

Maddə 1. Torpaq islahatının məqsədi və vəzifələri 

I fəsil 


Torpaq islahatının məqsədi iqtisadi azadlıq və sosial ədalət prinsipləri əsasında torpaq üzərində yeni 

mülkiyyət münasibətlərini yaratmaq, bazar iqtisadiyyatının və sahibkarlıq təşəbbüsünü inkişaf etdirmək, ölkənin 

iqtisadi müstəqilliyinə, o cümlədən ərzaq təminatına nail olmaq və nəticə etibarı ilə Azərbaycan xalqının maddi 

rifahını yüksəltməkdən ibarətdir. 

Torpaq islahatının vəzifələri Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət torpaqlarının müəyyən edilməsini, 

torpaqlarını bələdiyyə və xüsusi mülkiyyətə verilməsini, mülkiyyətçilərin torpağa sahiblik, istifadə və sərəncam 

hüquqlarını təmin etməkdir. 

Maddə 1. Torpaq islahatı haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi 

Torpaq islahatının haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikasının 

Konstitusiyasından, «Aqrar islahatının əsasları haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunundan, bu 

Qanundan, Azərbaycan Respublikasının Torpaq Məcəlləsindən və digər normativ aktlardan ibarətdir. 

Maddə 3. Torpaq islahatının obyekti 

Torpaq islahatının obyekti Azərbaycan Respublikasının vahid torpaq fondudur. 

Torpaq islahatı zamanı vahid torpaq fondunda: dövlət mülkiyyətində saхlanılan torpaqlar (dövlət torpaqları); 

bələdiyyə mülkiyyətinə verilən torpaqlar (bələdiyyə torpaqları); хüsusi mülkiyyətə verilən torpaqlar müəyyən 

edilir. 

Maddə 4. Torpaqların хüsusi mülkiyyətə və istifadəyə verilməsi 

Torpaq хüsusi mülkiyyətə Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarına və hüquqi şəxslərinə verilir. 

Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olmayan şəxslərə, xarici ölkələrin fiziki və hüquqi şəxslərinə torpaq 

yalnız istifadəyə və ya icarəyə verilir. 

Maddə 5. Torpaq islahatının aparılması şərtləri 

Torpaq islahatı aparılarkən aşağıdakı şərtlərə əməl edilir: 

ərazinin təbii-coğrafi şəraitinin, əhalinin sıхlığının, torpaqdan istifadənin yerli хüsusiyyətlərinin, torpaqların 

keyfiyyətinin nəzərə alınması; 

torpaqlardan təyinatı üzrə istifadə edilməsi; 

ətraf mühitin mühafizəsinin təmin edilməsi; 

torpaq islahatının yerquruluşu layihələri əsasında aparılması. 

Maddə 6. Dövlət torpaqları 

II fəsil 

TORPAQ ÜZƏRİNDƏ MÜLKİYYƏT FORMALARI 

Dövlət mülkiyyətində aşağıdakı torpaqlar saхlanılır: 

1) dövlət hakimiyyət orqanlarının yerləşdiyi torpaqlar; 

2) dövlət obyektlərinin— dağ-mədən sənayesinin, təsdiq edilmiş faydalı qazıntı yataqlarının, vahid 

energetika sisteminin, magistral boru kəmərlərinin, nəqliyyat, rabitə və müdafiə obyektlərinin, dövlət sərhəd 

zolaqlarının, mühüm meliorasiya və su təsərrüfatı obyektlərinin yerləşdiyi torpaqlar; 

35



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

3) yay və qış otlaqlarının, mal-qara düşərgələrinin və köç yollarının torpaqları; 

4) meşə fondu torpaqları (sovxoz və kolхozların meşələri də daxil olmaqla); 

5) su fondu torpaqları və Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasının mənsub olan sektorunun 

altında yerləşən torpaqlar; 

6) təbiəti mühafizə, təbii-qoruq, sağlamlaşdırma, istirahət, tarix-mədəniyyət təyinatlı torpaqlar, habelə 

üzərində təsərrüfat fəaliyyəti qadağan edilmiş qanunla qorunan ərazilərin torpaqları; 

7) dövlət elmi-tədqiqat və tədris müəssisələrinin, onların təcrübə bazalarının, maşın-sınaq stansiyalarının, 

dövlət sort-sınaq xidmətinin, toхumçuluq və damazlıq təsərrüfatlarının torpaqları; 

8) dövlət müəssisə, idarə və təşkilatlarının daimi istifadəsində olan və ya dövlət obyektlərinin tikintisi 

layihələşdirilmiş torpaqlar və digər torpaqlar. 

Göstərilən torpaqlar dövlətin müstəsna mülkiyyətindədir, onlar qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qaydada 

istifadəyə və icarəyə verilə bilər. 

Həmin torpaqların bələdiyyə və хüsusi mülkiyyətə verilməsi qanunla müəyyən edilir. 

Dövlət torpaqlarının istifadəsi və mühafizəsi sahəsində dövlət idarəetməsini və səlahiyyətləri daxilində 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanları həyata keçirir. 

Maddə 7. Bələdiyyə torpaqları 

1. Müvafiq inzibati ərazi daxilində dövlət mülkiyyətində saхlanılan və хüsusi mülkiyyətə verilən torpaqlar 

çıхılmaqla qalan torpaqlar bələdiyyə mülkiyyətinə verilir. 

Bələdiyyə mülkiyyətinə verilən torpaqlara daxildir: 

ümumi istifadədə olan torpaqlar; 

fiziki və hüquqi şəxslərin istifadəsində olan torpaqlar; 

ehtiyat fondu torpaqları. 

Ümumi istifadədə olan torpaqlara, bir qayda olaraq, şəhərlərin, qəsəbələrin və kənd yaşayış məntəqələrinin 

— küçələrin, meydanların, yolların, bağların, meşə-parkların, su tutarların, stadionların, idman meydançalarının 

və sair altındakı, habelə əhalinin mal-qarası üçün örüş sahələri, yaşayış məntəqələri arası və təsərrüfatdaxili 

yolların, tarlaqoruyucu meşə zolaqlarının, yerli əhəmiyyətli su təsərrüfatı obyektlərinin, hidrotexniki qurğuların 

və ümumi istifadədə olan digər obyektlərin yerləşdiyi torpaqlar aiddir. 

Fiziki və hüquqi şəxslərin istifadəsində olan torpaqlara onların daimi və ya uzunmüddətli istifadəsində olan 

bələdiyyə torpaqları daxildir. 

Bələdiyyə ehtiyat fondu torpaqları aşağıdakılardır: 

yaşayış məntəqələrinin perspektiv inkişafı üçün ayrılan torpaqlar; 

sovхozların, kolхozların və digər kənd təsərrüfatı müəssisələrinin (bundan sonra sovxoz və kolхozların) 

daimi istifadəsində olan torpaqlarından onların islahatı zamanı bələdiyyə mülkiyyətinə verilən torpaqlar; 

fiziki və hüquqi şəxslərin qısa müddətli istifadəsinə verilmiş torpaqlar; 

fiziki və hüquqi şəxslərin daimi və ya uzunmüddətli istifadə hüququna xitam verilən torpaqlar; 

başqalarının daimi istifadəsinə və mülkiyyətinə verilməmiş digər torpaqlar. 

2. Bələdiyyənin ehtiyat fondunun torpaqları qanunvericiliyə uyğun olaraq ümumi istifadəyə, fiziki və hüquqi 

şəxslərin istifadəsinə, icarəsinə və Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının və hüquqi şəxslərinin mülkiyyətinə 

verilə bilər. 

Bələdiyyənin ehtiyat fondunun kənd təsərrüfatına yararlı torpaqları kənd təsərrüfatı istehsalı üçün yalnız 

istifadəyə və icarəyə aşağıdakı növbəliliyə əməl etməklə verilir: 

sovxozun və ya kolxozun ərazisində müvəqqəti məskunlaşmış məcburi köçkünlər; 

Azərbaycan Respublikasının müvafiq rayonunun (şəhərinin) ərazisində yaşayan torpaq payı almamış fiziki 

və hüquqi şəxslər; 

müvafiq ərazidə torpaq payı almış fiziki və hüquqi şəxslər; 

Azərbaycan Respublikasının digər fiziki və hüquqi şəxsləri; 

xarici ölkələrin fiziki və hüquqi şəxsləri. 

Kənd təsərrüfatı istehsalı üçün müvəqqəti istifadəyə və icarəyə verilən torpaq sahələrinin normalarını 

bələdiyyələr müəyyən edir, 

3. Bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaqlara sərəncam verilməsini, həmin torpaqların istifadəsi və mühafizəsi 

sahəsində idarəetməni bələdiyyələr həyata keçirirlər. 

Maddə 8. Xüsusi mülkiyyətə verilən torpaqlar 

Хüsusi mülkiyyətə aşağıdakı torpaqlar verilir: 

vətəndaşların qanuni istifadəsindəki fərdi yaşayış evlərinin, həyətyanı sahələrin, fərdi, kollektiv və 

36



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

kooperativ bağların, dövlət bağçılıq təsərrüfatının idarəçiliyindəki bağların altında olan torpaqlar; 

sovxoz və kolхozların özəlləşdirilən torpaqları. 

III fəsil 

VƏTƏNDAŞLARIN QANUNİ İSTİFADƏSİNDƏKİ TORPAQLARIN 

ÖZƏLLƏŞDİRİLMƏSİNİN ƏSASLARI 

Maddə 9. Vətəndaşların qanuni istifadəsindəki torpaqların özəlləşdirilməsi 

Vətəndaşların qanuni istifadəsindəki fərdi yaşayış evlərinin, həyətyanı sahələrin, fərdi, kollektiv və 

kooperativ bağların, dövlət bağçılıq təsərrüfatının idarəçiliyindəki bağların altında olan torpaqlar 

qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada əvəzsiz olaraq onların mülkiyyətinə verilir. 

Maddə 10. Vətəndaşların qanuni istifadəsindəki torpaqların özəlləşdirilməsi qaydası 

Həyətyanı sahələr və bağlar altında olan torpaqlar vətəndaşların mülkiyyətinə onların qanuni istifadəyə və ya 

icarəyə götürdükləri ölçüdə verilir. 

Kollektiv bağlar özəlləşdirilərkən torpaq sahəsi bağçılığın hər bir üzvünün mülkiyyətinə verilir. Dövlət 

bağçılıq təsərrüfatının idarəçiliyindəki bağların torpaqları hər bir icarəçinin, kooperativ bağların torpaqları hər 

bir kooperativ üzvünün mülkiyyətinə verilir. 

Bağ sahələrinin torpaqları özəlləşdirilərkən onların üzərindəki tikililər, ağaclar və digər obyektlər də əvəzsiz 

olaraq bağ sahiblərinin хüsusi mülkiyyətinə keçir. 

Vətəndaşlara, onların mülkiyyətinə verilən fərdi yaşayış evlərinin, həyətyanı sahələrin və bağların altında 

olan torpaqlar üzərində mülkiyyət hüququna dair şəhadətnamə verilir. 

Torpaq üzərində mülkiyyət hüququna dair şəhadətnamə vətəndaşların ərizələri və həmin torpaqlardan 

istifadənin qanuniliyini təsdiq edən sənədlər əsasında mülkiyyət hüququnun qeydiyyatını həyata keçirən dövlət 

orqanı tərəfindən verilir. 

IV fəsil 

SOVXOZ VƏ KOLХOZLARIN TORPAQLARININ ÖZƏLLƏŞDİRİLMƏSİNİN ƏSASLARI 

Maddə 1. Sovxoz və kolхozların özəlləşdirilən torpaqları 

1. Sovхozların (dövlət mülkiyyətində saxlanan müəssisələr istisna olmaqla), kolхozların özəlləşdirilən 

torpaqları onların daimi istifadəsindəki torpaqlarından bələdiyyənin ehtiyat fonduna ayrılan torpaqlar çıхılmaqla 


Sovхozların bazasında dövlət kənd təsərrüfatı istehsalı müəssisəsi yaradıldıqda həmin ərazidə özəlləşdirilən 

torpaqlar yeni müəssisənin əsas istehsal məqsədləri üçün tələb olunan və bələdiyyənin ehtiyat fonduna verilən 

torpaqlar çıхılmaqla müəyyən edilir. 

İslahat zamanı bələdiyyənin ehtiyat fonduna sovxoz və kolхozların kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlarının 5 

faizdən çoх olmayan hissəsi, kənd təsərrüfatına az yararlı, yararsız torpaqları bütövlükdə ayrılır. 

Bələdiyyə ehtiyat fonduna ayrılan kənd təsərrüfatına yararlı torpaqların ölçüsü və yeri yerli islahat 

komissiyaları ilə birlikdə rayon aqrar islahat komissiyaları tərəfindən sovxozun və ya kolxozun torpaq 

ehtiyatlarından, torpaq payı almaq hüququ olanların sayından və rayon üzrə adambaşına düşən orta torpaq 

payından asılı olaraq müəyyən edilir. 

2. Yardımçı kənd təsərrüfatı üçün sovxoz və kolхozların ərazisindən nazirliklərə, komitələrə, şirkətlərə, 

birliklərə, müəssisələrə, idarələrə və təşkilatlara verilmiş torpaqlar Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 

müəyyən etdiyi qaydada onların istifadəsində saхlanılır, yaxud bütövlükdə və ya qismən əvvəlki istifadəçilərinə 

qaytarılır. 

3. Bu Qanun qüvvəyə mindiyi günədək sovxozun və ya kolxozun torpaqlarında yaradılmış təsərrüfatlararası 

müəssisələrin, kooperativlərin, kiçik müəssisələrin, kəndli (fermer) təsərrüfatlarının və digər kənd təsərrüfatı 

müəssisələrinin torpaq sahələrinin bu Qanunun 13-cü maddəsində müəyyən edilən torpaq paylarından artıq 

hissəsi özəlləşdirilən torpaqlara, təsərrüfatlararası müəssisələrdə isə payçı təsərrüfatların torpaqlarına daxil 

edilir. Həmin müəssisələrin torpaq sahələri torpaq payından az olduqda onlara əlavə torpaq verilir. 

Maddə 12. Sovxoz və kolхozların torpaqlarından pay almaq hüququ olan subyektlər 

1. Sovxoz və kolхozların özəlləşdirilən torpaqlarından pay almaq hüququ olan subyektlər aşağıdakılardır: 

37



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

1) sovxoz və kolxozlarda daimi işləyən şəxslər; 

2) bu Qanun qüvvəyə mindiyi günədək daimi yaşayış yeri sovxozun və ya kolxozun ərazisində olan şəxslər; 

3) sovxoz və kolxozlardan təqaüdə çıxmış və müvafiq rayonun (şəhərin) ərazisində yaşayan şəxslər; 

4) sovxozun və ya kolxozun ərazisindən həqiqi müddətli hərbi qulluğa çağırılmış və müvəqqəti qaib olmuş 

digər şəxslər; 

5) bu Qanun qüvvəyə mindiyi günədək sovxozun və ya kolxozun ərazisində yaradılmış və təyinatına uyğun 

fəaliyyət göstərən təsərrüfatlararası müəssisələrin, kooperativlərin, kiçik müəssisələrin, kəndli (fermer) 

təsərrüfatlarının və digər kənd təsərrüfat istehsalı müəssisələrinin təsisçiləri və əsas iş yeri həmin müəssisələr 

olan şəxslər. 

2. Torpaq payı almaq hüququ olanların siyahısı təsdiq edilənədək özbaşına zəbt etdikləri torpaqları geri 

qaytarmayan şəxslər həmin siyahıya daxil edilmirlər. Zəbt edilmiş torpaqlar qanunvericiliklə müəyyən edilən 

qaydada geri qaytarılır. 

Maddə 13. Torpaq paylarının müəyyən edilməsi 

Torpaq paylarının ölçüsü sovxozun və ya kolxozun özəlləşdirilən torpaqlarının sahəsindən, keyfiyyətindən 

və torpaq payı almaq hüququ olan subyektlərin sayından asılı olaraq müəyyən edilir. 

Hər bir subyektə düşən orta torpaq payının ölçüsü sovxozun və ya kolxozun özəlləşdirilən ümumi torpaq 

sahəsinin subyektlərin sayına bölünməsi yolu ilə təyin edilir. 

Maddə 14. Sovxoz və kolхozların torpaqlarının özəlləşdirilməsi qaydası 

Torpaq payı naturada pay almaq hüququ olan şəxslərin (ailənin) xüsusi mülkiyyətinə verilir. 

Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü uğrunda döyüşlərdə həlak olanların ailələrinə, əlil olmuş 

müharibə veteranlarına və Çernobl qəzasının ləğvində iştirak etmiş və həmin qəza nəticəsində zərər çəkmiş 

şəxslərə əlavə bir torpaq payı verilir. 

Hər bir subyekt yalnız bir dəfə torpaq payı ala bilər. Torpaq payları Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının 

mülkiyyətinə əvəzsiz verilir. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları olmayan şəxslərə torpaq payları 

istifadəyə verilir. 

Sovxoz və kolxozların torpaqlarının özəlləşdirilməsi Azərbaycan Respublikası müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanlarının təsdiq etdiyi əsasnaməyə uyğun həyata keçirilir. 

Maddə 15. Sovxoz və kolхozların torpaqlarının özəlləşdirilməsinin xüsusi halları 

Aşağıdakı hallarda sovxoz və kolхozların torpaqlarının özəlləşdirilməsi Azərbaycan Respublikası 

Prezidentinin müəyyən etdiyi fərdi qaydada həyata keçirilir: 

sovxoz və kolхozların yaşayış məntəqələri ilə rayon mərkəzlərinin, şəhərlərin və digər yaşayış 

məntəqələrinin sərhədlərini dəqiq müəyyən etmək mümkün olmadıqda; 

torpaq paylarının bu Qanunda nəzərdə tutulan qaydada müəyyən edilməsi və verilməsi mümkün olmadıqda. 

Maddə 16. Özəlləşdirilən torpaqlarda təsərrüfat formalarının yaradılması 

Özəlləşdirilən torpaqlarda könüllük əsasında müxtəlif təsərrüfat formalarının seçilməsinə təminat verilir və 

onların fəaliyyətinə bərabər şərait yaradılır. 

Təsərrüfat formalarının yaradılması «Sovxoz və kolхozların islahatı haqqında» Azərbaycan Respublikasının 

Qanunu və digər qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir. 

V fəsil 

TORPAQ MÜLKİYYƏTÇİLƏRİNİN HÜQUQLARININ TƏNZİMLƏNMƏSİ 

Maddə 17. Mülkiyyətçilərin torpağa sahiblik, istifadə və sərəncam hüquqları 

Torpaq mülkiyyətçilərinin torpağa sahiblik, torpağı təyinatına görə istifadə etmək, icarəyə vermək, satmaq, 

bağışlamaq, dəyişmək, girov qoymaq, vərəsəlik üzrə və irsən vermək hüquqları vardır. 

Torpaq mülkiyyətçilərinin hüquqları Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan 

Respublikasının Torpaq Məcəlləsi və digər normativ hüquqi aktları ilə tənzimlənir. 

38



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 18. Torpağın qiyməti 

Müvafiq göstəricilərə əsasən torpağın normativ qiyməti müəyyən edilir. 

Torpaq alınıb satıldıqda, girov qoyulduqda, irsən verildikdə, onun barəsində digər əqdlər bağlandıqda 

torpağın qiyməti bazar qiyməti ilə, lakin normativ qiymətdən az olmamaq şərti ilə müəyyən edilir. 

Maddə 19. Torpaqların alqı-satqısının ümumi qaydaları və şərtləri 

Bələdiyyə ehtiyat fondunun özəlləşdirilə bilən torpaqları, Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının və 

hüquqi şəxslərinin mülkiyyətində olan torpaqlar alqı-satqı müqavilələrinin predmeti ola bilər. 

Bu Qanun qüvvəyə mindiyi gündən sonra yaşayış evi, həyətyanı və bağ sahəsi üçün Azərbaycan 

Respublikası vətəndaşlarının mülkiyyətinə bələdiyyənin ehtiyat fondundan torpaq sahələri müəyyən edilmiş 

normalara uyğun olaraq satılır. Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü uğrunda aparılan döyüşlərdə əlil 

olmuş şəxslərə və həlak olanların ailəsinə bu məqsəd üçün torpaq sahələri bir dəfə pulsuz verilir. 

Azərbaycan Respublikası vətəndaşları və hüquqi şəxsləri qeyri-kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün bələdiyyənin 

ehtiyat fondunun kənd təsərrüfatına yararsız torpaqlarını texniki, tikinti və digər müvafiq normativlərə uyğun 

olaraq müəyyən edilmiş ölçüdə satın ala bilərlər. 

Bələdiyyənin ehtiyat fondunun kənd təsərrüfatına az yararlı və ya yararsız torpaqlarını öz vəsaitləri hesabına 

yararlı hala salmaqla kənd təsərrüfatı məhsulları istehsal etmək istəyən Azərbaycan Respublikası 

vətəndaşlarının və hüquqi şəxslərinin mülkiyyətinə torpaq sahələrinin verilməsində (satılmasında) 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada güzəştlər tətbiq edilir. 

Bələdiyyə torpaqlarının satılması vətəndaşların və hüquqi şəxslərin bu barədə ərizələrinə uyğun olaraq 

bələdiyyə orqanlarının qəbul etdikləri qərara, vətəndaşların və hüquqi şəxslərin mülkiyyətində olan torpaqların 

alqı-satqısı isə onlar arasında notarial qaydasında bağlanılan müqavilələrə əsasən həyata keçirilir. 

Torpağa mülkiyyət hüququ qanunvericilikdə nəzərdə tutulan qaydada müvafiq dövlət orqanı tərəfindən 

qeydə alınır. 

Maddə 20. İslahatı aparan orqanlar 

VI fəsil 

İSLAHATIN TƏMİNATI 

Torpaq islahatını Azərbaycan Respublikası Dövlət Aqrar İslahat Komissiyası, Naхçıvan Muxtar 

Respublikası Aqrar İslahat Komissiyası, rayon və yerli aqrar islahat komissiyaları aparır. 

Aqrar islahat komissiyalarının yaradılması və fəaliyyəti «Sovxoz və kolxozların islahatı haqqında» 

Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə tənzimlənir. 

Maddə 21. Yerquruluşu işlərinin aparılması və sənədlərin verilməsi 

Azərbaycan Respublikası və Naxçıvan Muxtar Respublikası rayonlarının (şəhərlərinin) sərhədləri daxilində 

torpaqlar istifadəçilər, kəmiyyət və keyfiyyət göstəriciləri üzrə dürüstləşdirilir. 

Şəhər, qəsəbə və kənd yaşayış məntəqələrinin perspektiv inkişafı nəzərə alınmaqla onların hüdudları 


İslahat hər bir kənd təsərrüfatı müəssisəsi üçün torpaq islahatının kompleks yerquruluşu layihələri şəhər, 

qəsəbə və kənd yaşayış məntəqələrinin baş planları əsasında aparılır. 

Qanunvericiliklə nəzərdə tutulan qaydada təsdiq edilmiş yerquruluşu layihələrinə uyğun olaraq yerquruluşu 

orqanları tərəfindən yerdə (naturada) torpaq sahələrinin sərhədləri ayrılır, torpağa mülkiyyət və torpaqdan 

istifadə hüququna dair müəyyən edilmiş formada sənədlər (nümunələri əlavə olunur) hazırlanır və 10 gün 

müddətində səlahiyyətli dövlət orqanlarında qeydiyyatdan keçirilir və həmin sənədlər müvafiq şəxslərə verilir. 

Torpaq islahatı ilə əlaqədar yerquruluşu işləri dövlət tərəfindən maliyyələşdirilir. 

Maddə 22. Torpaq islahatı ilə əlaqədar mübahisələrin həlli 

Fiziki və hüquqi şəxslər torpaq islahatı barədə yerli aqrar islahat komissiyasının qərarı ilə razılaşmadıqda 

həmin qərarı aldıqdan sonra 10 gün müddətində rayon aqrar islahat komissiyasına şikayət edə bilərlər. 

Rayon aqrar islahat baxaraq qərar qəbul edirlər. 

Naxçıvan Muxtar Respublikasının rayonlarının aqrar islahat komissiyalarının qərarı ilə razılaşmadıqda fiziki 

və hüquqi şəхslər 10 gün müddətində Naxçıvan Muxtar Respublikası Aqrar İslahat Komissiyasına şikayət edə 

39



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

bilərlər. Naхçıvan Muxtar Respublikası Aqrar İslahat Komissiyası daxil olan şikayətə 30 gün müddətində 

baxaraq qərar qəbul edir. 

Fiziki və hüquqi şəxslər rayon aqrar islahat komissiyalarının və ya Naxçıvan Muxtar Respublikası Aqrar 

İslahat Komissiyasının qərarı ilə razılaşmadıqda 10 gün müddətində Azərbaycan Respublikası Dövlət Aqrar 

İslahat Komissiyasına şikayət edə bilərlər. 

Azərbaycan Respublikası Dövlət Aqrar İslahat Komissiyası daxil olan şikayətə 30 gün müddətində baxaraq 

qərar qəbul edir. 

Azərbaycan Respublikası Dövlət Aqrar İslahat Komissiyasının qərarından Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada məhkəməyə şikayət verilə bilər. 

Digər hallarda torpaq mübahisələri Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulan 

qaydada həll edilir. 

Maddə 23. Torpaq islahatı haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyət 

Torpaq islahatı haqqında qanunvericiliyin pozulmasında təqsiri olan vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada maddi, mülki, intizam, inzibati və 

cinayət məsuliyyəti daşıyırlar. 

VII fəsil 

KEÇİD VƏ YEKUN MÜDDƏALARI 

Maddə 24. Ermənistan Respublikasının hərbi təcavüzü nəticəsində zəbt edilmiş torpaqların azad 

olunmasından sonra torpaq islahatının aparılması 

Ermənistan Respublikasının hərbi təcavüzü nəticəsində zəbt edilmiş torpaqların azad olunmasından sonra 

torpaq islahatının aparılması və həmin torpaqlardan məcburi köçürülmüş şəxslərin хüsusi mülkiyyətinə 

torpaqların verilməsi bu Qanunda göstərilən qaydada həyata keçirilir. 

İşğal altından azad olunan torpaqlarda islahatın aparılması, həmin ərazilərdə iqtisadiyyatın bərpası dövlət 

proqramı əsasında həyata keçirilir. 

Maddə 25. Keçid müddəaları 

Azərbaycan Respublikasında bələdiyyə orqanları formalaşana qədər bu Qanunla bələdiyyələrə ayrılan 

torpaqların idarə olunması müvafiq dövlət icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirilir. 

Azərbaycan Respublikasının Torpaq Məcəlləsi dəyişilənədək bu Qanuna zidd olmayan hissədə tətbiq edilir. 

Maddə 26. Qanunun qüvvəyə minməsi 

Bu Qanun dərc olunduğu gündən qüvvəyə minir. 

Bakı şəhəri, 16 iyul 1996-cı il 

№ 155-IQ 



40



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Bitki mühafizəsi haqqında 


Bu Qanun Azərbaycan Respublikası ərazisində bitki mühafizəsinin təşkili və həyata keçirilməsinin hüquqi 

əsaslarını müəyyən edir. 

I fəsil 


Maddə 1. Azərbaycan Respublikasında bitki mühafizəsi 

Bitki mühafizəsi bitkilərin və onların məhsullarının ziyanverici, xəstəlik və alağ otlarından qorunması 

məqsədi ilə elmi cəhətdən əsaslandırılmış kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsidir. 

Bitki mühafizəsi aşağıdakılarla təmin edilir: 

bitkilərin ziyanverici, xəstəlik və alağ otlarının kütləvi çoхalmasının və yayılmasının qarşısının alınmasına, 

məhsul itkisinə yol verilməməsinə, ekoloji təmiz bitkiçilik məhsullarının əldə edilməsinə, ətraf mühitin, əhalinin 

sağlamlığının, xeyirli fauna və floranın pestisidlərin zərərli təsirindən qorunmasına yönəldilmiş bitki mühafizəsi 

üzrə tədbirlər sisteminin həyata keçirilməsi, karantin və digər xüsusi təhlükəli ziyanverici obyektlərin təcrid 

edilməsi və ləğvi üzrə məqsədli dövlət proqramlarının yerinə yetirilməsi; 

bitki mühafizəsi sahəsində mütəxəssislərin hazırlanması və elmi tədqiqatların təşkili, bitki mühafizə 

vasitələrinin istehsalı və onların istifadəsinə nəzarətin təmin edilməsi üzrə Azərbaycan Respublikasının vahid 

dövlət siyasətinin formalaşdırılması; 

bitki mühafizəsi haqqında qanunvericiliyə dövlət orqanları, bələdiyyələr və ictimai təşkilatlar, mülkiyyət 

formasından və tabeliyindən asılı olmayaraq müəssisələr, idarələr, təşkilatlar, kəndli (fermer) təsərrüfatları və 

digər təsərrüfat subyektləri, torpaqdan istifadə edən vətəndaşlar, habelə vəzifəli şəxslər tərəfindən riayət 

edilməsi. 

Maddə 2. Bitki mühafizəsi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi 

Bitki mühafizəsi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi bu Qanundan və ona uyğun qəbul 

edilmiş digər normativ hüquqi aktlardan ibarətdir. 

Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq müqavilələrində bitki mühafizəsi haqqında Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyindən fərqli qaydalar müəyyən edilmişdirsə, beynəlxalq müqavilələrin qaydaları 

tətbiq edilir. 

Maddə 3. Bitki mühafizəsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi 

Bu Qanunda müəyyən edilmiş bitki mühafizəsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi dövlət bitki mühafizə 

xidmətinin fəaliyyəti ilə təmin edilir. 

Bitkilərin ziyanverici, xəstəlik və alaq otlarına qarşı mübarizə tədbirləri dövlət bitki mühafizəsi xidməti 

tərəfindən təşkil edilir, dövlət, bələdiyyə və özəl müəssisələrinin, idarələrinin və təşkilatlarının nəzdində bitki 

mühafizəsi sahəsində fəaliyyət göstərən qurumlarla əlaqəli şəkildə həyata keçirilir. 

Bitki mühafizəsi sahəsində fiziki və hüquqi şəxslərin sahibkarlıq fəaliyyəti qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

qaydada verilən хüsusi icazə (lisenziya) əsasında həyata keçirilir. 

Maddə 4. Dövlət bitki mühafizə xidmətinin təşkili 

II fəsil 

DÖVLƏT BİTKİ MÜHAFİZƏ XİDMƏTİ 

Dövlət bitki mühafizə xidməti Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təşkil 

edilir. 

Maddə 5. Dövlət bitki mühafizə xidmətinin vəzifələri 

Dövlət bitki mühafizə xidmətinin vəzifələri aşağıdakılardır: Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində 

41



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

bitki mühafizəsi haqqında qanunvericiliyə riayət edilməsinə dövlət nəzarətini həyata keçirmək; 

ziyanverici obyektlərin kütləvi çoxalmasını qabaqcadan xəbər vermək, bitkilərin və onların məhsullarının 

ziyanverici, xəstəlik və alaq otlarından qorunması tədbirlərini təşkil etmək; 

dövlət bitki karantini xidməti ilə əlaqəli şəkildə Azərbaycan Respublikasının ərazisini xarici dövlətlərdən 

karantin ziyanverici, xəstəlik və alaq otlarının keçməsindən qorumaq, daxili karantin obyektlərinin yeni 

ərazilərə yayılmasının qarşısını almaq. 

Dövlət bitki mühafizə xidməti mülkiyyət formasından və tabeliyindən asılı olmayaraq kənd təsərrüfatı 

müəssisələrində, idarələrində və təşkilatlarında, bitki mühafizəsi tədbirləri həyata keçirilən digər sahələrdə 

fitosanitar nəzarətin vəziyyətinə, kimyəvi, bioloji və başqa bitki mühafizə vasitələrindən elmi əsaslarla istifadə 

edilməsinə tam məsuliyyət daşıyır. 

Maddə 6. Dövlət bitki mühafizə xidmətinin maliyyələşdirilməsi və maddi-texniki təminatı 

Dövlət bitki mühafizə xidmətinin maliyyələşdirilməsi və maddi-texniki təminatı dövlət büdcəsi vəsaiti, 

Azərbaycan Respublikası müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi digər maliyyə mənbələri, habelə 

bitki mühafizəsi üzrə qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada göstərilən pullu xidmətlərdən əldə edilən 

vəsait hesabına həyata keçirilir. 

Dövlət bitki mühafizə xidmətinin mütəxəssisləri üçün Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi 

ilə müəyyən edilmiş qaydada güzəştlər tətbiq olunur. 

Maddə 7. Dövlət bitki mühafizə xidmətinin başqa dövlət idarəetmə orqanları ilə əlaqəli fəaliyyəti 

Dövlət bitki mühafizə xidməti bitki mühafizəsi sahəsində, habelə pestisidlərin, bioloji və digər bitki 

mühafizə vasitələrinin toksikoloji təsiri, ətraf mühitin çirklənməsi, keyfiyyətini itirmiş və istifadəsi qadağan 

olunmuş kimyəvi maddələrin zərərsizləşdirilməsi məsələlərində ekologiya və təbiəti mühafizə, sanitariyaepidemioloji, 

baytarlıq və bitki karantini üzrə dövlət xidmətləri ilə birgə fəaliyyət göstərir. 

Azərbaycan Respublikasının müvafiq nazirlikləri və başqa mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları öz 

səlahiyyətləri daxilində dövlət bitki mühafizəsi xidmətinə onun üzərinə düşən vəzifələrin yerinə yetirilməsinə 

kömək edirlər. 

Dövlət bitki mühafizəsə xidməti pestisidlərin, bioloji və digər bitki mühafizə vasitələrinin istehsalı, tədarükü 

və istifadəsi barədə müəyyən edilmiş qaydada statistika orqanlarına məlumat verir. 

Maddə 8. Dövlət fitosanitar nəzarəti 

III fəsil 

DÖVLƏT FİTOSANİTAR NƏZARƏTİNİN HƏYATA KEÇİRİLMƏSİ 

Dövlət fitosanitar nəzarəti-dövlət bitki mühafizə xidmətinin bitkilərin ziyanverici və xəstəliklərinin, habelə 

alaq otlarının aşkar edilməsi, onların kütləvi yayılmasının qarşısının alınması, bitkilərin və onların məhsullarının 

qorunması üçün tədbirlərin görülməsi, bitki mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinin 

pozulması hallarının aşkar edilməsi və onların aradan qaldırılmasına yönəldilmiş fəaliyyətdir. 

Dövlət fitosanitar nəzarətinə daxildir: 

ziyanverici obyektlərin kütləvi şəkildə meydana gəlməsi və yayılması şəraitini və səbəblərini, onlarla 

mübarizənin mümkün ola biləcək neqativ nəticələrini müəyyən etmək; 

kənd təsərrüfatı bitkilərinin becərilməsində bitki mühafizəsi sahəsində zəruri olan normativ sənədləri və 

tövsiyələri hazırlamaq; 

bitkiçilikdə kimyəvi, bioloji və başqa preparatların tətbiqi qaydalarını müəyyən etmək; 

torpaq mülkiyyətçiləri və torpaq istifadəçiləri tərəfindən kimyəvi, aqrotexniki, bioloji, təşkilati və digər 

təsərrüfat tədbirlərinin aparılmasına, bitki mühafizə vasitələrinin istifadəsi reqlamentinə riayət olunmasına 

nəzarəti həyata keçirmək; 

bitki mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulmasının qarşısını almaq və onu pozanları məsuliyyətə cəlb 

etmək üçün müvafiq tədbirlər görmək. 

Maddə 9. Dövlət fitosanitar nəzarətinin həyata keçirilməsi 

Dövlət fitosanitar nəzarətinin həyata keçirilməsi dövlət bitki mühafizəsi xidmətinin vəzifəli şəxslərinə və 

mütəxəssislərinə həvalə edilir. 

42



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Dövlət fitosanitar nəzarətini həyata keçirən şəxslər öz fəaliyyətlərində bu Qanunu və Azərbaycan 

Respublikasının ona uyğun qəbul edilmiş digər normativ hüquqi aktlarını əsas götürürlər. 

Nazirliklər, başqa mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanları və bələdiyyələr öz səlahiyyətləri daxilində 

dövlət fitosanitar nəzarətini həyata keçirən şəxslərə öz vəzifə borclarını yerinə yetirməkdə kömək göstərməyə 

borcludurlar. 

Maddə 10. Dövlət fitosanitar nəzarətini həyata keçirən şəxslərin hüquqları 

Dövlət fitosanitar nəzarətini həyata keçirən şəxslərin aşağıdakı hüquqları vardır: 

mülkiyyət formasından və tabeliyindən asılı olmayaraq müəssisələrin, idarələrin, təşkilatların və 

təsərrüfatların torpaqlarında, kənd təsərrüfatı məhsulları, toxum və əkin materialları, pestisidlər, bioloji və digər 

bitki mühafizə vasitələri saхlanılan anbarlarda, həyətyanı sahələrdə, fərdi və kollektiv bağ və bostan sahələrində 

onların fitosanitar vəziyyətini, ziyanverici, xəstəlik və alaq otlarına qarşı aparılan mübarizə tədbirlərini, 

mühafizə işləri teхnologiyasına və bitki mühafizə vasitələrinin saхlanması və istifadə edilməsi üzrə müəyyən 

olunmuş reqlamentə riayət edilməsini yoxlamaq; 

mülkiyyət formasından və tabeliyindən asılı olmayaraq müəssisələrdən, idarələrdən, təşkilatlardan və digər 

torpaq mülkiyyətçilərindən və torpaq istifadəçilərindən əkin sahələri və çoхillik əkmələrin, meşələrin, otlaqların 

və biçənəklərin, toxum və əkin materiallarının fitosanitar vəziyyəti, habelə ziyanverici, xəstəlik və alaq otlarına 

qarşı aparılmış və aparılacaq mübarizə tədbirləri haqqında lazımi məlumatların verilməsini tələb etmək; 

bitkilərin ziyanverici, xəstəlik və alaq otlarına qarşı təlimat və tövsiyələrin, texnologiya və reqlamentlərin 

pozulması ilə aparılan tədbirləri həmin nöqsanlar aradan qaldırılana qədər dayandırmaq; 

müəssisələrə, idarələrə, təşkilatlara və digər torpaq mülkiyyətçilərinə və torpaq istifadəçilərinə sanitariyagigiyena 

tələblərinə və təhlükəsizlik teхnikasına uyğun olmayan anbar və digər istehsalat binalarında kimyəvi 

və bioloji preparatların, dərmanlanmış toxum və əkin materiallarının saхlanması üçün istifadə edilməsini 

qadağan etmək; 

pestisidlərin və kənd təsərrüfatında istifadə olunan digər zəhərli kimyəvi maddələrin qalıq miqdarını 

müəyyən etmək üçün bitkiçilik məhsullarından və torpaqdan nümunələr götürmək; 

kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı, saхlanması və satışı ilə məşğul olan torpaq mülkiyyətçilərinə, torpaq 

istifadəçilərinə və vətəndaşlara bitki mühafizə məsələlərinə, pestisidlərin, bioloji və digər bitki mühafizə 

vasitələrinin istifadəsi, saхlanması və daşınması teхnologiyasına və reqlamentlərinə dair tövsiyələr vermək; 

müvafiq standartlara və texniki şərtlərə uyğun gəlməyən bitki mühafizə vasitələrini satan idarə və təşkilatlara 

müəyyən edilmiş qaydalarda reklamasiyalar təqdim etmək; 

bitki mühafizəsi haqqında təlimat və tövsiyələrin, pestisidlərin, bioloji və digər bitki mühafizə vasitələrinin 

saхlanması, daşınması və istifadəsi teхnologiyasının və reqlamentlərinin pozulması barədə akt və təqdimatları 

təqsirli şəxslərin Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyətə cəlb 

edilməsi üçün prokurorluq orqanlarına, müvafiq nazirliklərə və başqa mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti 

orqanlarına göndərmək. 

Maddə 11. Bitki mühafizə vasitələri 

IV fəsil 

BİTKİ MÜHAFİZƏ VASİTƏLƏRİ VƏ ONLARIN TƏTBİQİ 

Əkin sahələrini, çoхillik əkmələri, meşələri, otlaqları və biçənəkləri ziyanverici, xəstəlik və alaq otlarından 

qorumaq üçün mütləq dövlət sınağından keçmiş və Azərbaycan Respublikasında kənd təsərrüfatında və meşə 

təsərrüfatında istifadə üçün tövsiyə edilmiş kimyəvi, bioloji və digər bitki mühafizə vasitələri, хüsusi maşın və 

aparatlar tətbiq edilir. 

Maddə 12. Bitki mühafizə vasitələrinin sınağı və qeydiyyatı 

Bitki mühafizə vasitələrinin dövlət sınağı pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin dövlət sınağı haqqında 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir. Bitki mühafizə 

vasitələrinin dövlət sınağını həyata keçirən qurumlar bitki mühafizə vasitələrinin tətbiqi, onların qalıq 

miqdarının kənd təsərrüfatı məhsullarında və ətraf mühit obyektlərində yol verilən həddi barədə normativləri 

işləyib hazırlayırlar. Dövlət sınağından keçmiş bitki mühafizə vasitələri müəyyən edilmiş qaydada qeydiyyata 

alındıqdan sonra kənd təsərrüfatında və meşə təsərrüfatında istifadəsinə icazə verilən preparatlar siyahısına daxil 

edilir. 

Dövlət sınağından keçmiş pestisidlərin, bioloji və digər bitki mühafizə vasitələrinin qeydə alınması, habelə 

43



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

onların tətbiqinin məhdudlaşdırılması və qadağan olunması bitki mühafizə vasitələrinin və aqrokimyəvi 

maddələrin sınağı və qeydiyyatı üzrə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən sanitariya-epidemioloji, 

ekologiya və təbiəti mühafizə, baytarlıq nəzarəti üzrə dövlət xidmətləri ilə razılaşdırıldıqdan sonra həyata 

keçirilir. 

Bu və ya başqa ölkələrdə dövlət sınağından keçməmiş, qeydə alınmamış, habelə istifadəsi qadağan olunmuş 

preparatların istehsalı, satışı, xaricdən gətirilməsi və tətbiqi qadağan olunur. 

V fəsil 

BİTKİ MÜHAFİZƏSİ SAHƏSİNDƏ MÜƏSSİSƏLƏRİN, İDARƏLƏRİN, TƏŞKİLATLARIN, 

TORPAQ MÜLKİYYƏTÇİLƏRİNİN, TORPAQ İSTİFADƏÇİLƏRİNİN VƏ 

VƏTƏNDAŞLARIN VƏZİFƏLƏRİ 

Maddə 13. Məhsulun istehsalı və satışı ilə əlaqədar vəzifələr 

Mülkiyyət formasından və tabeliyindən asılı olmayaraq kənd təsərrüfatı bitkilərinin becərilməsi və kənd 

təsərrüfatı məhsullarının satışı ilə məşğul olan müəssisələr, idarələr, təşkilatlar, torpaq mülkiyyətçiləri, torpaq 

istifadəçiləri və Azərbaycan Respublikasının digər vətəndaşları: 

bitkilərin ziyanverici, xəstəlik və alaq otlarının kütləvi inkişafının, onların yayılmasının, məhsul itkisinin 

qarşısının alınması məqsədi ilə müntəzəm olaraq kompleks mübarizə tədbirlərini həyata keçirməyə; 

bitki mühafizə vasitələrinin saхlanmasında, daşınmasında və istifadə edilməsində müəyyən olunmuş 

reqlamentlərə və qaydalara riayət etməyə, ətraf mühitin və bitkiçilik məhsullarının pestisidlərlə çirklənməsinə, 

onların insan və heyvanlara zərərli təsirinə yol verməməyə; 

əkin sahələrinin, çoхillik əkmələrin, meşələrin, otlaqların və biçənəklərin fitosanitar vəziyyəti, bitkiçilik 

məhsullarının qorunması üçün həyata keçirilən tədbirlər, bitki mühafizə vasitələrinin istehsalı və istifadəsi 

haqqında dövlət bitki mühafizə xidmətinə məlumat verməyə borcludurlar. 

Maddə 14. Zəhərli maddələrin qalıq miqdarına dövlət nəzarəti 

Kənd təsərrüfatı məhsullarında, yemdə, ərzaq məhsullarında, torpaqda və ətraf mühit obyektlərində 

pestisidlərin, nitratların, insan və heyvanların həyatı üçün təhlükəli olan digər zəhərli maddələrin və 

birləşmələrin qalıq miqdarına dövlət nəzarəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirilir. 

Kənd təsərrüfatı məhsullarının emalına və satışına məhsulun tərkibində pestisidlərin, nitratların, insan və 

heyvanların həyatı üçün təhlükəli olan digər zəhərli maddələrin və birləşmələrin qalıq miqdarı yol verilən 

normativ səviyyədən artıq olmamasını təsdiq edən sertifikat olduqda icazə verilir. Həmin sertifikatların tətbiqi 

mərhələləri və qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

edilir. 

İstehsalçıya sertifikat müvafiq dövlət orqanı tərəfindən toksikoloji qiymətləndirmə əsasında verilir. 

Məhsulun tərkibində pestisidlərin, nitratların, insan və heyvanların həyatı üçün təhlükəli olan digər zəhərli 

maddələrin və birləşmələrin qalıq miqdarı yol verilən normativ səviyyədən artıq olarsa, onun satışına icazə 

verilmir. Bu halda məhsulun istifadə edilməsi haqqında qərar sanitariya-epidemioloji və baytarlıq üzrə dövlət 

xidmətləri tərəfindən verilir. İstifadəsi mümkün olmayan kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsulları Azərbaycan 

Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada geri alınır, utilləşdirilir 

və ya məhv edilir. 

İdxal edilən kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarının keyfiyyəti təhlükəsizlik baхımından Azərbaycan 

Respublikası standartlarının tələblərinə uyğun gəlməli, müvafiq sertifikatlarla müşayiət edilməlidir. 

VI fəsil 

BİTKİ MÜHAFİZƏSİ HAQQINDA QANUNVERİCİLİYİN POZULMASINA GÖRƏ MƏSULİYYƏT. 

BİTKİ MÜHAFİZƏSİNƏ DAİR MÜBAHİSƏLƏRİN HƏLLİ 

Maddə 15. Vəzifəli şəxslərin və vətəndaşların məsuliyyəti 

Vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar: 

bitkilərin ziyanverici, xəstəlik və alaq otlarına qarşı nəzərdə tutulmuş kompleks tədbirləri pozmaqla və ya 

aparmamaqla ziyanverici obyektlərin kütləvi yayılmasına və inkişafına, bununla da əkinlərə ziyan vurulmasına 

və ya onların məhv edilməsinə şərait yaratdıqda; 

bitki mühafizə vasitələrinin istifadə edilməsi teхnologiyasına və reqlamentinə riayət etməməsi nəticəsində 

44



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

başqa torpaq mülkiyyətçilərinə, torpaq istifadəçilərinə və vətəndaşlara ziyan vurduqda, kənd təsərrüfatı 

məhsullarını və ətraf mühiti pestisidlərlə və digər vasitələrlə çirkləndirdikdə; 

tərkibində pestisidlərin qalığ miqdarı yol verilən normativ səviyyədən artıq olan məhsulları satdıqda və bitki 

mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulmasının digər hallarında Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada intizam, maddi, inzibati və cinayət məsuliyyətinə cəlb edilirlər. 

Maddə 16. Bitki mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə vurulan ziyanın ödənilməsi 

Təqsirli olan şəxslərə qoyulan cərimələr və bu Qanunun 15-ci maddəsində göstərilmiş digər başqa cəzalar 

vurulmuş ziyanın tam həcmdə ödənilməsindən azad etmir. 

Vurulmuş ziyanın həcmi və ödənilməsi qaydası Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq 


Maddə 17. Mübahisələrin həlli 

Bitki mühafizəsinə dair mübahisələr Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş 

qaydada məhkəmələr tərəfindən həll olunur. 

Bakı şəhəri, 3 dekabr 1996-cı il 

№ 210 IQ 



45



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikasının Torpaq Məcəlləsində dəyişikliklər 

edilməsi barədə 



1. Azərbaycan Respublikasının Torpaq Məcəlləsində (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin məlumatı, 

1992-ci il, № 2, maddə 22) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

17-ci maddənin 5-ci hissəsi aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

«İcarə haqqının məbləği müqavilə ilə müəyyən edilir». 

Bakı şəhəri, 24 dekabr 1996-cı il 

№ 217-IQD 



46



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Gəmilərdən çirkləndirmənin qarşısının alınmasına dair 

Beynəlxalq Konvensiyaya qoşulmaq barədə 



1. Azərbaycan Respublikası 29 dekabr 1972-ci il tarixli Gəmilərdən çirkləndirmənin qarşısının alınmasına 

dair Beynəlxalq Konvensiyaya qoşulsun. 


Bakı şəhəri, 22 aprel 1997-ci il 

№ 274-IQ 



47



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr haqqında 


Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin sınağının, qeydiyyatının, 

istifadəsinin və kənd təsərrüfatına aqrokimyəvi хidmətin təşkilinin hüquqi əsaslarını müəyyən edir. 

Maddə 1. Əsas anlayışlar 

I fəsil 


Bu qanunda istifadə olunan termin və anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə edir: 

Pestisidlər-ziyanverici, xəstəlik və alaq otlarına qarşı istifadə edilən kimyəvi və bioloji akitv maddələr; 

Aqrokimyəvi maddələr - torpaqların münbitliyinin artırılması, kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığının 

yüksəldilməsi və məhsulun keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması məqsədi ilə tətbiq edilən üzvi, mineral və bakterial 

gübrələr, kimyəvi metiorantlar, bitkilərin boy artımının tənzimləyiciləri və digər maddələr; 

Qalıq miqdarı-məhsulda, torpaqda, suda, canlı orqanizmlərdə, ətraf mühitdə pestisidlərin və aqrokimyəvi 

maddələrin, habelə onların metobolitlərinin təsiredici hissəsinin miqdarı; 

Tətbiq reqlamenti-pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin tətbiqi qaydalarının məcmusu; 

Torpaq sahəsinin (tarlanın) aqrokimyəvi pasportu – torpaqların aqrokimyəvi və fitosanitar göstəriciləri 

haqqında məlumatları onların zəhərli maddələrlə və radionuklidlərlə çirklənməsi vəziyyətini əks etdirən sənəd; 

aqrokimyəvi müayinə – torpaqların münbitlik və çirklənmə göstəricilərinə dövlət nəzarətini həyata keçirmək 

məqsədi ilə kənd təsərrüfatı torpaqlarının vaхtaşırı müayinəsi. 

Maddə 2. Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr haqqında qanunvericilik 

Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi bu Qanundan, 

«Bitki mühafizəsi haqqında» Azərbaycan Respublikasının qanunundan və onlara uyğun qəbul edilmiş digər 

normativ hüquqi aktlarından ibarətdir. 

Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq müqavilələrində pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr haqqında 

müəyyən edilmiş qaydalar bu Qanunda nəzərdə tutulmuş qaydalara uyğun gəlmədikdə beynəlxalq müqavilələrin 

qaydaları tətbiq olunur. 

Maddə 3. Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı fəaliyyətin əsas prinsipləri 

Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı fəaliyyət aşağıdakı prinsiplər əsasında həyata keçirilməlidir: 

Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələrin tətbiqinin iqtisadi və bioloji səmərəliliyinə nisbətən insanların 

sağlamlığının qorunmasına və ətraf mühitin mühafizəsinə üstünlük verilməsi; 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin istehsalına, sınağına, qeydiyyatına, idхalına, iхracına, saхlanmasına, 

zərərsizləşdirilməsinə, məhv edilməsinə və tətbiqinə dövlət nəzarətinin məcburiliyi; 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin tətbiqinin əsaslandırılması və təsdiq edilmiş reqlamentlərə əməl 

edilməsi; 

Bitki mühafizə tədbirlərinin ekoloji cəhətdən təhlükəsiz, qeyri-kimyəvi metodlarla həyata keçirmək hesabına 

pestisidlərdən istifadənin minimuma endirilməsi. 

Maddə 4. Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin dövlət sınağı və qeydiyyatının təşkili 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin dövlət sınağı və qeydiyyatını müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

həyata keçirir. 

II fəsil 

PESTİSİDLƏRİN AQROKİMYƏVİ MADDƏLƏRİN DÖVLƏT SINAĞI QEYDİYYATI 

Maddə 5. Dövlət sinağına təqdim olunmuş pestisidlərə və aqrokimyəvi maddələrə tələblər 

48



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikasında istehsal olunmuş və xaricdən gətirilmiş dövlət sinağına təqdim olunan 

pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr aşağıdakı tələblərə cavab verməlidir: 

Məqsədli təyinatı üzrə yüksək bioloji təsirə malik olmalı; 

Müəyyən olunmuş reqlamentlərə əməl edilməsi şərti ilə insanların sağlamlığına qorхu yaratmamalı, ətraf 

mühitin, flora və faunanın təhlükəsizliyini təmin etməli; 

Dövlət standartlarının tələblərinə və sanitariya-gigiyena normalarına uyğun gəlməli. 

Maddə 6. Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin dövlət sinağının aparılması 

Azərbaycan Respublikasında və хarici ölkələrdə istehsal edilmiş pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin 

dövlət sinağı onların bioloji, gigiyena-toksikoloji və ekoloji cəhətdən qiymətləndirilməsi və tətbiq 

reqlamentlərinin işlənib hazırlanması məqsədi ilə aparılır. 

Dövlət sinağına pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin preparat forması təqdim edilir. 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin dövlət sinağı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq 

edilmiş təlimata uyğun olaraq müvafiq edilən tətqiqat müəssisələrində aparılır. 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin dövlət sinağı üç mərhələbə apalır: 

Laboratoriya sinağı; 

Tarla sinağı; 

İstehsalat sinağı. 

Laboratoriya sinağı yeni preparatların tarla şəraitində tətbiq reqlamentlərinin hazırlanması məqsədi ilə 

aparılır. 

Tarla sinağı zamanı yeni preparatın istifadə olan preparata nisbətən bioloji səmərəliliyi müəyyən edilir və 

tətbiq reqlamenti işlənib hazırlanır. 

İstehsalat sinağı respublikanın müxtəlif təbii-iqlim zonalarında preparat bioloji, təsərrüfat və iqtisadi 

səmərəliliyini təsdiq etmək, onun sanitariya-gigiyena və ekoloji normativlərini dəqiqləşdirmək və 

əsaslandırmaq, preparat qalıq miqdarının və təhlükəli səhətlərinin (metobolitlərinin) müəyyən edilməsi 

metodikasını işləyib hazırlamaq və təkmilləşdirmək məqsədi ilə aparılır. 

Laboratoriya, tarla və istehsalat sınaqları nəticəsində müsbət qiymətləndirilən pestisidlərin və aqrokimyəvi 

maddələrin istifadəsi və qeydiyyata alınması barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən qərar qəbul 

edilir. 

Maddə 7. Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin qeydiyyatı 

Dövlət sınağından keçmiş pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr bu sahəsində sahibkarlıq fəaliyyətinə dövlət 

nəzarətini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ilə razılaşdırıldıqdan sonra qeydiyyata alınır. 

Qeydiyyata pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin dövlət sınağının tətqiqat materiallarının müsbət 

nəticələri barədə sənədləri təqdim edilir. 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin qeydiyyatının məcburi şərti onlara mənşəyi və keyfiyyəti barədə 

sirtifikatlarının, təhlükəsiz tətbiqi, kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarında, yemlərdə, torpaqda, suda və ətraf 

mühit obyektlərində həmin preparatların qalıq miqdarının müəyyən edilməsi metodikası üslub müvafiq 

təlimatların olmasıdır. 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin qeydiyyatı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

edilmiş qaydada həyata keçirilir. 

Qeydiyyata pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr təsərrüfatında və meşə təsərrüfatında istifadəsinə verilmiş 

preparatlar siyahısına daхil edilir. 

Pestisidlərlə və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyətinə dövlət nəzarətini həyata keçirən 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanları. Habelə gömrük orqanları qeydiyyatdan keçmiş pestisidlərin və aqrokimyəvi 

maddələrin müvafiq qaydada təsdiq edilmiş siyahıları və standart nümunələri ilə, onların qalıq miqdarının 

müəyyən edilməsi üzrə metodik sənədlərlə təmin edilirlər. 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin qeydiyyat müddəti 5 ildir preparatların təhlükəsizliyi barədə yeni, 

əvvəllər aşkar olunmayan məlumatlar daхil olduğu hallarda müvafiq icra hakimiyyəti orqanı onların tətbiqini 

tamamilə və ya müvəqqəti dövr üçün qadağan edə bilər. 

Ölkədə (bölgədə) sanitariya-epidemioloji və təbiəti mühafizə şəraiti ilə bağlı ayrı-ayrı hallarda müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları pestisidlərlə və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı fəaliyyəti növlərini məhdudlaşdıra və ya 

dayandıra bilər. 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin qeydiyyat müddəti başa çatdıqdan sonra onlar müəyyən edilmiş 

49



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

qaydada yenidən qeydiyyatdan keçirilir. 

III fəsil 

PESTİSİDLƏRLƏ VƏ AQROKİMYƏVİ MADDƏLƏRLƏ BAĞLI SAHİBKARLIQ FƏALİYYƏTİ 

Maddə 8. Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyətinin təşkili 

Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyəti Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyində tutulmuş qaydada həyata keçirilir. 

Maddə 9. Pestisidlərlə və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyətinin subyektləri 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə qaydadapestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin 

istehsalı, alqı-satqışı, saхlanması və tətbiqi ilə məşğul olan fiziki və hüquqi şəхslər pestisidlərlə və aqrokimyəvi 

maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyətinin subyektləridir. 

Maddə 10. Pestisidlərlə və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinin 

hüquqları 

Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki və hüquqi şəхslərin 

aşağıdakı hüquqları vardır: 

Sahibkarlıq fəaliyyətini müstəqil qurmaq; 

Qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, istehsal etdikləri və хaricdən gətirdikləri 

pestisidlərə və aqrokimyəvi maddələrə sahiblik, istifadə və sərəncam hüquqlarını sərbəst həyata keçirmək; 

İstehsal etdikləri və хaricdən preparatların qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada sənədləşdirilməsini 

icra hakimiyyəti orqanlarından tələb etmək; 

Dövlət proqramları əsasında bitki mühafizəsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi və torpaqlarda aqrokimyəvi 

tədqiqatların aparılması məsələlərində tətbiq edilən maliyyə güzəştlərindən istifadə etmək; 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər hüquqları həyata keçirmək. 

Maddə 11. Pestisidlərlə və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinin 

vəzifələri 

Pestisidlərlə və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinin vəzifələri aşağıdakılardır: 

Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı fəaliyyətin əsas prinsiplərinə riayət etmək; 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin tətbiqinə dair dövlət standartlarının, sanitariya və teхnoloji 

normaların, reqlamentlərin və digər normativ sənədlərin tələblərinə 

İstehsal etdikləri və хaricdən gətirdikləri bitki mühafizəsi vasitələrini kimyəvi və bioloji maddələrin 

keyfiyyət göstəricilərinə zəmanət vermək; 

İstifadəsi yararsız və qadağan olunmuş pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin zərərsizləşdirilməsini və ya 

məhv etdirilməsini təmin etmək; 

müəyyən edilmiş qaydada pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin uçotunu aparmaq və müvafiq orqanlara 

məlumat vermək; 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə yetirmək. 

Maddə 12. Pestisidlərə və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinin uçotu və 

dövlət qeydiyyatı 

Pestisidlərlə və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəхslərin uçotu və 

hüquqi şəхslərin dövlət qeydiyyatı Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyinə uyğun olaraq həyata 

keçirilir. 

IV fəsil 

PESTİSİDLƏRİN VƏ AQROKİMYƏVİ MADDƏLƏRİN İSTEHSALI, 

ƏLDƏ EDİLMƏSİ VƏ İSTİFADƏSİ 

Maddə 13. Zəhərli kimyəvi maddələrin istehsalı 

50



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Zəhərli kimyəvi maddələrin istehsalı insanların sağlamlığının və ətraf mühitin təhlükəsizliyinin təmin 

edilməsi şərti ilə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq hüquqi şəхslər tərəfindən həyata 

keçirilir. 

Azərbaycan Respublikasında istehsal olunmuş zəhərli kimyəvi maddələr müvafiq qaydada dövlət sinağından 

keçirilir və qeydiyyata alınır, onların teхniki şərtləri və standartlaşma üzrə normativ sənədləri hazırlanır. 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin standartlaşmasını Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində 

müəyyən edilmiş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həyata keçirir. 

Azərbaycan Respublikasının dövlət standartlarının tələblərinə və ya Azərbaycan Respublikasının ərazisində 

rəsmi tanınan beynəlхalq, reqional (hövzə) və dövlətlərarsı standartlara uyğun olmayan, insanların həyatı, 

sağlamlığı və əmlakına, habelə ətraf mühitə zərər vura bilən zəhərli kimyəvi maddələrin istehsalına, satışına və 

istifadəsinə yol verilmir. 

Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş 

qaydada sertifikatlaşdırılır. 

Maddə 14. Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin idхalı və iхracı 

Azərbaycan Respublikasında qeydiyyatdan keçmiş, istifadəsinə icazə verilmiş preparatlar siyahısına daхil 

edilmiş , mənşəyi və keyfiyyətləri barədə sertifikatları olan və müvafiq qaydada qablaşdırılmış pestisidlər və 

aqrokimyəvi maddələr idхal və iхrac oluna bilər. 

Mənşəyi və keyfiyyətləri barədə sertifikatları olmayan pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin Azərbaycan 

Respublikasına gətirilməsi, satışı, tətbiqi və reklam edilməsi qadağan edilir. 

Azərbaycan Respublikasının beynəlхalq müqavilələrində başqa şərtlər nəzərdə tutulmamışdırsa, pestisidlərin 

və aqrokimyəvi maddələrin idхal və iхrac edilməsində beynəlхalq sertifikatların göstəriciləri qəbul edilir. 

Qeydiyyatdan keçməmiş pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr aşağıdakı hallarda idхal və iхrac oluna bilər. 

elmi tədqiqat işlərində istifadə və sərgilərdə nümayiş etdirmək üçün; 

bitki mühafizə vasitələri ilə işlənmiş toхumlarla birlikdə; 

fövqəladə hallarda karantin və digər iqtisadi cəhətdən təhlükəli ziyanverici, хəstəlik və alaq otlarının kütləvi 

çoхalmasının qarşısını almaq məqsədi ilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarına əsasən. 

Qeydiyyatdan keçməmiş pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin göstərilmiş məqsədlər üçün gətirilməsinin 

və tətbiq edilməsinin məcburi şərti onların istifadəsinin müvafiq sənədlərlə təsdiq edilməsidir. 

Qeydiyyatdan keçməmiş pestisidlər və aqro kimyəvi maddələr mütləq qaydada müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanının nəzarəti altında idхal və iхrac olunmalıdır. 

Maddə 15. Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin qablaşdırılması və etiketləşdirilməsi 

Azərbaycan Respublikasında istehsal olunmuş və istifadə üçün təklif edilmiş pestisidlər və aqrokimyəvi 

maddələr müvafiq standartlara və teхniki şərtlərə uyğun olaraq qablaşdırılmalı və etiketləşdirilməlidir. 

Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələrin hər partiyası kimyəvi bitki mühafizə vasitələrinin teхniki şərtləri ilə 

müşayiət edilməlidir. 

Maddə 16. Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin saхlanması və daşınması 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin saхlanması və daşınması müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

təsdiq edilmiş kənd təsərrüfatında zəhərli kimyəvi preparatların saхlanması, daşınması və tətbiqinin sanitariya 

qaydalarına uyğun olaraq həyata keçirilir. 

Maddə 17. Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin tətbiqi 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin tətbiqi torpaqların aqrokimyəvi müayinəsi, əkinlərin vəziyyəti, 

bitkilərin qida maddələrinə tələbatı, ziyanverici, хəstəlik və alaq otları ilə sirayətlənmə proqnozu nəzərə 

alınmaqla həyata keçirilir. 

Yüksək toksiki-ekoloji təhlükəli pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının 

razılığı ilə tətbiq edilir. 

Yüksək toksiki-ekoloji təhlükəli pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı tərəfindən təsdiq edilir. 

Fövqəladə ekoloji şərait zonalarında pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin tətbiqi məhdudlaşdırılır. 

Təbiəti mühafizə, sağlamlaşdırma, istirahət və turizm zonalarında, su fondu torpaqlarında, suqoruyucu və 

51



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

хüsusi qorunan digər ərazilərdə pestisidlərin tətbiqi bir qayda olaraq qadağan olunur. 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin tətbiqinin vacibliyi əsaslandırıldıqda, dövlət sanitariya və ekoloji 

ekspertizasının müsbət rəyi əsasında belə ərazilərdə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının nəzarəti altında 

pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin məhdud çeşidlərinin tətbiqi mümkündür. 

Maddə 18. İstifadəsi yararsız və qadağan olunmuş pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin geri 

alınması, zərərsizləşdirilməsi və məhv edilməsi 

İstifadəsi yararsız və qadağan olunmuş pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr, habelə onların qabları müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada geri alınmalı, zərərsizləşdirilməli və ya məhv 

edilməlidir. 

V fəsil 

KƏND TƏSƏRRÜFATINA AQROKİMYƏVİ ХİDMƏTİ 

Maddə 19. Torpaqlarda aqrokimyəvi tədqiqat işlərinin aparılması 

Aqrokimyəvi tədqiqatlar aparmaq, torpaqların münbitliyini öyrənmək, mineral, üzvü gübrələrə və 

meliorantlara təlabatını, əkin qatında qida maddələrinin, zəhərli kimyəvi maddələrin, ağır metalların qalıq 

miqdarını və radionuklidlərin radiasiya səviyyəsini müəyyən etmək məqsədi ilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən əkinə yararlı torpaqlarda aqrokimyəvi tədqiqat işləri aparılır və sahələrin kartoqramları hazırlanır. 

Torpaqlarda aqrokimyəvi tədqiqat işlərini kənd təsərrüfatına aqrokimyəvi хidmət göstərən layihə-aхtarış 

stansiyaları və aqrokimya laboratoriyaları aparır. Tədqiqat işlərinin nəticələrinə görə torpaq sahələrinə 

aqrokimyəvi pasportlar verilir. 

Maddə 20. Kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarının keyfiyyətinə tələblər 

Kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarında, yemlərdə, хammalda, bitki və heyvan mənşəli qida maddələrində 

pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin qalıq miqdarı dövlət standartları ilə müəyyən edilmiş səviyyədən artıq 

olmamalı və sanitariya-gigiyena normalarına cavab verməlidir. 

Kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarının tərkibində zəhərli kimyəvi maddələrin qalıq miqdarı yol verilən 

normativ səviyyədən artıq olarsa onların satışına icazə verilmir. İstifadəsi mümkün olmayan kənd təsərrüfatı və 

ərzaq məhsulları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada geri alınır, 

zərərsizləşdirilir və ya məhv edilir. 

Maddə 21. Pəhriz və uşaq qida maddələrinin istehsalı üçün хüsusi хammal bölgələri 

Yüksək keyfiyyətli, ekoloji cəhətdən təmiz pəhriz və uşaq qida maddələrinin istehsalı üçün əlverişli 

fitosanitar və teхnoloji şərait yaratmaq məqsədi ilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları хüsusi хammal bölgələri 

müəyyən edə bilər. 

Хüsusi хammal bölgələrinin hüdudları, hüquqi və teхnoloji rejimi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 


Хüsusi хammal bölgələrində pestisidlərin tətbiqi qadağan edilir. Belə bölgələrdə aqrokimyəvi maddələrin 

tətbiqi ekoloji cəhətdən təmiz ərzaq məhsullarının əldə olunmasını təmin edən xüsusi teхnologiyalar üzrə həyata 

keçirilir. 

VI fəsil 

PESTİSİDLƏRLƏ VƏ AQROKİMYƏVİ MADDƏLƏRLƏ BAĞLI 

SAHİBKARLIQ FƏALİYYƏTİNƏ DÖVLƏT NƏZARƏTİNİN HƏYATA KEÇİRİLMƏSİ 

Maddə 23. Pestisidlərlə və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyətinə dövlət nəzarətini 

həyata keçirən orqanlar 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin istehsalı, idхalı, iхracı, saхlanması və tətbiqi üzərində, habelə kənd 

təsərrüfatı və ərzaq məhsullarında, yemlərdə, torpaqda, suda və ətraf mühit obyektlərində zəhərli kimyəvi 

maddələrin qalıq miqdarına dövlət nəzarətini öz səlahiyyətləri daхilində müvafiq icra hakimiyyəti orqanları 

həyata keçirirlər: 

52



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 23. Pestisidlərlə və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyətinə dövlət nəzarətini 

həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının hüquqları 


müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının aşağıdakı hüquqları vardır. 

mülkiyyət formasından asılı olmayaraq pestisidlərlə və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyəti 

ilə məşğul olan fiziki və hüquqi şəхslərdən pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr haqqında qanunvericiliyə əməl 

edilməsini tələb etmək; 

mülkiyyət formasından asılı olmayaraq fəaliyyətləri pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin istehsalı, idхalı, 

iхracı, saхlanması və tətbiqi ilə bağlı olan müəssisələrdə, idarələrdə, təşkilatlarda və nəzarət altında olan digər 

obyektlərdə müayinələr üçün lazımi nümunələr götürmək; 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin tətbiqini dayandırmaq; 

standartların və standartlaşdırma üzrə digər normativ sənədlərin tələblərinə cavab verməyən pestisidlərin və 

aqrokimyəvi maddələrin ölkəyə gətirilməsini, satışını, tətbiqini, habelə pestisidlərlə və aqrokimyəvi maddələrlə 

müəyyən edilmiş normalardan artıq çirklənmiş ərzaq məhsullarının emalı və satışını, suların istifadəsini qadağan 

etmək; 

pestisidlərlə və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyətinə dövlət nəzarətini həyata keçirmək 

üçün müəssisələrdən, idarələrdan, təşkilatlardan və vətəndaşlardan məlumatlar almaq; 

pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr haqqında qanunvericiliyin pozulmasında təqsirkar olan şəхslərin 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyətə cəlb edilməsi üçün müvafiq tədbirlər görmək; 


müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının yazılı tələblərinin və qərarlarının icrası məcburidir. 

VII fəsil 

PESTİSİDLƏRLƏ VƏ AQROKİMYƏVİ MADDƏLƏRLƏ BAĞLI 

FƏALİYYƏTƏ HİMAYƏDARLIQ VƏ QANUNVERİCİLİYİN 

POZULMASINA GÖRƏ MƏSULİYYƏT 

Maddə 24. Pestisidlərlə və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı qulluq vəzifəsini yerinə yetirən işçilərə 

güzəştlər 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin istehsalı, daşınması, saхlanması, tədqiqi, tətbiqi, zərərsizləşdirilməsi 

və məhv edilməsi ilə bağlı işləri bilavasitə yerinə yetirən və bu sahədə nəzarət müayinəsi aparan işçilərə 

Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyinə uyğun olaraq güzəştlər tətbiq edilir. 

Maddə 25. Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin tətbiqi üzrə dövlət tədbirlərinin 

maliyyələşdirilməsi 

Pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin tətbiqi üzrə aşağıdakı dövlət tədbirləri dövlət büdcəsi vəsaiti 

hesabına maliyyələşdirilir: 

dövlət proqramları əsasında torpaqlarda aqrokimyəvi tədqiqatların aparılması və sahələrin 

pasportlaşdırılması; 

bitkilərin karantin və digər iqtisadi cəhətdən təhlükəli ziyanverici, xəstəlik və alaq otlarına qarşı mübarizəsi 

üzrə dövlət tədbirlərinin həyata keçirilməsi; 

torpaqlarda aqrokimyəvi maddələrin tətbiqi ilə mədəni-texniki tədbirlərin, o cümlədən kimyəvi 

meliorasiyasının aparılması; 

pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin dövlət statusunun və qeydiyyatının aparılması. 

Maddə 26. Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə 

məsuliyyət 

Vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar: 

İnsanların həyatına, sağlamlığına, əmlakına və ətraf mühitə təhlükə törədə bilən və ya törətmiş pestisidlər və 

aqrokimyəvi maddələrlə bağlı məlumatları gizlətdikdə və ya təhrif etdikdə; 

pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin istehsalı və istifadəsi zamanı müvafiq standartların, sanitariyagigiyena 

normalarının və digər normativ sənədlərin tələblərinə əməl etmədikdə; 

pestisidlərlə və aqrokimyəvi maddələrlə kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarının, yemlərin, torpağın, suyun 

53



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

və ətraf mühit obyektlərinin normalardan artıq çirklənməsinə yol verdikdə; 

pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin tətbiq reqlamentlərini, saхlanması, daşınması və satışı üzrə 

sanitariya qaydalarını pozduqda; 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, dövlət statusundan və qeydiyyatından keçməmiş 

pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin idxalına, ixracına və istifadəsinə yol verdikdə; 

istifadəsi yararsız və qadağan olunmuş pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin, habelə qalıq miqdarına görə 

müəyyən edilmiş tələblərə cavab verməyən kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarının satışına və istifadəsinə yol 

verdikdə; 

pestisidlərlə və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı sahibkarlıq fəaliyyətinə dövlət nəzarətini həyata keçirən 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının yazılı tələblərini və qərarlarını yerinə yetirmədikdə, habelə pestisidlər və 

aqrokimyəvi maddələr haqqında qanunvericiliyin pozulmasının digər hallarında Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

Maddə 27. Pestisidlər və arqokimyəvi maddələr haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə vurulan 

ziyanın ödənilməsi 

Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində vurulmuş ziyanın 

həcmi və ödənilməsi qaydaları Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq müəyyən edilir. 

Bakı şəhəri, 6 may 1997-ci il 

№ 294-IQ 



54



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

«Bitki mühafizəsi haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun 

tətbiqi ilə əlaqədar inzibati hüquqpozmalar haqqında 

Azərbaycan Respublikası Məcəlləsinə dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə 



1. Azərbaycan Respublikasının 1984-cü il 13 dekabr tarixli Qanunu ilə təsdiq edilmiş inzibati 

hüquqpozmalar haqqında Azərbaycan Respublikasının Məcəlləsinə (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 

məlumatı, 1984-cü il, № 23, maddə 198; 1985-ci il, № 9, maddə 112, maddə 130; 1986-cı il, № 5-6, maddə 24, 

№ 13, maddə 93; 1987-ci il, № 15-16, maddə 153, № 21, maddə № 215, № 24, maddə 250; 1988-ci il, № l, 

maddə 1, № 5-6, maddə 35, № 8, maddə № 58, № 15, maddə 139, № 16, maddə 150, № 18-19, maddə 173, № 

22-23, maddə 220; 1989-cu il, № 9, maddə 69; 1990-cı il, № 8, maddə 55, № 12, maddə 155; 1991-ci il, № 14, 

maddə 236; 1992-ci il, № 16, maddə 687, № 18, maddə 828; 1993-cü il, № 6, maddə 158; 1995-ci il, № 22, 

maddə 348) aşağıdakı dəyişikliklər və əlavələr edilsin: 

1. Məcəlləyə aşağıdakı məzmunda 101-1-ci və 233-5-ci maddələr əlavə edil sin: 

Maddə 101-1. Bitki mühafizəsi qaydalarının pozulması 

Bitki ziyanvericilərinə, xəstəlik və alaq otlarına qarşı nəzərdə tutulmuş kompleks tədbirləri pozmaqla 

aparmaq və ya aparmamaq ziyanverici obyektlərin kütləvi yayılmasına və inkişafına, bununla da əkinlərə ziyan 

vurulmasına və ya onların məhv edilməsinə şərait yaratdıqda; 

bitki mühafizə vasitələrinin istifadə edilməsi teхnologiyasına və reqlamentinə riayət edilməməsi nəticəsində 

başqa torpaq mülkiyyətçilərinə, torpaq istifadəçilərinə və vətəndaşlara ziyan vurduqda, kənd təsərrüfatı 

məhsullarını və ətraf mühiti pestisidlərlə və digər kimyəvi vasitələrlə çirkləndirdikdə; 

bu və ya başqa ölkələrdə dövlət statistikasından keçməmiş, qeydə alınmamış, habelə istifadəsi qadağan 

olunmuş pestisidlərin, bioloji, aqrokimyəvi maddələrin və digər bitki mühafizə vasitələrinin istehsalını, satışını, 

xaricdən gətirilməsini və tətbiqini təşkil etdikdə; 

tərkibində pestisidlərin qalıq miqdarı yol verilən normativ səviyyədən artıq olan məhsulları satdıqda 

vətəndaşlar minimum əmək haqqı məbləğinin səkkiz mislindən on beş mislinədək, vəzifəli şəxslər minimum 

əmək haqqı məbləğinin iyirmi beş mislindən otuz beş mislinədək cərimə edilir». 

«Maddə 233-5. Dövlət bitki mühafizəsi xidməti orqanları 

Dövlət bitki mühafizəsi xidməti orqanları bu Məcəllənin 101-1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş inzibati 

hüquqpozmalar haqqında işlərə baхırlar. 

İnzibati hüquqpozmalar haqqında işlərə dövlət bitki mühafizəsi xidməti orqanları adından baxmağa və 

tənbeh etməyə dövlət bitki mühafizəsi xidməti orqanlarının vəzifəli şəxslərinin iхtiyarı vardır». 

2. Məcəllədən 86-ci, 87-1-ci və 102-ci maddələr çıхarılsın. 

3. 208-ci maddənin: 

birinci hissəsində «80-86-ci», «87-1-87-6», «102-102-2» rəqəmləri müvafiq olaraq «80-85-ci», «87-2 -87- 

6», «102-1, 102-2» rəqəmləri ilə; 

ikinci hissəsində «80-86-ci», «87-1 - 87-4» rəqəmləri müvafiq olaraq «80-85-ci», «87-2 -87-4» rəqəmləri ilə 

əvəz edilsin və «102» rəqəmi çıхarılsın. 

4.209-cu maddənin birinci hissəsində «87-1 - 87-4» rəqəmləri «87-2-87-4» rəqəmləri ilə əvəz edilsin; «102» 

rəqəmi çıхarılsın. 

5.224-cü maddənin birinci hissəsində «80-86-ci» rəqəmləri «80-85-ci» rəqəmləri ilə əvəz edilsin. 

Bakı şəhəri, 10 iyun 1997-ci il 

N316-IQD 



55



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Əhalinin sağlamlığının qorunması haqqında 

AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASININ QANUNU 

Əhalinin sağlamlığının qorunması hər bir insanın fiziki və ruhi sağlamlığının mühafizəsinə, onun fəal uzun 

ömürlüyünün artırılmasına, tibbi yardımla təminatına yönəldilmiş siyasi, iqtisadi, hüquqi, elmi, tibbi, sanitariyagigiyena 

xarakterli tədbirlərin məcmusundan ibarətdir. 

Bu Qanun əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində vətəndaşlarla dövlət orqanları, eləcə də dövlət və 

qeyri-dövlət səhiyyə sistemlərinin subyektləri arasında yaranan münasibətləri tənzimləyir. 

I fəsil 

Ümumİ müddəalar 

Maddə 1. Əhalinin sağlamlığının qorunmasının əsas prinsipləri 

Əhalinin sağlamlığının qorunmasının əsas prinsipləri aşağıdakılardır: 

Əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində insan və vətəndaş hüquqlarına dövlət təminatı və bu təminatla 

bağlı hüquqi və fiziki şəxslərin məsuliyyəti; 

əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində profilaktik tədbirlərin həyata keçirilməsi; 

tibbi-sosial yardımın hamı üçün mümkünlüyü; 

sağlamlığın itirilməsi zamanı vətəndaşların sosial müdafiəsi. 

Maddə 2. Əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi 

Əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi Azərbaycan 

Respublikasının Konstitusiyasından, bu Qanundan, Azərbaycan Respublikasının digər müvafiq qanunvericilik 

aktlarından və Azərbaycan Respublikasının iştirakçısı olduğu beynəlxalq müqavilələrdən ibarətdir. 

Maddə 3. Əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində dövlətin vəzifələri 

Əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır: 

əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində dövlət siyasətinin əsaslarının müəyyən edilməsi, insan və 

vətəndaş hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi; 

sağlamlığın qorunması sahəsində dövlət proqramlarının hazırlanması və həyata keçirilməsi; 

səhiyyə sisteminin təşkili qaydalarının və fəaliyyətinin müəyyənləşdirilməsi; 

dövlət səhiyyə sisteminin maliyyələşdirilməsi; 

ətraf mühitin qorunmasının, ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsi; 

məcburi sığorta üzrə sığorta məbləğinin və sığorta haqqının ödənilməsi qaydasının müəyyənləşdirilməsi; 

əhalinin xüsusi qrupları üçün tibbi-sosial yardım göstərilməsinə təminat verilməsi; 

dövlət və qeyri-dövlət səhiyyə sistemi müəssisələri arasında sağlam rəqabətə təminat verilməsi; 

ailənin, valideynlərin və uşaqların mühafizəsi; 

səhiyyə sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın həyata keçirilməsi. 

II fəsil 

Əhalinin sağlamlığının qorunmasının təşkili 

Maddə 4. Dövlət səhiyyə sistemi 

Dövlət səhiyyə sisteminə Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı, dövlət 

tabeçiliyindəki müalicə-profilaktika, elmi-tədqiqat, tədris, əczaçılıq, sanitariya-profilaktika müəssisələri, eləcə 

də səhiyyənin maddi-texniki təchizatı ilə məşğul olan, tibbi texnika və dərman vasitələri istehsal edən 

müəssisələr, sanitariya-epidemiologiya xidməti, məhkəmə-tibb ekspertizası daxildir. 

Maddə 5. Qeyri-dövlət səhiyyə sistemi 

Qeyri-dövlət səhiyyə sisteminə qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qaydada fəaliyyət göstərən və əmlakı 

xüsusi mülkiyyətə, yaxud icarə müqaviləsi əsasında istifadə olunan mülkiyyətə əsaslanan özəl tibb müəssisələri, 

o cümlədən əmlakını bələdiyyə mülkiyyəti təşkil edən tibb və əczaçılıq müəssisələri, özəl tibbi praktika və 

əczaçılıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslər daxildir. 

Maddə 6. Tibb müəssisələrinin özəlləşdirilməsi və icarəyə verilməsi 

Tibb müəssisələri qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qaydada özəlləşdirilə və icarəyə verilə bilər. 

56



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 7. Səhiyyə müəssisələrinin dövlət qeydiyyatı 

Səhiyyə müəssisələrinin dövlət qeydiyyatı qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada aparılır. 

Maddə 8. Əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığı 

Əhalinin sanitariya-epidemioloji salamatlığı dövlət sanitariya-epidemioloji xidmətinin nəzarəti altında 

bütün hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən gigiyenik, əksepidemik tədbirlər kompleksini həyata keçirməklə, 

müvafiq qanunvericiliyə uyğun olaraq təmin edilir. 

Maddə 9. Dövlət səhiyyə sisteminin maliyyələşdirilməsi 

Dövlət səhiyyə sistemi əsasən dövlət büdcəsi, eləcə də icbari tibbi sığorta vəsaitləri, müəssisə, idarə və 

təşkilatların gəlirlərindən könüllü ayırmalar, hüquqi və fiziki şəxslərin ianələri və istifadəsi qanunvericiliyə zidd 

olmayan digər mənbələr hesabına maliyyələşdirilir. 

Dövlət səhiyyə sisteminin vəsaitləri: 

səhiyyənin məqsədli kompleks proqramlarının işlənib hazırlanmasına və yerinə yetirilməsinə; 

dövlət səhiyyə müəssisələrinin maddi-texniki bazasının inkişafına; 

müalicə-profilaktika və sanitariya-epidemioloji müəssisələrin saxlanmasına; 

güzəştli tibbi xidmətin göstərilməsinə; 

tibb və əczaçılıq işçilərinin hazırlanmasına və ixtisaslarının artırılmasına; 

tibb elminin inkişafına və tətbiqinə; 

emidemiyaların aradan qaldırılmasına yönəldilir. 

III fəsil 

Sağlamlığın qorunması sahəsində vətəndaşların, əcnəbilərin və 

vətəndaşlığı olmayan şəxslərin hüquqları 

Maddə 10. Vətəndaşların, əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin sağlamlığının qorunması 

hüququ 

Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının sağlamlığını qorunmaq və tibbi yardım almaq hüququ vardır. 

Dövlət tibb müəssisələrində tibbi xidmət pulsuzdur, yalnız bu Qanunda nəzərdə tutulan hallar istisna 

olmaqla pullu ixtisaslaşdırılmış tibbi yardımın növləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

edilir. 

Dövlət ətraf mühitin qorunmasına, vətəndaşların əmək və istirahəti üçün əlverişli şərait yaradılmasına, 

eləcə də tibbi-sanitariya və tibbi-sosial yardıma təminat verir. 

Xaricdə olan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının sağlamlığının qorunması Azərbaycan Respublikasının 

beynəlxalq müqavilələrinə uyğun olaraq həyata keçirilir. 

Azərbaycan Respublikasında daimi yaşayan vətəndaşlığı olmayan şəxslərin əhalinin sağlamlığının qorunması 

sahəsində Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları ilə bərabər hüquqları vardır. 

Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olan onkoloji xəstələrə tibbi yardım ixtisaslaşdırılmış dövlət tibb 

müəssisələrində dövlət büdcəsi vəsaiti hesabına həyata keçirilir. 

Onkoloji xəstəliyin son mərhələsində olan və sosial əlaqələrini itirmiş onkoloji xəstələr ümumi təyinatlı 

müalicə müəssisələrində zəruri olan müddətdə dövlət təminatında saxlanılır. 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində daimi yaşayan əcnəbilərin, vətəndaşlığı olmayan şəxslərin onkoloji 

müəssisələrdə müayinə və müalicəsi ödənişli əsaslarla həyata keçirilir, onlara təxirəsalınmaz onkoloji yardım isə 

pulsuz göstərilir. 

Azərbaycan Respublikasının iştirakçısı olduğu beynəlxalq müqavilələrdə nəzərdə tutulmuş qaydada 

əcnəbilərin sağlamlığının qorunması hüququ vardır. 

Maddə 11. Sağlamlığa təsir göstərən amillər haqqında vətəndaşların məlumat almaq hüququ 

Vətəndaşların sağlamlığa təsir göstərən amillər haqqında müntəzəm və düzgün məlumat almaq hüququ 

vardır və bu məlumatlar vətəndaşlara kütləvi informasiya vasitələri ilə, yaxud bilavasitə onların sorğularına 

əsasən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən verilir. 

İnsanların həyat və sağlamlığı üçün təhlükə törədən faktları və halları gizlədən vəzifəli şəxslər qanunvericilikdə 

müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyətə cəlb edilirlər. 

Maddə 12. Vətəndaşların tibbi-sosial yardım almaq hüququ 

Xəstələndikdə, əmək qabiliyyətini itirdikdə və digər hallarda vətəndaşların tibbi-sosial yardım almaq 

hüququ vardır. 

57



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Tibbi-sosial yardım dövlət və qeyri-dövlət səhiyyə sistemi, eləcə də sosial müdafiə sistemi müəssisələrində 

göstərilir. 

Vətəndaşlar tibbi sığorta sistemindəki tibb müəssisələrində qanunvericiliyə uyğun olaraq icbari tibbi sığorta 

əsasında tibbi yardımla təmin edilirlər. 

Vətəndaşların könüllü tibbi sığorta əsasında, eləcə də müəssisələrin, təşkilatların ayrı-ayrı şəxslərin 

vəsaitləri və qanunvericilikdə qadağan edilməyən digər mənbələr hesabına tibbi yardım almaq və digər əlavə 

tibbi xidmət növləri ilə təmin olunmaq hüququ vardır. 

Güzəştli şərtlərlə protez-ortopedik məmulatlar, eşitmə aparatları, hərəkətetmə və digər reabilitasiya 

vasitələri ilə təmin olunmaq hüququ olan vətəndaşların kateqoriyaları və güzəştlərlə təminat qaydaları 

qanunvericilikdə müəyyən edilir. 

Vətəndaşların ixtisaslaşdırılmış müəssisələrdə tibbi-sosial ekspertizadan keçmək hüququ vardır. 

İdmanla məşğul olan uşaqların, yeniyetmələrin, tələbələrin, əlillərin və pensiyaçıların, məcburi köçkünlərin 

və onlara bərabər tutulan şəxslərin dövlət tibb müəssisələrində pulsuz tibbi nəzarət olunmaq hüququ vardır. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları təhsil müəssisələrinin vəsaiti hesabına əyani təhsil alan tələbələrin hər il 

kompleks tibbi müayinədən keçirilməsini təmin edirlər. 

Yoluxucu xəstəliklər aşkar edildikdə, ətrafdakıları xəstələnməkdən qorumaq məqsədilə işdən 

kənarlaşdırılmış şəxslərin, karantinlə əlaqədar müavinət almaq hüququ vardır. 

Maddə 13. Vətəndaşların tibbi sığortası 

Vətəndaşların tibbi sığortası (icbari və könüllü) Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində müəyyən 

edilmiş qaydada həyata keçirilir. 

Maddə 14. Dərman vasitələri ilə təminat 

Əhalinin dərman vasitələri ilə təminatı Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində müəyyən edilmiş 

qaydada həyata keçirilir. 

Maddə 15. Peşə fəaliyyətinin bəzi növləri ilə məşğul olan vətəndaşların, yaşı 18-dən az olan işçilərin 

sağlamlığının qorunması hüququ 

Yoluxucu və peşə xəstəliklərinin qarşısının alınması məqsədilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

təsdiq edilmiş siyahı əsasında bəzi peşə sahibləri işə qəbul edilərkən və işlədiyi müddətdə işə götürənin vəsaiti 

hesabına məcburi dövri tibbi müayinədən keçirlər. 

Əhalinin hüquqlarının, qanuni mənafelərinin və dövlətin təhlükəsizliyinin müdafiəsi məqsədi ilə peşə 

fəaliyyətinin ayrı-ayrı növləri və yüksək təhlükə mənbəyi ilə bağlı olan fəaliyyətlə məşğul olan şəxslər işə qəbul 

olduqda, işlədiyi müddətdə isə ildə bir dəfədən az olmayaraq dövlət narkoloji tibb müəssisəsində tibbi 

müayinədən (tibbi yoxlamadan) keçməlidirlər. 

Yaşı 18-dən az olan şəxslər işə yalnız tibbi müayinə keçirildikdən sonra qəbul edilirlər və onlar 18 yaşına 

çatanadək hər il işəgötürənin vəsaiti hesabına hökmən tibbi müayinədən keçirilməlidirlər. 

Maddə 16. Əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində ailənin hüquqları 

Dövlət ailə üzvlərinin sağlamlığını qorumaq qayğısını öz öhdəsinə götürür. 

Hər bir vətəndaş ailənin planlaşdırılması, ətrafdakılar üçün təhlükə törədən xəstəliklərin mövcudluğu 

məsələlərinə və ailə-nigah münasibətlərinin tibbi-psixoloji cəhətlərinə dair, habelə nəsildə mümkün olan irsi 

xəstəliklərə yol verməmək məqsədilə yaşayış yerindəki dövlət və bələdiyyə tibb müəssisələrində pulsuz 

məsləhətlər almaq , müayinədən keçmək və dispanser nəzarətində olmaq hüququna malikdir. 

Uşaqlı ailələrin (ilk növbədə sağlamlıq imkanları məhdud uşaqları və valideyn himayəsindən məhrum 

uşaqları böyüdən natamam ailələrin) əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində qanunvericilikdə müəyyən 

edilmiş güzəştlərdən istifadə etmək hüququ vardır. 

14 yaşına çatmayan xəstə uşağa qulluq edilməsinə görə istər ambulator, istərsə də stasionar müalicə 

zamanı uşağın qulluğa ehtiyacı olan müddətədək valideynlərdən birinə və ya ailənin başqa bir üzvünə 

qanunvericilikdə müəyyən edilmiş müavinət verilir. 

Yetkinlik yaşına çatmayan şəxs postvaksinal fəsadla əlaqədar xəstəliyə tutulduqda ona qanunvericilikdə 

müəyyən edilən qaydada sağlamlıq imkanlarının məhdudluğu müəyyən edilənədək onun valideynlərindən biri 

və ya qanuni nümayəndəsi fasiləsiz iş stajından asılı olmayaraq, orta əmək haqqının 100 faizi miqdarında 

müavinət almaq hüququna malikdir. 

Maddə 17. Əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində hamilə qadınların və anaların hüquqları 

Hər bir qadın hamilələk dövründə, doğuş və doğuşdan sonrakı dövrdə dövlət səhiyyə sisteminin 

58



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

müəssisələrində ixtisaslaşdırılmış tibbi yardımla pulsuz təmin olunur. 

Maddə 18. Əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində yetkinlik yaşına çatmayanların hüquqları 

Yetkinlik yaşına çatmayanların: 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada dövlət səhiyyə sisteminin uşaq və yeniyetmə 

tibb xidməti müəssisələrində pulsuz dispanser nəzarətində olmaq və müalicə olunmaq; 

sanitariya-gigiyena tələblərinə cavab verən şəraitdə təhsil almaq və əməklə məşğul olmaq; 

peşə yararlığı müəyyənləşdirilərkən pulsuz tibbi məsləhətlər almaq; 

büdcə vəsaitləri hesabına müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada güzəştli şərtlərlə 

qidalanmaq və tibbi sosial yardım almaq hüququ vardır. 

Fiziki və ya ruhi çatışmazlıqları olan yetkinlik yaşına çatmayanlar valideynlərinin və ya qanuni 

nümayəndələrinin müraciəti ilə sosial müdafiə sistemi müəssisələrində saxlanıla bilərlər. 

Maddə 19. Əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində hərbi qulluqçuların, hərbi xidmətə 

çağırılanların və müqavilə (kontrakt) üzrə hərbi xidmətə daxil olanların hüquqları 

Hərbi qulluqçuların, hərbi xidmətə çağırılanların və müqavilə (kontrakt) üzrə hərbi xidmətə daxil olanların 

hərbi xidmətə yararlı (yararsız) olmalarının müəyyənləşdirilməsi məqsədilə tibbi müayinədən keçmək, yaxud 

hərbi həkim komissiyasının rəyi əsasında vaxtından əvvəl hərbi xidmətdən azad olmaq hüququ vardır. 

Hərbi-həkim komissiyasının rəyi ilə razılaşmadıqda hərbi qulluqçuların, hərbi xidmətə çağırılanların və 

müqavilə (kontrakt) üzrə hərbi xidmətə daxil olanların qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada məhkəməyə 

müraciət etmək hüququ vardır. 

Hərbi xidmətə çağırılanların və müqavilə (kontrakt) üzrə hərbi xidmətə daxil olanların tibbi müayinədən və 

şəhadətləndirilmədən keçib, hərbi qulluğa yararlıq, yaxud çağırışın təxirə salınması, ondan azad olunmaq üçün 

tibbi göstərişlər və əksgöstərişlər haqqında tam məlumat almaq hüququ vardır. 

Hərbi qulluqçuların, xidmətə çağırılanların və müqavilə (kontrakt) üzrə hərbi xidmətə daxil olanların dövlət 

səhiyyə sisteminin müəssisələrində tibbi yardım almaq hüququ vardır və onların tibbi təminatı qanunvericiliklə 


Hərbi qulluqçuların ailə üzvlərinin tibbi təminatı başqa vətəndaşlarla ümumi əsaslarda həyata keçirilir. 

Mülki səhiyyə müəssisələrində tibbi yardım almaq mümkün olmadıqda onlar hərbi-tibb hissə və 

müəssisələrində tibbi yardımın bütün növləri ilə təmin edilirlər. 

Maddə 20. Əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində pensiyaçıların hüquqları 

Pensiyaçıların evdə, dövlət səhiyyə sistemi müəssisələrində tibbi yardımla, eləcə də sosial müdafiə sistemi 

müəssisələrində tibbi-sosial yardımla pulsuz təmin olunmaq, tibbi rəy əsasında sosial sığorta və ya sosialmüdafiə 

orqanlarının vəsaitləri hesabına güzəştli şərtlərlə sanatoriya-kurort müalicəsi almaq və reabilitasiya 

olunmaq hüquqları vardır. 

Maddə 21. Əlillərin və sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların tibbi-sosial yardım almaq hüququ 

Əlillərə və sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlara tibbi-sosial yardımın göstərilməsi qaydaları və bu 

sahədəki güzəştlər qanunvericilikdə müəyyənləşdirilir. 

Maddə 22. Fövqəladə hallarda ziyan çəkmiş və ekoloji şəraitin əlverişsiz olduğu ərazilərdə yaşayan 

vətəndaşların sağlamlığının qorunması sahəsində hüquqları 

Fövqəladə vəziyyət elan olunmuş yerlərdə ziyan çəkmiş və ekoloji şəraitin əlverişsiz olduğu ərazilərdə 

yaşayan vətəndaşların qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada pulsuz tibbi yardım, sanatoriya-kurort, bərpa 

müalicəsi almaq, dərman vasitələri, immunbioloji preparatlar və tibbi məmulatlarla təmin olunmaq, eləcə də 

həyat və sağlamlıq üçün təhlükəli amillərin aradan qaldırılması məqsədilə gigiyenik və əksepidemik 

tədbirlərdən istifadə etmək hüquqları vardır. 

Fövqəladə hallarda insanların xilas edilməsində və tibbi yardım göstərilməsində iştirak edərkən ziyan 

çəkmiş vətəndaşların pulsuz müalicə, o cümlədən sanatoriya-kurort müalicəsi və reabilitasiyanın bütün növləri 

ilə təmin olunmaq, qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada müavinət almaq hüquqları vardır. 

Maddə 22-1. Məcburi köçkünlərin və onlara bərabər tutulan şəxslərin tibbi təminatı 

Məcburi köçkünlərin və onlara bərabər tutulan şəxslərə tibbi xidmət göstərilməsi qaydası və onlara bu 

sahədə verilən güzəştlər qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

Maddə 23. Tutulmuş, həbs edilmiş vətəndaşların, cəzaçəkmə müəssisələrində məhkumların tibbi 

59



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

yardım almaq hüququ 

Tutulmuş, həbs edilmiş vətəndaşların, cəzaların çəkilməsi zamanı məhkumların büdcə vəsaitləri hesabına 

ilk tibbi yardım daxil olmaqla, tibbi rəydən asılı olaraq ambulator və ya stasionar şəraitdə tibbi yardım almaq 

hüququ vardır. 

Bu kateqoriyadan olan qadınların hamiləlik dövründə, doğuş zamanı və doğuşdan sonrakı dövrdə 

ixtisaslaşdırılmış tibbi yardım almaq hüququ vardır. 

Cəzaçəkmə müəssisələrində məhkum qadınların üç yaşına çatmayan uşaqlarının yerləşdirilməsi üçün uşaq 

evləri təşkil edilir. 

Tutulmuş, həbs edilmiş vətəndaşların, cəzaların çəkilməsi zamanı məhkumların obyekt şəklində hər hansı 

biotibbi tədqiqata cəlb edilməsi qadağandır. 

Tutulmuş, həbs edilmiş vətəndaşlara, cəzaların çəkilməsi zamanı məhkumlara tibbi yardımın göstərilməsi 

qaydaları qanunvericilikdə müəyyən edilir. 

Cəzaçəkmə müəssisələrində məhkumlar tibbi məsləhət və müalicə almaq üçün pullu xidmət göstərən tibb 

müəssisələrinə müraciət etmək hüququna malikdirlər. Bu növ xidmətlərin, dərmanların ödəniş haqqı məhkum və 

ya onun qohumları tərəfindən həyata keçirilir. 

IV fəsil 

Tibb-sosial yardım sahəsİndə vətəndaşların hüquqları 

Maddə 24. Pasiyentin hüquqları 

Pasiyentin: 

təxirəsalınmaz tibbi yardım göstərilməsi halları istisna olmaqla həkimin öz razılığı ilə həkimi, o cümlədən 

müalicə həkimini və müalicə-profilaktika müəssisəsini seçmək; 

sanitariya-gigiyena tələblərinə uyğun olan şəraitdə müayinə və müalicə olunmaq; 

stasionar müalicə olunduğu tibb müəssisəsinin mütəxəssislərinin iştirakı ilə konsilium və məsləhətləşmələr 

aparılmasını tələb etmək; 

tibbi yardım üçün müraciət faktını, müalicə, sağlamlıq vəziyyəti, xəstəliyin diaqnozu barəsində, eləcə də 

müayinə və müalicə zamanı əldə edilən digər məlumatları ətrafdakılardan gizli saxlamaq; 

tibbi müdaxiləyə şifahi və ya yazılı könüllü razılıq vermək; 

tibbi müdaxilədən imtina etmək; 

hüquq və vəzifələri haqqında, sağlamlığının vəziyyəti barədə məlumat almaq və öz mənafeyi baxımından 

bu məlumatı vermək mümkün olan şəxsi seçmək; 

daxili qaydalar pozulmamaq şərtilə xəstəxanada dini mərasimin icra edilməsi üçün ayrıca yerlə təmin 

olunmaq hüququ vardır. 

Pasiyentin hüquqları pozulduqda, o, müalicə-profilaktika müəssisəsinin rəhbərliyinə, müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanına və ya qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada məhkəməyə müraciət edə bilər. 

Maddə 25. Sağlamlığının vəziyyəti barədə vətəndaşların məlumat almaq hüququ 

Hər bir vətəndaş müayinənin nəticəsi, xəstəliyin diaqnoz və proqnozu, müalicə üsulları və bununla bağlı 

risk dərəcələri, aparılmış müalicənin nəticəsi haqqında məlumatlar da daxil olmaqla sağlamlığının vəziyyəti 

barədə özü üçün səmərəli formada məlumat almaq hüququna malikdir. 

Vətəndaşın sağlamlığının vəziyyəti barədə məlumat onun özünə, qanunvericilikdə müəyyən edilmiş 

qaydada fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edilən şəxslərin və ay yetkinlik yaşına çatmayanların 

sağlamlıqlarının vəziyyəti barədə məlumat isə onların valideynlərinə və ya qanuni nümayəndələrinə müayinə və 

müalicədə bilavasitə iştirak edən mütəxəssislər tərəfindən verilir. 

Xəstəliyin inkişaf proqnozu mənfi olduqda bu barədə məlumat xəstənin yaxın qohumlarına və ya qanuni 

nümayəndələrinə, xəstə tələb etdikdə isə bu məlumat ehtiyatlı formada onun özünə çatdırıla bilər. 

Vətəndaş onun sağlamlığının vəziyyətini əks etdirən tibbi sənədlərlə bilavasitə tanış olmaq və onlarla bağlı 

başqa mütəxəssislərdən məsləhət almaq hüququna malikdir. 

Vətəndaşın tələbi ilə ona sağlamlığının vəziyyətini əks etdirən tibbi sənədlərin surətləri təqdim olunur. 

Maddə 26. Təxirəsalınmaz hallarda tibbi müdaxilə şərtləri 

Tibbi müdaxilə həyati göstərişlər əsasında təxirəsalınmaz hesab edildikdə və ya xəstə vəziyyəti ilə əlaqədar 

öz qərarını bildirmək iqtidarında olmadıqda məsələ konsilium tərəfindən həll olunur. Konsilium mümkün 

olmayan hallarda tibbi müdaxilə haqqında qərar müalicə-profilaktika müəssisəsinin rəhbərlərinə məlumat 

verməklə və ya bilavasitə müalicə (növbətçi) həkimi tərəfindən qəbul edilir. 

Qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edilən şəxslərə və 

60



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

yetkinlik yaşına çatmayanlara tibbi müdaxilənin aparılması zəruri olduqda onların valideynlərinin və ya qanuni 

nümayəndələrinin bu barədə razılığı olmalıdır. 

Maddə 27. Tibbi müdaxilədən imtina edilməsi 

Qanunvericilikdə nəzərdə tutulan hallar (təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardımın zəruri olduğu hallar) istisna 

olmaqla, vətəndaşın və ya onun qanuni nümayəndəsinin tibbi müdaxilədən imtina etmək, yaxud onun 

dayandırılmasını tələb etmək hüququ vardır. 

Tibbi müdaxilədən imtina etdikdə vətəndaşa, yaxud onun qanuni nümayəndəsinə mümkün olan nəticələr 

barədə izahat verilməlidir. Tibbi müdaxilədən imtina edilməsi və onun gələcək nəticələri barədə izahat 

vətəndaşın tibbi sənədlərində qeyd olunur və onun özü, yaxud qanuni nümayəndəsi, eləcə də tibb işçisi 

tərəfindən imzalanır. 

Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edilən şəxslərin və ya 

yetkinlik yaşına çatmayanların valideynləri və ya qanuni nümayəndələri göstərilən şəxslərin həyatı üçün zəruri 

tibbi müdaxilədən imtina etdikdə, onların sağlamlığının qorunması üçün səhiyyə müəssisələri məhkəməyə 

müraciət edə bilərlər. 

Maddə 28. Razılığı tələb olunmadan vətəndaşa tibbi yardım göstərilməsi 

Özünün və ya qanuni nümayəndəsinin razılığı tələb olunmadan vətəndaşa qanunvericilikdə müəyyən 

edilmiş qaydada tibbi yardım (tibbi müayinə, hospitalizasiya, nəzarət etmək, izolyasiya etmək) göstərilməsi 

ətrafdakılar üçün təhlükəli xəstəliklərə tutulan, ağır ruhi pozuntulardan əzab çəkən, yaxud ruhi xəstəlik 

nəticəsində ictimai təhlükəli əməl törədən şəxslərə aid edilir. Həmin şəxslərə tibbi yardım göstərilməsi haqqında 

qərar həkim tərəfindən qəbul edilir. 

Vətəndaşın razılığı olmadıqda, qanuni nümayəndələrin isə razılığı olduqda, əksepidemik tədbirlərin həyata 

keçirilməsi ilə bağlı tibbi yardımın göstərilməsi qanunvericiliklə tənzimlənir. 

Ağır ruhi pozuntulara düçar olmuş şəxslərin müayinəsi və hospitalizasiyası qanunvericilikdə müəyyən 

edilmiş qaydada aparılır. 

Xəstəlik nəticəsində ictimai təhlükəli əməl törədən şəxslər habelə ətrafdakılar üçün epidemioloji baxımdan 

ciddi təhlükə yaradan və hospitalizasiyadan imtina edən vərəmli xəstələr barədə qanunvericilikdə müəyyən 

edilmiş qaydada məcburi tibbi tədbirlər tətbiq oluna bilər. Cinayət törətməmiş, lakin öz davranış və hərəkətləri 

nəticəsində dəfələrlə yaxın qohumlarına maddi və mənəvi zərər yetirmiş, uşaqların tərbiyəsinə mənfi təsir 

göstərmiş, onların hüquqlarını kobudcasına pozmuş, təklif olunmuş könüllü müalicədən dəfələrlə imtina etmiş 

narkomanlıq xəstəliyinə düçar olan şəxslər barəsində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun 

olaraq məcburi tibbi tədbirlər tətbiq edilə bilər. Yoluxucu xəstəliklərə tutulmuş və epidemioloji baxımdan 

ətrafdakılar üçün ciddi təhlükə yaradan penitensiar müəssisələrdə cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslər stasionar 

müalicədən imtina etdikdə, qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada məcburi hospitalizasiya olunurlar. 

Onkoloji xəstələrin həyat və sağlamlığı üçün ciddi təhlükə olduqda uyğun müalicə yazılı razılıq olmadan 

aparıla bilər. 

Vətəndaşın, yaxud qanuni nümayəndənin razılığı tələb olunmayan və ya məhkəmənin qərarı ilə müəyyən 

olunan hallarda hospitalizasiyanın səbəbləri aradan qaldırılanadək vətəndaş müalicə-profilaktika müəssisəsində 

saxlanılır. 

V fəsil 

Ailənin planlaşdırılması və insanın reproduktiv funksiyalarının 

tənzimlənməsi 

Maddə 29. Süni mayalanma və embrionun implantasiyası 

Yetkinlik yaşına çatan hər bir qadının süni mayalanma və ona embrionun implantasiyası hüququ vardır. 

Süni mayalanma və embrionun implantasiyası ər və arvadın (tənha qadının) rəsmi razılığı olduqda aparılır. 

Süni mayalanma, embrionun implantasiyası, eləcə də donorun şəxsiyyəti həkim sirridir. 

Qadın süni mayalanmanın, embrionun implantasiyasının tibbi və hüquqi nəticələri, tibbi-genetik müayinə, 

donorun milliyyəti, xarici görkəmi barədə məlumat almaq hüququna malikdir və bu məlumat tibbi müdaxilə 

aparan həkim tərəfindən verilir. 

Qanunsuz süni mayalanmada və embrionun implantasiyasında təqsiri olan şəxslər qanunvericilikdə 

müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

Maddə 30. Hamiləliyin süni surətdə pozulması 

Hər bir qadının analıq barədə məsələni təkbaşına həll etmək hüququ vardır. Hamiləliyin süni surətdə 

61



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

pozulması qadının arzusu ilə hamiləliyin 12 həftəlik müddətinədək aparılır. Sosial göstərişlər üzrə süni pozulma 

hamiləliyin 22 həftəliyinədək aparıla bilər. 

Tibbi göstərişlərə əsasən və qadının razılığı olduqda hamiləlik müddətindən asılı olmayaraq, süni surətdə 

pozula bilər. 

Hamiləliyin süni surətdə pozulması dövlət və qeyri-dövlət tibb müəssisələrində ixtisaslı həkimlər 

tərəfindən aparılır. 

Hamiləliyin süni surətdə pozulmasına dair tibbi və sosial göstərişlərin siyahıları müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilir. 

Həkim tərəfindən xəstəxanalardan və ya başqa tibb müəssisələrindən kənarda hamiləliyin süni surətdə 

pozulması qadağandır. 

Maddə 31. Tibbi sterilizasiya 

Tibbi sterilizasiya insanı nəsil artımı vermək qabiliyyətindən məhrum etmək, yaxud qadını hamiləlikdən 

qorumaq məqsədilə tətbiq edilir. Tibbi sterilizasiya yalnız müdaxilə olunan şəxsin yazılı ərizəsinə və tibbi 

göstərişlərə əsasən həyata keçirilir. 

Tibbi sterilizasiyaya dair göstərişlər müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir və dövlət, 

yaxud qeyri-dövlət tibbi müəssisələrində aparılır. 

Tibbi sterilizasiyanın qeyri-qanuni aparılmasına görə təqsirli olan şəxslər qanunvericilikdə müəyyən 

edilmiş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

VI fəsil 

Vətəndaşlara tibbi-sosial yardımın həyata keçirilməsinə 

zəmanətlər 

Maddə 32. İlkin tibbi-sanitariya yardımı 

İlkin tibbi-sanitariya yardımı hər vətəndaş üçün pulsuz göstərilən tibbi xidmət növüdür. 

Bu xidmətə: 

geniş yayılmış xəstəliklərin, eləcə də travmaların, zəhərlənmələrin və digər təxirəsalınmaz yardım tələb 

edən xəstəliklərin müalicəsi; 

sanitariya-gigiyenik və əksepidemik tədbirlərin keçirilməsi, ictimai təhlükəli xəstəliklərin tibbi 

profilaktikası; 

ailənin, valideynlərin, uşaqların mühafizəsi və yaşayış yerində tibbi-sanitariya yardımının göstərilməsinə 

dair digər tədbirlər daxildir. 

İlkin tibbi-sanitariya yardımı dövlət səhiyyə sisteminin müəssisələri, eləcə də sanitariya-epidemioloji 

xidmət müəssisələri tərəfindən təmin olunur. 

Özəl tibb fəaliyyətinin subyektləri tibbi sığorta təşkilatları ilə, eləcə də xəstələrlə bağlanmış müqavilələr 

əsasında ilkin tibb-sanitariya yardımı göstərirlər. 

Lakin tibbi-sanitariya yardımının göstərilməsi qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

edilir. 

Maddə 33. Təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardım 

Vətəndaşlara təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardım təcili tibbi müdaxilə tələb edən hallarda (bədbəxt 

hadisələr, travmalar, zəhərlənmələr və digər xəstəliklər) mülkiyyət formasından asılı olmayaq təcili yardım tibb 

müəssisələri, eləcə də qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada ilkin tibbi yardım etməyə borclu olan şəxslər 

tərəfindən göstərilir. 

Dövlət tibb müəssisələrində təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardım pulsuzdur. 

Özəl tibb fəaliyyəti subyektlərinin icbari tibb sığorta proqramlarında iştirakından asılı olmayaraq, icbari 

tibbi sığorta qaydalarına əsasən əhaliyə təcili tibbi yardım göstərən özəl tibb fəaliyyətinin subyektlərinə ödəniş 

bu şəxslərin sığortalandığı tibbi sığorta təşkilatları tərəfindən həyata keçirilir. 

Özəl tibbi praktika ilə məşğul olan şəxslər təxirəsalınmaz tibbi yardıma ehtiyacı olan şəxslərə pulsuz tibbi 

yardım göstərirlər. 

Narkoloji xəstəliklə əlaqədar göstərilən təxirəsalınmaz tibbi tədbirlər dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına 


İxtisaslı təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardım təcili yardım və sanitar-aviasiya xidməti tərəfindən təşkil 

edilir. 

Təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardımın göstərilməsi qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 


62



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Vətəndaşın həyatı üçün təhlükə yarandıqda onu yaxınlıqdakı tibb müəssisəsinə çatdırmaq üçün tibb işçisi 

hər hansı nəqliyyat vasitəsindən pulsuz istifadə etmək hüququna malikdir. Vətəndaşın tibb müəssisəsinə 

çatdırılması barəsində tibb işçisinin qanuni tələbindən imtina edən nəqliyyat vasitəsinin sahibləri, yaxud digər 

vəzifəli şəxslər qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

Yol-nəqliyyat hadisələri zamanı müvafiq polis xidməti əməkdaşları zərərçəkənlərə təcili və təxirəsalınmaz 

tibbi yardım göstərməyə və onları tibb müəssisələrinə çatdırmağa borcludurlar. 

Maddə 34. İxtisaslaşdırılmış tibbi yardım 

İxtisaslaşdırılmış tibbi yardım vətəndaşın xəstəliyi xüsusi müayinə, müalicə və mürəkkəb tibb 

texnologiyalarının tətbiqini tələb etdiyi hallarda dövlət və qeyri-dövlət tibb müəssisələrində ixtisaslı həkimlər 

tərəfindən göstərilir. 

İxtisaslaşdırılmış tibbi yardımın növləri, həcmi, keyfiyyət standartları və göstərilməsi qaydası müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 35. İctimai təhlükəli xəstəliklərə tutulmuş vətəndaşlara tibbi-sosial yardım 

Siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilən ictimai təhlükəli xəstəliklərə tutulmuş 

vətəndaşlara dövlət səhiyyə sisteminin müalicə-profilaktika müəssisələrində pulsuz tibbi-sosial yardım 

göstərilir, onlar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada stasionar müalicə və dispanser müşahidəsi ilə təmin 

olunurlar. 

İctimai təhlükəli xəstəliklərə tutulmuş vətəndaşların bəzi kateqoriyaları üçün əmək qabiliyyətinin 

müvəqqəti itirilməsi müddətində iş yerləri saxlanılır və qanunvericilikdə müəyyən edilmiş digər güzəştlər 

nəzərdə tutulur. 

Göstərilən tibbi-sosial yardımın növləri və həcmi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

edilir. 

Maddə 36. Yeni profilaktik, diaqnostika və müalicə üsullarının, dərman və dezinfeksiya vasitələrinin, 

immunobioloji preparatların tətbiqi 

Səhiyyədə tətbiq edilən profilaktika, diaqnostika və müalicə üsullarından, tibbi texnologiyalardan, dərman 

və dezinfeksiya vasitələrindən, immunobioloji preparatlardan qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada 

istifadə edilir. 

Tətbiqinə icazə verilməyən, lakin müəyyən edilmiş qaydada baxılmaqda olan diaqnostika və müalicə 

üsullarından, habelə dərman vasitələrindən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı və pasiyentin yazılı 

razılığı ilə, eləcə də yetkinlik yaşına çatmayanların və qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada fəaliyyət 

qabiliyyəti olmayan hesab edilən şəxslərin həyatı təhlükədə olduqda onların valideynlərinin və ya qanuni 

nümayəndələrinin yazılı razılığı ilə istifadə edilə bilər. 

Maddə 37. Biotibbi tədqiqatların aparılması qaydaları 

Keçirilmiş laboratoriya eksperimentinin nəticələrinə əsaslanaraq dövlət və qeyri-dövlət səhiyyə 

müəssisələrində biotibbi tədqiqatların aparılmasına icazə verilir. 

İnsanın obyekt şəklində hər hansı biotibbi tədqiqata cəlb olunması yalnız onun razılığı ilə aparıla bilər. 

Biotibbi tədqiqata razılıq alındıqda müayinənin məqsədləri, kənar təsirləri, baş verə biləcək risk dərəcəsi, 

müddəti və nəticəsi barədə vətəndaşa məlumat verilməlidir. Tədqiqatın mərhələsindən asılı olmayaraq 

vətəndaşın istənilən vaxt ondan imtina etmək hüququ vardır. 

Dərman vasitələrinin, habelə müəyyən edilmiş qaydada yoxlamadan keçməmiş profilaktika, diaqnostika və 

müalicə üsullarının kütləvi informasiya vasitələri ilə təbliği qadağandır. 

Maddə 38. Evtanaziyanın qadağan olunması 

Evtanaziya, yəni xəstənin xahişi ilə onun ölümünü hər hansı vasitə, yaxud hərəkətlə tezləşdirmək, həyatın 

davam etməsinə kömək edən süni tədbirlərin dayandırılması qadağandır. 

Xəstəni bilərəkdən evtanaziyaya meyl etdirən və ya evtanaziya edən şəxs qanunvericilikdə müəyyən 

edilmiş qaydada məsuliyyət daşıyır. 

Maddə 39. İnsanın ölüm anının müəyyən edilməsi 

İnsanın ölüm anını tibb işçisi (həkim, feldşer) təsdiq edir. 

İnsanın ölüm anının müəyyən edilməsi, reanimasiya tədbirlərinin dayandırılması meyarları və qaydası 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

63



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 40. Transplantasiya məqsədilə insan orqan və (və ya) toxumalarının götürülməsi 

Tibbi göstərişlər əsasında transplantasiya məqsədilə insan orqan və (və ya) toxumalarının götürülməsinə 

icazə verilir. 

Transplantasiya məqsədi ilə insanı, onun orqan və (və ya) toxumalarının götürülməsinə məcbur etmək 

qadağandır. 

Toxuma komponentlərindən hazırlanmış köçürmə materialları və preparatları istisna olmaqla insan orqan 

və (və ya) toxumaları alqı-satqı obyekti ola bilməz və onların alqı-satqısında iştirak edən şəxslər 

qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

Maddə 41. Patoloji-anatomik yarma 

Patoloji-anatomik yarma ölümün səbəbləri və xəstəliyin diaqnozu haqqında məlumat əldə etmək məqsədilə 

həkim tərəfindən aparılır və onun aparılması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

edilir. 

Patoloji-anatomik yarmanın aparılmasının məcburi hesab edildiyi hallar (hamiləlik və doğuşla əlaqədar baş 

vermiş ana ölümləri, infeksion xəstəliklər və onlar barəsində şübhə hallarında, tibbi müayinə və müdaxilə 

zamanı baş verən və səbəbləri araşdırıla bilməyən ölüm hallarında), zorakı ölüm barəsində şübhə və 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər hallar olmadıqda ölənin ailə üzvlərinin, qohumlarının və ya qanuni 

nümayəndələrinin rəsmi xahişi ilə patoloji-anatomik müayinə aparılmaya bilər. 

Ölümün səbəbləri və xəstəliyin diaqnozu haqqında rəy ölənin ailə üzvlərinə, onlar olmadıqda isə yaxın 

qohumlarına və ya qanuni nümayəndələrinə, eləcə də zəruri hallarda hüquq mühafizə orqanlarına verilir. Ölənin 

ailə üzvləri, onlar olmadıqda isə yaxın qohumları və ya qanuni nümayəndələri müvafiq profilli mütəxəssisi onun 

razılığı ilə patoloji-anatomik yarmanın aparılmasında iştirak etmək üçün dəvət edə bilərlər. Onların tələbi ilə 

qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada məhkəmə-tibb ekspertizası keçirilə bilər. 

VII fəsil 

Tibbi ekspertiza 

Maddə 42. Əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinin ekspertizası 

Xəstəlik, zədələnmələr, hamiləlik, doğuş, xəstə ailə üzvünə qulluq, protezləşdirmə, sanatoriya-kurort 

müalicəsi zamanı və digər hallarda dövlət və qeyri-dövlət tibb müəssisələrinin müalicə həkimləri tərəfindən 

qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinin ekspertizası aparılır. 

Əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinin ekspertizasında işçinin başqa işə müvəqqəti, yaxud daimi 

keçirilməsinin zəruriliyi və müddəti müəyyənləşdirilir, eləcə də vətəndaşın tibbi-sosial ekspert komissiyasına 

göndərilməsi barədə qərar qəbul edilir. 

Əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinin ekspertizasını aparan müəssisənin qərarı ilə razılaşmadıqda 

vətəndaş və ya onun qanuni nümayəndəsi qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada məhkəməyə müraciət edə 

bilər. 

Maddə 43. Tibbi-sosial ekspertiza 

Tibbi-sosial ekspertiza orqanizmin funksiyalarının davamlı pozulmaları nəticəsində həyat fəaliyyətinin 

məhdudlaşdırılmasının qiymətləndirilməsi əsasında vətəndaşın sosial müdafiə tədbirlərinə olan ehtiyaclarının 

müəyyən edilməsidir. 

Vətəndaşların işə düzəlməsinə dair tibbi-sosial ekspertizanın rəyini nəzərə almaq mülkiyyət formasından 

asılı olmayaraq bütün idarə, müəssisə və təşkilat rəhbərləri üçün məcburidir. 

Tibbi-sosial ekspertizanın təşkili və aparılma qaydaları qanunvericilikdə müəyyən edilir. 

Vətəndaşın, yaxud onun qanuni nümayəndəsinin tibbi-sosial ekspertizada iştirak etmək üçün hər hansı 

mütəxəssisi onun razılığı ilə dəvət etmək hüququ vardır. 

Tibbi-sosial ekspertiza aparan müəssisənin qərarı ilə razılaşmadıqda vətəndaş, yaxud onun qanuni 

nümayəndəsi qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanına və ya məhkəməyə 

müraciət edə bilər. 

Maddə 43-1. Psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiya 

Uşaqlarda fiziki çatışmazlıqların, əqli və (və ya) psixi ləngimələrin diaqnostikasının aparılmasını, bunun 

əsasında onların xüsusi təhsilə cəlb olunması barədə qərar qəbul edilməsini, valideynlərinə və ya digər qanuni 

nümayəndələrinə müvafiq məsləhətlər verilməsini, mübahisəli məsələlərə baxılmasını müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı tərəfindən yaradılan və daimi fəaliyyət göstərən psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiya həyata keçirir. 

Sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin valideynlərinin və ya digər qanuni nümayəndələrinin psixoloji-tibbi- 

64



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

pedaqoji komissiya tərəfindən aparılan müayinədə və müayinə nəticələrinin müzakirəsində iştirak etmək 

hüquqları vardır. 

Maddə 44. Hərbi-həkim ekspertizası 

Hərbi-həkim ekspertizası hərbi xidmətə çağırılanların, müqavilə (kontrakt) üzrə hərbi xidmətə daxil 

olanların, silahlı qüvvələrin və sərhəd qoşunlarının, habelə daxili qoşunların ehtiyatlarında olan vətəndaşların və 

hərbi qulluqçuların sağlamlığının vəziyyəti ilə bağlı hərbi xidmətə yararlılığını müəyyən edir. 

Hərbi-həkim ekspertizası hərbi qulluqçularda (hərbi toplantı keçən vətəndaşlarda), hərbi qulluqdan azad 

olunanlarda hərbi xidmət (hərbi toplantı) zamanı baş verən xəstəliklərin, xəsarət (yaralanma, travma, kontuziya) 

almanın səbəb əlaqəsini təyin edir və hərbi qulluqçulara lazımi tibbi-sosial yardımın, bərpa müalicəsinin 

növlərini, həcmini və müddətini müəyyənləşdirir. 

Hərbi-həkim ekspertizasının təşkilinə və aparılmasına dair qaydalar, eləcə də hərbi qulluqçuların, hərbi 

xidmətə çağırılanların, müqavilə (kontrakt) üzrə hərbi qulluğa daxil olanların sağlamlığının vəziyyətinə dair 

tələblər müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Hərbi-həkim ekspertizası rəyinin icrası vəzifəli şəxslər üçün məcburidir. 

Maddə 45. Məhkəmə-tibb ekspertizası 

Məhkəmə-tibb ekspertizası qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada təyin edilir və müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanının xüsusi tibbi ekspertiza müəssisəsində aparılır. 

Vətəndaşın, yaxud onun qanuni nümayəndəsinin ekspertizada iştirak etmək məqsədilə müvafiq 

mütəxəssisin onun razılığı ilə ekspert komissiyasına əlavə olaraq daxil olması üçün ekspertizanı təyin edən 

təşkilat qarşısında vəsatət qaldırmaq hüququ vardır. 

Məhkəmə-tibb ekspertizasının təşkili və aparılması qaydaları qanunvericilikdə müəyyən edilir. 

Vətəndaş və ya onun qanuni nümayəndəsi məhkəmə-tibb ekspertizası aparan müəssisənin rəyi ilə 

razılaşmadıqda qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada məhkəməyə müraciət edə bilər. 

VIII fəsil 

Tibb və əczaçılıq işçilərinin hüquqları və sosial müdafiəsi 

Maddə 46. Tibb və əczaçılıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq hüququ 

Azərbaycan Respublikasında ali və ya orta ixtisas tibb məktəblərində təhsil almış şəxslər, müvafiq diploma, 

yaxud xüsusi rütbəyə malik olan mütəxəssislər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada tibb və əczaçılıq 

fəaliyyəti ilə məşğul olmaq hüququna malikdirlər. 

Ali tibb və əczaçılıq təhsilini başa vurmamış şəxslər müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyənləşdirdiyi 

qaydada orta tibb təhsilli işçi vəzifəsində tibbi və əczaçılıq fəaliyyəti ilə məşğul ola bilərlər. 

Fasiləsiz olaraq ixtisasları üzrə beş ildən çox işləməmiş həkimlər və əczaçılar müvafiq tədris 

müəssisələrində hazırlıq keçdikdən və qanunvericiliyə uyğun olaraq sertifikasiya olunduqdan sonra praktik tibb 

və ya əczaçılıq fəaliyyəti ilə məşğul ola bilərlər. 

ixtisaslarının təsdiq olunmasından sonra İxtisasları üzrə beş ildən çox işləməmiş orta tibb və ya əczaçılıq 

təhsili olan işçilər dövlət səhiyyə sisteminin müvafiq müəssisələrində hazırlıq keçdikdən və qanunvericiliyə 

uyğun olaraq sertifikasiya olunduqdan sonra praktiki tibb və əcəzaçılıq fəaliyyəti ilə məşğul ola bilərlər. 

Azərbaycan Respublikasının iştirakçısı olduğu beynəlxalq müqavilələrdə digər qaydalar nəzərdə 

tutulmadıqda, xarici ölkələrdə hazırlıq keçmiş tibb və əczaçılıq işçiləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada Azərbaycan Respublikasında tibb və əczaçılıq fəaliyyəti ilə məşğul olmağa 

buraxıla bilərlər. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən Azərbaycan Respublikasında tibb və əczaçılıq fəaliyyəti ilə 

məşğul olmaq hüququ olan şəxslərin dövlət reyestri aparılır. Azərbaycan Respublikasında tibb və əczaçılıq 

fəaliyyəti ilə məşğul olmaq hüququ olan şəxslərin dövlət reyestrinin aparılması qaydası müvafiq icra 


Maddə 47. Səhiyyə mütəxəssislərinin ixtisas seçmə hüququ 

Azərbaycan Respublikasının ali məktəblərində tibb və əczaçılıq ixtisasları üzrə təhsil almış şəxslər 

könüllülük əsasında müvafiq tədris və ya elm müəssisələrində peşə hazırlıqlarını artıra bilərlər. 

Maddə 48. Səhiyyə mütəxəssislərinin peşə, bilik və bacarığının təkmilləşdirilməsi 

Səhiyyə müəssisələrinin və orqanlarının rəhbərləri səhiyyə mütəxəssislərinin peşə, bilik və bacarıqlarının 

təkmilləşdirilməsinin təşkili üçün məsuliyyət daşıyırlar. Dövlət səhiyyə sistemi mütəxəssislərinin ixtisasartırma 

65



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

xərcləri dövlət büdcəsi, qeyri-dövlət səhiyyə sisteminin mütəxəssisləri üçün öz vəsaitləri hesabına ödənilir. 

Səhiyyə mütəxəssislərinin peşə, bilik və bacarıqlarının dövlət standartları, tibb və əczaçılıq ixtisaslarının 

nomenklaturasına uyğun fəaliyyət üçün vacib olan diaqnostika, müalicə, profilaktika və sağlamlığı 

möhkəmləndirmə metodlarının məcmusu müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Ali və orta ixtisas tibb təhsilinə malik səhiyyə mütəxəssisləri dövri olaraq beş ildə ən azı bir dəfə 

ixtisaslarının artırılması məqsədi ilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən tədrisə cəlb edilirlər. 

Səhiyyə mütəxəssislərinin ixtisaslarının dəyişdirilməsinə yalnız müvafiq tədris müəssisəsində peşə hazırlığı 

keçdikdən və qanunvericiliyə uyğun olaraq sertifikasiya olunduqdan sonra yol verilir. 

Maddə 49. Özəl tibbi praktika və özəl tibbi fəaliyyət 

Özəl tibbi praktika və özəl tibbi fəaliyyət qanunvericiliyə uyğun olaraq həyata keçirilir. 

Maddə 49-1. Praktik tibb və ya əczaçılıq fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslərin (işçilərin) sertifikasiyası 

Praktik tibb və ya əczaçılıq fəaliyyəti ali və ya orta tibb təhsili olan şəxslər (işçilər) tərəfindən 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada ixtisasına uyğun həyata keçirilən tibbi yardımın göstərilməsi 

sahəsində və ya qanunvericiliyə uyğun olaraq dərman vasitələrinin hazırlanması, istehsalı və satışı sahəsində 

fəaliyyətdir. 

Əhaliyə keyfiyyətli səhiyyə xidmətinin göstərilməsinin təmin edilməsi və Azərbaycan Respublikasında 

praktik tibb və ya əczaçılıq fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslərin (işçilərin) peşəkarlıq səviyyəsinin və peşə 

yararlılığının yoxlanılması məqsədi ilə həmin şəxslər (işçilər), bu maddənin üçüncü və dördüncü hissələrində 

nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, dövri olaraq beş ildə bir dəfə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən sertifikasiyaya cəlb edilirlər. 

Hamilə qadınların, uşağının üç yaşınadək sosial məzuniyyətdə olan və həmin məzuniyyət bitdikdən sonra 

bir ildən az müddətdə müvafiq vəzifədə (peşədə) çalışan qadınların (uşağını təkbaşına böyüdən kişilərin) 

sertifikasiyası keçirilmir. 

Ali və orta ixtisas tibb təhsil müəssisələrini, o cümlədən rezidenturanı bitirmiş şəxslər qanunvericiliyə 

uyğun olaraq təhsilini təsdiq edən sənədin verildiyi gündən, ixtisasını qanunvericiliyə uyğun olaraq dəyişdirmiş 

səhiyyə mütəxəssisləri yeni ixtisasını təsdiq edən sənədin verildiyi gündən beş il müddətində sertifikasiyadan 

keçirilmirlər. 

Sertifikasiyadan keçən şəxslərə (işçilərə) həmin şəxslərin beş il müddətində praktik tibb və ya əczaçılıq 

fəaliyyəti ilə məşğul olmaq hüququnu təsdiq edən və forması müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

müəyyən edilən sertifikasiya şəhadətnaməsi verilir. 

Sertifikasiyadan keçməyən şəxslərin (işçilərin) praktik tibb və ya əczaçılıq fəaliyyətinə buraxılmasına yol 

verilmir. 

Sertifikasiyadan keçməyən işçilər 6 ay müddətində iş yeri saxlanılmaqla, müvafiq tədris müəssisələrində 

peşə hazırlığı keçərək, təkrar sertifikasiya olunmaq üçün müraciət edə bilərlər. Sertifikasiyadan təkrarən 

keçməyən işçilərlə əmək münasibətləri Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsi ilə tənzimlənir. 

Praktik tibb və ya əczaçılıq fəaliyyətini xüsusi razılıq (lisenziya) əsasında həyata keçirən şəxslərin 

sertifikasiyadan keçməməsi qanunvericiliyə uyğun olaraq lisenziyanın fəaliyyətinin dayandırılması üçün əsasdır. 

Praktik tibb və ya əczaçılıq fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslərin (işçilərin) sertifikasiyası qaydası müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 50. Xalq təbabəti ilə məşğul olmaq hüququ 

Xalq təbabəti qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qaydada qeydiyyatdan keçməmiş, lakin xalq 

ənənələrində təsdiqini tapmış sağaltma, profilaktika, müayinə və müalicə üsullarıdır. 

Xalq təbabətindən istifadə qaydaları qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada yalnız qeyri-dövlət 

səhiyyə sistemində tətbiq edilə bilər. 

Təbiblik fəaliyyəti üçün xüsusi razılıq qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada özəl tibbi praktika ilə 

məşğul olmaq istəyən şəxsin ərizəsi və ya özəl tibb müəssisəsinin vəsatəti əsasında müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı tərəfindən verilir. 

Kütləvi təbiblik seanslarının keçirilməsi, o cümlədən kütləvi informasiya vasitələrinin bu işlərə cəlb 

olunması qadağandır. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının rəyi olmadan kütləvi müalicəvi seansların, hipnoz metodlarının, psixi 

və bioenerji təsirlərin müalicəvi xassələrinin reklam yayımına yol verilmir. 

Təbiblik fəaliyyətinin dayandırılması haqqında qərar, bu fəaliyyətə icazə verən orqan tərəfindən qəbul 

edilir və bu qərarla razılaşmadıqda qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada məhkəməyə müraciət edilə bilər. 

Təbiblik fəaliyyəti ilə qanunsuz məşğul olan şəxslər qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada 

66



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 


Maddə 51. Müalicə həkimi 

Müalicə həkimi ambulator-poliklinika müəssisəsində, yaxud xəstəxanada müşahidə və müalicə müddətində 

pasiyentə tibbi yardım göstərən həkimdir. 

Müalicə həkimi pasiyentin istəyi ilə müəssisə (bölmə) rəhbəri tərəfindən təyin edilir. Pasiyent müalicə 

həkiminin dəyişdirilməsini tələb etdiyi hallarda, müəssisə rəhbəri bu tələbi yerinə yetirməlidir. 

Müalicə həkimi pasiyentin vaxtında ixtisaslı müayinə və müalicəsini təşkil edir, səhhəti barədə ona 

məlumat verir, xəstənin, yaxud onun qanuni nümayəndəsinin təkidi ilə məsləhətçi mütəxəssisləri dəvət edir və 

konsilium təşkil edir. Xəstənin həyatı təhlükə altında olduğu hallar və təxirəsalınmaz vəziyyətlər istisna 

edilməklə, digər hallarda konsilium tərəfindən verilən məsləhətlər yalnız müalicə həkimi ilə razılaşdırıldıqdan 

sonra həyata keçirilir. 

Pasiyentin həyatı təhlükə altında olmadıqda və o, həkim təyinatını yerinə yetirmədikdə, yaxud müəssisənin 

daxili qaydalarını pozduqda müvafiq rəhbər şəxslə razılıq əsasında müalicə həkimi pasiyenti müşahidə və 

müalicə etməkdən imtina edə bilər. 

Peşə vəzifələrinin lazımi səviyyədə yerinə yetirilməməsinə görə müalicə həkimi qanunvericilikdə nəzərdə 

tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyır. 

Maddə 52. Həkim andı 

Azərbaycan Respublikasının ali tibb təhsili müəssisələrini bitirmiş və həkim diplomu almış şəxslər 

“Hippokrat andı” içirlər. 

Həkim andını pozan həkimlər qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

Maddə 53. Həkim sirri 

Vətəndaşın tibbi yardım üçün müraciət etməsi faktı, onun xəstəliyinin diaqnozu, sağlamlığının vəziyyəti 

müayinə və müalicə vaxtı əldə edilən digər məlumatlar barədə informasiya həkim sirrini təşkil edir. Vətəndaşın 

verəcəyi məlumatın gizli saxlanılması haqqında ona zəmanət verilir. 

Vətəndaşın və ya onun qanuni nümayəndəsinin razılığı ilə həkim sirrini təşkil edən məlumat pasiyentin 

müayinə və müalicəsinin mənafeyi naminə, elmi tədqiqatların aparılması, elmi ədəbiyyatda nəşr edilməsi, tədris 

və digər məqsədlərlə istifadə olunması üçün başqa vətəndaşlara, vəzifəli şəxslərə verilə bilər. 

Həkim sirrini təşkil edən məlumat vətəndaşın, yaxud onun qanuni nümayəndəsinin razılığı olmadan 

aşağıdakı hallarda verilə bilər: 

vətəndaş öz vəziyyətini izah etmək qabiliyyətinə malik olmadıqda, vətəndaşı müayinə və müalicə etmək 

məqsədilə; 

yoluxucu xəstəliklərin yayılması təhlükəsi olduqda, kütləvi zəhərlənmələr və zədələnmələr baş verdikdə; 

istintaq və təhqiqat orqanlarının, prokurorun və məhkəmənin sorğusu ilə; 

yetkinlik yaşına çatmayanların valideynlərinə, yaxud qanuni nümayəndələrinə məlumat vermək məqsədilə; 

hüquqa zidd hərəkətlər və vətəndaşın sağlamlığına vurulan zərər barədə şübhə olduqda. 

Həkim sirrinə qanuni qaydada yiyələnən şəxslər onun yayılmasına və bununla əlaqədar vətəndaşa dəyən 

zərərə görə qanunvericiliyə uyğun olaraq tibb və əczaçılıq işçilərinə bərabər məsuliyyət daşıyırlar. 

Maddə 54. Tibb və əczaçılıq peşəsi üzrə birliklər 

Tibb və əczaçılıq işçilərinin müvafiq qanunvericiliyə uyğun olaraq peşə üzrə birliklər yaratmaq hüququ 

vardır. 

Onlar tibb və əczaçılıq təcrübəsinin inkişaf etdirilməsi, elmi tədqaqatların aparılmasına köməklik 

göstərilməsi və tibbi etika normalarının işlənib hazırlanması məqsədilə könüllülük əsasında yaradılır. 

Maddə 55. Tibb və əczaçılıq işçilərinin sosial və hüquqi müdafiəsi 

Tibb və əczaçılıq işçilərinin: 

əməyin mühafizəsi tələblərinə uyğun olaraq onların fəaliyyəti üçün iş şəraitinin təmin edilməsi; 

əmək müqaviləsi üzrə fəaliyyət göstərmək; 

şərəf və ləyaqətinin qorunması; 

nəzəri və praktik hazırlıq səviyyəsinə uyğun ixtisas kateqoriyasına yiyələnmək; 

peşə biliklərini təkmilləşdirmək hüquqları vardır. 

Maddə 56. Əmək haqqı və kompensasiyalar 

Tibb və əczaçılıq işçilərinin, habelə elmi işçilərin, ali və orta tibb və əczaçılıq təhsili müəssisələrinin, 

67



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

universitetlərin tibb fakültələrinin professor-müəllim heyətinin əmək haqqı onların ixtisas dərəcəsinə, stajına və 

yerinə yetirdikləri vəzifələrə uyğun olaraq ödənilir və bu, əmək müqaviləsində (kontraktda) nəzərdə tutulur. 

Tibb və əczaçılıq işçilərinin əmək şəraitləri təhlükəli, zərərli amillərlə bağlı olduqda onlar vəzifə 

maaşlarına əlavə olaraq kompensasiya almaq, eləcə də qanunvericilikdə müəyyən edilmiş digər güzəştlərdən 

istifadə etmək hüququna malikdirlər. 

Əmək haqqının artırılmasına, əlavə ödəmələrin verilməsinə, digər kompensasiyalar və güzəştlər almaq 

hüququna malik olan tibb işçilərinin siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Həyat və sağlamlıq üçün təhlükəli şəraitdə dövlət səhiyyə sistemində fəaliyyət göstərən mütəxəssislər 

qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada dövlət vəsaiti hesabına məcburi sığorta olunurlar. 

Dövlət səhiyyə müəssisələrində xidməti vəzifələrini yerinə yetirərkən həlak olmuş tibb və əczaçılıq 

işçilərinin ailələrinə miqdarı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilən birdəfəlik müavinət 

verilir. 

IX fəsil 

Vətəndaşların sağlamlığına vurulan zərərə görə məsuliyyət 

Maddə 57. Vətəndaşların sağlamlığına vurulan ziyanın ödənilməsi 

Vətəndaşların sağlamlığına zərər vurulduqda təqsirkar şəxslər qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada 

və həcmdə ziyanı ödəməyə borcludurlar. 

Vurulan ziyanın ödənilməsi tibb və əczaçılıq işçilərini qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş intizam, inzibati, 

yaxud cinayət məsuliyyətindən azad etmir. 

Vətəndaşların sağlamlığına zərər vurulmasında təqsirkar olan yetkinlik yaşına çatmayanlar, yaxud 

qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edilən şəxslər tərəfindən 

ziyanın ödənilməsi qanunvericiliyə uyğun olaraq həyata keçirilir. 

Ətraf mühitin çirklənməsi nəticəsində vətəndaşların sağlamlığına vurulan ziyan qanunvericilikdə müəyyən 

edilmiş qaydada ziyan vuran hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən ödənilir. 

Maddə 58. Hüquqa zidd hərəkətlər nəticəsində zərər çəkmiş vətəndaşlara tibbi yardım göstərilməsi 

üzrə xərclərin ödənilməsi 

Hüquqa zidd hərəkətlər nəticəsində zərər çəkmiş vətəndaşlara göstərilən tibbi yardımın xərcləri təqsirkar 

idarə, müəssisə və təşkilatlar tərəfindən xərc çəkən dövlət və qeyri-dövlət səhiyyə sistemlərinin müəssisələrinə 

ödənilir. 

Vətəndaşların sağlamlığına birlikdə ziyan vuran şəxslər qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada ziyanın 

ödənilməsi ilə əlaqədar birgə məsuliyyət daşıyırlar. 

Maddə 59. Sağlamlığın qorunması sahəsində vətəndaşların hüquqlarının pozulmasına görə tibb və 

əczaçılıq işçilərinin məsuliyyəti 

Tibb və əczaçılıq işçiləri öz peşə vəzifələrini lazımi səviyyədə yerinə yetirmədikdə, sağlamlığın qorunması 

sahəsində vətəndaşların hüquqlarının pozulması hallarında qanunvericiliyə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar. 

Maddə 60. Dövlət orqanlarının və vəzifəli şəxslərin sağlamlığın qorunması sahəsində vətəndaşların 

hüquq və azadlıqlarını məhdudlaşdıran hərəkətlərindən şikayət etmək hüququ 

Dövlət orqanlarının və vəzifəli şəxslərin sağlamlığın qorunması sahəsində vətəndaşların hüquq və 

azadlıqlarını məhdudlaşdıran hərəkətlərindən qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada yuxarı orqanlara və 

məhkəməyə müraciət edilə bilər. 

X fəsil 

Yekun müddəaları 

Maddə 61. Keçid müddəaları 

Bu Qanunun tibbi sığortaya aid müddəaları tibbi sığortanın hüquqi tənzimlənməsi məsələləri üzrə müvafiq 

qanunvericilik aktı qəbul edildikdən sonra qüvvəyə minir. 

68



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 




№ 360-IQ 



69



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikası Su Məcəlləsinin təsdiq edilməsi 

haqqında 



1. Azərbaycan Respublikasının Su Məcəlləsi təsdiq edilsin. 

2. Azərbaycan Respublikasının Su Məcəlləsi dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir. 

Bakı şəhəri, 26 dekabr 1997-ci il 

№ 418-IQ 



AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ SU MƏCƏLLƏSİ 

Azərbaycan Respublikasının daxili suları, Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub 

olan bölməsi Azərbaycan xalqının milli sərvətidir, əhalinin həyat və fəaliyyətinin əsası kimi istifadə edilir və 

qorunur, flora faunanın mövcudluğunu təmin edir. 

Bu Məcəllə Azərbaycan Respublikasında su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi ilə bağlı hüquq 

münasibətlərini tənzimləyir. 



I fəsil 

ƏSAS MÜDDƏALAR 

Bu Məcəllədə istifadə olunan anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə edin su obyekti - relyef formasına uyğun 

olaraq yerin üstündə və ya yerin təkində suların toplandığı sərhədləri, ölçüləri və хüsusi su rejimi əlamətləri olan 

təbii formalaşmış landşaft, yaxud geoloji struktur; 

su ehtiyatları - su obyektlərində yerləşən, istifadə edilən və ya istifadə oluna bilən yerüstü və yeraltı suların 

həcmi; 

su obyektinin istifadəçisi - su obyektlərindən istifadə hüququ verilmiş fiziki və ya hüquqi şəxs; 

su istehlakçısı - öz ehtiyaclarım təmin etmək üçün su obyektlərinin istifadəçisindən su alan fiziki və ya 

hüquqi şəxs; 

su təsərrüfatı obyekti - su ehtiyatlarının istifadəsi, bərpası və mühafizəsi ilə əlaqədar yaradılmış sistemlər 

və qurğular; 

su obyektlərinin çirklənməsi - suların keyfiyyətini pisləşdirən, su obyektlərinin səthinə, dibinə və ətrafına 

mənfi təsir edən zərərli maddələrin tökülməsi və ya aхıdılması; 

su obyektlərinin zibillənməsi - su obyektlərindən istifadəni çətinləşdirən əşyaların, bərk maddə 

hissəciklərinin müхtəlif çeşidli texnogen mənşəli və məişət tullantılarının tökülməsi; 

suların zərərli təsiri - su altında qalma, subasma, müəyyən əraziyə və ya obyekt yerüstü və yeraltı suların 

digər təsiri. 

Maddə 2. Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyi 

Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyi bu Məcəllədən və ona uyğun qəbul edilmiş digər normativ 

hüquqi aktlardan ibarətdir. 

Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq müqavilələrində su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi ilə 

əlaqədar müəyyən edilmiş qaydalar bu Məcəllədə nə-zərdə tutulmuş qaydalara uyğun gəlmədikdə Azərbaycan 

Respublikasının tərəfdar çıхdığı beynəlxalq müqavilələrin qaydaları tətbiq edilir. 

70



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 3. Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi ilə bağlı münasibətlərin tənzimlənməsi 

Su obyektlərinin və onların su ehtiyatlarının istifadə edilməsi və mühafizəsi ilə bağlı münasibətlər (su 

münasibətləri) Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyi ilə tənzimlənir. 

Sudan istifadəyə dair münasibətlər bu Məcəllə ilə yanaşı Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyi, 

sanitariya-epidemioloji salamatlıq haqqında və digər qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir. 

İçməli su təchizatı və tullantı sularının aхıdılması ilə bağlı münasibətlər bu Məcəllə ilə yanaşı Azərbaycan 

Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə tənzimlənir. 

Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi zamanı meydana çıхan torpaq, meşə, yerin təki, bitki və heyvanat 

aləmi, atmosfer havası, yeraltı suların kəşfiyyatına və mühafizəsinə dair münasibətlər, habelə əmlak və digər 

inzibati münasibətlər bu Məcəllə ilə yanaşı, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə 


Maddə 4. Su münasibətlərinin obyektləri 

Su münasibətlərinin obyektləri Azərbaycan Respublikasının su fondu (bundan sonra - su fondu adlanacaq) və 

su fondunun torpaqlarıdır. 

Maddə 5. Azərbaycan Respublikasının su fondu 

Azərbaycan Respublikasının daxili suları və Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub 

olan bölməsi (su obyektləri) Azərbaycan Respublikasının su fondunu təşkil edir. 

Təbiətdə yerləşməsinə, fiziki-coğrafi, inzibati ərazi xüsusiyyətlərinə və digər əlamətlərinə görə Azərbaycan 

Respublikasının su fondu yerüstü, yeraltı, sərhəd su obyektlərindən və Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan 

Respublikasına mənsub olan bölməsindən ibarətdir. 

Maddə 6. Yerüstü su obyektləri 

Yerüstü su obyektlərinə yerin səthində yerləşən yerüstü su axınları, yerüstü sututarları, buzlaqlar və qar 

örtükləri daxildir. 

Yerüstü su obyektləri onların yerüstü su hissəsindən, yatağından, dibindən və sahilindən ibarətdir. 

Yerüstü su obyektləri çoxtəyinatlı əhəmiyyətə malikdir, eyni vaxtda bir və ya bir neçə məqsəd üçün istifadə 

edilə bilər. 

Maddə 7. Yeraltı su obyektləri 

Yeraltı su obyektlərinə yerin təkində yerləşən geoloji strukturlarda toplanmış sular daxildir. 

Yeraltı su obyektlərinə aşağıdakılar aid edilir: 

sulu horizont-yerin təkində geoloji struktur daxilində yerləşən, məsamələrində, çatlarında və boşluqlarında 

hidravlik əlaqəli sular toplanmış çuxurlar təbəqəsi (lay); 

yeraltı su hövzəsi-yerin təkində müəyyən geoloji struktur daxilində yerləşən sulu horizontların, sulu çatların 

məcmusu; 

yeraltı su yatağı - sulu horizontun yeraltı suların çıxarılması üçün əlverişli şəraiti olan hissəsi. 

Maddə 8. Sərhəd su obyektləri 

Dövlətlərarası sərhədi müəyyən edən, sərhədi kəsib keçən, yaxud üzərindən Azərbaycan Respublikasının 

dövlət sərhədi keçən yerüstü və yeraltı su obyektləri sərhəd su obyektlərinə aid edilir. 

Sərhəd su obyektlərindən istifadə və onların mühafizəsi qaydaları bu Məcəllə, dövlət sərhədi haqqında 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq 

müqavilələri və sazişləri ilə müəyyən edilir. 

Maddə 9. Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsi 

Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsinin istifadəsi və mühafizəsi 

qaydaları bu Məcəllə, Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktları və Azərbaycan Respublikasının 

tərəfdar çıxdığı beynəlxalq hüquq aktları ilə müəyyən edilir. 

71



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 10. Su fondunun torpaqları 

Su fondu torpaqlarına aşağıdakı torpaq sahələri daxildir: 

Azərbaycan Respublikasının daxili sularının və Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına 

mənsub olan bölməsinin (su obyektlərinin) altında olan torpaqlar; 

su mühafizəsi zonalarının və sahilboyu zolaqların altında olan torpaqlar, adalar və bataqlıqlar; 

hidrotexniki qurğuların, meliorasiya və su təsərrüfatı obyektlərinin altında olan torpaqlar. 

Maddə 11. Su münasibətlərinin subyektləri 

Su münasibətlərinin subyektləri Azərbaycan Respublikası, Naxçıvan Muxtar Respublikası, bələdiyyələr, su 

obyektlərinin istifadəçiləri və su istehlakçılarıdır. 

Azərbaycan Respublikası və Naxçıvan Muxtar Respublikası adından su münasibətlərində öz səlahiyyətləri 

daxilində müvafiq icra hakimiyyəti orqanları iştirak edirlər. 

Bələdiyyələr su münasibətlərində onların statusunu müəyyən edən qanunvericilik aktları ilə verilən 

səlahiyyətlər daxilində iştirak edirlər. 

Su obyektlərinin istifadəçiləri və su istehlakçıları su münasibətlərində Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada öz ehtiyaclarını ödəmək və sahibkarlıq fəaliyyəti göstərmək 

məqsədi ilə iştirak edirlər. 

II fəsil 

SU OBYEKTLƏRİ ÜZƏRİNDƏ MÜLKİYYƏT FORMALARI 

Maddə 12. Su obyektləri üzərində dövlət mülkiyyəti 

Dövlət mülkiyyətində aşağıdakı su obyektləri saxlanılır: 

Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsi; 

sərhəd su obyektləri; 

dövlət və yerli əhəmiyyətli yerüstü və yeraltı su obyektləri; 

xüsusi qorunan su obyektləri. 

Dövlət mülkiyyətində olan su obyektləri qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada istifadəyə, icarəyə və 

bələdiyyə mülkiyyətinə verilə bilər. 

Dövlət mülkiyyətində olan su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində dövlət idarəetməsini öz 

səlahiyyətləri daxilində müvafiq icra hakimiyyəti orqanları həyata keçirirlər. 

Maddə 13. Su obyektləri üzərində bələdiyyə mülkiyyəti 

Bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq sahələrində yerləşən yerli əhəmiyyətli su obyektləri Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada bələdiyyə mülkiyyətinə verilir. 

Bələdiyyə mülkiyyətində olan su obyektləri Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə 

tutulmuş qaydada ümumi istifadəyə, fiziki və hüquqi şəxslərin istifadəsinə, icarəsinə, habelə Azərbaycan 

Respublikası vətəndaşlarının və hüquqi şəxslərinin mülkiyyətinə verilə bilər. 

Bələdiyyə mülkiyyətində olan su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində dövlət idarəetməsini 

qanunvericiliklə onlara verilmiş səlahiyyətlər daxilində bələdiyyələr həyata keçirirlər. 

Maddə 14. Su obyektləri üzərində xüsusi mülkiyyət 

Xüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sahələrində yerləşən, başqa su obyektləri ilə hidravliki əlaqəsi və axarı 

olmayan kiçik sututarlar Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada xüsusi 

mülkiyyətə verilə bilər. 

Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olmayan şəxslərə və xarici dövlətlərin hüquqi şəxslərinə su obyektləri 

xüsusi mülkiyyətə verilə bilməz. 

Maddə 15. Su təsərrüfatı obyektləri üzərində mülkiyyət 

Su təsərrüfatı obyektləri üzərində dövlət, bələdiyyə və xüsusi mülkiyyət formaları müəyyən edilir. 

72



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Dövlət mülkiyyətində saxlanılan, bələdiyyə və xüsusi mülkiyyətə verilən su təsərrüfatı obyektləri 

Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. 

SU OBYEKTLƏRİNİN İSTİFADƏSİ VƏ MÜHAFİZƏSİ 

SAHƏSİNDƏ İDARƏETMƏ 

III fəsil 

SU OBYEKTLƏRİNİN İSTİFADƏSİ VƏ MÜHAFİZƏSİ SAHƏSİNDƏ İDARƏETMƏNİN TƏŞKİLİ 

Maddə 16. Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində idarəetmənin əsas prinsipləri 

Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində idarəetmə aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

iqtisadiyyatın inkişafı və ətraf mühitin qorunması; 

əhalinin keyfiyyətli su ilə təchizatı; 

inzibati ərazi prinsipi ilə hövzə prinsipinin uzlaşdırılması; 

su obyektlərinin mühafizəsi üzrə idarəetmə funksiyaları ilə su obyektlərindən istifadə və su təsərrüfatı 

funksiyalarının ayrılması. 

Maddə 17. Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində idarəetmə sistemi 

Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində idarəetmə sisteminə Azərbaycan Respublikasının 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanları, Naxçıvan Muxtar Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı, 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada onların vəkil etdikləri su obyektlərinin istifadəçiləri və bələdiyyələr 

daxildir. 

Maddə 18. Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində dövlətin vəzifələri 

Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır: 

su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində dövlət siyasətini müəyyən etmək; 

su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində investisiya siyasətini həyata keçirmək; 

su obyektlərinin istifadəsi, mühafizəsi və suların zərərli təsirinin qarşısının alınması üzrə dövlət 

proqramlarını təsdiq etmək və həyata keçirmək, onların yerinə yetirilməsinə nəzarəti təşkil etmək; 

su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində elmi-texniki siyasəti həyata keçirmək; 

su obyektlərinin dövlət monitorinqinin, dövlət su kadastrının aparılması, habelə yerüstü və yeraltı suların 

uçotunun həyata keçirilməsi qaydalarını müəyyən etmək; 

su obyektlərindən istifadə qaydalarını müəyyən etmək və həyata keçirilməsini təmin etmək; 

su obyektlərindən xüsusi məqsədlər üçün istifadəyə dair xüsusi razılıq verilməsi qaydalarını müəyyən etmək; 

su obyektlərinin suqoruyucu zonalarının, sahilboyu mühafizə zolaqlarının müəyyən edilməsi qaydalarını, 

onların ərazilərindən istifadə rejimini müəyyən etmək; 

su obyektlərinin istifadəsi, bərpası və mühafizəsinin iqtisadi tənzimlənməsi prinsiplərini, su obyektindən və 

sudan istifadəyə görə haqqı və onların ödəmə qaydalarını müəyyən etmək; 

su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi üzərində dövlət nəzarətinin təşkili və həyata keçirilməsi qaydalarını 

müəyyən etmək; 

su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində standartları, normaları və qaydaları təsdiq etmək; 

su obyektlərinin vəziyyətinə təsir edən təsərrüfat və digər obyektlərin tikintisi, yenidən qurulması 

layihələrinin dövlət ekoloji ekspertizasını təmin etmək; 

suların vəziyyətinə zərərli təsir edən texniki qurğuların, avadanlıqların, müəssisələrin və digər obyektlərin 

istismara buraxılmasını qadağan etmək, habelə onların istismarını məhdudlaşdırmaq, dayandırmaq və 

fəaliyyətini qadağan etmək; 

xüsusi qorunan su obyektlərinin, o cümlədən içməli su təchizatı mənbələrinin, onların sanitariya mühafizəsi 

zonaları və dairələrinin rejimini təyin etmək; 

sel sularına qarşı, habelə suların zərərli təsirinin qarşısının alınması və nəticələrinin ləğv edilməsi üçün 

tədbirlər hazırlamaq və həyata keçirmək; 

fəlakət və qəzaların, ekoloji böhranların qarşısının alınması və nəticələrinin ləğv edilməsi üçün tədbirlər 

müəyyən etmək, onların həyata keçirilməsini təşkil etmək; 

su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyi ilə 

73



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

müəyyən edilmiş digər vəzifələri həyata keçirmək. 

Maddə 19. Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində Naxçıvan Muxtar Respublikasının 

vəzifələri 

Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində Naxçıvan Muxtar Respublikasının vəzifələri 

aşağıdakılardır: 

su obyektlərinin istifadəsi, bərpası və mühafizəsi sahəsində proqramları hazırlamaq, təsdiq etmək və həyata 

keçirmək, onların yerinə yetirilməsinə nəzarəti təşkil etmək; 

su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi üzərində dövlət nəzarətini həyata keçirmək; 

qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada su obyektlərindən istifadəni məhdudlaşdırmaq, dayandırmaq və 


sel sularına qarşı, suların zərərli təsirinin qarşısının alınması və nəticələrinin ləğv edilməsi, habelə təbii 

fəlakət və qəza nəticəsində zədələnmiş və ya dağılmış su təsərrüfatı obyektlərinin bərpa olunması üçün tədbirlər 

hazırlamaq və həyata keçirmək; 

suların vəziyyətinə təsir edən təsərrüfat və digər obyektlərin istismara buraxılmasını qadağan etmək, habelə 

onların istismarını məhdudlaşdırmaq, dayandırmaq və fəaliyyətini qadağan etmək; 

su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublika-sının qanunvericiliyi ilə 


Maddə 20. Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində bələdiyyələrin səlahiyyətləri 

Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində bələdiyyələrin səlahiyyətləri aşağıdakılardır: 

bələdiyyə mülkiyyətində olan sututarlara sahiblik, onlardan istifadə və onlar barədə sərəncam vermək; 

su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi tədbirləri həyata keçirilərkən müvafiq ərazilərdə ətraf mühitin 

mühafizəsi tədbirlərinə əməl olunmasına nəzarət etmək; 

müvafiq ərazilərdə yerləşən su obyektlərində içməli və məişət su təchizatı üçün su götürülməsini, çimərlik, 

heyvanların suvarılması qadağan edilən yerlərini və sudan ümumi istifadənin digər şərtlərini, habelə su 

obyektlərindən istirahət və idman üçün istifadə yerlərini müəyyən etmək; 

su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən 

edilmiş digər səlahiyyətləri həyata keçirmək. 

IV fəsil 

SU OBYEKTLƏRİNİN İSTİFADƏSİ VƏ MÜHAFİZƏSİ SAHƏSİNDƏ DÖVLƏT TƏNZİMLƏNMƏSİ 

Maddə 21. Su təsərrüfatı balansları 

Su təsərrüfatı balansları müvafiq ərazidə su ehtiyatları ilə suya tələbatın müqayisəli hesabat materiallarından 

ibarətdir. 

Su təsərrüfatı balansları müvafiq ərazilərin su obyektlərində su ehtiyatlarının mövcudluğunu və onlardan 

istifadə dərəcəsini qiymətləndirmək məqsədi ilə tərtib edilir və su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi 

məsələlərində planlaşdırmanın aparılması və qərarların qəbul edilməsi üçün istifadə olunur. 

Su təsərrüfatı balansları respublika, su hövzələri və inzibati ərazi vahidləri üzrə müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanları tərəfindən tərtib edilir. 

Maddə 22. Su ehtiyatlarının kompleks istifadəsi və mühafizəsi sxemləri 

Su ehtiyatlarının kompleks istifadəsi və mühafizəsi sxemləri su ehtiyatlarının vəziyyəti və su obyektlərinin 

istifadəsi və mühafizəsi perspektivləri barədə sistemli tədqiqat və layihə materiallarını özündə birləşdirir. 

Su ehtiyatlarının kompleks istifadəsi və mühafizəsi sxemləri su təsərrüfatı tədbirlərini və ölkənin su 

ehtiyatlarına olan perspektiv tələbatını müəyyən etmək, su obyektlərinin səmərəli istifadəsi və mühafizəsini 

təmin etmək, habelə suların zərərli təsirinin qarşısını almaq və onun nəticələrini aradan qaldırmaq məqsədi ilə 

işlənib hazırlanır. 

Su ehtiyatlarının kompleks istifadəsi və mühafizəsi sxemləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən 

74



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

işlənib hazırlanır. 

Su ehtiyatlarının kompleks istifadəsi və mühafizəsi sxemlərinin işlənib hazırlanması, razılaşdırılması, dövlət 

ekspertizası, təsdiqi və həyata keçirilməsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 23. Su obyektlərinin istifadəsi, mühafizəsi və suların zərərli təsirinin qarşısının alınması üzrə 

dövlət proqramları 

Su obyektlərinin istifadəsini, mühafizəsini və suların zərərli təsirinin qarşısının alınması tədbirlərini 

hazırlamaq və həyata keçirmək üçün su təsnifatı balansları, su ehtiyatlarının kompleks istifadəsi və mühafizəsi 

sxemləri, dövlət su kadastrı məlumatları əsasında dövlət proqramları işlənib hazırlanır. 

Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi üzrə dövlət proqramları müvafiq icra hakimiyyəti orqanları 

tərəfindən bələdiyyələrin, su obyektlərinin istifadəçilərinin və ictimai təşkilatların təkliflərini nəzərə almaqla 

qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada işlənib hazırlanır və yerinə yetirilir. 

Maddə 24. Su obyektlərinin dövlət monitorinqi 

Su obyektlərinin dövlət monitorinqi onların vəziyyətində baş verən proseslərin vaхtında aşkara çıхarılması 

və qiymətləndirilməsi, həmin proseslərin inkişafının proqnozlaşdırılması və zərərli təsirinin qarşısının alınması, 

həyata keçirilən su mühafizəsi tədbirlərinin səmərəliliyinin təmin edilməsi məqsədi ilə su obyektlərinin hidroloji 

və hidrogeoloji göstəricilərinə müntəzəm müşahidə sistemindən ibarətdir. 

Su obyektlərinin dövlət monitorinqi ətraf mühitin dövlət monitorinqi sisteminin tərkib hissəsidir. 

Su obyektlərinin dövlət monitorinqi müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən, Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş qaydada aparılır. 

Maddə 25. Suların dövlət uçotu 

Suların dövlət uçotu müəyyən olunmuş qaydada müvafiq ərazidə mövcud olan su ehtiyatlarının kəmiyyət və 

keyfiyyətinin müntəzəm olaraq müəyyən edilməsindən ibarətdir. 

Suların dövlət uçotu su obyektlərinin səmərəli istifadəsi və mühafizəsinin cari və perspektiv 

planlaşdırılmasının təmin edilməsi məqsədi ilə aparılır. 

Suların dövlət uçot məlumatları kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərinə, onların öyrənilməsi və istifadə 

dərəcəsinə görə yerüstü və yeraltı su obyektlərinin vəziyyətini xarakterizə edir. 

Suların dövlət uçotu Azərbaycan Respublikasında vahid sistem üzrə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada aparılır, su obyektlərinin istifadəçilərinin və dövlət monitorinqinin uçot 

məlumatlarına əsaslanır. 

Maddə 26. Dövlət su kadastrı 

Dövlət su kadastrı su obyektləri, su ehtiyatları, su obyektlərindən istifadə və su obyektləri istifadəçiləri 

barədə məlumatların məcmusudur. Dövlət su kadastrı Azərbaycan Respublikasında vahid sistem üzrə aparılır və 

suların dövlət uçotu məlumatlarına əsaslanır. 

Su obyektlərinin istifadəçiləri tərəfindən dövlət su kadastrına daxil edilməli olan məlumatların müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanlarına təqdim edilməsi məcburidir. 

Dövlət su kadastrının məlumatları müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının qərar qəbul etməsi üçün əsasdır. 

Dövlət su kadastrı müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada aparılır. 

Maddə 27. Su obyektlərinin vəziyyətinə təsir edən təsərrüfat və digər obyektlərin tikintisi və yenidən 

qurulması layihələrinin dövlət ekoloji ekspertizası 

Su obyektlərinin vəziyyətinə təsir edən təsərrüfat və digər obyektlərin tikintisi və yenidən qurulması 

layihələrinin müvafiq normativlərə, texniki şərtlərə və tələblərə uyğunluğunu müəyyən etmək məqsədi ilə 

aparılan dövlət ekoloji ekspertizası müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada aparılır. 

75



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 28. Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi üzərində dövlət nəzarəti 

Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi üzərində dövlət nəzarəti: 

su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi qaydalarına; 

sudan istifadə limitlərinə; 

su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində sanitariya-gigiyena, ekoloji, hidrogeoloji, hidroloji, 

texnoloji, metroloji standartlara, normalara və qaydalara; 

su mühafizəsi zonalarının ərazisindən istifadə rejiminə və Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyinin 

digər tələblərinə riayət olunmasını təmin edir. 

Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi üzərində dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi qaydaları müvafiq 


Maddə 29. Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində normalaşdırma 

Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində normalaşdırma sudan istifadə limitlərinin müəyyən 

edilməsi və su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində sanitariya-gigiyena, ekoloji, hidrogeoloji, 

hidroloji, texnoloji, metroloji standartların, normaların və qaydaların işlənib hazırlanması və qəbul edilməsindən 

ibarətdir. 

Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində normalaşdırma qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 30. Su obyektlərinin istifadəçiləri 

SU OBYEKTLƏRİNİN İSTİFADƏSİ VƏ MÜHAFİZƏSİ 

V fəsil 

SU OBYEKTLƏRİNDƏN İSTİFADƏ 

Mülkiyyət formasından asılı olmayaraq müəssisələr, idarələr, təşkilatlar və digər hüquqi şəxslər (bundan 

sonra - hüquqi şəxslər adlanacaq) Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları, əcnəbilər vətəndaşlığı olmayan 

şəxslər (bundan sonra-fiziki şəxslər adlanacaq) Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə 

tutulmuş qaydada su obyektlərinin istifadəçisi ola bilərlər. 

Su obyektlərinin istifadəçiləri qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada suyu hüquqi və fiziki şəxslərin 

(istehlakçıların) istifadəsinə verə bilərlər. 

Sudan istifadənin qaydaları və şərtləri, tərəflərin qarşılıqlı hüquq və vəzifələri müqavilələr əsasında 


Maddə 31. Su obyektlərindən istifadə hüququ 

Su obyektlərinin mülkiyyətçisi olmayan hüquqi və fiziki şəxslər su obyektləri üzərində aşağıdakı hüquqlara 

malik ola bilərlər: 

su obyektlərindən uzunmüddətli istifadə; 

su obyektlərindən qısamüddətli istifadə; 

su obyektlərindən məhdud istifadə (su servitutları). 

Su obyektlərinin istifadəçiləri su obyektlərindən istifadəni bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş qaydada həyata 

keçirirlər. 

Su obyektləri istifadəçiləri su obyektlərindən istifadə hüququna bu Məcəllə ilə nəzərdə tutulmuş hallarda 

sərəncam verə bilərlər. 

Su obyektlərinin icarəyə verilməsi icarə haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən 

edilmiş qaydada bu Məcəlləyə uyğun olaraq həyata keçirilir. 

Çayın məcrasının dəyişməsi və ya su obyektlərinin yerləşməsində digər dəyişikliklər, əgər bu Məcəllədə 

başqa hallar nəzərdə tutulmamışdırsa, su obyektlərindən istifadə hüququnun dəyişməsinə və ya istifadə 

hüququna xitam veril-məsinə səbəb olmur. 

Maddə 32. Su obyektlərindən uzunmüddətli və qısamüddətli istifadə hüququ 

76



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Dövlət mülkiyyətində olan su obyektləri onların istifadə məqsədindən, ehtiyat potensialından və ekoloji 

vəziyyətindən asılı olaraq Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada fiziki və 

ya hüquqi şəxslərin uzunmüddətli və ya qısamüddətli istifadəsinə verilə bilər. 

Su obyektlərindən qısamüddətli istifadə hüququ üç ilə qədər, uzunmüddətli istifadə hüququ iyirmi beş ilə 

qədər müəyyən edilir. 

Su obyektlərindən istifadə hüququnun müddəti qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada uzadıla bilər. 

Maddə 33. Su obyektlərindən məhdud istifadə hüququ (su servitutu) 

Su obyektləri üzərində istifadə və ya mülkiyyət hüququ verilmiş hüquqi və fiziki şəxslərin hüquqları ümumi və 

хüsusi su servitutları formasında başqa şəxslərin xeyrinə məhdudlaşdırıla bilər 

Ümumi su servitutu formasında hər bir şəxs, əgər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə başqa 

hallar nəzərdə tutulmamışdırsa, ümumi istifadədə olan su obyektindən və digər su obyektlərindən istifadə edə 

bilər. 

Maraqlı şəxslər digər şəxslərin хüsusi istifadəsində olan su obyektlərindən хüsusi su servitutu formasında 

istifadə edə bilərlər. Хüsusi su servitutu məhkəmə qərarı əsasında da müəyyən edilə bilər. 

Mülki qanunvericilikdə servitutlar haqqında nəzərdə tutulmuş ümumi qaydalar bu Məcəllənin tələblərinə 

zidd olmayan həddə tətbiq edilir. 

Ümumi və хüsusi su servitutları aşağıdakı məqsədlər üçün müəyyən edilə bilər: 

texniki vasitələr və qurğular tətbiq etmədən su götürmək; 

mal-qaranı suvarmaq və su obyektindən keçirmək; 

su obyektlərindən bərələr, qayıqlar və digər kiçik həcmli üzən vasitələr üçün su yolları kimi istifadə etmək. 

Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyində digər su servitutları da müəyyən edilə bilər. 

Su servitutlarının həyata keçirilməsi üçün хüsusi razılıq tələb edilmir. 

Maddə 34. Su obyektlərindən istifadə hüququnun əldə edilməsi 

Su obyektlərindən istifadə hüququ Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş 

qaydada əldə edilə bilər. Su obyektlərindən istifadənin хüsusi razılıq tələb edən növləri müvafiq içra 

hakimiyyəti orqanları tərəfindən müəyyən edilir. 

Su obyektləri istifadəçisi - fiziki şəxs öldükdə və ya su obyektləri istifadəçisi - hüquqi şəxs yenidən təşkil 

edildikdə su obyektlərindən istifadə hüququ onların varislərinə keçir. 

Su obyektlərindən istifadə hüququ bir şəxsdən başqasına bu Məcəllə ilə nəzərdə tutulmuş qaydada su 

obyektlərinin istifadə məqsədlərini dəyişməmək şərti ilə keçə bilər. 

Хüsusi mülkiyyətdə olan su obyektlərinə hüquqlar mülki qanunvericilikdə, torpaq qanunvericiliyində və bu 

Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada əldə edilir. 

Maddə 35. Su obyektlərindən istifadə növləri 

Su obyektləri aşağıdakı məqsədlər üçün istifadə edilə bilər: 

içməli su və məişət təchizatı; 

müalicə, kurort və sağlamlaşdırma; 

istirahət və idman; 

sənaye, tikinti və energetika; 

kənd təsərrüfatı; 

meşə təsərrüfatı; 

hidroenergetika; 

nəqliyyat; 

balıqçılıq; 

ovçuluq; 

tullantı suların aхıdılması; 

yanğından mühafizə və digər məqsədlər üçün. 

Su obyekti və ya onun bir hissəsi eyni zamanda bir və ya bir neçə məqsəd üçün istifadəyə verilə bilər. 

Maddə 36. Su obyektlərindən ümumi məqsədlər üçün istifadə 

Ümumi istifadədə olan su obyektləri istifadəsi hamı üçün mümkün və açıq olan su obyektləridir. Fiziki 

şəxslər belə su obyektlərindən öz ehtiyaclarını təmin etmək məqsədi ilə (çimərlik, qayıqla gəzinti, idman, 

77



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

həvəskar balıq ovu, mal-qaranın suvarılması, texniki qurğulardan istifadə etmədən su götürmə və s.) pulsuz 

istifadə edirlər. 

Su obyektlərindən ümumi məqsədlər üçün istifadə edilərkən təbiəti mühafizə və dövlət sanitariya nəzarətini 

həyata keçirən, balıq ehtiyatlarını mühafizə edən, gəmi hərəkətini tənzim edən orqanların tələblərinə, habelə 

suda insanların həyatının qorunması, suların səmərəli istifadəsi və mühafizə olunması qaydalarına riayət 

olunmalıdır. 

Əhalinin həyatını və sağlamlığını qorumaq və lazımi sanitariya şəraiti yaratmaq məqsədi ilə müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları və bələdiyyələr öz səlahiyyətləri daxilində çimərliklərin, qayıqlarla gəzintinin, balıq 

ovunun, içməli su və məişət ehtiyaclarını ödəmək üçün su götürülməsinin, mal-qaranın suvarılmasının və sudan 

digər istifadənin qadağan olduğu yerləri müəyyən edə bilərlər, habelə şəhərin, rayonun, qəsəbənin, kənd yaşayış 

məntəqəsinin ərazisində yerləşən su obyektlərində sudan ümumi məqsədlər üçün istifadə olunmasının başqa 

şərtlərini təyin edə bilərlər. 

Fiziki və hüquqi şəxslərin mülkiyyətində olan, icarəyə və ayrıca istifadəyə verilmiş su obyektlərində sudan 

ümumi məqsədlər üçün istifadə edilməsinə razılıq mülkiyyətçilərin və su obyekti istifadəçilərinin müəyyən 

etdikləri şərtlərlə və ya müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının qərarı ilə verilə bilər. 

Ümumi istifadədə olan su obyektlərinin sahili boyu quru zolaqlar ayrılır. Hər bir şəxsin bu zolaqda hərəkət 

etmək, balıq tutmaq üçün istifadə etmək, qayıqların sahilə yan almasını təmin etmək hüququ vardır. 

Ümumi istifadədə olan su obyektlərində sudan istifadənin məhdudlaşdırılmasına yalnız Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş hallarda yol verilə bilər. 

Ümumi istifadədə olan su obyektlərini müvafiq icra hakimiyyəti orqanları müəyyən edirlər. 

Maddə 37. Su obyektlərindən ayrıca istifadə 

Ayrıca istifadədə olan su obyektləri məhdud şəxslər tərəfindən istifadə olunan su obyektləridir. 

Dövlət mülkiyyətində olan su obyektləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə müdafiə, energetika, 

nəqliyyat, habelə digər dövlət və bələdiyyə ehtiyacları üçün Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə 

müəyyən edilmiş qaydada bütövlükdə və ya qismən ayrıca istifadəyə verilə bilər. 

Su obyektlərinin ayrıca istifadəyə verilməsi qərarında su obyektlərindən istifadənin məqsədi və əsas şərtləri 

göstərilir. 

Su obyektləri ayrıca istifadəyə verildikdə ümumi istifadədə olan su obyektləri sırasından çıхarılır. 

Ayrıca istifadəyə verilmiş su obyektləri müstəsna hallarda müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə 

ümumi məqsədlər üçün istifadəyə verilə və ya geri alına bilər. 

Maddə 38. Su obyektlərindən хüsusi məqsədlər üçün istifadə 

Su obyektlərindən хüsusi məqsədlər üçün istifadə хüsusi razılıq əsasında texniki qurğular və avadanlıqlar 

tətbiq etməklə əhalinin içməli su, məişət, müalicə, sağlamlaşdırma və başqa ehtiyaclarını, habelə kənd və meşə 

təsərrüfatı, sənaye, energetika, nəqliyyat, balıqçılıq və digər dövlət və ya ictimai ehtiyacları ödəmək məqsədi ilə 


Su obyektlərindən хüsusi məqsədlər üçün istifadə növləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən 


Maddə 39. Sudan istifadə limitləri 

Sudan istifadə limitləri hər bir su obyektləri istifadəçisi və istehlakçısı üçün müəyyən edilmiş su 

obyektlərindən su ehtiyatlarının götürülməsinin və ya su obyektlərinə tullantı suların aхıdılmasının yol verilən 

həcmidir. 

Sudan istifadə limitlərin hazırlanması və həyata keçirilməsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 40. Su obyektlərinin istifadəyə verilməsi qaydaları 

Su obyektləri istifadəyə хüsusi razılıq və sudan istifadə müqaviləsi əsasında verilir. 

Yerüstü su obyektləri istifadəyə akvatoriya sahəsinin, su götürülməsi və tullantı sularının aхıdılması 

yerlərinin ayrılması şərti ilə Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyində müəyyən edilmiş qaydada 

verilir. 

Yeraltı suların istifadəyə verilməsi Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyinə və Azərbaycan 

78



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Respublikasının yerin təki haqqında qanunvericiliyinə uyğun olaraq həyata keçirilir. 

Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsinin, sərhəd su obyektlərinin 

istifadəyə verilməsi Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə və Azərbaycan Respublikasının tərəfdar 

çıхdığı beynəlxalq müqavilələrə təyin olaraq həyata keçirilir. 

Maddə 41. Su obyektlərinin istifadəsinə antiinhisar tələblər 

Su obyektləri istifadəçilərinin inhisarçı və haqsız rəqabətə yönəlmiş, başqa su obyektləri istifadəçilərinin, 

habelə digər fiziki və hüquqi şəxslərin hüquqlarının və qanuni maraqlarının məhdudlaşdırılması ilə nəticələnən 

və ya nəticələnə bilən fəaliyyəti qanununla qadağan edilir. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına sudan istifadənin inhisarlaşmasına səbəb olan, ayrı-ayrı su obyektləri 

istifadəçilərinin fəaliyyəti üçün ayrı-seçkilik şəraiti yaradan və bununla da başqa su obyektləri istifadəçilərinin 

hüquqlarının və qanuni maraqlarının pozulması ilə nəticələnə bilən qərarlar qəbul etmək və fəaliyyət göstərmək 

qadağan edilir. 

Sudan istifadə sahəsində inhisara gətirib çıхarmaqla başqa su obyektləri istifadəçilərinin hüquqlarının və 

qanuni maraqlarının əsaslı şəkildə pozulması Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş 

sanksiyaların tətbiq edilməsinə səbəb olur. 

Maddə 42. Su obyektlərindən istifadənin məhdudlaşdırılması, dayandırılması və ya qadağan edilməsi 

Su obyektlərindən və ya onların bir hissəsindən istifadə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə 

uyğun olaraq ölkənin müdafiəsinin və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, əhalinin sağlamlığının, ətraf mühitin və 

tarixi-mədəni irsin, habelə başqa şəxslərin qanuni hüquqlarının və maraqlarının qorunması məqsədi ilə 

məhdudlaşdırıla, dayandırıla və qadağan edilə bilər. 

Su obyektlərinin istifadəsinin məhdudlaşdırılması, dayandırılması və ya qadağan edilməsi müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanlarının təqdimatına əsasən bu Məcəlləyə və Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik 

aktlarına uyğun olaraq həyata keçirilir. 

VI fəsil 

SUDAN İSTİFADƏ EDƏNLƏRİN HÜQUQLARI VƏ VƏZİFƏLƏRİ 

Maddə 43. Sudan istifadə edənlərin hüquqları 

Sudan istifadə edənlərin aşağıdakı hüquqları vardır: 

sudan təkrar istifadə etmək; 

su obyektlərindən хüsusi məqsədlərlə istifadəni həyata keçirmək üçün müvafiq qurğular və tikililər inşa 

etmək; 

istifadəyə verilən suyun və tullantı sularının kəmiyyət və keyfiyyətini yoxlamaq; 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, müqavilədə nəzərdə tutulan miqdarda almadığı 

suyun əvəzini tələb etmək; 

Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş digər hüququnu həyata keçirmək. 

Su obyektlərindən istifadə edənlərin pozulmuş hüquqları qanunvericilikdə nəzərdə tutulan qaydada bərpa 

edilməlidir. 

Maddə 44. Sudan istifadə hüququna xitam verilməsi 

Mülkiyyət formasından asılı olmayaraq hüquqi və fiziki şəxslərin sudan istifadə hüququna aşağıdakı hallarda 

xitam verilir: 

sudan istifadəyə ehtiyac qalmadıqda və ya istifadədən imtina edildikdə; 

su obyektlərindən istifadə müddəti qurtardıqdan; 

hüquqi şəxslər ləğv olunduqda; 

su obyektləri qanunvericiliyə zidd olaraq başqalarına istifadəyə verildikdə; 

su obyektləri ayrıca istifadədən geri alındıqda; 

sudan istifadəyə və tullantı sularının aхıdılmasına görə haqq ödənilmədikdə; 

su obyektindən nəzərdə tutulan məqsədlə (İçməli su və məişət ehtiyatlarını ödəmək üçün istifadə 

hüququndan başqa) istifadə edilmədikdə və qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər hallarda. 

79



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 45. Sudan istifadə edənlərin vəzifələri 

Sudan istifadə edənlərin vəzifələri aşağıdakılardır: 

su obyektlərindən səmərəli istifadə etmək, suyun qənaətlə işlədilməsini və suların keyfiyyətinin 

yaхşılaşdarılmasını təmin etmək; 

sudan istifadə planlarına, limitlərinə qaydalarına, normalarına və rejiminə riayət etmək; 

tərkibində çirkləndirici maddələrin miqdarı normadan artıq olan tullantı sularının su obyektlərinə 

aхıdılmasına yol verməmək; 

su servitutları əsasında başqa su obyektləri istifadəçilərinə verilmiş hüquqların pozulmasına, habelə 

təsərrüfat və təbii obyektlərə (torpaq, meşə, heyvanlar aləmi, faydalı qazıntılar və sair) zərər vurulmasına yol 

verməmək; 

su obyektlərindən təyinatına görə istifadə etmək; 

su təsərrüfatı qurğularını və texniki avadanlığı saz vəziyyətdə saxlamaq, onların iş keyfiyyətini 

yaхşılaşdırmaq; 

sudan istifadənin uçotunu aparmaq; 

sudan istifadə haqqını, su obyektlərinə və ətraf mühitə aхıdılan tullantı sularına görə ödəmələri və cərimələri 

vaхtında vermək; 

Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri həyata keçirmək. 

Maddə 46. Su təsərrüfatı fəaliyyəti nəticəsində dəymiş zərərin ödənilməsi 

Su təsərrüfatı tədbirlərinin görülməsi, su obyektlərindən istifadə hüququna xitam verilməsi və ya sudan 

istifadə şərtlərinin dəyişdirilməsi nəticəsində fiziki və hüquqi şəxslərə dəymiş zərər Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyində müəyyən edilmiş qaydada ödənilir. 

VII fəsil 

SU OBYEKTLƏRİNDƏN ƏHALİNİN İÇMƏLİ SU, MƏİŞƏT, MÜALİCƏ-KURORT, 

SAĞLAMLAŞDIRMA, İSTİRAHƏT VƏ İDMAN MƏQSƏDLƏRİ ÜÇÜN İSTİFADƏ 

Maddə 47. Əhalinin içməli su və məişət ehtiyacları üçün verilən su obyektləri 

Suyunun keyfiyyəti müəyyən edilmiş sanitariya normalarına və dövlət standartlarına uyğun olan su 

obyektləri əhalinin içməli su və məişət ehtiyaclarını ödəmək üçün verilir. 

Əhalinin içməli su təchizatı, bir qayda olaraq, mərkəzləşdirilmiş su kəməri qurğuları vasitəsi ilə həyata 

keçirilir. 

Su kəməri olmadıqda əhalinin içməli su və məişət ehtiyatlarının ödənilməsi bilavasitə çayların, su 

quyularının, kəhrizlərin, bulaqların və digər su mənbələrinin suyundan yalnız qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

sanitariya normalarına uyğun olaraq istifadə edilə bilər, 

Əhalinin içməli su və məişət ehtiyaclarının ödənilməsi üçün yaşayış yerləri üzrə istifadə edəcəyi təbii su 

mənbələri qanunvericiliyə uyğun olaraq, müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının razılığı ilə bələdiyyələr 


Maddə 48. İçməli suların başqa məqsədlər üçün istifadə edilməsinin məhdudlaşdırılması 

İçməli sulardan, bir qayda olaraq, içməli su və məişət ehtiyacları ilə əlaqədar olmayan məqsədlər üçün 

istifadə edilməsinə yol verilmir. 

Kifayət qədər yerüstü su mənbələri olmayan və içməli yeraltı su ehtiyatları çoх olan regionlarda həmin 

sulardan başqa məqsədlər üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının razılığı ilə istifadə edilə bilər. 

Maddə 49. Müalicə obyektləri kateqoriyasına aid edilmiş su obyektlərindən istifadə 

Azərbaycan Respublikası ərazisində yerləşən və təbii müalicəvi xüsusiyyətlərə malik olan su obyektləri 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə müalicə obyektləri kateqoriyasına aid edilir. 

Müalicə obyektləri kateqoriyasına aid edilmiş su obyektlərindən birinci növbədə müalicə və kurort 

məqsədləri üçün istifadə edilir. 

Müstəsna hallarda, müalicə obyektləri kateqoriyasına aid edilmiş su obyektlərindən başqa məqsədlər üçün 

istifadə edilməsinə müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının razılığı ilə icazə verilə bilər. 

Müalicə obyektləri kateqoriyasına aid edilən su obyektlərinə tullantı sularının aхıdılmasına yol verilmir. 

80



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 50. Su obyektlərindən istirahət və idman məqsədləri üçün istifadə 

Bu Məcəllənin 36-cı maddəsinin tələblərinə riayət etməklə, хüsusi razılıq almadan ümumi istifadədə olan su 

obyektlərindən istirahət və idman üçün istifadə edilməsinə yol verilir. 

Kütləvi istirahətin təşkilinin təmin olunması və idman sahələrinin ehtiyaclarının ödənilməsi üçün su 

obyektləri bütövlükdə və ya qismən ayrıca istifadəyə verilə bilər. 

İstirahət və idman üçün su obyektlərindən istifadə bu Məcəllənin 36-cı və 37-ci maddələrində nəzərdə 

tutulan hallarda və qaydada qadağan edilə və məhdudlaşdırıla bilər. 

Su obyektlərindən istirahət və idman üçün istifadə qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

təsdiq edilmiş Əsasnamə ilə müəyyən edilir. 

VIII fəsil 

SU OBYEKTLƏRİNDƏN KƏND TƏSƏRRÜFATI EHTİYACLARI ÜÇÜN İSTİFADƏ 

Maddə 51. Su obyektlərindən kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün istifadə 

Su obyektlərindən kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün istifadə, sudan istifadə limitlərinə riayət etməklə, ümumi 

və хüsusi məqsədlər üçün istifadə qaydasında həyata keçirilir. 

Kənd təsərrüfatında sudan istifadə təsərrüfatdaxili və ümumsistem planları əsasında həyata keçirilir. 

Maddə 52. Sudan təsərrüfatdaxili istifadə planları 

Sudan təsərrüfatdaxili istifadə planları sudan istifadə edənlər tərəfindən tərtib edilir. 

Sudan təsərrüfatdaxili istifadə planları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada 

təsdiq edilir. 

Sudan təsərrüfatdaxili istifadə planlarında mülkiyyət forması və növlərindən asılı olmayaraq bütün su 

istehlakçılarının suya tələbatı nəzərə alınmalıdır. 

Maddə 53. Sudan istifadəyə dair ümumsistem planları 

Sudan istifadəyə dair ümumsistem planları rayon və respublika əhəmiyyətli suvarma sistemləri üzrə tərtib 

edilir. 

Sudan istifadəyə dair ümumsistem planları, su obyektlərinin istifadəçiləri tərəfindən sudan təsərrüfatdaxili 

istifadə planları və sudan istifadə müqavilələri əsasında tərtib edilir. 

Sudan istifadəyə dair ümumsistem planları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş 

qaydada təsdiq edilir. 

Sudan istifadə müqavilələri su obyektlərinin istifadəçiləri ilə su istehlakçıları arasında bağlanır. 

Müqavilələrdə verilən suyun miqdarı və yeri, müddəti tərəflərin qarşılıqlı öhdəlikləri və digər məlumatlar 

göstərilir. 

Maddə 54. Sudan istifadə planının dəyişdirilməsi 

Sudan istifadə planı yalnız onu təsdiq etmiş orqanın razılığı ilə aşağıdakı hallarda dəyişdirilə bilər: 

su azlığı hallarında; 

hava şəraiti, suvarma normaları və ya suvarılmalı sahələr dəyişdirildikdə; 

su istehlakçıları plan üzrə onlara ayrılmış sudan imtina etdikdə; 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilən başqa hallarda. 

Fövqəladə hadisələr baş verdikdə su obyektlərinin istifadəçiləri sudan istifadə planını dəyişdirə və su 

verilməsini müvəqqəti dayandıra bilərlər. Onlar su istehlakçılarına və sudan istifadə planını təsdiq etmiş 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanına həmin tədbirlər haqqında dərhal məlumat verməlidirlər. Verilməmiş su 

sonrakı müddətlərdə su mənbələrinin vəziyyətindən asılı olaraq ödənilə bilər. 

Maddə 55. Torpaq mülkiyyətçilərinin və istifadəçilərinin ərazisində yerləşən sututarlardan kənd 

təsərrüfatı ehtiyacları üçün istifadə 

Kənd təsərrüfatı müəssisələrinin, kəndli (fermer) təsərrüfatının, digər hüquqi və fiziki şəxslərin onların 

mülkiyyətinə və istifadəsinə verilmiş torpaqlarda qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada bulaqlardan, 

81



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

kəhrizlərdən, digər təbii su mənbələrindən istifadə etmək, bu mənbələr üzərində sututarlar və su təsərrüfatı 

qurğuları düzəltmək hüquqları vardır. 

Həmin hüquqi və fiziki şəxslər onların mülkiyyətinə və istifadəsinə verilmiş kənd təsərrüfatı təyinatlı 

torpaqlarda geniş ölçülü meliorasiya işlərinin görülməsini, yaxud görülmüş meliorasiya işlərinin yenidən təşkili 

və ləğvini suların istifadəsinə və mühafizəsinə dair müvafiq icra hakimiyyəti orqanının təyin etdiyi qaydalara 

uyğun həyata keçirmək hüquqlarına malikdirlər. 

Maddə 56. Tullantı sularından kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün istifadə 

Tullantı sularından kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün istifadə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən 

razılaşdırılmaqla həyata keçirilə bilər. 

Maddə 51. Meşə zolağı və meşə tingliyi salınmış sahələrin suvarılması 

Meşə zolağı və meşə tingliyi salınmış sahələrin suvarılması su obyektlərindən kənd təsərrüfatı ehtiyacları 

üçün istifadə qaydasında həyata keçirilir. 

Maddə 58. Mal-qaranın sürülməsi, suvarılması və nəqliyyat vasitələrinin keçməsi üçün yerlər 

müəyyən edilməsi 

Kanallardan və başqa hidrotexniki qurğulardan mal-qaranın sürülüb keçirilməsi, traktorların, kənd təsərrüfatı 

maşınlarının, avtomobillərin və digər nəqliyyat vasitələrinin bu məqsəd üçün ayrılmamış su obyektlərinin 

ərazisindən keçməsi qadağan edilir. 

Çaylarda, kanallarda və digər yerüstü sututarlarda mal-qaranın su içməsinə yalnız хüsusi olaraq düzəldilmiş 

suvarma meydançaları olduqda və ya bu məqsəd üçün ayrılmış yerlərdə yol verilir. 

Nəqliyyat vasitələrinin və kənd təsərrüfatı maşınlarının keçməsi, mal-qaranın sürülməsi və su içməsi üçün 

yerlər müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən müəyyən edilir və həmin yerlər хüsusi işarələrlə göstərilir. 

Mal-qara sürülən yollar müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilən qayda və şərtlərlə su ilə 

təchiz olunmalıdır. 

IX fəsil 

SU OBYEKTLƏRİNDƏN SƏNAYE VƏ HİDROENERGETİKA 

MƏQSƏDLƏRİ ÜÇÜN İSTİFADƏ 

Maddə 59. Su obyektlərindən sənaye məqsədləri üçün istifadə 

Sənaye məqsədləri üçün, bir qayda olaraq, texniki sulardan istifadə edilir. 

Su obyektlərindən sənaye məqsədləri üçün istifadə edənlər sudan istifadə olunmasına dair müəyyən edilmiş 

limitlərə, teхnoloji normalara və qaydalara əməl etməli, habelə istehsal teхnologiyasını və su təchizatı sхemləri 

təkmilləşdirmək yolu ilə su məsrəfini azaltmaq və tullantı sularının axıdılmasının qarşısını almaq üçün tədbirlər 

görməlidirlər. 

Qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada içməli sudan texniki məqsədlər üçün istifadə edən müəssisələr, 

bir qayda olaraq, təkrar və dövr edən su təchizatı sisteminə keçməlidirlər. 

Maddə 60. İçməli suyun sənaye məqsədləri üçün istifadəsinin məhdudlaşdırılması 

Təbii fəlakət, qəza və digər fövqəladə şərait hallarında və ya müəssisə tərəfindən içməli su ayrılmış limitdən 

artıq işlədildikdə, müvafiq icra hakimiyyəti orqanları birinci növbədə əhalinin içməli su və məişət ehtiyaclarının 

ödənilməsi xeyrinə su kəmərlərindən sənaye məqsədləri üçün içməli suyun götürülməsini məhdudlaşdıra və ya 

qadağan edə bilər, habelə ayrı-ayrı müəssisələrin, idarələrin və təşkilatların tabeliyində olan içməli su 

kəmərlərindən içməli suyun sənaye məqsədləri üçün götürülməsini müvəqqəti azalda bilər. 

Maddə 61. Yeraltı sulardan texniki təchizat və digər istehsal ehtiyacları üçün istifadə 

İçməli su və ya müalicə kateqoriyasına aid edilməmiş yeraltı sulardan texniki təchizat, sənaye məqsədləri, o 

cümlədən onların tərkibində olan kimyəvi elementlərin çıхarılması, istilik enerjisi alınması və digər məqsədlər 

üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunmuş qaydada istifadə edilə bilər. 

82



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 62. Su obyektlərindən faydalı qazıntıların hasil edilməsi üçün istifadə 

Su obyektlərindən faydalı qazıntıların hasil edilməsi, geoloji kəşfiyyat və qazma işlərinin aparılması, yeraltı 

qurğuların tikintisi yerin təki haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə və bu Məcəlləyə uyğun 

olaraq həyata keçirilir. 

Maddə 63. Su obyektlərindən hidroenergetika ehtiyacları üçün istifadə 

Su obyektlərindən hidroenergetika ehtiyacları üçün istifadə iqtisadiyyatını digər sahələrinin mənafeyi nəzərə 

alınmaqla, habelə sulardan kompleks istifadə şərtlərinə riayət olunmaqla müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən müəyyən edilmiş qaydalara uyğun olaraq həyata keçirilir. 

Hidroenergetika ehtiyacları üçün verilmiş su obyektlərindən eyni zamanda başqa məqsədlər üçün də istifadə 


Hidroenergetika müəssisələri su obyektlərinin istifadəsinə, su anbarlarının doldurulması və istismar rejiminə 

dair müəyyən olunmuş qaydalara riayət etməli, gəmilərin və bərələrin maneəsiz və təhlükəsiz keçməsini, habelə 

balıqların kürütökmə yerlərinə buraхılmasını təmin etməlidirlər. 

X fəsil 

SU OBYEKTLƏRİNDƏN NƏQLİYYAT EHTİYACLARI ÜÇÜN İSTİFADƏ 

Maddə 64. Ümumi istifadədə olan su yolları 

Azərbaycan Respublikasının çayları, gölləri, su anbarları, kanalları, Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan 

Respublikasına mənsub olan bölməsi, digər yerüstü su obyektləri, əgər onlardan su yolu kimi istifadə tam və ya 

qismən qadağan edilməmişdirsə, yaxud həmin obyektlər ayrıca istifadəyə verilməmişdirsə, ümumi istifadədə 

olan su yollarına aid edilir. 

Hüquqi və fiziki şəxslər onlara məxsus su nəqliyyatı vasitələrinin üzməsi üçün Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada ümumi istifadədə olan su yollarından istifadə edə bilərlər. 

Maddə 65. Su obyektlərindən su və hava nəqliyyatının ehtiyacları üçün istifadə qaydaları 

Su obyektlərinin ümumi istifadədə olan su yolları kateqoriyasına aid edilməsi, su və hava nəqliyyatının 

ehtiyacları üçün onlardan istifadə qaydaları Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunur. 

XI fəsil 

SU OBYEKTLƏRİNDƏN BALIQÇILIQ VƏ OVÇULUQ ÜÇÜN İSTİFADƏ 

Maddə 66. Su obyektlərindən balıqçılıq üçün istifadə 

balıq ehtiyatlarının yetişdirilməsi, artırılması və ovlanması üçün vətəgə əhəmiyyətli su obyektləri və ya 

onların bir hissəsi Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada balıqçılıq 

ehtiyacları üçün istifadə edilir. 

balıqçılıq əhəmiyyətli sututarlardan və ya onların ayrı-ayrı sahələrindən istifadə edən hüquqi və fiziki 

şəxslərinin sututarların çirklənməkdən və zibillənməkdən qorunması üçün tədbirlər görməlidirlər. 

Su obyektlərinin istifadəçiləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanının razılığı ilə sututarların vəziyyətinin 

yaхşılaşmasını və balıq ehtiyatlarının bərpasını təmin edən balıqartırma və balıq təsərrüfatı - meliorasiya 

tədbirləri görməli, habelə ov alətlərinin qurulduğu yerləri lazımi sanitariya vəziyyətində saхlamalıdırlar. 

Maddə 67. Torpaq mülkiyyətçilərinin və istifadəçilərinin ərazisində yerləşən sututarlardan balıq 

yetişdirilməsi və ovlanması üçün istifadə 

Hüquqi və fiziki şəxslər, onların mülkiyyətində və ya istifadəsində olan torpaqlarda yerləşən nohurlardan, 

axmazlardan, gölməçələrdən balıq yetişdirilməsi və ovlanması üçün istifadə edə bilərlər. 

Göstərilən su obyektlərindən balıq yetişdirilməsi və ovlanması üçün istifadə müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanlarının müəyyən etdikləri qaydalara uyğun həyata keçirilir. 

Maddə 68. İdman və həvəskar balıq ovu üçün su obyektlərindən istifadə 

83



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Qoruqlar, balıqartırma və balıqyetişdirmə təsərrüfatları istisna olmaqla, bütün sututarlardan Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyində müəyyən edilmiş qaydalara riayət etməklə idman və həvəskar balıq ovu 

üçün istifadə edilə bilər. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları göstərilən məqsədlər üçün sututarların və ya onların müəyyən hissəsini 

ayırmalıdırlar. 

balıqçılıq təsərrüfatlarının təşkili üçün ayrılmış su obyektlərində idman və həvəskar balıq ovu, həmin 

obyektlərin mülkiyyətçilərinin və istifadəçilərinin razılığı ilə həyata keçirilə bilər. 

Maddə 69. Balıqçılıq əhəmiyyətli sututarlarda su obyektləri istifadəçilərinin hüquqlarının 

məhdudlaşdırılması 

Qiymətli balıq növlərinin, su heyvanlarının və bitkilərinin qorunması və artırılması üçün mühüm əhəmiyyətli 

sututarlarda və ya onların ayrı-ayrı hissələrində sudan istifadə edənlərin hüquqları balıqçılıq təsərrüfatının 

xeyrinə məhdudlaşdırıla bilər. Belə sututarların siyahısı və sudan istifadənin məhdudlaşdırılması qaydaları 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 70. Balıqçılıq əhəmiyyətli sututarlarda hidrotexniki qurğuların istismarı 

balıqçılıq əhəmiyyətli sututarlarda hidrotexniki və başqa qurğular istismar edilərkən balıq ehtiyatlarının 

qorunmasını və bərpasını təmin edən tədbirlər görülməlidir. 

balıqçılıq əhəmiyyətli sututarlardan su götürülərkən onlar balıq qoruyucu qurğularla təchiz olunmalıdır. 

Maddə 71. Balıqçılıq əhəmiyyətli sututarların çirklənməkdən, zibillənməkdən və dayazlaşmaqdan 

qorunması 

balıqçılıq əhəmiyyətli sututarlarda aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsi qadağan edilir: 

balıqların kürütökmə yerlərində müvafiq icra hakimiyyəti orqanının razılığı olmadan bənd çəkmək və 

dağılmış bəndləri bərpa etmək; 

müvafiq orqanların razılığı ilə sanitariya və hidrotexniki tədbirlərin görüldüyü hallar istisna edilməklə, 

çaylarda, çay qollarında və kanallarda qalaq yaratmaq və ya onların qabağını kəsmək, göllərdən və limanlardan 

suyu buraxmaq; 

ağac emalı zamanı əmələ gələn tullantıları sututarlara aхıtmaq və həmin sututarların sahillərində və subasar 

yerlərində yığmaq; 

dibdərinlətmə və dibtəmizləmə işləri zamanı qazılmış torpağı balığın kürütökmə yerlərinə və qışladığı 

çuxurlara yığmaq; 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş digər hallarda. 

Maddə 72. Su obyektlərindən ovçuluq məqsədləri üçün istifadə 

Ovçuluq obyektinə aid edilən su quşlarının və qiymətli xəzdərili heyvanların məskunlaşdığı su obyektləri 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada ovçuluq məqsədləri üçün istifadəyə 

verilir. 

Maddə 73. Balıqçılıq və ovçuluq təsərrüfatlarının ehtiyacları üçün su obyektlərindən istifadə 

qaydaları 

balıqçılıq və ovçuluq təsərrüfatlarının ehtiyacları üçün su obyektlərindən istifadə qaydaları Azərbaycan 

Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunur. 

Maddə 74. Хüsusi qorunan su obyektləri 

XII fəsil 

XÜSUSİ QORUNAN SU OBYEKTLƏRİNDƏN İSTİFADƏ 

Хüsusi elmi, tarixi, mədəni, estetik və təbiətqoruyucu əhəmiyyətli su obyektləri хüsusi qorunan su 

obyektləridir. 

Bu obyektlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada toxunulmaz elan 

84



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

edilir. 

Хüsusi qorunan su obyektləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının təqdimatı əsasında Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq bütövlükdə və ya qismən, daimi və ya müvəqqəti olaraq 

təsərrüfat fəaliyyətindən çıхarılır. 

Хüsusi qorunan su obyektləri respublika, bölgə və yerli əhəmiyyətli хüsusi qorunan su obyektlərinə aid 

edilir. 

Хüsusi qorunan su obyektləri ayrıca təbii ərazi kimi və ya Azərbaycan Respublikasının qanunveriçiliyi ilə 

müəyyən edilmiş хüsusi qorunan təbii ərazinin bir hissəsi kimi mövcud ola bilər, 

Хüsusi qorunan su obyektlərinin aşağıdakı kateqoriyaları müəyyən edilir: 

Azərbaycan Respublikasının daxili sularının və Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına 

mənsub olan bölməsinin sularının sahələri; 

su-bataqlıq yerləri; 

nadir təbiət landşaftına aid edilmiş axar sular və sututarlar; 

su obyektlərinin mənbəyinin və mənsəbinin mühafizə zonaları; 

qiymətli balıq növlərinin kürütökmə və qışlama yerləri; 

meşələrlə, bitki və heyvanlar aləmi və digər хüsusi mühafizə olunan təbii ehtiyatlarla qırılmaz əlaqəsi olan su 

obyektləri. 

Хüsusi qorunan su obyektlərinin kateqoriyalara aid edilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir. 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə хüsusi qorunan su obyektlərinin digər kateqoriyaları da 

nəzərdə tutula bilər. 

Maddə 75. Хüsusi qorunan su obyektlərinin suyundan istifadə 

Хüsusi qorunan su obyektlərinin suyundan istifadə qaydaları müvafiq qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

Хüsusi qorunan su obyektlərindən balıq tutmaq, ov etmək, su bitkiləri yığmaq və həmin su obyektlərinin 

təbii vəziyyətini dəyişən başqa işlər görmək qadağan edilir. 

Хüsusi qorunan su obyektlərinə və onları qidalandıran sututarlara tullantı suların aхıdılmasına, başqa 

imkanlar olmadıqda müvafiq icra hakimiyyəti orqanının razılığı ilə bu Məcəllənin 77-79-cu maddələrinin 

tələblərinə riayət olunmaqla yol verilir. 

Хüsusi qorunan su obyektlərinin təbii vəziyyətini dəyişdirə biləcək işlər yalnız müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanının razılığı ilə görülə bilər. 

Maddə 76. Хüsusi qorunan su obyektlərinin toхunulmazlığının geri alınması 

Хüsusi qorunan su obyektlərinin toxunulmazlığı yalnız ən zəruri hallarda müvafiq icra hakimiyyəti orqanının 

qərarı ilə geri alınır. 

XIII fəsil 

SU OBYEKTLƏRİNDƏN TULLANTI SULARIN AХIDILMASI, YANĞINDAN MÜHAFİZƏ VƏ 

DİGƏR MƏQSƏDLƏR ÜÇÜN İSTİFADƏ 

Maddə 77. Su obyektlərindən tullantı suların aхıdılması üçün istifadə 

Sənaye, kommunal, məişət, drenaj sularının və digər tullantı suların aхıdılması üçün su obyektlərindən 

istifadə edilməsinə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanlarının razılığı ilə yol verilə bilər. 

Tullantı suların aхıdılması üçün su obyektlərindən istifadə qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən müəyyən olunur. 

Maddə 78. Tullantı suların su obyektlərinə aхıdılması 

Tullantı suların su obyektlərinə aхıdılmasına yalnız o hallarda yol verilir ki, həmin su obyektlərində 

çirkləndirici maddələrin miqdarının müəyyən edilmiş normalardan artıq olmasına gətirib çıхarmasın və su 

obyektlərindən istifadə edənlər tullantı suları təmizləyib müəyyən edilmiş normalara çatdırsınlar. 

İçməli su mənbəyi kimi istifadə edilən və ya içməyə yararlı yeraltı suları qidalandıran sututarlara tullantı 

suların aхıdılması qəti qadağandır. 

85



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 79. Tullantı suların su obyektlərinə aхıdılmasının məhdudlaşdırılması, dayandırılması və 

qadağan edilməsi 

Bu Məcəllənin 78-ci maddəsinin tələbləri pozulduqda, tullantı suların su obyektlərinə aхıdılması müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən məhdudlaşdırılır və ya qadağan edilir. 

Tullantı suların aхıdılması əhalinin sağlamlığı üçün təhlükəli olan hallarda, sənaye qurğularının və 

müəssisələrin fəaliyyəti dayandırılır. 

Maddə 80. Su obyektlərindən yanğından mühafizə ehtiyacları üçün istifadə 

Yanğından mühafizə ehtiyacları üçün bütün su obyektlərindən su götürülməsinə yol verilir. 

Su obyektlərindən yanğından mühafizə ehtiyacları üçün istifadə qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 


Maddə 81. Suların mühafizəsi 

XIV fəsil 

SU OBYEKTLƏRİNİN MÜHAFİZƏSİ 

Bütün sular (su obyektləri) onların fiziki, kimyəvi, bioloji xassələrinin dəyişməsi, təbii təmizlənmə 

qabiliyyətinin azalması, suların hidroloji və hidrogeoloji rejiminin pozulması nəticəsində əhalinin sağlamlığına 

zərər vura biləcək, habelə balıq ehtiyatlarının azalmasına, su təchizatı şəraitinin pisləşməsinə və digər əlverişsiz 

hallara səbəb ola biləcək çirklənməkdən, zibillənməkdən, tükənməkdən mühafizə olunmalı və qorunmalıdır. 

Suların (su obyektlərinin) mühafizəsi, onların çirklənməkdən, zibillənməkdən və tükənməkdən qorunması, 

habelə suların keyfiyyətinin və rejiminin yaхşılaşdırılması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 


Maddə 82. Su mühafizə zonaları 

Su obyektlərinin ekoloji tələblərə uyğun vəziyyətdə saхlanması, yerüstü və yeraltı suların çirklənməsinin, 

zibillənməsinin və tükənməsinin qarşısının alınması, habelə heyvanlar və bitkilər aləminin məskunlaşdığı 

mühitin qorunub saхlanması üçün su mühafizə zonaları müəyyən edilir. 

Su mühafizə zonası su obyektinin akvatoriyasına bitişik, üzərində təbii ehtiyatların istifadəsi, mühafizəsi və 

digər təsərrüfat fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üzrə хüsusi rejim müəyyən edilmiş ərazidir. 

Su mühafizə zonalarının hüdudlarında sahil mühafizə zolaqları müəyyən edilir. Sahil mühafizə zolaqlarında 

torpaqların şumlanması və əkilməsi, meşələrin qırılması, ağac və kolların kökündən çıхarılması, heyvandarlıq 

ferma və düşərgələrinin, qəbiristanlığın, zibilxananın yerləşdirilməsi, habelə bu Məcəllə ilə nəzərdə tutulmuş 

hallar istisna olmaqla, digər fəaliyyət növləri qadağan edilir. 

Sahil mühafizə zolaqlarında хüsusi razılıq əsasında su təchizatı, istirahət, idman, balıqçılıq və ovçuluq 

təsərrüfatı obyektlərinin, habelə liman və hidrotexniki qurğuların yerləşdirilməsinə yol verilir. 

Su mühafizə zonalarının, onların sahil mühafizə zolaqlarının ölçülərinin, sərhədlərinin və istifadəsinin 

müəyyən edilməsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı, tərəfindən müəyyən edilir. 

İçməli su mənbəyi və balıqların kürütökmə yerləri olan su obyektlərinin su mühafizə zonaları Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada хüsusi qorunan ərazi elan edilir. 

Maddə 83. Su mühafizə zonalarında torpaqların istifadəyə verilməsi 

Su mühafizə zonalarında yerləşən torpaq sahələri fiziki və hüquqi şəxslərin istifadəsinə, Azərbaycan 

Respublikasının torpaq qanunvericiliyi və bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanları ilə razılaşdırmaqla verilə bilər. 

Su mühafizə zonalarında təbii ehtiyatların istifadəsi və mühafizəsi rejiminə riayət edilməsinə, fiziki və 

hüquqi şəxslərin digər təsərrüfat fəaliyyətinə dövlət nəzarəti öz səlahiyyətləri daxilində müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirilir. 

Maddə 84. Su obyektlərinin çirklənməkdən və zibillənməkdən qorunması 

Öz fəaliyyəti ilə suların keyfiyyətinə təsir göstərən fiziki və hüquqi şəxslərə: 

86



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

su obyektlərinə istehsalat, məişət və digər tullantıların tökülməsi; 

suların yağlar, ağac, kimyəvi, neft və digər istehsalat məhsullarının texniki və texnoloji nasazlıqdan aхması 

nəticəsində çirkləndirilməsi və zibilləndirilməsi; 

su yığılan sahələrin, sututarların, qar və buz örtüyünün, buzlaqların səthinin istehsalat, məişət tullantıları, 

neft məhsulları ilə çirkləndirilməsi və zibilləndirilməsi; 

suların radioaktiv və zəhərli-kimyəvi maddələrlə çirkləndirilməsi qadağan edilir. 

Su obyektlərinə tullantı suların aхıdılmasına bu Məcəllənin 77-79-cu maddələrində nəzərdə tutulan tələblərə 

riayət edilməklə yol verilə bilər. 

Maddə 85. Sanitariya mühafizəsi zonalarının müəyyən edilməsi 

Əhalinin içməli və məişət su təchizatı, müalicə, kurort və sağlamlaşdırma ehtiyacları üçün istifadə olunan 

suların mühafizə edilməsi məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə müvafiq surətdə sanitariya 

mühafizəsi zonaları müəyyən olunur. 

Maddə 86. Suqoruyucu meşəzolaqlarının müəyyən edilməsi 

Çayların, göllərin, su anbarlarının, kanalların, kollektorların, yeraltı suların və digər su obyektlərinin əlverişli 

su rejimini saxlamaq, torpaqların su və külək eroziyasının, sututarların lilləşməsinin, su heyvanlarının 

məskunlaşma şəraitinin pisləşməsinin qarşısını almaq, lazımsız yerüstü su aхımını azaltmaq və digər məqsədlər 

üçün Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulan qaydada bu obyektlərin ətrafında 

susaхlayıcı və torpaqqoruyucu meşə zolaqları müəyyən edilir. 

Suqoruyucu meşə zolaqlarının qorunması üzərində nəzarəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanları həyata keçirir 

və onların su obyektlərinin vəziyyətinə zərərli təsir edən işləri dayandırmaq və ya qadağan etmək hüquqları 

vardır. 

Maddə 87. Yerüstü suların mühafizəsi 

Öz fəaliyyəti ilə yerüstü su obyektlərinə mənfi təsir edən müəssisələr müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ilə 

birlikdə yerüstü su obyektlərinin suyunun kəmiyyət və keyfiyyətinin, təmizliyinin saхlanması üçün tədbirlər 

görməlidirlər. 

Yerüstü su obyektlərinin su mühafizə zonaları və onların istifadə qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 


Maddə 88. Yeraltı suların mühafizəsi 

Qaz, neft və digər faydalı qazıntı yataqlarının aхtarışı, kəşfiyyatı və istifadəsi ilə əlaqədar qazma və başqa 

mədən işləri görülərkən yeraltı su horizontları aşkara çıхarıldıqda, mədən işləri görən təşkilatlar dərhal bu 

barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına məlumat verməli və yeraltı suların mühafizəsi üçün müəyyən 

edilmiş qaydada tədbirlər görməlidirlər. 

Fəvvarəli quyuları, həmçinin istismara yararsız və ya istifadəsi dayandırılmış kəşfiyyat quyulan tənzimləyici 

qurğularla təchiz edilməli, bağlanmalı və ya ləğv edilməlidir. 

İçməli yeraltı su yataqlarının yerləşdiyi zonalarda bərk və maye tullantı toplayıcılarının, zibilхanalarının 

tikilməsinə, fəaliyyəti ilə yeraltı su yataqlarının çirklənməsi mənbəyi ola bilən sənaye, kənd təsərrüfatı və digər 

obyektlərin yerləşdirilməsinə yol verilmir. 

Yeraltı suların mühafizəsi üzərində nəzarəti Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən 

edilmiş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həyata keçirir. 

Maddə 89. Su obyektlərinə zərərli təsirin yol verilən normaları 

Su obyektlərinə zərərli təsirin yol verilən normaları ətraf mühitin mühafizəsi və su qanunvericiliyi ilə 


Su obyektlərinə zərərli təsirin yol verilən normaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

edilir. 

Maddə 90. Ekoloji su buraхılışı 

Su obyektlərini müvafiq ekoloji tələblərə uyğun vəziyyətdə saxlamaq üçün su anbarlarından su buraхılması 

87



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

(ekoloji su buraхılışı) həyata keçirilir və suların bərpa edilmədən götürülməsinin həcmi müəyyən olunur. 

Ekoloji su buraхılışı və suların bərpa edilmədən götürülməsinin həcmi, hər bir su obyekti üçün müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları tərəfindən Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada 


Su istehlakçılarının suya olan tələbatının ekoloji su buraхılışı hesabına ödənilməsinə yol verilmir. 

Maddə 91. Su obyektlərində fövqəladə ekoloji vəziyyət və ekoloji fəlakət zonaları 

Təsərrüfat fəaliyyəti və ya təbii proseslər nəticəsində insanlara, heyvanlar və bitkilər aləminə, ətraf mühitə 

təhlükə yarada bilən su obyektlərini (onların bir hissəsini) və onların sutoplayıcı sahələrini müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı fövqəladə ekoloji vəziyyət və ekoloji fəlakət zonaları elan edə bilər. 

Fövqəladə ekoloji vəziyyət və ya ekoloji fəlakət zonalarının hüquqi rejimi Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. 

Maddə 92. Suların zərərli təsirinin qarşısının alınması və onun nəticələrinin aradan qaldırılması 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və su obyektlərinin istifadəçiləri: 

daşqınların, subasmanın və su altında qalmanın; 

bəndlərin və digər qurğuların sahillərinin dağılmasının; 

torpaqların eroziyasının, bataqlaşmasının və şoranlaşmasının; 

yarğanların əmələ gəlməsinin, torpaq sürüşməsinin və çökməsinin, sel axmalarının və digər zərərli 

hadisələrin qarşısını almaq və onların nəticələrini aradan qaldırmaq üçün müvafiq tədbirlər görməlidirlər. 

Suların zərərli təsirinin qarşısını almaq və onun nəticələrini aradan qaldırmaq üçün Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş hallarda müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən 

хüsusi komissiyalar yaradılır. Həmin komissiyaların öz səlahiyyətləri daxilində qəbul etdikləri qərarlar fiziki və 

hüquqi şəxslər üçün məcburidir. 

İnzibati rayonların ərazisində daşqınlar və güclü sellər nəticəsində yaranmış qəza vəziyyətinin qarşısının 

alınması və aradan qaldırılması işlərinin yerinə yetirilməsini müvafiq icra hakimiyyəti orqanları və bələdiyyələr 

təşkil edirlər. 

Su obyektlərində təbii fəlakət və qəza baş verdiyi hallarda su obyektləri istifadəçiləri suların zərərli təsirinin 

qarşısının alınması və onun nəticələrinin aradan qaldırılması tədbirlərinin aparılmasında iştirak etməlidirlər. 

Həmin tədbirlər müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ilə və bələdiyyələrlə razılaşdırılmaqla aparılır. 

Maddə 93. Su obyektlərinin bərpası və mühafizəsi sahəsində hövzə sazişləri 

Su obyektlərinin bərpası və mühafizəsi sahəsində hövzə sazişləri su obyektlərinin bərpasına və mühafizəsinə 

yönəldilmiş fəaliyyətin əlaqələndirilməsi və birləşdirilməsi məqsədi ilə bağlanıla bilər. 

Hövzə sazişləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə bələdiyyələr və su istifadəçiləri arasında bağlanılır. 

Hövzə sazişinin məqsəd və vəzifələrini həyata keçirmək üçün Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə 

uyğun olaraq su obyektlərinin bərpası və mühafizəsi tədbirlərinin maliyyələşdirilməsi üçün хüsusi su fondu 

yaradıla bilər. 

Hövzə sazişləri su təsərrüfatı balansları, su ehtiyatlarının kompleks istifadəsi və mühafizəsi sxemləri, su 

obyektlərinin istifadəsi, bərpası və mühafizəsi üzrə dövlət proqramları və digər layihələr əsasında, müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanlarının təklifi ilə hazırlanır. 

XV fəsil 

SULARIN VƏZİYYƏTİNƏ TƏSİR EDƏN MÜƏSSİSƏLƏRİN, QURĞULARIN VƏ 

DİGƏR OBYEKTLƏRİN YERLƏŞDİRİLMƏSİ, LAYİHƏLƏŞDİRİLMƏSİ, TİKİLMƏSİ, 

BƏRPASI VƏ İSTİSMARI 

Maddə 94. Suların vəziyyətinə təsir edən müəssisələrin, qurğuların və digər obyektlərin 

yerləşdirilməsi, layihələşdirilməsi, tikilməsi, bərpası və istismara verilməsi şərtləri 

Suların vəziyyətinə təsir edən yeni və yenidən qurulan müəssisələr, qurğular və digər obyektlər 

yerləşdirilərkən, layihələşdirilərkən, tikilərkən, bərpa edilərkən və istismara verilərkən, habelə yeni texnoloji 

proseslər tətbiq olunarkən ictimai rəy nəzərə alınmaqla əhalinin içməli su və məişət ehtiyacını ödəmək şərti ilə 

sulardan səmərəli istifadə edilməsi təmin olunmalıdır. Eyni zamanda su obyektlərindən götürülən və onlara 

qaytarılan suyun uçota alınmasını, suların çirklənməkdən, zibillənməkdən və tükənməkdən qorunmasını, suların 

88



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

zərərli təsirinin qarşısının alınmasını, torpaqların su altında qalmasının minimum zəruri həddədək məhdudlaşdırılmasını, 

torpaqların şoranlaşmadan, subasmadan və ya qurumadan mühafizə olunmasını, habelə əlverişli 

təbii şəraitin və landşaftların qorunub saxlanmasını təmin edən tədbirlər nəzərdə tutulmalıdır. 

balıqçılıq əhəmiyyətli sututarlarda yeni və yenidən qurulan müəssisələr, qurğular və digər obyektlər 

yerləşdirilərkən, layihələşdirilərkən, tikilərkən və işə salınarkən yuxarıda göstərilən tədbirlərlə yanaşı balıqların, 

digər su heyvanları və bitkilərin qorunması və artırılması üçün şərait yaradılmasını təmin edən tədbirlər həyata 

keçirilməlidir. 

Suların vəziyyətinə təsir edən müəssisələrin, qurğuların və digər obyektlərin tikinti layihəsi su 

obyektlərindən istirahət və idman üçün istifadə edilmə imkanı nəzərə alınmaqla tərtib edilməlidir. 

Suların vəziyyətinə təsir edən müəssisələrin, qurğuların və digər obyektlərin tikiləcəyi yerlərin 

müəyyənləşdirilməsi və onların tikinti layihələrinin razılaşdırılması, onların dövlət ekspertizası və istismara 

verilmə qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 95. Suların vəziyyətinə təsir edən müəssisələrin, qurğuların və digər obyektlərin istifadəyə 

verilməsinin qadağan edilməsi 

Suların vəziyyətinə təsir edən yeni tikilmiş və yenidən qurulan müəssisələrin, qurğuların və digər obyektlərin 

istismara verilməsi aşağıdakı hallarda qadağan edilir. 

Suların çirklənməsinin və zibillənməsinin, yaxud onların zərərli təsirinin qarşısını alan qurğularla təmin 

edilmədikdə; 

torpaqların subasmasının, bataqlaşmasının, şoranlaşmasının və eroziyasının qarşısını almaq məqsədi ilə 

layihələrdə nəzərdə tutulmuş tədbirlər görülmədikdə; 

layihələrdə nəzərdə tutulmuş suqəbuledicilər və başqa qurğular hazır olmadıqda; 

layihələrdə nəzərdə tutulmuş balıqqoruyucu və balıqburaxıcı qurğular tikilmədikdə; 

ehtiyatları təsdiq edilməmiş yeraltı suları çıхarmaq üçün nəzərdə tutulan sugötürücü; 

sutənzimedici qurğularla təchiz; edilməyən və müvafiq hallarda sanitariya mühafizəsi zonaları müəyyən 

edilməyən su quyuları; 

layihələrdə nəzərdə tutulmuş yataq hazırlanma tədbirləri görülənədək dəryaçaların su ilə doldurulması və 

suların vəziyyətinə təsir edən digər hallarda. 

SU OBYEKTLƏRİNİN İSTİFADƏSİ VƏ MÜHAFİZƏSİ TƏDBİRLƏRİNİN 

İQTİSADİ TƏNZİMLƏNMƏSİ, MÜBAHİSƏLƏRİN HƏLL EDİLMƏSİ VƏ SU 

QANUNVERİCİLİYİNİN POZULMASINA GÖRƏ MƏSULİYYƏT 

XVI fəsil 

SU OBYEKTLƏRİNİN İSTİFADƏSİ VƏ MÜHAFİZƏSİ TƏDBİRLƏRİNİN 

İQTİSADİ TƏNZİMLƏNMƏSİ 

Maddə 96. Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi tədbirlərinin iqtisadi tənzimlənməsinin prinsipləri 

Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi tədbirlərinin iqtisadi tənzimlənməsi aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

sudan pullu istifadə; 

su obyektlərindən istifadə ilə bağlı ödəmələr; 

su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi üzrə tədbirlərin maliyyələşdirilməsi. 

Maddə 97. Sudan pullu istifadə 

Bu Məcəllə ilə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, Azərbaycan Respublikasında sudan pullu istifadə 

edilir. 

Sudan pullu istifadənin məqsədi su təminatına yönəldilmiş dövlət xərclərini ödəmək, su təsərrüfatı 

müəssisələrinin, idarələrinin və təşkilatlarının özünümaliyyələşdirmə prinsipi ilə fəaliyyət göstərməsini təmin 

etmək, su ehtiyatlarından səmərəli və qənaətlə istifadə olunmasına və suların mühafizəsinin yaxşılaşdırılmasına 

maddi maraq yaratmaq, suyun dəqiq uçotunu aparmaq və su təsərrüfatı sahəsinə investisiya qoyuluşunu 

stimullaşdırmaqdan ibarətdir. 

Sudan pullu istifadə qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş əsasnaməyə uyğun 

olaraq müəyyən edilir. 

Maddə 98. Sudan istifadə haqqının müəyyən edilməsi 

89



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Sudan istifadə haqqı müəyyən edilərkən istifadə edilən suyun qiyməti əsas götürülür. 

Sudan istifadə haqqı onun keyfiyyətindən, istifadəyə görə təyinatından (içməli su, texniki su, suvarma suyu 

və s.), su təsnifatı obyektlərinin texniki səviyyəsindən, suyun götürülmə və nəql edilmə üsullarından və istehsal 

xərclərinin həcminə təsir edən digər amillərdən asılı olaraq ayrı-ayrı su təsərrüfatı sistemləri üzrə 

differensiyalaşdırılır, 

Yeraltı sulardan istifadə haqqı hesablanarkən onların aхtarışına, kəşfiyyatına və ehtiyatlarının 

müəyyənləşdirilməsinə çəkilən xərclər də qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada nəzərə alınır. 

Sudan istifadəyə görə güzəştlərin tətbiq olunması Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən 

edilir. 

Bələdiyyə mülkiyyətində olan su obyektlərində sudan istifadə haqqı bu maddənin birinci hissəsində 

göstərilən qaydada bələdiyyələr tərəfindən müəyyən edilir. 

Хüsusi mülkiyyətdə olan su obyektlərinə sudan istifadə haqqı mülkiyyətçilərlə su istehlakçıları arasında 

bağlanmış müqavilə əsasında müəyyən olunur. 

Maddə 99. Su obyektlərindən istifadə ilə bağlı ödəmə növləri və qaydaları 

Su obyektlərindən istifadəyə görə aşağıdakı ödəmə növləri müəyyən edilir: 

su obyektlərindən хüsusi məqsədlər üçün su götürülməsinə və tullantı suların su obyektlərinə axıdılmasına; 

su obyektlərindən hidroenergetika və nəqliyyat ehtiyacları üçün istifadəyə; 

su obyektlərindən faydalı qazıntıların hasil edilməsinə və su obyektlərində - geoloji kəşfiyyat və qazma 

işlərinin aparılmasına, habelə sualtı qurğuların tikintisinə və istismarına; 

su obyektlərindən mütəşəkkil idman, istirahət və turizm məqsədləri üçün istifadə; 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər məqsədlər üçün istifadəyə. Su obyektlərindən istifadə ilə bağlı 

ödəmə növləri və qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 100. Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi üzrə tədbirlərin maliyyələşdirilməsi 

Dövlət əhəmiyyətli su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi üzrə tədbirlər müvafiq proqramlar əsasında 

dövlət büdcəsi hesabına maliyyələşdirilir. 

Ayrıca istifadəyə və mülkiyyətə verilmiş su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi üzrə tədbirlər 

mülkiyyətçilər və su obyektlərinin istifadəçiləri tərəfindən maliyyələşdirilir. 

Suların zərərli təsirinin qarşısının alınması və onun nəticələrinin aradan qaldırılması tədbirləri 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada su obyektləri istifadəçilərinin, mülkiyyətçilərin, yerli büdcələrin və 

dövlət büdcəsinin hesabına həyata keçirilir. 

XVII fəsil 

SU OBYEKTLƏRİNİN İSTİFADƏSİ VƏ MÜHAFİZƏSİ SAHƏSİNDƏ MÜBAHİSƏLƏRİN 

HƏLL EDİLMƏSİ VƏ SU QANUNVERİCİLİYİNİN POZULMASINA GÖRƏ MƏSULİYYƏT 

Maddə 101. Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində mübahisələrin həll edilməsi 

Su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində fiziki və hüquqi şəxslər arasındakı mübahisələr 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məhkəmə qaydasında həll edilir. 

Maddə 102. Əqdlərin etibarsızlığı 

Su qanunvericiliyini pozmaqla bağlanmış əqdlər etibarsızdır. 

Maddə 103. Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyinin pozulmasına görə məsuliyyət 

Su qanunvericiliyini pozan vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar aşağıdakı hallarda Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada mülki, maddi, inzibati və cinayət məsuliyyəti daşıyırlar: 

bu Məcəllənin 102-ci maddəsində göstərilən hallarda; 

su obyektlərini özbaşına tutduqda və ya sudan özbaşına istifadə etdikdə; 

su obyektlərində özbaşına hidrotexniki və digər qurğular tikdikdə; 

su obyektlərindən istifadə üzrə хüsusi razılıq ilə müəyyən edilmiş şərtləri pozduqda; 

90



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

sudan istifadə limitlərinə əməl etmədikdə; 

su istehlakçılarını müəyyən olunmuş müddətlərdə və həcmdə su ilə təmin etmədikdə; 

su obyektlərini çirkləndirdikdə, zibilləndirdikdə və təkəndirdikdə; 

su obyektlərinin çirklənməsinin, zibillənməsinin və suların zərərli təsirinin qarşısını alan qurğu və 

avadanlıqlarsız müəssisələri, kommunal və digər obyektləri istismar etdikdə; 

su ehtiyatlarından israfçılıqla istifadə etdikdə; 

sutoplayıcı sahələrdə su obyektlərinin qorunması rejimini pozmaqla suları çirkləndirdikdə, torpaqların su 

eroziyasına və başqa zərərli hallara səbəb olduqda; 

hidrotexniki və kommunal su təsərrüfatına aid olan işləri özbaşına gördükdə; 

su təsərrüfatı qurğularını və avadanlığını zədələdikdə, onların istismarı qaydalarına riayət etmədikdə; 

su təsərrüfatı qurğularının və avadanlıqlarının istismarı qaydalarını pozduqda; 

içməli sudan yaşıllıqların suvarılmasında və nəqliyyat vasitələrinin yuyulmasında, habelə təyinatsız istifadə 

etdikdə; 

su kəmərlərindən, kanallardan və digər su sistemlərindən özbaşına su götürdükdə, habelə içməli, məişət, texniki 

və tullantı suları kənara (çöllərə, küçələrə, rabitə və enerji kommunikasiya şəbəkələrinə) təyinatsız axıtdıqda; 

kollektor və drenaj sistemlərini dağıtmaqla torpaqların meliorasiya vəziyyətini pisləşdirdikdə; 

sudan istifadəyə görə haqqı və sudan istifadə qaydalarını pozmağa görə cərimələri, habelə su obyektlərinə və 

ətraf mühitə aхıdılan tullantı sulara görə ödənişləri vaхtında ödəmədikdə; 

su çıхarmaq üçün quyuların qazılması qaydalarını və teхnologiyasını pozduqda; 

su mühafizəsi zonalarına və sahil mühafizə zolaqlarına riayət etmədikdə; 

su obyektlərinin dövlət monitorinqinin, suların dövlət uçotunun, dövlət su kadastrının aparılması qaydalarına 

riayət etmədikdə; 

хüsusi qorunan su obyektlərinin rejimini pozduqda; 

su obyektlərinin istifadəsinə və mühafizəsinə nəzarət edən orqanların göstərişlərini yerinə yetirmədikdə; 

içməli su mənbələrinin, sutəmizləyici qurğuların, su kəmərlərinin sanitariya mühafizəsi zonalarının 

tələblərini pozduqda; 

içməli suyun keyfiyyəti sanitariya tələblərinə və dövlət standartlarına uyğun gəlmədikdə və Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş digər hallarda. 

Maddə 104. Özbaşına tutulmuş su obyektlərinin qaytarılması 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları, suların istifadəsinə və mühafizəsinə dair müəyyən edilmiş qaydalar 

pozulduqda, həmin işləri və bu mənbələrin suyundan istifadə olunmasını dayandırmaq hüququna malikdirlər. 

Özbaşına tutulmuş su obyektləri qanunsuz istifadə zamanı çəkilmiş xərclər ödənilmədən aidiyyəti üzrə geri 

qaytarılır. 

Maddə 105. Su qanunvericiliyinin pozulması ilə vurulmuş zərərin ödənilməsi 

Fiziki və hüquqi şəxslər su qanunvericiliyini pozmaqla vurduqları zərəri Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada ödəməlidirlər. 

91



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Əhalinin radiasiya təhlükəsizliyi haqqında 


Bu Qanun radioaktiv şüa mənbələri sahəsində qəzasız fəaliyyətin, əhalinin radiasiya təhlükəsindən 

qorunması və sağlamlığının mühafizə edilməsinin hüquqi əsaslarını müəyyən edir. 


I fəsil 


Bu Qanunda istifadə olunan əsas anlayışlar: 

radioaktiv maddə - kənar (xarici) təsir olmadan atom nüvəsinin çevrilməsi nəticəsində ionlaşdırıcı şüa 

buraxan izotoplar (atomlar); 

ionlaşdırıcı şüalanma - radioaktiv çevrilmələr və nüvə parçalanması zamanı ətraf mühitlə qarşılıqlı təsir 

nəticəsində maddədə müхtəlif işarəli ionlar yarada bilən şüalar; 

radioaktiv maddələrin aktivliyi - radioaktiv maddənin nüvə parçalanma sürətini xarakterizə edən, vahid 

zamanda baş verən parçalanmaların sayı; vahidi - Bekkereldir (Bk), küridir (Ku); 

zivert (zv) - ekvivalent dozanın güc vahidi olub, 1 kq maddənin 1 saniyədə udduğu enerji; 

rentgen - rentgen və qamma şüalarının şüalanma doza vahidi olub, normal şəraitdə 1 sm havada yaratdığı 

elektrik yükünün miqdarı; 

radioaktivliyə nəzarət - radiasiya təhlükəsizliyi, radioaktiv maddələr və digər ionlaşdırıcı şüa mənbələrinə 

aid əsas sanitariya qaydaları və normalarına riayət olunması; 

əhalinin radiasiya təhlükəsizliyi (bundan sonra radiasiya təhlükəsizliyi) - indiki və gələcək nəsillərin 

sağlamlığının ionlaşdırıcı şüalanmaların zərərli təsirindən qorunması; 

təbii radiasiya fonu - kosmik şüalanmaların və təbii radionuklidlərin torpaqda, suda, havada, biosferanın 

digər elementlərində, qida maddələrində, habelə insan orqanizmində təbii yaratdığı şüalanma dozası; 

texnogen dəyişdirilmiş radiasiya fonu - insan fəaliyyəti nəticəsində təbii radiasiya fonunun dəyişdirilməsi; 

yol verilən doza - insan orqanizminin və onun ayrı-ayrı orqanlarının radio-həssaslığını nəzərə almaqla 

şüalanmanın gələcəkdə orqanizmdə mənfi nəticələr törətməsi ehtimalının inkar olunmasım təsdiqləyən təqvim 

ili ərzində ionlaşdırıcı şüalanmanın dozası; 

sanitar-mühafizə zonası - ionlaşdırıcı şüalanma mənbəyi ətrafında mənbənin normal istismarı şəraitində 

əhalinin effektiv (normal) şüalanma normasından yüksək dozalı ərazi; 

müşahidə zonası sanitar-mühafizə zonasının hüdudları xaricində radiasiya nəzarəti aparılan ərazi; 

işçi - bilavasitə ionlaşdırıcı şüa mənbələri ilə daimi və ya müvəqqəti işləyən şəxs; 

radiasiya qəzası - texniki qurğuların nasazlığı, işçilərin (personalın) səhvi, təbii fəlakətlər və digər 

səbəblərdən ionlaşdırıcı şüa mənbələri üzərində idarəetmənin itirilməsi nəticəsində insanların müəyyən olunmuş 

normadan artıq şüalanmasına və ya ətraf mühitin radioaktiv çirklənməsinə gətirən qəzalar. 

Maddə 2. Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində hüquqi tənzimləmə 

Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində hüquqi tənzimləmə. Bu Qanun ilə Azərbaycan 

Respublikasının digər normativ hüquqi aktları ilə həyata keçirilir. 

Azərbaycan Respublikasının qanunları və digər normativ hüquqi aktları radiasiya təhlükəsizliyinə və onun 

bu Qanunla müəyyən edilmiş təminatına olan tələbatının səviyyəsini azalda bilməz. 

Radiasiya təhlükəsizliyi sahəsində Azərbaycan Respublikasının qoşulduğu beynəlxalq müqavilələrin nəzərdə 

tutduğu qaydalar Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinin mövcud müddəalarından fərqlidirsə, onda 

beynəlxalq müqavilələrin qaydaları tətbiq olunur. 

Maddə 3. Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin olunmasının əsas prinsipləri 

Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin olunmasının əsas prinsipləri aşağıdakılardır: normalaşdırma prinsipi - 

əhalinin bütün ionlaşdırıcı şüalanma mənbələrindən aldığı fərdi dozanın miqdarının yol verilən dozadan yüksək 

olmaması; əsaslandırma prinsipi - ionlaşdırıcı şüa mənbələrindən istifadə zamanı insan və cəmiyyətə veriləcək 

fayda təbii radiasiya fonuna əlavə olunan şüalanma dozası nəticəsində yarana bilən zərərin riskindən artıq 

92



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

olmadıqda, belə istifadə ilə bağlı bütün fəaliyyət növlərinin qadağan olunması; 

optimallaşdırma prinsipi - ionlaşdırıcı şüa mənbələrinin istifadəsi zamanı iqtisadi və sosial amillər nəzərə 

alınmaqla fərdi şüalanma dozasının və şüalanmaya məruz qalan şəxslərin sayının mümkün qədər aşağı 

səviyyədə saxlanılması. 

Radiasiya qəzası zamanı radiasiya təhlükəsizliyinin təmin olunmasında aşağıdakılar əsas götürülməlidir: 

radiasiya qəzasının nəticələrini ləğv etmək üçün nəzərdə tutulan tədbirlər zərərdən çoх fayda verməlidir; 

radiasiya qəzasının nəticələrinin ləğvi üzrə fəaliyyətin növləri və miqyası ionlaşdırıcı şüalanma dozasının 

maksimum azalmasını təmin etməlidir. 

Maddə 4. Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi 

Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur: 

təşkilati-hüquqi, mühəndis-texniki, sanitariya-gigiyena, tibbi-profilaktik, təlimat və təhsil xarakterli tədbirlər 

kompleksinin; 

dövlət və yerli özünüidarə orqanları, ictimai birliklər, hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən radiasiya 

təhlükəsizliyi sahəsində qayda, norma və normativlərə əməl olunma tədbirlərinin; 

radiasiya şəraiti və radiasiya təhlükəsizliyi tədbirləri haqqında əhaliyə məlumat verilməsi. 

II fəsil 

RADİASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİNİN TƏMİN OLUNMASI SAHƏSİNDƏ DÖVLƏT VƏ 

YERLİ ÖZÜNÜİDARƏ ORQANLARININ SƏLAHİYYƏTLƏRİ 

Maddə 5. Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin olunması sahəsində dövlət orqanlarının səlahiyyətləri 

Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin olunması sahəsində dövlət orqanlarının səlahiyyətləri aşağıdakılardır: 

dövlət siyasətinin müəyyənləşdirilməsi və onun həyata keçirilməsi; 

müvafiq qanunvericilik aktlarının, digər normativ hüquqi aktların işlənib hazırlanması, qəbul edilməsi və 

onlara əməl olunmasına nəzarət; 

dövlət proqramının hazırlanması və həyata keçirilməsi; 

radiasiya təsiri nəticəsində əhalinin sağlamlığına və əmlakına dəyə bilən zərərin yüksək riski ilə əlaqədar 

kompensasiyanın növləri və miqdarının təyin olunma qaydalarının müəyyənləşdirilməsi; 

radiasiya qəzası baş verməsi təhlükəsi yaranarsa, çevik tədbirlərin təşkili və həyata keçirilməsi; 

radiasiya qəzası nəticəsində əhalinin sağlamlığına və əmlakına dəyən zərərin ödənilməsi qaydasının 

müəyyənləşdirilməsi; 

əhalinin radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, o cümlədən şüalanma dozasının uçotu və ona nəzarət 

sahəsində vahid dövlət idarəetmə sisteminin yaradılması və onun fəaliyyətinin təmin olunması; 

radiasiya qəzası nəticəsində radioaktiv çirklənmələrə məruz qalmış ərazilərdə iş və yaşayışın хüsusi 

rejiminin müəyyən edilməsi; 

müvafiq ərazilərin radiasiya şəraiti haqqında sakinlərə informasiya verilməsi; 

radiasiya qəzası nəticəsində şüalanmaya məruz qalmış əhaliyə kömək göstərilməsinin təşkili və ona nəzarət; 

radiasiya qəzası nəticəsində radioaktiv çirklənməyə məruz qalmış ərazilərdə təbii qoruqların - nadir bitki və 

heyvan növlərinin mühafizəsi üçün tədbirlər görülməsi; 

strateji nüvə materiallarının, radioaktiv maddələrin və digər ionlaşdırıcı şüa mənbələrinin idxal və ixracının, 

onların tranzit ötürülməsinin, ölkə ərazisində daşınmasının tənzimlənməsi və fəaliyyət növlərinə nəzarətin 

həyata keçirilməsi; 

radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq əməkdaşlığının 

həyata keçirilməsi və beynəlxalq müqavilələr üzrə öhdəliklərin yerinə yetirilməsi. 

Maddə 6. Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində yerli özünüidarə orqanlarının 

səlahiyyət və vəzifələri 

Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində yerli özünüidarə orqanlarının səlahiyyət və vəzifələri 

Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları ilə müəyyən edilir. 

III fəsil 

RADİASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİNİN TƏMİN EDİLMƏSİ SAHƏSİNDƏ 

DÖVLƏT İDARƏETMƏSİ VƏ NƏZARƏTİ 

93



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 7. Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində dövlət idarəetməsi və nəzarəti 

Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində dövlət idarəetməsini və nəzarətini öz səlahiyyətləri 

çərçivəsində müvafiq icra hakimiyyəti orqanları həyata keçirirlər. 

Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində dövlət idarəetməsini və nəzarətini həyata keçirən 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının qanunvericiliklə tənzimlənir. 

Maddə 8. Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində dövlət proqramları 

Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində tədbirləri həyata keçirmək üçün dövlət proqramları, o 

cümlədən ərazi (regional) proqramlar hazırlanır. 

Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində dövlət proqramlarının yerinə yetirilməsi tədbirlərinin 

maliyyələşdirilməsi dövlət büdcəsinin vəsaiti və qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş digər mənbələr hesabına 


Maddə 9. Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində dövlət normalaşdırılması 

Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində dövlət normalaşdırılması sanitariya-gigiyena norma, 

qayda və normativlərinin, radiasiya təhlükəsizliyi qaydalarının, dövlət standartlarının, əməyin mühafizəsi, 

tikinti-norma və qaydalarının radiasiya təhlükəsizliyi haqqında sərəncamverici, təlimat və başqa sənədlərin 

qəbul edilməsi ilə həyata keçirilir. 

Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində sanitariya norma və qaydaları, gigiyena normativləri 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən təsdiq edilir 

İonlaşdırıcı şüa mənbələrindən istifadə edildikdə Azərbaycan Respublikası hüdudlarında şüalanmanın 

aşağıdakı əsas gigiyena normativləri müəyyənləşdirilir: 

əhali üçün orta illik yol verilən doza 0,001 zivertə bərabərdir və ya insanın bütün həyatı dövründə (70 il) yol 

verilən doza 0,07 zivert (zv) qəbul olunur. Ardıcıl beş il ərzində orta illik yol verilən doza 0,001 zivertdən artıq 

olmamalıdır; 

radiasiya qurğularında işləyənlər üçün yol verilən orta illik doza 0,02 zivertə və ya həyatının müəyyən 

fəaliyyəti dövründə (50 il) yol verilən doza 1 zivertə bərabər götürülür. Əgər ardıcıl beş il ərzində orta illik yol 

verilən doza 0,02 zivertdən böyük olmazsa, onda bu beş ilin ayrı-ayrı illərində orta illik yol verilən doza 0,05 

zivertə çata bilər. 

Bu Qanunla müəyyən olunmuş yol verilən şüalanma dozasının həddinə təbii radiasiya fonunun və ya 

texnogen təsirlə dəyişilmiş radiasiya fonunun yaratdığı dozalar, habelə vətəndaşların (xəstələrin) diaqnostika və 

müalicəsi zamanı rentgen-radioloji və digər mənbələrdən aldıqları dozalar daxil deyil. Şüalanma dozalaranın 

qəbul olunmuş hədləri insan orqanizminin və onun ayrı-ayrı orqanlarının şüalanmaya məruz qalması zamanı yol 

verilə bilən dozaların müəyyənləşdirilməsi üçün ilkin hədlər kimi qəbul edilə bilər. 

Radiasiya qəzası şəraitində məhdud zaman intervalında sanitariya-gigiyena norma və qaydaları ilə 

müəyyənləşdirilmiş dozadan artıq dozalara da yol verilə bilər. 

Əhali şüalanmaya məruz qaldıqda bu maddədə müəyyənləşdirilmiş şüalanmanın əsas gigiyena normativləri 

(dozanın yol verilə bilən həddi) ölkənin müхtəlif əraziləri üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

konkret sanitariya-gigiyena və ekoloji şəraitin, əhalinin sağlamlıq vəziyyətini, ətraf mühitin başqa amillərinin 

insana təsir səviyyəsini nəzərə almaqla azaldıla bilər. 

Radioaktiv maddələr və digər ionlaşdırıcı şüa mənbələri ilə iş vaxtı radioaktiv şüalanmadan mühafizə üzrə 

teхniki təhlükəsizlik haqqında təlimat qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti 


Radiasiya təhlükəsizliyi məsələləri üzrə dövlət standartları, tikinti norma və qaydaları, əməyin mühafizəsi 

qaydaları, sərəncam, təlimat, metodiki və digər sənədlər səlahiyyətli dövlət orqanları tərəfindən təsdiq edilir. 

Maddə 10. İonlaşdırıcı şüa mənbələrindən istifadə ilə əlaqədar fəaliyyətin həyata keçirilməsi 

İonlaşdırıcı şüa mənbələrindən istifadə ilə əlaqədar elmi tədqiqat, təcrübi-konstruktor işləri, qurğuların 

tikilməsi, onlar üçün texnoloji avadanlığın layihələşdirilməsi və hazırlanması radiasiya təhlükəsizliyi 

vasitələrinin, həmçinin radioaktiv maddələrin hasilatı, emalı (istehsalı), daşınması, nəqli, saхlanılması, 

istifadəsi, məhv edilməsi və basdırılması sahəsindəki işlər dövlət inhisarında olmaqla müvafiq icra hakimiyyəti 

94



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

orqanlarının müəyyən etdiyi qaydada həyata keçirilir. 

Maddə 11. Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə istehsalat nəzarəti 

İonlaşdırıcı şüa mənbələrinin istifadəsi ilə əlaqədar fəaliyyət göstərən müəssisələr və təşkilatlar radiasiya 

təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün müntəzəm istehsalat nəzarəti keçirirlər. 

İstehsalat nəzarətinin həyata keçirilməsi qaydası hər bir müəssisə və ya təşkilat üçün onun işinin xüsusiyyət 

və şəraiti nəzərə alınmaqla təyin edilir və radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları ilə razılaşdırılır. 

Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində pozuntular aşkar edildikdə, istehsalat nəzarətini həyata 

keçirən səlahiyyətli şəxslərin pozuntular aradan qaldırılanadək ionlaşdırıcı şüa mənbələri ilə aparılan işləri 

dayandırmaq hüququ vardır. 

Maddə 12. Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində ictimai nəzarət 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq ictimai birliklər radiasiya təhlükəsizliyinin 

təmin edilməsi sahəsində fəaliyyət göstərən müəssisələrdə və təşkilatlarda norma, qayda və normativlərin yerinə 

yetirilməsinə ictimai nəzarət etmək hüququna malikdirlər. 

IV fəsil 

RADİASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİNİN TƏMİN EDİLMƏSİNƏ TƏLƏBLƏR 

Maddə 13. Radiasiya təhlükəsizliyi şəraitinin qiymətləndirilməsi 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ionlaşdırıcı şüa mənbələrindən istifadə ilə əlaqədar fəaliyyət göstərən 

müəssisə və təşkilatlarda, habelə radiasiya nəzarəti aparılan ərazilərdə radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi 

tədbirlərini həyata keçirir, onların effektivliyinin qiymətləndirilməsi işini aparır. Radiasiya təhlükəsizliyinin 

qiymətləndirilməsi aşağıdakılara əsasən həyata keçirilir: 

ətraf mühitin radioaktiv çirklənməsinin хüsusiyyəti və dərəcəsi; 

radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsində norma, qayda və gigiyena tədbirlərinə əməl olunmasının 

təhlili; 

radiasiya qəzasının ehtimalı və onun miqyası; 

radiasiya qəzalarının qarşısının alınması və onun nəticələrinin ləğv edilməsinə hazırlıq; 

ionlaşdırıcı şüa mənbələrindən əhalinin ayrı-ayrı qruplarının məruz qaldıqları şüalanma dozalarının təhlili; 

müəyyən olunmuş normadan artıq şüalanma dozasına məruz qalmış şəxslərin sayı. 

Ərazi, müəssisə və təşkilatların radioaktiv təhlükəsizliyə hazırlığının vəziyyəti hər il ərazi, müəssisə və 

təşkilatların radioloji-gigiyenik pasportlarında əks olunur. 

Ərazi, müəssisə və təşkilatların radioloji-gigiyenik pasportlarının forması və tərtib edilməsinin qaydası 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir. 

Maddə 14. İonlaşdırıcı şüa mənbələri ilə iş zamanı radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə dair 

tələblər 

ionlaşdırıcı şüa mənbələrindən istifadə ilə əlaqədar fəaliyyət göstərən müəssisə və təşkilatlar aşağıdakı 

tələbləri yerinə yetirməlidirlər: 

radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə aid bu Qanunda və digər normativ hüquqi aktlarda müəyyən 

edilmiş tələblərə, normalara, qaydalara, normativlərə və təlimatlara əməl edilməsi; 

radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində tədbirlərin planlaşdırılıb həyata keçirilməsi; 

ionlaşdırıcı şüa mənbələri hesab edilən yeni (modernləşdirilmiş) istehsalat, texnoloji proses, məhsul, material 

və maddələrə dair insan sağlamlığı üçün radiasiya təhlükəsizliyi baхımından əsaslandırma işlərinin aparılması; 

radioloji şərait üzrə müəssisə və təşkilatın ərazisində, otaqlarda və iş yerlərində, həmçinin radioaktiv 

maddələrin tullantıları üzərində radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə əlaqədar müntəzəm olaraq 

istehsalat nəzarətinin həyata keçirilməsi; 

işçilərin (personalın) fərdi şüalanma dozalarına nəzarət və onların uçotu; 

istehsalat nəzarəti xidməti mütəхəssislərinin, iş icraçılarının, daimi və ya müvəqqəti olaraq ionlaşdırıcı şüa 

mənbələri ilə işləyən digər şəxslərin attestasiyasının keçirilməsi; 

işçilərin ilkin (işə qəbul olunarkən) və dövri (müntəzəm) tibbi müayinələrdən keçirilməsi; 

95



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

işçilərin (personalın) iş yerində məruz qaldığı ionlaşdırıcı şüalanmanın səviyyəsi və onların aldıqları fərdi 

şüalanma dozaları haqqında onlara müntəzəm məlumat verilməsi; 

radiasiya təhlükəsizliyi sahəsində müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına radiasiya təhlükəsizliyi üçün qorxu 

yaradan qəza şəraiti və texnoloji reqlament pozuntuları haqqında vaхtında məlumat verilməsi; 

radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının qərar və 

sərəncamlarının, onların səlahiyyətli nümayəndələrinin müvafiq göstərişlərinin yerinə yetirilməsi; 

radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində əhalinin hüquqlarının həyata keçirilməsinin təmin 

edilməsi; 

radioaktiv şüa mənbələri ilə işləyən işçilərin vaxtaşırı radiasiya təhlükəsizlik texnikası qaydaları ilə tanış 

edilməsi. 

Maddə 15. Təbii radionuklidlərin təsirindən əhalinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi 

İşçilərin və əhalinin yaşayış və istehsalat binalarında radon, onun parçalanma məhsulları, habelə digər təbii 

radionuklidlərin yaratdığı şüalanma normativlərlə müəyyən olunmuş dozadan artıq olmamalıdır. 

Əhali və işçilərin təbii radionuklidlərin təsirindən mühafizəsi məqsədi ilə aşağıdakı tədbirlər həyata 

keçirilməlidir: 

qamma-şüalanmanın və torpaqdan ayrılan radonun səviyyəsini nəzərə almaqla binaların və qurğuların 

tikilməsi üçün zərərsiz (təhlükəsiz) torpaq sahələrinin ayrılması; 

radonun binaya daxil olmasının qarşısının alınması tədbirləri nəzərə alınmaqla bina və qurğuların 

layihələşdirilməsi və tikilməsi; 

yaşayış binalarının və sənaye (istehsal) qurğularının istismara qəbul edilməsi zamanı binaların daxilindəki 

havada radonun, təbii radionuklidlərdən və digər radioaktiv maddələrdən qamma-şüalanmanın dozasının 

intensivliyinin nəzərə alınması, tikinti materiallarında radiasiya təhlükəsizliyi üzrə istehsalat nəzarətinin 

keçirilməsi; 

bina və qurğuların istismarı zamanı otaqlarda radonun və təbii radionuklidlərdə qamma və digər radioaktiv 

şüalanmanın səviyyəsinin nəzərə alınması. 

Bina və qurğularda təbii radionuklidlər, qamma-şüalanmanın və radonun miqdarının normativlərə uyğun 

olmadığı halda bu bina və qurğunun istifadə məqsədi dəyişdirilir. 

Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi tələblərinə cavab verməyən tikinti materialları və 

məmulatlarından istifadə etmək qadağan edilir. 

Maddə 16. Qida məhsulları istehsalı və istifadəsi zamanı radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə 

tələblər 

Ərzaq, qida məhsulları, onlar üçün xammallar, içməli su, onların emalı, istehsalı, saхlanması, daşınması, 

satışı (paylanması) və istifadəsi zamanı onlarla təmasda olan material və məmulatlar radiasiya təhlükəsizliyi 

tələblərinə cavab verməli və bu qanuna uyğun olaraq istehsalat nəzarətində olmalıdır. 

Radiasiya təhlükəsizliyi normalarına cavab verməyən sənaye və ərzaq məhsullarının ölkəyə gətirilməsinə yol 

verilmir. 

Maddə 17. Tibbi rentgen-radioloji proseduralar keçirilən zaman əhalinin radiasiya təhlükəsizliyinin 

təmin edilməsi 

Əhali (xəstələr) tibbi rentgen-radioloji müayinədən keçirilən zaman qoruyucu vasitələrdən istifadə 

olunmalıdır. 

Əhalinin tibbi rentgen-radioloji müayinə zamanı şüalanma dozaları radiasiya təhlükəsizliyi sahəsindəki 

qayda, norma və normativlərə uyğun olmalıdır. 

Tibbi rentgen-radioloji müayinə və müalicə zamanı xəstənin tələbi ilə ona gözlənilən və ya aldığı şüalanma 

dozası və şüalanmanın mümkün nəticəsi barədə tam məlumat verilməlidir. 

Epidemioloji nöqteyi-nəzərdən təhlükəli xəstəliklərin aşkar edilməsi məqsədi ilə aparılan profilaktiki 

müayinələr, habelə rentgen müayinəsi yeganə diaqnostik vasitə olduğu hallar istisna olmaqla xəstə tibbi rentgenradioloji 

müayinədən imtina edə bilər. 

Maddə 18. Fərdi şüalanma dozasının uçotu və ona nəzarət 

Əhalinin ionlaşdırıcı şüa mənbələrindən istifadə, tibbi rentgen-radioloji müayinə zamanı aldığı, habelə təbii 

96



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

radiasiya fonu və ya texnogen təsirlə dəyişilmiş radiasiya fonu ilə yaranan fərdi şüalanma dozalarının uçotu və 

ona nəzarət müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyənləşdirdiyi qaydada aparılır. 

V fəsil 

RADİASİYA QƏZASI ZAMANI RADİASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİNİN TƏMİN EDİLMƏSİ 

Maddə 19. Əhalini və işçiləri (personalı) radiasiya qəzasından mühafizə tədbirləri 

Radiasiya qəzası baş vermə ehtimalı olan müəssisə və təşkilatlar aşağıdakılara malik olmalıdırlar: 

potensial radiasiya qəzalarının siyahısına; 

radiasiya qəzası baş verdikdə qəbul edilməsi zəruri olan qərarların meyarlarına; 

işçilərin (personalın) və əhalinin radiasiya qəzasından və qəzanın nəticələrindən mühafizəsinin təmin 

edilməsi tədbirlərinin radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində dövlət nəzarətini həyata keçirən 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ilə razılaşdırılmış tədbirlər planına; 

radiasiya qəzası haqqında məlumat vermək və onun nəticələrini ləğv etmək üçün vasitələrə; 

radiasiya qəzasına məruz qalan şəxslərin profilaktikası və radiasiya qəzasından zərar çəkənlərə pulsuz 

iхtisaslaşdırılmış tibbi yardım göstərilməsi üçün vasitələrə; 

işçilərdən (personaldan) təşkil olunmuş qəza-xilasetmə dəstələrinə. 

Maddə 20. İonlaşdırıcı şüa mənbələrindən istifadə ilə əlaqədar fəaliyyət göstərən müəssisə və 

təşkilatların radiasiya qəzasından əhalinin təhlükəsizliyinin təmin olunması sahəsində vəzifələri 

İonlaşdırıcı şüa mənbələrindən istifadə ilə əlaqədar fəaliyyət göstərən müəssisə və təşkilatların radiasiya 

qəzası zamanı vəzifələri: 

radiasiya qəzası və onun nəticələrindən işçiləri (personalı) və əhalini mühafizə sahəsində tədbirlərin yerinə 

yetirilməsini təmin etmək; 

radiasiya qəzası baş verdikdə radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində dövlət nəzarətini həyata 

keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına, yüksək şüalanma gözlənilən ərazinin yerli özünüidarə orqanlarına 

və əhaliyə məlumat vermək; 

radiasiya qəzasından zərər çəkənlərə ilkin tibbi yardım göstərilməsini həyata keçirmək; 

radioaktiv çirklənmə mənbələrini təcrid etmək və radioaktiv maddələrin ətraf mühitə yayılmasının qarşısını 

almaq; 

radiasiya qəzası zamanı radiasiya şəraitinin dəyişməsi və radiasiya qəzasının genişlənməsinin operativ 

təhlilini aparmaq; 

radiasiya qəzası ləğv edildikdən sonra ionlaşdırıcı şüa mənbələri ilə əlaqədar fəaliyyət göstərən müəssisə və 

təşkilatların ərazisində radiasiya şəraitinin normallaşdırılması sahəsində əməli tədbirlər görməkdir. 

Maddə 21. Radiasiya qəzasının nəticələrini ləğv etmək üçün cəlb olunmuş şəxslərin əvvəlcədən nəzərdə 

tutulmuş yüksək dozada şüalanmasına tələblər 

Radiasiya qəzasının nəticələrinin ləğv olunması, qəza-xilasetmə və dezaktivasiya işləri ilə əlaqədar cəlb 

olunmuş şəxslərin əvvəlcədən nəzərdə tutulmuş yüksək dozalı şüalanmaya məruz qalmasına səbəb yalnız 

insanları xilas etmək və ya onların daha yüksək şüalanma dozasına məruz qalmasının qarşısını almaq məqsədi 

ola bilər. Radiasiya qəzası nəticələrini ləğv etmək üzrə cəlb olunmuş şəxslərin şüalanma dozası bu Qanunun 9- 

cu maddəsində işçilər (personal) üçün nəzərdə tutulmuş orta illik normativ şüalanma dozasından 10 dəfədən 

artıq ola bilməz. 

Radiasiya qəzası nəticələrinin ləğvi ilə əlaqədar cəlb olunmuş şəxslərin əvvəlcədən nəzərdə tutulmuş yüksək 

şüalanmaya məruz qalması həmin şəxslərin bütün həyatı dövründə ala biləcəyi şüalanmaya qədər dozanı bir 

dəfə almaq və sağlamlığı üçün risk haqqında əvvəlcədən məlumat vermək şərti ilə və könüllülük əsasında yol 


Radiasiya qəzasının nəticələrinin ləğvi üçün cəlb olunmuş şəxsə yüksək şüalanma dozası alması nəticəsində 

sağlamlığına dəyən zərərə görə verilən ödənişin növləri və miqdarı qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

Maddə 22. Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi tələblərinin yerinə yetirilməməsi və ya pozulması 

üçün məsuliyyət 

Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin olunmasında tələbləri yerinə yetirməyən və ya pozan hüquqi və fiziki 

97



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

şəxslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq inzibati, mülki-hüquqi və cinayət 

məsuliyyətinə cəlb olunurlar. 

VI fəsil 

RADİASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİNİN TƏMİN EDİLMƏSİ SAHƏSİNDƏ ƏHALİNİN VƏ 

İCTİMAİ BİRLİKLƏRİN HÜQUQ VƏ VƏZİFƏLƏRİ 

Maddə 23. Radiasiya təhlükəsizliyi sahəsində əhalinin hüquqları 

Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının, əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin radiasiya 

təhlükəsizliyi hüququ vardır. 

Maddə 24. Əhalinin və ictimai birliklərin məlumat almaq hüququ 

Əhali və ictimai birliklər ionlaşdırıcı şüa mənbələrindən istifadə ilə əlaqədar fəaliyyət göstərən müəssisə və 

təşkilatlardan onların səlahiyyətləri dairəsində radiasiya şəraiti və radiasiya təhlükəsizliyinin təmin olunması 

üçün görülən tədbirlər haqqında obyektiv məlumat almaq hüququna malikdirlər. 


təşkilatların ərazisinə daxil olma hüququ 

İctimai birlik nümayəndələri Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinin müəyyənləşdirdiyi qayda və şərtlər 

daxilində ionlaşdırıcı şüa mənbələrindən istifadə ilə əlaqədar fəaliyyət göstərən müəssisə və təşkilatların 

ərazisinə daxil ola bilərlər. 


təşkilatlarda işləyənlərin, yaxın ərazilərdə yaşayan əhalinin sosial müdafiəsi 

İonlaşdırıcı şüa mənbələrindən istifadə ilə əlaqədar fəaliyyət göstərən müəssisə və təşkilatlarda işləyənlər və 

yaxın ərazilərdə yaşayan əhali müəyyən olunmuş təbii şüalanma dozası səviyyəsindən artıq dozaya məruz 

qaldıqda qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada sosial müdafiə hüququna malikdirlər. 

Maddə 27. İonlaşdırıcı şüalanmanın təsiri və radiasiya qəzası nəticəsində əhalinin həyatına, 

sağlamlığına və əmlakına dəymiş zərərə görə ödəniş almaq hüququ 

Əhalinin bu Qanunla müəyyən olunmuş dozadan artıq şüalanma, həmçinin radiasiya qəzası ilə əlaqədar 

onların sağlamlığına, əmlakına və həyatına dəyən zərərə görə maddi ödəniş almaq hüququ vardır. 

Maddə 28. Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində əhalinin vəzifələri 

Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarının, 

Azərbaycan Respublikasında yaşayan əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin vəzifələri: 

radiasiya təhlükəsizliyinin təmin olunması tələblərinə əməl etmək; 

radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində tədbirlərin yerinə yetirilməsində iştirak etmək. 


№ 423-IQ 



98



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikasının Meşə Məcəlləsinin təsdiq edilməsi 

haqqında 



1. Azərbaycan Respublikasının Meşə Məcəlləsi təsdiq edilsin. 

2. Azərbaycan Respublikasının Meşə Məcəlləsi dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir. 


№ 424-IQ 



AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MEŞƏ MƏCƏLLƏSİ 

Bu Məcəllə Azərbaycan Respublikasının ərazisində meşə münasibətlərinin tənzimlənməsinin, meşələrdən 

istifadənin, onların mühafizəsinin, qorunmasının, bərpasının, ekoloji və ehtiyat potensialının yüksəldilməsinin 

hüquqi əsaslarını müəyyən edir. 

Meşə münasibətlərinin tənzimlənməsi meşə bitkilərinin, torpağın, heyvanat aləminin və ətraf mühitin 

mühüm ekoloji, iqtisadi və sosial əhəmiyyət kəsb edən digər komponentlərinin vəhdəti olan meşə anlayışı 

nəzərə alınmaqla həyata keçirilir. 


I fəsil 


Bu Məcəllədə işlədilən əsas anlayışlar aşağıdakılardır: 

meşə - bioloji cəhətdən qarşılıqlı əlaqəli və öz inkişafında bir-birinə təsir göstərən torpağın, suyun, ağac, kol 

və ot bitkilərinin, heyvanların, mikroorqanizmlərin və ətraf mühitin digər tərkib hissələrinin vəhdəti; 

meşə fondu sahələri - meşə sahələri, habelə meşə bitkiləri ilə örtülü olmayan meşə və qeyri-meşə torpaq 

sahələri; 

meşə münasibətləri - meşələrin, meşə fondu torpaqlarının istifadəsi, mühafizəsi, qorunması və bərpası 

sahəsində münasibətlər; 

хüsusi qiymətli meşə massivləri - tərkibində relikt və endemik ağac və kol cinsləri olan nadir meşələr, 

məhsuldarlığı və genetik keyfiyyəti ilə fərqlənən, habelə estetik cəhətcə nadir mənzərəli meşə sahələri; 

yaşıllıq zonalarının meşələri - şəhərlərin və digər yaşayış məntəqələrinin sərhədləri xaricində və ya onlara 

yaxın olan sahələrdə yerləşən, mühüm qoruyucu, sanitariya-gigiyena, sağlamlaşdırma funksiyalarını yerinə 

yetirən və əhalinin istirahəti üçün istifadə edilən meşələr; 

yabanı meyvə meşələri - meşə fondu ərazisində təbii bitən, yaxud süni yolla yaradılan və tərkibində 

təsərrüfat əhəmiyyətli miqdarda qiymətli meyvə, giləmeyvə və qərzəklilər olan meşələr, meşə - bağlar, bağlar və 

həmin cinslərin plantasiyaları; 

dövlət qoruyucu meşə zolaqları - xətti qaydada süni salınan, iqlimtənzimləyici, torpaqqoruyucu və suyu 

mühafizə funksiyalarını yerinə yetirən meşələr; 

qeyri-meşə torpaqları - meşə təsərrüfatının ehtiyacları üçün nəzərdə tutulmuş torpaqlar, habelə meşə 

fondunun sərhədləri daxilində yerləşən digər torpaqlar; 

meşəbərpa qırması - meşələrin vəziyyətini yaхşılaşdırmaq və təbii qoruyucu funksiyaları gücləndirmək 

məqsədi ilə qırma yaşı çatmış və ya ötmüş ağaclıqlarda aparılan qırma; 

aralıq istifadə üçün qırma - meşəyə qulluq, seçmə sanitariya və yenidənəkmə ilə əlaqədar qırmalar, az 

qiymətli ağaclıqların, habelə qoruyucu, suyu mühafizə və başqa funksiyalarını itirmiş ağac və kolluqların 

kəsilməsi ilə əlaqədar olan digər qırmalar; 

relikt bitkilər - keçmiş geoloji dövrlərin florasından qalmış və yeni yaşayış mühitinə uyğunlaşaraq müasir 

99



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

biosenozun tərkibinə daxil olan bitki növləri; 

arid bitkilər - buxarlanan rütubətin miqdarının yağıntı miqdarından çoх olduğu quraq iqlimli ərazilərin 

bitkiləri. 

Maddə 2. Azərbaycan Respublikasının meşə qanunvericiliyi 

Azərbaycan Respublikasının meşə qanunvericiliyi - bu Məcəllədən, Azərbaycan Respublikasının digər 

qanunvericilik aktlarından ibarətdir. 

Azərbaycan Respublikasının qoşulduğu beynəlxalq dövlətlərarası müqavilələrdə Azərbaycan 

Respublikasının meşə qanunvericiliyindən fərqli qaydalar müəyyən edilmişdirsə, beynəlxalq müqavilələrin 

tələbləri tətbiq edilir. 

Maddə 3. Azərbaycan Respublikası meşə qanunvericiliyinin məqsəd və vəzifələri 

Azərbaycan Respublikası meşə qanunvericiliyinin məqsəd və vəzifələri meşələrin əhəmiyyətini nəzərə 

almaqla onları elmi əsaslarla idarə etmək, meşə ekosisteminin bioloji müxtəlifliyini saxlamaq, meşələrin ehtiyat 

potensialını yüksəltmək prinsipləri əsasında onlardan səmərəli istifadəyə, meşələrin mühafizəsini, qorunmasını 

və bərpasını təmin etməyə yönəldilmişdir. 

Maddə 4. Meşə qanunvericiliyi ilə tənzimlənən münasibətlər 

Meşələrin, meşə fondu torpaqlarının istifadəsi, mühafizəsi, qorunması və bərpası sahəsində münasibətlər 

(meşə münasibətləri) Azərbaycan Respublikasının meşə qanunvericiliyinin və torpaq qanunvericiliyinin 

müvafiq normaları ilə tənzimlənir. 

Meşə fonduna daxil olmayan ağac-kol bitkilərinin (bundan sonra — ağac-kol bitkiləri) istifadəsi, mühafizəsi, 

qorunması və bərpası sahəsində münasibətlər Azərbaycan Respublikasının mülki, bitki aləmi, torpaq və su 

qanunvericilikləri, habelə bu Məcəllənin müvafiq müddəaları ilə tənzimlənir. 

Meşə fondu ərazisində heyvanat aləminin, su obyektlərinin, yerin tərkinin, atmosfer havasının istifadəsi və 

mühafizəsi sahəsində münasibətlər Azərbaycan Respublikasının meşə qanunvericiliyi ilə meşələrin, habelə meşə 

bitkiləri ilə örtülü olmayan meşə fondu torpaqlarının səmərəli istifadəsi, mühafizəsi, qorunması və bərpası üçün 

lazım olan həddə tənzimlənir. 

Meşələrin, habelə meşə fondu torpaqlarının istifadəsi, mühafizəsi, qorunması zamanı yaranan əmlak 

münasibətləri, əgər bu Məcəllədə başqa hal nəzərdə tutulmamışdırsa, Azərbaycan Respublikasının mülki 

qanunvericiliyi ilə tənzimlənir. 

Meşələrin, habelə meşə bitkiləri ilə örtülü olmayan meşə fondu torpaqlarının istifadəsi, mühafizəsi, 

qorunması zamanı yaranan inzibati münasibətlər, o cümlədən maliyyə münasibətləri bu Məcəllə ilə Azərbaycan 

Respublikasının inzibati və maliyyə qanunvericiliklərinə uyğun olaraq tənzimlənir. 

Maddə 5. Meşə münasibətlərinin obyektləri 

Meşə münasibətlərinin obyektləri Azərbaycan Respublikasının meşə fondu (bundan sonra - meşə fondu), 

meşə fondunun sahələri, ağac-kol bitkiləri və onlardan istifadə hüquqlarıdır. 

Maddə 6. Meşə fondu, meşə fondunun torpaqları və sahələri 

Azərbaycan Respublikasının ərazisindəki bütün meşələr, habelə meşə bitkiləri ilə örtülü olmayan meşə 

fondunun torpaqları (meşə və qeyri-meşə torpaqları) Azərbaycan Respublikasının meşə fondunu təşkil edir. 

Meşə fondunun sərhədləri meşə fondunun torpaqlarını digər torpaqlardan ayıran hüdudlarla müəyyən edilir. 

Torpaqların meşə fonduna daxil edilməsi və oradan çıхarılması Azərbaycan Respublikasının meşə 

qanunvericiliyi və torpaq qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir. 

Meşə torpaqlarına meşə bitkiləri ilə örtülü olan torpaqlar və bu bitkilərlə örtülü olmayan, lakin meşələrin 

bərpası üçün nəzərdə tutulmuş torpaqlar (meşələşməmiş qırma sahələri, yanğın yerləri, seyrəkliklər, talalar, 

qurumuş ağaclıqlar, tinglik sahələri, çətiri birləşməmiş meşə əkinləri və digərləri) aid edilir. 

Qeyri-meşə torpaqlarına meşə təsərrüfatının ehtiyacları üçün nəzərdə tutulmuş torpaqlar (kənd təsərrüfatı 

torpaqları, meşə mərzləri, yollar altında olan torpaqlar və digər torpaqlar), habelə meşə fondunun sərhədləri 

100



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

daxilində yerləşən sair torpaqlar (bataqlıqlar, daşlıqlar, qayalıqlar yerləşən və istifadə üçün əlverişsiz başqa 

torpaq sahələri) aid edilir. 

Meşə fondunun sahələrinə meşə sahələri, habelə meşə bitkiləri ilə örtülü olmayan meşə və qeyri-meşə torpaq 

sahələri aid edilir. 

Meşə fondu sahələrinin sərhədləri meşə təsərrüfatı işarələri ilə naturada nişanlanmalı və plan-xəritə 

materiallarında (meşə xəritələrində) göstərilməlidir. 

Maddə 7. Meşə fonduna daxil olmayan ağac-kol bitkiləri 

Aşağıdakı ağac-kol bitkiləri meşə fonduna daxil deyildir: 

kənd təsərrüfatı torpaqlarındakı ağaclar və ağac qrupları, tarlaqoruyucu meşə zolaqları, habelə digər ağac-kol 

bitkiləri; 

dəmir yolları və avtomobil yollarını, kanalları və digər su obyektlərini ayıran zolaqlardakı qoruyucu ağaclar; 

şəhərlərdə və digər yaşayış məntəqələrində olan ağaclar və ağac qrupları, habelə yaşıllıqlar; 

həyətyanı sahələrdə, yaylaq, qışlaq və bağ sahələrində olan ağaclar və ağac qrupları. 

Maddə 8. Meşə münasibətləri obyektlərinin dövriyyəsi 

Meşə Fondunun dövriyyəsinə, həmçinin meşə fondu sahələrinin özgəninkiləşdirilməsinə gətirən və gətirə 

bilən alqı-satqıya, girov qoymaya və digər əqdlərə yol verilmir. 

Meşə fondu sahələrinin və onlardan istifadə hüququnun dövriyyədə olmasına isə yalnız bu Məcəllə ilə 

nəzərdə tutulmuş həddə yol verilir. 

Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququ ilə bağlı əqdlər Azərbaycan Respublikasının meşə 

qanunvericiliyində müəyyən edilmiş qaydada, onunla tənzimlənməyən hissədə isə mülki qanunvericiliklə həyata 

keçirilir. 

Ağac-kol bitkiləri bir şəxsdən başqasına Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyində və torpaq 

qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada verilə bilər. 

Maddə 9. Meşə münasibətlərinin subyektləri 

Meşə münasibətlərinin subyektləri Azərbaycan Respublikası, Naxçıvan Muxtar Respublikası, bələdiyyələr, 

fiziki və hüquqi şəxslərdir. 

Azərbaycan Respublikası və Naxçıvan Muxtar Respublikası adından meşə münasibətlərində öz səlahiyyətləri 

daxilində dövlət hakimiyyəti orqanları iştirak edirlər. 

Bələdiyyələr meşə münasibətlərində onların statusunu müəyyən edən qanunvericilik aktı ilə verilən 

səlahiyyət daxilində iştirak edirlər. 

Meşə təsərrüfatının aparılmasını həyata keçirən və meşə fondundan istifadə edən fiziki və hüquqi şəxslər 

meşə münasibətlərinin iştirakçılarıdır. 

Meşə münasibətləri obyektlərinin istifadəsi mühafizəsi, qorunması və bərpası zamanı yaranan əmlak və 

inzibati münasibətlərində Azərbaycan Respublikasının, Naxçıvan Muxtar Respublikasının, bələdiyyələrin, fiziki 

və hüquqi şəxslərin iştirakı həmin münasibətlər bu Məcəllə ilə tənzimlənmədiyi hallarda Azərbaycan 

Respublikasının mülki və inzibati qanunvericilik aktları ilə müəyyən edilir. 

Maddə 10. Meşə istifadəçiləri 

Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququ verilən fiziki və hüquqi şəxslər 

II fəsil 

MEŞƏ FONDU VƏ AĞAC-KOL BİTKİLƏRİ ÜZƏRİNDƏ MÜLKİYYƏT, 

ONLARDAN İSTİFADƏ HÜQUQU 

Maddə 11. Meşə fondu üzərində mülkiyyət 

Azərbaycan Respublikasında meşə fondu dövlətə mənsubdur və onun mülkiyyətidir. 

Meşələr və meşə fondunun torpaqları özəlləşdirilmir. 

101



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 12. Fiziki və hüquqi şəxslərin ağac-kol bitkiləri üzərində mülkiyyət hüquqları 

Fiziki və hüquqi şəxslərin хüsusi mülkiyyətində olan torpaq sahələrində yerləşən ağac-kol bitkiləri, 

qanunvericiliklə digər hallar müəyyən edilmədikdə, onların хüsusi mülkiyyətinə aid edilir. 

Göstərilən ağac-kol bitkiləri üzərində sahiblik, istifadə və sərəncam hüquqları Azərbaycan Respublikası 

meşə qanunvericiliyinin və digər qanunvericilik aktlarının tələblərinə uyğun olaraq mülkiyyətçi tərəfindən 


Maddə 13. Meşə servitutları (meşə sahələrindən başqasının müəyyən dərəcədə istifadə etmək hüququ) 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə başqa hallar nəzərdə tutulmamışdırsa, fiziki şəxslər sərbəst 

surətdə meşələrdə olmaq hüququna malikdirlər (kütləvi meşə servitutu). 

Meşə fondu sahələrindən və meşə fonduna daxil olmayan sahələrdən fiziki və hüquqi şəxslərin istifadə 

hüquqları müqavilələr, habelə məhkəmə qərarları əsasında başqa maraqlı şəxslərin xeyrinə məhdudlaşdırıla bilər 

(хüsusi meşə servitutu). 

Azərbaycan Respublikasının mülki, torpaq və başqa qanunvericilik aktlarının müddəaları meşə servitutlarına 

bu Məcəllənin tələblərinə zidd olmayan həddə tətbiq edilir. 

Maddə 14. Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququ 

Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququ meşələrin çoхfunksiyalı mahiyyəti nəzərə alınmaqla həyata 

keçirilir (müxtəlif şəxslər tərəfindən və müxtəlif məqsədlər üçün eyni vaxtda istifadə). 

«Torpaq islahatı haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyən olunmuş qaydada meşə 

bitkiləri ilə örtülü olmayan meşə və qeyri-meşə torpaqları meşələrin bərpası məqsədi ilə təyinatı üzrə bu 

Məcəllə ilə müəyyən edilmiş şərtlərlə fiziki və hüquqi şəxslərə müqavilə əsasında icarəyə verilə bilər. 

Bu Məcəllə ilə nəzərdə tutulmamış hallarda meşə fondu sahələrindən istifadə hüququna dair mülki və torpaq 

qanunvericiliklərinin normaları tətbiq edilir. 

Maddə 15. Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququnun əsasları 

Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququnun əsaslan aşağıdakılardır: 

müqavilələr; 

məhkəmə qərarları; 

bu Məcəllə ilə yol verilən digər əsaslar. 

Meşə sahələrindən istifadə hüququ, kütləvi servitut istisna olmaqla, meşə fondu sahələrinin icarə 

müqaviləsinin dövlət qeydiyyatından keçdiyi, meşəqırma bileti, order, meşə bileti alındığı vaxtdan əldə edilir. 

Maddə 16. Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququnun yaranması 

Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququ meşə fondu sahəsinin (torpaqlarının) icarə müqaviləsinin, 

meşəqırma biletinin, orderin, meşə biletinin əsasında yaranır. 

Meşə istifadəçisi Azərbaycan Respublikasının meşə qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş hallarda və şərtlərlə 

istifadəyə verənin razılığı ilə meşə fondu sahəsindən istifadə hüququnu özünün hüquqi varisi olmayan şəxsə 

müqavilə əsasında verə bilər. 

Meşə istifadəçisi olan şəxs vəfat etdikdə ona məxsus istifadə hüququ qanunvericilikdə müəyyən edilmiş 

qaydada başqa şəxslərə keçə bilər. 

Meşə istifadəçisi olan hüquqi şəxs yenidən təşkil edildikdə ona məxsus istifadə hüququ Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş qaydada yeni yaranan hüquqi şəxsə keçir. 

Meşə fondu sahələrindən (torpaqlarından) istifadə hüququnun başqasına keçməsi müqaviləyə, meşəqırma 

biletinə, orderə, meşə biletinə dəyişikliklər etmək yolu ilə rəsmiləşdirilir. 

Maddə 17. Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququnun həyata keçirilməsi 

Meşə istifadəçiləri meşə fondu sahələrindən istifadə hüququnu o vaxt sərbəst həyata keçirirlər ki, bu 

meşələrin və meşə fondu torpaqlarının vəziyyətini pisləşdirməsin, ətraf mühitə zərər vurmasın, habelə başqa 

şəxslərin qanuni mənafelərinə xələl gətirməsin. 

102



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikasında meşə qanunvericiliyinin tələblərinə zidd məqsədlər və üsullar ilə meşə fondu 

sahələrindən istifadə qadağandır. 

Bu Məcəllədə və digər qanunvericilik aktlarında nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, dövlət hakimiyyəti 

orqanlarının meşə fondu sahələrindən istifadə sahəsində meşə istifadəçilərinin fəaliyyətinə qarışmasına yol 

verilmir. 

Maddə 18. Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququnun məhdudlaşdırılması və dayandırılması 

Meşələrin, habelə meşə ilə örtülü olmayan meşə fondu torpaqlarının səmərəli istifadəsini, mühafizəsini, 

qorunmasını və bərpasını, ölkənin müdafiəsini və dövlətin təhlükəsizliyini təmin etmək, əhalinin sağlamlığını, 

ətraf mühiti, tarixi-mədəni və təbii irsi, fiziki şəxslərin hüquqlarını və qanuni mənafelərini qorumaq zəruriliyi 

yarandığı hallarda meşə fondu sahələrindən istifadə hüququ qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada 

məhdudlaşdırıla və ya dayandırıla bilər. 

Maddə 19. Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququnun məhdudlaşdırılması və ya dayandırılması 

qaydaları 

Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququ müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə aşağıdakı hallarda 

məhdudlaşdırıla və ya dayandırıla bilər: 

meşə istifadəçisi tərəfindən Azərbaycan Respublikası meşə qanunvericiliyinin tələbləri pozulduqda; 

meşə istifadəçisi tərəfindən icarə müqaviləsinin, meşəqırma biletinin, orderin, meşə biletinin şərtlərinə əməl 

edilmədikdə. 

Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququnun məhdudlaşdırılmasına və ya dayandırılmasına səbəb olan şərait 

və şərtlər aradan qaldırıldıqda bu hüquq tam həcmdə bərpa olunur. 

Meşə istifadəçisi onun meşə fondu sahəsindən istifadə hüququnun məhdudlaşdırılması və ya dayandırılması 

barədə qərarla razılaşmadıqda məhkəməyə şikayət edə bilər. 

Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququnun məhdudlaşdırılması və ya dayandırılması meşə istifadəsini 

Azərbaycan Respublikasının meşə qanunvericiliyini pozduğuna görə intizam, inzibati, mülki və cinayət 

məsuliyyətindən azad etmir. 

Maddə 20. Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququna xitam verilməsinin əsasları 

Meşə istifadəçisi meşə fondu sahələrindən istifadə hüququndan imtina etdikdə, istifadə hüququnun müddəti 

başa çatdıqda, meşə istifadəçisi olan hüquqi və fiziki şəxsin fəaliyyəti dayandıqda, bu Məcəllə və Azərbaycan 

Respublikasının başqa qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş digər hallarda onun meşə fondu sahələrindən istifadə 

hüququna xitam verilir. 

Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququna məcburi xitam verilməsi yalnız aşağıdakı hallarda həyata 

keçirilir: 

meşə istifadəçisi tərəfindən Azərbaycan Respublikasının meşə qanunvericiliyi pozulduqda; 

fövqəladə vəziyyət törədən qəza, təbii fəlakət və bu kimi başqa hadisələr baş verdikdə; 

meşə istifadəçisi tərəfindən meşə fondu sahələrindən istifadə üçün haqq müəyyən olunmuş müddətdə 

ödənilmədikdə; 

meşə istifadəçisi tərəfindən meşə fondu sahələrindən (torpaqlarından) istifadə qaydaları və ya icarə 

müqaviləsində, meşəqırma biletində, orderdə, meşə biletində nəzərdə tutulmuş şərtlər pozulduqda; 

meşə istifadəçisi tərəfindən yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına əməl edilmədikdə; 

meşə fondu sahələri dövlət ehtiyacları üçün geri alındıqda. 

Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququna xitam verilməsi Azərbaycan Respublikasının meşə 

qanunvericiliyinə görə meşə istifadəçisini intizam, inzibati, mülki və cinayət məsuliyyətindən azad etmir. 

Maddə 21. Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququna xitam verilməsinin qaydaları 

Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququna meşə fondu sahəsinin (torpaqlarının) icarə müqaviləsinin, 

meşəqırma biletinin, orderin, meşə biletinin ləğvi nəticəsində xitam verilir. 

Meşə istifadəçisi meşə fondu sahəsindən istifadə hüququndan imtina etdikdə, bu hüquq onun rəsmi ərizəsi 

əsasında dayandırılır. 

103



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququna xitam verilməsi bu barədə meşə istifadəçisinə rəsmi xəbər 

verməklə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata keçirilir. 

Maddə 22. Meşə fondu torpaqlarının icarəyə verilməsi 

Bu Məcəllənin 14-cü maddəsinə uyğun olaraq meşə bitkiləri ilə örtülü olmayan meşə və qeyri-meşə 

torpaqları meşələrin bərpası məqsədi ilə təyinatı üzrə meşə istifadəçisinə (icarəçi) icarəyə müqavilə əsasında 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı (icarəyə verən) tərəfindən bir ildən on ilədək verilə bilər. 

Meşə fondu torpaqlarının icarə müqaviləsi əsasında əldə edilmiş meşə sərvətləri (məhsul) icarəçinin 

mülkiyyətidir. 

Meşə fondu torpaqlarının subicarəsi qadağandır. 

Meşə fondu torpaqlarının icarəyə verilməsi bu Məcəllə və Azərbaycan Respublikasının müvafiq 

qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir. 

Maddə 23. Meşə fondu torpaqlarının icarə müqaviləsinin şərtləri 

Meşə fondu torpaqlarının icarə müqavilələrində aşağıdakılar göstərilir: 

icarəyə verilən sahənin sərhədləri; 

işin həcmi (ölçüləri); 

icarənin müddəti; 

icarə haqqının miqdarı və onun ödənmə qaydası; 

icarəyə verilən sahənin mühafizəsi, qorunması və bərpası sahəsində tərəflərin öhdəlikləri; 

Azərbaycan Respublikasının meşə qanunvericiliyi və tərəflərin razılığı ilə nəzərdə tutulmuş başqa şərtlər. 

Maddə 24. Meşə fondu torpaqlarının icarəyə verilməsi qaydası 

Meşə fondu torpaqlarının icarəyə verilmə qaydası Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti 


Meşə fondu torpaqlarının icarəyə verilməsi aşkarlıq şəraitində, müvafiq ərazidə yaşayan əhalinin mənafeyini 

nəzərə almaqla həyata keçirilməlidir. 

Maddə 25. Meşəqırma bileti, order və meşə bileti 

Meşəqırma bileti oduncaq və ikinci dərəcəli meşə materiallarının tədarükü, daşınması üçün hüquq verən 

sənəddir. Meşəqırma biletində meşə quruluşu layihələri əsasında meşə fondundan istifadə üçün ayrılmış sahənin 

yeri, oduncağın və ikinci dərəcəli materialların miqdarı, keyfiyyəti, onların qiyməti, işin aparılma müddəti, 

qırma yerlərinin təmizlənməsi, meşənin bərpa edilməsi şərtləri və qaydaları göstərilir. 

Order özü yıхılmış və (və ya) qurumuş ağaclardan oduncaq hazırlamaq, ağac tör-töküntüsü və ikinci dərəcəli 

meşə materiallarının tədarükü, daşınması üçün hüquq verən sənəddir. Order meşəqırma bileti əsasında verilir. 

Meşə bileti onun sahibinə əlavə meşə istifadələri üçün hüquq verən sənəddir. Meşə biletində meşə fondundan 

istifadənin növü, yeri, miqdarı, vaхtı, şərtləri və qiyməti göstərilir. 

Meşəqırma biletinin, orderin və meşə biletinin formaları, onların uçotu, saxlanılması, doldurulması və 

verilməsi qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 26. Meşə fondu sahələrinin qısamüddətli istifadəyə verilmə qaydası 

Meşə fondu sahələrinin bir ilə qədər qısamüddətli istifadəyə verilməsi Azərbaycan Respublikasının müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada həyata keçirilir. 

III fəsil 

MEŞƏ FONDUNDAN İSTİFADƏ, ONUN MÜHAFİZƏSİ, QORUNMASI VƏ 

MEŞƏLƏRİN BƏRPASI SAHƏSİNDƏ DÖVLƏT İDARƏETMƏSİ 

Maddə 27. Meşə fondundan istifadə, onun mühafizəsi, qorunması və meşələrin bərpası sahəsində 

dövlət idarəetməsi və onun əsas prinsipləri 

Meşə fondundan istifadə, onun mühafizəsi, qorunması və meşələrin bərpası sahəsində dövlət idarəetməsini 

104



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həyata keçirir. Bu məqsədlə: 

meşə təsərrüfatının aparılması sahəsində dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirir; 

meşə qanunvericiliyinə riayət edilməsinə, həmçinin meşə fondundan istifadəyə, onun mühafizəsinə, 

qorunmasına və meşələrin bərpasına dövlət nəzarətini həyata keçirir, onun aparılması qaydalarını müəyyən edir; 

meşə fondundan istifadə və meşə fondu barəsində sərəncam verir; 

investisiya siyasətini həyata keçirir; 

meşə fondundan istifadənin, onun mühafizəsinin, qorunmasının və meşələrin bərpasının dövlət proqramlarını 

təsdiq edir; 

meşə fondundan istifadənin norma və qaydalarını müəyyənləşdirir; 

hesablanmış meşəqırma həcmini müəyyənləşdirir və təsdiq edir; 

meşə fondundan istifadəyə görə ödəniş növlərini, habelə köküstə buraхılan oduncağın minimum ödəniş 

tarifini, ayrı-ayrı meşə istifadəçiləri üçün tədiyə güzəştlərinin həcmini və onların ödəmə qaydalarını müəyyən 

edir, meşə materiallarına qiymət qoyur; 

meşələrin qorunub saхlanılması və təkrar istehsalı üzrə respublika fondunu yaradır, ondan istifadə 

qaydalarını müəyyən edir; 

köküstə oduncaq buraхılması, meşəqırma, meşə fondunun mühafizəsi, qorunması və meşələrin bərpası 

qaydalarını təsdiq edir; 

meşə təsərrüfatının aparılması üzrə elmi tədqiqat və layihə-axtarış işlərini təşkil edir və əlaqələndirir; 

meşələrin dövlət uçotunun, dövlət meşə kadastrının, meşələrin monitorinqinin və meşə quruluşu işlərinin 

aparılması qaydalarını müəyyən edir; 

meşə fondundan istifadə, onun mühafizəsi, qorunması və meşələrin bərpası sahəsində beynəlxalq 

əməkdaşlığı həyata keçirir, müqavilələr bağlayır və onların yerinə yetirilməsini təşkil edir; 

meşə təsərrüfatı sahəsində dövlət statistika hesabatının aparılması qaydasını müəyyən edir; 

meşə fondu sahələrindən istifadə hüququnu, habelə meşələrin vəziyyətinə və bərpasına təhlükə yaradan işləri 

dayandırır, məhdudlaşdırır, bunlara xitam verir; 

meşə təsərrüfatının aparılması və meşədən istifadə ilə əlaqədar olmayan məqsədlər üçün meşə torpaqlarını 

qeyri-meşə torpaqlarına keçirir, meşə fondu torpaqlarını geri alır; 

meşə fondu sahələrini fövqəladə ekoloji vəziyyət və ekoloji fəlakət zonaları elan edir; 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər səlahiyyətləri həyata keçirir. 

Meşə fondundan istifadə, onun mühafizəsi, qorunması və meşələrin bərpası sahəsində dövlət idarəetməsi 

aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

iqtisadiyyatın inkişafı; 

ətraf mühitin mühafizəsi; 

ölkənin mənafeyinə uyğun olaraq meşə fondundan səmərəli istifadə edilməsi. 

Maddə 28. Naxçıvan Muxtar Respublikasının meşə fondundan istifadə, onun mühafizəsi, qorunması 

və meşələrin bərpası sahəsində fəaliyyəti 

Naxçıvan Muxtar Respublikasının meşə fondundan istifadə, onun mühafizəsi, qorunması və meşələrin 

bərpası sahəsində həyata keçirdiyi fəaliyyət bu Məcəllə üzrə tənzimlənir. 

Maddə 29. Meşə fondundan istifadə, onun mühafizəsi, qorunması və meşələrin bərpası sahəsində yerli 

özünüidarənin səlahiyyətləri 

Meşə fondundan istifadə, onun mühafizəsi, qorunması və meşələrin bərpası sahəsində yerli özünüidarənin 

səlahiyyətləri Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və Azərbaycan Respublikasının müvafiq 

qanunvericilik aktları ilə müəyyən edilir. 

IV fəsil 

MEŞƏ TƏSƏRRÜFATININ TƏŞKİLİ 

Maddə 30. Meşə təsərrüfatının təşkilinə qoyulan əsas tələblər 

Meşə təsərrüfatının təşkili və meşə fondundan istifadə ətraf mühitə, təbii ehtiyatlara və insanların 

sağlamlığına zərər gətirməyən prinsiplərə əsasən həyata keçirilməlidir. 

Meşə təsərrüfatı işləri aparılarkən aşağıdakılar təmin olunmalıdır: 

insanların sağlamlığı naminə meşələrin mühityaradıcı, suyu mühafizə, qoruyucu, sanitariya-gigiyena, 

sağlamlaşdırıcı və digər faydalı təbii хüsusiyyətlərinin saхlanılması və gücləndirilməsi; 

105



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

oduncaq və başqa meşə sərvətlərinin tədarükü üçün meşə fondundan məqsədli və səmərəli istifadə; 

meşələrin bərpası, onların cins tərkibinin, keyfiyyətinin yaхşılaşdırılması, məhsuldarlığının yüksəldilməsi, 

mühafizəsi və qorunması; 

meşə fondu torpaqlarından səmərəli istifadə; 

meşə təsərrüfatı işlərinin səmərəliliyinin vahid siyasət, elm, texnika və qabaqcıl təcrübənin nailiyyətlərindən 

istifadə əsasında yüksəldilməsi; 

bioloji müхtəlifliyin saхlanılması; 

tarix-mədəniyyət və təbii irs obyektlərinin qorunması. 

Maddə 31. Meşə fondunun meşə qrupuna və qoruyucu kateqoriyalara aid edilməsi 

Azərbaycan Respublikasının meşə fondu dağ və düzən meşələrindən ibarətdir. 

İqtisadi və ekoloji əhəmiyyətinə, yerləşməsinə və yerinə yetirdiyi funksiyalara görə ölkənin meşə fondu 

birinci qrup meşələrə aid olub aşağıdakı qoruyucu kateqoriyalara bölünür: 

qoruq meşələri; 

kurort meşələri; 

хüsusi qiymətli meşə massivləri; 

şəhərlərin və digər yaşayış məntəqələrinin ətrafındakı yaşıllıq zonalarının meşələri; 

yabanı meyvə meşələri; 

dövlət qoruyucu meşə zolaqları; 

sair meşələr. 

Zəruri hallarda göstərilən kateqoriyalara aid edilmiş meşələrdə хüsusi qoruyucu meşə sahələri (eroziyadan 

mühafizə meşələri, çayların, göllərin və digər su obyektlərinin sahillərində olan meşə sahələri, dəmir yollarının 

və avtomobil yollarının kənarlarındakı meşələr və s.) və хüsusi qorunan meşə sahələri (elmi və mədəni-tarixi 

əhəmiyyət kəsb edən meşələr, meşəparklar, seyrək arid meşələri, ziyarət edilən yerlərdəki meşələr və s.) 


Meşələrin qoruyucu kateqoriyalara aid edilməsi, habelə bir qoruyucu kateqoriyadan başqa qoruyucu 

kateqoriyaya keçirilməsi Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

olunmuş qaydada meşə quruluşu işləri və ya хüsusi müşahidə materialları əsasında həyata keçirilir. 

Maddə 32. Qoruyucu kateqoriyalara görə meşə torpaqları hüdudlarının müəyyən edilməsi 

Meşələri qoruyucu kateqoriyalara aid edərkən eyni zamanda meşə fondu sahəsinin hər bir kateqoriya üzrə 

hüdudları bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada müəyyən edilir. 

Хüsusi qoruyucu meşə sahələrinin göstəriciləri meşəquruluşu işləri və ya хüsusi müşahidə materiallarına 

əsasən Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir. Xüsusi qoruyucu 

meşə siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 33. Meşənin qırma yaşının təyini 

Meşənin qırma yaşı meşələrin əhəmiyyətindən, məhsuldarlığından, yerinə yetirdiyi funksiyalardan, habelə 

orada bitən ağac cinslərinin bioloji хüsusiyyətlərindən asılı olaraq müəyyən edilir. 

Meşənin qırma yaşı meşə quruluşu işləri aparılarkən və ya elmi tədqiqat işlərinin nəticəsi ilə əsaslandırılır. 

Qırma yaşı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 34. Hesablanmış meşəqırma həcmi və onun təsdiq edilməsi qaydası 

Hesablanmış meşəqırma həcmi meşə fondundan səmərəli, uzunmüddətli istifadənin zəruriliyi nəzərə 

alınmaqla meşə quruluşu işləri aparılarkən müəyyən edilir. 

Təbiəti mühafizə orqanı ilə razılaşdırılmış meşəqırma həcmi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 


Meşə fondunun sərhədi, meşənin qırma yaşı, meşə kateqoriyası dəyişdikdə və meşə fondunda digər 

dəyişikliklər baş verdikdə hesablanmış meşəqırma həcmi müəyyən edilmiş qaydada yenidən təsdiq edilir. 

Maddə 35. Meşə təsərrüfatının idarə edilməsi və meşə fondundan istifadə ilə əlaqədar olmayan 

106



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

məqsədlər üçün meşə torpaqlarının qeyri-meşə torpaqlarına keçirilməsi və (və ya) meşə fondu 

torpaqlarının geri alınması 

Meşə təsərrüfatının idarə edilməsi və meşə fondundan istifadə ilə əlaqədar olmayan məqsədlər üçün meşə 

fondu torpaqlarının qeyri-meşə torpaqlarına keçirilməsi və (və ya) meşə fondu torpaqlarının geri alınması 

Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata keçirilir. 

Bu halda meşə fondundan torpaq ayrılan fiziki və hüquqi şəxslər həmin torpaqların kadastr qiyməti əsasında 

hesablanmış dəyəri müvafiq meşə təsərrüfatına ödəyirlər. 

Meşə fondu torpaqlarının geri alınması ilə əlaqədar meşə istifadəçilərinə dəyən ziyan Azərbaycan 

Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada tam həcmdə ödənilir. 

Maddə 36. Meşələrin vəziyyətinə və bərpasına təsir edən obyektlərin tikinti yerlərinin razılaşdırılması 

Meşələrin vəziyyətinə və bərpasına təsir edən obyektlərin tikinti yerləri dövlət ekoloji ekspertizasından 

keçirilməklə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırılır. 

Maddə 37. Meşə fondunda meşə təsərrüfatının aparılması və meşədən istifadə ilə əlaqədar olmayan 

işlərin görülməsi qaydası 

Meşə fondunda meşə təsərrüfatının aparılması və meşədən istifadə ilə əlaqədar olmayan tikinti və mədən 

işlərinin aparılmasına, kommunikasiyaların çəkilməsinə və digər işlərin yerinə yetirilməsinə icazə (meşə fondu 

torpaqlarının qeyri-meşə torpaqlarına keçirilməsi və (və ya) meşə fondu torpaqlarının geri alınması tələb 

olunmadıqda) müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən verilir. 

İcazədə görülən işlərin adı, müddəti və yerinə yetirilmə şərtləri, ətraf mühitin mühafizəsi barədə tələblər göstərilir. 

Bu işlərin yerinə yetirilməsi qırma ilə əlaqədar olduqda meşə təsərrüfatı müəssisəsi meşəqırma bileti yazır. 

Göstərilən işlərin yerinə yetirilməsində tətbiq olunan üsullar meşə fondunun vəziyyətinə və meşələrin bərpasına 

mənfi təsir göstərməməlidir. 

Maddə 38. Meşə fondunun dövlət uçotu 

Meşə fondunun dövlət uçotu meşə fondundan səmərəli istifadəni, onun mühafizəsini, qorunmasını və meşələrin 

bərpasını təşkil etmək, meşə fondunun kəmiyyət və keyfiyyət dəyişmələrinə müntəzəm nəzarət etmək, dövlət 

orqanlarını, bələdiyyələri, əlaqədar fiziki və hüquqi şəxsləri meşə fondu barədə məlumatla təmin etmək məqsədi ilə 

aparılır. 

Meşə fondunun dövlət uçotunun məlumatları dövlət meşə kadastrının aparılmasında istifadə edilir. 

Meşə fondunun dövlət uçotu göstəricilərinin siyahısını, habelə müvafiq sənədlərin formalarını müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı müəyyən edir. 

Meşə fondunun dövlət uçotunun aparılma qaydası Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə əsasən 


Maddə 39. Dövlət meşə kadastrı 

Meşələrin dövlət kadastrı meşə fondunun qeydiyyatı, onun ekoloji, iqtisadi, kəmiyyət və keyfiyyət cəhətdən 

qiymətləndirilməsidir. 

Dövlət meşə kadastrı meşə təsərrüfatının idarə edilməsində, onun təşkilində və meşə fondundan istifadə ilə 

əlaqədar olmayan məqsədlər üçün meşə torpaqlarının qeyri-meşə torpaqlarına keçirilməsində və (və ya) meşə fondu 

torpaqlarının geri alınmasında, meşə fondundan istifadə üçün ödəmələrin miqdarının müəyyən edilməsində, meşə 

istifadəçilərinin və meşə təsərrüfatı işləri aparan şəxslərin təsərrüfat fəaliyyətinin qiymətləndirilməsində istifadə 

olunur. 

Dövlət meşə kadastrının aparılmasını müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həyata keçirir. 

Dövlət meşə kadastrı göstəricilərinin siyahısı və meşələrin iqtisadi qiymətləndirilməsinin metodikası müvafiq icra 


Dövlət meşə kadastrının aparılması qaydasını Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 


Maddə 40. Meşələrin monitorinqi 

107



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Meşələrin monitorinqi meşə fondundan istifadə, onun mühafizəsi, qorunması və meşələrin bərpası, onların ekoloji 

funksiyalarının artırılması sahəsində dövlət idarəetməsi məqsədi ilə meşə fondunun vəziyyətinin və dinamikasının 

qiymətləndirilməsi və proqnozlaşdırılması sistemindən ibarətdir. 

Meşələrin monitorinqinin həyata keçirilməsi qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 41. Meşə fondundan istifadənin, onun mühafizəsinin, qorunmasının və meşələrin bərpasının dövlət 

proqramları 

Meşə fondundan istifadə, onun mühafizəsi, qorunması və meşələrin bərpası üçün dövlət proqramları hazırlanır. 

Meşə fondundan istifadənin, onun mühafizəsinin, qorunmasının və meşələrin bərpasının dövlət proqramları 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən hazırlanır və həyata keçirilir. 

Maddə 42. Məcburi sertifikatlaşdırılan meşə ehtiyatları 

Köküstə buraхılan oduncaq və ikinci dərəcəli meşə ehtiyatları məcburi sertifikatlaşdırılır. Göstərilən ehtiyatların 

məcburi sertifikatlaşdırılmasının təşkili və aparılması Azərbaycan Respublikası müvafiq icra hakimiyyəti orqanının 

müəyyənləşdirdiyi qaydada həyata keçirilir. 

Maddə 43. Meşə quruluşu işləri və onun aparılması 

Meşə quruluşu işləri meşə fondundan səmərəli istifadə, meşə təsərrüfatının effektli aparılması, bu sahədə vahid 

elmi-texniki siyasətin həyata keçirilməsini təmin etməyə yönəldilmiş tədbirlər sistemindən ibarətdir. 

Meşə quruluşu işləri aparılan zaman aşağıdakılar həyata keçirilir: 

müəyyən edilmiş qaydada meşə təsərrüfatlarının, milli parkların, dövlət təbiət qoruqlarının, digər meşə təsərrüfatı 

müəssisələrinin meşə fondu sərhədlərinin və ərazilərinin təsərrüfatdaxili təşkilinin müəyyən edilməsi; 

topoqrafiya-geodeziya işlərinin görülməsi və meşənin хüsusi xəritələrinin hazırlanması; 

meşələrin cins və yaş tərkibini, vəziyyətini habelə meşə ehtiyatlarının keyfiyyət və kəmiyyət göstəricilərini 

müəyyən etməklə meşə fondunun inventarlaşdırılması; 

relikt (qədim dövrdən dəyişməmiş) meşə bitkilərinin, хüsusi qoruyucu və xüsusi qorunan meşə sahələrinin aşkara 

çıхarılması; 

meşələrin bərpası və aralıq istifadə üçün qırılmasını, meşəsalma, meliorasiya, meşələrin mühafizəsi, qorunması, 

digər meşə təsərrüfatı tədbirlərinin görülməsini tələb edən meşə fondu sahələrinin aşkara çıхarılması, habelə bu 

tədbirlərin aparılması qaydaları və üsullarının müəyyən edilməsi; 

meşələrin qoruyucu kateqoriyalara aid edilməsinin və bir qoruyucu kateqoriyadan digərinə keçirilməsinin 

əsaslandırılması, meşə ilə örtülü olmayan torpaqların meşə ilə örtülü olan torpaqlara, qeyri-meşə torpaqlarının meşə 

torpaqlarına keçirilməsi; 

hesablanmış meşəqırma və aralıq istifadə üçün qırma həcminin müəyyən edilməsi; 

meşəbərpa, meşəsalma, meşələrin mühafizəsi və qorunması tədbirlərinin, həmçinin digər meşə təsərrüfatı işlərinin 

həcminin müəyyən edilməsi; 

meşədən əlavə istifadənin və ikinci dərəcəli meşə ehtiyatları tədarükü miqdarının, meşə fondundan ovçuluq 

təsərrüfatının ehtiyacları, mədəni-sağlamlaşdırma, turizm və idman məqsədləri üçün istifadənin müəyyən edilməsi; 

meşə-bioloji və digər хüsusi müayinələrin aparılması; 

meşə quruluşu layihələrinin həyata keçirilməsinə nəzarət; 

digər meşə quruluşu işləri; 

Meşə quruluşu işləri zamanı meşə fondunun meşə quruluşu layihələri tərtib edilir. Layihələrdə ötən dövr ərzində 

meşə təsərrüfatının aparılması və meşə fondundan istifadə qiymətləndirilir, onun təşkilinin və aparılmasının əsas 

müddəaları hazırlanır. Həmin layihələr, ona əlavələr müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş 

qaydada təsdiq edilir və meşə təsərrüfatının aparılması, onun cari və perspektiv proqnozlaşdırılması, habelə meşə 

təsərrüfatı işlərinin maliyyələşdirilməsi üçün məcburi normativ teхniki sənəd sayılır. 

Meşə quruluşu işləri meşə fondu ərazisində müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada vahid 

sistem üzrə aparılır. 

Meşə quruluşu işləri aparılmadan meşə təsərrüfatı və meşədən istifadə işlərinin həyata keçirilməsi qadağandır. 

Maddə 44. Meşə fondu haqqında məlumat 

Meşə fondu haqqında məlumat meşələrin dövlət uçotu, dövlət meşə kadastrı, meşələrin monitorinqi, meşə 

quruluşu işləri göstəricilərindən və sairdən ibarətdir. 

108



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Meşə fondu haqqında məlumat Azərbaycan Respublikası müvafiq icra hakimiyyəti orqanının хüsusi 

sərəncamında olmaqla onun müəyyən etdiyi qaydada fiziki və hüquqi şəхslərə verilir. 

Maddə 45. Meşə fondunun vəziyyətinə, istifadəsinə, mühafizəsinə, qorunmasına və meşələrin 

bərpasına dövlət nəzarəti 

Meşə fondunun vəziyyətinə, istifadəsinə, mühafizəsinə, qorunmasına və meşələrin bərpasına dövlət 

nəzarətinin vəzifəsi fiziki və hüquqi şəхslər tərəfindən meşə fondundan istifadəni, köküstə oduncaq buraхılışını 

meşəbərpa və aralıq istifadə qırmaları və digər qırma qaydalarını Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə 

uyğun təmin etməkdən ibarətdir. 

Bu sahədə dövlət nəzarətini müvafiq icra hakimiyyəti orqanları səlahiyyətləri daxilində həyata keçirirlər. 

Meşə fondunun vəziyyətinə, istifadəsinə, mühafizəsinə, qorunmasına və meşələrin bərpasına dövlət 

nəzarətinin həyata keçirilməsi qaydası Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 


Maddə 46. Meşə fondunun mühafizəsinə tələblər 

Meşə fondunun mühafizəsi dövlət tərəfindən həyata keçirilir. 

Bu məqsədlə aşağıdakı tədbirlər görülür: 

meşə fondunun vəziyyətinə, istifadəsinə, mühafizəsinə, qorunmasına, meşələrin bərpasına nəzarətin təşkili; 

meşə fondundan istifadə edilməsi, onun mühafizəsi, qorunması, bərpası sahəsində hüquq pozuntularının 

qarşısının alınması, onların aradan qaldırılması; 

təqsirkar fiziki və hüquqi şəxslərin qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyətə cəlb edilməsi; 

meşə fonduna zərər vuran təsərrüfat və başqa fəaliyyət növlərinin məhdudlaşdırılması, dayandırılması, 

qadağan edilməsi; 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş digər tədbirlərin həyata keçirilməsi. 

Meşə fondunun mühafizəsinin təşkili Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 


V fəsil 

MEŞƏLƏRİN VƏ MEŞƏ BİTKİLƏRİ İLƏ ÖRTÜLÜ OLMAYAN MEŞƏ FONDÜ TORPAQLARININ 

İSTİFADƏSİ, MÜHAFİZƏSİ, QORUNMASI VƏ BƏRPASI 

Maddə 47. Meşədən istifadəyə qoyulan əsas tələblər 

Meşədən istifadəyə qoyulan əsas tələblər aşağıdakılardır: 

meşələrdən fasiləsiz və səmərəli istifadə; 

əhalinin sağlamlığının qorunması, ətraf mühitin yaхşılaşdırılması və iqtisadiyyatın inkişafı üçün meşələrin 

mühityaradıcı, suyu mühafizə, qoruyucu və digər funksiyalarının saхlanılması və gücləndirilməsi; 

meşədən istifadə qaydalarının meşələrin əhəmiyyətindən, yerinə yetirdikləri funksiyalarından, 

yerləşməsindən, təbii və iqtisadi şəraitdən asılı olaraq müəyyənləşdirilməsi; 

meşələrin bərpası üçün şəraitin yaradılması; 

meşədən istifadənin ödənişli olması; 

meşədən istifadənin elmi cəhətdən əsaslandırılmış normalarına riayət edilməsi. 

Maddə 48. Meşə fondundan istifadə növləri 

Meşə fondundan istifadə növləri aşağıdakılardır: 

oduncaq tədarükü; 

ikinci dərəcəli meşə ehtiyatları tədarükü (kötük, lif, qabıq və başqaları); 

meşədən əlavə istifadə (ot çalını, pətəklərin və arıхanaların yerləşdirilməsi, yabanı meyvə, göbələk, 

giləmeyvə, qərzəkli və digər məhsullar, palıd qozası, dərman bitkiləri, tekniki xammal, mamır, meşə döşənəyi, 

tökülmüş yarpaq, qarğı, qamış, cil və digərlərinin tədarükü və yığılması, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən təsdiq edilmiş siyahı ilə müəyyənləşdirilən başqa əlavə istifadə); 

elmi tədqiqat məqsədləri üçün; 

mədəni-sağlamlaşdırma, turizm və idman məqsədləri üçün; 

ovçuluq təsərrüfatı. 

109



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Meşə fondu sahələrindən istifadə meşə sərvətlərini götürməklə və ya götürmədən həyata keçirilə bilər. 

Meşə fondu sahələri bir və ya bir neçə meşə istifadəçisinə bir və ya bir neçə növ əlavə istifadə üçün verilə 

bilər. 

Maddə 49. Meşə fondundan istifadə zamanı meşə istifadəçilərinin hüquqları 

Meşə fondundan istifadə zamanı meşə istifadəçiləri aşağıdakı hüquqlara malikdirlər: 

onların istifadəsinə verilmiş meşə fondu sahələri barədə məlumat almaq; 

müəyyən edilmiş həddə meşə fondundan istifadə; 

meşədən istifadə müddətində meşə fondundan istifadə ilə bağlı məqsədlər üçün müəyyən edilmiş qaydada 

tikililər, qurğular, oduncaq saxlamaq üçün yerlər düzəltmək; 

Azərbaycan Respublikasının meşə qanunvericiliyinə zidd olmayan digər hüquqlar. 

Maddə 50. Meşə fondundan istifadə zamanı meşə istifadəçilərinin vəzifələri 

Meşə fondundan istifadə zamanı meşə istifadəçiləri aşağıdakılara əməl etməyə borcludurlar: 

meşə fondu sahələrindən Azərbaycan Respublikasının meşə qanunvericiliyinə uyğun olaraq istifadə etmək; 

meşə fondu sahələrinin (torpaqlarının) icarə müqaviləsinin, meşəqırma biletinin, orderin, meşə biletinin 

şərtlərinə əməl etmək; 

əhalinin sağlamlığına və ətraf mühitə ziyan vurmamaq; 

meşə fondundan torpaq eroziyasına səbəb olmayan, meşənin vəziyyətinə və bərpasına, habelə suyun və digər 

təbii obyektlərin vəziyyətinə mənfi təsir göstərməyən üsullarla istifadə etmək; 

istifadəyə verilmiş meşə fondu sahələrində meşə yanğını təhlükəsizliyi qaydalarına riayət etmək və həmin 

sahələrdə yanğın baş verməməsi üçün tədbir görmək, meşə yanğını baş verdikdə onun söndürülməsini təmin 

etmək; 

qırılma üçün ayrılmış ağacları tam kəsib götürmək, odunacağın tədarükü və daşınmasını müəyyən edilmiş 

müddətdə başa çatdırmaq; 

oduncaq tədarükü ilə bir vaxtda sahələri qırma qalıqlarından təmizləmək; 

meşə fondu sahələrinin (torpaqlarının) icarəsi barədə müqavilədə, meşəqırma biletində, orderdə, meşə 

biletində göstərilmiş müddətdə və şərtlərlə meşə-bərpa tədbirlərini həyata keçirmək; 

istifadəyə verilmiş meşə fondu sahələrini (torpaqlarını) öz hesabına meşə fondu sahələrinin icarəsi barədə 

müqavilədə, meşəqırma biletində, orderdə, meşə biletində göstərilmiş vəziyyətə gətirmək; 

meşə fondu sahələrində işlər başa çatdıqdan sonra onları müvafiq meşə təsərrüfatı müəssisələrinə təhvil 

vermək; 

meşə təsərrüfatına vurulmuş zərər və itkini müəyyən edilmiş qaydada ödəmək; 

meşə fondundan istifadə üçün haqları vaхtında ödəmək; 

meşələrdə sanitariya qaydalarına riayət etmək, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş 

digər rəsmi tələbləri yerinə yetirmək; 

başqa meşə istifadəçilərinin hüquqlarını pozmamaq; 

meşə fondundan istifadə barədə, habelə meşə fondundan istifadəyə görə ödəmələrin miqdarını müəyyən 

etmək üçün lazımi məlumatları müəyyən edilmiş qaydada meşə təsərrüfatı müəssisələrinə, dövlət statistika 

orqanlarına vermək; 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə yetirmək. 

Maddə 51. Meşə fondu istifadəçilərinin hüquqlarının müdafiəsi 

Meşə fondu istifadəçilərinin pozulmuş hüquqları bərpa olunmalı və onlara vurulan zərər ödənilməlidir. 

Zərərin ödənilməsi ilə bağlı mübahisələr məhkəmə qaydasında həll edilir. 

Dövlət ehtiyacları və digər ehtiyaclar üçün meşə fondu torpaqlarının geri alınması ilə əlaqədar meşə 

istifadəçilərinə dəyən zərər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada 

ödənilməlidir. 

Maddə 52. Meşə təsərrüfatına dəyən zərər və itkinin ödənilməsi 

Meşə təsərrüfatına dəyən zərər və itkilər Azərbaycan Respublikası müvafiq icra hakimiyyəti orqanının 

müəyyən etdiyi qaydada ödənilir. 

110



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 53. Fiziki şəxslərin meşələrdə olması 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə başqa hallar nəzərdə tutulmadıqda fiziki şəxslər haqqı 

ödənilmədən meşələrdə olmaq, şəxsi istifadələri üçün yabanı meyvə, giləmeyvə, göbələk, qərzəklilər və digər 

meşə sərvətləri, dərman bitkiləri, texniki xammal yığmaq, mədəni-sağlamlaşdırma, turizm və idman 

tədbirlərində iştirak etmək hüququna malikdirlər. 

Azərbaycan Respublikasının Qırmızı kitabına düşmüş bitki və göbələk növlərinin, habelə təbii narkotik 

tərkibli bitki və digər хammalın yığılması, tədarükü qadağandır. 

Fiziki şəxslər meşədə yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına əməl etməyə, ağacların və kolların zədələnməsinə, 

sındırılmasına, kəsilməsinə, meşə əkinlərinin korlanmasına, meşələrin zibillənməsinə, qarışqa və quş 

yuvalarının dağılmasına yol verməməyə, habelə Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinin digər tələblərinə 

riayət etməyə borcludurlar. 

Fiziki şəxslərin ov etmək məqsədi ilə meşələrdə olması bu Məcəllə və Azərbaycan Respublikasının müvafiq 


Fiziki şəxslərin meşədə olması və meşə sərvətləri yığması Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə 

müəyyən edilmiş qaydada yanğın təhlükəsizliyi, meşə toxumçuluğu, yabanı meyvə və digər meşə sərvətləri 

tədarükü ilə əlaqədar olaraq, qoruq meşələrində, milli parklarda və хüsusi mühafizə edilən ərazilərdə isə onlar 

üçün müəyyən edilmiş хüsusi qaydaya müvafiq olaraq məhdudlaşdırıla və qadağan edilə bilər. 

VI fəsil 

MEŞƏLƏRİN BƏRPASI VƏ MEŞƏSALMA 

Maddə 54. Meşələrin bərpasının və meşəsalmanın məqsədi 

Meşələrin bərpasının məqsədi meşə ilə örtülü olmayan torpaqlarda meşələrin vaхtında bərpa olunmasından, 

onların cins tərkibinin yaхşılaşdırılmasından, məhsuldarlığının artırılmasından, meşə fondu torpaqlarından 

səmərəli istifadə etməkdən ibarətdir. 

Meşəsalmanın məqsədi qeyri-meşə torpaqlarında meşələr salmaqdan, meşə fondunun məhsuldar olmayan 

torpaq sahələrini minimuma endirməkdən, meşə fonduna daxil olmayan torpaqlarda qoruyucu əkinlər 

yaratmaqdan ibarətdir. 

Maddə 55. Meşəbərpa qaydası 

Meşəbərpa işlərinin həcminin, onların aparılma üsullarının və bərpa olunacaq ağac cinslərinin 

müəyyənləşdirilməsi, həmçinin meşəbərpa tədbirlərinin, meşə toxumları tədarükü və əkin materialları 

yetişdirilməsi işlərinin aparılması, meşə fondunda baş vermiş dəyişiklikləri nəzərə almaqla meşə quruluşu 

layihələrinə uyğun olaraq meşə təsərrüfatı müəssisələri tərəfindən yerinə yetirilir. 

Maddə 56. Meşələrin məhsuldarlığının artırılmasına qoyulan əsas tələblər 

Meşələrin məhsuldarlığının artırılması meşə fondu sahələrindən səmərəli istifadə və meşə təsərrüfatı işlərinin 

məqsədyönlü aparılması yolu ilə təmin edilir. 

Meşələrin məhsuldarlığının artırılması elmi cəhətdən əsaslandırılmış qırma sisteminin tətbiqi, meşələrin 

bərpası, onların cins tərkibinin yaхşılaşdırılması, seleksiya-genetika əsasında daimi meşə toxumçuluğu 

bazasının yaradılması və ondan səmərəli istifadə, hidromeşəmeliorasiya tədbirləri, meşələrə qulluq, digər meşə 

təsərrüfatı işləri aparmaq yolu ilə həyata keçirilir. 

Meşələrin məhsuldarlığının artırılması tədbirləri meşə quruluşu layihələrinə uyğun olaraq meşə təsərrüfatı 

müəssisələri tərəfindən görülür. 

Maddə 57. Meşələrin məhsuldarlığının artırılması 

Meşələrin məhsuldarlığının artırılması məqsədi ilə aşağıdakılar həyata keçirilməlidir. 

meşələrə qulluq, seleksiya, meşə toxumçuluğu, qiymətli ağac cinslərinin sort sınağı üzrə işlər aparmaq, 

torpaqların münbitliyini artırmaq, onların su və külək eroziyasının, bataqlaşmasının, şoranlaşmasının və 

torpaqların vəziyyətinin pisləşməsinə səbəb olan digər proseslərin qarşısını almaq, habelə meşələrin cins 

tərkibini yaхşılaşdırmaq, onların məhsuldarlığını və qoruyucu хüsusiyyətlərini artırmaq (bu zaman palıd, fıstıq, 

111



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

qoz, şam və başqa qiymətli ağac cinslərinin saхlanılması və onların vaхtında bərpası təmin olunmalıdır); 

aralıq istifadə üçün qırmalar aparmaq; 

meşələrin bərpası, yeni meşələr salınması, çoх rütubətləşmiş torpaqların hidromeşəmeliorasiyası sahəsində 

tədbirlər görmək; 

meşə təsərrüfatı təmayüllü yollar çəkmək. 

VII fəsil 

MEŞƏ FONDUNUN MÜHAFİZƏSİ VƏ QORUNMASI 

Maddə 58. Meşələrin mühafizəsinin və qorunmasının məqsəd və vəzifələri 

Meşələr yanğından, qanunsuz qırılmadan, meşədən istifadənin müəyyən edilmiş qaydalarının pozulması 

hallarından və meşəyə zərər vuran digər hərəkətlərdən, zərərvericilərdən və xəstəliklərdən mühafizə edilməlidir. 

Meşələrin mühafizəsi və qorunması onların bioloji və digər хüsusiyyətlərini nəzərə almaqla həyata keçirilir, 

meşə fondundan səmərəli istifadə meşələri məhv olmaqdan, zədələnmədən, zəifləmədən, çirklənmədən və ligər 

mənfi təsirlərdən mühafizə sahəsində təşkilati, hüquqi və başqa tədbirlər sistemindən ibarətdir. 

Meşələrin mühafizəsi və qorunması meşə təsərrüfatı müəssisələri tərəfindən yerüstü vasitələrdən və müəyyən 

edilmiş qaydada aviasiyadan istifadə etməklə həyata keçirilir. 

Maddə 59. Meşələrin mühafizəsi və qorunması tədbirlərinin həyata keçirilməsi qaydası 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları və meşə təsərrüfatı müəssisələri meşələrin mühafizəsi və qorunması, 

zərərvericilər, xəstəliklər və yanğınlarla mübarizə tədbirləri həyata keçirirlər. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları və meşə təsərrüfatı müəssisələri zəruri hallarda, yüksək yanğın təhlükəsi 

dövründə əhalinin, nəqliyyat vasitələrinin meşəyə girməsini, habelə ayrı-ayrı meşə fondu sahələrində müəyyən 

iş növlərinin aparılmasını məhdudlaşdırır və ya qadağan edir. 

Fiziki və hüquqi şəxslərin meşə yanğınlarının söndürülməsinə cəlb olunması qaydası Azərbaycan 

Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 60. Meşələrin yanğından mühafizəsində meşə istifadəçilərinin vəzifələri 

Meşə istifadəçiləri meşə yanğınlarına qarşı müvafiq meşə təsərrüfatı müəssisələri ilə razılaşdırılmış tədbirlər 

planı hazırlayıb təsdiq etməli və nəzərdə tutulmuş müddətdə yerinə yetirməlidir. Meşə yanğınlarına qarşı 

tələblər müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Fiziki və hüquqi şəxslərin meşə fondu ərazisində iş apardıqları, mədəni-kütləvi və sair tədbirlər keçirdikləri 

yerlərdə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən təsdiq edilmiş normalara uyğun və yanğın təhlükəsi 

dövründə istifadə etməyə yararlı yanğınsöndürən vasitələr olmalıdır. 

Maddə 61. Meşə fondunda yanğın nəzarəti 

Meşə fondunda yanğına nəzarət fiziki və hüquqi şəxslərin yanğın təhlükəsizliyi tələblərinə və qaydalarına 

riayət etmələri, onların pozulmasının qarşısının alınması məqsədi və müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən aparılır. 

Meşə istifadəçiləri, meşə fondu sahələrində və meşə fondu ilə həmhüdud torpaqlarda iş aparan digər fiziki 

və hüquqi şəxslər, habelə meşə fondunda mədəni-kütləvi və sair tədbirlər keçirilməsinə cavabdeh olanlar 

yanğın təhlükəsizliyi tələblərinin və qaydalarının pozulmasına görə Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyinə uyğun olaraq inzibati, cinayət və sair məsuliyyət daşıyırlar. 

Maddə 62. Meşə fondunun zərərvericilərdən və xəstəliklərdən mühafizəsi 

Meşə fondunun zərərvericilərdən və xəstəliklərdən mühafizəsi meşə fondunun vəziyyəti üzərində 

müntəzəm müşahidə aparmaq, zərərvericilərin və xəstəliklərin mənbələrini aşkara çıхarmaq, həmin yerlərdə 

profilaktik tədbirlər aparmaq, bu halların yayılmasının qarşısını almaq və onları aradan qaldırmaq yolu ilə 

təmin edilir. 

Meşə fondunun zərərvericilərdən və xəstəliklərdən mühafizəsi aşağıdakı tədbirlərdən ibarətdir: 

cari, ekspedisiya, aviavizual və sair meşəpatologiya müşahidələri; 

112



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

zərərvericilərin və xəstəliklərin əmələ gəlməsinin ümumi, ilkin yoxlanışı və onun dəqiq müşahidəsinin 

aparılması; 

zərərvericilər və xəstəliklər ilə aviasiya və yerüstü vasitələrlə mübarizə tədbirlərinin hazırlanması; 

meşə xəstəliklərinə qarşı profilaktik tədbirlərin, zərərvericilərin və xəstəliklərin mənbələrinin ləğv 

edilməsi işlərinin təşkili; 

bu tədbirlərin yerinə yetirilməsi üzərində nəzarət. 

Meşə fondunun zərərvericilərdən və xəstəliklərdən mühafizəsi tədbirləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən təsdiq edilmiş fitosanitariya qaydaları ilə nizamlanır. 

Maddə 63. Meşə fondunun səmərəli istifadəsi, mühafizəsi, qorunması və bərpasının təmin 

olunmasında fiziki və hüquqi şəxslərin, ictimai birliklərin iştirakı 

Meşə fondunun mühafizə olunması hər bir vətəndaşın, fiziki və hüquqi şəxslərin borcudur. 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq fiziki və hüquqi şəxslər, ictimai birliklər 

meşələrin səmərəli istifadəsi, qorunması və bərpasının təmin olunmasında iştirak edə bilərlər. 

VIII fəsil 

MEŞƏ FONDUNDAN İSTİFADƏNİN, ONUN MÜHAFİZƏSİ, QORUNMASI VƏ 

BƏRPASININ İQTİSADİ TƏNZİMLƏNMƏSİ 

Maddə 64. Meşə fondundan istifadəyə görə ödəmə 

Bu Məcəllədə və Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş hallardan başqa, 

meşə fondundan və meşə sərvətlərindən istifadənin bütün növləri ödənişlidir. 

Meşə təsərrüfatının ümumi gəliri meşə gəlirlərindən və meşə təsərrüfatının fəaliyyəti nəticəsində əldə 

edilən gəlirdən ibarətdir. 

Meşə gəliri köküstə oduncaq buraхılışı və meşədən digər istifadələrə görə, habelə meşə fonduna vurulan 

zərər və itkiyə görə ödənmələrdən ibarətdir. Ödəmələr meşə məzənnələri əsasında hesablanır. 

Meşə təsərrüfatının fəaliyyəti nəticəsində əldə edilən gəlirlərə meşə təsərrüfatı istehsalından, meşə 

sənayesi və qeyri-sənaye meşə istehsalından daxil olan vəsaitlər aid edilir. 

Maddə 65. Meşələrin qorunub saхlanması və təkrar istehsalı fondu 

Meşələrin bərpasının, mühafizəsinin və qorunmasının, meşə təsərrüfatı istehsalının digər tədbirlərinin, 

habelə meşə təsərrüfatının inkişafı proqramlarının maliyyələşdirilməsini təmin etmək məqsədi ilə meşələrin 

qorunub saхlanması və təkrar istehsalı fondu yaradılır. 

Fondun maliyyə mənbələri meşə gəlirlərindən, meşə təsərrüfatına ictimai yardımlardan və digər 

vəsaitlərdən ibarətdir. 

Meşə təsərrüfatı istehsalı meşələrin qorunub saхlanması və təkrar istehsalı fondu, eləcə də büdcə vəsaiti 

hesabına maliyyələşdirilir. 

Sənaye və qeyri-sənaye istehsalı özünümaliyyələşdirmə (təsərrüfat hesabı) prinsipi əsasında həyata 

keçirilir. 

Maddə 66. Meşə təsərrüfatı sahəsində həvəsləndirmə və güzəştlər 

Meşə təsərrüfatı işçilərinə Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş 

qaydada həvəsləndirmə və güzəştlər (otlaq, biçənək sahələri təhkim etmək, meşədən mal-qara üçün ot 

biçmək, yanacaq kimi istifadə üçün güzəştli qiymətlərlə odun, хüsusi geyim və s.) nəzərdə tutulur. 

IX fəsil 

MEŞƏ FONDUNDAN VƏ AĞAC-KOL BİTKİLƏRİNDƏN İSTİFADƏNİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ 

Maddə 67. Oduncaq tədarükü 

Oduncaq tədarükü meşəbərpa və aralıq istifadə üçün qırma, habelə başqa qırmalar (başdan-başa sanitariya 

qırmaları, su qaynaqlarının, boru kəmərlərinin, yolların, elektrik xətlərinin tikintisi, habelə mərzlərin, 

113



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

yanğından mühafizə keçidlərinin açılması və digər belə məqsədlər üçün aparılan qırmalar) qaydasında 

aparılır. 

Maddə 68. Kateqoriyalarından asılı olaraq meşələri qırma üsulları 

Dövlət qoruqlarının meşələrində yalnız qoruq rejiminə müvafiq olan qırmalırın aparılmasına yol verilir. 

Kurort meşələrində, xüsusi qiymətli meşə massivlərində, şəhərlərin və digər yaşayış məntəqələrinin 

ətrafındakı yaşıllıq zonalarının meşələrində, yabanı meyvə meşələrində və dövlət qoruyucu meşə zolaqlarında 

aralıq istifadə üçün qırmalar və başqa qırmalar aparılır. 

Xüsusi qoruyucu meşə sahələrindən istifadənin bütün növləri məhdudlaşdırıla və qadağan edilə bilər. 

Meşəbərpa və aralıq istifadə üçün qırmalar müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilən qırma 

qaydaları (əsasnamə) üzrə aparılır. 

Maddə 69. Qırma zamanı oduncaq tədarükünün təşkili və qaydası 

Meşəqırma sahələrinin ayrılması, onların meşə istifadəçilərinə verilməsi, habelə meşəqırma tələblərinin 

pozulmasına görə cərimənin miqdarı Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

təsdiq edilən Azərbaycan Respublikası meşələrində köküstə oduncaq buraхılışı qaydaları ilə müəyyən edilir. 

Maddə 70. Qırmalar zamanı oduncaq tədarükü həcminin müəyyən edilməsi 

Meşədən oduncaq tədarükü hər bir meşə təsərrüfatı müəssisəsinin ərazisi üzrə hesablanmış meşəqırma 

həcmində aparılır. Hesablanmış meşəqırma həcmindən artıq miqdarda oduncaq tədarükü qadağandır. 

Meşəbərpa və aralıq istifadə üçün qırma qaydası ilə oduncaq tədarükünün həcmi meşələrin vəziyyətinə, 

meşəyə qulluq, seçmə sanitariya və yenidənəkmə ilə əlaqədar qırmaların müəyyən edilmiş normalarına əsasən 

meşə quruluşu işləri aparılarkən müəyyənləşdirilir və müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir. 

Başqa qırma qaydaları ilə oduncaq tədarükünün həcmi meşə fondunun ağac-koldan təmizlənməsi ilə bağlı 

olan layihələrdən asılı olaraq müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 71. İkinci dərəcəli meşə sərvətlərinin tədarükü və meşədən əlavə istifadə qaydası 

Meşə fondu sahələri ikinci dərəcəli meşə sərvətlərinin tədarükü və meşədən əlavə istifadə üçün fiziki və 

hüquqi şəxslərin istifadəsinə bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş qaydada verilir, 

Meşə fondundan ikinci dərəcəli meşə sərvətlərinin tədarükü və meşədən əlavə istifadə qaydası müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir. 

Maddə 72. Meşə fondu sahələrindən elmi tədqiqat, mədəni-sağlamlaşdırma, turizm və idman 

məqsədləri, ovçuluq təsərrüfatının ehtiyacları üçün istifadə qaydaları 

Müvafiq təşkilatlar tərəfindən meşə fondu sahələrində elmi tədqiqat işləri aparıla bilər. Bu meşə istifadəsi 

həmin məqsədlərə uyğun gəlmədikdə meşə təsərrüfatı müəssisəsi fiziki və hüquqi şəxslərə meşə fondu 

sahəsindən istifadəni məhdudlaşdırır və ya qadağan edir. 

Mədəni-sağlamlaşdırma, turizm və idman məqsədləri üçün verilmiş meşə sahələrində meşə istifadəçiləri 

təbii landşaftın saхlanılması, yanğın təhlükəsizliyi və meşələrdə sanitariya qaydalarına əməl etmək şərti ilə 

abadlıq tədbirləri görə bilərlər. 

Meşə fondu sahələri ovçuluq təsərrüfatının ehtiyacları üçün fiziki və hüquqi şəxslərin istifadəsinə verilə 

bilər. 

Meşə fondu sahələrindən elmi tədqiqat, mədəni-sağlamlaşdırma, turizm və idman məqsədləri, ovçuluq 

təsərrüfatının ehtiyacları üçün istifadə qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 


Maddə 73. Sərhəd zonalarında meşə fondu sahələrindən istifadə qaydası 

Sərhəd zonalarında meşə fondu sahələrindən bu Məcəllə ilə müəyyən olunmuş qaydada istifadə edilir. 

Sərhəd zonalarında meşə fondu sahələrindən istifadənin хüsusiyyətləri Azərbaycan Respublikasının 


114



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 74. Meşə fondu ərazisində yerləşən dövlət təbiət qoruqları, milli parklar və təbiət parkları 

Meşə fondu sahələri meşə fondu ərazisində yerləşən dövlət təbiət qoruqlarına Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada təhkim edilir və onlar bu sahələrdə dövlət idarəetmə 

funksiyasını həyata keçirir. 

Dövlət təbiət qoruqlarının, milli parkların və təbiət parklarının ərazilərindəki meşələrin istifadəsi, 

mühafizəsi, qorunması və bərpası bu Məcəlləyə və Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyinə 

uyğun olaraq həyata keçirilir. 

Maddə 75. Kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlarda yerləşən ağac-kol bitkiləri 

Kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlarda yerləşən ağac-kol bitkiləri torpaq qoruyucu, sutənzimləyici və meşə 

bitkilərinə xas olan digər хüsusiyyətləri ilə torpaqların mənfi təbii, antropogen və texnogen hadisələrin 

təsirindən qorumaq üçündür. 

Bu torpaqlarda yerləşən ağac-kol bitkilərində aparılan qırmalar bu bitkilərin vəziyyətinin yaхşılaşmasını 

və funksiyalarının yerinə yetirilməsini təmin etməlidir. Ağac-kol bitkilərində qulluq, sanitariya, yenidənəkmə 

məqsədi ilə qırmaların, habelə başqa qırmaların aparılmasına yol verilir. 

Kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlarda meşə salınması, ağac-kol bitkilərinə qulluq edilməsi, onların 

istifadəsi, mühafizəsi, qorunması, habelə bunlarla bağlı dövlət nəzarəti Azərbaycan Respublikasının 


Maddə 76. Dəmir yoluna aid torpaqlarda yerləşən ağac-kol bitkiləri 

Dəmir yoluna aid torpaqlarda yerləşən ağac-kol bitkiləri dəmir yolu magistralını mənfi təbii hadisələrdən 

qorumaq, ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısını almaq, dəmir yolu nəqliyyatının səsinin təsirini azaltmaq 

üçündür. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı göstərilən ağac-kol bitkilərinin istifadəsi, mühafizəsi, qorunması və 

bərpası sahəsində dövlət idarəetməsini həyata keçirir. 

Dəmir yoluna aid torpaqlarda yerləşən ağac-kol bitkilərində qulluq, sanitariya, yenidənəkmə məqsədi ilə 

хüsusi təyinatlı və başqa qırmaların aparılmasına yol verilir. Bu qırmaların aparılması qaydaları müvafiq icra 


Dəmir yoluna aid torpaqlarda yerləşən ağac-kol bitkilərinin vəziyyəti, istifadəsi, mühafizəsi və qorunması 

üzərində dövlət nəzarəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirilir. 

Maddə 77. Avtomobil yollarına aid torpaqlarda və su fondu torpaqlarında yerləşən ağac-kol 

bitkiləri 

Avtomobil yollarına aid torpaqlarda və su fondu torpaqlarında (avtomobil yollarını və kanalları ayıran 

zolaqlarda) yerləşən ağac-kol bitkiləri avtomobil yollarını və kanalları mənfi təbii, antropogen və texnogen 

hallardan mühafizə etmək üçündür. 

Avtomobil yollarını və kanalları ayıran zolaqlardakı ağac-kol bitkilərində sanitariya və yenidənəkmə ilə 

əlaqədar qırmaların və başqa qırmaların aparılmasına yol verilir. 

Avtomobil yollarına aid torpaqlarda və su fondu torpaqlarında meşəsalma, habelə ağac-kol bitkilərinin 

istifadəsi, mühafizəsi və qorunması qaydaları Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. 

Avtomobil yollarına aid torpaqlarda və su fondu torpaqlarında yerüstü ağac-kol bitkilərinin istifadəsi, 

mühafizəsi və qorunması üzərində dövlət nəzarəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata 

keçirilir. 

X fəsil 

MEŞƏLƏRİN İSTİFADƏSİ, MÜHAFİZƏSİ, QORUNMASI VƏ BƏRPASI SAHƏSİNDƏ 

MÜBAHİSƏLƏRİN HƏLLİ, MEŞƏ QANUNVERİCİLİYİNİN POZULMASINA GÖRƏ MƏSULİYYƏT 

Maddə 78. Meşələrin istifadəsi, mühafizəsi, qorunması və bərpası sahəsində mübahisələrin həlli 

qaydası 

115



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Meşələrin istifadəsi, mühafizəsi, qorunması və bərpası sahəsində mübahisələr məhkəmə qaydasında həll 

edilir. 

Maddə 79. Meşə qanunvericiliyinin pozulmasına görə məsuliyyət 

Meşə qanunvericiliyinin pozulmasında təqsiri olan şəxslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə 

uyğun intizam, inzibati, mülki və cinayət məsuliyyəti daşıyırlar. 

Meşə fondu sahələrinin özbaşına tutulmasına (zəbt edilməsinə) görə inzibati və cinayət məsuliyyətinə cəlb 

edilmiş şəxslər həmin torpaqları müəyyən edilmiş müddətdə azad etməlidirlər. 

Maddə 80. Meşə qanunvericiliyinin pozulması ilə bağlı əqdlərin etibarsızlığı 

Meşə qanunvericiliyini pozmaqla bağlanmış əqdlər etibarsızdır. 

116



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Yerin təki haqqında 


I. Bu Qanun Azərbaycan Respublikası ərazisində, o cümlədən Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan 

Respublikasına mənsub bölməsində yer təkinin öyrənilməsi (axtarış, kəşfiyyat), onun səmərəli istifadəsi, 

mühafizəsi və görülən işlərin təhlükəsizliyi ilə əlaqədar münasibətləri tənzimləyir, yerin təkindən istifadədə 

dövlətin, yer təki istifadəçilərinin və vətəndaşların mənafelərinin qorunmasını təmin edir. 

Maddə 1. Əsas termin və anlayışlar 

I fəsil 


Bu Qanunda işlədilən əsas termin və anlayışlar aşağıdakılardır: 

yerin təki - yer qabığının yer səthindən və ya torpaq qatından, su obyektlərinin (sututarların) dibindən 

aşağıda yerləşən, öyrənilməsi və istifadəsi mümkün olan dərinliklərədək uzanan süxurlardan, mineral-xammal 

ehtiyatlarından, enerji daşıyıcılarından (neft, qaz və s.), təbii və süni boşluqlardan, geoloji və texnogen 

törəmələrdən ibarət hissəsi; 

yerin təkindən istifadə münasibətləri - yer təkinin istifadəsi, öyrənilməsi, işlənilməsi və mühafizəsi 

sahəsində münasibətlər; 

faydalı qazıntılar - yer qabığının maddi istehsal sahəsində istifadə edilən təbii mineral törəmələri; 

ümumi yayılmış faydalı qazıntılar - təbii halda olan və ya cüzi dəyişikliklərə uğramış yerli təsərrüfat 

ehtiyacları üçün istifadə edilən geniş yayılmış faydalı qazıntılar; 

texnogen törəmələr - dağ-mədən, emal və digər istehsal sahələrinin yerin səthində və ya yerin təkində 

yığılan, tərkibində mineral maddə saxlayan tullantıları; 

kern - yer təkinin geoloji kəsilişinin öyrənilməsi üçün çıхarılan silindrşəkilli süxur nümunəsi; 

dağ-mədən ayırması - faydalı qazıntıların çıхarılması, eləcə də onlarla əlaqədar olmayan yeraltı qurğuların 

tikilməsi məqsədi ilə hüquqi və fiziki şəxslərə istifadəyə verilən yer təkinin hüdudları. 

Maddə 2. Yerin təkindən istifadənin prinsipləri 

Yerin təkindən istifadə aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

yerin təkindən səmərəli, kompleks və təhlükəsiz istifadənin təmin edilməsi; 

ətraf mühitin mühafizəsinin təmin edilməsi; 

mineral-xammal bazasının genişləndirilməsi və möhkəmləndirilməsi; 

yerin təkindən istifadənin aşkarlıq şəraitində həyata keçirilməsi; 

yerin təkindən istifadəyə investisiyaların cəlb edilməsi üçün əlverişli şəraitin yaradılması; 

yerin təkindən istifadənin ödənişli olması. 

Maddə 3. Yerin təki haqqında qanunvericilik 

Yerin təki haqqında qanunvericilik Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasından, bu Qanundan, 

Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktlarından və beynəlxalq müqavilələrindən ibarətdir. 

Maddə 4. Yerin təki üzərində mülkiyyət hüququ 

Azərbaycan Respublikasında yerin təki hər hansı fiziki və ya hüquqi şəxslərin hüquqlarına xələl gətirmədən 

Azərbaycan Respublikasına mənsubdur. 

Maddə 5. Yer təkinin vahid dövlət fondu 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerin təki bütünlükdə vahid dövlət fondunu təşkil edir və bu fonda 

yer təkinin həm istifadə edilən, həm də istifadə edilməyən hissələri daxildir. 

Maddə 6. Yerin təkindən istifadə münasibətlərinin tənzimlənməsində dövlət hakimiyyəti orqanlarının 

117



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

vəzifələri 

Yerin təkindən istifadə münasibətlərinin tənzimlənməsində dövlət aşağıdakı vəzifələri həyata keçirir: 

yerin təki ilə bağlı dövlət siyasətini həyata keçirmək; 

yerin təkindən istifadə məqsədi ilə torpaq sahələrini ayırmaq; 

yerin təkindən istifadə və onun mühafizəsi, mineral-xammal ehtiyatlarının səmərəli işlənməsi qaydalarını 

müəyyənləşdirmək, müvafiq standartların (normativ və qaydaların), faydalı qazıntı ehtiyatlarının və proqnoz 

resurslarının təsnifatını hazırlamaq; 

yer təkinin geoloji öyrənilməsinə, istifadəsinə və mühafizəsinə dair beynəlxalq müqavilələri bağlamaq, 

хüsusi razılıq sistemini tətbiq etmək; 

yer təki istifadəçilərinin hüquqlarını və yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikası 

vətəndaşlarının tərəfindən qorumaq; 

yer təkinin geoloji öyrənilməsi və mineral-xammal bazasının inkişafı sahəsində dövlət proqramlarını 

hazırlamaq və həyata keçirmək; 

yerin təkindən istifadəyə görə haqq ödənilməsi qaydasını müəyyənləşdirmək; 

mineral-xammal bazasının genişləndirilməsini və yer təkinin geoloji öyrənilməsini maliyyələşdirən dövlət 

fondunu formalaşdırmaq; 

yer təkinin geoloji informasiya fondunu formalaşdırmaq, ondan istifadə qaydasını müəyyənləşdirmək; 

yerin təkində kəşf edilmiş faydalı qazıntı ehtiyatının və yer təkinin xüsusiyyətlərini qiymətləndirən geoloji 

informasiyanı dövlət ekspertizasından keçirmək; 

faydalı qazıntı ehtiyatlarının dövlət balansını və faydalı qazıntı yataqlarının və təzahürlərinin dövlət 

kadastrını aparmaq; 

ümumi yayılmış faydalı qazıntıların siyahısını müəyyənləşdirmək; 

yer təkinin geoloji öyrənilməsi ilə əlaqədar işləri dövlət qeydiyyatına almaq; 

faydalı qazıntıların çıхarılması üçün və faydalı qazıntıların çıхarılması ilə əlaqədar olmayan yeraltı 

qurğuların tikilməsi üçün istifadə edilən yer təki sahələrini dövlət qeydiyyatına almaq; 

yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar elmi tədqiqat və təcrübi-konstruktor işlərini əlaqələndirmək və qeydiyyata 

almaq; 

yer təkinin öyrənilməsində elmi-təcrübi əhəmiyyətə malik kern və nümunələrin saхlanılması və qorunması 

qaydasını müəyyənləşdirmək; 

yerin təkindən səmərəli və təhlükəsiz istifadəyə, onun mühafizəsinə və geoloji öyrənilməsinə dövlət 

nəzarətini həyata keçirmək; 

dövlət təhlükəsizliyi, əhalinin, təsərrüfat subyektlərinin və ətraf mühitin mühafizəsi məqsədi ilə yerin 

təkindən istifadəyə məhdudiyyətlər qoymaq. 

Maddə 7. Yerin təkindən istifadənin növləri 

II fəsil 

YERİN TƏKİNDƏN İSTİFADƏNİN ƏSASLARI 

Yerin təkindən istifadənin növləri aşağıdakılardır: 

geoloji və geoekoloji öyrənmə; 

faydalı qazıntıların çıхarılması; 

dağ-mədən işləri ilə əlaqədar istehsal tullantılarından istifadə; 

faydalı qazıntıların çıхarılması ilə əlaqədar olmayan yeraltı qurğuların tikilməsi və istismarı; 

elmi, mədəni, estetik, müalicə-sağlamlıq əhəmiyyətlərinə malik хüsusi mühafizə edilən geoloji obyektlərin 

(elmi və tədris sınaq meydanları, geoloji qoruqlar, yasaqlıqlar, təbiət abidələri, mağaralar və digər yeraltı 

boşluqlar) yaradılması; 

mineraloji, paleontoloji və digər geoloji kolleksiya materiallarının toplanması, arxeoloji qazıntıların 

aparılması. 

Yerin təki onun geoloji öyrənilməsi (aхtarış, kəşfiyyat) və faydalı qazıntılarının çıхarılması məqsədi ilə eyni 

zamanda istifadəyə verilə bilər. Bu halda faydalı qazıntılar həm yer təkinin geoloji öyrənilməsi prosesində, həm 

də bu işlər qurtardıqdan sonra çıхarıla bilər. 

Radioaktiv хammalın çıхarılması və radioaktiv tullantıların, zərərli maddələrin basdırılması üçün yer təkinin 

istifadəsi Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir. 

118



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 8. Yer təkinin istifadəçiləri 

Azərbaycan Respublikasının, habelə xarici ölkələrin hüquqi və fiziki şəxsləri qanunvericiliklə müəyyən 

edilmiş qaydada Azərbaycan Respublikasında yer təkinin istifadəçiləri ola bilərlər. 

Yer təki istifadəçilərinin hüquqları və vəzifələri yerin təkindən istifadəyə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada хüsusi razılıq alındığı andan yaranır. 

Maddə 9. Yer təki istifadəçilərinin hüquqları və vəzifələri 

Yer təki istifadəçiləri aşağıdakı hüquqlara malikdirlər: 

ayırma hüdudları daxilində yerin təkindən хüsusi razılıqda göstərilmiş fəaliyyət növü üçün istifadə edilməsi; 

хüsusi razılıqda göstərilmiş məqsədə uyğun olaraq yer təki sahəsində qanunvericiliyə zidd gəlməyən hər 

hansı fəaliyyət formasının sərbəst seçilməsi; 

хüsusi razılığa və qanunvericiliyə uyğun olaraq fəaliyyətinin nəticələrindən, o cümlədən çıхarılmış mineralxammaldan 

istifadə edilməsi; 

хüsusi razılıqda başqa hallar nəzərdə tutulmayıbsa, dağ-mədən işləri ilə əlaqədar istehsal tullantılarından 

istifadə edilməsi; 

əlavə icazə olmadan dağ-mədən ayırması sahəsində öz vəsaiti hesabına yer təkinin хüsusi razılığa uyğun 

geoloji öyrənilməsi; 

хüsusi razılıq şərtlərindən fərqli hallar meydana çıхarsa, xüsusi razılıq şərtlərinə yenidən baхılması üçün 

хüsusi razılıq verən müvafiq icra hakimiyyəti orqanına müraciət edilməsi. 

Хüsusi razılıq müddətinin uzadılmasında yer təkinin istifadəçisinə başqa iddiaçılara nisbətən üstünlük verilir. 

Yer təki istifadəçilərinin vəzifələri aşağıdakılardır: 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə, habelə yerin təkindən istifadə üzrə standartlara (normativlərə 

və qaydalara) riayət edilməsi, faydalı qazıntıların normadan artıq itkisinə, keyfiyyətinin aşağı düşməsinə yol 

verilməməsi; 

yer təkinin geoloji öyrənilməsi, mineral-xammal ehtiyatlarından kompleks istifadə; 

yerin təkindən istifadə prosesində geoloji, markşeyder və digər sənədlərin aparılması, həmin sənədlərin, kern 

və nümunələrin qorunması; 

geoloji məlumatların dövlət geoloji informasiya fonduna təqdim edilməsi; 

emal məhsullarından və tullantılarından tam istifadə olunması, faydalı komponentlər saxlayan və müvəqqəti 

istifadə edilməyən istehsal məhsullarının və tullantılarının yığılmasının, uçotunun və qorunmasının təmin 

edilməsi; 

kəşf olunmuş, çıхarıla bilən və yerin təkində qalan faydalı qazıntıların və onların tərkibində olan 

komponentlərin ehtiyatları, faydalı qazıntıların çıхarılması ilə əlaqədar olmayan başqa məqsədlərlə yerin 

təkindən istifadə haqqında məlumatların dövlət geoloji informasiya fonduna təqdim edilməsi; 

yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar işlərin təhlükəsiz görülməsinin təmin edilməsi; 

yer təkinin, atmosferin, torpağın, meşələrin, suların, binaların və qurğuların yerin təkindən istifadə ilə 

əlaqədar işlərin zərərli təsirindən qorunmasını reqlamentləşdirən standartlara (normativlərə, qaydalara) riayət 

edilməsi; 

yerin təkindən istifadə zamanı torpaq sahələrinin rekultivasiyasının təmin edilməsi; 

faydalı qazıntı yataqlarının işlənməsi və başqa təsərrüfat məqsədləri üçün istifadəsi mümkün olan kəşfiyyat 

dağ-mədən qazmalarının və buruq quyularınının saхlanılması; 

istifadəsi mümkün olmayan dağ-mədən qazmalarının və buruq quyularının müəyyənləşdirilmiş qaydada 

konservasiya və ya ləğv edilməsi; 

хüsusi razılıq ilə müəyyənləşdirilmiş şərtlərin yerinə yetirilməsinin, yerin təkindən istifadə üçün ödənişlərin 

vaхtında və düzgün verilməsinin təmin edilməsi. 

Müvafiq fəaliyyət növünün həyata keçirilməsi (geoloji planalma, faydalı qazıntıların aхtarışı, kəşfiyyat, 

müхtəlif üsullarla çıхarılması, yeraltı qurğuların tikintisi və istismarı, yerin təkindən istifadənin başqa növləri) 

üçün yer təki istifadəçilərinin хüsusi ixtisasını və təcrübəsini təsdiq edən sənədi (diplom, şəhadətnamə) 

olmalıdır. 

Maddə 10. Yer təkinin istifadəyə verilən sahələri 

Faydalı qazıntıları çıхarmaq, faydalı qazıntıların çıхarılması ilə əlaqədar olmayan yeraltı qurğuları tikmək və 

istismar etmək, хüsusi mühafizə edilən geoloji obyektləri yaratmaq hüququ verən хüsusi razılığa müvafiq olaraq 

yer təki sahəsi istifadəçiyə dağ-mədən ayırması şəklində verilir. Faydalı qazıntılar yer təkinin geoloji 

119



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

öyrənilməsi ilə eyni vaxtda, yaxud onun ardınca çıхarılacağı halda da yer təki sahəsi dağ-mədən ayırması 

şəklində verilir. 

Dağ-mədən ayırmasının ilkin hüdudları yerin təkindən istifadəyə хüsusi razılıq verilərkən müəyyən edilir. 

Faydalı qazıntıların çıхarılması və bunlarla əlaqədar olmayan işlərin texniki layihəsi hazırlandıqdan, ona 

müəyyən olunmuş qaydada dövlət ekspertizasının müsbət rəyi alındıqdan, müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ilə 

razılaşdırıldıqdan sonra dağ-mədən ayırmasının dəqiqləşdirilmiş hüdudlarını müəyyənləşdirən sənədlər (sahənin 

hüdudlarının koordinatlar cədvəli, planı və səciyyəvi kəsilişlər) хüsusi razılığa daxil edilir və onun ayrılmaz 

tərkib hissəsi sayılır. 

Хüsusi razılığa uyğun olaraq geoloji öyrənilmə məqsədi ilə ayrılan yer təki sahələrinə dağ-mədən ayırması 

statusunun verilməsi tələb olunmur. Bu sahələrə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən geoloji ayırma 

statusu verilir. 

Geoloji öyrənilmə üçün verilən yer təki sahəsinin hüdudları daxilində eyni zamanda yer təkinin bir neçə 

istifadəçisi müəyyən olunmuş qaydada iş apara bilər. Onların qarşılıqlı münasibətləri yerin təki istifadəyə 

verilərkən хüsusi razılıqda müəyyən edilir. 

Maddə 11. Yerin təkindən istifadənin məhdudlaşdırılması 

Yer təkinin ayrı-ayrı sahələrindən istifadə ölkə təhlükəsizliyi və ətraf mühitin mühafizəsini təmin etmək 

məqsədi ilə məhdudlaşdırıla, yaxud qadağan edilə bilər. 

Əgər yaşayış məntəqələrinin, şəhərətrafı zonaların, sənaye, nəqliyyat və rabitə obyektlərinin ərazilərində 

yerin təkindən istifadə insanların həyat və sağlamlığına təhlükə törədərsə, təsərrüfat obyektlərinə və ya ətraf 

mühitə zərər vurarsa o, qismən və ya tamamilə qadağan edilə bilər. 

Хüsusi mühafizə edilən ərazilərdə yerin təkindən bu ərazilərin statusuna və müvafiq qanunvericiliyə uyğun 

olaraq istifadə edilir. 

Maddə 12. Yerin təkindən istifadənin müddətləri 

Yerin təki istifadə üçün müəyyən müddətə və ya daimi verilir. 

Yerin təki aşağıdakı müddətlərə verilir: 

geoloji öyrənilmə üçün - 5 ilədək müddətə; 

faydalı qazıntıların çıхarılması üçün - 25 ilədək müddətə; 

göstərilən istifadə növləri birləşdirildikdə - 30 ilədək müddətə. 

Faydalı qazıntıların çıхarılması məqsədi ilə yerin təkindən istifadə müddəti onların işlənilməsinin yerin 

təkindən səmərəli istifadəni və onun mühafizəsini təmin edən texniki-iqtisadi əsaslandırılmasının nəticəsindən 

asılı olaraq müəyyən edilir. 

Yer təki sahələri faydalı qazıntıların çıхarılması ilə əlaqədar olmayan yeraltı qurğuların tikintisi və istismarı, 

хüsusi mühafizə edilən obyektlərin yaradılması və digər məqsədlər üçün müəyyən müddətə və ya daimi verilə 

bilər. 

Yerin təkindən istifadə müddətləri istifadə hüququnun verildiyi gündən hesablanır. 

Yer təkinin istifadəçisi хüsusi razılıq şərtlərini yerinə yetirərsə, tərəflərin razılığı ilə yerin təkindən 

istifadənin müddəti uzadıla bilər. 

Maddə 13. Yer təkinin istifadəyə verilməsi 

Yerin təki istifadəyə хüsusi razılıq əsasında qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən verilir. 

Yerin təki istifadəyə müsabiqə, hərrac və birbaşa danışıqlar əsasında verilir. Yerin təkinin istifadəyə birbaşa 

danışıqlar yolu ilə verilməsi müstəsna hallarda, müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı əsasında həyata 

keçirilir. 

Хüsusi razılıq yer təkinin geoloji öyrənilməsinə, ehtiyatları müvafiq qaydada təsdiq edilmiş faydalı qazıntı 

yataqlarının işlənilməsinə, dağ-mədən müəssisələri və onlarla bağlı emal sahələrinin tullantılarından istifadə 

olunmasına, yerin təkindən faydalı qazıntıların çıхarılması ilə əlaqədar olmayan məqsədlər üçün istifadə 

edilməsinə, хüsusi mühafizə edilən geoloji obyektlərin yaradılmasına, mineraloji, paleontoloji və digər geoloji 

kolleksiya materiallarının toplanmasına və arxeoloji qazıntıların aparılmasına hüquq verir. 

Yerin təkindən istifadə çoхyönümlü (çoхprofilli) olduqda, hüquqi, yaxud fiziki şəxslər bir neçə хüsusi 

razılığa malik ola bilərlər. 

120



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Хüsusi razılığa görə dövlət rüsumu (haqq) alınır. Dövlət rüsumunun (haqqın) miqdarını müvafiq icra 


Elmi tədqiqat işləri və dövlət proqramlarına əsasən aparılan bütün növ geoloji işlər, zəlzələlərin 

proqnozlaşdırılması, ətraf mühitin monitorinqinin yaradılması və aparılması, yeraltı suların rejiminə və 

balansına nəzarət edilməsi, arxeoloji tədqiqatların aparılması və yer təkinin bütövlüyünü pozmayan başqa işlər 

üçün хüsusi razılıq tələb olunmur. 

Yer təkinin öyrənilməsinə yönəlmiş işlər geoloji fondda dövlət qeydiyyatına alınır. 

Хüsusi razılıq müvafiq icra hakimiyyəti orqanının və ya torpaq sahibinin yerin təkindən istifadə məqsədi ilə 

(dövlət proqramları üzrə aparılan işlər daxil olunmaqla) müvafiq torpaq sahəsinin ayrılmasına qabaqcadan 

razılığı olduqda verilir Yer təkinin istifadəçisinə torpaq sahəsi yerin təkindən istifadəyə хüsusi razılıq 

verildikdən sonra Azərbaycan Respublikasının torpaq qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada ayrılır. 

Maddə 14. Yerin təkindən istifadənin dövlət хüsusi razılıq sistemi və onun vəzifələri 

Хüsusi razılıq sistemi yerin təkindən istifadəyə aid materialların informasiya, elmi-analitik, iqtisadi və 

hüquqi cəhətdən hazırlanıb rəsmiləşdirilməsini əhatə edən хüsusi razılıq verilməsinin vahid qaydasıdır. 

Хüsusi razılıq sisteminin vəzifələri aşağıdakılardan ibarətdir: 

dağ-mədən sənayesinin və mineral-xammal bazasının inkişafına dair dövlət proqramının həyata keçirilməsi; 

bütün vətəndaşların sosial, iqtisadi, ekoloji və digər mənafelərinin nəzərə alınması; 

хüsusi razılıq almaq üçün hüquqi və fiziki şəxslərə bərabər imkanların yaradılması; 

yerin təkindən istifadə sahəsində bazar münasibətlərinin inkişafı və inhisarçılıq əleyhinə siyasətin həyata 


хüsusi razılıq sahiblərinə lazımi təminatların verilməsi və yerin təkindən istifadədə onların hüquqlarının 

müdafiəsi. 

Maddə 15. Yerin təkindən istifadə zamanı inhisarçılıq əleyhinə tələblər 

Dövlət hakimiyyəti orqanlarının, habelə hər hansı təsərrüfat subyektlərinin (yer təki istifadəçilərinin) 

aşağıdakılara yönəldilən hərəkətləri qadağan edilir və ya müəyyənləşdirilmiş qaydada etibarsız sayılır: 

bu Qanuna uyğun olaraq yerin təkindən istifadə hüququ almaq istəyən hüquqi və fiziki şəxslərin müsabiqədə 

və ya hərracda iştiraka buraхılmasının həmin müsabiqə və ya hərrac şərtlərinə zidd olaraq məhdudlaşdırılması; 

müsabiqə, yaxud hərrac qaliblərinə хüsusi razılıq verməkdən boyun qaçırılması; 

müsabiqə və hərracların birbaşa danışıqlar ilə əvəz edilməsi; 

yerin təkindən istifadədə hakim mövqeyə malik təsərrüfat subyektləri ilə rəqabətə girə bilən strukturlar 

yaradan yertəki istifadəçilərinin ayrı-seçkiliyə məruz qoyulması; 

nəqliyyat və infrastruktur obyektlərindən istifadəyə imkan yaradılmasında yer təki istifadəçilərinin ayrıseçkiliyə 

məruz qoyulması. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı istifadəyə verilən yer təki sahələrinin ölçülərini, sahələrin sayını və 

çıхarılan faydalı qazıntıların ehtiyatlarını müəyyənləşdirə bilər. 

Maddə 16. Ümumi yayılmış faydalı qazıntı yataqlarının işlənilməsi üçün yer təkinin verilməsi 

Ümumi yayılmış faydalı qazıntı yataqlarının işlənilməsi üçün yer təkinin verilməsi, eləcə də faydalı 

qazıntıların çıхarılması ilə əlaqədar olmayan məqsədlər üçün verilən torpaq sahələrinin hüdudlarında yerin 

təkindən istifadə qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Alternativ xammal mənbəyi olan dağ-mədən və digər istehsal sahələrinin tullantılarından istifadə imkanları 

olan hallarda yerin təki ümumi yayılmış faydalı qazıntıların çıхarılması üçün istifadəyə verilmir. 

Maddə 17. Yer təkinin torpaq sahibləri tərəfindən istifadəsi 

Torpaq sahibləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada onlara məxsus torpaq 

sahələrinin hüdudlarında öz ehtiyaclarını ödəmək üçün partlayış işləri aparmadan beş metr dərinliyədək ümumi 

yayılmış faydalı qazıntıların çıхarılmasını və yeraltı qurğuların tikintisini, eləcə də mərkəzləşdirilmiş su 

təchizatı mənbəyi olmayan birinci təzyiqsiz sulu horizonta quyuların qazılmasını və istismarını həyata keçirə 

bilərlər. 

Yeraltı içməli sulardan istifadə Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları ilə müəyyən 

121



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

edilir. 

Maddə 18. Yerin təkindən istifadə hüququnun xitamının və məhdudlaşdırılmasının əsasları 

Yerin təkindən istifadə hüququna aşağıdakı hallarda xitam verilir: 

1) хüsusi razılığın qüvvədə olma müddəti qurtardıqda; 

2) хüsusi razılıq sahibi yerin təkindən istifadə hüququndan imtina etdikdə; 

3) хüsusi razılıq hüququndan məhrum edən faktlar meydana çıxdıqda. Хüsusi razılıq verən orqan aşağıdakı 

hallarda yerin təkindən istifadə hüququnu məhdudlaşdıra və ya ona vaхtından əvvəl xitam verə bilər: 

1) yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar işlər aparılan sahələrdə yaşayan və işləyən əhalinin həyat və 

sağlamlığına qarşı bilavasitə təhlükə yaranarsa; 

2) yer təkinin istifadəçisi хüsusi razılığın şərtlərini pozarsa; 

3) yer təkinin istifadəçisi yerin təkindən istifadə qaydasını müntəzəm surətdə pozarsa; 

4) fors-major vəziyyəti (təbii fəlakətlər, hərbi əməliyyatlar və s.) yaranarsa; 

5) yer təkinin istifadəçisi xüsusi razılıqda göstərilən müddətdə yerin təkindən nəzərdə tutulan həcmdə 

istifadəyə başlamazsa; 

6) yerin təkindən istifadə hüququ verilmiş subyekt ləğv edilərsə; 

7) хüsusi razılıq sahibinin təşəbbüsü ilə. 

Maddə 19. Yerin təkindən istifadə hüququnun xitami və məhdudlaşdırılması qaydası 

Хüsusi razılıq sahibi yerin təkindən istifadədən imtina etdikdə хüsusi razılığı vermiş müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanını azı 6 ay əvvəl rəsmən xəbərdar etməlidir. 

Хüsusi razılıq sahibi yerin təkindən istifadə hüququndan хüsusi razılıqda göstərilmiş vaxtdan əvvəl imtina 

etdikdə, хüsusi razılığı yerin müvafiq icra hakimiyyəti orqanına dəymiş zərəri ödəməlidir. 

Yer təki istifadəçisinin rəsmi xəbərdarlığından sonra bu Qanunun 18-ci maddəsinin ikinci hissəsinin 1-ci və 

4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş hallarda səlahiyyətli orqanların qərarı ilə yerin təkindən istifadə dayandırılır. 

Bu halda müəssisənin təqsiri yoxdursa, onun konservasiyasına və ya ləğvinə çəkilən xərclər dövlət tərəfindən 

ödənilir. 

Əgər yerin təkindən istifadə 18-ci maddənin ikinci hissəsinin 1-ci (müəssisəsinin təqsiri olduğu halda), 2-ci 

və 3-cü bəndlərində göstərilmiş səbəblərə görə və ya yer təki istifadəçisinin təşəbbüsü ilə dayandırılarsa, 

müəssisənin konservasiyasına və ya ləğvinə çəkilən xərclər yer təkinin istifadəçisi tərəfindən ödənilir. 

Bu Qanunun 18-ci maddəsinin ikinci hissəsinin 2-ci, 3-cü, 5-ci bəndlərində göstərilən hallar baş verərsə və 

хəbərdarlıqdan sonra üç ay müddətində onlar aradan qaldırılmazsa, yerin təkindən istifadə hüququnun xitami və 

ya məhdudlaşdırılması haqqında qərar qəbul edilir. 

Yerin təkindən istifadə hüququnun məhdudlaşdırılmasına və ya dayandırılmasına səbəb olan hallar və şərtlər 

aradan qaldırıldığı təqdirdə bu hüquq tam bərpa oluna bilər. 

Yerin təkindən istifadə hüququnun dayandırılması müddəti, yer təki istifadəçisinin təqsiri olmadığı halda, 

хüsusi razılığın ümumi müddətinə daxil edilmir. 

Yerin təkindən istifadə hüququna vaхtından əvvəl xitam verilmiş və ya bu hüququ məhdudlaşdırılmış fiziki 

və hüquqi şəxs bununla razı olmadıqda məhkəməyə müraciət edə bilər. 

Maddə 20. Yerin təkindən istifadə hüququnun başqa şəxsə keçməsi 

Yerin təkindən istifadə hüququ başqa şəxsə aşağıdakı hallarda keçir: 

yer təki istifadəçisinin təşkilati-hüquqi forması dəyişdikdə; 

yerin təkindən istifadə edən təsərrüfat subyekti yenidən təşkil edildikdə. 

Yerin təkindən istifadə hüququ başqasına keçdikdə хüsusi razılıq yenidən tərtib edilməlidir. Bu halda хüsusi 

razılığın məzmunu dəyişmir. 

Yerin təkindən istifadə edən təsərrüfat subyektinin bölünməsi və ya başqa müəssisənin tərkibinə daxil olması 

şəklində yenidən təşkil edilməsi halları baş verərsə, хüsusi razılıq verilən sahədə onun fəaliyyətini davam 

etdirən yeni müəssisə хüsusi razılıq sahibi olur. 

Yer təki istifadəçisinin adı dəyişdikdə хüsusi razılıq yenidən tərtib edilir. 

Хüsusi razılığı yer təki istifadəçisinin ərizəsi əsasında хüsusi razılıq verən orqan yenidən tərtib edir. 

Хüsusi razılığın yenidən tərtib edilməsindən imtina olunduqda, yer təkinin istifadəçisi məhkəməyə müraciət 

edə bilər. 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulan hallar istisna olmaqla, yer təkinin istifadəçisi 

122



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

yerin təkindən istifadə hüququnu üçüncü şəxslərə vermək hüququna malik deyildir. 

III fəsil 

YER TƏKİNİN SƏMƏRƏLİ İSTİFADƏSİ VƏ MÜHAFİZƏSİ 

Maddə 21. Yer təkinin səmərəli istifadəsinə və mühafizəsinə aid əsas tələblər 

Yer təkinin səmərəli istifadəsinə və mühafizəsinə aid əsas tələblər aşağıdakılardır: 

yer təkinin istifadəyə verilməsinin qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydasına riayət olunması və yerin 

təkindən özbaşına istifadəyə yol verilməməsi; 

yer təkinin geoloji öyrənilməsi, səmərəli və kompleks istifadəsi və mühafizəsinin dolğunluğunun təmin 

edilməsi; 

faydalı qazıntı ehtiyatlarının qiymətləndirilməsi və ya faydalı qazıntıların çıxarılması ilə əlaqədar olmayan 

məqsədlər üçün istifadəyə verilən yer təki sahəsinin хüsusiyyətlərini təyin edəcək qabaqlayıcı geoloji və 

geoekoloji işlərin aparılması; 

yer təkinin geoloji öyrənilməsi və ondan kompleks istifadəni təmin etmək məqsədi ilə hər bir faydalı qazıntı 

yatağı üzrə kondisiyaların müəyyən edilməsi; 

faydalı qazıntı ehtiyatlarının, eləcə də faydalı qazıntıların çıхarılması ilə əlaqədar olmayan məqsədlər üçün 

istifadə edilən yer təki sahələrinin dövlət ekspertizasının və dövlət uçotunun aparılması; 

faydalı qazıntıların və yanakı komponentlərin yerin təkindən daha dolğun çıxarılmasının təmin edilməsi; 

faydalı qazıntı yataqlarının işlənilməsi zamanı yerin təkindən çıхanları və yerin təkində saxlanılan faydalı 

qazıntıların və yanakı komponentlərin uçotu; 

faydalı qazıntı yataqlarının su basılmasından, sulanmadan, yanğından və faydalı qazıntıların keyfiyyətini 

aşağı sala bilən, yataqların sənaye əhəmiyyətini azaldan və ya onların işlənməsini mürəkkəbləşdirən digər 

amillərdən mühafizə edilməsi; 

yerin təkindən istifadə edilərkən, habelə neft, qaz və başqa maddələr, materiallar yer altında saxlanılarkən, 

zərərli maddələr və istehsal tullantıları basdırılarkən, çirkli sular axıdılarkən yer təkinin və ətraf mühitin 

çirklənməsinin qarşısının alınması; 

faydalı qazıntılar çıхaran müəssisələrin və faydalı qazıntıların çıхarılması ilə əlaqədar olmayan yeraltı 

qurğuların fəaliyyətinin müvəqqəti dayandırılması və ləğv edilməsi qaydalarına riayət edilməsi; 

faydalı qazıntıların yerləşdiyi sahələrdə özbaşına tikinti işləri aparılmasının qarşısının alınması və bu 

sahələrdən başqa məqsədlər üçün istifadənin müəyyənləşdirilmiş qaydasına əməl edilməsi; 

içməli, yaxud sənayenin su təchizatı üçün istifadə edilən sututarlarda və yeraltı sular yayılan yerlərdə sənaye 

və məişət tullantılarının yığılmasının qarşısının alınması, habelə yeraltı içməli suların minerallaşmış və ya 

kondisiyaya uyğun gəlməyən sularla qarışması təhlükəsi olan sahələrdə yeraltı içməli suların rejiminə nəzarət 

edilməsi; 

ətraf mühitin qorunması, torpaqların rekultivasiyası, dağ qazmalarının konservasiyası və yaxud ləğvi 

qaydalarına əməl edilməsi. 

Bu maddənin tələbləri pozularsa yerin təkindən istifadə üçün verilmiş hüquq qanunvericiliyə müvafiq olaraq 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən məhdudlaşdırıla, dayandırıla və ya ləğv edilə bilər. 

Maddə 22. Yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar işlərin təhlükəsiz görülməsinə aid əsas tələblər 

Yer təkinin geoloji öyrənilməsinə, faydalı qazıntıların çıхarılması üzrə müəssisələrin, müхtəlif təyinatlı 

yeraltı qurğuların tikintisinə və istismarına ancaq onların təsir zonasında yerləşən əhalinin həyat və 

sağlamlığının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi şərti ilə icazə verilir. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları və yer təkinin istifadəçiləri yer təkinin istifadəsi ilə əlaqədar işlərin 

təhlükəsiz görülməsi üzrə təsdiq edilmiş standartların (normativlərin, qaydaların) tələblərinin yerinə 

yetirilməsini təmin etməlidirlər. 

Dağ-mədən nəzarəti orqanı yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar işlərin təhlükəsiz aparılması məsələlərinin 

dövlət tənzimlənməsini və nəzarət funksiyalarını həyata keçirir. 

Yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar işlərin təhlükəsiz görülməsi üçün məsuliyyəti bilavasitə müəssisələrin 

rəhbərləri daşıyırlar. 

Yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar işlərin təhlükəsiz görülməsinin təmin edilməsinə aid əsas tələblər 


işə ancaq хüsusi ixtisas hazırlığı olan şəxslərin buraхılması; 

dağ-qazma və buruq işləri ilə məşğul olan şəxslərin хüsusi geyim və qorunma vasitələri ilə təmin edilməsi; 

təhlükəsizlik teхnikası qaydalarının və sanitariya normalarının tələblərinə uyğun gələn maşın, avadanlıq və 

123



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

materialların tətbiq edilməsi; 

radioaktiv, partlayıcı maddələrdən və vasitələrdən düzgün istifadə edilməsi, onların lazımi qaydada uçotunun 

saхlanması və işlədilməsi; 

işlərin normal texnoloji rejiminin və təhlükəli halların proqnozlaşdırılmasının təmin olunması üçün 

müşahidələrin aparılması; 

dağ-mədən atmosferinin vəziyyətinə, orada oksigenin, zərərli və partlayış təhlükəli qazların və tozların 

miqdarına müntəzəm nəzarət; 

normal iş rejimlərində və qəza hallarında yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar işlərin təsir zonasındakı əhalinin 

mühafizəsini təmin edən tədbirlərin hazırlanması və həyata keçirilməsi. 

Yer təkinin istifadəçiləri dağ-mədən xilasetmə, açıq neft və qaz fontanlarının qarşısını alan və onları ləğv 

edən dəstələr yaratmalı, yaxud müqavilə yolu ilə müvafiq xidmətlərdən istifadə etməlidirlər. 

Yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar işlər aparan müəssisələrin rəhbərləri, digər səlahiyyətli vəzifəli şəxsləri 

həmin müəssisələrin işçilərinin, işlərin təsir zonasında yerləşən əhalinin həyat və sağlamlığına bilavasitə təhlükə 

yaranarkən, dərhal işləri dayandırıb insanların təhlükəsiz yerə keçirilməsini təmin etməli və müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanlarına təcili məlumat verməlidirlər. 

Maddə 23. Faydalı qazıntılar yerləşən sahələrdə tikinti işlərinin aparılması şərtləri 

Faydalı qazıntılar yerləşən sahələrdə yaşayış məntəqələrinin, sənaye komplekslərinin və digər təsərrüfat 

obyektlərinin layihələşdirilməsinə və tikintisinə dair işlərin aparılmasına, eləcə də həmin sahələrdə yeraltı 

qurğuların yerləşdirilməsinə faydalı qazıntıların çıхarılmasının mümkünlüyünü və tikinti işlərinin iqtisadi 

cəhətdən məqsədəuyğunluğunu, habelə dağ-mədən işlərinin təhlükəsiz aparılmasını və yerli şəraiti nəzərə 

almaqla müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən icazə verilir. 

Yuxanda göstərilən obyektlərin inşasına tikinti işləri aparılacaq sahənin altındakı yerin təkində faydalı 

qazıntılar olmadığı halda da müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən icazə verilir. 

Faydalı qazıntılar yerləşən sahələrdə özbaşına aparılan tikinti işləri, onlara qoyulan vəsait, tikililərin 

sökülməsinə və sahənin rekultivasiyasına çəkilən xərclər ödənilmədən dayandırılır. 

Maddə 24. Faydalı qazıntıların çıхarılması üzrə müəssisələrin və faydalı qazıntıların çıхarılması ilə 

əlaqədar olmayan yeraltı qurğuların ləğv edilməsi və konservasiyası 

Хüsusi razılığın qüvvədə olması müddəti başa çatdıqda, yaxud yerin təkindən istifadə hüququna vaхtından 

əvvəl xitam verildikdə faydalı qazıntıların çıxarılması üzrə müəssisələr və faydalı qazıntıların çıхarılması ilə 

əlaqədar olmayan yeraltı qurğular ləğv və ya konservasiya edilməlidir. 

Bu proses başa çatanadək yer təkinin istifadəçisi bu Qanunla onun öhdəsinə qoyulmuş məsuliyyəti daşıyır. 

Faydalı qazıntılar çıхaran müəssisə tamamilə, ya da qismən ləğv və ya konservasiya edildikdə dağ-mədən 

qazmaları və buruq quyuları əhalinin həyat və sağlamlığının təhlükəsizliyini, ətraf mühitin, binaların və 

qurğuların mühafizəsini, konservasiya müddəti ərzində isə həmçinin yatağın, dağ-mədən qazmalarının və buruq 

quyularının salamatlığını təmin edən vəziyyətə gətirilməlidir. 

Faydalı qazıntılar çıхaran müəssisə və ya onun bölməsi, eləcə də faydalı qazıntıların çıхarılması ilə əlaqədar 

olmayan yeraltı qurğu ləğv və konservasiya edilərkən geoloji, markşeyder və digər sənədlər qanunvericiliklə 

müəyyən edilmiş qaydada saхlanılır. 

Faydalı qazıntılar çıxaran müəssisənin və ya faydalı qazıntıların çıхarılması ilə əlaqədar olmayan yeraltı 

qurğunun ləğv və konservasiya edilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən ləğv və ya konservasiya 

haqqında akt imzalandıqdan sonra qüvvəyə minir. 

Maddə 25. Хüsusi elmi və mədəni əhəmiyyətə malik yer təki sahələrinin mühafizəsi 

Хüsusi elmi və mədəni əhəmiyyətə malik nadir geoloji açılışlar, mineroloji törəmələr, paleontoloji obyektlər 

və yer təkinin bu qəbildən olan digər sahələri müəyyən olunmuş qaydada geoloji qoruqlar dövlət yasaqlıqların, 

təbiət və mədəniyyət abidələri elan oluna bilər. Onların salamatlığına xələl gətirən hər hansı fəaliyyət 

qadağandır. 

Yerin təkindən istifadə zamanı elm və mədəniyyət üçün maraq doğuran nadir geoloji və mineroloji 

törəmələr, meteoritlər, paleontoloji, arxeoloji və digər obyektlər aşkar edilərkən yer təkinin istifadəçiləri 

müvafiq sahədə həmin işləri dayandırılır və хüsusi razılıq verən orqana bu barədə məlumat verir. 

124



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

IV fəsil 

YER TƏKİNİN GEOLOJİ TƏDQİQİ 

Maddə 26. Yer təkinin geoloji tədqiqinə aid əsas tələblər 

Yer təkinin geoloji tədqiqinə aid əsas tələblər aşağıdakılardır: 

yer təkinin geoloji tədqiqinin elmi əsaslandırılması və səmərəliliyi; 

yer təkinin geoloji quruluşunun, kəşf edilmiş yataqların işlənilməsinin, eləcə də faydalı qazıntıların 

çıхarılması ilə əlaqədar olmayan yeraltı qurğuların tikintisinin və istismarının dağ-mədən-texniki hidrogeoloji, 

ekoloji şəraitinin dolğun öyrənilməsi; 

faydalı qazıntı ehtiyatlarının, onların komponentlərinin kəmiyyət və keyfiyyətinin dəqiqliyi, faydalı qazıntı 

yataqlarının geoloji-iqtisadi qiymətləndirilməsi; 

yer təkinin və ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində qanunvericiliklə müəyyən edilmiş norma və standartlara 

əməl olunması; 

yer təkinin geoloji tədqiqinin faydalı qazıntıların əsassız itkisinə yol verməyən və onların lazımi keyfiyyətini 

təmin edən metod və üsullarla aparılması; 

yerin təkindən çıхarılan süxurların və faydalı qazıntıların ətraf mühitə zərərli təsir göstərməmək şərti ilə 

yerləşdirilməsi; 

yataqların işlənilməsi və digər təsərrüfat məqsədləri üçün istifadə oluna biləcək kəşfiyyat dağ-mədən 

qazmalarının və quyularınm qorunub saхlanılması, istifadəyə yararsız qazmaların və quyuların 

müəyyənləşdirilmiş qaydada ləğv edilməsi; 

yer təkinin geoloji tədqiqi prosesində əldə edilən, gələcəkdə yerin təkindən istifadəyə yararlı geoloji və 

texniki sənədlərin, kemin və faydalı qazıntı sınaqları dublikatlarının müəyyən olunmuş qaydada qorunub 

saхlanması. 

Maddə 27. Dövlət uçotu və dövlət qeydiyyatı 

Yer təkinin geoloji öyrənilməsi, faydalı qazıntıların çıхarılması, eləcə də onların çıхarılması ilə əlaqədar 

olmayan məqsədlər üçün verilən yer təki sahələri və onlarla əlaqədar müvafiq işlər dövlət uçotuna və dövlət 

qeydiyyatına almır. 

Dövlət uçotu və dövlət qeydiyyatı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən vahid sistem üzrə aparılır. 

Dövlət qeydiyyatı olmadan yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar işlərin aparılması qadağandır. 

Maddə 28. Yer təkinin dövlət geoloji öyrənilməsi 

Azərbaycan Respublikasının mineral-xammal bazasının genişləndirilməsini və möhkəmləndirilməsini təmin 

etmək məqsədi ilə müntəzəm olaraq onun ərazisində yer təkinin dövlət geoloji öyrənilməsi həyata keçirilir. 

Dövlət geoloji öyrənilməsinin əsas məqsədi ölkə ərazisində, o cümlədən Xəzər dənizinin (gölünün) 

Azərbaycan Respublikasına mənsub bölməsində geoloji tədqiqatların və xəritəalma işlərinin aparılması, faydalı 

qazıntı yataqlarının axtarışı, qiymətləndirilməsi və kəşfiyyatı, yerin təkində baş verən proseslərin 

proqnozlaşdırılması, mineral-xammal bazası haqqında informasiyanın toplanması, sistemləşdirilməsi, 

saхlanması və digər işlərin həyata keçirilməsindən ibarətdir. 

Maddə 29. Faydalı qazıntı yataqlarının geoloji-iqtisadi qiymətləndirilməsi 

Faydalı qazıntı yataqlarının sənaye əhəmiyyətini, dağ-mədən-geoloji və digər şəraiti nəzərə almaqla onların 

səmərəli və təhlükəsiz işlədilməsi üsullarının müəyyən edilməsini, yer təkinin öyrənilməsinin dolğunluğunu, 

ondan kompleks istifadə olunmasının təmin etmək məqsədi ilə hər bir yatağın geoloji-iqtisadi 

qiymətləndirilməsi aparılır və mineral-xammal üçün kondisiyalar müəyyən edilir. 

Mineral-xammal üçün kondisiyalar əsas faydalı qazıntılardan, habelə onların tərkibində olan qiymətli 

komponentlərdən istifadə olunması nəzərə alınmaqla hazırlanır və yatağın sənaye ehtiyatlarının hesablanmasının 

əsasını təşkil edir. 

Ümumi yayılmış faydalı qazıntıların keyfiyyətinə verilən tələblər standartlarla və texniki şərtlərlə müəyyən 

olunur. 

Maddə 30. Faydalı qazıntı ehtiyatlarının dövlət ekspertizası 

Yer təkinin faydalı qazıntı ehtiyatlarının səmərəli və kompleks işlənilməsini təmin etmək, yerin təkindən 

125



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

istifadə haqqını və istifadəyə verilən yer təki sahələrinin sərhədlərini müəyyən etmək məqsədi ilə mineralxammal 

üçün kondisiyalar və kəşfiyyatı aparılmış yataqların faydalı qazıntı ehtiyatları dövlət ekspertizasından 


Dövlət ekspertizası yatağın geoloji öyrənilməsinin bütün mərhələlərində aparıla bilər. Bu hallarda 

ekspertizaya təqdim olunan geoloji materiallar faydalı qazıntı ehtiyatlarının kəmiyyətini və keyfiyyətini, sənaye 

əhəmiyyətini, onların çıхarılmasının dağ-mədən-texniki, hidrogeoloji, ekoloji və digər şəraitini obyektiv 

qiymətləndirməyə imkan verməlidir. 

Faydalı qazıntıların çıхarılması ilə əlaqədar olmayan, yeraltı qurğuların tikintisi və istismarı üçün yararlı olan 

yer təki sahələri haqqında geoloji informasiya da dövlət ekspertizasından keçirilməlidir. Həmin sahələrdən 

istifadəyə yalnız geoloji informasiyanın dövlət ekspertizası aparıldıqdan və təsdiq edildikdən sonra icazə verilir. 

İstifadəyə verilən yer təki sahələri haqqında geoloji informasiyanın və faydalı qazıntı ehtiyatlarının dövlət 

ekspertizası müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada həyata keçirilir. 

Maddə 31. Faydalı qazıntı ehtiyatlarının təsdiq edilməsi və silinməsi 

Kəşf edilmiş faydalı qazıntı yataqlarının ehtiyatları və eləcə də yataqların istismarı zamanı əlavə kəşf edilmiş 

faydalı qazıntıların ehtiyatları dövlət ekspertizası aparıldıqdan sonra təsdiq edilir. 

Faydalı qazıntı ehtiyatları təsdiq edilərkən kəşf edilmiş ehtiyatların sənaye əhəmiyyəti, səhihliyi, kəmiyyəti, 

keyfiyyəti, yerləşmə şəraiti, öyrənilmə dərəcəsi və istismara hazır olması müəyyənləşdirilir. 

Kəşf olunmuş faydalı qazıntı ehtiyatlarının sənaye əhəmiyyəti barədə qərar fonların dövlət balansında 

qeydiyyata alınmasına və uçotunun aparılmasına əsas verir. 

Yer təkinin faydalı qazıntılar çıхarılması üçün istifadəyə verilməsinə yalnız onların ehtiyatları təsdiq 

edildikdən sonra icazə verilir. 

Çıхarılmış faydalı qazıntılar, habelə çıхarılma prosesində sənaye əhəmiyyətini itirmiş, sonrakı geoloji 

öyrənilmə işləri və ya yataqların işlənilməsi zamanı təsdiq olunmamış faydalı qazıntı ehtiyatları müəyyən 

edilmiş qaydada, faydalı qazıntı ehtiyatlarının dövlət balansında müvafiq dəyişikliklər edilməklə, istismar 

işlərini aparan subyektin hesabından silinir. 

Maddə 32. Yerin təki haqqında geoloji informasiya 

Yer təkinin geoloji quruluşu, orada olan faydalı qazıntılar, dağ-mədən şəraiti, həmçinin yer təkinin digər 

xassələri haqqında hesabatlarda, xəritələrdə və başqa materiallarda olan informasiya Azərbaycan Respublikasına 

mənsubdur. 

Yerin təki haqqında geoloji və digər informasiya üzərində mülkiyyət hüququ Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada qorunur. 

Əgər sifarişçinin müqavilə şərtləri ilə razılaşdırılmış kommersiya marağına toxunulmursa, icraçı, işlərin 

aparılması zamanı yerin təki haqqında əldə etdiyi informasiyadan elm və tədris fəaliyyətində istifadə etmək 

hüququna malikdir. 

Dövlət vəsaiti hesabına əldə edilmiş geoloji və digər informasiya müəyyən edilmiş formada dövlət geoloji 

informasiya fonduna verilir. Həmin informasiya fondda saхlanılır və sistemləşdirilir. 

Geoloji informasiyadan istifadənin qayda və şərtləri Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun 

olaraq müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir, Öz maliyyə vəsaitləri hesabına yerin təki 

haqqında geoloji və digər informasiya hazırlayan təşkilatlar, müəssisələr və vətəndaşlar həmin informasiyanı 

dövlət geoloji informasiya fonduna verir və ondan istifadənin şərtlərini müəyyən edir. 

İnformasiyanın toplandığı, qeydə alındığı, saхlanıldığı, verildiyi və ondan istifadə olunduğu bütün 

mərhələlərdə məsul şəxslər onun müxtəlifliyini təmin etməlidirlər. 

Yerin təki haqqında geoloji informasiyadan istifadəyə görə haqq alınır. Haqqın alınması qaydasını və 

miqdarını müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyənləşdirir. 

Maddə 33. Faydalı qazıntı ehtiyatlarının dövlət balansı, faydalı qazıntı yataqlarının və təzahürlərinin 

dövlət kadastrı və onların aparılması 

Faydalı qazıntı ehtiyatlarının dövlət balansı sənaye əhəmiyyətli yataqlar üzrə hər növ faydalı qazıntı 

ehtiyatlarının kəmiyyəti, keyfiyyəti, öyrənilmə dərəcəsi, onların yerləşməsi, sənayedə istifadə dərəcəsi, faydalı 

qazıntıların çıхarılması, itkisi və kəşf edilmiş faydalı qazıntı ehtiyatları ilə sənayenin təmin edilməsi haqqında 

məlumatları özündə əks etdirir və mineral-xammal bazasının vəziyyətinin uçotu məqsədi ilə aparılır. 

Faydalı qazıntı yataqlarının və təzahürlərinin dövlət kadastrı, hər bir yataq üzrə əsas və yanakı faydalı qazıntı 

ehtiyatlarının kəmiyyətini və keyfiyyətini, onlarda olan komponentlərin miqdarını, yataqların işlənməsinin dağ- 

126



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

mədən-texniki, hidrogeoloji, ekoloji şəraitini və geoloji-iqtisadi qiymətləndirilməsini səciyyələndirən 

məlumatları, eləcə də hər bir faydalı qazıntı təzahürünə dair məlumatları özündə birləşdirməlidir. 

Dövlət kadastrı faydalı qazıntı yataqlarının kompleks istifadəsi, onların işlənilməsi ilə əlaqədar 

infrastrukturun səmərəli inkişafı və yerləşdirilməsi məqsədi ilə aparılır. 

Faydalı qazıntı ehtiyatlarının dövlət balansı və faydalı qazıntı yataqlarının və təzahürlərinin dövlət kadastrı 

yer təkinin geoloji öyrənilməsi və faydalı qazıntı yataqlarının istismarı ilə məşğul olan təşkilat və müəssisələrin 

dövlət geoloji informasiya fonduna təqdim etdikləri hesabatlar əsasında müvafiq icra hakimtyyəti orqanı 

tərəfindən tərtib edilir və aparılır. 

Maddə 34. Faydalı qazıntı yataqlarının kəşfçiləri 

Əvvəllər məlum olmayan sanaye əhəmiyyətli faydalı qazıntı yatağı, habelə məlum yataqda onun sənaye 

əhəmiyyətini xeyli artıran əlavə faydalı qazıntı ehtiyatları və ya yeni mineral-xammalın olması ehtimalını elmi 

əsaslandıran və aşkara çıхaran şəxslər kəşfçilər hesab edilirlər. 

Kəşfçilərin mükafatlandırılması qaydasını Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 


V fəsil 

YERİN TƏKİNDƏN İSTİFADƏ MÜNASİBƏTLƏRİNİN DÖVLƏT TƏNZİMLƏNMƏSİ 

Maddə 35. Yerin təkindən istifadə münasibətlərinin dövlət tənzimlənməsinin vəzifələri 

Yerin təkindən istifadə münasibətlərinin dövlət tənzimlənməsinin əsas vəzifələri aşağıdakılardır: 

mineral-xammal bazasının yaradılması, ondan səmərəli istifadə və yer təkinin mühafizəsi; 

faydalı qazıntıların əsas növlərinin istehsal həcminin müəyyənləşdirilməsi; 

mineral-xammal bazasının inkişafı və faydalı qazıntıların çıхarılması ilə əlaqədar olmayan yeraltı qurğuların 

tikintisi üçün istifadə edilən yer təki sahələrinin hazırlanması; 

Azərbaycan Respublikasının ərazisi, o cümlədən Xəzər dənizinin (gölünün) ona mənsub olan bölməsi 

daxilində yer təkinin geoloji öyrənilməsi; 

mineral-xammal ixracının müəyyənləşdirilməsi; 

yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar ödənişlərin tətbiqi və əsas mineral-xammal növlərinin qiymətlərinin 

tənzimlənməsi; 

yer təkinin geoloji öyrənilməsi, istifadəsi və mühafizəsi, yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar işlərin təhlükəsiz 

aparılması sahəsində standartların (normativlərin, qaydaların) müəyyənləşdirilməsi. 

Yerin təkindən istifadə münasibətlərinin dövlət tənzimlənməsi idarəetmə, хüsusi razılıq, uçot və nəzarət 

vasitəsi ilə həyata keçirilir. 

Maddə 36. Yerin təkindən istifadə münasibətlərinin dövlət tənzimlənməsi və idarəetməsi 

Yerin təkindən istifadə münasibətlərinin dövlət tənzimlənməsi bu Qanunla və Azərbaycan Respublikasının 

digər normativ hüquqi aktları ilə həyata keçirilir. 

Yerin təkindən istifadə üzrə idarəçiliyi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həyata keçirir. Faydalı qazıntıların 

çıхarılması isə yer təkinin istifadəçilərinin funksiyalarına aiddir. 

Yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar fəaliyyət göstərən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı faydalı qazıntı 

yataqlarının işlənilməsini, yaxud faydalı qazıntılar çıхarılması ilə əlaqədar olmayan yeraltı qurğuların tikintisini 

və istismarını həyata keçirən müəssisələrin təsərrüfat fəaliyyəti funksiyalarını yerinə yetirə bilməz. 

Maddə 37. Yerin təkindən səmərəli istifadəyə və onun mühafizəsinə dövlət nəzarəti 

Yerin təkindən səmərəli istifadəyə və onun mühafizəsinə dövlət nəzarəti istifadəçilər tərəfindən mövcud 

qanunvericiliyə, yer təkinin geoloji öyrənilməsi, istifadəsi və mühafizəsi sahəsində müəyyən edilmiş 

standartlara (normativlərə, qaydalara), dövlət uçotu və hesabatı qaydalarına riayət olunmasını təmin etmək 

məqsədi ilə həyata keçirilir. 

Yer təkinin geoloji öyrənilməsinə, səmərəli istifadəsinə və mühafizəsinə dövlət nəzarəti müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirilir. 

Maddə 38. Yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar işlərin təhlükəsiz aparılmasına dövlət nəzarəti 

127



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar işlərin təhlükəsiz aparılmasına dövlət nəzarəti yer təki istifadəçiləri 

tərəfindən mövcud qanunvericiliyə, işlərin təhlükəsiz aparılmasına, onların əhaliyə, ətraf mühitə, bina və 

qurğulara zərərli təsirinin qarşısının alınması və aradan qaldırılması tələblərinə riayət olunmasını təmin etmək 

məqsədi ilə həyata keçirilir. 

Yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar işlərin təhlükəsiz aparılması üzərində dövlət nəzarətini müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı həyata keçirir. 

VI fəsil 

YERİN TƏKİNDƏN İSTİFADƏNİN İQTİSADİ MEXANİZMİ 

Maddə 39. Yerin təkindən istifadəyə görə ödəmə sistemi 

Azərbaycan Respublikası ərazisində yerin təkindən istifadə, bu Qanunun 44-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş 

hallar istisna olmaqla, ödənişlidir. 

Yerin təkindən istifadəyə görə yer təki istifadəçiləri aşağıdakıları ödəyirlər: 

хüsusi razılığın verilməsinə görə dövlət rüsumu (haqq); 

yerin təkindən istifadə haqqı; 

mədən vergisi; 

mineral-xammal bazasının bərpasına ayırmalar; 

dənizin dibi sahələrindən və akvatoriyasından istifadə haqqı. 

Yerin təkindən istifadəçilər həmçinin qanunvericiliklə nəzərdə tutulan digər ödəniş və vergiləri ödəyirlər. 

Maddə 40. Yerin təkindən istifadəyə görə ödənişlər 

Yerin təkindən istifadə haqqı faydalı qazıntıların aхtarışı və kəşfiyyatı işlərinə görə ödənilir. Haqqın miqdarı, 

işlərin dəyərindən faizlə, və onun ödənilməsi qaydası qanunvericiliklə müəyyən edilir. Faydalı qazıntılar 

çıхarılması üçün verilmiş dağ-mədən ayırmasının sərhədlərində istifadəçidən faydalı qazıntının kəşfiyyatına 

görə ödənişlər alınmır. 

Faydalı qazıntıların çıхarılmasına görə ödənişlər «Mədən vergisi haqqında» Azərbaycan Respublikasının 

Qanununa uyğun olaraq ödənilir. 

Faydalı qazıntılar çıхarılarkən normativdən artıq itkilərə görə ödənişlər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

qaydada və miqdarda ödənilir. 

Faydalı qazıntıların çıхarılması ilə əlaqədar olmayan məqsədlər, o cümlədən yeraltı qurğuların tikintisi və 

istismarı üçün yerin təkindən istifadəyə görə ödənişlər istifadəyə verilən yer təkinin hüdudlarının ölçülərindən, 

faydalığından və ondan istifadə zamanı ekoloji tarazlığın pozulma təhlükəsinin səviyyəsindən asılı olaraq 

qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

Maddə 41. Mineral-xammal bazasının bərpasına ayırmalar 

Mineral-xammal bazasının bərpasına ayırmalar dövlət vəsaiti hesabına kəşfiyyatı aparılmış bütün faydalı 

qazıntı növlərinin çıхarılmasına görə yer təki istifadəçilərindən alınır. 

Faydalı qazıntıların yataqlarının axtarışı və kəşfiyyatını öz vəsaiti hesabına aparmış, yaxud faydalı 

qazıntıların müvafiq ehtiyatlarının axtarışına və kəşfiyyatına dövlətin çəkdiyi xərcləri tam ödəmiş yer ləki 

istifadəçiləri həmin yataqları istismar edərkən mineral-xammal bazasının bərpasına ayırmaları ödəməkdən azad 

edilir. 

Ayırmaların dərəcələri Azərbaycan Respublikasının mineral-xammal bazasının bərpasına tələb olunan 

xərcləri təmin edə biləcək miqdarda müəyyən edilir və eyni növ mineral-xammal çıхaran yer təkinin bütün 

istifadəçiləri üçün eynidir. 

Mineral-xammal bazasının bərpasına ayırmaların miqdarı faktiki çıхanları faydalı qazıntıların dəyərindən 

faizlə müəyyən edilir. 

ayırmalar mineral-xammal bazasının bərpasını və yer təkinin geoloji öyrənilməsini maliyyələşdirmək 

məqsədi ilə yaradılan dövlət fonduna daxil edilir. 

Mineral-xammal bazasının bərpasına ayırmalardan faydalı qazıntı yataqlarının ilkin açılmasının və 

kəşfiyyatının həvəsləndirilməsi üçün istifadə edilə bilər. Mineral-xammal bazasının bərpasına ayırmaların 

dərəcələri, ödənilməsi və istifadəsi qaydası qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

Maddə 42. Dəniz dibi sahələrindən və akvatoriyasindan istifadə haqqı 

128



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Dəniz dibi sahələrindən və akvatoriyasından istifadə haqqı dəniz şəraitində faydalı qazıntıların aхtarışı, 

kəşfiyyatı və çıхarılması ilə bağlı işlərə və dəniz dibinin təkindən digər məqsədlər üçün istifadəyə görə ödənilir. 

Haqqın ödənilməsi qaydası və miqdarı sahənin yerləşməsindən və konfiqurasiyasından, su qatının qalınlığından, 

dəniz dibinin təkindən istifadənin məqsədlərindən asılı olaraq qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

Maddə 43. Yerin təkindən istifadəyə görə ödənişin formaları 

Yerin təkindən istifadəyə görə ödənişlər, onların növlərindən asılı olaraq aşağıdakı formalarda verilə bilər: 

pul ödənişləri; 

çıхarılan mineral-xammalın və ya istifadəçi tərəfindən istehsal olunan digər məhsulların bir hissəsi; 

xidmət göstərilməsi. 

Ödənişlərin verilməsi forması normativ hüquqi aktlara uyğun olaraq yerin təkindən istifadə hüququ verən 

хüsusi razılıqla müəyyən edilir. 

Yerin təkindən istifadəyə görə ödənişlərin əvəzinə istifadəçidən kommersiya sirri sayılan məlumatların tələb 

edilməsinə yol verilmir. 

Maddə 44. Yerin təkindən istifadəyə görə ödənişlərdə istisnalar 

Azərbaycan Respublikasında yerin təkindən istifadəyə görə ödəmələrdə istisnalar aşağıdakı hallarda tətbiq 

edilir: 

hüquqi və fiziki şəxslərin mülkiyyətində olan və ya icarəyə götürülmüş torpaq sahəsində öz ehtiyaclarının 

ödənilməsi üçün müəyyən olunmuş qaydada ümumi yayılmış faydalı qazıntılar və təzyiqsiz yeraltı sular hasil 

edildikdə; 

yer təkinin öyrənilməsinə dair elmi tədqiqat və dövlət proqramları ilə aparılan geoloji işlər zəlzələlərin 

proqnozlaşdırılması, mühəndis-geoloji araşdırmalar, geoekoloji tədqiqatlar, yeraltı suların rejiminə və balansına 

nəzarət, eləcə də yerin təkinin bütövlüyünü pozmamaqla görülən digər işlər, bu Qanunun 7-ci maddəsinin 

birinci hissəsinin 5-ci bəndində qeyd edilən хüsusi mühafizə edilən geoloji obyektlərin yaradılması üçün işlər 

aparıldıqda. 

Mürəkkəb dağ-mədən-geoloji şəraitdə yerləşən, yaxud aşağı keyfiyyətə malik, o cümlədən çətin çıхarılan, 

kondisiyaya uyğun olmayan, faydalı qazıntıların əvvəl dövlət balansından silinmiş ehtiyatlarını saxlayan 

yataqların istifadə edilməsini, örtük və yan süxurlardan, dağ-mədən və onunla əlaqədar emal istehsalatının 

tullantılarından istifadəni, eləcə də əsas və yanakı komponentlərin istehsalını, ekoloji cəhətdən təhlükəsiz 

texnologiyaların tətbiqini həvəsləndirmək məqsədi ilə yer təkinin istifadəçiləri yerin təkindən istifadəyə görə 

ödənişlərdən qismən azad oluna bilərlər. 

Maddə 45. Aşağı keyfiyyətə və səmərəyə malik faydalı qazıntı yataqlarının istismarına görə güzəştlər 

Aşağı keyfiyyətə və səmərəyə malik faydalı qazıntı yataqlarının istismarına görə güzəştlər aşağıdakı hallarda 

verilir: 

kəşf edilmiş ehtiyatların səmərəli istifadəsi qaydasının pozulması ilə əlaqədar olmayan və az rast gələn 

faydalı qazıntılar aşağı iqtisadi səmərəlilik şəraitində çıхarılarsa; 

yatağın zəngin sahələrinin seçmə üsulu ilə işlədilməsi nəticəsində faydalı qazıntının keyfiyyətinin pisləşməsi 

halları istisna edilməklə, aşağı keyfiyyətli qalıq ehtiyatlardan faydalı qazıntı hasil edilərsə. 

Bu güzəştlər хüsusi razılıq verən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 46. Qanunun pozulmasına görə məsuliyyət 

VII fəsil 

QANUNUN POZULMASINA GÖRƏ MƏSULİYYƏT 

Bu Qanunun pozulmasına görə hüquqi və fiziki şəxslər aşağıdakı hallarda məsuliyyət daşıyırlar: 

yerin təkindən istifadənin qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydaları pozularsa; 

yerin təkindən özbaşına istifadə edilərsə; 

yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar işlərin təhlükəsiz aparılması, yer təkinin və ətraf mühitin mühafizəsi üzrə 

standartların (normaların, qaydaların) tələbləri pozularsa; 

yer təkinin çirklənməsinə və faydalı qazıntı yatağının istismar üçün yararsız hala düşməsinə yol verilərsə; 

geoloji və digər məlumatlara mülkiyyət hüququ və bu məlumatların məxfiliyi pozularsa; 

129



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

faydalı qazıntı yayılan sahələrdə özbaşına tikinti işləri aparılarsa; 

yerin təkindən istifadə edilərkən bina və qurğularını eləcə də хüsusi mühafizə olunan ərazilərin və ətraf 

mühit obyektlərinin toхunulmazlığı təmin edilməzsə; 

yeraltı suların müşahidə quyuları markşeyder və geodeziya nişanları məhv edilərsə və zədələnərsə; 

yerin təkindən istifadə edərkən ödəmə qaydaları müntəzəm olaraq pozularsa; 

ləğv edilən və konservasiya olunan dağ-qazmaların və buruq quyularının əhalinin və ətraf mühitin 

təhlükəsizliyini təmin edən vəziyyətə gətirilməsi, habelə konservasiya müddəti ərzində faydalı qazıntı 

yataqlarının, dağ-qazmaların və buruq quyularının qorunması tələblərinə əməl edilməzsə; 

yerin təkindən istifadə edilərkən yararsız hala salınmış torpaq sahələri və digər təbiət obyektləri onların 

gələcək istifadəsi üçün yararlı vəziyyətə gətirilməzsə; 

yerin təkindən istifadə zamanı elm və mədəniyyət üçün maraq doğuran obyektlər aşkar edilərkən həmin 

sahədə işlər dayandırılmazsa və хüsusi razılıq verən orqana məlumat verilməzsə. 

Yerin təkindən istifadə sahəsində bu Qanuna zidd olan hər hansı fəaliyyət qadağandır. 

Maddə 47. Mübahisələrin həll edilməsi 

Yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar mübahisələr qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları və məhkəmələr tərəfindən həll edilir. 

Maddə 48. Vurulmuş ziyanın ödənilməsi 

Yer təkinin təbii xassələrini pozmaqda təqsiri olan, yaxud yerin təkindən istifadə imkanlarının qismən və ya 

tamamilə istisna edən şəraiti yaradan müəssisələrin, təşkilatların, vəzifəli şəxslərin və vətəndaşların fəaliyyəti 

nəticəsində yer təki istifadəçisinə vurulmuş ziyan onların vəsaiti hesabına ödənilir. 

Faydalı qazıntı yataqlarının zəngin sahələrinin seçmə üsulla hasilatını aparan, eləcə də yerin təkindən istifadə 

imkanlarını qismən və ya tamamilə istisna edən şəraiti yaradan, yaxud yatağın korlanmasına səbəb olan 

hərəkətlərdə təqsiri olan yer təki istifadəçisinin fəaliyyəti nəticəsində dövlətə vurulmuş ziyan istifadəçinin 

vəsaiti hesabına ödənilir. 

Vurulmuş ziyanın miqdarını və ödənilməsi qaydasını məhkəmə müəyyənləşdirir. 

Ziyanın ödənilməsi tərəflərin razılığı ilə yer təkinin pozulmuş təbii xassələrinin bərpası üzrə işlərin 

görülməsi ilə əvəz edilə bilər. 

Özbaşına yerin təkindən istifadə və faydalı qazıntı yataqları yerləşən sahələrdə aparılmış tikinti işləri 

çəkilmiş məsrəflər ödənilmədən dayandırılır. 

Bakı şəhəri, 13 fevral 1998-ci il 

№ 439-IQ 



130



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Müstəqil Dövlətlər Birliyi iştirakçısı olan dövlətlərin Hidrometeorologiya sahəsində 

qarşılıqlı fəaliyyət haqqında Sazişinə və həmin Sazişin iştirakçısı olan 

dövlətlərin Hidrometeorologiya üzrə Dövlətlərarası Şurasının və 

Şuranın İcraiyyə Komitəsinin səlahiyyətlərinə, iş və 

maliyyələşdirmə qaydasına dair Protokolun təsdiq edilməsi barədə 



1. Azərbaycan Respublikası Müstəqil Dövlətlər Birliyi iştirakçısı olan dövlətlərin Hökumət Başçıları 

Şurasının 1992-ci il fevralın 8-də Moskva şəhərində keçirilmiş iclasında imzalanmış «Hidrometeorologiya 

sahəsində qarşılıqlı fəaliyyət haqqında Saziş»inə və həmin Sazişin Tərəflərinin Azərbaycan Respublikası, 

Türkmənistan və Ukrayna istisna olmaqla 1992-ci il aprelin 9-da Minsk şəhərində imzaladıqları «MDB üzvü 

olan dövlətlərin 1992-ci il 8 fevral tarixli «Hidrometeorologiya sahəsində qarşılıqlı fəaliyyət haqqında Saziş»in 

iştirakçısı olan dövlətlərin Hidrometeorologiya üzrə Dövlətlərarası Şurasının və Şuranın İcraiyyə Komitəsinin 

səlahiyyətlərinə, iş və maliyyələşdirmə qaydasına dair Protokol» aşağıdakı qeyd-şərtlərlə təsdiq edilsin: 

«Azərbaycan Respublikası «Hidrometeorologiya sahəsində qarşılıqlı fəaliyyət haqqında Saziş»də və 

«MDB üzvü olan dövlətlərin 1992-ci il 8 fevral tarixli «Hidrometeorologiya sahəsində qarşılıqlı fəaliyyət 

haqqında Saziş»in iştirakçısı olan dövlətlərin Hidrometeorologiya üzrə Dövlətlərarası Şurasının və Şuranın 

İcraiyyə Komitəsinin səlahiyyətlərinə, iş və maliyyələşdirmə qaydasına dair Protokol»da Azərbaycan 

Respublikasının Konstitusiyasına və suveren hüquqlarına zidd olmayan həcmdə və hədlərdə, habelə hərbi 

xarakter daşıyan Sazişin müddəası (2-ci maddənin altıncı abzası) və daimi əsasda fəaliyyət göstərən İcraiyyə 

Komitəsinin yaradılması və fəaliyyəti haqqında Protokolun müddəaları istisna olmaqla iştirak edir.» 



№ 440-IQ 



131



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Gədəbəy, Qoşa, Ordubad qrupu (Piyazbaşı, Ağyurd, Şəkərdərə, Kələki), Söyüdlü, Qızılbulaq 

və Vejnəli perspektiv qızıl filiz yataqlarının kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü 

haqqında Azərbaycan Respublikasının «Azərqızıl» Dövlət Şirkəti ilə 

R.V. INVESTMENT GROUP SERVICES, LLC USA arasında sazişin qəbul və 

təsdiq edilməsi, həyata keçirilməsinə icazə verilməsi barədə 


Azərbaycan Respublikası Prezidentinin «Azərbaycan Respublikasının bir sıra qızıl yataqlarının kəşfiyyatı 

və işlənməsi barədə» 1996-cı il 5 fevral tarixli sərəncamına uyğun olaraq 1997-ci il avqustun 20-də Azərbaycan 

Respublikasının «Azərqızıl» Dövlət Şirkəti ilə R.V. INVESTMENT GROUP SERVICES, LLC USA arasında 

Gədəbəy, Qoşa, Ordubad qrupu (Piyazbaşı, Ağyurd, Şəkərdərə, Kələki), Söyüdlü, Qızılbulaq və Vejnəli 

perspektiv qızıl filiz yataqlarının kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında Saziş imzalanmışdır. 

Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi: 

Azərbaycan Respublikasının yeni Mülki Məcəlləsinin və yerin təki, dağ-mədən və qiymətli metallar 

haqqında qanunların olmadığını; 

Sazişin şərtlərinə görə onun qanunverici orqan tərəfindən təsdiqindən sonra Qanun olmasını; 

bu Qanunun Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına tam uyğun olduğunu nəzərə alaraq, Azərbaycan 

Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktına və Azərbaycan Respublikasının 

Konstitusiyasına əsasən qərara alır: 

1. Azərbaycan Respublikasının «Azərqızıl» Dövlət Şirkəti ilə R.V. INVESTMENT GROUP SERVICES, 

LLC USA arasında Gədəbəy, Qoşa, Ordubad qrupu (Piyazbaşı, Ağyurd, Şəkərdərə, Kələki), Söyüdlü, 

Qızılbulaq və Vejnəli perspektiv qızıl filiz yataqlarının kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında 

Saziş (bundan sonra «Saziş» adlanacaq) qəbul və təsdiq edilsin, onun həyata keçirilməsinə icazə verilsin. 

2. Sazişin əsas mətninə beş Əlavə (bundan sonra «Əlavələr» adlanacaq), o cümlədən Sazişlə əlaqədar 

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1998-ci il 23 yanvar tarixli 16-1 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş 

Azərbaycan Respublikası Hökumətinin təminatı və öhdəlikləri qəbul edilsin və onların həyata keçirilməsinə 

icazə verilsin. 

3. Bu Qanun qüvvəyə mindikdən sonra Saziş və Əlavələr Qanun olurlar. Sazişdə konkret surətdə başqa 

hallar göstərilməyibsə, Saziş və Əlavələr Sazişin qüvvədə olduğu müddət ərzində bu Sazişə və Əlavələrə uyğun 

gəlməyən və ya zidd olan Azərbaycan Respublikasının hər hansı başqa mövcud və ya qəbul oluna biləcək 

qanunlarının, fərmanlarının, yaxud inzibati sərəncamlarının (və ya onların hissələrinin) müddəalarından üstün 

tutulur. 

4. Bu Qanun qüvvəyə mindikdən sonra Sazişdə nəzərdə tutulan kontrakt sahəsinin istənilən hissəsi 

barəsində əvvəllər bağlanmış hər hansı saziş, kontrakt və ya bu cür başqa sənədlə verilə bilən bütün digər 

hüquq və vəzifələr ləğv edilir, habelə bu Qanun qüvvəyə mindikdən sonra Sazişin və Əlavələrin şərtlərinə 

müvafiq surətdə və qüvvədə olduğu müddət ərzində Sazişin pay iştirakçılarına kontrakt sahəsində işlər aparmaq 

üçün müstəsna hüquq verilir. 

5. Bu Qanun qüvvəyə mindikdən sonra Podratçının (və ya onun hüquq varislərinin) Saziş və Əlavələr üzrə 

əldə etdiyi hüquqlar və mənafelər Podratçının qabaqcadan razılığı olmadan dəyişdirilə, düzəldilə və ya azaldıla 

bilməz. 

6. Sazişdən irəli gələn hüquq və öhdəliklərin yerinə yetirilməsi üçün Sazişin iştirakçılarına bütün lazımi 

lisenziyalar, gömrük icazələri, vizalar, başqa səlahiyyətlər və sanksiyalar verilir. 

7. Sazişə və ya Əlavələrə hər hansı əlavələr, düzəlişlər, dəyişikliklər yalnız Sazişin və Əlavələrin 

tərəflərinin yazılı razılığı ilə edilir. 


Bakı şəhəri, 17 mart 1998-ci il 

№ 456-1Q 



132



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Balıqçılıq haqqında 


Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında balıqçılığın təşkilinin, idarə edilməsinin və balıq ehtiyatlarının 

artırılmasının, istifadəsinin və mühafizəsinin hüquqi əsaslarını müəyyən edir. 

I fəsil 


Bu Qanunda istifadə edilən terminlər və anlayışlar aşağıdakı, mənaları ifadə edir: 

balıqçılıq – su hövzələrində balıqların, digər su heyvanları və bitkilərinin artırılması, bərpası, yetişdirilməsi, 

istifadəsi, mühafizəsi və faydalı əlamətlərinin yaхşılaşdırılmasına yönəldilmiş bioloji, bioteхniki, teхnoloji və 

təşkilatı tədbirlər sistemi; 

balıqartırma – su hövzələrində balıq ehtiyatlarının süni yolla artırılması və bərpası, müxtəlif balıq 

növlərinin yetişdirilməsi, habelə balıq yetişdirmə teхnologiyasının bioloji əsaslarının öyrənilməsi; 

balıqyetişdirmə - balıq körpələrinin süni göl və nohurlarda əmtəə məqsədi ilə satış çəkisinə qədər intensiv 

yetişdirilməsi və bəslənməsi; 

balıqmühafizə - balıqların, digər su heyvanları və bitkilərinin mühafizə olunmasına, qorunmasına, onların 

ovunun tənzimlənməsinə, artırılmasına, bərpasına və balıq təsərrüfatı meliorasiyası işlərinə nəzarət; 

balıq ehtiyatları - su hövzələrində məskunlaşan, istifadə olunan və ya istifadə oluna bilən bütün yaş 

hədlərindən olan balıq növlərinin, digər su heyvanları və bitkilərinin mütləq kütləsi; 

su heyvanları və bitkiləri – suda yaşayan bütün növ suitilər, хərçəngkimilər, tısbağalar, zooplanktonlar, 

fitoplanktonlar, bentik orqanizmlər və digər su heyvanları və yosunları; 

balıq təsərrüfatı meliorasiyası - su hövzələrinin çirklənməsinin zibillənməsinin və lilləşməsinin qarşısının 

alınması, sərt gövdəli su bitkilərindən təmizlənməsi, suların aerasiyası, habelə balıqların, digər su heyvanları və 

bitkilərinin məskunlaşdığı, qidalandığı, nəsil artırdığı və çoхaldığı şəraitin təbii mühitə uyğunlaşdırılması. 

Maddə 2. Balıqçılıq haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi 

Balıqçılıq haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi bu Qanundan və ona uyğun olaraq qəbul 

edilmiş digər normativ hüquqi aktlardan ibarətdir. 

Balıqçılığın təşkili və balıq ehtiyatlarının artırılması, istifadəsi və mühafizəsi ilə əlaqədar meydana çıхan su, 

torpaq, əmlak, təbiəti mühafizə və digər münasibətlər bu Qanun nəzərə alınmaqla Azərbaycan Respublikasının 

müvafiq qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir. 

Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsində balıqçılığın təşkili və balıq 

ehtiyatlarının artırılması, istifadəsi və mühafizəsi qaydaları bu Qanunla yanaşı, Azərbaycan Respublikasının su 

qanunvericiliyi, Azərbaycan Respublikası ilə Хəzəryanı dövlətlər arasında bağlanmış müqavilələr, sazişlər, 

razılaşmalar və digər beynəlxalq hüquq normaları əsasında tənzimlənir. 

Sərhəd su obyektlərində balıqçılığın təşkili və balıq ehtiyatlarının artırılması, istifadəsi və mühafizəsi 

qaydaları su və dövlət sərhədi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik aktları, dövlətlərarası 

müqavilələri və sazişləri, digər beynəlxalq hüquq normaları nəzərə alınmaqla bu Qanunla tənzimlənir. 

Maddə 3. Balıq ehtiyatları üzərində mülkiyyat 

Azərbaycan Respublikasında balıq ehtiyatları hər hansı fiziki və ya hüquqi şəxslərin hüquqlarına və 

mənafelərinə xələl gətirmədən Azərbaycan Respublikasına mənsubdur. 

Maddə 4. Balıqçılıq fəaliyyətinin obyektləri və subyektləri 

Ərzaq və xammal kimi istifadə edilən balıqlar, digər su heyvanları və bitkiləri, onların kürüsü, sürfələri və 

digər məhsulları balıqçılıq fəaliyyətinin obyektləridir. 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada balıq ehtiyatlarının artırılması, 

yetişdirilməsi, istifadəsi, mühafizəsi, habelə balıq məhsullarının istehsalı və saхlanması ilə məşğul olan hüquqi 

və fiziki şəxslər balıqçılıq fəaliyyətinin subyektləridir. 

Maddə 5. Balıqçılıq fəaliyyəti subyektlərinin uçotu və dövlət qeydiyyatı 

133



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Balıqçılıq sahəsində sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslərin uçotu və hüquqi şəxslərin dövlət 

qeydiyyatı Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həyata keçirilir. 

Maddə 6. Balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektləri 

Balıq ehtiyatlarının yetişdirilməsi, artırılması və ovlanması üçün istifadə edilən aşağıdakı su hövzələri 

balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektləridir: 

Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsi; 

çaylar, göllər, su anbarları, su təchizatı kanalları və digər yerüstü su axımları və sututarlar; 

dövlətlərarası sərhədi müəyyən edən və ya sərhədi kəsib keçən yerüstü su obyektləri. 

Su obyektlərinin balıqçılıq ehtiyacları üçün istifadəyə verilməsi Azərbaycan Respublikasının su 

qanunvericiliyinə uyğun olaraq həyata keçirilir. 

II fəsil 

BALIQÇILIQ SAHƏSİNDƏ DÖVLƏTİN VƏZİFƏLƏRİ 

Maddə 7. Balıqçılıq sahəsində dövlət siyasətinin əsas prinsipləri 

Balıqçılıq sahəsində dövlət siyasəti aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

balıq ehtiyatlarının artırılması, bərpası, istifadəsi və mühafizəsi üzərində dövlət nəzarəti; 

balıq ehtiyatlarının artırılması, istifadəsi və mühafizəsinin hövzəçilik prinsipi əsasında idarə edilməsi; 

balıq ehtiyatlarının məskunlaşdığı mühitin mühafizəsi; 

balıq ehtiyatlarından istifadənin limitləşdirilməsi; 

balıq ehtiyatlarının artırılması, istifadəsinin tənzimlənməsi, mühafizəsi və elmi təminatı sahəsində idarəetmə 

funksiyaları ilə balıqyetişdirmə, balıq ovu və balıq məhsullarının istehsalı funksiyalarının ayrılması. 

Maddə 8. Balıq ehtiyatlarının artırılması, istifadəsi və mühafizəsi sahəsində dövlətin vəzifələri 

balıq ehtiyatlarının artırılması, istifadəsi və mühafizəsi sahəsində dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır: 

balıq ehtiyatlarının mühafizəsi və istifadəsi sahəsində normativ hüquqi aktlar qəbul etmək; 

balıq ehtiyatlarının istifadəsi və mühafizəsi sahəsində dövlət siyasətini həyata keçirmək; 

balıqçılıq haqqında qanunvericiliyə əməl edilməsinə nəzarət etmək; 

balıq ehtiyatlarının artırılması, bərpası, mühafizəsi, mühitə uyğunlaşdırılması, su obyektlərinin balıq 

təsərrüfatı monitorinqi, kadastrı və meliorasiyası işlərini təşkil etmək; 

Qırmızı kitaba daxil edilmiş balıq növlərinin, su heyvanlarının və bitkilərinin qorunması üçün хüsusi rejimin, 

ixtioloji və müvəqqəti qoruqların yaradılmasını, хüsusi qorunan akvatoriyaların ayrılmasını təşkil etmək; 

balıq ehtiyatlarının artırılması, istifadəsi və mühafizəsi sahəsində normativ-metodiki bazanı, standartları, 

normaları, qaydaları və balıqçılığın inkişafının elmi əsaslarını hazırlamaq və təsdiq etmək; 

balıq ehtiyatlarından istifadə limitlərinin müəyyən edilməsini və balıq ovunun tənzimlənməsini həyata 

keçirmək; 

balıq ehtiyatlarının vəziyyətinə təsir edən müəssisələrin, texniki qurğuların, digər su təsərrüfatı və energetika 

obyektlərinin tikintisi, yenidən qurulması layihələrinin dövlət balıq təsərrüfatı ekspertizasının keçirilməsini 

təşkil etmək; 

balıq ehtiyatlarının tədqiqi, artırılması, istifadəsi və mühafizəsi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığı həyata 

keçirmək; 

balıq ehtiyatlarının artırılması, istifadəsi və mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş digər vəzifələri yerinə yetirmək. 

Maddə 9. Balıq ehtiyatlarından istifadə formaları 

III fəsil 

BALIQ EHTİYATLARINDAN İSTİFADƏ 

balıq ehtiyatlarından istifadə aşağıdakı formalarda həyata keçirilir: 

balıqların və digər su heyvanlarının sənaye, həvəskar və idman ovu; 

134



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

balıqların, digər su heyvanları və bitkilərinin əmtəə məqsədi ilə yetişdirilməsi; 

balıq ehtiyatlarının vəziyyətinin tədqiqi və balıq ovu limitlərinin müəyyən edilməsi üçün balıq və digər su 

heyvanlarının elmi tədqiqat və nəzarət məqsədi ilə ovlanması; 

balıqların və digər su heyvanlarının təbii mühitə uyğunlaşdırılması və köçürülməsi məqsədi ilə ovlanması. 

Maddə 10. Sənaye balıq ovu 

balıq ehtiyatlarının sənaye üsulu ilə ovlanması üçün vətəgə əhəmiyyətli su obyektləri və ya onların bir hissəsi 

su qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada balıqçılıq ehtiyacları üçün istifadəyə verilir. 

Sənaye balıq ovu üçün ayrılmış su obyektlərinin sahili boyu ov alətlərinin təmiri və qurulması, gəmilərin və 

qayıqların yan alması, habelə yaşayış və istehsalat təyinatlı binaların yerləşdirilməsi məqsədi ilə, su 

qanunvericiliyində müəyyən edilmiş qaydada quru zolaqlar ayrılır. 

Sənaye balıq ovu ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslərə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

müqavilə ilə sərhədləri bilinən vətəgə sahələri ayrılır. 

Vətəgə sahələrinin ayrılması haqqında müqavilədə ovlanan balıqların miqdarı, növləri və ölçüləri, balıq 

tutmaq üçün qadağan olunan ov alətləri, texniki vasitələr, digər qaydalar və şərtlər müəyyən edilir. 

Sənaye balıq ovu ödənişlidir və müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən verilmiş balıqovlama biletləri 

əsasında həyata keçirilir. 

Sənaye balıq ovu üçün ayrılmış sututarlarından və ya onların müəyyən hissələrindən istifadə edən hüquqi və 

fiziki şəxslər vətəgə sahələrini çirklənmədən və zibillənmədən qorumalı, ov alətlərinin qurulduğu yerləri lazımi 

sanitariya vəziyyətində saхlamalıdırlar. 

Sənaye balıq ovu müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş təlimatlar əsasında həyata 

keçirilir. 

Məddə 11. İdman və həvəskar balıq ovu 

İdman və həvəskar balıq ovu insanların fərdi ehtiyacları və istirahəti üçün balıq və digər su heyvanlarının 

ovlanmasını nəzərdə tutur. 

Qoruqlar, balıqartırma vətəgələri və təsərrüfatları istisna olmaqla, bütün sututarlardan qanunvericilikdə 

müəyyən edilmiş qaydalara riayət etməklə idman və həvəskar balıq ovu üçün istifadə edilə bilər. 

İdman və həvəskar balıq ovu üçün dövlət sututarlarının və ya onların müəyyən hissəsinin ayrılması müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirilir. 

Ayrıca istifadədə, bələdiyyə mülkiyyətində və хüsusi mülkiyyətdə olan su obyektlərində idman, və həvəskar 

balıq ovu su obyektlərinin istifadəçiləri və mülkiyyətçilərinin razılığı ilə həyata keçirilir. 

İdman və həvəskar balıqovu müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən verilmiş icazə vərəqələri əsasında 


Təbiəti mühafizə, balıqçılıq, ovçuluq, idman və digər cəmiyyətlərin, təşkilatların və mülkiyyətçilərin 

istifadəsində olan sututarlarda idman və həvəskar balıq ovuna icazə vərəqələri su obyektlərinin mülkiyyətçiləri 

və ya istifadəçiləri tərəfindən verilir. 

İdman və həvəskar balıq ovu üçün ayrılmış su hövzələrində balıq ehtiyatlarının kütləvi qırğınına səbəb ola 

bilən zəhərli, kimyəvi və partlayıcı maddələrin, habelə qadağan olunmuş ov alətlərinin tətbiqi qadağan olunur. 

İdman və həvəskar balıq ovu müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş təlimatlar əsasında 


Maddə 12. Əmtəə məqsədi ilə balıqyetişdirmə 

Əmtəə məqsədi ilə balıqyetişdirmə təbii su hövzələrində və хüsusi layihələr əsasında yaradılmış göllərdə və 

nohurlarda müvafiq texnologiyalar əsasında həyata kecirilir. 

Əmtəə məqsədi ilə balıqyetişdirmə ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslərin fəaliyyətləri bu Qanunla yanaşı, 

Azərbaycan Respublikasının su, torpaq, əmlak və digər qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir. 

Maddə 13. Balıq məhsullarının ticarət dövriyyəsinə daxil edilməsi 

Azərbaycan Respublikasında keyfiyyəti dövlət standartlarının və sanitariya qaydalarının tələblərinə cavab 

verən, mənşəyi və keyfiyyəti barədə sənədləri olan balıq məhsulları ticarət dövriyyəsinə daxil edilə bilər. 

Ticarət dövriyyəsinə daxil edilmiş balıq məhsulları müvafiq qaydada qablaşdırılır və etiketləşdirilir, emal 

edilmiş və konservləşdirilmiş məhsullar sertifikatlaşdırılır. 

135



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Balıq məhsullarının idxal və iхracı Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş 


Əməkdaşlıq müqavilələrində başqa şərtlər nəzərdə tutulmamışdırsa, balıq məhsullarının idxal və ixrac 

edilməsində beynəlxalq Sertifikatların göstəriciləri qəbul edilir. 

Maddə 14. Balıq ehtiyatlarından istifadə hüququnun əldə edilməsi 

balıq ehtiyatlarından istifadə hüququ Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş 

qaydada əldə edilir. 

balıq ehtiyatlarından istifadənin хüsusi icazə tələb edən növləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 


Maddə 15. Balıqçılıq fəaliyyəti subyektlərinin hüquqları 

balıqçılıq fəaliyyəti subyektləri aşağıdakı hüquqlara malikdirlər: 

sahibkarlıq fəaliyyətini müstəqil qurmaq; 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada ovlanmış və istehsal edilmiş məhsullara sahiblik, istifadə və 

sərəncam hüquqlarını sərbəst həyata keçirmək; 

əmtəə məqsədi ilə yetişdirmə üçün balıq tingliyi müəssisələrindən körpə balıqlar almaq; 

balıqmühafizə orqanlarından balıq ovu üçün balıqçılıq bileti və icazə vərəqələri tələb etmək; 

balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektlərinin sahili boyu quru zolaqlardan istifadə etmək və onlara təhkim edilmiş 

vətəgə sahələrində balıq ovu alətləri, texniki vasitələri saxlamaq, quraşdırmaq, müvəqqəti yaşayış və istehsalat 

təyinatlı binalar tikmək; 

mülkiyyətlərində və ya istifadələrində olan torpaqlarda yerləşən nohurlardan, axmazlardan, gölməçələrdən 

balıq yetişdirilməsi və ovlanması üçün istifadə etmək; 

balıqçılıq sahəsində keçirilən konfranslarda, simpoziumlarda, sərgilərdə və hərraclarda iştirak etmək və 

müvafiq orqanlardan müəyyən olunmuş qaydada elmi, texnoloji, statistik və digər məlumatlar almaq; 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər hüquqları həyata keçirmək. 

Maddə 16. Balıq ehtiyatlarından istifadə hüquqlarının dayandırılması 

balıqçılıq fəaliyyəti subyektlərinin balıq ehtiyatlarından istifadə hüquqları aşağıdakı hallarda dayandırılır: 

balıq ehtiyatlarının istifadəsindən könüllü imtina edildikdə; 

balıqçılıq üzrə sahibkarlıq fəaliyyəti dayandırıldıqda; 

balıq ehtiyatlarından istifadə hüququ başa çatdıqda; 

balıq ehtiyatlarından istifadəyə görə ödəmələr verilmədikdə; 

təhkim edilmiş vətəgə sahələrində təbiəti mühafizə və sanitariya qaydaları pozulduqda və su obyektlərindən 

başqa məqsədlər üçün istifadə edildikdə; 

təhkim edilmiş vətəgə sahələri üzrə müqavilə şərtləri pozulduqda və ya bu sahələr qeyri-qanuni olaraq başqa 

şəxslərin istifadəsinə verildikdə; 

balıqçılıq haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi mütəmadi olaraq pozulduqda. 

balıq ehtiyatlarından istifadə hüquqlarının dayandırılması müvafiq hallarda məhkəmənin və müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanının qərarı əsasında həyata keçirilir. 

Maddə 17. Balıqçılıq fəaliyyəti subyeklərinin vəzifələri 

balıqçılıq fəaliyyəti subyeklərinin vəzifələri aşağıdakılardır: 

balıqçılıq haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə əməl etmək; 

balıq ehtiyatlarından yalnız icazə sənədlərində göstərilən müddətlər, ölçülər və növlər hüdudunda istifadə 

etmək; 

balıq ehtiyatlarının məskunlaşdığı təbii şəraitə mənfi təsir göstərə bilən yeni balıq növlərinin, digər su 

heyvanları və bitkilərinin mühitə uyğunlaşdırılmasına yol verməmək; 

təbii su hövzələrində balıq ehtiyatlarının məhsuldarlığının yüksəldilməsinə yönəldilən balıqartımına və balıq 

təsərrüfatı meliorasiyası işləri aparmaq; 

balıqçılıq əhəmiyyətli sututarları çirklənmədən, zibillənmədən və dayazlaşmadan qorumaq; 

satışa çıхarılan balıq və digər su heyvanları məhsullarına, onların mənşəyini, keyfiyyətini, növünü və 

həcmini əks etdirən müşayiətedici sənədlər təqdim etmək; 

136



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının yazılı göstərişlərinə əməl etmək; 

balıqçılıq fəaliyyəti üzrə sanitariya, baytarlıq və karantin qaydalarına riayət etmək; 

müəyyən edilmiş qaydada uçot-hesabat işləri aparmaq və müvafiq orqanlara məlumat vermək;, 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə yetirmək. 

IV fəsil 

BALIQ EHTİYATLARININ ARTIRILMASI, BƏRPASI VƏ MÜHAFİZƏSİ 

Maddə 18. Su hövzələrində balıq ehtiyatlarının artırılması və bərpası 

balıq ehtiyatlarının artırılması və bərpası su hövzələrində balıqların, digər su heyvanları və bitkilərinin 

yetişdirilməsi, süni yolla artırılması və qorunub saхlanması məqsədi ilə aparılır. 

balıq ehtiyatlarının artırılması və bərpası iхtisaslaşdırılmış dövlət balıqartırma müəssisələri və bu işlərin 

aparılması üçün icazəsi və texniki imkanları olan hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən, хüsusi texnologiyalar 


Qırmızı kitaba daxil edilmiş, habelə nərə cinsli və digər qiymətli vətəgə əhəmiyyətli balıq növlərinin 

artırılması və bərpası müvafiq elmi tədqiqat müəssisələrinin alimlərinin və yüksək ixtisaslı mütəхəssislərin 

nəzarəti altında, məqsədli dövlət proqramları əsasında həyata keçirilir. 

Süni yolla istehsal edilmiş və su hövzələrinə buraхılmış balıq körpələri müvafiq qaydada uçota alınır. 

balıq ehtiyatlarının artırılması və bərpası müvafiq qaydada təsdiq edilmiş təlimatlara uyğun olaraq həyata 

keçirilir. 

Maddə 19. Balıq ehtiyatlarının məhsuldarlığının artırılması 

balıqların, digər su heyvanları və bitkilərinin məhsuldarlığının artırılması və məskunlaşdığı mühitin ekoloji 

vəziyyətinin yaхınlaşdırılması məqsədi ilə təbii su hövzələrində balıq təsərrüfatı meliorasiyası işləri həyata 

keçirilir. 

balıq təsərrüfatı meliorasiyası işləri ixtisaslaşdırılmış dövlət balıqartırma müəssisələri və bu işlərin 

aparılması üçün icazəsi və texniki imkanları olan hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən bioloji əsaslara uyğun 


balıq təsərrüfatı meliorasiyası işlərinin aparılması müvafiq qaydada təsdiq edilmiş təlimatlara uyğun olaraq 

həyata keçirilir., 

Maddə 20. Dövlət balıqmühafizə xidməti 

Dövlət balıqmühafizə xidməti balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektlərində balıq ehtiyatlarının artırılmasına, 

istifadəsinin tənzimlənməsinə, habelə balıqmühafizə və balıq ovu qaydalarına riayət olunmasına nəzarət edir. 

Dövlət balıqmühafizə xidmətinin səlahiyyətlərini müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həyata keçirir. 

Maddə 21. Dövlət balıqmühafizə xidmətinin hüquqları 

Dövlət balıqmühafizə xidmətləri aşağıdakı hüquqları vardır: 

balıqçılıq subyektlərinin balıq ehtiyatlarının istifadəsi üçün verilmiş icazə sənədlərini yoxlamaq; 

Azərbaycan Respublikasının daxili sularında, Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub 

olan bölməsində, sərhəd su obyektlərində qeyri-qanuni balıq ovlayan, o cümlədən xarici dövlətlərə məxsus 

gəmiləri, qayıqları, başqa üzən qurğuları saxlamaq və yoxlamaq; 

Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq sazişlərinin pozulması ilə balıq ovunu həyata keçirən gəmiləri 

müvəqqəti saxlamaq və onlar barədə qanunvericilikdə və beynəlxalq hüquqda nəzərdə tutulmuş tədbirirlər 

görmək; 

qeyri-qanuni balıq ovu ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslərin əldə etdikləri balıq məhsullarını və ov 

alətlərini müəyyən edilmiş qaydada müsadirə etmək, su nəqliyyatı vasitələrini saxlamaq; 

balıq ehtiyatlarının artırılması, bərpası və istifadəsi sahəsində inzibati hüquqpozmalar barədə müəyyən 

edilmiş qaydada protokollar (aktlar), tərtib etmək, cərimələmək, digər tədbirlər görmək; 

balıq ehtiyatlarının istifadəsi və mühafizəsi sahəsində cinayət və ya inzibati hüquqpozma törətmiş şəxsləri 

saxlamaq onları hüquq mühafizə orqanlarının sərəncamına vermək; 

qanunvericiliyə uyğun olaraq vətəgə əhəmiyyətli su obyektləri zonalarında nəqliyyat vasitələrini saxlamaq, 

yoxlamaq, zəruri hallarda saхlanılanların şəxsiyyətini müəyyənləşdirmək; 

137



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada xidmət etdikləri ərazidə yerləşən balıq məhsulları istehsalı, 

ovlanması və artırılması ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslərin obyektlərinə, habelə balıqçılıq əhəmiyyətli su 

hövzələri ətrafında yerləşən sənaye, energetika, kənd təsərrüfatı və digər obyektlərə qanunvericiliklə müəyyən 

edilmiş qaydada daxil olmaq və balıqçılıq haqqında qanunvericiliyə əməl edilməsini yoxlamaq; 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş digər hüquqları həyata keçirmək. 

Dövlət balıqmühafizə xidmətinin vəzifəli şəxslərinin хüsusi geyim forması, daşıması, xidməti silah 

saхlaması və gəzdirməsi Azərbaycan Respublikasının normativ hüquqi aktları ilə müəyyən edilir. 

Dövlət balıqmühafizə хidmətinin vəzifəli şəxsləri yalnız Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə 

nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada fiziki güc, xüsusi vasitə və odlu silah tətbiq edə bilərlər. 

Maddə 22. Dövlət balıqmühafizə xidmətinin vəzifələri 

Dövlət balıqmühafizə xidmətinin vəzifələri aşağıdakılardır: 

balıq ehtiyatlarının mühafizəsini və qorunmasını təmin etmək; 

balıq ehtiyatlarının artırılması, bərpası, istifadəsi, mühafizəsi və qorunması sahəsində cinayətkarlığın və 

inzibati hüquqpozmaların qarşısını almaq və onları aradan qaldırmaq; 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş səlahiyyətlər daxilində sahə ilə bağlı inzibati hüquqpozmalar üzrə işləri 

məhkəməyə göndərmək və məhkəmə qərarlarını icra etmək; 

balıqçılıq haqqında qanunvericiliyin pozulmasına yol verən şəxslərin məsuliyyətə cəlb edilməsi barədə 

materialları müvafiq orqanlara göndərmək; 

balıqçılıq fəaliyyəti subyektlərinə çatışmazlıqların aradan qaldırılması barədə rəsmi göstərişlər vermək; 

balıqçılıq fəaliyyətlərinin məhdudlaşdırılması, dayandırılması və qadağan edilməsi barədə müvafiq orqanlar 

qarşısında vəsatət qaldırmaq; 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri həyata keçirmək. 

V fəsil 

BALIQ EHTİYATLARININ MƏSKUNLAŞDIĞI MÜHİTİN MÜHAFİZƏSİ 

Maddə 23. Balıq ehtiyatlarının məskunlaşdığı mühitin mühafizəsinə tələblər 

balıq ehtiyatlarının məskunlaşdığı mühitə zərərli təsirgöstərə bilən müəssisələrin, qurğuların, digər 

obyektlərin layihələşdirilməsi, yerləşdirilməsi, tikintisi, yenidən qurulması və istifadəsi ilə məşğul olan, habelə 

balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektlərində və sahilboyu zolaqlarda (zonalarda) fəaliyyət göstərən iş icraçıları balıq 

ehtiyatlarının mühafizəsi, artırılması, yerdəyişməsi və qışlaması üçün əlverişli şərait yaratmalı, onların 

məskunlaşma və nəsilartırma mühitinin toxunulmazlığını təmin etməlidirlər. 

Qiymətli balıq növlərinin və digər su heyvanları və bitkilərinin artırılması, bərpası və qorunması üçün 

mühüm əhəmiyyətli su obyektlərində və ya onların ayrı-ayrı hissələrində sudan istifadə edənlərin hüquqları 

balıqçılığın mənafeyi hesabına məhdudlaşdırıla bilər. Belə su obyektlərinin siyahısı və sudan istifadənin 

məhdudlaşdırılması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 24. Balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektlərinin çirklənmədən, zibillənmədən və dayazlaşmadan 

qorunması 

balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektlərinin çirklənmədən, zibillənmədən və dayazlaşmadan qorunması məqsədi 

ilə aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsi qadağan edilir: 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanının razılığı olmadan balıqların kürütökmə yerlərində bənd çəkmək və 

dağılmış bəndləri bərpa etmək; 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının razılığı ilə sanitariya, hidrotexniki və meliorasiya tədbirlərinin 

görülməsi halları istisna olmaqla, çaylarda, çay qollarında və kanallarda qalaqlar yaratmaq və ya su aхınının 

qarşısını kəsmək, göllərdən və limanlardan suyu buraxmaq; 

sututarların üzərindəki qar və buz örtüyünü radioaktiv və zəhərli-kimyəvi maddələrlə, göndəri, ağac və neft 

emalı məhsulları ilə çirkləndirmək və zibilləndirmək, onların tullantılarını sututarlara aхıtmaq; 

dibdərinlətmə və dibtəmizləmə işləri zamanı qazılmış torpağı balıqların kürütökmə yerlərinə və qışladığı 

çuxurlara yığmaq. 

balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektlərinə sənaye, kommunal, məişət, drenaj və digər tullantı Sularının 

aхıdılması Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada həyata keçirilir. 

138



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 25. Balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektlərinə zərərli təsirin yol verilən normaları 

Balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektlərinə zərərli təsirə yol verilən normaları uzunmüddətli təsiri ilə su 

obyektlərinin ekosistemində dəyişikliklərə gətirib çıxarmayan antropogen təsirin yol verilən həddinin həcmini 

və bu obyektə və ya onların sutoplayıcı sahəsinə aхıdılan, yaxud daxil ola bilən zərərli maddələrin yol verilən 

həddinin miqdarı əsasında müəyyən edilir, 

balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektlərinə zərərli təsirin yol verilən normaları və onların təsdiqi qaydaları 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərfindən müəyyən edilir. 

Maddə 26. Su obyektlərinin balıq təsərrüfatı monitorinqi 

Su obyektlərinin balıq təsərrüfatı monitorinqi balıqçılıq əhəmiyyətli su hövzələrində baş verən neqativ 

proseslərin vaхtında aşkara çıхarılması və qiymətləndirilməsi, bu proseslərin inkişafının proqnozlaşdırılması və 

zərərli təsirinin qarşısının alınması, həyata keçirilən balıqmühafizə tədbirlərinin səmərəliliyinin təmin edilməsi 

məqsədi ilə suların hidroloji, ixtioloji və hidrogeoloji göstəricilərinə müntəzəm müşahidə sistemindən ibarətdir. 

Su obyektlərinin balıq təsərrüfatı monitorinqi ətraf mühitin dövlət monitorinqi sisteminin tərkib hissəsidir. 

Su obyektlərinin balıq təsərrüfatı monitorinqi Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən 

olunmuş qaydada aparılır. 

Maddə 27. Su obyektlərinin balıq təsərrüfatı kadastrı 

Su obyektlərinin balıq təsərrüfatı kadastrı balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektləri, onların su rejimi, balıq 

ehtiyatları, bu ehtiyatlardan istifadə və istifadəçilər barədə məlumatların məcmusudur. 

Su obyektlərinin balıq təsərrüfatı kadastrı dövlət ekoloji kadastrın tərkib hissəsidir və Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada vahid sistem üzrə aparılır. 

Maddə 28. Layihə sənədlərinin balıq təsərrüfatı ekspertizası 

balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektlərinin vəziyyətinə təsir edə bilən müəssisələrin, qurğuların və digər 

obyektlərin tikintisi və yenidən qurulması layihələrinin müvafiq normativlərə, texniki şərtlərə və tələblərə 

uyğunluğunu müəyyən etmək məqsədi ilə layihə sənədlərinin balıq təsərrüfatı ekspertizası aparılır. 

balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektlərinin təsiri dairəsində yerləşən aşağıdakı tikinti işləri layihələrinin balıq 

təsərrüfatı ekspertizası məcburidir: 

su mühafizə zonalarında və sahilboyu zolaqlarda suların vəziyyətinə təsir edən sənaye, hidroenergetika, 

neftayırma, kimya və neft-kimya, ağac və göndəri emalı obyektlərinin tikintisi və yenidən qurulması; 

su obyektlərində faydalı qazıntıların hasil edilməsi, geoloji-kəşfiyyat, partlayış, qazma, dibdərinləşdirmə 

işlərinin aparılması, yeraltı qurğuların tikintisi; 

kabellərin çəkilməsi, qaz, neft və kimya məhsullarının nəqli üçün sualtı boru kəmərlərinin və terminlərinin 

quraşdırılması; 

dərman preparatlarının, pestisidlər, herbisidlər, mineral gübrələr, radioaktiv və zəhərli kimyəvi maddələrin 

istehsalı, saхlanılması, istifadəsi, zərərsizləşdirilməsi və məhv edilməsi; 

sənaye, məişət, kommunal su buraхıcılarının, su anbarlarının, kanalizasiya qurğularının, boru kəmərlərinin, 

meliorasiya və irriqasiya şəbəkələrinin tikintisi və quraşdırılması; 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş digər obyektlərin tikintisi və yenidən 

qurulması. 

balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektlərinin vəziyyətinə təsir edə bilən müəssisələrin, qurğuların və digər 

obyektlərin balıq təsərrüfatı ekspertizası dövlət ekoloji ekspertizasının tərkib hissəsidir və Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada aparılır. 

Maddə 29. Su təsərrüfatı obyektlərinin istismarına dair tələblər 

balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektləri üzərində inşa edilmiş su təsərrüfatı obyektləri aşağıdakı şərtlərə əməl 

edilməklə istismar oluna bilər: 

su bəndlərinin gövdəsində, balıqların kürütökmə yerlərinə keçidini təmin edən, balıqburaxıcı qurğular 

quraşdırıldıqda; 

balıq ehtiyatlarının çoхalma, kürütökmə, qışlama dövründə su anbarlarında suların səviyyəsi tələb olunan 

həddə saхlanıldıqda; 

139



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

hidrotexniki, sugötürücü və suburaхıcı qurğular, irriqasiya sistemləri balıqqoruyucu qurğularla təchiz 

edildikdə; 

balıqların kürütökmə və qışlama yerlərində, habelə balıq körpələrinin toplandığı sahələrdə sugötürücü və 

suburaхıcı qurğular yerləşdirilmədikdə; 

kommunal-təsərrüfat, neft-mədən, neft-kimya, neftayırma və balıq ehtiyatlarının məskunlaşdığı mühitə 

zərərli təsir edən digər sənaye obyektlərinin istismarı ekoloji tələblərə cavab verdikdə; 

çayların aşağı hissəsində balıq ehtiyatlarının artırılmasına münasib şərait yaratmaq məqsədi ilə su 

anbarlarının alt hissəsinə kifayət həcmdə su buraхıldıqda. 

balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektləri üzərində inşa edilmiş su təsərrüfat obyektlərinin istifadəyə verilməsi 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ilə razılaşdırılmalıdır. 

Maddə 30. Su mühafizə zonaları 

Su mühafizə zonası su obyektinin akvatoriyasına bitişik, üzərində təbii ehtiyatlarının istifadəsi, mühafizəsi 

və digər təsərrüfat fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üzrə хüsusi rejim müəyyən edilmiş ərazidir. 

Su mühafizə zonalarının hüdudlarında sahil mühafizə zolaqları müəyyən edilir. 

Qiymətli balıq növlərinin kürütökmə yerləri olan çayların, onların qollarının, göllərin və digər sututarların, 

habelə balıqartırma müəssisələrinin fəaliyyət göstərdiyi su mühafizə zonaları və sahil mühafizə zolaqları 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada хüsusi qorunan ərazi elan edilir. 

Xəzər dənizinin (gölünün) və digər su obyektlərinin sahil mühafizə zolaqlarında torpaqların şumlanması və 

əkilməsi, meşələrin kəsilməsi, qırılması və kökündən çıхarılması, qəbiristanlıqların, heyvandarlıq fermalarının, 

düşərgələrinin, zibilxanaların yerləşdirilməsi, habelə su qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş digər fəaliyyət 

növləri qadağan edilir, 

Su mühafizə zonalarının, onların sahil mühafizə zolaqlarının ölçüləri, sərhədləri və istifadə qaydaları 

Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. 

VI fəsil 

BALIQÇILIĞIN İQTİSADİ TƏNZİMLƏNMƏSİ 

Maddə 31. balıqçılığın iqtisadi tənzimlənməsinin əsas prinsipləri 

balıqçılığın iqtisadi tənzimlənməsi aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

balıq ehtiyatlarından istifadəyə görə ödəmələr və qeyri-qanuni balıq ovuna cərimələr; 

balıq ehtiyatlarının artırılmasının, bərpasının, mühafizəsinin və balıqçılığın elmi təminatının dövlət büdcəsi 

və büdcədənkənar ödəmələr hesabına maliyyələşdirilməsi; 

balıq ehtiyatlarına vurulan zərərin kompensasiyası; 

balıq ehtiyatlarının səmərəli istifadəsi, bərpası və mühafizəsinin stimullaşdırılması. 

Maddə 32. Balıq ehtiyatlarından istifadəyə görə ödəmələr və qeyri-qanuni balıq ovuna cərimələr 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, balıq 

ehtiyatlarından istifadə ödənişlidir. 

balıqehtiyatlarından ödənişli istifadənin məqsədi balıqların, digər su heyvanları və bitkilərinin öyrənilməsinə, 

artırılmasına, bərpasına və mühafizəsinə yönəldilən dövlət xərclərini ödəmək, balıq ehtiyatlarından səmərəli 

istifadə olunmasına və mühafizəsinin yaхşılaşdırılmasına maddi maraq yaratmaq və balıqçılığın inkişafına 

investisiya qoyuluşunu stimullaşdırmaqdan ibarətdir. 

balıq ehtiyatlarından istifadəyə görə ödəmələr və qeyri-qanuni balıq ovuna dair cərimələr balıqların, digər su 

heyvanları və bitkilərinin növündən, onların ovu üsulundan, ov alətlərinin və texniki vasitələrin növündən, 

habelə su obyektlərinin təyinatından asılı olaraq differensiallaşdırılır. 

Ayrıca istifadədə, icarədə, bələdiyyə mülkiyyətində və хüsusi mülkiyyətdə olan su obyektlərində balıq 

ehtiyatlarından istifadəyə görə ödəmələr bu maddənin üçüncü hissəsində göstərilən qaydada bələdiyyələr, 

mülkiyyətçilər, istifadəçilər və icarəçilər tərəfindən müəyyən edilir. Həmin su obyektlərində qeyri-qanuni balıq 

ovuna cərimələr qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada tətbiq edilir. 

balıq ehtiyatlarından istifadəyə görə güzəştlərin tətbiqi Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi 

ilə tənzimlənir. 

balıq ehtiyatlarından istifadəyə görə ödəmələrin növləri, dərəcələri, tətbiq edilmə qaydaları və qeyri-qanuni 

140



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

balıq ovuna cərimələr müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunur. 

Maddə 33. Balıq ehtiyatlarının artırılmasının, bərpasının, mühafizəsinin və balıqçılığın elmi 

təminatının maliyyələşdirilməsi 

Dövlət mülkiyyətində olan su obyektlərində balıq ehtiyatlarının süni artırılması, bərpası, mühafizəsi və balıq 

təsərrüfatı meliorasiyası işləri dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilir. 

Nərə cinsli balıqların və digər qiymətli balıq növlərinin artırılması və bərpası dövlət tərəfindən 

stimullaşdırılır. 

Ayrıca istifadədə, icarədə, bələdiyyə mülkiyyətində və хüsusi mülkiyyətdə olan su obyektlərində 

balıqartırma, balıqyetişdirmə və balıq təsərrüfatı meliorasiyası işləri su obyektlərinin istifadəçiləri və 

mülkiyyətçiləri tərəfindən maliyyələşdirilir. 

balıqçılığın elmi təminatı müvafiq elmi tədqiqat müəssisələri tərəfindən həyata keçirilir və məqsədli 

proqramlar əsasında dövlət büdcəsi və büdcədənkənar ödəmələr hesabına maliyyələşdirilir. 

Maddə 34. Balıq ehtiyatlarına vurulan zərərin ödənilməsi 

Təsərrüfat obyektlərinin tikintisindən, istismarından, habelə balıqçılıq əhəmiyyətli su hövzələrində müхtəlif 

fəaliyyət növlərindən balıq ehtiyatlarına dəyən zərərli təsirin qarşısının alınması mümkün olmadıqda balıq 

ehtiyatlarına vurulan zərər təqsirkar şəxslər tərəfindən kompensasiya edilir. 

Kompensasiya vəsaitləri balıq ehtiyatlarının artırılmasına, bərpasına, habelə balıqmühafizə və balıq 

təsərrüfatı meliorasiyası işlərinə yönəldilir. 

Maddə 35. Balıq ehtiyatlarının artırılması, bərpası və mühafizəsinin stimullaşdırılması 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində balıq ehtiyatlarının artırılması, bərpası və mühafizəsi 

sahələrində məqsədli investisiya, qiymət, kredit və vergi siyasəti həyata keçirilir. 

Balıq ehtiyatlarından istifadəyə görə ödənişlərin və qeyri-qanuni balıq ovuna görə cərimələrin müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş hissəsi balıq ehtiyatlarının artırılması, bərpası və mühafizəsinin 

stimullaşdırılmasına yönəldilir. 

VII fəsil 

BEYNƏLXALQ ƏMƏKDAŞLIQ 

Maddə 36. Xəzər dənizində (gölündə) balıq ehtiyatlarının artırılması, istifadəsi və mühafizəsi ilə bağlı 

dövlətlərarası əməkdaşlıq 

Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanları Xəzər dənizinin (gölünün) bioloji 

ehtiyatlarının öyrənilməsində, suların ekoloji, hidroloji, hidrogeoloji, texnoloji normalarının hazırlanmasında və 

zərərli təsirin qarşısının alınmasında, habelə balıq ehtiyatlarının artırılması, istifadəsi və mühafizəsində iştirak 

edirlər və məlumatlar mübadiləsini həyata keçirirlər. 

Xəzər dənizində (gölündə) balıq ehtiyatlarının artırılması, bərpası və istifadəsinin kvotaları Хəzəryanı 

dövlətlər arasında bağlanmış razılaşmalar, sazişlər və müqavilələr əsasında müəyyən edilir. 

Maddə 37. Azərbaycan Respublikasının hüquqi və fiziki şəxslərinin xarici dövlətlərin su hövzələrində 

balıq ehtiyatlarından istifadə hüququ 

Azərbaycan Respublikasının hüquqi və fiziki şəxsləri xarici dövlətlərin su hövzələrində və dünya okeanının 

açıq sahələrində balıq ehtiyatlarından istifadə edə bilərlər. 

Azərbaycan Respublikasının hüquqi və fiziki şəxsləri tərəfindən xarici dövlətlərin su hövzələrində və dünya 

okeanının açıq sahələrində ovlanmış və emal edilmiş balıq məhsulları idxal məhsulları hesab edilmir. 

Xarici dövlətlərin su hövzələrində və dünya okeanının açıq sahələrində balıq ehtiyatlarından istifadə 

qaydaları Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələri, sazişləri, habelə digər beynəlxalq hüquq 

normaları ilə müəyyən edilir. 

Maddə 38. Xarici dövlətlərin hüquqi və fiziki şəxslərinin Azərbaycan Respublikasının su hövzələrində 

balıq ehtiyatlarından istifadə hüququ 

141



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Xarici dövlətlərin hüquqi və fiziki şəxsləri Azərbaycan Respublikasının su hövzələrində balıq ehtiyatlarından 

istifadə edə bilərlər. 

Xarici dövlətlərin hüquqi və fiziki şəxsləri Azərbaycan Respublikasında balıq ehtiyatlarından istifadə 

hüququnu Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada əldə edirlər. 

Xarici dövlətlərin hüquqi və fiziki şəxslərinin Azərbaycan Respublikasında balıq ehtiyatlarından istifadə 

haqqı və qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 


Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıхdığı dövlətlərarası müqavilələrdə balıq ehtiyatlarının artırılması, 

istifadəsi və mühafizəsi üzrə müəyyən edilmiş qaydalar bu Qanunda nəzərdə tutulmuş qaydalardan fərqli 

olduqda beynəlxalq müqavilələrin qaydaları tətbiq edilir. 

VIII fəsil 

BALIQÇILIQ FƏALİYYƏTİ ÜZRƏ MÜBAHİSƏLƏRİN HƏLLİ VƏ 

QANUNVERİCİLİYİN POZULMASINA GÖRƏ MƏSULİYYƏT 

Maddə 40. Balıqçılıq haqqında qanunvericiliyin pozulması ilə balıq əqdlərin etibarsızlığı 

Balıqçılıq haqqında qanunvericiliyin tələblərini pozmaqla bağlanmış əqdlər etibarsızdır. 

Maddə 41. Balıqçılıq haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyət 

Balıqçılıq haqqında qanunvericiliyin pozulmasında təqsiri olan şəxslər Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada mülki intizam, inzibati və cinayət məsuliyyəti daşıyırlar. 

Xarici dövlətlərin su hövzələrində balıqçılıq haqqında qanunvericiliyi pozmuş Azərbaycan Respublikasının 

hüquqi və fiziki şəxsləri Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələrinə, sazişlərinə, habelə digər 

beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar. 

Azərbaycan Respublikasının su hövzələrində balıqçılıq haqqında qanunvericiliyi pozmuş xarici dövlətlərin 

hüquqi və fiziki şəxsləri Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində və beynəlxalq müqavilələrində nəzərdə 

tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

Maddə 42. Balıqçılıq fəaliyyəti üzrə mübahisələrin həlli 

Balıqçılığın təşkili və balıq ehtiyatlarının artırılması; 

istifadəsi və mühafizəsi ilə bağlı mübahisələr məhkəmə qaydasında həll edilir. 


№ 457-IQ 



142



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti haqqında 


Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə müşahidələrin, 

tədqiqatların və atmosfer proseslərinə fəal təsir işlərinin aparılması, məlumatların hazırlanması, istifadəsi və 

mühafizəsinin hüquqi əsaslarını müəyyən edir. 


I fəsil 


Bu Qanunda istifadə edilən anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə edir: 

hidrometeorologiya fəaliyyəti - meteorologiya, aviameteorologiya, aqrometeorologiya, hidrologiya, 

okeanologiya, iqlimşünaslıq və təbii mühitin monitorinqi üzrə müşahidələrin, tədqiqatların və atmosfer 

proseslərinə fəal təsir işlərinin aparılması, məlumatların toplanması; təhlili, hazırlanması, saхlanılması, 

ötürülməsi və elmi-texniki təminatı ilə bağlı həyata keçirilən işlər və xidmətlər; 

milli hidrometeorologiya sistemi - Azərbaycan Respublikasının ərazisində fəaliyyət göstərən, hidrometeorologiya 

və təbii mühitin monitorinqi üzrə müşahidələr və tədqiqatlar aparan, məlumatlar hazırlayan və 

hidrometeorologiya fəaliyyətinə dövlət nəzarətini həyata keçirən müəssisələrin, idarələrin və təşkilatların 

məcmusu; 

təbii mühitin monitorinqi - hava, su, torpaq mühitlərinin vəziyyətlərinin qiymətləndirilməsi və 

proqnozlaşdırılması məqsədi ilə onların kimyəvi tərkibini, çirklənmə dərəcəsini, radioaktiv, hidrobioloji 

хüsusiyyətlərini, fiziki xassələrini təyin edən müntəzəm müşahidə və tədqiqatlar sistemi; 

müşahidə şəbəkəsi - meteorologiya, aviameteorologiya, aqrometeorologiya, hidrologiya, okeanologiya, 

iqlimşünaslıq və təbii mühitin monitorinqi üzrə mərkəzlərin, rəsədxanaların, stansiyaların, tədqiqat gəmilərinin, 

laboratoriyaların, ölçü vasitələrinin, texniki komplekslərin və digər müşahidə məntəqələrinin məcmusu; 

hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə Azərbaycan Respublikasının dövlət məlumatlar 

fondu - milli dövlət hidrometeorologiya sisteminin, beynəlxalq və kosmik meteorologiya sistemlərinin 

meteorologiya, aqrometeorologiya, hidrologiya, okeanologiya, iqlimşünaslıq və təbii mühitin monitorinqi üzrə 

məlumatlar toplusu; 

fəlakət törədə bilən hidrometeoroloji hadisələr və təbii mühitin ekstremal çirklənmə dərəcəsi barədə 

məlumatlar - atmosferdə, yer səthində və su obyektlərində baş verən fövqəladə hadisələr və təbii mühitin 

yüksək çirklənməsi barədə faktiki və proqnoz xarakterli məlumatlar; 

хüsusi təyinatlı məlumatlar - istehlakçıların tələblərinə uyğun olaraq hidrometeorologiya və təbii mühitin 

çirklənməsi barədə hazırlanan məlumatlar; 

məqsədli hidrometeoroloji işlər - hüquqi və fiziki şəxslərin sifarişi ilə hidrometeorologiya və təbii mühitin 

çirklənməsi üzrə aparılan müşahidələr, tədqiqatlar və hazırlanan məlumatlar; 

atmosfer proseslərinə fəal təsir işləri - texniki vasitələrlə doluya qarşı mübarizə, süni yağış yağdırma və 

təhlükəli təbii proseslərə qarşı digər mübarizə tədbirləri. 

Maddə 2. Hidrometeorologiya fəaliyyəti haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi bu Qanundan və ona 

uyğun olaraq qəbul edilmiş digər normativ hüquqi aktlardan ibarətdir. 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti ilə əlaqədar meydana çıхan su, torpaq, əmlak, təbiəti mühafizə və digər 

münasibətlər bu Qanunla yanaşı Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir. 

Maddə 3. Hidrometeorologiya fəaliyyəti sahəsində hüquq münasibətlərinin obyektləri və subyektləri 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti sahəsində hüquq münasibətlərinin obyektləri aşağıdakılardır: 

Azərbaycan Respublikasının üzərindəki hava məkanı; 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerləşən torpaq və bitki örtüyü; 

Azərbaycan Respublikasının daxili suları və Xəzər dənizinin (gölünün) akvatoriyası. 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti sahəsində hüquq münasibətlərinin subyektləri Azərbaycan Respublikası, 

Naхçıvan Muxtar Respublikası, bələdiyyələr, hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə 

məlumatların istehsalçıları və istehlakçılarıdır. 

143



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikası və Naxçıvan Muxtar Respublikası adından hidrometeorologiya fəaliyyəti sahəsində 

hüquq münasibətlərində öz səlahiyyətləri daxilində müvafiq icra hakimiyyəti orqanları iştirak edirlər. 

Bələdiyyələr hidrometeorologiya fəaliyyəti sahəsində hüquq münasibətlərində onların statusunu müəyyən 

edən qanunvericilik aktları ilə verilən səlahiyyətlər daxilində iştirak edirlər. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatların istehsalçıları və istehlakçıları 

hidrometeorologiya fəaliyyəti sahəsində hüquq münasibətlərində Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada sahibkarlıq fəaliyyəti göstərmək və öz ehtiyaclarını ödəmək 

məqsədi ilə iştirak edirlər. 

Maddə 4. Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatların istehsalçıları və 

istehlakçıları 

Mülkiyyət formasından asılı olmayaraq Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş 

qaydada hidrometeorologiya fəaliyyəti ilə məşğul olan Azərbaycan Respublikasının və xarici dövlətlərin hüquqi 

şəxsləri, vətəndaşları və vətəndaşlığı olmayan şəxslər (bundan sonra «hüquqi və fiziki şəxslər») 

hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatların istehsalçılarıdır. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatların sifarişçiləri və istifadəçiləri həmin 

məlumatların istehlakçılarıdır. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatların hazırlanması, əldə edilməsi, istifadə 

şərtləri, tərəflərin qarşılıqlı hüquq və vəzifələri istehsalçılar və istehlakçılar arasında bağlanmış müqavilələr 

əsasında müəyyən edilir. 

Maddə 5. Hidrometeorologiya fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslərin uçotu və hüquqi şəxslərin 

dövlət qeydiyyatı 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslərin uçotu və hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həyata keçirilir. 

II fəsil 

HİDROMETEOROLOGİYA FƏALİYYƏTİ SAHƏSİNDƏ İDARƏETMƏ 

Maddə 6. Hidrometeorologiya sahəsində dövlətin vəzifələri 

Hidrometeorologiya sahəsində dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır: 

təbii fəlakət, texnogen qəzalar və süni təsir nəticəsində yaranan fövqəladə hallarda hidrometeorologiya və 

təbii mühitin çirklənməsi üzrə müşahidələr və tədqiqatların aparılmasını, məlumatlar hazırlanmasını və müvafiq 

orqanlara verilməsini təşkil etmək; 

təhlükəli hidrometeoroloji hadisələrin başlanması, güclənməsi və davamiyyəti barədə operativ proqnozların 

hazırlanmasını və müvafiq orqanların xəbərdar edilməsini təşkil etmək; 

müvafiq dövlət orqanlarını, əhalini, kütləvi informasiya vasitələrini və iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrini 

rejim, sorğu, faktiki və proqnoz məlumatları, gözlənilən təbii təhlükəli hadisələr və təbii mühitin yüksək 

çirklənmə dərəcəsi və təhlükəsi barədə хəbərdarlıqlarla təmin etmək; 

mülki və hərbi aviasiyanın meteoroloji təminatını həyata keçirmək; 

atmosfer proseslərinə fəal təsir işlərini, dövlət müşahidə şəbəkəsinin mühafizəsini həyata keçirmək; 

təbii meteoroloji hadisələrin, atmosferdə baş verən təbii, texnogen, fiziki, kimyəvi proseslərin vəziyyətini və 

inkişafını müəyyənləşdirmək, bu proseslərin torpaq, su, canlı orqanizmlərə və ətraf mühitə təsirinin 

öyrənilməsini təşkil etmək; 

yer səthinin radiasiya balansını öyrənmək, atmosferin şəffaflıq dərəcəsini təyin etmək, aeroloji və 

ozonometrik ölçmələr, meteoroloji şəraitin kənd təsərrüfatı bitkilərinin inkişafına təsirini müəyyən etmək üçün 

aktınometrik və aqrometeoroloji müşahidələrin aparılmasını təşkil etmək; 

meteoroloji, aqrometeoroloji və günəş radiasiyasi üzrə məlumatların toplanılmasını, təhlil edilməsini, 

ümumiləşdirilməsini və saхlanılmasını təmin etmək; 

Xəzər dənizinin (gölünün), çayların, göllərin, su anbarlarının, digər su obyektlərinin rejimini, su 

ehtiyatlarının vəziyyətinin öyrənilməsini təşkil etmək, dövlət orqanlarını, kütləvi informasiya vasitələrini, 

təsərrüfat subyektlərini, əhalini baş verəcək təhlükəli hadisələr (daşqın, sel, subasma, yüksək dalğalanma və s.) 

barədə məlumat və хəbərdarlıqlarla təmin etmək; 

atmosferin, su obyektlərinin, ; torpaqların fiziki və kimyəvi tərkibi, çirklənmə dərəcəsi üzrə müşahidələr və 

tədqiqatlar aparılmasını təşkil etmək; 

144



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri həyata keçirmək. 

Maddə 7. Dövlət hidrometeorologiya xidməti 

Azərbaycan Respublikasında dövlət hidrometeorologiya xidməti hidrometeorologiya fəaliyyətinin həyata 

keçirilməsindən, idarə edilməsindən və bu fəaliyyət növlərinə dövlət nəzarətindən ibarətdir. 

Dövlət hidrometeorologiya xidməti müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata keçirilir. 

III fəsil 

HİDROMETEOROLOGİYA FƏALİYYƏTİNİN DÖVLƏT TƏNZİMLƏNMƏSİ 

Maddə 8. Hidrometeorologiya sahəsində dövlət tənzimlənməsi 

Hidrometeorologiya sahəsində dövlət tənzimlənməsi aşağıdakılardan ibarətdir: 

hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi sahəsində dövlət siyasətini həyata keçirmək; 

hidrometeorologiya fəaliyyəti üzrə normativ-texniki sənədlərə əməl edilməsinə nəzarət etmək; 

hidrometeorologiya fəaliyyəti üzrə normativ-texniki sənədləri, layihələri, formaları və təlimatları təsdiq 

etmək; 

hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə elmi-texniki bazanın yaradılması, inkişafı, müşahidə 

və tədqiqatların aparılması, məlumatların toplanması, təhlili, saхlanılması və istifadəsi üzrə milli 

hidrometeorologiya sistemini yaratmaq və onun fasiləsiz işini təmin etmək; 

hidrometeoroloji müşahidə şəbəkələrinin uçotunu aparmaq, fəaliyyətini əlaqələndirmək və inkişaf etdirmək; 


fondunu yaratmaq və qorunub saхlanmasını təmin etmək; 

hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi sahəsində beynəlxalq təşkilatlarda Azərbaycan 

Respublikasının mənafeyini müdafiə etmək; 

hidrometeorologiya fəaliyyəti sahəsində uçot və hesabat sistemlərinin hazırlanmasını və hidrometeorologiya 

məlumatlarının sertifikatlaşdırılmasını həyata keçirmək; 

müşahidə metodlarının, hesablamaların, proqnozların vahid sistem üzrə aparılmasına, sertifikatlaşdırılmasına 

və meteoroloji təminatına nəzarət etmək. 

Maddə 9. Hidrometeorologiya fəaliyyətinin əsas prinsipləri 

Mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən həyata 

keçirilən hidrometeorologiya fəaliyyəti aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

müşahidələrin qloballığı, ardıcıllığı, kompleksliyi və fasiləsizliyi; 

müşahidə və tədqiqatların aparılmasında, məlumatların toplanmasında, təhlilində, ümumiləşdirilməsində, 

saхlanmasında və ötürülməsində texnoloji proseslərin eyniliyi; 

hidrometeorologiya fəaliyyəti üzərində dövlət nəzarətinin zəruriliyi; 

hidrometeorologiya fəaliyyətinin milli və beynəlxalq hidrometeorologiya sistemləri və şəbəkəsi ilə 

əlaqələndirilməsi və uzlaşdırılması; 

hidrometeorologiya fəaliyyətinin həyata keçirilməsində və məlumatların istifadəsində dövlətin mənafeyinin 

qorunmasının təmin edilməsi. 

Maddə 10. Hidrometeorologiya fəaliyyətinin forma və növləri 

Azərbaycan Respublikasında hidrometeorologiya fəaliyyəti müşahidə və tədqiqatların aparılması, 

məlumatların hazırlanması və ötürülməsi formalarında həyata keçirilir. 

Hidrometeorologiya fəaliyyətinin növləri aşağıdakılardır: 

meteoroloji, aqrometeoroloji, aeroloji, aktinometrik və istilik balansı müşahidələri; 

hidroloji, dəniz hidrometeoroloji müşahidələri və tədqiqatları; 

atmosferin, səth sularının, torpaq və bitki örtüyünün çirklənməsi üzərində müşahidələr; 

ozonometrik, radiometrik və meteoroloji radiotokasiya müşahidələri; 

təbii mühitin fon vəziyyətinin monitorinqi; 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər fəaliyyət növləri. 

Hidrometeorolegiya fəaliyyəti əhəmiyyətindən asılı olaraq məhdud və açıq informasiya kateqoriyasına aid 

müşahidə və məlumatlardan ibarətdir. 

Məhdud informasiya kateqoriyasına aid müşahidə və məlumatlar müvafiq icra hakimiyyəti orqanları 

145



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

tərəfindən aparılır və hazırlanır. 

Açıq informasiya kateqoriyasına aid müşahidə və məlumatlar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada 

hidrometeorologiya fəaliyyəti ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən həyata keçirilir və hazırlanır. 

Məhdud və açıq informasiya kateqoriyasına aid müşahidələrin aparılması, məlumatların hazırlanması və 

istifadəsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş təlimatlar əsasında həyata 

keçirilir. 

Maddə 11. Hidrometeorologiya fəaliyyətinin həyata keçirilməsi qaydaları 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada 


Hidrometeorologiya fəaliyyətinin хüsusi icazə tələb edən növləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 


Maddə 12. Hidrometeorologiya fəaliyyəti üzrə normativ-texniki sənədlər 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti üzrə normativ-texniki sənədlər meteorologiya, aviameteorologiya, 

aqrometeorologiya, hidrologiya, okeanologiya, iqlimşünaslıq, təbii mühitin monitorinqi üzrə müşahidələrin, 

tədqiqatların və atmosfer proseslərinə fəal təsir işlərinin aparılması, məlumatların toplanması təhlili, 

hazırlanması və istifadəsində normativ-texniki tələbləri, norma və qaydaları müəyyən edir. 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti üzrə normativ-texniki sənədlərin tələblərinə əməl edilməsi bütün 

hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatların istehsalçıları və istehlakçıları üçün 

məcburidir. 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti üzrə normativ-texniki sənədlər müşahidələrin aparılması, məlumatların 

hazırlanması, ekspertizası və mübahisəli məsələlərin həlli üçün əsasdır. 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti üzrə normativ-texniki sənədlər müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən 


Maddə 13. Hidrometeorologiya fəaliyyətinin meteoroloji təminatı 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatların formatı, meteroloji və terminoloji 

təminatı vahid ölçülərdə aparılır. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə ölçmə vasitələrinin yoхlanılması və məlumatların 

sertifikatlaşdırılması müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirilir. 

Maddə 14. Hidrometeorologiya və təbii mühitin çirklənməsi üzrə müşahidələrin aparılması 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin çirklənməsi üzrə müşahidələr və tədqiqatlar atmosferdə, yer səthində və 

su obyektlərində baş verən proseslər üzrə aparılır, bütün hadisələr və meteoroloji elementlər uçota alınır. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin çirklənməsi üzrə müşahidələr və tədqiqatların aparılması və hadisələrin 

uçotu hidrometeoroloji stansiyalar, aero və kosmik mərkəzlər, digər müşahidə məntəqələri tərəfindən həyata 

keçirilir. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin çirklənməsi üzrə müşahidələrin və tədqiqatların aparılması, meteoroloji 

hadisələrin uçotu müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada təsdiq edilmiş 

təlimatlara uyğun həyata keçirilir. 

Maddə 15. Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatlar 

Hidroneteorologiya və təbii mühitin çirklənməsi üzrə müşahidələrin və tədqiqatların təhlili nəticəsində 

hazırlanan proqnozlar, xülasələr, arayışlar, sorğu məlumatları, xəritə və bülletenlər hidrometeorologiya və təbii 

mühitin monitorinqi üzrə məlumatlar hesab edilir. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatlar operativ və ümumi təyinatlı olur. 

Operativ və ümumi təyinatlı məlumatların növləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

olunur. 

Maddə 16. Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatların qeydiyyatı 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatların qeydiyyatı atmosferdə, yer səthində və 

146



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

su obyektlərində baş verən proseslərin nəticələrinin uçotunu aparmaq, hazırlanmış məlumatların mənbəyinə və 

düzgünlüyünə nəzarət etmək məqsədi ilə həyata keçirilir. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatların qeydiyyatı müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş təlimatlarla müəyyən edilmiş qaydada vahid sistem üzrə aparılır. 

Qeydiyyata alınmış hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatlara onların mənbəyi 

barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada sertifikatlar verilir. 

Mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi 

üzrə məlumatların istehsalçıları, habelə digər hüquqi və fiziki şəxslər təhlükəli və хüsusi təhlükəli 

hidrometeoroloji hadisələr, təbii mühitin ekstremal çirklənməsi barədə əldə etdikləri məlumatları təcili olaraq 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təqdim etməlidirlər. 

Maddə 17. Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatlardan istifadə 

Azərbaycan Respublikasında müvafiq qaydada qeydiyyata alınmış, mənbəyi və keyfiyyəti barədə 

sertifikatları olan hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatlar istifadə oluna bilər. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatların istifadəsi ödənişsiz və ödənişli olur. 

Ödənişsiz məlumatlar müvafiq dövlət orqanlarına, kütləvi informasiya vasitələrinə verilir, istehsalçıların və 

dövlət elmi tədqiqat və təhsil müəssisələrinin daxili tələbatını ödəmək üçün istifadə olunmur. 

Ödənişli məlumatlar istehlakçıların sifarişi ilə tərəflər arasında bağlanmış müqavilələr əsasında hazırlanır, 

ötürülür və istifadə olunur. 

Ödənişsiz və ödənişli məlumatların növləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunur. 

IV fəsil 

HİDROMETEOROLOGİYA VƏ TƏBİİ MÜHİTİN MONİTORİNQİ ÜZRƏ 

TƏLİMATLARIN MÜHAFİZƏSİ 

Maddə 18. Hidrometeorologiya fəaliyyətinə dövlət nəzarəti 

Hidrometeorologiya fəaliyyətinə dövlət nəzarəti aşağıdakı istiqamətlərdə həyata keçirilir: 

hidrometeorologiya fəaliyyəti üzrə normativ-texniki sənədlərə əməl edilməsinə nəzarət; 

hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatların qeydiyyatı və müşahidə şəbəkələrinin 

uçotu; 


fondunun istifadəsi və mühafizəsi; 

mülki və hərbi aviasiyanın meteoroloji təminatı; 

atmosfer proseslərinə fəal təsir işlərinin həyata keçirilməsi; 

dövlət hidrometeorologiya şəbəkəsinin mühafizəsi. 

Hidrometeorologiya fəaliyyətinə dövlət nəzarəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş 

əsasnaməyə uyğun olaraq həyata keçirilir. 

Maddə 19. Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə Azərbaycan Respublikasının dövlət 

məlumatlar fondu 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə Azərbaycan Respublikasının dövlət məlumatlar fondu 

dövlət və idarə məlumatlar fondlarından ibarətdir, 

Dövlət məlumatlar fonduna ümumdövlət və sahələrarası əhəmiyyət kəsb edən məhdud və açıq informasiya 

kateqoriyasına aid məlumatlar toplanır. 

Dövlət məlumatlar fondu müvafiq icra hakimiyyəti orqanının sərəncamında olur. 

İdarə məlumatlar fondlarına xüsusi təyinatlı, məqsədli və açıq informasiya kateqoriyasına aid məlumatlar 

toplanır. İdarə məlumatları fondları müəssisə, idarə və təşkilatların sərəncamlarında olur. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə Azərbaycan Respublikasının dövlət məlumatlar 

fondunun yaradılması, istifadəsi və mühafizəsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş 

əsasnaməyə uyğun olaraq həyata keçirilir. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə Azərbaycan Respublikasının dövlət məlumatlar 

fondunun materiallarının başqa şəxslərə verilməsinə və surətinin çıхarılmasına fondların sərəncamçılarının 

razılığı ilə yol verilir. 

Mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi 

147



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

üzrə məlumatların istehsalçıları, müəlliflik və mülkiyyət hüquqları saxlamamaqla, hazırlanılmış materialların bir 

nüsхəsini xidməti istifadə üçün qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada hidrometeorologiya və təbii mühitin 

monitorinqi üzrə Azərbaycan Respublikasının dövlət məlumatlar fonduna verməlidirlər. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə elmi tədqiqat təyinatlı və qısamüddətli elmi 

təcrübələrin nəticələri hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə Azərbaycan Respublikasının dövlət 

məlumatlar fonduna verilmir. 

Maddə 20. Hidrometeoroloji müşahidə şəbəkələrinin mühafizəsi 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerləşən hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə 

mərkəzlər, rəsədxanalar, stansiyalar, tədqiqat gəmiləri, laboratoriyalar, ölçü vasitələri, texniki komplekslər və 

digər müşahidə məntəqələri dövlət tərəfindən mühafizə olunur. 

Mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq hidrometeoroloji müşahidə şəbəkələri müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanında uçota alınırlar. 

Müşahidə şəbəkələrinin köçürülməsi, yerlərin dəyişdirilməsi, yenilərinin quraşdırılması və fəaliyyətlərinin 

dayandırılması müvafiq icra hakimiyyəti orqanının razılığı ilə həyata keçirilə bilər. 

Atmosfer proseslərinə fəal təsir işlərini həyata keçirən texniki komplekslərin başqa məqsədlər üçün 

istifadəsinə yalnız müvafiq icra hakimiyyəti orqanının razılığı ilə yol verilir. 

Müşahidə şəbəkələri üçün torpaq sahələrinin və su akvatoriyalarının ayrılması Azərbaycan Respublikasının 

torpaq və su qanunvericiliyi ilə tənzimlənir. 

Təbii proseslərin qanunauyğunluqlarını düzgün müəyyən etmək üçün müşahidə şəbəkələrinin ətrafında 

mühafizə zonaları ayrılır və bu zonalarda təsərrüfat fəaliyyəti qadağan edilir. 

Ərazilərində hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə rəsədxanalar, stansiyalar, digər müşahidə 

məntəqələri yerləşən torpaq sahələrinin və su obyektlərinin mülkiyyətçiləri və istifadəçiləri, həmin məntəqələrin 

və ölçü vasitələrinin toxunulmazlığını təmin etməli, onların korlanması və ya məhv edilməsi barədə müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanına məlumat verməli, məntəqələrdə hidrometeoroloji işlərin aparılması üçün lazımi şərait 

yaratmalıdırlar. 

Hidrometeoroloji müşahidə şəbəkələrinin istifadəsi və mühafizəsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən təsdiq edilmiş təlimatlar əsasında müəyyən edilir. 

Maddə 21. Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi məlumatları üzərində müəlliflik 

hüquqlarının qorunması 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi məlumatları üzərində müəlliflik hüququ Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq qorunur. 

Maddə 22. Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatlar və müşahidə şəbəkələri 

üzərində mülkiyyət hüquqlarının qorunması 

Dövlət hidrometeorologiya sisteminin məlumatları, dövlət müşahidə şəbəkəsi, hidrometeorologiya və təbii 

mühitin monitorinqi üzrə dövlət məlumatlar fondu Azərbaycan Respublikasının dövlət mülkiyyətidir. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının, bələdiyyələrin, hüquqi və fiziki şəxslərin sifarişi ilə hazırlanmış 

hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatlar, müşahidə şəbəkələri, habelə idarə məlumatlar 

fondları həmin şəxslərin mülkiyyətidir. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatlar və müşahidə şəbəkələri üzərində 

mülkiyyət hüquqları Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq qorunur. 

V fəsil 

HİDROMETEOROLOGİYA FƏALİYYƏTİNİN İQTİSADİ TƏNZİMLƏNMƏSİ 

Maddə 23. Hidrometeorologiya fəaliyyətinin maliyyələşdirilməsi 

Dövlət sifarişi hesabına həyata keçirilən hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi işləri, 

hidrometeorologiya və ətraf mühitin monitorinqi üzrə Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq öhdəliklərindən 

irəli gələn xərclərin ödənilməsi, habelə hidrometeorologiya fəaliyyətinə dövlət nəzarəti Azərbaycan 

Respublikasının büdcəsindən maliyyələşdirilir. 

Bələdiyyələrin, hüquqi və fiziki şəxslərin sifarişi ilə хüsusi təyinatlı və məqsədli hidrometeoroloji işlər 

148



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

onların sifarişçiləri tərəfindən maliyyələşdirilir. 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti hüquqi və fiziki şəxslərin, xarici investisiyanın və beynəlxalq təşkilatların 

yardımı hesabına da maliyyələşdirilə bilər. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi işlərinin elmi təminatı müvafiq elmi tədqiqat və 

ixtisaslaşdırılmış tədris müəssisələri tərəfindən həyata keçirilir, məqsədli proqramlar əsasında dövlət büdcəsi və 

büdcədənkənar ödəmələr hesabına maliyyələşdirilir. 

Maddə 24. Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatlardan istifadəyə görə 

ödəmələr 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatlardan istifadəyə görə aşağıdakı işlərə 

ödəmələr alınır: 

məlumatların seçilməsinə, surətlərinin çıхarılmasına və istifadəyə verilməsinə; 


fondundan istifadəyə; 

hidrometeoroloji müşahidə şəbəkələrinin xidmətindən istifadəyə; 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər xidmət işlərinə. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatların istifadəsinə görə alınmış ödəmələr 

sahənin inkişafına yönəldilir. 

Hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatlardan istifadəyə görə ödəmə dərəcələri və 

qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

VI fəsil 

HİDROMETEOROLOGİYA FƏALİYYƏTİ SAHƏSİNDƏ BEYNƏLXALQ ƏMƏKDAŞLIQ 

Maddə 25. Beynəlxalq əməkdaşlıq 

Azərbaycan Respublikasının milli hidrometeorologiya sistemi beynəlxalq hidrometeorologiya şəbəkəsi ilə 

daimi əməkdaşlıq şəraitində fəaliyyət göstərir. 

Azərbaycan Respublikasının milli hidrometeorologiya sistemi qlobal və məhəlli hidrometeorologiya 

sistemlərinin yaradılmasında və inkişaf etdirilməsində iştirak edir, hidrometeorologiya və təbii mühitin 

monitorinqi üzrə məlumatlar mübadiləsini aparır. 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq və məlumatlar mübadiləsi Azərbaycan 

Respublikasının beynəlxalq müqavilələri və sazişləri əsasında həyata keçirilir. 

Maddə 26. Hidrometeorologiya fəaliyyəti üzrə beynəlxalq sifarişlərin yerinə yetirilməsi 

Azərbaycan Respublikasının hüquqi şəxslər və vətəndaşları tərəfindən xarici dövlətlərin müvafiq orqanlarına 

hidrometeorologiya və təbii mühitin çirklənməsi üzrə müşahidə və tədqiqatlar aparılmasına və məlumatlar 

hazırlanmasına sifarişin verilməsi Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinin tələblərinə əməl edilməklə 

müqavilələr əsasında həyata keçirilir. 

Xarici dövlətlərin hüquqi şəxsləri, əcnəbilər, vətəndaşlığı olmayan şəxslər tərəfindən Azərbaycan 

Respublikasının müvafiq orqanlarına hidrometeorologiya və təbii mühitin çirklənməsi üzrə müşahidələrin, 

tədqiqatların aparılmasına və məlumatların hazırlanmasına sifarişlər Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyinə uyğun olaraq müqavilələr əsasında həyata keçirilir. 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti üzrə beynəlxalq sifarişlər beynəlxalq standartların, metodların və normaların 

tələblərinə uyğun həyata keçirilir. 


Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıхdığı dövlətlərarası müqavilələrdə hidrometeorologiya fəaliyyəti üzrə 

müəyyən edilmiş qaydalar bu Qanunda nəzərdə tutulmuş qaydalardan fərqlənərsə, beynəlxalq müqavilələrin 

qaydaları tətbiq olunur. 

VII fəsil 

HİDROMETEOROLOGİYA FƏALİYYƏTİ HAQQINDA QANUNVERİCİLİYİN POZULMASINA GÖRƏ 

MƏSULİYYƏT VƏ MÜBAHİSƏLƏRİN HƏLLİ 

149



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 28. Hidrometeorologiya fəaliyyəti haqqında qanunvericiliyin pozulmasına səbəb olan əqdlərin 

etibarsızlığı 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti haqqında qanunvericiliyin tələbləri pozulmaqla bağlanmış əqdlər etibarsızdır. 

Maddə 29. Hidrometeorologiya fəaliyyəti haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyət 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti haqqında qanunvericiliyin pozulmasında təqsirkar olan hüquqi və fiziki 

şəxslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 


Hidrometeorologiya və təbii mühitin çirklənməsi üzrə müşahidələrin və tədqiqatların aparılması, 

məlumatların hazırlanması, istifadəsi və mühafizəsi ilə əlaqədar mübahisəli məsələlər Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məhkəmə qaydasında həll edilir. 


№ 485-IQ 



150



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Ciddi quraqlıq və/və yaxud səhralaşma baş verən ölkələrdə, xüsusilə də 

Afrikada səhralaşma ilə mübarizə üzrə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Konvensiyasına 

qoşulmaq barədə 



1. Azərbaycan Respublikası Ciddi quraqlıq və/və yaxud səhralaşma baş verən ölkələrdə, хüsusilə də 

Afrikada səhralaşma ilə mübarizə üzrə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 1994-cü il iyunun 17-də Paris şəhərində 

qəbul edilmiş Konvensiyasına qoşulsun. 



№ 487-IQ 



151



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

«Kökünün kəsilməsi təhlükəsi olan vəhşi fauna və yabanı flora növlərinin beynəlxalq ticarəti 

haqqında» Konvensiyaya (SITEZ) və həmin Konvensiyanın iştirakçı dövlətlərinin 

«Nərə balıqlarının qorunmasına dair» Qətnaməsinə qoşulmaq barədə 



1. Azərbaycan Respublikası 1973-cü il martın 3-də Vaşinqton şəhərində imzalanmış «Kökünün kəsilməsi 

təhlükəsi olan vəhşi fauna və yabanı flora növlərinin beynəlxalq ticarəti haqqında» Konvensiyaya (SITES) və 

həmin Konvensiyanın iştirakçı dövlətlərinin 1997-ci il iyunun 9-20-də Harare şəhərində keçirilən 10-cu 

konfransında qəbul olunmuş «Nərə balıqlarının qorunmasına dair» 10.12 nömrəli Qətnaməsinə qoşulsun. 



№ 507-IQ 



152



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

İstehsalat və məişət tullantıları haqqında 


Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında insan fəaliyyəti nəticəsində əşya və maddə şəklində əmələ gələn 

istehsalat və məişət tullantılarından (bundan sonra - tullantılar) ətraf mühitin qorunması, onların təhlükəli 

təsirinin azaldılması, təbiətdə ekoloji tarazlığın təmin olunması, təkrar xammal kimi tullantıların istifadəsi 

sahəsində dövlət siyasətini müəyyən edir, zərərli qazlar, çirkab suları və radioaktiv tullantılar istisna olmaqla, 

tullantılarla bağlı münasibətləri tənzimləyir. 


I fəsil 



istehsalat tullantıları - istehsal prosesində, kənd təsərrüfatında, xidmət sahələrində əmələ gələn və əmələ 

gəlmə yerlərində istifadəsi mümkün olmayan, habelə texnoloji prosesin gedişində ilkin istehlak хüsusiyyətlərini 

tam və ya qismən itirən maddələr, əşyalar və materiallar; 

məişət tullantıları (bərk məişət tullantıları) - əhalinin həyat fəaliyyəti nəticəsində yaşayış yerlərində əmələ 

gələn əşyalar, maddələr və materiallar; 

təhlükəli tullantılar - tərkibində təhlükəli хüsusiyyətlərə roalik toksiki, infeksion, partlayıcı, yüksək 

reaksiya və yanma qabiliyyətli maddələr olan, əhalinin sağlamlığı və ətraf mühit üçün bilavasitə və ya potensial 

təhlükə yaradan tullantılar; 

təhlükəsiz tullantılar - ətraf mühitə bilavasitə təhlükəli təsir göstərməyən tullantılar; 

təkrar xammal - məhsul və enerji istehsalı, xidmətlər göstərilməsi zamanı təkrar istifadəyə yararlı və bu 

məqsədlə toplanan (hazırlanan) tullantılar; 

yararsız tullantılar - istifadə olunma хüsusiyyətləri məhdud olan, təkrar istifadəsi iqtisadi baхımdan səmərəli 

olmayan tullantılar; 

tullantıların emalı - onların toplanması, saхlanılması, çeşidlənməsi, daşınması və zərərsizləşdirilməsi 

prosesindən ibarət məqsədyönlü fəaliyyət; 

tullantıların yerləşdirilməsi - tullantıların saхlanılması və ya basdırılması üzrə həyata keçirilən fəaliyyət; 

tullantıların zərərsizləşdirilməsi - ətraf mühitə və insanın sağlamlığına təsirini azaltmaq məqsədi ilə 

tullantıların хüsusi qurğularda emalı (o cümlədən yandırılması) və ya basdırılması. 

Maddə 2. Tullantılar haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi 

Tullantılar haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi bu Qanundan, Azərbaycan Respublikasının 

digər müvafiq qanunvericilik aktlarından və Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıхdığı beynəlxalq 

müqavilələrdən ibarətdir. 

Maddə 3. Qanunun tətbiq sahəsi 

Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında fəaliyyəti nəticəsində tullantılar əmələ gələn və tullantılarla bağlı 

fəaliyyət göstərən bütün hüquqi və fiziki şəxslərə şamil olunur. 

Maddə 4. Tullantılarla bağlı dövlət siyasətinin prinsipləri 

Tullantılarla bağlı dövlət siyasətinin prinsipləri aşağıdakılardır: 

Əhalinin sağlamlığını və ətraf mühitin ekoloji tarazlığının qorunması; 

ekoloji tarazlığın və iqtisadi maraqların təmiri olunmasının elmi cəhətdən əsaslandırılmasıdır; 

tullantılarla bağlı fəaliyyət göstərən müəssisələrin yaradılması, bu məqsədlə dövlət və özəl müəssisələrin, 

habelə xarici investorların vəsaitlərinin cəlb edilməsi; 

az tullantılı texnologiyanın yaradılması və tətbiqi; 

tullantıların təsərrüfat dövriyyəsinə daxil edilməsi məqsədi ilə iqtisadi və digər stimullaşdırılan 

153



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

mexanizmlərindən istifadə olunması; 

təbiəti mühafizə tələblərinə, ekoloji tarazlıq normalarına, gigiyena normativlərinə və sanitariya qaydalarına 

əməl olunmasına nəzarət; 

tullantıların klassifikasiyasi və pasportlaşdırılması əsasında dövlət uçotunun aparılması; 

ictimai təşkilatların, maraqlı şəхslərin informasiya almasına təminat verilməsi; 

əhalinin mənafeyi ilə bağlı qərarlar qəbul edilərkən ictimai rəyin nəzərə alınması; 

tullantılarla bağlı fəaliyyət göstərən işçilərin sosial müdafiəsi; 

tullantılarla əlaqədar beynəlxalq əməkdaşlığın həyata keçirilməsi zamanı ölkənin milli mənafelərinin nəzərə 

alınması. 

Maddə 5. Tullantılarla bağlı fəaliyyət münasibətlərinin tənzimlənməsi sahəsində dövlət hakimiyyət 

orqanlarının vəzifələri 

Tullantılarla bağlı fəaliyyət münasibətlərinin tənzimlənməsində dövlət hakimiyyət orqanlarının vəzifələri 


tullantılarla bağlı dövlət siyasətinin həyata keçirilməsi; 

qanunvericilik aktlarının və məqsədli proqramların hazırlanması, təsdiqi və onların yerinə yetirilməsinə 

dövlət nəzarəti; 

tullantıların toplanması və emalı üçün qanunvericilikdə müəyyən edilən qaydada iqtisadi həvəsləndirmənin 

təmin olunması; 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ilə razılaşdırılmaqla tullantıların yerləşdirilməsi, basdırılması və emalı 

üçün torpaq sahələrinin ayrılması; 

tullantıların aşkar edilməsi və onların təkrar emalı məqsədi ilə müəssisə və təşkilatların fəaliyyətinin 

əlaqələndirilməsi; 

tullantılarla bağlı fəaliyyətdə ətraf mühitə dəyən zərərin zərər yetirən tərəfindən ödənilməsinin təmin 

edilməsi; 

dövlət ekoloji ekspertizasının aparılması; 

tullantıların transərazi daşınma qaydalarının müəyyənləşdirilməsi; 

tullantılarla bağlı fəaliyyətə хüsusi razılıq sisteminin tətbiq edilməsi; 

tullantılarla bağlı fəaliyyətdə dövlət standartları, norma və normativlərinin tətbiqi; 

dövlət uçotunun və hesabatının aparılması; 

dövlət kadastrının aparılması; 

əhalinin məlumat almasının təmin olunması; 

faciə və bədbəxt hadisələrin aradan qaldırılması; 

tullantıların saхlanılması, istifadəsi və zərərsizləşdirilməsi ilə əlaqədar obyektlərin layihələşdirilməsi və 

tikintisi; 

tullantılardan tam istifadə və onların əmələ gəlməsinin azaldılmasında iqtisadi, sosial və hüquqi şərtlərin 

təmin edilməsi; 

tullantılarla bağlı fəaliyyətin yerli özünüidarə orqanları tərəfindən qanunvericiliyə uyğun təmin edilməsi; 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulan digər vəzifələrin həyata keçirilməsi. 

Maddə 6. Tullantılarla əlaqədar mülkiyyət münasibətləri 

Qanunvericilikdə başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa, hüquqi və fiziki şəxslər tullantını qəbul etdiyi andan 

onun mülkiyyətçisi hesab edilirlər. 

Mülkiyyətçi tullantıların təkrar xammal kimi istifadəsini və təkrar emal üçün digər müəssisələrə 

göndərilməsini təşkil etməli, istehsal prosesində əmələ gələn və təkrar istifadə olunan tullantıların uçotunu 

aparmalı və bu barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına məlumat verməlidir. 

II fəsil 

TULLANTILARLA BAĞLI FƏALİYYƏTƏ TƏLƏBLƏR 

Maddə 7. Müəssisə, qurğu və digər obyektlərin layihələşdirilməsi, tikintisi və yenidən qurulmasına aid 

tələblər 

154



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Müəssisə, qurğu və digər obyektlərin layihələşdirilməsi, tikintisi və yenidən qurulması zamanı hüquqi və 

fiziki şəxslər ətraf mühitin qorunması üçün müəyyən olunan standartlara, norma və normativlərə əməl 

etməlidirlər. Onlarda müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının layihəyə dair müsbət rəyi və tullantılarla bağlı 

fəaliyyəti tənzimləyən digər sənədlər olmalıdır. 

Maddə 8. Tullantılarla bağlı istehsalat tələbləri 

İstehsal prosesində hüquqi və fiziki şəxslər: 

ətraf mühitin qorunması üçün müəyyən olunan standartları, normaları və keyfiyyət üzrə tələbləri nəzərə 

almalı; 

tullantılarla bağlı fəaliyyəti хüsusi razılıq əsasında həyata keçirməli; 

az tullantılı texnologiyaları mənimsəməli; 

istehsal prosesində əmələ gələn tullantıları inventarlaşdırmalı və bu barədə, eləcə də tullantıların dövriyyəsi 

haqqında müvafiq icra hakimiyyəti orqanına məlumat verməli; 

tullantılarla bağlı istehsalat nəzarətini həyata keçirməli; 

qəza hallarının qarşısının alınması üçün tədbirlər görməli, ekoloji tarazlığın pozulmasına səbəb olan qəza 

təhlükəsi yarandıqda və ya baş verdikdə bu barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanına və əhaliyə məlumat 

verməlidirlər. 

Zərərsizləşdirilməsi mümkün olmayan təhlükəli tullantılar əmələ gətirən fəaliyyətin həyata keçirilməsi 

qaydası qanunvericiliklə müəyyən olunur. 

Maddə 9. Tullantıların emalı şərtləri 

Tullantıların emalı zamanı aşağıdakılar təmin edilir: 

tullantıların həcminin azaldılmasına, onların emalına və zərərsizləşdirilməsinə yönəldilən texnoloji 

proseslərin ətraf mühit üçün təhlükəsizliyi; 

texnologiyada nəzərdə tutulmayıbsa, emal zamanı təhlükəli və təhlükəsiz tullantıların qarışmasına yol 

verilməməsi; 

tullantıların emalı zamanı real və potensial təhlükənin azaldılması; 

tullantıların əmələ gəldiyi yerlərdə toplanması və onların texniki cəhətdən təchiz olunan хüsusi tutarlarda və 

ya bu məqsədlə ayrılan sahələrdə növlər üzrə saхlanılması; 

ətraf mühitin mühafizəsi məqsədi ilə emal ediləsi tullantıların yerləşdirildiyi хüsusi tutarların və ya sahələrin 

yararlı halda saхlanılması; 

yararsız tullantıların basdırıldığı və ya saхlanıldığı yerlərdə onların ətraf mühitdən təcrid olunması və 

sonradan istifadə olunma imkanlarının müəyyən edilməsi; 

əmələgəlmə yerlərində və ya emal müəssisələrində tullantının təkrar xammal kimi istifadə olunmasının təşkil 

edilməsi; 

tullantıların həcminin azadılmasının, emalının və zərərsizləşdirilməsinin bioloji, fiziki-kimyəvi, mexanikitexniki, 

termik və digər üsullarla həyata keçirilməsi. 

Maddə 10. Tullantıların emalı yerlərinə tələblər 

Tullantıların emalı yerlərinin müəyyənləşdirilməsi, layihələşdirilməsi, tikintisi, istifadəsi və ləğv edilməsi 

müvafiq norma və qaydalara uyğun aparılır. 

Tullantıların emalı yerləri və texnologiyaları seçilərkən insan səhhətinə və ətraf mühitə ziyanlı təsir barədə 

ekoloji ekspertizanın tələbləri əsasında müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının müəyyən etdiyi şərtlər nəzərə 

alınmalıdır. 

Tullantıların emalı yerlərinin ətraf mühitə təsirini müəyyən etmək məqsədi ilə ətraf mühitin monitorinqi 

aparılmalıdır. 

Tullantıların emalı yerlərində mərz nişanları və nəzarətli girişlər olmalı, texnoloji məntəqələrin ətraf mühit 

üçün tamamilə təhlükəsizliyi təmin edilməlidir. Bu məqsədlə nəzərdə tutulmayan yerlərdə tullantıların 

yerləşdirilməsi və emalı qadağandır. 

Tullantıları emal edən müəssisələrin fəaliyyəti tullantıların həcminin azaldılmasına və zərərsizləşdirilməsinə 

yönəldilməlidir. Bu müəssisələr öz fəaliyyətini nizamnamələrində nəzərdə tutulan qaydada və tullantılara 

mülkiyyət hüququnu təsdiq edən sənədlər əsasında həyata keçirirlər . 

Tullantıları emal edən müəssisələrdə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən təsdiq edilən qəza 

hallarının ləğv edilməsinə dair tədbirlər planı olmalıdır. 

155



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 11. Tullantıların yerləşdirilməsinə tələblər 

Tullantıların yerləşdirilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının icazəsi əsasında və normativ aktlarda 

müəyyən edilən tələblərə uyğun həyata keçirilir. 

Tullantıların yerləşdirilməsi və zərərsizləşdirilməsi məqsədi ilə obyektlərin tikintisi üçün yer seçərkən 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının razılığı ilə xüsusi (geoloji, hidroloji və s.) araşdırmalar aparılmalı və 

lazım gəldikdə ictimai rəy nəzərə alınmalıdır. 

Şəhərlərin və digər yaşayış məntəqələrinin ərazisində, kurort, müalicə-sağlamlıq, meşə və rekreasiya 

zonalarında, yeraltı suların, təsərrüfat və içməli sututarlarının olduğu ərazilərdə, eləcə də faydalı qazıntılar olan 

və ya dağ-mədən işləri aparılan zonalarda tullantıların basdırılması qadağandır. 

Tullantıların basdırılma yerləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada tullantıların 

basdırılma yerlərinin dövlət reyestrinə daxil edilir. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ilə razılaşdırılan qaydada mülkiyyətçi tərəfindən tullantıların basdırılma 

yerlərinin monitorinqi aparılmalıdır. 

Tullantıların yerləşdirildiyi obyektlərin və ya sahələrin mülkiyyətçiləri bu obyektlərin və ya sahələrin 

istismar müddəti başa çatdıqdan sonra lazımi bərpa işləri aparmalıdırlar. 

Tullantıların toplanmasını səmərəli təşkil etmək məqsədi ilə qiymətli komponentlər (yeyinti və toxuculuq 

məhsullarının tullantıları, müxtəlif metallar, kağız və s.) ayrı-ayrılıqda toplanmalıdır. 

Maddə 12. Yaşayış məntəqələrinin məişət tullantılarından təmizlənməsinə tələblər 

Zərərsizləşdirilmək məqsədi ilə məişət tullantıları əhali tərəfindən müəyyən olunmuş yerlərdə 

yerləşdirilməlidir. Müəyyən olunmayan yerlərdə bu tullantıların atılması, saхlanılması və basdırılması 

qadağandır. 

Yaşayış məntəqələrinin ərazisi müntəzəm olaraq məişət tullantılarından təmizlənməlidir. 

Yaşayış məntəqələri ərazisinin sanitariya qaydalarına, gigiyena və ekoloji normativlərə uyğun olaraq 

təmizlənməsi, məişət tullantılarının müvəqqəti saxlanılması, müntəzəm daşınması və zərərsizləşdirilməsi 


Maddə 13. Tullantıların daşınmasına tələblər 

Tullantıların müvafiq növ nəqliyyat vasitəsində daşınması qaydası, yükləmə və boşaltma işlərinin yerinə 

yetirilməsinə və ekoloji təhlükəsizliyin təmin olunmasına tələblər (norma və qaydalar) müvafiq icra hakimiyyəti 


Nəqliyyat vasitəsinə yükləndiyi andan onu qəbul edən hüquqi və fiziki şəxsə çatdırılana qədər tullantının 

daşınmasını həyata keçirənlər ətraf mühitin və insanların sağlamlığının təhlükəsizliyinə görə məsuliyyət 

daşıyırlar. 

Təhlükəli tullantılar pasportlaşdırılmaqla yalnız хüsusi nəqliyyat vasitələrində daşınmalıdır. Tullantıların 

pasportu onların kəmiyyətini və təsir хüsusiyyətlərini təsdiqləyən sənəddir. 

Tullantıların pasportlaşdırılması müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının müəyyən etdiyi qaydada həyata 

keçirilir. 

Maddə 14. Tullantıların idхalı, iхracı və tranzit daşınması 

Tullantıların idхalı, iхracı və tranzit daşınması Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində müəyyən 

edilən qaydada həyata keçirilir. 

Təhlükəsiz emalı mümkün olmayanı habelə tranzit daşınmaq, basdırılmaq və zərərsizləşdirmək məqsədi ilə 

bu tullantıların Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi qadağandır. 

III fəsil 

TULLANTILARLA BAĞLI FƏALİYYƏTƏ NƏZARƏT 

Maddə 15. Tullantılarla bağlı fəaliyyətə dövlət nəzarəti 

Tullantılarla bağlı fəaliyyətə dövlət nəzarəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata keçirilir. 

Tullantılarla bağlı fəaliyyətə dövlət nəzarətinə: 

hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən qanunvericiliyin tələblərinə əməl olunması; 

156



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

təqsirkar hüquqi və fiziki şəxslərin qanunvericilikdə müəyyən olunan qaydada məsuliyyətə cəlb olunması; 

qanunvericiliyin tələblərinin pozulması nəticəsində insan sağlamlığına və ətraf mühitə dəyən zərərin 

ödənilməsinə görə iddia qaldırılması; 

mülkiyyətçilər tərəfindən tullantılarla bağlı uçot və hesabatın düzgünlüyü; 

sanitariya, gigiyena, əksepidemik və təbiəti mühafizə tədbirlərinin yerinə yetirilməsinə, gigiyena və ekoloji 

normativlərə əməl olunması; 

baş vermiş fəlakət və qəzaların nəticələrinin aradan qaldırılması tədbirlərinin həyata keçirilməsi; 

mövcud istehsal proseslərinin tullantılarla əlaqədar təhlili, tullantıların həcminin və təhlükəlilik dərəcəsinin 

azaldılması imkanlarının araşdırılması; 

əhalinin tullantılara dair informasiya almaq hüququna əməl olunması; 

əhalinin sağlamlığı və ətraf mühit üçün potensial təhlükə yaradan fəaliyyətin məhdudlaşdırılması, 

dayandırılması və ona xitam verilməsi barədə qərar qəbul edilməsi; 

tullantıların idхalı, iхracı və tranzit daşınmasına nəzarət daxildir. 

Maddə 16. Tullantılarla bağlı istehsalat nəzarəti 

Tullantılarla bağlı təsərrüfat fəaliyyətini həyata keçirən müəssisə və təşkilatlar bu sahədə istehsalat nəzarətini 

təşkil etməlidirlər. 

İstehsalat nəzarətinin məqsədi ekoloji, sanitariya və digər tələblərin yerinə yetirilməsini yoxlamaqdan 

ibarətdir. 

İstehsalat nəzarətinin təşkili qaydaları müvafiq qanunvericiliyə əsasən müəssisə və təşkilatlar tərəfindən 

müəyyənləşdirilir. 

Maddə 17. Tullantılarla bağlı fəaliyyətə ictimai nəzarət 

Tullantılarla bağlı fəaliyyətə ictimai nəzarət qanunvericilikdə müəyyən olunan qaydada ictimai birliklər, 

əmək kollektivləri və vətəndaşlar (əhali) tərəfindən həyata keçirilir. 

Tullantılarla bağlı fəaliyyətə ictimai nəzarətin məqsədi dövlət orqanları və bələdiyyələr, eləcə də hüquqi və 

fiziki şəxslər tərəfindən bu Qanunun tələblərinin yerinə yetirilməsini araşdırmaqdan ibarətdir. 

IV fəsil 

TULLANTILARLA BAĞLI İQTİSADİ TƏNZİMLƏNMƏ 

Maddə 18. Tullantılarla bağlı fəaliyyət sahəsində iqtisadi tənzimlənmə 

Tullantılarla bağlı fəaliyyət sahəsində iqtisadi tənzimlənmə onun həcmi, təhlükəlilik dərəcəsi və 

yerləşdirilmə normativləri nəzərə alınmaqla tullantının toplanmasına, yerləşdirilməsinə, istifadəsinə və 

zərərsizləşdirilməsinə görə haqq ödənilməsi prinsipinə əsaslanır. 

Tullantıların toplanması, yerləşdirilməsi, istifadəsi və zərərsizləşdirilməsi üçün ödəmələr tullantının həcmi 

(kütləsi), növü və digər хüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla müəyyən edilir. 

Hüquqi və fiziki şəxslərin ödəmələrindən əldə olunan vəsait təbiəti mühafizə tədbirlərinin həyata 

keçirilməsinə sərf olunur. 

Tullantılarla əlaqədar iqtisadi stimullaşdırma formaları və onun tətbiqi mexanizmi, habelə tullantıların 

toplanmasına, yerləşdirilməsinə, istifadəsinə və zərərsizləşdirilməsinə görə haqq ödənilməsi, onun həcmi və 

bölüşdürülməsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 19. Tullantılarla bağlı normativlər 

Tullantıların ətraf mühitə və insan sağlamlığına təsir həddini nizamlayan normativlər müvafiq icra 


İdxal, ixrac və alqı-satqı obyekti olan tullantılar qanunvericilikdə müəyyən olunan qaydada 

sertifikatlaşdırılır. 

Maddə 20. Tullantılarla bağlı dövlət uçotu və hesabat 

Hüquqi və fiziki şəxslər tullantıların əmələ gəlməsinin, istifadəsinin, yerləşdirilməsinin, başqasına 

verilməsinin və ya satılmasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada və müddətdə ilkin 

uçotunu aparır, müvafiq dövlət orqanına hesabat təqdim edirlər. 

157



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Hüquqi və fiziki şəxslər tullantıların uçotu ilə bağlı informasiyanın qanunvericilikdə müəyyən edilən müddət 

ərzində saхlanmasını təmin edirlər. 

Tullantılarla bağlı dövlət uçotu və hesabatı vahid sistem üzrə hazırlanır və aparılır. 

Maddə 21. Tullantıların dövlət kadastrı 

Tullantıların dövlət kadastrına onların uçotuna dair sistemləşdirilən məlumatlar daxil edilir. 

Tullantıların dövlət kadastrı tullantıların siniflərə (dərəcələrə) bölünmə sistemlərini, onların yerləşdirilməsi 

obyektlərinin siyahısını, bank məlumatlarını və tullantıların emal texnologiyalarını əks etdirir. 

Tullantıların dövlət kadastrının aparılması qaydası və onun məzmunu müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 


Maddə 22. Beynəlxalq əməkdaşlıq 

V fəsil 

YEKUN MÜDDƏALARI 

Tullantılarla bağlı fəaliyyət sahəsində beynəlхalq əməkdaşlıq Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıхdığı 

beynəlxalq müqavilələrə uyğun həyata keçirilir. 

Maddə 23. Mübahisələrin həll edilməsi 

Tullantılarla bağlı mübahisələr qanunvericilikdə müəyyən edilən qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanları 

və məhkəmələr tərəfindən həll edilir. 

Maddə 24. Tullantılar haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyət 

Tullantılar haqqında qanunvericiliyin tələblərini pozan hüquqi və fiziki şəxslər Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyinə uyğun olaraq intizam, inzibati, cinayət və mülki-hüquqi məsuliyyət daşıyırlar. 


№ 514-IQ 



158



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikası Su Məcəlləsinin tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının 

bəzi qanunvericilik aktlarına əlavələr və dəyişikliklər edilməsi barədə 



. «Azərbaycan SSR Su Məcəlləsinin təsdiq edilməsi haqqında» Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının 

1972-ci il 29 iyun tarixli Qanunu (Azərbaycan SSR Ali Sovetinin məlumatı, 1972-ci il, № 12, maddə 55; 1980- 

ci il, № 11-12, maddə 138; 1983-cü il, № 21, maddə 196; 1984-cü il, № 19, maddə 157; 1987-ci il, № 24, 

maddə 253) qüvvədən düşmüş hesab edilsin. 

II. İnzibati hüquqpozmalar haqqında Azərbaycan Respublikasının Məcəlləsinə (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin məlumatı, 1984-cü il, № 23, maddə 198; 1985-ci il, N 3, maddə 33, № 9, maddə 112, № 11, maddə 

130, № 21, maddə 204; 1986-ci il, № 6-7, maddə 24, № 12, maddə 72; 1987-ci il, № 1-2, maddə 6, № 6, 

maddə 48, № 12, maddə 118, № 15-16, maddə 153, № 21, maddə 215, № 24, maddə 250; 1988-ci il, № 1, 

maddə 1, № 5-6, maddə 35, № 8, maddə 58, № 10, maddə-79, № 15, maddə 139№ 16, maddə.150, № 18-19, 

maddə 173, № 22-23, maddə 220; 1989-cu il, № 4, maddə 27, № 9, maddə 69, № 13-14, maddə 107; 1990-ci il, 

№ 8, maddələr 53, 55, № 12, maddə 155; 1991-ct il, № 12-13, maddə 203, № 14, maddə 236; 1992-ci il, № 16, 

maddə 687, № 18, maddələr 828, 829, № 21, maddə 922; 1993-cü il, № 6, maddə 158, № 15, maddə 423; 1994- 

cü il, № 9, maddə 97; 1995-ci il, № 7, maddə 135, № 22, maddələr 348, 357; Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericilik toplusu, 1997-ci il, № 2, maddə 142, № 3, maddə 202, № 4, maddələr 287,296, 301, 303, № 5, 

maddələr 388, 394,419,420, № 6, maddə 457; 1998-ci il, № 1, maddə 9, № 2, maddə 60, № 5, maddələr 305, 

306, № 6, maddə 367, № 8, maddə 488; 1998-ci il 24 noyabr tarixli 542-IQD saylı Azərbaycan Respublikasının 

Qanunu) aşağıdakı əlavələr və dəyişikliklər edilsin: 

1. 50-ci maddədə: 

maddənin adında «Sular üzərində dövlət mülkiyyəti» sözləri «Su obyektləri üzərində mülkiyyət» sözləri ilə 

əvəz edilsin; 

Maddənin mətnində «sudan istifadə hüququnun başqasına verilməsinə, habelə sular üzərində dövlət 

mülkiyyəti hüququnu açıq və ya gizli şəkildə pozan başqa əqdlər bağlanılmasına görə» sözləri «su 

kəmərlərindən, kanallarından və digər su sistemlərindən özbaşına su götürülməsinə, habelə su qanunvericiliyini 

pozmaqla əqdlərin bağlanmasına görə» sözləri ilə əvəz edilsin. 

2. 60-ci maddə aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

Maddə 60. Su obyektlərini mühafizə qaydalarının pozulması 

Su obyektlərini mühafizə qaydalarının pozulmasına: 

1) su obyektlərinin çirkləndirilməsi, zibilləndirilməsi və tükəndirilməsinə; 

2) sutoplayıcı sahələrdə su obyektlərinin qorunması rejimini pozmaqla suların çirkləndirilməsinə, torpaqların 

su eroziyasına və başqa zərərli hallara səbəb olan şəkildə pozulmasına; 

3) kollektor və drenaj sistemlərini dağıtmaqla torpaqların meliorasiya vəziyyətinin pisləşdirilməsinə; 

4) içməli sudan yaşıllıqların suvarılmasına və nəqliyyat vasitələrinin yuyulmasına, habelə təyinatsız 

istifadəsinə; 

5) içməli, məişət, texniki və tullantı sularının kənara (çöllərə, küçələrə, rabitə və enerji kommunikasiya 

şəbəkələrinə) təyinatsız aхıdılmasına; 

6) su mühafizəsi zonalarına və sahil mühafizə zolaqlarına riayət edilməməsinə; 

7) хüsusi qorunan su obyektlərinin rejiminin pozulmasına; 

8) su obyektlərinin çirklənməsinin, zibillənməsinin və suların zərərli təsirinin qarşısını alan qurğu və 

avadanlıqlarsız müəssisələrin, kommunal və digər obyektlərin istismar edilməsinə; 

9) su çıхarmaq üçün quyuların qazılması qaydalarının və teхnologiyasının pozulmasına; 

10) içməli su mənbələrinin, sutəmizləyici qurğuların, su kəmərlərinin sanitariya mühafizəsi zonalarının 

tələblərinin pozulmasına; 

11) içməli suyun keyfiyyətinin sanitariya tələblərinə və dövlət standartlarına uyğun gəlmədiyinə; 

12) su obyektlərinin istifadəsinə və mühafizəsinə nəzarət edən orqanların göstərişlərinin yerinə 

yetirilməməsinə görə 

vətəndaşlar minimum əmək haqqı məbləğinin beş mislindən yeddi mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin on dörd mislindən on yeddi mislinədək miqdarda cərimə edilir». 


159



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 62. Su obyektlərindən istifadə qaydalarının pozulması 

Su obyektlərindən istifadə qaydalarının pozulmasına: 

1) sudan istifadə limitlərinə əməl edilməsinə; 

2) su istehlakçılarının müəyyən olunmuş müddətlərdə və həcmdə su ilə təmin edilməməsinə; 

3) su ehtiyatlarından israfçılıqla istifadə edilməsinə; 

4) su obyektlərində özbaşına hidrotexniki və digər qurğuların tikilməsinə; 

5) hidrotexniki və kommunal su təsərrüfatına aid olan işlərin özbaşına görülməsinə; 

6) su obyektlərinin dövlət monitorinqinin, suların dövlət uçotunun, dövlət su kadastrının aparılması 

qaydalarına riayət edilməməsinə; 

7) sudan istifadəyə görə haqqın və sudan istifadə qaydalarını pozmağa görə cərimələrin, habelə su 

obyektlərinə və ətraf mühitə aхıdılan tullantı sularına görə ödənişlərin vaхtında ödənilməməsinə görə - 

vətəndaşlar minimum əmək haqqı məbləğinin beş mislindən yeddi mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin on dörd mislindən on yeddi mislinədək miqdarda cərimə edilir». 

4. 63-cü maddənin adında «zədələnməsi» sözündən sonra «onların istismarı qaydalarının pozulması» sözləri, 

mətnində «zədələnməsinə» sözündən sonra «onların istismarı qaydalarının pozulmasına» sözləri əlavə edilsin. 


«Maddə 227. Su obyektlərini mühafizə orqanları 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı bu Məcəllənin 50,60, 61,62 və 63-cü maddələrində (bu maddə ilə baхılması 

Azərbaycan Respublikasının digər icra hakimiyyəti orqanlarına aid edilmiş məsələlər üzrə inzibati 

hüquqpozmalar haqqında işlər istisna edilməklə) nəzərdə tutulmuş inzibati hüquqpozmalar haqqında işlərə 

baхır. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı yeraltı su obyektləri, sutoplayıcı sahələrdə su obyektlərinin qorunması 

rejimini pozmaqla suların çirkləndirilməsi və su çıxarmaq üçün quyuların qazılması qaydalarının və 

teхnologiyasının pozulması ilə bağlı bu Məcəllənin 60,62 və 63-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş inzibati 

hüquqpozmalar haqqında işlərə baхır. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı хüsusi qorunan su obyektlərinin rejiminin pozulması, su obyektlərinin 

çirkləndirilməsi, zibillənməsi və suların zərərli təsirinin qarşısını alan qurğu və avadanlıqlarsız müəssisələrin, 

kommunal və digər obyektlərin istismar edilməsi, ilə bağlı bu Məcəllənin 60-cı maddəsində nəzərdə tutulmuş 

inzibati hüquqpozmalar haqqında işlərə baхır. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları içməli sudan yaşıllıqların suvarılması və nəqliyyat vasitələrinin 

yuyulması, habelə təyinatsız istifadəsi, içməli su mənbələrinin, sutəmizləyici qurğuların, su kəmərlərinin 

sanitariya mühafizə zonalarının tələblərinin pozulması, içməli suyun keyfiyyətinin sanitariya tələblərinə və 

dövlət standartlarına uyğun gəlməməsi, içməli, məişət, texniki və tullantı sularının kənara (çöllərə, küçələrə, 

rabitə və enerji kommunikasiya şəbəkələrinə) təyinatsız aхıdılması və kommunal su təsərrüfatı ilə bağlı bu 

Məcəllənin 50, 60, 62 və 63-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş inzibati hüquqpozmalar haqqında işlərə öz 

səlahiyyətləri daxilində baхırlar». 

III. 1995-ci il 29 sentyabr tarixli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə təsdiq edilmiş Azərbaycan 

Respublikasında 1995-1998-ci illərdə dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsinin Dövlət Proqramının 

(Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin məlumatı, 1995-ci il, № 22, maddə 361) 1 saylı əlavəsinin 1-ci 

bölməsinin 1-ci bəndində «su ehtiyatları» sözləri «su ehtiyatları (qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hallar istisna 

olmaqla)» sözlərilə əvəz olunsun. 


№ 584 – IQD 



160



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu 

haqqında 


Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu 

işlərinin nizama salınmasının hüquqi əsaslarını müəyyən edir. 


I fəsil 



dövlət torpaq kadastrı - torpaq istifadəçiliyinin dövlət qeydiyyatı, torpaqların kəmiyyət və keyfiyyətcə 

uçotu, bonitirovkası və iqtisadi qiymətləndirilməsi üzrə məlumatların məcmusu; 

torpaqların monitorinqi - torpaqların münbitlik xassələrini səciyyələndirən ayrı-ayrı göstəricilərdə 

dəyişikliklərin vaхtında aşkara çıхarılması, qiymətləndirilməsi, mənfi proseslərin qarşısının alınması və 

nəticələrinin aradan qaldırılması üçün torpaq fondunun vəziyyətinə müntəzəm müşahidə sistemi; 

yerquruluşu - torpaq münasibətlərinin nizama salınması və torpaqdan səmərəli istifadə olunması 

məsələlərinin həlli üzrə müvafiq tədbirlər sistemi. 

Maddə 2. Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu haqqında Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi 

Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu haqqında Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi bu Qanundan, Azərbaycan Respublikasının torpaq qanunvericiliyindən və digər qanunvericilik 

aktlarından ibarətdir. 

Torpaq kadastrı, monitorinqi və yerquruluşu işlərinin aparılması ilə əlaqədar meydana çıхan, yerin təkindən, 

meşədən, sudan, təbii ehtiyatlardan istifadə üzrə münasibətlər bu Qanun nəzərə alınmaqla, Azərbaycan 

Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir. 

Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıхdığı dövlətlərarası müqavilələrdə torpaq kadastrı, monitorinqi və 

yerquruluşu barədə müəyyən edilmiş qaydalar bu Qanunda nəzərdə tutulmuş qaydalardan fərqlənərsə, 

beynəlxalq müqavilələrin qaydaları tətbiq olunur. 

Maddə 3. Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu haqqında qanunvericiliyin 

məqsəd və vəzifələri 

Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu haqqında qanunvericiliyin məqsədi 

Azərbaycan Respublikasının vahid torpaq fondunda kadastr, monitorinq və yerquruluşu işlərinin aparılmasını, 

təşkilini və idarə edilməsini tənzimləməkdir. 

Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu haqqında qanunvericiliyin vəzifələri 

Azərbaycan Respublikasının vahid torpaq fondunda kadastr, monitorinq və yerquruluşu işlərinin vahid 

normativ-texniki sənədlər əsasında həyata keçirilməsinə hüquqi baza yaratmaqdır. 

Maddə 4. Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu işlərinin əsas prinsipləri 

Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu işləri aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu işlərinin sənədləşdirilməsinin vahid sistem 

üzrə aparılmasının zəruriliyi; 

dövlət torpaq kadastrı və torpaqların monitorinqi məlumatlarının uçotunun və dövlət qeydiyyatının 

məcburiliyi; 

torpaqların monitorinqi üzrə müşahidələrin ardıcıllığı, kompleksliyi və fasiləsizliyi; 

161



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu işləri üzərində dövlət nəzarəti; 

yerquruluşu layihələrinin geodezi koordinatlar sistemi əsasında həyata keçirilməsi; 

dövlət torpaq kadastrının və torpaqların monitorinqinin digər müvafiq kadastr və monitorinq işləri ilə 

əlaqələndirilməsi və uzlaşdırılması. 

II fəsil 

DÖVLƏT TORPAQ KADASTRI 

Maddə 5. Dövlət torpaq kadastrının aparılması qaydaları 

Dövlət torpaq kadastrı torpaqların hüquqi statusundan və rejimindən asılı olmayaraq Azərbaycan 

Respublikasının hüdudları daxilində yerləşən bütün torpaq sahələrində mütləq, müstəqil və vahid sistem üzrə 

aparılır. 

Dövlət torpaq kadastrının aparılması geodeziya, topoqrafiya, kartoqrafiya, yerquruluşu, torpaq tədqiqatı, 

aqrokimya, meliorasiya, geobotanika və digər axtarış-tədqiqat işlərinin həyata keçirilməsi ilə təmin edilir. 

Respublika tabeli şəhərlərdə torpaq kadastrı, digər sahəvi kadastrlar ilə birlikdə şəhər kadastrının tərkib 

hissəsi olaraq, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən aparılır və kadastr məlumatlarının surəti müvafiq 

kadastrları aparan dövlət orqanlarına təqdim edilir. 

Dövlət torpaq kadastrının aparılması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş 

əsasnamə ilə müəyyən edilir. 

Dövlət torpaq kadastrı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən aparılır. 

Maddə 6. Dövlət torpaq kadastrının məlumatları 

Dövlət torpaq kadastrına aşağıdakı məlumatlar daxildir: 

torpaq sahələrinin hüquqi statusu; 

torpaq üzərində mülkiyyət, istifadə və icarə hüququ; 

torpaq sahələrinin kəmiyyət və keyfiyyət göstəriciləri; 

torpaqların bonitirovkası və iqtisadi qiymətləndirilməsi; 

torpaqların istifadəsi və mühafizəsi ilə əlaqədar qanunvericiliklə müəyyən olunmuş digər məlumatlar. 

Torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri və icarəçiləri tərəfindən dövlət torpaq kadastrına daxil edilməli 

məlumatların torpaq-kadastr işlərini aparan müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təqdim edilməsi məcburidir. 

Torpaqların istifadəsinin və mühafizəsinin planlaşdırılmasında, zonalaşdırılmasında və torpaq 

münasibətlərinin tənzimlənməsində dövlət torpaq kadastrının məlumatları tətbiq olunur. 

Dövlət torpaq kadastrının məlumatları dövlət orqanlarının, bələdiyyələrin və məhkəmələrin qərar qəbul 

etməsi üçün əsasdır. 

Maddə 7. Dövlət torpaq kadastrı məlumatlarının qeydiyyatı 

Dövlət torpaq kadastrı məlumatlarının qeydiyyatı torpaqların hüquqi statusunun, rejiminin, kəmiyyət və 

keyfiyyət göstəricilərinin uçotunu aparmaq və torpaq münasibətlərinin tənzimlənməsinə nəzarət etmək məqsədi 

ilə həyata keçirilir. 

Dövlət torpaq kadastrı məlumatlarının qeydiyyatı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

edilmiş qaydada vahid sistem üzrə aparılır. 

Dövlət torpaq kadastrının məlumatları Azərbaycan Respublikasının torpaq qanunvericiliyində nəzərdə 

tutulmuş qaydada dövlət torpaq reyestrində qeydiyyata alınır. 

Maddə 8. Torpaqların texniki uçotu 

Torpaqların texniki uçotu Azərbaycan Respublikasının hər bir inzibati ərazi vahidi üzrə kompleks ölçmələr 

əsasında bütün torpaq sahələrinin və yaşayış məntəqələrinin yerləşməsini, həndəsi ölçülərini, sərhədlərini və 

konfiqurasiyasını müəyyən etmək məqsədi ilə həyata keçirilir. 

Torpaqların texniki uçotunun nəticələri torpaq-kadastr sənədlərində əks olunur. 

Torpaqların texniki uçotunun aparılması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

olunur. 

Maddə 9. Torpaq-kadastr sənədləri sistemi 

162



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikasında dövlət torpaq kadastrını formalaşdıran vahid torpaq-kadastr sənədləri sistemi 


Vahid torpaq-kadastr sənədləri sistemi hüquqi və texniki kadastr sənədlərindən ibarətdir. 

Torpaq üzərində mülkiyyət, istifadə və icarə hüquqlarını təsdiq edən aşağıdakılar hüquqi kadastr sənədləri 

hesab olunur: 

torpağa mülkiyyət hüququna dair dövlət aktı; 

torpaqdan daimi istifadə hüququna dair dövlət aktı; 

torpağın mülkiyyətə verilməsinə dair şəhadətnamə; 

torpaqdan müvəqqəti istifadə hüququna dair şəhadətnamə; 

notarial qaydada təsdiq edilmiş və qeydiyyata alınmış icarə müqavilələri. 

Azərbaycan Respublikasının inzibati ərazi vahidləri üzrə aparılan aşağıdakı sənədlər texniki kadastr sənədləri 

hesab edilir: 

torpaq üzərində mülkiyyət və torpaqdan daimi istifadə hüququna dair dövlət aktlarının, torpağın mülkiyyətə 

verilməsinə və torpaqdan müvəqqəti istifadə hüququna dair şəhadətnamələrin, habelə icarə müqavilələrinin 

qeydiyyat kitabları və plan-xəritə materialları; 

torpaq sahələrinin ölçülərini, kateqoriyalarını, kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərini əks etdirən kənd, qəsəbə, 

rayon, şəhər, Naxçıvan Muxtar Respublikası və Azərbaycan Respublikası üzrə torpaq-kadastr kitabları və 

xəritələri. 

Torpaq-kadastr sənədlərinin aparılması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

olunur. 

Maddə 10. Torpaq-kadastr işlərinin yerdə (naturada) aparılması müddətləri 

Torpaq-kadastr sənədlərinin dəqiqliyini təmin etmək üçün Azərbaycan Respublikasının bütün inzibati ərazi 

vahidləri üzrə torpaq sahələrinin yerdə (naturada) tədqiqi aparılır və kadastr sənədləri ilə müqayisə olunaraq 

sənədlərdə düzəlişlər edilir. 

Torpaq-kadastr işləri yerdə (naturada) aşağıdakı müddətlərdə aparılır: 

torpaq və geobotaniki tədqiqat - 10 ildə bir dəfə; 

aqrokimyəvi tədqiqat - 5 ildə bir dəfə; 

meliorasiya işləri aparılmış, erroziyaya uğramış, duzlaşmış və keyfiyyəti pisləşmiş torpaq sahələrində-zəruri 

hallarda. 

Torpaq sahələrinin yerdə (naturada) tədqiqi qaydaları müvafiq normativ hüquqi aktlarla müəyyən olunur. 

Maddə 11. Dövlət torpaq kadastrı məlumatlarından istifadə 

Dövlət torpaq kadastrının məlumatları aşağıdakı işlərdə istifadə edilir: torpaq ehtiyatlarının istifadəsi və 

mühafizəsi sahəsində dövlət siyasətinin formalaşdırılmasında və həyata keçirilməsində; 

torpaqların səmərəli istifadəsinə, münbitliyinin artırılmasına, qorunmasına, digər torpaq mühafizəsi 

tədbirlərinə dair kompleks dövlət proqramlarının hazırlanmasında və yerinə yetirilməsində; 

yerquruluşu layihələrinin və sxemlərinin hazırlanmasında; 

şəhərsalma, meşəsalma, tikinti, meliorasiya və irriqasiya işlərinin layihələşdirilməsində və aparılmasında; 

torpaq münasibətlərinin tənzimlənməsində, torpaqların normativ qiymətlərinin müəyyənləşdirilməsində, 

torpaq reyestrinin tərtibində və torpaq bazarının formalaşdırılmasında; 

torpaq vergisi dərəcələrinin və torpaq icarəsi haqqının müəyyənləşdirilməsində və tətbiqində; 

torpaq informasiyası sisteminin və məlumat bankının yaradılmasında və istifadəsində; 

torpaqların istifadəsinə, mühafizəsinə və torpaq münasibətlərinin tənzimlənməsinə dövlət nəzarətinin həyata 

keçirilməsində. 

Dövlət torpaq kadastrı məlumatlarından istifadə qaydaları müvafiq normativ hüquqi aktlarla müəyyən 

olunür. 

Maddə 12. Dövlət torpaq kadastrı fondu 

Dövlət torpaq kadastrı fonduna Azərbaycan Respublikasının hüdudları daхilində yerləşən torpaqların 

məqsədli təyinatı, sərhədləri, ölçüləri, coğrafi mövqeyi, hüquqi statusu və torpaq sahələrinin digər kəmiyyət və 

163



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

keyfiyyət göstəriciləri üzrə kadastr məlumatları və materialları daxil edilir. 

Dövlət torpaq kadastrı fondu müvafiq icra hakimiyyəti orqanının sərəncamında olur. 

Dövlət torpaq kadastrı fondunun yaradılması, istifadəsi və mühafizəsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən təsdiq edilmiş əsasnaməyə uyğun olaraq həyata keçirilir. 

Mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən 

müəssisələr, müəlliflik və mülkiyyət hüququ saхlanılmaqla, torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və 

yerquruluşu işləri üzrə hazırlanmış materialların bir nüsхəsini qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada dövlət 

torpaq kadastrı fonduna verməlidirlər. 

III fəsil 

TORPAQLARIN MONİTORİNQİ 

Maddə 13. Torpaqların monitorinqinin forma və növləri 

Azərbaycan Respublikasında torpaqların monitorinqi torpaq üzərində müşahidə və tədqiqatların aparılması, 

məlumatların hazırlanması və ötürülməsi formalarında həyata keçirilir. 

Torpaqların monitorinqi ətraf mühitin monitorinqinin tərkib hissəsi kimi Azərbaycan Respublikasının vahid 

torpaq fondunda aparılır və aşağıdakılırı nəzərdə tutur: 

müntəzəm müşahidələr, aerofotogeodezik və kartoqrafik tədqiqatlar əsasında dövlət, bələdiyyə və хüsusi 

mülkiyyətdə olan torpaq sahələrinin təyinatının, ölçülərinin, sərhədlərinin, digər kəmiyyət göstəricilərinin 

dəyişməsi; 

torpaqlarda baş verən keyfiyyət göstəricilərinin dəyişməsinə nəzarət etmək və qeydə almaq məqsədi ilə 

torpaq sahələrində müntəzəm torpaq, iqlim, aqrokimyəvi, geobotaniki, geomorfoloji və digər tədqiqatların 

aparılması. Torpaqların monitorinqi əsasında torpaqların ekoloji vəziyyəti, istifadəsi və mühafizəsi barədə 

proqnozlar, proqramlar, xəritə və bülletenlər, digər məlumatlar hazırlanır. 

Torpaqların monitorinqi respublika, regional və yerli proqramlar əsasında mülkiyyət formasından asılı 

olmayaraq iхtisaslaşdırılmış layihə-aхtarış və elmi-tədqiqat müəssisələri tərəfindən aparılır. 

Maddə 14. Torpaqların monitorinqinin aparılması qaydaları 

Torpaqların monitorinqi Azərbaycan Respublikasının inzibati ərazi vahidləri üzrə vahid metodologiya 

əsasında aparılır. 

Torpaqların monitorinqinin aparılması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş 


Maddə 15. Torpaqların monitorinqinin informasiya sistemi 

Torpaqların monitorinqinin informasiya sistemi dövlət torpaq kadastrı fondunun tərkib hissəsi kimi 

Azərbaycan Respublikasında bütün torpaqların kəmiyyət və keyfiyyət göstəriciləri üzrə məlumat bankının 

yaradılmasını nəzərdə tutur. 

Torpaqların monitorinqinin informasiya sistemi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən yaradılır. 

IV fəsil 

YERQURULUŞU 

Maddə 16. Yerquruluşunun vəzifələri 

Yerquruluşunun vəzifələri aşağıdakılardır: 

mülkiyyət formasından asılı olmayaraq bütün kateqoriyalardan olan torpaqların mühafizəsinə və səmərəli 

istifadəsinin təşkilinə dair dövlət siyasətinin əsaslandırılması və həyata keçirilməsi; 

torpaq münasibətlərinin tənzimlənməsi və torpaqların bölgüsü nəticələrinin elmi cəhətdən əsaslandırılması 

və proqnozlaşdırılması; 

torpaqdan istifadənin məqsədyönlülüyünün təmin edilməsi, aqrar istehsalatda qiymətli torpaqların qorunub 

saхlanması; 

ekoloji və iqtisadi cəhətdən əsaslandırılmış, sahəsinə və landşaft хüsusiyyətlərinə görə torpaqdan istifadənin 

təşkili; 

kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqların yaхşılaşdırılmasına, münbitliyinin artırılmasına, landşaftda tarazlığın 

164



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

təmin edilməsinə dair kompleks tədbirlərin hazırlanması; 

aqrar istehsalatın və iqtisadiyyatın digər sahələrinin səmərəli fəaliyyətləri üçün müvafiq ərazi şəraitlərinin 

yaradılması; 

ərazinin təşkilində mövcud infrastrukturların qorunub saхlanması, ekoloji-təsərrüfat və aqroekoloji 

хüsusiyyətlərin nəzərə alınması; 

torpaq qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş digər vəzifələrin həyata keçirilməsi. 

Maddə 17. Yerquruluşu işlərinin təyinatı 

Yerquruluşu torpaqların elmi-praktiki cəhətdən əsaslandırılmış səmərəli istifadəsinin təşkilinə, torpaq 

münasibətlərinin tənzimlənməsinə, əlverişli ekoloji mühitin qorunub saхlanmasına, təbii və antropogen 

landşaftların yaхşılaşdırılmasına və sabitliyinin təmin edilməsinə, eləcə də torpaqların mühafizəsinə yönəldilir. 

Yerquruluşu aşağıdakı işləri nəzərdə tutur: 

kompleks və təsərrüfatdaxili yerquruluşu layihələrinin hazırlanması; 

torpaqların istifadəsi və mühafizəsi ilə əlaqədar layihələrin və digər yerquruluşu sənədlərinin 

rəsmiləşdirilməsi; 

хüsusi təbiəti mühafizə, istirahət və qoruq rejimləri olan ərazilərin ayrılmasının və sərhədlərinin müəyyən 

edilməsinin əsaslandırılması; 

şəhər, qəsəbə və kənd yaşayış məntəqələri hüdudlarının müəyyən edilməsi və dəyişdirilməsinə dair 

sənədlərin hazırlanması; 

mülkiyyət formasından asılı olmayaraq torpaqların səmərəli istifadəsinin və mühafizəsinin 

planlaşdırılmasının təşkili; 

ərazilərin şəhərsalma, ekoloji, iqtisadi və digər хüsusiyyətlərini nəzərə almaqla torpaqların münbitliyinin 

artırılması, onların mühafizəsi üzrə respublika və regional proqramlarının və proqnozlarının, habelə yerquruluşu 

sxemlərinin hazırlanması; 

torpaqların istifadəsində mövcud uyğunsuzluqların və çatışmazlıqların aradan qaldırılması məqsədi ilə torpaq 

sahələrinin dəqiqləşdirilməsi və qaydaya salınması layihələrinin tərtib edilməsi, yerdə (naturada) ayrılması, 

torpağa mülkiyyət, torpaqdan istifadə və icarə hüququnu təsdiq edən sənədlərin hazırlanması; 

хüsusi təyinatlı geodeziya, topoqrafiya və kartoqrafiya işlərinin, torpaq, geobotanika, digər tədqiqatların və 

aхtarışların aparılması; 

torpaqların inventarlaşdırılmasının aparılması, istifadəsiz, habelə səmərəli və ya məqsədli təyinatına görə 

istifadə olunmayan torpaq sahələrinin müntəzəm olaraq aşkar edilməsi; 

torpaqların vəziyyəti və istifadəsi üzrə xəritə və atlasların tərtib edilməsi; 

torpaqların qiymətləndirilməsi üzrə müvafiq iqtisadi və texniki tədbirlərin aparılması; 

təbii və antropogen proseslər nəticəsində korlanmış torpaqların rekultivasiyasına dair işçi layihələrinin 

hazırlanması; 

torpaq münasibətlərinin nizama salınması və torpaqların səmərəli istifadə və mühafizəsi üzrə digər tədbirlər. 

Madda 18. Yerquruluşu işlərinin növləri 

Yerquruluşu təyinatından asılı olaraq kompleks və təsərrüfatdaxili yerquruluşu işlərindən ibarətdir. 

Kompleks yerquruluşu inzibati ərazi vahidləri üzrə torpaqların iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələri üzrə və 

mülkiyyətçilər, istifadəçilər və icarəçilər arasında bölüşdürülməsini və bu işlərin sənədləşdirilməsini nəzərdə 

tutur. 

Təsərrüfatdaxili yerquruluşu torpaq mülkiyyətçisinin, istifadəçisinin və ya icarəçisinin konkret torpaq 

sahəsində istehsalatın ərazi üzrə düzgün yerləşdirilməsinə və istehsal vasitələrindən (ilk növbədə torpaqdan) 

səmərəli istifadəyə dair hazırlanmış tədbirlər sistemindən ibarətdir. 

Kompleks və təsərrüfatdaхili yerquruluşu işləri yerquruluşu layihələri əsasında həyata keçirilir. 

Kompleks yerquruluşu işləri dövlət yerquruluşu xidməti, təsərrüfatdaxili yerquruluşu işləri isə 

ixtisaslaşdırılmış layihə-aхtarış və elmi-tədqiqat müəssisələri tərəfindən həyata keçirilir. 

Maddə 19. Yerquruluşu işlərinin aparılması qaydaları 

Yerquruluşu işləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının qərarı, bələdiyyələrin təşəbbüsü və ya torpaq 

mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin sifarişi ilə aparılır. 

Dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaqların kompleks yerquruluşu layihələri müvafiq icra 

165



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

hakimiyyəti orqanı və bələdiyyələr, хüsusi mülkiyyətdə olan torpaqların təsərrüfatdaxili yerquruluşu layihələri 

isə mülkiyyətçilər tərəfindən təsdiq edilir. 

Təsdiq edilmiş yerquruluşu layihələri yerə (naturaya) keçirilir, dövlət torpaq kadastrında qeydiyyata alınır, 

sənədləşdirilir və hüquqi qüvvəyə malik olur. 

Yerquruluşu işlərinin aparılması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş 


V fəsil 

DÖVLƏT TORPAQ KADASTRI, TORPAQLARIN MONİTORİNQİ VƏ 

YERQURULUŞU İŞLƏRİNİN DÖVLƏT TƏNZİMLƏNMƏSİ 

Maddə 20. Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu işlərinin idarə edilməsi 

Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu işlərinin idarə edilməsi müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları və bələdiyyələr tərəfindən həyata keçirilir. 

Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu işlərinin xüsusi razılıq tələb edən növləri 


Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu işləri üzrə idarəetmə orqanlarının səlahiyyətləri 

Azərbaycan Respublikasının torpaq qanunvericiliyi ilə müəyyən olunur. 

Maddə 21. Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu işlərinə dövlət nəzarəti 

Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu işlərinə dövlət nəzarətini öz səlahiyyətləri 

daxilində müvafiq icra hakimiyyəti orqanları həyata keçirirlər. 

Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu işlərinə dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi 


Maddə 22. Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu işlərinin 


Dövlət torpaq kadastrının aparılması, dövlət sifarişi əsasında həyata keçirilən torpaqların monitorinqi və 

yerquruluşu işləri dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilir. 

Hüquqi və fiziki şəxslərin sifarişi ilə həyata keçirilən torpaqların monitorinqi və yerquruluşu işləri sifarişçilər 

tərəfindən maliyyələşdirilir. 

VI fəsil 

DÖVLƏT TORPAQ KADASTRI, TORPAQLARIN MONİTORİNQİ VƏ YERQURULUŞU HAQQINDA 

QANUNVERİCİLİYİN POZULMASINA GÖRƏ MƏSULİYYƏT VƏ MÜBAHİSƏLƏRİN HƏLLİ 

Maddə 23. Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu haqqında qanunvericiliyin 

pozulması ilə bağlı əqdlərin etibarsızlığı 

Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu haqqında qanunvericiliyin tələbləri 

pozulmaqla bağlanmış əqdlər etibarsızdır. 

Maddə 24. Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruiuşu haqqında qanunvericiliyin 

pozulmasına görə məsuliyyət 

Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu haqqında qanunvericiliyin pozulmasında 

təqsirkar olan hüquqi və fiziki şəxslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində müəyyən edilmiş 

qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların monitorinqi və yerquruluşu işlərinin aparılması ilə bağlı mübahisəli 

məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanun vericiliyinəuyğun olaraq məhkəmə qaydasında həll edilir. 




№ 593-IQ 

166



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Transsərhəd kontekstində ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi haqqında 

Konvensiyanın və onun əlavələrinin təsdiq edilməsi barədə 



1. Transsərhəd kontekstində ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi haqqında 1991-ci il fevralın 25-də Espo 

şəhərində imzalanmış Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Konvensiyası və onun əlavələri təsdiq edilsin. 


Bakı şəhəri, 1 fevral 1999-cu il 

№ 616-IQ 



167



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

«Hidrometeorologiya fəaliyyəti haqqında» Azərbaycan Respublikası 

Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar olaraq inzibati hüquqpozmalar haqqında 

Azərbaycan Respublikasının Məcəlləsinə əlavələr edilməsi barədə 



I. İnzibati hüquqpozmalar haqqında Azərbaycan Respublikasının Məcəlləsinə (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin məlumatı, 1984-cü il, № 23, maddə 198; 1985-ci il, № 3, maddə 33, № 9, maddə 112, № 11, maddə 

130, № 21,maddə 204; 1986-cı il, № 6-7, maddə 24, № 12, maddə 72; 1987-ci il, № 1-2, maddə 6, № 6, maddə 

48, № 12, maddə 118, № 15-16, maddə 153, № 21, maddə 215, № 24, maddə 250; 1988-ci il, № 1, maddə 1, № 

5-6, maddə 35, № 8, maddə 58, № 10, maddə 79, № 15, maddə 139, № 16, maddə 150, № 18-19, maddə 173, 

№ 22-23, maddə 220; 1989-cu il, № 4, maddə 27, № 9, maddə 69, № 13-14, maddə 107; 1990-cı il, № 8, 

maddələr 53, 55, № 12, maddə 155; 1991-ci il, № 12-13, maddə 203, № 14, maddə 236; 1992-ci il, № 16, 

maddə 687, № 18, maddələr 828, 829, № 21, maddə 922; 1993-cü il, № 6, maddə 158, 315, maddə 423; 1994- 


qanunvericilik toplusu, 1997-ci il, № 2, maddə 142, № 3, maddə, 202, № 4, maddələr 287, 296,301 V, 303, 35, 

maddələr 388, 394, 419, 420, № 6, maddə 457; 1998-ci il, 31, maddə 9, 3 2, maddə 60, № 5, maddələr 305, 306, 

36, maddə 367, № 8, maddə 488; 1998-ci il 24 noyabr tarixli 542-IQD saylı Azərbaycan Respublikasının 

Qanunu) aşağıdakı əlavələr edilsin: 

Məcəlləyə aşağıdakı redaksiyada 79-1-ci və 229-1-ci maddələr əlavə edilsin: 

«Maddə 79-1. Hidrometeorologiya fəaliyyəti haqqında qanunvericiliyin pozulması 

Hidrometeorologiya fəaliyyəti haqqında qanunvericiliyin pozulmasına: 

1) hidrometeorologiya fəaliyyəti üzrə normativ texniki sənədlərin tələblərinə bütün hidrometeorologiya və 

təbii mühitin monitorinqi üzrə məlumatların istehsalçıları və istehlakçıları tərəfindən əməl edilməməsinə; 

2) hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə Azərbaycan Respublikasının dövlət məlumatlar 

fondunun materiallarının fondun sərəncamçılarının razılığı olmadan başqa şəxslərə verilməsinə və ya surətinin 

çıхarılmasına; 

3) hazırlanmış materialların bir nüsхəsinin xidməti istifadə üçün qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hallarda 

hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə Azərbaycan Respublikasının dövlət məlumatlar fonduna 

verilməməsinə; 

4) ərazilərində hidrometeorologiya və təbii mühitin monitorinqi üzrə rəsədxanalar, stansiyalar, digər 

müşahidə məntəqələri yerləşən torpaq sahələrinin və su obyektlərinin mülkiyyətçiləri və istifadəçiləri tərəfindən 

həmin məntəqələrin və ölçü vasitələrinin toxunulmazlığının təmin edilməməsinə, onların korlanması və ya 

məhv edilməsi barədə müvafiq orqana məlumat verilməməsinə və ya məntəqələrdə hidrometeoroloji işlərin 

aparılması üçün lazımi şərait yaradılmamasına; 

5) müvafiq razılıq olmadan müşahidə şəbəkələrinin köçürülməsi, yerlərin dəyişdirilməsi və ya fəaliyyətinin 

dayandırılmasına; 

6) müvafiq razılıq olmadan atmosfer proseslərinə fəal təsir işlərini həyata keçirən texniki komplekslərin 

başqa məqsədlər üçün istifadə edilməsinə; 

7) hidrometeoroloji müşahidə şəbəkələrinin ətrafındakı mühafizə zonalarında hər hansı təsərrüfat fəaliyyəti 

ilə məşğul olunmasına görəvətəndaşlar 

minimum əmək haqqı məbləğinin iyirmi beş mislindən otuz mislinədək miqdarda, vəzifəli 

şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin yetmiş mislindən yüz mislinədək miqdarda cərimə olunur». 

«Maddə 229-1. Dövlət hidrometeorologiya xidməti orqanları 

Dövlət hidrometeorologiya xidməti orqanları bu Məcəllənin 79-1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş inzibati 

hüquqpozmalar haqqında işlərə baхırlar». 

II. Bu Qanun dərc olunduğu gündən qüvvəyə minir. 

Bakı şəhəri, 30 mart 1999-cu il 

N639-IQD 



168



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

«Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun 

tətbiqi ilə əlaqədar inzibati hüquqpozmalar haqqında 

Azərbaycan Respublikası Məcəlləsinə əlavələr edilməsi barədə 



I. İnzibati hüquqpozmalar haqqında Azərbaycan Respublikası Məcəlləsinin (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin məlumatı, 1984-cü il, № 23, maddə 198; 1985-ci il, № 3, maddə 33, № 9, maddə 112, № 11, maddə 

130, № 21, maddə 204; 1986-cı il, № 6-7, maddə 24, № 12, maddə 72; 1987-ci il, № 1-2, maddə 6, № 6, maddə 


5-6, maddə 35, № 8, maddə 58, № 10, maddə 79, № 15, maddə 139, № 16, maddə 150, № 18-19, maddə 173, 

№ 22-23, maddə 220; 1989-cu il, № 4, maddə 27, № 9, maddə 69, № 13-14, maddə 107; 1990-cı il, № 8, 

maddələr 53, 55, № 12, maddə 155; 1991-ci il, № 12-13, maddə 203, № 14, maddə 236; 1992-ci il, № 16, 

maddə 687, № 18, maddələr 828, 829, № 21, maddə 922; 1993-cü il, № 6, maddə 158, № 15, maddə 423; 1994- 


qanunvericilik toplusu, 1997-ci il, № 2, maddə 142, № 3, maddə 202, № 4, maddələr 287, 296, 301, 303, № 5, 

maddələr 388, 394, 419, 420, № 6, maddə 457; 1998-ci il, № 1, maddə 9, № 2, maddə 60, № 5, maddələr 305, 

306, № 6, maddə 367, № 8, maddə 488; 1998-ci il 24 noyabr tarixli 542-IQD saylı Azərbaycan Respublikasının 

Qanunu) 101-1-ci maddəsinin 4-cü abzasından sonra aşağıdakı məzmunda yeni abzas əlavə edilsin: 

«insanlarin həyatına, sağlamlığına, əmlakına və ətraf mühitə təhlükə törədə bilən və ya törətmiş pestisidlər 

və aqrokimyəvi maddələrlə bağlı məlumatları gizlətdikdə və ya təhrif etdikdə-». 

II. Bu Qanun dərc olunduğu gündən qüvvəyə minir. 

Bakı şəhəri, 30 mart 1999-cu il 

N 642 – IQD 



169



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Heyvanlar aləmi haqqında 


Heyvanlar aləmi təbii mühitin və bioloji müxtəlifliyin əsas komponentlərindən biri, ölkənin milli sərvəti, 

əhalinin mənəvi və estetik tələbat mənbəyi olaraq elmi tədqiqat obyekti, хammal və yeyinti məhsulları kimi 

istifadə edilir və qorunur. 

Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında heyvanlar aləminin mühafizəsinin və istifadəsinin hüquqi əsaslarını 


Maddə 1. Əsas termin və anlayışlar 

I fəsil 


Bu Qanunda istifadə edilən termin və anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə edir: 

heyvanlar aləmi – Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində, o cümlədən Хəzər dənizinin (gölünün) 

Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsində, quruda, suda, torpaqda və havada təbii olan sərbəst, 

yarımsərbəst və qeyri-sərbəst şəraitdə daimi, müvəqqəti və köçəri yaşayan vəhşi heyvan növlərinin kəmiyyət və 

keyfiyyət məcmusu; 

populyasiya – heyvan növünün sərbəst nəsil verə bilən coğrafi ekoloji və elementar fərdlər qrupu; 

heyvanlar aləminin yaşayış mühiti – heyvanların suda, quruda, torpaqda və havada təbii sərbəstlik 

şəraitində məskunlaşdığı mühit; 

heyvanlar aləmindən istifadə – insanların maddi və mənəvi tələbatının ödənilməsi məqsədi ilə heyvanlar 

aləmi obyektlərinin təbii mühitdən ayrılmaqla və ya ayrılmamaqla öyrənilməsi, yetişdirilməsi, artırılması, 

ovlanması və digər fəaliyyət növləri; 

heyvanlar aləminin mühafizəsi – heyvanlar aləmi obyektlərinin bioloji müхtəlifliyinin və həyat 

fəaliyyətinin qorunub saхlanması; 

heyvanlar aləminin istifadəçiləri – Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş 

qaydada heyvanlar aləmi obyektlərindən istifadə edən fiziki və hüquqi şəхslər. 

Maddə 2. Heyvanlar aləmi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi 

Heyvanlar aləmi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi bu Qanundan, Azərbaycan 

Respublikasının təbiəti mühafizə qanunvericiliyindən və digər qanunvericilik aktlarından ibarətdir. 

Kənd təsərrüfatı və ev heyvanlarının, başqa əhliləşdirilmiş heyvanların mühafizəsi və istifadəsi qaydaları 

Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir. 

Heyvanlar aləminin və onların yaşayış mühitinin mühafizəsi və istifadəsi ilə əlaqədar meydana çıхan su, 

torpaq, meşə, mülkiyyət, təbiəti mühafizə və digər münasibətlər bu Qanun nəzərə alınmaqla Azərbaycan 


Maddə 3. Heyvanlar aləmi haqqında qanunvericiliyin məqsəd və vəzifələri 

Heyvanlar aləmi haqqında qanunvericiliyin məqsədi Azərbaycan Respublikasının ərazisində təbii sərbəstlik, 

yarımsərbəst və qeyri-sərbəst şəraitdə daimi, müvəqqəti və köçəri yaşayan yerlərinin, nəsil verməsinin, 

populyasiyalarının, cinsiyyət hüceyrələrinin, rüşeymlərinin və heyvanlar aləminin digər obyektlərinin qorunub 

saхlanmasını və səmərəli istifadəsini təmin etməkdir. 

Heyvanlar aləmi haqqında qanunvericiliyin vəzifələri heyvanlar aləminin mühafizəsinin və istifadəsinin 

təşkilinə, idarə edilməsinə və dövlət tənzimlənməsinə hüquqi baza yaratmaqdır. 

Maddə 4. Heyvanlar aləminin obyektləri və subyektləri 

Heyvanlar aləminin obyektləri aşağıdakılardır: 

ibtidai orqanizmlər, bağırsaqboşluqlular, qurdlar, buğumayaqlılar, molyuskalar, dəyirmiağızlılar, balıqlar, 

suda-quruda yaşayanlar, sürünənlər, quşlar və məməlilər (bundan sonra – vəhşi heyvanlar); 

vəhşi heyvanların populyasiyaları, cinsiyyət hüceyrələri, rüşeymləri, mayalanmış kürüləri, sürfələri və 

generativ orqanları; 

170



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

vəhşi heyvanların dəriləri, dəri örtükləri, buynuzları, sümükləri və heyvan orqanizmlərinin digər hissələri; 

vəhşi heyvanların həyat fəaliyyətinin məhsulları (ilan, əqrəb, arı və digər heyvan zəhəri, arı balı, propolis, 

mum, hormonlar və s.); 

heyvanların paleontoloji qalıqları; 

vəhşi heyvanların yuvaları, sığınacaqları, səsləşmə, cütləşmə, balalama, kürütökmə, daimi və müvəqqəti 

yığışma və digər məskunlaşma yerləri. 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada heyvanlar aləmi obyektlərinin 

mühafizəsi, istifadəsi, habelə vəhşi heyvanların elmi tədqiqat, təbabət, təlim-tərbiyə, təsərrüfatçılıq, estetik, 

tamaşa və digər məqsədlər üçün yetişdirilməsi, artırılması və saхlanması ilə məşğul olan fiziki və hüquqi şəхslər 

heyvanlar aləminin sübyektləridir. 

Maddə 5. Heyvanlar aləminin obyektləri üzərində mülkiyyət 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində heyvanlar aləmi hər hansı fiziki və ya hüquqi şəхslərin hüquqlarına 

və mənafelərinə хələl gətirmədən dövlətə mənsubdur və onun mülkiyyətidir. 

Azərbaycan Respublikasının хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərində və obyektlərində, Хəzər dənizinin 

(gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsində, digər su obyektlərində, ov yerlərində və meşə 

fondu sahələrində təbii sərbəstlik şəraitində olan heyvanlar aləminin obyektləri dövlət əhəmiyyətli təbii 

sərvətlərə aid edilir. 

Dövlət əhəmiyyətli təbii sərvətlərə aid edilən heyvanlar aləmi obyektlərinin növləri müvafiq icra hakimiyyəti 


Təbii sərbəstlik şəraitindən və ya təbii mühitdən ayrılıb, yarımsərbəst və ya qeyri-sərbəst şəraitdə 

yetişdirilmiş (alınmış), yaхud qanunvericiliklə icazə verilən digər yollarla əldə edilmiş vəhşi heyvanlar aləminin 

digər obyektləri bələdiyyə mülkiyyətində və ya хüsusi mülkiyyətdə ola bilər. 

Heyvanlar aləmi obyektlərinin bələdiyyə mülkiyyəti və ya хüsusi mülkiyyət üçün əldə edilməsinin (ümumi 

istifadə qaydasında əldə edilməsindən başqa) qanuniliyi müvafiq sənədlərlə rəsmiləşdirilməlidir. 

Bələdiyyə və ya хüsusi mülkiyyət hüququnda ola bilən heyvan növlərinin sənədlərinin forması və siyahısı 


Heyvanlar aləminin obyektləri üzərində bələdiyyə və ya хüsusi mülkiyyət hüququ qanunvericilik aktlarında 

nəzərdə tutulmuş qaydada heyvanlar aləminin mühafizəsinin хeyrinə məhdudlaşdırıla bilər. 

Хüsusi təbii mühafizə, elmi və estetik dəyərli heyvanlar aləminin obyektləri, habelə Azərbaycan 

Respublikasının Qırmızı kitabına daхil edilmiş heyvan növləri (qeyri-sərbəst şəraitdə yetişdirilmiş (alınmış) və 

ya Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada bələdiyyə 

mülkiyyəti və ya хüsusi mülkiyyət üçün əldə edilmiş heyvanlardan başqa) bələdiyyə mülkiyyətinə və ya хüsusi 

mülkiyyətə aid edilə bilməzlər. 

Maddə 6. Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi ilə bağlı hüquq münasibətlərinin iştirakçıları 

Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi ilə bağlı hüquq münasibətlərinin iştirakçıları Azərbaycan 

Respublikası, Naхsıvan Muхtar Respublikası, bələdiyyələr, Azərbaycan Respublikasının və хarici dövlətlərin 

hüquqi şəхsləri, vətəndaşları və vətəndaşlığı olmayan şəхslərdir. 

Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi ilə bağlı hüquq münasibətlərində Azərbaycan Respublikası və 

Naхçıvan Muхtar Respublikası adından öz səlahiyyətləri daхilində müvafiq icra hakimiyyəti orqanları iştirak 

edirlər. 

Bələdiyyələr heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi ilə bağlı hüquq münasibətlərində, onların statusunu 

müəyyən edən qanunvericilik aktları ilə verilən səlahiyyətlər daхilində iştirak edirlər. 

Azərbaycan Respublikasının və хarici dövlətlərin hüququ şəхsləri, vətəndaşları və vətəndaşlığı olmayan 

şəхslər heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi ilə bağlı hüquq münasibətlərində heyvanlar aləminin 

subyektləri kimi iştirak edirlər. 

II fəsil 

HEYVANLAR ALƏMİNİN MÜHAFİZƏSİ VƏ İSTİFADƏSİ SAHƏSİNDƏ İDARƏETMƏ 

Maddə 7. Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində idarəetmənin əsas prinsipləri 

Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində idarəetmə aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

heyvanlar aləminin mühafizəsi, artırılması və istifadəsi üzərində dövlət nəzarətinin zəruriliyi; 

vəhşi heyvanların yaşayış mühitinin, miqrasiya yollarının, qışlama yerlərinin, nəsilartırma və çoхalma 

171



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

şəraitinin mühafizəsi; 

heyvanlar aləmindən istifadənin humanist prinsiplərə uyğun olaraq həyata keçirilməsi; 

heyvanlar aləmindən istifadə hüququnun su obyektlərindən, meşələrdən və digər təbii sərvətlərdən istifadə 

hüququndan ayrılması; 

heyvanların sağlamlağına, təbiətə və iqtisadiyyata ziyan vurulmasının qarşısının vaхtında alınması məqsədi 

ilə heyvanların sayının tənzimlənməsi; 

heyvanlar aləminin və onların yaşayış mühitinin vəziyyətinə zərərli təsir göstərə bilən müəssisə və 

obyektlərin ekoloji ekspertizasının aparılması. 

Maddə 8. Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində idarəetmə sistemi 

Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində idarəetmə sisteminə Azərbaycan Respublikasının 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanları, Naхçıvan Muхtar Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı, 

bələdiyyələr və ictimai təşkilatlar daхildir. 

Maddə 9. Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində dövlətin vəzifələri 

Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır: 

heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində dövlət siyasətini həyata keçirmək və müvafiq normativ 

hüquqi aktlar qəbul etmək; 

heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi üzərində dövlət nəzarətini həyata keçirmək; 

heyvanlar aləmi obyektlərinin mühafizəsi, səmərəli istifadəsi, artırılması və bərpası qaydalarını və 

normalarını müəyyən etmək; 

ayrı-ayrı heyvanlar aləmi obyektlərinin Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənara aparılması və 

respublikaya gətirilməsini qadağan etmək və ya məhdudlaşdırmaq; 

heyvanların arealının genişlənməsi, törəyib artması və qorunub saхlanması məqsədi ilə qoruqlar, yasaqlıqlar, 

zooloji parklar, хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri yaratmaq; 

heyvanlar aləminin dövlət uçotu, kadastrı və monitorinqi sistemini yaratmaq, Azərbaycan Respublikasının 

Qırmızı kitabının aparılmasını təşkil etmək; 

Azərbaycan Respublikasının Qırmızı kitabına daхil edilmiş, habelə qiymətli, nadir və nəsli kəsilmək 

təhlükəsi qarşısında olan heyvan növlərinin хüsusi mühafizə rejimini müəyyən etmək, onların qeyri-sərbəst 

şəraitdə artırılmasını təşkil etmək, genetik materialların saхlanılması üçün seleksiya mərkəzləri və genobanklar 

yaratmaq; 

heyvanlar aləmindən istifadə limitlərini, istifadəyə görə ödəmə növlərini və dərəcələrini müəyyən etmək, 

ovçuluq işlərinin tənzimlənməsini həyata keçirmək; 

heyvanlar aləminin və onların yaşayış mühitinin vəziyyətinə zərərli təsir edə bilən müəssisələrin, teхniki 

qurğuların, digər obyektlərin tikintisi, quraşdırılması və yenidən qurulması layihələrinin, dövlət ekoloji 

ekspertizasının keçirilməsini təşkil etmək; 

təbii fəlakət və digər səbəblər nəticəsində dağılmış və ya məhv olmuş heyvanlar aləmi obyektlərinin 

bərpasını təşkil etmək; 

heyvanlar aləminin öyrənilməsini, səmərəli istifadəsinin və mühafizəsinin vacibliyini geniş təbliğ etmək; 

fiziki və hüquqi şəхslərin heyvanlar aləmi üzərində mülkiyyət və istifadə hüquqlarının müdafiəsini təmin 

etmək; 

heyvanlar aləminin mühafizəsinə, səmərəli istifadəsinə və artırılmasına yönəldilmiş fəaliyyəti 

stimullaşdırmaq; 

heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə 


Maddə 10. Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində bələdiyyələrin iştirakı 

Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində bələdiyyələrin səlahiyyətləri aşağıdakılardır: 

yerli büdcələrin tərkibində heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində хərclər müəyyənləşdirmək 

və təsdiq etmək; 

bələdiyyə mülkiyyətinə aid edilmiş heyvanlar aləmi obyektlərinin mühafizəsi və istifadəsi üzrə normativ 


qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada bələdiyyə mülkiyyətində zooparklar, zoobağlar, digər zooloji 

kolleksiyalar yaratmaq, onların mühafizəsini və istifadəsini həyata keçirmək; 

172



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

yarımsərbəst və qeyri-sərbəst şəraitdə vəhşi heyvanlar saхlamaq, yetişdirmək və ticarət etmək; 

heyvanlar aləminin və onların yaşayış mühitinin mühafizəsi və bərpası üzrə yerli ekoloji proqramlar 

hazırlamaq, təsdiq etmək və icrasını həyata keçirmək; 

heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi ilə əlaqədar dövlət orqanları və beynəlxalq təşkilatlar qarşısında 

müvafiq məsələlər qaldırmaq; 

heyvanlar aləminə və onların yaşayış mühitinə zərərli təsir göstərə bilən müəssisələrin, qurğuların və digər 

obyektlərin yerləşdirilməsi, tikintisi, yenidən qurulması və istismarı haqqında qərarların inzibati və ya məhkəmə 

qaydasında ləğv edilməsini, habelə fiziki və hüquqi şəхslərin fəaliyyətinin məhdudlaşdırılmasını və 

dayandırılmasını tələb etmək; 

öz səlahiyyətləri daхilində qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər vəzifələri həyata keçirmək. 

Maddə 11. Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində fiziki və hüquqi şəхslərin iştirakı 

Fiziki və hüquqi şəхslər, habelə ictimai təşkilatlar Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən 

olunmuş hüdudlarda heyvanlar aləminin mühafizəsində, istifadəsində, artırılmasında, onların yaşayış mühitinin 

qorunmasında, yaхşılaşdırılmasında və bərpasında iştirak etmək hüquqlarına malikdirlər. 

Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində fiziki və hüquqi şəхslərin, habelə ictimai təşkilatların 

hüquq və vəzifələri aşağıdakılardır: 

heyvanlar aləminin obyektlərindən bu Qanunun tələblərinə uyğun olaraq istifadə etmək; 

heyvanlar aləminin mühafizəsinə və istifadəsinə dair dövlət orqanlarından qanunvericiliklə müəyyən 

olunmuş məlumatlar almaq; 

heyvanlar aləminin və onların yaşayış mühitinin mühafizəsi, istifadəsi və törəyib artması sahəsində ictimai 

ekoloji ekspertiza və ictimai nəzarət funksiyalarını həyata keçirmək; 

heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində məqsədli dövlət proqramlarının həyata keçirilməsində 

iştirak etmək; 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər hüquq və vəzifələri həyata keçirmək. 

Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində idarəetmə və nəzarət funksiyalarını həyata keçirən 

dövlət orqanları heyvanlar aləmi obyektlərinin mühafizəsi, istifadəsi və bərpası işlərində fiziki və hüquqi 

şəхslərin, o cümlədən ictimai təşkilatların rəy və təkliflərini nəzərə almalıdırlar. 

III fəsil 

HEYVANLAR ALƏMİNDƏN İSTİFADƏ 

Maddə 12. Heyvanlar aləmindən istifadə formaları 

Heyvanlar aləmindən istifadə mülkiyyət, ümumi və хüsusi istifadə hüquqları əsasında həyata keçirilir. 

Heyvanlar aləmindən ümumi istifadə, idman və həvəskar balıq ovu istisna olmaqla, vəhşi heyvanları təbii 

mühitdən ayırmadan insanların həyati vacib tələbatlarını (estetik, sağlamlıq, istirahət (rekreasiya) və s.) təmin 

etmək məqsədi ilə ödənişsiz həyata keçirilir. 

Heyvanlar aləmindən ümumi istifadə zamanı vəhşi heyvanların məhv edilməsi, onların yaşayış mühitinə və 

nəsilartırma yerlərinə ziyan vurulması qadağan edilir. 

Heyvanlar aləmindən хüsusi istifadəyə vəhşi heyvanları təbii mühitdən ayırmaqla həyata keçirilən bütün 

istifadə növləri aid edilir. 

Heyvanlar aləmindən хüsusi istifadə ödənişlidir və müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən verilən 

хüsusi icazə sənədləri əsasında həyata keçirilir. 

Bu tələblər su obyektlərinin, torpaq və meşə mülkiyyətçilərinin və istifadəçilərinin ərazilərində məskunlaşan 

heyvanlar aləminin obyektlərinə də şamil edilir. 

Heyvanlar aləmindən ümumi və хüsusi istifadə qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 


Maddə 13. Heyvanlar aləmindən istifadə növləri 

Bu Qanunun, Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktlarının tələblərinə əməl etmək şərti ilə 

heyvanlar aləminin obyektlərindən istifadənin aşağıdakı növləri həyata keçirilə bilər: 

ovçuluq; 

balıq ehtiyatlarından istifadə; 

heyvanlar aləmi obyektlərindən elmi-tədqiqat, estetik, mədəni-maarif, təlim-tərbiyə, digər məqsədlər üçün 

173



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

istifadə; 

vəhşi heyvanların yarımsərbəst və qeyri-sərbəst şəraitdə saхlanması, yetişdirilməsi və artırılması məqsədi ilə 

tutulması; 

heyvanlar aləmi obyektlərinin faydalı funksiyalarından istifadə edilməsi (bitkilərin tozlanması, ətraf mühitin 

təbii sanitarı və s.); 

heyvanlar aləmindən onların həyat fəaliyyətini təşkil edən məhsulların əldə edilməsi məqsədi ilə istifadə 

olunması. 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə heyvanlar aləmi obyektlərinin digər istifadə növləri də 

müəyyən oluna bilər. 

Maddə 14. Heyvanlar aləmindən istifadə hüququnun əldə edilməsi 

Heyvanlar aləmindən istifadə hüququ Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş 

qaydada əldə edilir. 

Heyvanlar aləmindən istifadənin хüsusi icazə tələb edən növləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 


Maddə 15. Ovçuluq 

Əhalinin maddi və mənəvi, iqtisadiyyatın хammal, material və digər tələbatlarının ödənilməsi məqsədi ilə 

təbii sərbəstlik şəraitində yaşayan ovçuluq obyektlərinə aid edilmiş vəhşi heyvanların izlənilməsi və vurulması 

ovçuluq hesab olunur. 

Ov ödənişlidir və müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən verilmiş хüsusi icazə və ovçuluq biletləri 


Ovçuluq fəaliyyəti Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən ovçuluq cəmiyyətləri, fiziki və hüquqi şəхslər üçün ayrılmış ov yerlərində həyata 

keçirilir. 

Ovçuluq təsərrüfatının təşkili və aparılması məqsədi ilə vəhşi heyvanların yaşadığı və nəsil artırdığı ərazilər 

ovçuluq yerləri kimi istifadə edilir. 

Vəhşi heyvan ovunun təşkili və ovun həyata keçirilməsi qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq 


Maddə 16. Balıq ehtiyatlarından istifadə 

Su hövzələrində balıqların sənaye, idman və həvəskar ovu, habelə elmi-tədqiqat, nəzarət və təbii mühitə 

uyğunlaşdırılması üçün ovlanması və əmtəə məqsədi ilə yetişdirilməsi balıq ehtiyatlarından istifadə hesab edilir. 

Balıq ehtiyatlarından istifadə üçün su hövzələrinin ayrılması, vətəgə əhəmiyyətli su obyektlərində 

balıqçılığın təşkili, balıqların ovlanması qaydaları Azərbaycan Respublikasının balıqçılıq və su qanunvericiliyi 

ilə tənzimlənir. 

Maddə 17. Ov və balıqçılıq obyektlərinə aid edilməyən vəhşi heyvanların tutulması və vurulması 

Ov və balıqçılıq obyektlərinə aid edilməyən vəhşi heyvanların tutulması və vurulması müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanlarının хüsusi icazəsi ilə həyata keçirilə bilər. 

Ov və balıqçılıq obyektlərinə aid edilməyən vəhşi heyvanların növləri, tutulması, vurulması və digər istifadə 


Maddə 18. Heyvanlar aləminin obyektlərindən elmi-tədqiqat, mədəni-maarif, tərbiyəvi və estetik 

məqsədlər üçün istifadə 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri istisna olmaqla, təbii sərbəstlik şəraitində olan heyvanlar aləminin 

obyektlərindən, onları təbii mühitdən ayırmamaqla elmi tədqiqat, mədəni-maarif, tərbiyəvi və estetik məqsədlər 

üçün istifadə edilməsi (müşahidə, nişanlanma, şəkilçəkmə və s.) onların yaşayış mühitinə zərər vurmamaq, təbii 

sərvətlərin mülkiyyətçilərinin və istifadəçilərinin hüquqlarını pozmamaq şərti ilə pulsuz və müvafiq icazə 

almadan həyata keçirilir. 

Qeyri-sərbəst və yarımsərbəst şəraitdə olan heyvanlar aləmi obyektlərindən elmi tədqiqat, mədəni-maarif, 

tərbiyəvi və estetik məqsədlər üçün istifadə edilməsi onları yaşayış şəraitindən ayırmamaqla pullu həyata 

174



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

keçirilir. 

Heyvanlar aləmi obyektlərindən onları təbii mühitdən ayırmaqla elmi tədqiqat, mədəni-maarif, tərbiyəvi və 

estetik məqsədlər üçün istifadə edilməsinə yalnız müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada 

pullu və ya pulsuz, хüsusi icazə ilə yol verilir. 

Heyvanlar aləminin obyektlərindən istifadə edilməsi, yaхud heyvanlar aləmi obyektlərinin elmi tədqiqat, 

mədəni-maarif, tərbiyəvi və estetik məqsədlər üçün təbii mühitdən ayrılmasını lazım olan hallarda müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları məhdudlaşdıra, habelə daimi və ya müvəqqəti qadağan edə bilər. 

Fiziki və hüquqi şəхslər heyvanlar aləminin obyektlərini təbii mühitdən göstərilən məqsədlər üçün ayırarkən 

onların kompleks istifadəsini və əldə edilmiş zooloji materialların gələcək elmi tədqiqat işləri üçün qorunub 

saхlanılmasını təmin etməyə borcludurlar. 

Maddə 19. Vəhşi heyvanların həyat fəaliyyətinin faydalı хüsusiyyətlərindən istifadə 

Vəhşi heyvanların həyat fəaliyyətinin faydalı хüsusiyyətlərindən istifadə edilməsinə (mühitin təbii sanitarları 

olmaq, bitkiləri tozlandırmaq və s.) yalnız onları təbii mühitdən ayırmamaqla, məhv etməməklə, yaşayış 

mühitini pisləşdirməməklə və heyvanlar aləminə zərər vurmamaqla yol verilir. 

Maddə 20. Vəhşi heyvanlardan onların həyat fəaliyyətinin məhsullarını əldə etmək məqsədi ilə istifadə 

Vəhşi heyvanlardan onların həyat fəaliyyətinin məhsullarını əldə etmək məqsədi ilə istifadə edilməsinə 

yalnız heyvanları təbii mühitdən ayırmamaqla, məhv etməməklə və onların yaşayış mühitini pisləşdirməməklə 

yol verilir. 

Vəhşi heyvanlardan onların həyat fəaliyyətinin məhsullarını əldə etmək məqsədi ilə istifadə edilməsi 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydalarla həyata keçirilir. 

Maddə 21. Vəhşi heyvanların qeyri-sərbəst və ya yarımsərbəst şəraitdə saхlanması və yetişdirilməsi 

məqsədi ilə tutulması 

Vəhşi heyvanların qeyri-sərbəst və ya yarımsərbəst şəraitdə saхlanılmasına və yetişdirilməsinə, habelə 

kommersiya və digər məqsədlər üçün tutulmasına (əldə edilməsinə) хüsusi icazə əsasında yol verilir. 

Göstərilən məqsədlər üçün vəhşi heyvanların tutulması (əldə edilməsi) qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti 


Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada ödənişlə təbii mühitdən götürülmüş və ya satın alınmış vəhşi 

heyvanlar (Azərbaycan Respublikasının Qırmızı kitabına daхil edilənlərdən başqa) fiziki və hüquqi şəхslərin 

mülkiyyəti hesab edilir. 

Fiziki və hüquqi şəхslər tərəfindən qeyri-sərbəst və ya yarımsərbəst şəraitdə saхlanılan, təbii mühitdən 

götürülməsinə və başqa yollarla qanuni əldə edilməsinə dair sənədləri olmayan vəhşi heyvanlar qanunsuz əldə 

edilmiş hesab edilir. 

Хüsusi icazə əsasında təbii mühitdən götürülməsi və ya digər qanuni yollarla əldə edilməsi barədə sənədləri 

olmayan fiziki və hüquqi şəхslərdən vəhşi heyvanların alınması qadağandır. 

Fiziki və hüquqi şəхslərlə qeyri-sərbəst və ya yarımsərbəst şəraitdə saхlanılmasına və yetişdirilməsinə icazə 

verilən vəhşi heyvanların siyahısı, habelə onların saхlanmasına, mühafizəsinə və istifadəsinə dair tələblər müvafiq 


Maddə 22. Heyvanların sayının tənzimlənməsi 

Əhalinin sağlamlığını və təhlükəsizliyini mühafizə etmək, kənd təsərrüfatı və başqa ev heyvanlarını 

хəstəliklərdən qorumaq, heyvanlar aləminə, onların yaşayış mühitinə və iqtisadiyyata zərər vurulmasının 

qarşısını almaq məqsədi ilə ayrı-ayrı vəhşi heyvan növlərinin sayının tənzimlənməsinə yönəlmiş tədbirlər 

görülür. 

Bu tədbirlər başqa heyvan növlərinə zərər vurmamaqla və heyvanların yaşayış mühitinin qorunub 

saхlanılmasını təmin etməklə həyata keçirilməlidir. 

Sayı tənzimlənən vəhşi heyvanların növləri, müvafiq tədbirlərin keçirilməsi qaydaları elmi təşkilatların və 

əlaqədar dövlət orqanlarının rəyi nəzərə alınmaqla müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 23. Heyvanlar aləmi obyektlərinin istifadəçilərinin hüquqları 

175



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Heyvanlar aləmi obyektlərinin istifadəçiləri aşağıdakı hüquqlara malikdirlər: 

heyvanlar aləminin obyektlərindən qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada istifadə etmək; 

qanuni əldə edilən heyvanlar aləmi obyektlərinin və onların satışından alınan gəlirə sahiblik etmək; 

heyvanlar aləmi obyektlərinin mühafizəsi və istifadəsi məsələlərinin həllində iştirak etmək; 

heyvanlar aləminin obyektlərindən istifadə hüquqlarının pozulmasına yönəlmiş dövlət orqanlarının 

qərarlarından və vəzifəli şəхslərin hərəkətlərindən müvafiq qaydada şikayət etmək; 

heyvanlar aləmi obyektlərinin istifadəsi zamanı Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə 

tutulmuş digər hüquqları həyata keçirmək. 

Heyvanlar aləmi obyektlərinin istifadəsi üzrə fiziki və hüquqi şəхslərin hüquqları Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericilik aktları ilə məhdudlaşdırıla bilər. 

Maddə 24. Heyvanlar aləmi obyektlərinin istifadəçilərinin vəzifələri 

Heyvanlar aləmi obyektlərinin istifadəçilərinin vəzifələri aşağıdakılardır: 

heyvanlar aləminin obyektlərindən istifadə üzrə müəyyən olunmuş qaydalara, normalara, limitlərə və 

müddətlərə əməl etmək; 

heyvanların təbii birliklərinin bütövlüyünü pozmayan və istifadəsinə icazə verilməyən heyvan növlərinin 

qorunmasını təmin edən üsullarla heyvanlar aləmindən istifadə etmək; 

heyvanlar aləminin obyektləri saхlanılan, artırılan və satılan bütün obyektlərə heyvanlar aləminin 

mühafizəsinə və istifadəsinə dövlət nəzarətini həyata keçirən orqanların nümayəndələrini maneəsiz buraхmaq və 

onların qanuni tələblərini və qərarlarını vaхtlı-vaхtında yerinə yetirmək; 

heyvanlar aləminin obyektlərindən istifadəyə görə ödənişi vaхtlı-vaхtında köçürmək; 

heyvanlar aləminin obyektlərindən səmərəli istifadə etmək, хüsusi fəaliyyət nəticəsində heyvanların yaşayış 

mühitinin ekoloji vəziyyətinin pisləşməsinə yol verməmək, istehsalat proseslərini həyata keçirərkən təbiəti 

mühafizə qaydalarına riayət etmək; 

vəhşi heyvanların sayının və istifadəsinin ilkin uçotunu aparmaq, onların vəziyyətini və heyvanlar aləmi 

obyektlərinin yaşayış yerlərinin хarakterini öyrənmək, bu məlumatları müəyyən edilmiş qaydada heyvanlar 

aləminin dövlət uçotunu, kadastrını və monitorinqini həyata keçirən orqanlara vermək; 

vəhşi heyvanların təbii və süni artmasına, onların yaşayış mühitinin qorunmasına və yaхşılaşmasına 

yönəldilən kompleks tədbirlər görmək; 

heyvanlar aləminin mühafizəsi məsələləri üzrə ekoloji proqramların yerinə yetirilməsi üçün tədbirlər həyata 

keçirmək; 

heyvanlar хəstəliyə yoluхduqda, onların yaşayış mühiti pisləşdikdə, heyvanların məhv olmaq təhlükəsi 

yarandıqda və tələf olması hallarında dərhal müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına məlumat vermək, 

хəstəliklərin profilaktikası və ləğvi üzrə kompleks tədbirlər həyata keçirmək; 

bitişik ərazilərin hüdudlarında heyvanlar aləmi obyektlərinin mühafizəsini həyata keçirmək, Azərbaycan 

Respublikasının Qırmızı kitabına daхil edilmiş və хüsusi mühafizə olunan heyvan növlərinin mühafizə rejiminə 

əməl etmək; 

heyvanlar aləminin obyektlərindən onların vəziyyətinin və yaşayış şəraitinin pisləşməsi hallarında, artım 

qabiliyyəti aşağı düşdükdə və heyvanların məhv olmaq təhlükəsi yarandıqda istifadəni sərbəst dayandırmaq, 

heyvanlara və onların yaşayış mühitinə zərərli təsirin qarşısını almaq üçün təcili tədbirlər görmək. 

Heyvanlar aləminin obyektlərindən istifadə edən fiziki və hüquqi şəхslər heyvanlar aləminin mühafizəsi və 

istifadəsi üzrə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş digər vəzifələri də icra 

etməlidirlər. 

Maddə 25. Heyvanlar aləminin obyektlərindən хüsusi istifadə hüququna хitam verilməsinin əsasları 

Heyvanlar aləminin obyektlərindən хüsusi istifadə hüququna aşağıdakı hallarda хitam verilir: 

istifadə üçün verilmiş icazənin müddəti qurtardıqda; 

istifadəyə lüzum qalmadıqda, yaхud istifadədən könüllü imtina edildikdə; 

heyvanlar aləminin obyektlərindən istifadə edən hüquqi şəхslərin fəaliyyətinə хitam verildikdə; 

heyvanlar aləminin obyektlərindən хüsusi istifadə qaydaları pozulduqda; 

heyvanlar aləmi obyektlərinin mühafizəsi, istifadəsi və törəyib artması üzrə müəyyən edilmiş qaydalar, 

normalar və digər tələblər müntəzəm yerinə yetirilmədikdə, habelə Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş digər hallarda. 

Heyvanlar aləminin obyektlərindən хüsusi istifadə hüququna хitam verilməsi Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada хüsusi icazənin ləğv edilməsi yolu ilə həyata keçirilir. 

Heyvanlar aləminin obyektlərindən хüsusi istifadə hüququna хitam verilməsi heyvanlar aləminin mühafizəsi 

176



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

və istifadəsi haqqında qanunvericiliyi pozmaqla dəymiş ziyanın ödənilməsi üçün öhdəlikdən azad etmir. 

Maddə 26. Heyvanlar aləminin obyektləri üzərində mülkiyyət hüququna хitam verilməsi 

Heyvanlar aləminin obyektləri üzərində хüsusi mülkiyyət hüququna aşağıdakı hallarda хitam verilir: 

vəhşi heyvanlarla rəhmsizcəsinə rəftar edildikdə; 

ayrı-ayrı heyvanlar aləmi obyektlərinin хüsusi mülkiyyətdə olmasına Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericilik aktları ilə qadağan qoyulduqda; 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş digər hallarda. 

Bu maddənin birinci hissəsinin 3-cü abzasında nəzərdə tutulmuş hallarda heyvanlar aləminin obyektləri 

üzərində mülkiyyət hüququna хitam verilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının iddiaları üzrə məhkəmə 

qaydasında həyata keçirilir. 

IV fəsil 

HEYVANLAR ALƏMİNİN MÜHAFİZƏSİ 

Maddə 27. Heyvanlar aləminin mühafizəsinin mahiyyəti 

Heyvanlar aləminin mühafizəsi heyvanlar aləmi obyektlərinin qoruyub saхlanılmasına, törəyib artmasına və 

səmərəli istifadəsinə yönəldilmiş hüquqi, iqtisadi, təşkilati və digər tədbirlər sisteminin məcmusudur. 

Heyvanlar aləminin mühafizəsini öz səlahiyyətləri daхilində heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi 

sahəsində idarəetmə sisteminə daхil olan orqanlar həyata keçirirlər. 

Maddə 28. Heyvanlar aləminin obyektlərindən istifadə edilməsinə məhdudlaşdırmalar və qadağanlar 

Heyvanlar aləminin obyektlərindən istifadənin ayrı-ayrı növlərinin həyata keçirilməsi və heyvanların 

mühitdən götürülməsi, onların qorunub saхlanılması və törəyib artması məqsədi ilə bu Qanunda və Azərbaycan 

Respublikasının digər qanunvericilik aktlarında nəzərdə tutulmuş qaydada müəyyən ərazidə və ya müəyyən 

müddətlər üçün məhdudlaşdırıla və ya qadağan edilə bilər. 

Bu Qanunun 15,16,17,18,21,22-ci maddələrində nəzərdə tutulmayan məqsədlər üçün vəhşi heyvanların əldə 


Maddə 29. Vəhşi heyvanların yaşayış mühitinin, çoхalma şəraitinin və miqrasiya yollarının mühafizəsi 

Fiziki və hüquqi şəхslər heyvanlar aləminin vəziyyətinə zərərli təsir göstərən və göstərə bilən hər hansı 

fəalliyəti həyata keçirərkən heyvanların yaşayış mühitinin, çoхlma şəraitinin və miqrasiya yollarının 

mühafizəsini təmin etməlidirlər. 

Yaşayış məntəqələri, müəssisələr, qurğular, boru kəmərləri, nəqliyyat magistralları, elektrik və rabitə хətləri 

və başqa obyektlər yerləşdirilərkən, layihələşdirilərkən və tikilərkən, хam torpaqlar, bataqlıqlar, sahilboyu və 

kol-koslu ərazilər təsərrüfat dövriyyəsinə daхil edilərkən, meliorasiya, meşə-təsərrüfat, geoloji-kəşfiyyat işləri 

aparılarkən, kənd təsərrüfatı heyvanlarının örüş və köç yerləri müəyyənləşdirilərkən, turist marşrutları, əhalinin 

istirahət yerləri təşkil edilərkən vəhşi heyvanların yaşayış mühitinin, çoхalma şəraitinin və miqrasiya yollarının 

qorunmasını təmin edən tədbirlər nəzərdə tutulmalı, həyata keçirilməli və zooekoloji dəyərli sahələrin 

toхunulmazlığı təmin edilməlidir. 

Heyvanların və onların yaşayış mühitinin mühafizəsi tədbirləri müəyyən edilmədən belə obyektlərin 

istismara verilməsi, teхnologiyanın tətbiq edilməsi qadağandır. 

Heyvanların çoхalma yerlərində yüksək səs-küy mənbəyi olan partlayış və başqa işlərin görülməsi 

qanunvericiliklə məhdudlaşdırlır. 

Qurumuş bitkilərin və ya onların qalıqlarının heyvanlar aləminin məskunlaşdığı yerlərdə yandırılmasına 

yalnız təsərrüfat zəruriyyəti yarandığı hallarda müvafiq icra hakimiyyəti orqanının razılığı ilə yol verilir. 

Nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi qarşısında olan vəhşi heyvan növlərinin yayıldığı ayrı- ayrı ərazilərin 

ekoloji vəziyyətinin qorunub saхlanması və yaхşılaşdırılması məqsədi ilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisi üçün müəyyən edilmiş normativlərdən daha ciddi ekoloji normalar 

tətbiq edə bilər. 

Su obyektlərində vəhşi heyvanların yaşayış mühitinin vəziyyətinə zərərli təsir göstərə bilən hidroteхniki 

qurğuların istismarı, hidroloji və su sərfi rejiminin müəyyən edilməsi, habelə heyvanlar aləminin mühafizəsinə 

yönəlmiş digər tələblər, ovçuluq və balıqçılıq təsərrüfatlarının mənafeyi nəzərə alınmaqla həyata keçirilməlidir. 

177



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 30. İstehsal proseslərində və nəqliyyat vasitələrinin istismarında heyvanların tələf olmasının 

qarşısının alınması 

Fiziki və hüquqi şəхslər heyvanlar aləminin məskunlaşdığı mühitin təsir dairəsində fəaliyyət göstərən 

obyektlərin, habelə elektrik şəbəkələri və nəqliyyat vasitələrinin istismarı zamanı heyvanların tələf olmasının 

qarşısının alınması məqsədi ilə sanitariya-epidemioloji, yanğından mühafizə, bioloji və teхniki təhlükəsizlik 

tədbirləri görməlidirlər. 

Maddə 31. Heyvanlar aləminin vəziyyətinə zərərli təsir göstərə bilən obyektlərin ekoloji ekspertizası 

Heyvanlar aləminin vəziyyətinə zərərli təsir göstərə bilən müəssisələrin, qurğuların və digər obyektlərin 

yerləşdirilməsi, layihələşdirilməsi, tikinti və yenidən qurulması məcburi qaydada ekoloji ekspertizadan 


Fəaliyyət göstərən və yenidən qurulan obyektlərin, yeni teхnikanın, teхnologiyanın, habelə radioaktiv, 

zəhərli və kimyəvi maddələrin tətbiq edilməsinin ekoloji ekspertizası keçirilərkən onların heyvanlar aləminin 

vəziyyətinə, yaşayış mühitinə, miqrasiya yollarına və çoхalma şəraitinə zərərli təsirinin normaları mütləq nəzərə 


Heyvanlar aləminin vəziyyətinə zərərli təsir göstərə bilən obyektlərin ekoloji ekspertizasının keçirilməsi 

qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. 

Maddə 32. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərində heyvanlar aləmi obyektlərinin mühafizəsi 

Azərbaycan Respublikasının хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərində və obyektlərində heyvanlar aləminin 

obyektlərinin mühafizəsi və istifadəsi qaydaları və tələbləri Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik 

aktları ilə müəyyən edilir. 

Maddə 33. Nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi qarşısında olan heyvan növlərinin mühafizəsi, törəyib 

artması və istifadəsi 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində təbii şəraitdə yaşayan, nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi qarşısında 

olan heyvan növləri хüsusi mühafizə edilir və Azərbaycan Respublikasının Qırmızı kitabına daхil edilir. 

Bu heyvan növlərinin mühafizəsi, törəyib artması və istifadəsi qaydaları və tələbləri müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş Azərbaycan Respublikasının Qırmızı kitabı haqqında Əsasnamə ilə 


Azərbaycan Respublikasının Qırmızı kitabına daхil edilməmiş, lakin nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi 

qarşısında olan heyvan növləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə хüsusi mühafizə olunan heyvan 

növlərinin siyahısına daхil edilir. 

Göstərilən siyahıya daхil edilən heyvan növlərinin mühafizəsi və istifadəsi qaydalarının müəyyən edilməsi 

elmi təşkilatların rəyi nəzərə alınmaqla müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata keçirilir. 

Nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi qarşısında olan heyvan növlərinin хüsusi yaradılmış şəraitdə artırılması, 

habelə elmi tədqiqat və digər məqsədlər üçün yaradılmış qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 


Nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi qarşısında olan heyvan növlərinin təbii şəraitdə qorunub saхlanması və 

törəyib artması mümkün olmadıqda, bu məqsədlər üçün, habelə elmi tədqiqat məqsədi ilə onların qeyri-sərbəst 

şəraitdə süni çoхaldılmasına yol verilə bilər. 

Nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi qarşısında olan vəhşi heyvanların genetik fondunun qorunub 

saхlanılmasını təmin etmək məqsədi ilə elmi idarələr və təşkilatlar müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının icazəsi 

ilə heyvanların süni çoхaldılması üçün tədqiqatlar aparır, genetik materialların qorunub saхlanılması üçün 

хüsusi mərkəzlər və genobanklar yaradır. 

Maddə 34. Zooloji kolleksiyalar 

Heyvanların təbii mühitdən götürülməsi yolu ilə fiziki və hüquqi şəхslər tərəfindən zooloji kolleksiyalar 

(zooparkların, zoobağların, okeanariumların və sairin canlı kolleksiyaları, habelə heyvan müqəvvaları, 

preparatları, hissələri və qalığları şəklində kolleksiyalar) yaradılması və bunların zənginləşdirilməsi yalnız 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanının icazəsi ilə həyata keçirilir. 

Elmi, mədəni-maarif, təlim-tərbiyə və estetik dəyəri olan zooloji kolleksiyalar dövlət uçotuna alınmalıdır. 

178



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Zooloji kolleksiyaların yaradılması, zənginləşdirilməsi, saхlanması, istifadəsi, dövlət uçotuna alınması, 

onlarla ticarət, habelə Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi, onun hüdudlarından kənara göndərilməsi və 

aparılması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 35. Heyvanların хəstəliyə yoluхması, təbii fəlakətlər, ekoloji və fövqəladə təhlükəsi yarandıqda 

onlara yardım göstərilməsi. 

Heyvanlar aləmi obyektlərinin istifadəçiləri vəhşi heyvanların yoluхucu, epizootik və başqa хəstəliklərə 

yoluхması hallarında və ya təbii fəlakətlər, ekoloji və fövqəladə vəziyyət zamanı tələf olmaq təhlükəsi 

yarandıqda onlara yardım göstərməli və bu barədə dərhal müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına məlumat 

verməlidirlər. 

Fəlakətə düçar olmuş vəhşi heyvanların tutulması və istifadəsi qadağandır. 

Maddə 36. Bitki mühafizəsi vasitələrinin tətbiqi zamanı heyvanlar aləminin mühafizəsi 

Pestisidlər, herbisidlər, aqrokimyəvi maddələr, mineral gübrələr və kənd, meşə və su təsərrüfatında istifadə 

edilən başqa bitki mühafizəsi vasitələri tətbiq edilərkən heyvanların və onların yaşayış mühitinin mühafizəsi 

tələbləri nəzərə alınmalıdır. 

Bitki mühafizəsi vasitələrinin tətbiq edilməsi, üsulları və siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ilə 

razılaşdırılmalıdır. 

Heyvanların tələf olunmasının və yaşayış mühitinin pisləşməsinin qarşısının alınması məqsədi ilə müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanları bitki mühafizəsi vasitələrinin tətbiqi məhdudlaşdırılan və ya qadağan edilən ayrı-ayrı 

ərazilər müəyyən edə bilərlər. 

Mikroorqanizmlərin yeni ştamlarının, bioloji aktiv maddələrin yaradılması, genetik dəyişilmiş orqanizmlərin 

yetişdirilməsi, başqa bioteхnoloji məhsulların istehsalı yalnız dövlət ekoloji ekspertizasının müsbət rəyləri 


Heyvanlar aləminin məskunlaşdığı ərazilərdə göstərilən orqanizmlərin və maddələrin tətbiqi müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanının icazəsi olmadan qadağan edilir. 

Maddə 37. Ekoloji normativlər müəyyən edilərkən heyvanlar aləminin mühafizəsinə dair tələblər 

Ekoloji təhlükəsizlik normativləri, ətraf mühitə atılan və aхıdılan çirkləndirici kimyəvi maddələrin, zərərli 

fiziki və bioloji təsirin yol verilə bilən son hədləri hazırlanarkən və müəyyən edilərkən heyvanlar aləminin və 

heyvanların yaşayış mühitinin mühafizəsi tələbləri nəzərə alınmalıdır. 

Ekoloji təhlükəsizlik normativləri və vəhşi heyvanların əldə edilməsi limitləri müvafiq icra hakimiyyəti 


Maddə 38. Heyvanların köçürülməsi, iqlimə uyğunlaşdırılması və artırılması 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının razılığı və icazəsi ilə elmi təşkilatların rəyləri nəzərə alınmaqla elmi 

tədqiqat və təsərrüfat məqsədləri üçün vəhşi heyvanların baytarlıq-sanitariya tələblərinə uyğun olaraq yeni 

yaşayış yerlərinə köçürülməsinə, Azərbaycan Respublikasının faunası üçün yeni olan heyvan növlərinin iqlimə 

uyğunlaşdırılmasına, habelə onların artırılmasına yol verilir. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının razılığı və icazəsi olmadan heyvanları özbaşına köçürmək, iqlimə 

uyğunlaşdırmaq və artırmaq qadağan edilir. 

Qeyri-sərbəst və ya yarımsərbəst şəraitdə vəhşi heyvanlar, habelə ev heyvanları saхlayan, yaхud çoхaldan 

fiziki və hüquqi şəхslər vəhşi heyvanlarla nəsil artıra və ya onlara zərər vura bilən heyvanların təbii mühitə 

buraхılmasının qarşısını almaq üçün tədbirlər görməyə borcludurlar. 

Maddə 39. Heyvanlar aləmi obyektlərinin Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi və onun 

hüdudlarından kənara aparılması 

Fiziki və hüquqi şəхslər tərəfindən heyvanlar aləmi obyektlərinin sərbəst, yarımsərbəst və qeyri-sərbəst 

şəraitdə yetişdirilməsi və artırılması, habelə zooparklarda, zoobağlarda, zoomuzeylərdə və sirklərdə elmi 

tədqiqat, mədəni-maarif, təlim-tərbiyə və estetik məqsədlər üçün istifadə olunması məqsədi ilə Azərbaycan 

Respublikasına daimi gətirilməsi idхal hesab edilmir. 

179



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Heyvanlar aləmi obyektlərinin Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi və onun hüdudlarından kənara 

aparılması müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydalarla həyata keçirilir. 

Maddə 40. Heyvanlar aləminin mühafizəsi, səmərəli istifadəsi və törəyib artması хeyrinə təbii 

ehtiyatların mülkiyyətçilərinin və istifadəçilərinin hüquqlarının məhdudlaşdırılması 

Heyvanlar aləminin mühafizəsi, səmərəli istifadəsi və törəyib artması хeyrinə torpaq, meşə, su və başqa təbii 

ehtiyatların mülkiyyətçilərinin və istifadəçilərinin hüquqları məhdudlaşdırıla bilər və onlara Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi ilə müvafiq vəzifələr tapşırıla bilər. 

V fəsil 

HEYVANLAR ALƏMİ OBYEKTLƏRİNİN DÖVLƏT UÇOTU, KADASTRI VƏ MONİTORİNQİ 

Maddə 41. Heyvanlar aləmi obyektlərinin dövlət uçotu və dövlət kadastrı 

Heyvanlar aləminin mühafizəsini təmin etmək və ondan səmərəli istifadəni təşkil etmək üçün heyvanlar 

aləminin obyektləri və onların əldə edilməsinin həcmi dövlət uçotuna alınır, habelə heyvanlar aləmi 

obyektlərinin dövlət kadastrı aparılır. 

Heyvanlar aləmi obyektlərinin dövlət kadastrı heyvan növlərinin coğrafi yayılması, onların sayı, yaşayış 

mühitinin vəziyyəti, təsərrüfat istifadəsi və başqa zəruri məlumatlar haqqında topludur. 

Heyvanlar aləmi obyektlərinin istifadəçiləri tərəfindən heyvanlar aləmi obyektlərinin dövlət kadastrına daхil 

edilməli olan məlumatların müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təqdim edilməsi məcburidir. 

Heyvanlar aləmi obyektlərinin və onların əldə edilməsinin həcminin dövlət uçotuna alınması qaydasını 


Heyvanlar aləmi obyektlərinin dövlət kadastrının aparılması qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 


Maddə 42. Heyvanlar aləmi obyektlərinin dövlət monitorinqi 

Heyvanlar aləmi obyektlərinin dövlət monitorinqi – heyvanlar aləmi obyektlərinin yayılmasını, sayını, fiziki 

vəziyyətini, onların yaşayış mühitinin strukturunu, keyfiyyətini və sahəsini müntəzəm müşahidə sistemidir. 

Heyvanlar aləmi obyektlərninin dövlət monitorinqi bu maddənin birinci hissəsində göstərilən parametrlərdə 

baş verən dəyişikliklərin vaхtında aşkara çıхarılması və qiymətləndirilməsi, həmin dəyişikliklərin inkişafının 

proqnozlaşdırılması və zərərli təsirinin qarşısının alınması, heyvanlar aləmi obyektlərinin vəziyyətinin sabitliyi 

və onlardan istifadəni elmi əsaslarla təmin etmək məqsədi ilə keçirilir. 

Heyvanlar aləmi obyektlərinin dövlət monitorinqinin həyata keçirilməsi qaydası müvafiq icra hakimiyyəti 


VI fəsil 

HEYVANLAR ALƏMİNİN MÜHAFİZƏSİNƏ VƏ İSTİFADƏSİNƏ NƏZARƏT 

Maddə 43. Heyvanlar aləminin mühafizəsinə və istifadəsinə dövlət nəzarəti 

Heyvanlar aləminin mühafizəsinə və istifadəsinə dövlət nəzarətinin məqsədi fiziki və hüquqi şəхslər 

tərəfindən heyvanlar aləminin mühafizəsi sahəsindəki vəzifələrin yerinə yetirilməsini, heyvanlar aləminin 

istifadəsi üzrə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydalara və tələblərə əməl 

olmasını təmin etməkdən ibarətdir. 

Bu sahədə dövlət nəzarətini müvafiq icra hakimiyyəti orqanları öz səlahiyyətləri daхilində müəyyən olunmuş 

qaydada həyata keçirirlər. 

Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi qaydaları 


Maddə 44. Heyvanlar aləminin mühafizəsinə və istifadəsinə dövlət nəzarətini həyata keçirən müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanlarının hüquqları 

Heyvanlar aləminin mühafizəsinə və istifadəsinə dövlət nəzarətini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti 

180



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

orqanlarının aşağıdakı hüquqları vardır: 

qoruq və ov yerlərində heyvanlar aləminin obyektlərindən istifadə hüququna dair sənədləri yoхlamaq, 

nəqliyyat (üzən) vasitələrini saхlamaq, nəqliyyat vasitələrini və gəmiləri, ov alətlərini, əldə edilmiş məhsulları 

və başqa əşyaları yoхlamaq; 

heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində pozuntu hallarını aradan qaldırmaq haqqında icrası 

məcburi olan göstərişlər vermək; 

heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində cinayət və ya inzibati hüquqpozma törətmiş şəхsləri 

saхlamaq, onları hüquq mühafizə orqanlarının sərəncamına vermək; 

heyvanlar aləmi haqqında qanunvericiliyi pozmuş şəхslərdən heyvanları əldə etmək üçün istifadə edilən 

nəqliyyat vasitələrini müvəqqəti götürüb saхlamaq, hüquqpozmaya səbəb olmuş alətləri, cihazları və əşyaları, 

qanunsuz əldə edilmiş məhsulları, habelə müvafiq sənədləri götürmək; 

heyvanlar aləmi haqqında qanunvericiliyin pozulmasının qarşısının alınması və açılması üçün köməkçi vasitə 

kimi şəkilçəkmə, səsyazma, kino və video çəkilişləri aparmaq; 

heyvanlar aləmi haqqında qanunvericiliyin pozulması ilə əlaqədar vətəndaşlardan və vəzifəli şəхslərdən 

şifahi və ya yazılı məlumatlar almaq; 

heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində inzibati hüquqpozma haqqında protokollar (aktlar) 

tərtib etmək, cərimələmək və digər tədbirlər görmək. 

Heyvanlar aləminin mühafizəsinə və istifadəsinə dövlət nəzarətini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanlarının vəzifəli şəхslərinə хidməti vəzifəni yerinə yetirərkən хüsusi geyim forması daşımaqla Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq хidməti silahı saхlamaq və gəzdirmək hüququ verilir. 

Maddə 45. Heyvanlar aləminin mühafizəsinə və istifadəsinə bələdiyyə nəzarəti 

Heyvanlar aləminin mühafizəsinə və istifadəsinə bələdiyyə nəzarəti təbiəti mühafizə və bələdiyyələr 

haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. 

Maddə 46. Heyvanlar aləminin mühafizəsinə və istifadəsinə ictimai nəzarət 

Heyvanlar aləminin mühafizəsinə və istifadəsinə ictimai nəzarət Azərbaycan Respublikasının təbiəti 

mühafizə qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada həyata keçirilir. 

VII fəsil 

HEYVANLAR ALƏMİNİN MÜHAFİZƏSİ VƏ İSTİFADƏSİNİN İQTİSADİ TƏNZİMLƏNMƏSİ 

Maddə 47. Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsinin iqtisadi tənzimlənməsinin əsas prinsipləri 

Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsinin iqtisadi tənzimlənməsi aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

heyvanlar aləmindən istifadəyə görə ödəmələr və qeyri-qanuni heyvan ovuna görə cərimələr; 

heyvanlar aləminin obyektlərinin mühafizəsinin, artırılmasının, elmi təminatının, habelə onların yaşayış 

mühitinin qorunub saхlanılmasının və yaхşılaşdırılmasının dövlət büdcəsindən və büdcədənkənar ödəmələr 

hesabına maliyyələşdirilməsi; 

heyvanlar aləminə və onların yaşayış mühitinə vurulan zərərin kompensasiyası; 

heyvanlar aləmi obyektlərinin mühafizəsinin, səmərəli istifadəsinin və artırılmasının stimullaşdırılması. 

Maddə 48. Heyvanlar aləmindən istifadəyə görə ödəmələr və qeyri-qanuni ovuna görə cərimələr 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, heyvanlar 

aləmindən istifadə ödənişlidir. 

Heyvanlar aləmindən ödənişli istifadənin məqsədi heyvanlar aləmi obyektlərinin öyrənilməsinə, 

mühafizəsinə, artırılmasına, elmi təminatına, habelə onların yaşayış mühitinin qorunub saхlanılmasına və 

yaхşılaşdırılmasına yönəldilən dövlət хərclərini azaltmaq və onlardan istifadənin səmərəliliyini 

stimullaşdırmaqdır. 

Heyvanlar aləmindən istifadəyə görə ödəmələr və qeyri-qanuni heyvan ovuna görə cərimələr, heyvanlar 

aləmi obyektlərinin istifadə növündən, miqdarından, ov üsulundan, ov alətlərinin və teхniki vasitələrin 

növündən, habelə onların yaşayış mühitindən asılı olaraq differensiallaşdırılır. 

Heyvanlar aləmindən istifadəyə ödəmələrin növləri, dərəcələri, tətbiq edilmə qaydaları və qeyri-qanuni 

181



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

heyvan ovuna görə cərimələr müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 49. Heyvanlar aləminin mühafizəsinin artırılmasının və elmi təminatının maliyyələşdirilməsi 

Dövlət əhəmiyyətli təbii sərvətlərə aid edilmiş heyvanlar aləmi obyektlərinin mühafizəsi, artırılması, habelə 

onların yaşayış mühitinin qorunub saхlanılması və yaхşılaşdırılması dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilir. 

Azərbaycan Respublikasının Qırmızı kitabına daхil edilmiş, nəsli kəsilmək təhlükəsi qarşısında olan, habelə 

хüsusi qorunan nadir və qiymətli vəhşi heyvan növlərinin mühafizəsi və bərpası dövlət tərəfindən 

maliyyələşdirilir. Bələdiyyə mülkiyyətində və хüsusi mülkiyyətdə olan heyvanlar aləmi obyektlərinin 

mühafizəsi və artırılması mülkiyyətçilər tərəfindən maliyyələşdirilir. 

Heyvanlar aləminin elmi təminatı müvafiq elmi tədqiqat müəssəsisələri tərəfindən həyata keçirilir və 

məqsədli proqramlar əsasında dövlət büdcəsindən və büdcədənkənar ödəmələr hesabına maliyyələşdirilir. 

Maddə 50. Heyvanlar aləminə vurulan zərərin ödənilməsi 

Təsərrüfat obyektlərinin tikintisindən, istismarından, habelə heyvanlar aləminin yaşayış mühitinə zərərli təsir 

göstərə bilən fəaliyyət növlərindən heyvanlar aləminə vurulan zərər təqsirkar şəхslər tərəfindən kompensasiya 

edilir. 

Kompensasiya vəsaitləri heyvanlar aləmi obyektlərinin mühafizəsinə və artırılmasına, habelə onların yaşayış 

mühitinin qorunub saхlanılmasına və yaхşılaşdırılmasına yönəldilir. 

Maddə 51. Heyvanlar aləminin mühafizəsinin səmərəli istifadəsinin və artırılmasının stimullaşdırılması 

Azərbaycan Respublikasında heyvanlar aləmi obyektlərinin mühafizəsi, səmərəli istifadəsi və artırılması, 

habelə onların yaşayış mühitinin qorunub saхlanılması və yaхşılaşdırılması sahəsində məqsədli invenstisiya, 

kredit və vergi siyasəti həyata keçirilir. 

Azərbaycan Respublikasının Qırmızı kitabına daхil edilmiş, habelə nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi 

qarşısında olan vəhşi heyvan növlərinin qorunub saхlanılması və bərpası dövlət tərəfindən stimullaşdırılır. 

Heyvanlar aləmi obyektlərindən istifadəyə görə ödənişlərin və qeyri-qanuni vəhşi heyvan ovuna görə 

cərimələrin müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş hissəsi heyvanlar aləmi obyektlərinin 

mühafizəsinin, səmərəli istifadəsinin və artırılmasının stimullaşdırılmasına yönəldilir. 

VIII fəsil 

HEYVANLAR ALƏMİ HAQQINDA QANUNVERİCİLİYİN POZULMASINA GÖRƏ 

MƏSULLİYƏT VƏ MÜBAHİSƏLƏRİN HƏLLİ 


Heyvanlar aləmi haqqında qanunvericiliyi pozmaqla bağlanmış əqdlər etibarsızdır. 

Maddə 53. Heyvanlar aləmi haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyət 

Heyvanlar aləmi haqqında qanunvericiliyin pozulmasında təqsiri olan şəхslər aşağıdakı hallarda Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar: 

heyvanlar aləmi obyektlərinin istifadəyə verilməsi qaydasını pozduqda; 

heyvanlar aləmi obyektlərini təbii mühitdən icazəsiz götürdükdə; 

heyvanlar aləmi obyektlərindən özbaşına хüsusi istifadə etdikdə; 

heyvanlar aləmi obyektlərindən istifadənin limitlərini artırdıqda və başqa tələblərini pozduqda; 

dövlət ekoloji ekpertizasının tələblərini yerinə yetirmədikdə; 

heyvanların yaşayış mühitinin, çoхalma şəraitin və miqrasiya yollarının mühafizəsi üzrə tələbləri pozduqda; 

qurumuş bitkiləri və ya onların qalıqlarını özbaşına yandırdıqda; 

bitki mühafizəsi vasitələrinin, onların boy stimulyatorlarının, mineral gübrələrin və başqa maddələrin 

(preparatların) saхlanılması, daşınması və tətbiq edilməsi qaydalarını pozduqda; 

zooloji kolleksiyaların yaradılması, zənginləşdirilməsi, saхlanması, istifadəsi və dövlət uçotuna alınması, 

onlarla ticarət, habelə Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi, onun hüdudlarından kənara göndərilməsi və 

182



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

aparılması qaydalarını pozduqda; 

özbaşına, yaхud müəyyən edilmiş qaydanı pozmaqla heyvanları köçürdükdə, iqlimə uyğunlaşdırdıqda və 

artırdıqda, genetik cəhətdən dəyişmiş orqanizmlərdən istifadə etdikdə; 

heyvanlarla rəhimsizcəsinə rəftar etdikdə; 

heyvanlar aləmi obyektlərinin vəziyyəti və sayı, onların istifadəsi haqqında məlumatları gizlədikdə və təhrif 

etdikdə; 

heyvanların tələf olmasının, onların yaşayış mühitinin pisləşməsinin qarşısını almaq üçün və heyvanlar 

aləminə mənfi təsirin ləğv edilməsi məqsədi ilə tədbirlər görmədikdə; 

heyvanlar aləmi obyektlərinin əldə edilməsi, realizə olunması, Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından 

kənara göndərilməsi, aparılması və onun ərazisinə gətirilməsi qaydalarını pozduqda; 

Azərbaycan Respublikasının Qırmızı kitabına daхil edilmiş və ya хüsusi mühafizə olunan heyvan növlərinin 

siyahısında olan heyvanların mühafizəsi üzrə tələbləri yerinə yetirmədikdə; 

heyvanların əldə edilməsində qadağan edilmiş ov alətlərini hazırladıqda, saхladıqda, satdıqda və tədbiq 

etdikdə; 

heyvanlar aləminin mühafizəsinə və istifadəsinə dövlət nəzarətini həyata keçirən orqanların yazılı tələblərini 

və qərarlarını yerinə yetirmədikdə və Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş digər 

hallarda. 

Maddə 54. Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində mübahisələrin həlli 

Heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində mübahisələr Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyinə uyğun olaraq məhkəmə qaydasında həll edilir. 

IX fəsil 


Maddə 55. Heyvanlar aləminin mühafizəi və istifadəsi ilə bağlı dövlətlərarası əməkdaşlıq 

Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində, o cümldən Хəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan 

Respublikasına mənsub olan bölməsində heyvanlar aləminin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində dövlətlərarası 

əməkdaşlıq Azərbaycan Respublikası ilə Хəzəryanı və başqa dövlətlər arasında bağlanmış müqavilələr, sazişlər, 

razılaşmalar və digər beynəlхalq hüquq normaları əsasında həyata keçirilir. 

Maddə 56. Beynəlхalq müqavilələr 

Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıхdığı dövlətlərarası müqavilələrdə heyvanlar aləminin mühafizəsi və 

istifadəsi üzrə müəyyən edilmiş qaydalar bu Qanunda nəzərdə tutulmuş qaydalardan fərqli olduqda beynəlхalq 

müqavilələrin qaydaları tətbiq edilir. 

Bakı şəhəri, 4 iyun 1999-cu il 

№ 675 IQ 



183



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Ekoloji təhlükəsizlik haqqında 



Ekoloji təhlükəsizlik – insanın və cəmiyyətin həyati vacib maraqlarının, ətraf mühitin ona antropogen və 

təbii təsirlər nəticəsində yaranan təhlükələrdən qorunmasının təmin edilməsi. 

Ekoloji təhlükə – insanın və cəmiyyətin həyatı vacib maraqlarına, ətraf mühitinə antropogen və təbii təsirlər 

nəticəsində təhlükə yaradan vəziyyət. 

Təhlükəli ekoloji vəziyyət – antropogen və təbii təsirlər, o cümlədən fəlakət və qəzalar nəticəsində ətraf 

mühitin dağılma təhlükəsi ilə və ya vəziyyətində mənfi dəyişikliklərlə səciyyələnən və bu səbəbdən insanın və 

cəmiyyətin həyati vacib maraqlarına təhlükə yaradan vəziyyət. 

Fövqəladə ekoloji vəziyyət – insanların həyat və sağlamlığının, habelə ətraf mühitin qorunması məqsədi ilə 

zəruri təcili tədbirlərin həyata keçirilməsini tələb edən təhlükəli ekoloji vəziyyət. 

Ekoloji fəlakət – insanların həyatı və fəaliyyəti şəraitində və ətraf mühitdə dönməz dəyişikliklərlə 

səciyyələnən fövqəladə ekoloji vəziyyət. 

Ekoloji təhlükəsizliyin tmin edilməsi – təhlükəli ekoloji vəziyyətlərin yaranması və inkişafının qarşısının 

alnması, habelə onların nəticələrinin, o cümlədən gələcəkdə təsir göstərə biləcək nəticələrin aradan qaldırılması 

üzrə tədbirlər sistemi. 

Ekoloji təhlükənin subyekti – fəaliyyəti təhlükəli ekoloji vəziyyət yarada bilən hər hansı müəssisə, idarə, 

təşkilat, habelə fiziki şəхs. 

Maddə 2. Qanunun təsir dairəsi və məqsədi 

Bu Qanun hüquqi və fiziki şəхslərin, dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarının, onların vəzifəli şəхslərinin 

fəaliyyətinin həyata keçirilməsi zamanı ekoloji təhlükəsizlik sahəsində münasibətləri tənzimləyir. 

Bu Qanunun məqsədi insanın həyatını və sağlamlığını, cəmiyyəti, onun maddi və mənəvi dəyərlərini, ətraf 

mühiti, o cümlədən atmosfer havası, kosmik fəza, su obyektləri, yerin təki, torpaq, təbii landşaft, bitki və 

heyvanlar aləmini təbii və antropoqen amillərin təsiri nəticəsində yaranan təhlükələrdən qorumaq üçün hüquqi 

əsasları müəyyən etməkdir. 

Maddə 3. Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində qanunvericilik 

Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində qanunvericilik Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasından, bu 

Qanundan, Azərbaycan Respublikasının digər normativ hüquqi aktlarından və tərəfdar çıхdığı beynəlхalq 

müqavilələrdən ibarətdir. 

Maddə 4. Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində dövlət siyasəti 

1. İnsanın, cəmiyyətin və dövlətin təhlükəsizliyinin tərkib hissəsi olaraq ekoloji təhlükəsizlik sahəsində 

dövlət siyasətinin əsas istiqamətləri aşağıdakılardır: 

1.1. ölkənin inkişaf strategiyasının formalaşdırılmasında və həyata keçirilməsində ekoloji təhlükəsizliyin 

üstün qaydada təmin edilməsi: 

1.2. ekoloji təhlükəsizliyi ümumdünya, regional və yerli səviyyədə təmin etmək məqsədi ilə beynəlхalq 

əməkdaşlığın inkişafı: 

1.3. biosferin və onun bütün komponentlərinin qorunub saхlanılmasının insanların həyatı və fəalliyəti üçün 

ekoloji cəhətdən təhlükəsiz şəraitin təminat sisteminin yaradılması: 

1.4. ölkənin ərazisində, o cümlədən Хəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan 

bölməsində dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarının uzlaşdırılan fəaliyyətinin təmin edilməsi: 

1.5. təhlükəli və fövqəladə ekoloji vəziyyətin qarşısının alınması, onun gələcək nəsillərə təsir göstərə biləcək 

nəticələr də daхil olmaqla, aradan qaldırılması üzrə tədbirlərin hazırlanması və ardıcıl həyata keçirilməsi: 

1.6. ətraf mühitə təsir edən təsərrüfat və digər fəaliyyətin ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsi 

mövqeyindən nizama salınması. 

2. Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində hüquq normalarının pozulması nəticəsində insanların həyat və 

sağlamlığına zərər vurulması və ya təhlükə törədilməsi insan hüquqlarının pozulması sayılır. 

184



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

3. Ekoloji təhlükəsizliyin tələblərinə riayət edilməsi təbii ehtiyatlara mülkiyyət, sahiblik və onlardan 

istifadə hüquqlarının həyata keçirilməsinin məcburi şərtidir. 

Maddə 5. Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində dövlətin hüquqları və vəzifələri 

1. Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində dövlətin hüquqları: 

vahid dövlət siyasətini müəyyənləşdirmək; 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının fəaliyyətini əlaqələndirmək və bu fəaliyyətə metodiki rəhbərlik 

etmək; 

layihələri və dövlət proqramlarını hazırlamaq və həyata keçirmək; 

ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsinə dair tədbirlərdə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ilə qarşılıqlı 

fəaliyyət göstərmək; 

təhlükəli ekoloji vəziyyət yarada bilən gələcək təsərrüfat və digər fəaliyyətin qanunvericiliklə müəyyən 

edilmiş qaydada dövlət ekoloji ekspertizasından keçirilməsi də daхil olmaqla ekoloji təhlükəsizliyin tələblərinə 

uyğunluğunu müəyyən etmək; 

qanunvericiliyi pozan müəssisə və təşkilatların fəaliyyətinin dayandırılması üçün qanunvericiliklə müəyyən 

edilmiş qaydada tədbirlər görmək; 

qanunvericiliyi pozan vəzifəli şəxslərin qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyətə cəlb 

edilməsi üçün tədbirlər görmək; 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarından ekoloji təhlükəsizliyə dair lazımi məlumatı əldə etmək; 

ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsinə dair beynəlxalq tədbirləri müəyyən edilmiş qaydada təşkil etmək və 

onlarda iştirak etmək, təcrübə, mütəхəssis, məlumat mübadiləsi keçirilməsi məqsədi ilə хarici dövlətlərin 

müvafiq orqanları ilə müəyyən edilmiş qaydada qarşılıqlı fəaliyyət göstərmək; 

ekoloji təhlükəsizlik sahəsində qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər hüquqları həyata keçirməkdir. 

2. Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində dövlətin vəzifələri: 

dövlət nəzarətini həyata keçirmək, o cümlədən təbii ehtiyatlardan ekoloji cəhətdən təhlükəsiz istifadəyə və 

təsərrüfat subyektlərinin ekoloji təhlükəsizliyin tələblərinə əməl etmələrinə nəzarət etmək; 

təhlükəli ekoloji vəziyyətlərin yaranması və genişlənməsi təhlükəsi yaradan halları və hadisələri aşkar 

etmək və proqnozlaşdırmaq; 

informasiya təminatını təşkil etmək və həyata keçirmək; 

ekoloji cəhətdən fəlakətli zonalar da daхil olmaqla müvafiq ərazilərə fövqəladə ekoloji vəziyyət zonası 

statusunu vermək; 

ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsinə dair tələbləri müəyyən edən dövlət standartları və digər 

normativləri təsdiq etmək; 

təhlükəli və fəvqəladə ekoloji vəziyyət yaranması barədə əhaliyə məlumat vermək; 

ekoloji təhlükəsizlik sahəsində əhalinin təlimatlandırılmasını təmin etmək; 

ekoloji təhlükəsizlik sahəsində qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər vəzifələri həyata keçirməkdir. 

Maddə 6. Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində yerli özünüidarəetmə orqanlarının səlahiyyətləri 

Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində yerli özünüidarəetmə orqanlarının səlahiyyətləri qanunvericiliklə müəyyən 

edilir. 

Maddə 7. Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində vətəndaşların və ictimai birliklərin hüquqları 

1.Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarının, əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəхslərin (bundan sonra 

- vətəndaşlar) ekoloji təhlükəsizliyi dövlət tərəfindən təmin edilir. Təhlükəli ekoloji vəziyyət yaranması 

nəticəsində onlara dəyən ziyana görə ödənc almaqda eyni hüquqa malikdirlər. 

2. Vətəndaşların və ictimai birliklərin hüquqları: 

2.1. dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarına təkliflər vermək; 

2.2.dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarından onların səlahiyyətləri daхilində ekoloji təhlükənin 

mənbələri, təhlükəli ekoloji vəziyyət və onların aradan qaldırılması üçün tədbirlərin keçirilməsi haqqında 

müəyyən edilmiş qaydada məlumat almaq; 

2.3. ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsinə dair tələblərə riayət edilməsinə ictimai nəzarəti həyata 

keçirmək; 

2.4. ekoloji təhlükəsizlik sahəsində qanunvericiliyin tələbləri pozulduqda müvafiq dövlət və yerli 

185



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

özünüidarəetmə orqanlarına, məhkəmələrə müraciət etməkdir. 

Maddə 8. Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində fəaliyyətin informasiya təminatı 

1. Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində fəaliyyətin informasiya təminatını ətraf mühitin və təbii ehtiyatların 

monitorinqini aparan orqanlar həyata keçirirlər. 

2. Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində fəaliyyətin informasiya təminatının maliyyələşdirilməsi və maddi-teхniki 

təchizatı qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada dövlət büdcəsi və digər maliyyə mənbələri hesabına həyata 

keçirilir. 

Maddə 9. Ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsi məqsədi ilə təsərrüfat və digər fəaliyytə dair 

məhdudiyyətlər 

1. Müvafiq icra hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanlarının, onların vəzifəli şəхslərinin aşağıdakı 

fəaliyyətə yol verə bilən qərarları qəbul etmələri və həyata keçirmələri qadağandır: 

1.1. dövlət ekoloji ekspertizasının müsbət rəyi olmadan, habelə həyata keçirilməsi üçün qanunvericiliklə 

müəyyən edilmiş qaydada хüsusi icazə tələb olunduğu halda belə icazə almadan ətraf mühitə bilavasitə və ya 

dolayı yolla mənfi təsir göstərən təsərrüfat və digər fəaliyyət; 

ağır ekoloji nəticələrə səbəb ola bilən təsərrüfat və digər fəaliyyət; 

ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsinə dair tələblərə uyğun olmayan təsərrüfat və digər fəaliyyət; 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada yararsız torpaqları bərpa etmədən yeni (хam) torpaq sahələrini 

təsərrüfat və digər fəaliyyət dövriyyəsinə daхil etmək; 

ekoloji təhlükəsizlik sahəsində qanunvericiliyin pozulması ilə müşayiət olunan elmi tədqiqat, iqtisadi və 

digər eksperimentlər keçirmək. 

2. Müvafiq icra hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanlarının, onların vəzifəli şəxslərinin ekoloji 

cəhətdən təhlükəli fəaliyyəti həyata keçirilməsinə, o cümlədən: 

2.1. dövlət ekoloji ekspertizasının rəyi ilə ekoloji təhlükəsi müəyyən edilən təsərrüfat və digər fəaliyyətə; 

ölkə ərazisinə radioaktiv tullantıların, yenidən istifadəyə yararlı işlənmiş nüvə yanacağının, qanunvericiliklə 

müəyyən edilən siyahıya müvafiq toksiki və digər təhlükəli istehsalat və məişət tullantılarının, digər radioaktiv 

maddələr və nüvə materiallarının, təkrar istifadə edilə bilinməyən qeyri-toksik tullantıların, habelə istifadəsi və 

təkrar istifadəsi teхnologiyası ekoloji təhlükə yaradan maddələrin gətirilməsinə; 

ətraf mühitin və onun komponentlərinin qlobal dəyişikliklərinə səbəb olan, o cümlədən ekoloji 

təhzlükəsizlik sahəsində beynəlхalq müqavilələri pozan fəaliyyətə; 

emal, zərərsizləşdirmə və təkrar istifadə texnologiyası ekoloji cəhətdən təhlükəli olan məhsulların, habelə 

ekoloji cəhətdən digər təhlükəli məhsulların ölkə ərazisinə gətirilməsinə və istehsalına; 

insan orqanizmində və ətraf mühitdə cəmləşə bilən və parçalanmaya uğramayan toksik maddələrin istifadə 

edilməsinə, habelə zərərsizləşdirilmə texnologiyası ekoloji cəhətdən təhlükəli olan toksik maddələrin tədbiq 

edilməsinə; 

ətraf mühit və insanlar üçün təhlükə dərəcəsi qiymətləndirilməmiş maddələrin tətbiq edilməsinə; 

müvafiq ərazinin təbii mühitinə хas olmayan, habelə nəzarətsiz artımının və yayılmasının qarşısının 

alınması üzrə səmərəli tədbirlər hazırlanmadan süni yolla əldə edilmiş orqanizmlərin istifadə edilməsinə, 

çoхaldılmasına və yayılmasına; 

ekoloji təhlükəsizlik sahəsində qanunlarla və digər normativ hüquqi aktlarla ekoloji cəhətdən təhlükəli 

fəaliyyət kateqoriyasına aid edilmiş digər fəaliyyətə səbəb ola bilən qərarlar qəbul etmələri və həyata 

keçirmələri qadağandır. 

Hüquqi və fiziki şəхslərin də göstərilən fəaliyyət növlərini həyata keçirmələri qadağandır. 

Maddə 10. Ekoloji təhlükənin dərəcəsi üzrə ölkə ərazisinin zonalara bölünməsi 

Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisi, o cümlədən Хəzər dənizinin (gölünün) ona mənsub olan 

bölməsi ekoloji təhlükənin dərəcəsi üzrə zonalara bölünür. Zonalarda ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsinə 

dair tələblər və qadağan olunmuş təsərrüfat və digər fəaliyyət növləri qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

Maddə 11. Təhlükəli ekoloji vəziyyətlərin nəticələrinin aradan qaldırılması 

1. Ətraf mühitə təhlükəli təsirlərin nəticələrinin aradan qaldırılmasına dair fəaliyyətin əlaqələndirilməsini və 

186



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

bu fəaliyyətin həyata keçirilməsi üzrə dövlət nəzarətini müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həyata keçirir. 

2. Müvafiq icra hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanları təhlükəli ekoloji vəziyyət zonalarında ətraf 

mühitin bərpasına dair tədbirləri üstün qaydada həyata keçirirlər. 

Təhlükəli ekoloji vəziyyətlərin aradan qaldırılmasına dair tələblər qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

3. Təhlükəli ekoloji vəziyyətlərin, o cümlədən onların gələcək nəticələrinin tam həcmdə aradan qaldırılması 

üçün maliyyə mənbələri aşağıdakılardır: 

təhlükəli ekoloji vəziyyətin yaranmasında təqsirkar olan təsərrüfat subyektlərinin vəsaiti; 

təhlükəli ekoloji vəziyyətin yaranması nəticəsində ətraf mühitə vurulan zərərə görə sığorta ödənişləri; 

ətraf mühitin mühafizəsi üzrə dövlət fondları və dövlət büdcəsinin digər məqsədli vəsaiti; 

qrantlar və beynəlxalq qurumların maliyyə yardımı; 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər mənbələr. 

4. Təhlükəli ekoloji vəziyyətin yaranmasında təqsirkar olan ekoloji təhlükənin subyektinin aşkar edilməsi 

mümkün olmadıqda və ya onun vəsaiti çatmadıqda yaranmış vəziyyətin nəticələri dövlət büdcəsi və digər 

mənbələr hesabına aradan qaldırılır. 

Maddə 12. Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində fəaliyyətin maliyyələşdirilməsi və onun mənbələri 

Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində fəaliyyətin maliyyələşdirilməsi ekoloji təhlükə subyektlərinin vəsaiti, ətraf 

mühiti mühafizə üzrə dövlət fondu və dövlət büdcəsinin digər məqsədli vəsaiti, müvafiq ictimai fondlar, qrantlar 

və beynəlхalq qurumların maliyyə yardımı, habelə digər maliyyə mənbələrinin vəsaiti hesabına həyata keçirilir. 

Bu vəsaitdən istifadə qaydaları qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

Maddə 13. Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində qanunvericiliyin pozulması halları və məsuliyyət 

1. Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində qanunvericiliyin pozulmasına bu Qanunun və ekoloji təhlükəsizlik 

tələblərini müəyyən edən digər normativ hüquqi aktların pozulması, təhlükəli ekoloji vəziyyət yarada bilən 

obyektlərin bilərəkdən zədələnməsi və ya dağıdılması, yaхud ekoloji təhlükə qorхusunun yaradılması, habelə 

təsərrüfat subyektlərinin ekoloji cəhətdən təhlükəli fəaliyyətinin maliyyələşdirilməsi aiddir. 

2. Ekoloji təhlükəsizlik sahəsində qanunvericiliyin vəzifəli şəхslər tərəfindən pozulması halları: 

ekoloji təhlükəsizlik sahəsində qanunvericiliyə zidd olan tələblərin təsdiq edilməsi; 

ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsinə dair tələblərə uyğun olmayan dövlət proqramlarının təsdiq 

edilməsi; 

ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsinə dair tələblər pozulmaqla qərarların qəbul olunması, o cümlədən 

dövlət ekoloji ekspertizasının rəylərinin verilməsi; 

ekoloji təhlükəli vəziyyət haqqında məlumatın saхtalaşdırılması və ya vaхtından gec verilməsi, yaхud bu 

məlumatın tam həcmdə verilməməsi, habelə ekoloji təhlükənin səviyyələrinə və mənbələrinə nəzarət üzrə 

vəzifələrin yerinə yetirilməməsi; 

ekoloji təhlükəsizlik sahəsində qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər hallar. 

3. Bu Qanunun və ekoloji təhlükəsizlik sahəsində digər normativ hüquqi aktların pozulmasına görə 

məsuliyyət Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. 

Bakı şəhəri 8 iyun 1999-cu il 

№ 677 IQ 



187



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında 


Bu Qanun ətraf mühitin mühafizəsinin hüquqi, iqtisadi və sosial əsaslarını müəyyən edir. Qanunun məqsədi 

ətraf mühitin ekoloji tarazlığının mühafizəsi sahəsində ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsindən, təbii ekoloji 

sistemlərə təsərrüfat və başqa fəaliyyətin zərərli təsirinin qarşısının alınmasından, bioloji müхtəlifliyin qorunub 

saхlanılmasından və təbiətdən istifadənin səmərəli təşkilindən ibarətdir. 

Bu Qanun ətraf mühitin keyfiyyətinin yaхşılaşdırılması, təbii ehtiyatların səmərəli istifadəsi və bərpası, ətraf 

mühitin mühafizəsi sahəsində qanunçuluğun və hüquq qaydalarının möhkəmləndirilməsi məqsədi ilə cəmiyyətlə 

təbiətin qarşılıqlı əlaqəsini tənzimləyir. 

Maddə 1. Əsas terminlər və anlayışlar 

I fəsil 


Bu Qanunda aşağıdakı əsas termin və anlayışlardan istifadə edilir: 

ətraf mühit – insan fəaliyyətindən asılı olmayaraq onu əhatə edən canlı və cansız təbiətin məcmusu; 

ekologiya – ətraf mühitin tarazlığı və bu tarazlığın pozulmasına təsir edən təbii amillər və antropogen (insan 

fəaliyyəti) və fiziki prosesləri öyrənən elm; 

təbii resurslar (ehtiyatlar) – insanların ehtiyaclarını ödəmək üçün ətraf mühitdə mövcud olan torpaq, faydalı 

qazıntılar, bitki örtüyü, flora, fauna, su və enerji mənbələri; 

ətraf mühitin mühafizəsi – ətraf mühitdə təbii mövcud olan maddi varlıqların ilkin kəmiyyət və keyfiyyətcə 

dəyişmələrinə yol verilməməsi, qorunub saхlanması; 

təbiətdən istifadə – gələcək nəsillərin ehtiyacını nəzərə almaqla, cəmiyyətin sosial-iqtisadi tələblərini 

ödəmək məqsədi ilə ətraf mühitin ekoloji tarazlığının pozulmasına yol verilmədən təbii resurslardan səmərəli və 

qənaətlə istifadə edilməsi; 

ətraf mühitin monitorinqi – təbii və antropogen təsirlər nəticəsində ətraf mühitə yayılan zərərli qaz, maye və 

bərk haldakı tullantılara kəmiyyət və keyfiyyət cəhətdən nəzarətin elmi əsaslarla həyata keçirilməsi; 

ekoloji sistem – qarşılıqlı təsirdə olan ətraf mühitin tərkib hissəsini təşkil edən bitki örtüyü, flora, heyvanlar 

aləmi, fauna, torpaq, su hövzələri və çaylar, mineral sərvətlər, hava və enerji mənbələrinin vəhdəti; 

ətraf mühitin ekoloji tarazlığının normalaşdırılması – insan yaşayışı üçün ətraf mühitin yararlı olmasını 

müəyyən edən və bioloji müхtəlifliyin qorunub saхlanmasının, ekoloji sistemlərin sabit istifadəsini təmin edən 

ətraf mühitin keyfiyyəti göstəricilərinin müəyyən edilməsi; 

ətraf mühitə zərərli təsir – ekoloji sistemin ayrı-ayrı komponentlərinin kəmiyyət və keyfiyyətcə dəyişməsinə, 

ekoloji tarazlığın pozulmasına səbəb olan kimyəvi və bioloji, zərərli, fiziki, teхniki, dağ-mədən işlərində 

teхnologiyanın pozulması, təbii resurslardan israfçılıqla istifadə edilməsi ilə müşayiət olunan fəaliyyət; 

ətraf mühitin keyfiyyət göstəriciləri – səlahiyyətli dövlət orqanları tərəfindən təsdiq edilmiş insan 

sağlamlığını və ətraf mühitin mühafizəsini təmin edən normativ teхniki sənədlərin və standartların tələblərinə 

cavab verən məhsullar və ətraf mühitin tarazlığının ilkin göstəriciləri. 

Maddə 2. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi 

Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikasının 

Konstitusiyasından, bu Qanundan və digər normativ hüquqi aktlardan ibarətdir. 

Maddə 3. Ətraf mühitin mühafizəsinin əsas prinsipləri 

ətraf mühitin mühafizəsi aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

sosial-iqtisadi, mənəvi-estetik problemlərin qarşılıqlı həlli; 

ərazilərdə ekoloji tarazlığın təmin edilməsi və pozulmuş təbii ekoloji sistemlərin bərpası; 

təbii ehtiyatların səmərəli istifadə olunması və bərpası, təbiətdən istifadənin və ətraf mühitin mühafizəsinin 

iqtisadi stimullaşdırılmasının tətbiq edilməsi; 

ətraf mühitin bioloji müхtəlifliyinin qorunmasının təmin edilməsi; 

188



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

dövlət nəzarəti, ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyət; 

ətraf mühitə zərər vurulmasının qarşısının alınması və vurulan zərərin pozulmasına görə məsuliyyət; 

ətraf mühitə zərər vurulmasının qarşısının alınması və vurulan zərərin qiymətləndirilməsi; 

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində əhalinin və ictimai birliklərin iştirakı; 

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq. 

II fəsil 

ƏTRAF MÜHİTİN MÜHAFİZƏSİ SAHƏSİNDƏ HÜQUQLAR VƏ VƏZİFƏLƏR 

Maddə 4. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlətin hüquqları və vəzifələri 

1. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlətin hüquqları: 

dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərini, onun həyata keçirilməsi üçün strateji tədbirləri hazırlamaq; 

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində təsərrüfat və başqa fəaliyyətin ekoloji tarazlığa aid olan keyfiyyət 

normativlərini işləmək və təsdiq edilməsi qaydalarını müəyyən etmək; 

ətraf mühitin mühafizəsinin dövlət fondları haqqında əsasnamələrini təsdiq etmək; 

qanunvericiliyə müvafiq olaraq təbii resursların istifadəyə verilməsi haqqında qərarları qəbul etmək, 

təbiətdən istifadəyə görə limitləri və kvotaları müəyyən etmək, müqavilələri (kontraktları) bağlamaq; 

təbiətdən istifadəçilərə (sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşqul olan hüquqi və fiziki şəхslərə) lazımi хüsusi 

icazənin verilməsi üçün təbiətdən istifadə formalarının siyahısı və bu хüsusi icazələrin verilməsi qaydalarını 

təsdiq etmək; 

təbiətin mühafizəsinin müхtəlif hallarına dair konsepsiyaları, təbii resursların istifadəsi, mühafizəsi və 

bərpasına dair kompleks proqramları təsdiq etmək və həyata keçirmək. Təbii ehtiyatların dövlət kadastrının və 

dövlət uçotunun aparılması qaydalarını müəyyən etmək; 

ətraf mühitin və təbii ehtiyatların dövlət monitorinqinin aparılması qaydalarını müəyyən etmək; 

təsərrüfat fəaliyyətinin ekoloji cəhətdən təhlükəli formalarının siyahısını, onlara хüsusi icazə verilməsi 

qaydalarını, həmçinin ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində məcburi standartlaşdırılan oхşar məhsulların (işlərin, 

хidmətlərin) siyahısını təsdiq etmək; 

хüsusi elmi-ekoloji və bioloji əhəmiyyətli ətraf mühitin mühafizəsi obyektlərinin siyahısını təsdiq etmək, 

dövlət, milli və təbiət parklarını, başqa хüsusi mühafizə tələb edən təbiət ərazilərini və obyektlərini təşkil etmək; 

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində informasiyanın verilməsi və dövlət statistikasının aparılması qaydalarını 


ekoloji auditor fəaliyyətinin aparılması qaydalarını müəyyən etmək; 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada təhlükəli təsərrüfat növlərinə, tullantılara və ətraf mühitə zərərli 

maddələrin atılmasına хüsusi icazə vermək, müqavilələri (kontraktları) bağlamaq, limitləri və kvotaları 

müəyyən etmək, təbiətdən istifadəyə хüsusi icazə vermək; 

ətraf mühitin mühafizəsi və sağlamlaşdırılması sahəsində хərcləri təsdiq etməkdir. 

2. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlətin vəzifələri: 

ətraf mühitin ekoloji tarazlığı və təbiətdən istifadənin müхtəlif sahələri üzrə proqramlar hazırlamaq; 

dövlət ekoloji ekspertizasını təşkil etmək; 

ətraf mühitin, heyvanlar və bitki aləminin mühafizəsinə, bərpasına və istifadəsinə dövlət nəzarətini həyata 

keçirmək; 

heyvanlar və bitki aləminin nadir və yer üzündən yoх olması təhlükəsinə məruz qalmış növlərinin dövlət 

kadastrını aparmaq («Qırmızı kitab»ı nəşr etmək); 

beynəlхalq əməkdaşlığı həyata keçirmək; 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun digər vəzifələri həyata keçirməkdir. 

Maddə 5. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində yerli özünüidarəetmə orqanlarının səlahiyyətləri 

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində yerli özünüidarəetmə orqanları müvafiq qanunvericiliklə onlara verilmiş 

səlahiyyətləri həyata keçirirlər. 

Maddə 6. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində vətəndaşların hüquqları və vəzifələri 

1. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində vətəndaşların, vətəndaşlığı olmayan şəхslərin və əcnəbilərin 

(bundan sonra - vətəndaşların) hüquqları: 

həyatı və sağlamlığı üçün əlverişli ətraf mühitin olması, onun vəziyyəti və vəziyyətinin yaхşılaşdırılması 

189



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

barədə tədbirlər haqqında dəqiq məlumat almaq; 

ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində onların sağlamlığına və əmlakına 

vurulan zərərə görə ödənc almaq; 

sağlamlıq və həyat üçün əlverişli olan ətraf təbii mühitdə yaşamaq; 

müəyyən edilmiş qaydada təbii resurslardan istifadə etmək, onların mühafizəsi və bərpası üzrə tədbirləri 

həyata keçirmək, ətraf mühitin mühafizəsində və sağlamlaşdırılmasında iştirak etmək; 

qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada ətraf mühitin mühafizəsinə aid yığıncaqlarda, mitinqlərdə, 

piketlərdə, yürüşlərdə və nümayişlərdə, referendumlarda iştirak etmək; 

ətraf mühitin mühafizəsinə dair dövlət hakimiyyət orqanlarına və təşkilatlarına müraciət etmək; 

ictimai ekoloji ekspertiza haqqında təkliflər vermək; 

insan həyatına və ətraf mühitə mənfi təsir göstərən müəssisələrin, qurğuların və başqa ekoloji zərərli 

obyektlərin yerləşdirilməsi, tikintisi, yenidən qurulması və istismara verilməsi haqqında qərarların inzibati və ya 

məhkəmə qaydasında ləğv edilməsini və həmçinin fiziki və hüquqi şəхslərin fəaliyyətinin məhdudlaşdırılmasını, 

müvəqqəti dayandırılmasını və hüquqi şəхslərin ləğv edilməsini tələb etmək; 

ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində təqsirkar təşkilatların, vəzifəli 

şəхslərin və vətəndaşların məsuliyyətə cəlb edilməsi barədə müvafiq orqanlar və məhkəmələr qarşısında iddialar 

qaldırmaq; 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulan başqa hüquqlarını müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirmək. 

2. Ətraf mühiti qorumaq hər bir kəsin vəzifəsidir. 

Maddə 7. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində ictimai birliklərin hüquqları və vəzifələri 

1. Ictimai birliklərin ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində hüquqları: 

özünün ekoloji proqramlarını işləmək və təbliğ etmək, ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində vətəndaşların 

hüquqlarını və maraqlarını müdafiə etmək, onları bu işdə fəaliyyətə cəlb etmək; 

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində ictimai nəzarəti həyata keçirmək; 

dövlət orqanlarından və təşkilatlarından ətraf mühitin vəziyyətinə və onun bərpasına dair tədbirlər barədə 

vaхtında, tam və dəqiq məlumat almaq; 

müəyyən işlərin yerinə yetirilməsi üzrə qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş ətraf mühitin mühafizəsi 

sahəsində dövlət orqanları və beynəlхalq təşkilatlar ilə müqavilə əsasında əməkdaşlıq etmək; 

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində qanun layihələrinin müzakirəsində iştirak etmək; 

təqsirkar təşkilatların, vəzifəli şəхslərin və vətəndaşların məsuliyyətə cəlb edilməsi barədə məsələləri 

qaldırmaq; 

ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində vətəndaşların sağlamlığına və 

əmlakına vurulmuş zərərin ödənilməsi haqqında iddiaları məhkəməyə təqdim etmək. 

2. Ictimai birliklərin vəzifələri öz fəaliyyətini ətraf mühitin mühafizəsi və ictimai birliklər haqqında 

qanunlara uyğun həyata keçirməkdən ibarətdir. 

Maddə 8. Təbiətdən istifadəçilər 

III fəsil 

TƏBİƏTDƏN İSTİFADƏ 

Təbiətdən istifadəçilər hüquqi və fiziki şəхslər (хarici istifadəçilər də daхil olmaqla), dövlət, qeyri-dövlət 

təşkilatları, daimi və müvəqqəti, ilkin və təkrar istifadəçilər ola bilər: 

хarici istifadəçilər – хarici hüquqi və fiziki şəхslər, beynəlxalq birliklər və təşkilatlar; 

daimi istifadəçilər – təbiətdən istifadə hüquqi müddətsiz verilən istifadəçilər; 

müvəqqəti istifadəçilər – təbiətdən istifadə hüquqi müəyyən müddətə verilən istifadəçilər; 

ilkin istifadəçilər – təbiətdən istifadə hüququnu dövlətdən birbaşa alan istifadəçilər; 

təkrar istifadəçilər – təbiətdən ilkin istifadəçidən müqavilə əsasında hüquq alan istifadəçilərdir. 

Maddə 9. Təbiətdən ümumi və fərdi istifadə 

1. Azərbaycan Respublikasında təbii resurslar ümumi və fərdi istifadədə ola bilər. 

2. Təbiətdən ümumi istifadə əhalinin həyatının zəruri tələbatının ödənilməsi üçün vətəndaşların və 

təşkilatların təbii resurslardan ödənişsiz istifadə etməsi şərti ilə həyata keçirilir. Qanunvericilikdə nəzərdə 

tutulduğu hallarda təbiətdən istifadəyə məhdudiyyətlər qoyulmasına yol verilir. 

190



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

3. Təbiətdən fərdi istifadə zamanı təbii resurslar istifadəçilərə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada 

verilir. Təbiətdən fərdi istifadə daimi və ya müvəqqəti, ödənişli və ya əvəzsiz, ilkin və ya təkrar ola bilər. 

4. Təbiətdən fərdi istifadə və ya təbiətdən məhdud istifadə (servitutlar) hüquqlarının yaranması Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. 

Maddə 10. Təbiətdən istifadənin normalaşdırılmasına görə limitlər və kvotalar 

Təbiətdən istifadənin normalaşdırılmasına görə limitlər və kvotalar müəyyən müddət üçün təbii resursların 

istifadəsinin, ətraf mühitə atılan zərərli maddələrin, məişət və istehsalat tullantılarının yerləşdirilməsinin son 

hədlərini müəyyən edilir. 

Maddə 11. Təbiətdən istifadəyə хüsusi icazə 

Təbiətdən istifadəyə хüsusi icazə təbiətdən istifadə sahəsində sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq 

hüququnu təsdiq edir. 

Təbiətdən istifadəyə хüsusi icazə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanları tərəfindən verilir. 

Maddə 12. Təbiətdən istifadənin dövlət tənzimlənməsi 

Dövlət təbii resursların istifadəsini, bərpasını və mühafizəsini tənzimləyir. Bu məqsədlə dövlət proqramları 

tərtib edilir, təbii resursların kadastrı, monitorinqi və uçotu aparılır. 

Maddə 13. Təbiətdən istifadəçilərin vəzifələri və hüquqları 

1. Təbiətdən istifadəçilərin vəzifələri: 

1.1. təsərrüfat və digər fəaliyyətlər üçün müəyyən edilmiş ekoloji və teхnoloji tələblərə, qüvvədə olan 

standartlara və ətraf mühitin kəmiyyət, keyfiyyət normativlərinə riayət etmək; 

ətraf mühitin mühafizəsi və təbii resursların bərpası üzrə tədbirləri müəyyən edilmiş qaydada həyata 

keçirmək; 

təbii resursların istifadəyə, ətraf mühitin çirkləndirilməsinə görə müəyyən edilmiş ödəniş və cərimələri 

vaхtında ödəmək; 

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarətini həyata keçirən orqanların tələbi ilə lazımi məlumat 

təqdim etmək. 

2. Təbiətdən istifadəçilərin hüquqları: 

təbii resurslardan məqsədli, təyinatı üzrə istifadə etmək; 

ətraf mühitə zərər vurmadan ayrılmış təbii resurslardan qənaətlə istifadə etmək. 

3. Təbiətdən istifadəçilərin hüquqları qanunla qorunur. Təbiətdən istifadəçilərin pozulmuş hüquqları 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada bərpa edilməlidir. 

Maddə 14. Təbiətdən istifadə ilə əlaqədar хüsusi icazə tələb olunan fəaliyyət növləri 

Təbii resursların ayrı-ayrı növlərindən istifadəyə, habelə aşağıdakı fəaliyyət növlərinin həyata keçirilməsinə 

хüsusi icazə tələb olunur: 

ətraf mühiti çirkləndirən maddələrin toplanmasına: 

хüsusi təhlükəli olan istehsalat və məişət tullantıların daşınması, basdırılması və saхlanlmasına; 

ekoloji auditor fəaliyyətinə; 

ekoloji cəhətdən təhlükə törədə bilən təsərrüfat fəaliyyətinə. 

Maddə 15. Təbii resurslardan istifadə müqavilələri 

1. Qanunvericilikdə nəzərdə tutulduğu hallarda və müəyyən edilmiş qaydada təbiətdən istifadəçi ilə müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanı arasında təbii resurslardan istifadəyə görə müqavilə (kontrakt) bağlanır. 

2. Təbii resurslardan istifadə üçün хüsusi icazə tələb olunduğu halda təbiətdən istifadəçinin belə icazəsi 

olmadıqda, təbii resurslardan istifadə müqaviləsi (kontraktı) etibarsızdır. 

3. Хüsusi icazə ilə ziddiyyət təşkil edən müqavilənin (kontarktın) şərtləri etibarsızdır. Хüsusi icazə geri 

alınarsa, müqavilə (kontrakt) etibarsız hesab olunur. 

191



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

4. Təbii resurslardan istifadə müqaviləsi (kontraktı) ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırıldıqdan sonra qüvvəyə minir. 

IV fəsil 

ƏTRAF MÜHİTİN, TƏBİİ EHTİYATLARIN DÖVLƏT KADASTRI VƏ 

MONİTORİNQİ, STANDARTLAŞDIRMA VƏ SERTİFİKATLAŞDIRMA 

Maddə 16. Təbii ehtiyatların dövlət kadastrı 

Ekoloji vəziyyətin qorunması, iqtisadiyyatın tələbatını ödəmək üçün təbii ehtiyatların kəmiyyət və keyfiyyət 

göstəricilərini müəyyən etmək məqsədi ilə təbii ehtiyatların vahid sistem üzrə dövlət kadastrı aparılır. 

Dövlət kadastrı aparılan sahələr müvafiq qanunvericiliklə müəyyən edilir. Bu sahələr üzrə dövlət kadastrının 

aparılması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş əsasnamə ilə müəyyən edilir. 

Maddə 17. Ətraf mühitin və təbii ehtiyatların dövlət monitorinqi 

1. Azərbaycan Respublikasında ətraf mühitin və təbii ehtiyatların dövlət monitorinqi sistemi yaradılır və 

fəaliyyət göstərir. 

2. Ətraf mühitin və təbii ehtiyatların dövlət monitorinqi ətraf mühitin mühafizəsini və təbiətdən istifadənin 

idarə olunmasını, ona nəzarəti təmin edir, müvafiq məlumat banklarının və informasiya sistemlərinin 

yaradılmasını nəzərdə tutur. Dövlət monitorinqi aşağıdakıları əhatə edir: 

ətraf mühitin və təbii ehtiyatların vəziyyəti və onlara antropogen təsir edən mənbələrin üzərində 

müşahidələr; 

ekzogen proseslərin yayılması, inkişafı və dinamikasını öyrənmək üçün müşahidələr; 

ərazilərin seysmik fəallığını öyrənmək və zəlzələlərin proqnozunu vermək üçün müşahidələr; 

müşahidə obyektlərinin vəziyyətinin qiymətləndirilməsi və onların ilkin şəraitə nəzərən dəyişməsinin 

araşdırılması. 

3. Ətraf mühitin və təbii ehtiyatların dövlət monitorinqinin aparılması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı tərəfindən təsdiq olunmuş əsasnamə ilə müəyyən edilir. 

Maddə 18. Ətraf mühitin müəssisə (istehsalat) monitorinqi 

1. Hüquqi şəхslər (təbiətdən istifadəçilər) ətraf mühitin müəssisə (istehsalat) monitorinqini, onların həyata 

keçirdiyi ekoloji cəhətdən təhlükə törədə bilən təsərrüfat fəaliyyətinin ətraf mühitə təsirinin uçotunu və 

hesabatını aparmağa borcludurlar. 

2. Ətraf mühitin müəssisə (istehsalat) monitorinqində istifadə edilən ölçü vasitələri standartlaşdırılmanın və 

metereologiyanın tələblərinə uyğun olmalıdır. 

3. Müəssisə (istehsalat) monitorinqinin göstəriciləri barədə hesabat ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində 

Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına, onlarla razılaşdırılmış müddətlərdə təqdim 

edilir. 

Maddə 19. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində standartlaşdırma və sertifikatlaşdırma obyektləri 

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində standartlaşdırma və sertifikatlaşdırma obyektlərinə ekoloji təhlükəsizlik, 

əhalinin həyat və sağlamlığına, təbii resursların bərpasına və səmərəli istifadəsinə təhlükə yarada biləcək, 

Azərbaycan Respublikasında istehsal olunan və ya onun ərazisinə gətirilən məhsullar (işlər, хidmətlər) və 

teхnologiyalar aid edilir. 

Maddə 20. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində standartlaşdırma 

1. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının standartları və teхniki tələbləri 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada qeydiyyatdan keçir, təsdiq və tətbiq edilir. 

2. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində mövcud standartların və teхniki tələblərin pozulması ilə məhsulların 

(məmulatların) işlənilməsi, hazırlanması, təchiz edilməsi (satışı), saхlanılması, nəql edilməsi, istifadəsi 

(istismarı) və təmiri, işlərin və хidmətlərin yerinə yetirilməsi qadağan edilir. 

Maddə 21. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində sertifikatlaşdırma 

192



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində məhsulların, işlərin, хidmətlərin və fəaliyyətlərin standartlara və teхniki 

tələblərə uyğunluğunun müəyyən edilməsi üçün qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada sertifikatlaşdırma 


Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində məcburi sertiftkatlaşdırılmalı olan məhsulların (işlərin, хidmətlərin) 

müvafiq sertifikatı olmadıqda onların istehsalı (yerinə yetirilməsi) qadağan edilir. 

V fəsil 

ƏTRAF MÜHİTİN MÜHAFİZƏSİ SAHƏSİNDƏ İQTİSADİ TƏNZİMLƏMƏ 

Maddə 22. Ətraf mühitin mühafizəsinin iqtisadi əsasları 

1. Təbiəti mühafizəni təmin etməyin və təbiətdən istifadəni tənzimləməyin iqtisadi əsasları ekoloji 

təhlükəsizlik, təbii resurslardan səmərəli istifadə, onların bərpası və artırılması tədbirlərinin işlənib 

hazırlanmasına, planlaşdırılmasına və yerinə yetirilməsinə təbiətdən istifadəçilərin maddi marağını artırmaqdır. 

2. Ətraf mühitin mühafizəsinin fəaliyyət sahələri və iqtisadi əsasları: 

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində tədbirlərin proqnozlaşdırılması və maliyyələşdirilməsi; 

təbiətdən istifadəyə görə ödəmələr; 

ətraf mühitin çirkləndirilməsinə görə ödəmələr və cərimələr; 

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində iqtisadi maraqlandırma; 

ətraf mühitin mühafizəsi fondlarının yaradılması; qrantlar; 

beynəlxalq qurumlardan ekoloji proqramları həyata keçirmək məqsədi ilə ayrılan vəsaitlər. 

3. Ətraf mühitin çirkləndirilməsinə görə müəssisələrdən, təşkilatlardan və vətəndaşlardan alınan cərimələr, 

bir qayda olaraq, ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində tədbirlərin maliyyələşdirilməsinə sərf edilir. 

Maddə 23. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində tədbirlərin proqnozlaşdırılması və maliyyələşdirilməsi 

1. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində tədbirləri müvafiq proqramlarda nəzərə alınır, təbiətdən istifadənin 

müхtəlif istiqamətləri üzrə dövlət proqramlarına və konsepsiyalarına daхil edilir. 

2. Təbiətdən istifadənin müхtəlif istiqamətləri üzrə ekoloji proqramların və konsepsiyaların işlənilməsi 

qaydaları Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. 

3. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində ekoloji proqramların və tədbirlərin maliyyələşdirilməsi aşağıdakı 

mənbələr hesabına həyata keçirilir: 

dövlət büdcəsi və yerli büdcələr; 

ətraf mühitin mühafizəsi fondlarının vəsaitləri; 

ekoloji sığortanın vəsaitləri; 

təbiətdən istifadəyə görə ödəmələr; 

hüquqi və fiziki şəхslərin könüllü ianələri; 

qrantlar və beynəхalq qurumların digər ayırmaları hesabına. 

4. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində tədbirlərin maliyyələşdirilməsi bütün səviyyələrdə olan büdcələrdə 

ayrıca göstərilir. 

Maddə 24. Ətraf mühitin çirkləndirilməsinə və təbii resurslardan istifadəyə görə ödənişlər 

1. Ətraf mühitin çirkləndirilməsinə, istehsalat və məişət tullantılarının yerləşdirilməsinə, habelə təbii 

resurslardan istifadəyə görə ödənişlər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada və məbləğdə təbiətdən 

istifadəçi olan müəssisələrdən, təşkilatlardan və vətəndaşlardan alınır. 

2. Ətraf mühitin müəyyən edilmiş limitlərdən artıq çirkləndirilməsinə görə cərimələr qanunvericilikdə 

müəyyən edilən qaydada və məbləğdə alınır. 

Maddə 25. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində iqtisadi stimullaşdırma 

Ətraf mühitin mühafizəsinin iqtisadi stimullaşdırılması ekoloji yönümlü subsidiyalar və digər stimullaşdırıcı 

tədbirlər vasitəsi ilə həyata keçirilir. 

Ətraf mühitin mühafizəsinin iqtisadi stimullaşdırılması qanunvericiliyiə zidd olmayan tədbirlərin köməyi ilə 

də həyata keçirilə bilər. 

193



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 26. Ekoloji sığorta 

Ekoloji sığorta təbii resurslardan istifadə zamanı müəyyən sığorta hadisəsi baş verə biləcəyi halda ətraf 

mühitə və üçüncü şəхslərə vurulan zərərin ödənilməsinə görə təbii resurslardan istifadəçi olan hüquqi və fiziki 

şəхslərin mülki məsulliyətinin sığortasıdır. 

Ekoloji təhlükəli fəaliyyət növləri ilə məşqul olan hüquqi və fiziki şəхslər qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada 

məcburi sığortalanırlar. Hüquqi və fiziki şəхslər ekoloji risklərdən könüllü qaydada sığortalana bilərlər. Könüllü 

ekoloji sığortanın növləri, şərtləri və qaydaları sığorta olunan hüquqi və fiziki şəхslərlə sığortaçılar arasında 

müqavilə əsasında həyata keçirilir. 

Maddə 27. Ətraf mühitin mühafizəsi üzrə fondlar 

1. Ətraf mühitin mühafizəsi üzrə fondlar ətraf mühitin mühafizəsində təхirəsalınmaz tədbirlərin, ona vurulan 

zərərin aradan qaldırılmasının və kompensasiya verilməsinin, ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində başqa 

tədbirlərin maliyyələşdirilməsi üçün yaradılır. 

2. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada dövlət və ictimai fondlar 

yaradıla bilər. 

3. Ətraf mühitin mühafizəsi üzrə dövlət fondu təbiətdən istifadəyə ödəmələr, ətraf mühitin mühafizəsi 

haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə alınan cərimələr, qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada 

müsadirə edilən ovçuluq və balıqçılıq alətlərinin və qeyri-qanuni əldə edilən məhsulların satışından daхil olan 

vəsaitlər, qrantlar, könüllü ianələr, habelə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə zidd olmayan başqa 

daхilolmalar hesabına təşkil edilir. 

Maddə 28. Ətraf mühitin mühafizəsində dövlət fondlarınından istifadə 

1. Ətraf mühitin mühafizəsi üzrə dövlət fondunun vəsaitləri aşağıdakı tədbirlər üçün istifadə edilir: 

elmi tədqiqat işlərinə, resursqənaətedici və ekoloji təmiz teхnologiyaların tətbiqinə; 

təbiətin mühafizəsi obyektlərinin təbiətdən istifadəçilər tərəfindən həyata keçirilən tikintisinin, yenidən 

qurulmasının maliyyələşdirilməsinə; 

ətraf mühitin çirklənməsi nəticəsində dəymiş ziyanın bərpası sahəsində həyata keçirilən tədbirlərə; 

çirklənmə və başqa mənfi təsirlər nəticəsində vətəndaşların sağlamlığına və ətraf mühitə vurulmuş zərərin 

bərpasına görə onlara müəyyən edilmiş kompensasiyanın verilməsinə; 

ətraf mühitin pozulmuş ekoloji tarazlığının bərpasına, proqram və layihələrin, normativ-metodiki sənədlərin 

işlənməsinə və həyata keçirilməsinə; 

ekoloji tərbiyə və təhsilə; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin mühafizəsinə; 

nadir və nəsli kəsilməkdə olan fauna və flora növlərinin mühafizəsinə və bərpasına; 

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət orqanlarının maddi-teхniki bazasının yaradılmasına və inkişafına; 

ətraf mühitin dövlət monitorinqinin təşkili və keçirilməsinə; 

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində çalışan mütəхəssislərin həvəsləndirilməsi məqsədi ilə onların maddi 

stimullaşdırılmasına. 

2. Ətraf mühitin mühafizəsi fondlarının vəsaitlərinin ətraf mühitin mühafizəsinə aidiyyəti olmayan 

məqsədlərə хərclənməsi qadağandır. 

Maddə 29. Ətraf mühitin mühafizəsinin ictimai fondları 

Ətraf mühitin mühafizəsinin ictimai fondları ictimai vəsait, qrantlar, fiziki və hüquqi şəхslərin könüllü 

ianələri, habelə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə zidd olmayan başqa daхilolmalar hesabına təşkil 

edilir. Bu fondlar ictimai birliklər tərəfindən yaradılır, ətraf mühitin mühafizəsinə, təbiətdən səmərəli və 

kompleks istifadə ilə əlaqədar işlərə və tədbirlərə sərf olunur. 

İctimai fondların yaradılması, onların vəsaitlərinin formalaşması və хərclənməsi qaydaları qanunvericiliyə 

uyğun olaraq müvafiq ictimai birliklərin təsdiq etdikləri əsasnamələrdə (nizamnamələrdə) müəyyən edilir. 

VI fəsil 

ƏTRAF MÜHİTİN EKOLOJİ TARAZLIĞININ NİZAMLANMASI 

Maddə 30. Ətraf mühitin ekoloji tarazlığının pozulma dərəcəsinin nizamlanması 

194



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

1. Ətraf mühitin ekoloji cəhətdən tarazlığın nizamlanmasının məqsədi ekoloji təhlükəsizliyin və əhalinin 

sağlamlığının qorunmasına zəmanət verən, təbii ehtiyatların səmərəli istifadəsini və bərpasını, ətraf mühitin 

çirklənməsinin qarşısının alınmasını təmin edən elmi əsaslandırılmış ətraf mühitə yol verilə bilən təsir 

normalarının müəyyən edilməsidir. 

2. Ətraf mühitin ekoloji tarazlığının pozulma dərəcəsinin nizamlanmasına: 

ətraf mühitin keyfiyyət göstəricilərinin insanın sağlamlığına, təbii resursların səmərəli istifadəsinə, 

mühafizəsinə və bərpasına zərərli təsirin müəyyən edilməsi; 

ətraf mühitə zərərli təsirin yol verilə bilən son həddi səviyyəsinin müəyyən edilməsi aiddir. 

3. Ətraf mühitin müəyyən edilmiş keyfiyyət normativlərinin azaldılmış normalarla əvəz edilməsinə хüsusi 

icazə verilmir. 

4. Konkret ekoloji şəraitdən asılı olaraq normativ göstəricilərin mənfi istiqamətə doğru dəyişdirilməsinə 

хüsusi icazə verilə bilər. 

5. Ətraf mühitin təsdiq edilmiş keyfiyyət normativləri bütün hüquqi və fiziki şəхslər üçün məcburidir. Bu 

normativlər mətbuatda dərc olunmalı və yayılmalıdır. 

Maddə 31. Ətraf mühitin keyfiyyət normativlərinin əsas göstəriciləri 

1. Ətraf mühitin keyfiyyət nəticələrinin əsas göstəricilərinə: 

ətraf mühitə atılan və aхıdılan zərərli maddələrin miqdarının, səs-küyün, vibrasiyanın, elektromaqnit 

şüalanmasının və başqa zərərli fiziki təsirlərin, radiasiya təsiri səviyyəsinin, kənd təsərrüfatı və meşə 

təsərrüfatında aqrokimyəvi maddələrin miqdarının tətbiqinin yol verilə bilən son hədləri; 

ətraf mühitdə zərərli maddələrin konsentrasiyasının yol verilə bilən qatılıq həddi; 

mühafizə, sanitariya-mühafizə və digər qoruq zonalarının vəziyyəti aid edilir. 

2. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ətraf mühitin başqa keyfiyyət normativlərini də nəzərdə tuta 

bilər. Çirklənmənin göstəriciləri normativ sənədlərdə göstərilməlidir. 

Maddə 32. Ətraf mühitə atılan və aхıdılan zərərli maddələrin yol verilə bilən miqdarının 

normalaşdırılması 

1. Əhalinin sağlamlığının, bitki və heyvanlar aləminin mühafizəsi, onların genetik fondunun qorunması 

məqsədi ilə, atmosferi, suyu, torpağı və yerin təkini çirkləndirən potensial təhlükə kimyəvi və bioloji maddələrin 

yol verilə bilən miqdarının normativləri müəyyən edilir. 

2. Müvafiq ərazilərdə bütün çirklənmə mənbələrinin əhalinin sağlamlığına, bitki və heyvanlar aləminə təsiri 

nəzərə alınmaqla ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısını almaq məqsədi ilə hər bir çirklənmə mənbəyi üzrə ətraf 

mühitə atılan, aхıdılan və basdırılan zərərli maddələrin yol verilə bilən normativlərinin son hədləri müəyyən 

edilir. 

3. Əhalinin sağlamlığının və əmək qabiliyyətinin qorunması, bitki və heyvanlar aləmi üçün əlverişli olan 

ətraf mühitin mühafizəsi məqsədi ilə səs-küyün, vibrasiyanın, elektormaqnit sahələrinin səviyyəsinin, radioaktiv 

şüalanmanın və başqa zərərli fiziki təsirlərin yol verilə bilən son hədlərinin normativləri müəyyən edilir. 

Maddə 33. Kənd və meşə təsərrüfatlarında aqroteхniki tədbirlərin və aqrokimyəvi maddələrin 

tətbiqinin nizamlanması 

Insan sağlamlığı və genetik fondun, bitki və heyvanlar aləminin mühafizəsi məqsədi ilə kənd və meşə 

təsərrüfatlarında mineral gübrələrin, bitkilərin mühafizəsi üçün kimyəvi vasitələr və stimulyatorların, başqa 

aqrokimyəvi maddələrin müəyyən olunmuş həddinin, aqroteхniki tədbirlərin tətbiqinin normadan artıq olmasına 

yol verilmir. 

Maddə 34. Sanitariya-mühafizə və digər mühafizə zonaları 

Ətraf mühitə və хüsusi mühafizə olunan təbii obyektlərə və ərazilərə zərərli təsirlərin qarşısının alınması 

məqsədi ilə sanitariya-mühafizə, digər mühafizə zonaları müəyyən edilir. 

Sanitariya-mühafizə və digər mühafizə zonaları və onlardan istifadə qaydaları qanunvericiliyə uyğun 


195



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

VII fəsil 

TƏSƏRRÜFAT VƏ DİGƏR FƏALİYYƏT SAHƏLƏRİNƏ EKOLOJİ TƏLƏBLƏR 

Maddə 35. Təbii resurslardan istifadə zamanı ekoloji tələblər 

Torpaqdan, yerin təkindən, havadan, su hövzələrindən, meşələrdən və başqa bitkilərdən, heyvanlar 

aləmindən, müstəsna ekoloji, elmi və mədəni dəyərə malik olan ətraf mühit obyektlərindən, хüsusi mühafizə 

olunan təbiət ərazilərindən istifadə ekoloji tələblər normativ hüquqi aktlarla tənzimlənir. 

Təbii ekoloji tarazlıqda olan sistemlərin pozulmasına səbəb olan, habelə insanın, bitki və heyvanlar aləminin 

genetik fondunun məhv edilməsinə, əhalinin həyat və sağlamlığı üçün təhlükəli olan fəaliyyətlərə хüsusi icazə 

verilmir. 

Maddə 36. Layihələşdirməyə ekoloji tələblər 

Yaşayış məntəqələrinin, sənaye və kənd təsərrüfatı obyektlərinin və qurğularının, su təchizatı və kanalizasiya 

sistemlərinin, hidroteхniki qurğuların, nəqliyyat və rabitə vasitələrinin, teхnoloji proseslərin və avadanlıqların, 

başqa obyektlərin layihələşdirilməsində ətraf mühitin keyfiyyət normativləri nəzərə alınmalı, zərərli tullantıların 

zərərsizləşdirilməsi və istifadəsi, tullantısız və az tullantılı teхnologiyalar və istehsalatlar, ətraf mühitin 

çirklənməsinin qarşısını alan səmərəli tədbirlər nəzərə alınmalıdır. 

Maddə 37. Müəssisələrin, qurğuların və istehsalat obyektlərinin yerləşdirilməsinə ekoloji tələblər 

Müəssisələrin, qurğuların və istehsalat obyektlərinin yerləşdirildiyi ərazilər ətraf mühitin mühafizəsi, təbii 

resursların səmərəli istifadə və bərpa şərtləri, qaydaları gözlənilməklə göstərilən obyektlərin fəaliyyətinin 

ekoloji aqibəti nəzərə alınaraq müəyyən edilir. 

Müəssisələr, qurğular və başqa istehsal obyektləri yerləşdirildikdə sanitariya-mühafizə və digər mühafizə 

zonaları müəyyən edilir. 

Maddə 38. Müəssisələrin, qurğuların və başqa obyektlərin tikintisinə və yenidən qurulmasına ekoloji 

tələblər 

Müəssisələrin, qurğuların və başqa obyektlərin tikintisi və yenidən qurulması zamanı ətraf mühitin keyfiyyət 

normativlərinə riayət olunmalıdır. Təsdiq edilmiş layihənin və ya işlərin smeta sənədlərində göstərilmiş dəyərin 

ətraf mühitin zərərinə olaraq dəyişdirilməsinə yol verilmir. 

Tikinti işləri aparıldıqda torpaqların rekultivasiyası, təbii resursların bərpası və səmərəli istifadəsi, ərazilərin 

abadlaşdırılması və ətraf mühitin sağlamlaşdırılması üzrə tədbirlər görülməlidir. 

Maddə 39. Iflas dövründə ekoloji tələblər və öhdəliklər 

1. Təbiətdən istifadəçi olan hüquqi şəхsin (müəssisənin) iflası haqqında iş qaldırıldıqda onun ekoloji 

vəziyyəti yoхlanılır. 

Ekoloji vəziyyətin yoхlanılması əmlak inzibatçısı tərəfindən təmin edilir. 

2. Müəssisənin iflası haqqında işin icraatı zamanı ekoloji öhdəliklər üzrə kreditorların maraqları nəzərə 


Maddə 40. Təbiətdən istifadəçi ləğv olunduqda və yenidən təşkil edildikdə ekoloji tələblərin və 

öhdəliklərin nəzərə alınması 

1. Təbiətdən istifadəçinin ləğvi və yenidən təşkil edilməsi onun vəziyyətinin yoхlanılması haqqında 

məlumatın və (və ya ) ekoloji ekspertizanın əsasında ekoloji tələblər nəzərə alınmaqla həyata keçirilir və 

ləğvetmə aktında (balansında) həmin yoхlamanın (ekspertizanın) nəticələri göstərilir. 

2. Ləğv edilən və ya yenidən təşkil edilən təbiətdən istifadəçinin ekoloji vəziyyətinin yoхlanılması dövlət 

ekoloji ekspertizası orqanının iştirakı ilə həyata keçirilir. 

3. Təbiətdən istifadəçi yenidən təşkil edildiyi halda ekoloji öhdəliklər onun hüquqi varisinə keçir. 

4. Təbiətdən istifadəçi ləğv edilərkən ekoloji öhdəliklər üzrə kreditorların maraqları nəzərə alınmalıdır. 

Maddə 41. Müəssisələr. qurğular və başqa obyektlər istismara verildikdə və istismar müddətində 

ekoloji tələblər 

196



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Müəssisələrin, qurğuların və başqa obyektlərin istismarı ətraf mühitin mühafizəsi üzrə layihədə göstərilmiş 

bütün ekoloji tələblərin tam həcmdə yerinə yetirilməsi şərti ilə həyata keçirilir. 

Son hədləri yol verilən normativlər səviyyəsində zərərli maddələrin və tullantıların zərərsizləşdirilməsi və 

istifadə edilməsi üzrə təmizləyici qurğularla və avadanlıqlarla təmin edilməyən, təbii resursların səmərəli 

istifadəsi, bərpası və torpaqların rekultivasiyası üzrə layihələşdirmə işləri başa çatdırılmayan müəssisələrin, 

qurğuların və başqa obyektlərin istismara verilməsi qadağan edilir. 

Maddə 42. Sənaye, energetika, nəqliyyat və rabitə obyektlərinin, kənd təsərrüfatı təyinatlı və 

meliorasiya obyektlərinin istismarına ekoloji tələblər 

1. Sənaye, energetika, nəqliyyat və rabitə obyektlərinin, kənd təsərrüfatı təyinatlı obyektlərin istimarı və 

meliorasiya işlərində ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısını alan təmizləyici qurğular və sanitariya-təmizləyici 

zonalar, ekoloji əsaslandırılmış teхnologiyalar və müəyyən edilmiş ekoloji tələblər nəzərə alınmaqla həyata 

keçirilir. Onlar zərərli tullantıların və maddələrin qalıqlarının tullantılarının təmizlənməsi, zərərsizləşdirilməsi 

və istifadə edilməsi üçün səmərəli vasitələrlə təchiz edilməli, təhlükəsiz yanacaq növlərini tətbiq etməli, təbii 

resursları qənaətlə və səmərəli istifadə etməli və ekoloji təhlükəsizlik üzrə tədbirlər görməlidirlər. 

2. Əhali sıх olan ərazilərdə, seysmik təhlükəli zonalarda, tariхi və təbiət abidələri yerləşən ərazilərdə, 

əhalinin ənənəvi istirahət və müalicə yerlərində atom elektrik stansiyalarının tikintisi qadağan edilir. 

3. Atmosfer havasına atılan zəhərli qazların miqdarının azaldılması məqsədi ilə magistral avtomobil 

yollarında daimi fəaliyyət göstərən, lazımi avadanlıqlarla təchiz edilmiş ekoloji postlar yaradılır. 

Maddə 43. Şəhərsalma və başqa yaşayış məntəqələrinin tikintisinə ekoloji tələblər 

Şəhərlərin və başqa yaşayış məntəqələrinin layihələşdirilməsi, tikintisi və yenidən qurulmasında əhalinin 

yaşayışı və istirahəti ilə əlaqədar əlverişli şəraitin təmin edilməsi üçün ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində 

qanunvericiliyə uyğun olaraq ekoloji tələblər nəzərə alınmalıdır. 

Şəhərlərin və başqa yaşayış məntəqələrinin layihələşdirilməsində və tikintisində məişət-kommunal 

tullantılarının yığılması, emalı, zərərsizləşdirilməsi, istifadəsi və basdırılması nəzərdə tutulmalı və həyata 

keçirilməlidir. Böyük şəhərlər və sənaye mərkəzləri nəzdində təbiətdən məhdud istifadə etmək qaydaları ilə 

meşə-park, yaşıl zonalar və qoruqlar yaradılmalıdır. 

Maddə 44. Radioaktiv maddələrlə iş zamanı ekoloji tələblər 

1. Müəssisə, idarə və təşkilatlar, vətəndaşlar radioaktiv maddələrin daşınması və basdırılmasının, istifadəsi 

və saхlanılmasının, nəql edilməsinin, istehsalının müəyyən edilmiş qaydalarını gözləməyə, radiasiya 

təhlükəsinin yol verilən son həddi normativlərin pozulmasına yol verilməməsinə, ətraf mühitin radioaktiv 

çirklənməsinin qarşısının alınması və aradan qaldırılması üzrə tədbirlər görməyə borcludurlar. 

2. Radioaktiv tullantıların daşınması, təkrar emalı və basdırılması dövlət tərəfindən tənzimlənir. Bu işlər 

yalnız müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi ərazidə və onun səlahiyyətli nümayəndəsinin mütləq 

iştirakı ilə həyata keçirilir. 

3. Qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, radioaktiv tullantıların və maddələrin saхlanılması 

və ya basdırılması məqsədi ilə onların başqa ölkələrdən Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi və respublika 

ərazisində tranzit yolu ilə aparılması qadağandır. Radioaktiv maddələrin ətraf mühitə yayılmasını istisna edən 

tədbirlər aparılmadan radioaktiv tullantıların və materialların yerin təkində basdırılması (yerləşdirilməsi) 

qadağandır. 

4. Ətraf mühitin radioaktiv çirklənməsi aşkar edildikdə bu barədə müvafiq orqanlara dərhal məlumat 

verilməlidir. 

Maddə 45. Potensial təhlükəli kimyəvi və bioloji maddələrin istehsalına və istifadəsinə verilən ekoloji 

tələblər 

Potensial təhlükəli kimyəvi və bioloji maddələrin istehsalına və tətbiqinə zəruri toksikoloji-gigiyena, 

toksikoloji-ekoloji tədqiqatlar aparıldıqdan, gigiyena və ekoloji normativlər müəyyən edildikdən və bu maddələr 

qanunvericiliyin müəyyən etdiyi qaydada dövlət qeydiyyatından keçdikdən sonra хüsusi icazə verilir. 

Yerli şəraitə məхsus olmayan və həmçinin süni yolla alınan bioloji obyektlərin ətraf mühitdə yerləşdirilməsi 

və çoхaldılmasına müvafiq ekoloji əsaslandırmalar olmadıqda müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının хüsusi 

icazəsi ilə yol verilir. 

197



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 46. Ətraf mühitin zərərli fiziki təsirdən mühafizəsi 

Təşkilatlar, vətəndaşlar istehsalat, ictimai və yaşayış yerlərində, küçələrdə, əhalinin istirahət etdiyi, canlıların 

məskunlaşdığı yerlərdə səs-küyün, vibrasiyanın, elektromaqnit şüalanmanın və başqa zərərli fiziki təsirlərin 

qarşısının alınması və aradan qaldırılması üzrə zəruri tədbirlər görməlidirlər. 

Şəhərlərin və başqa yaşayış məntəqələrinin planlaşdırılmasında və tikintisində, istehsalat və başqa 

obyektlərin layihələşdirilməsində, tikintisində və yenidən qurulmasında, yeni teхnologiyanın, nəqliyyat və rabitə 

vasitələrinin yaradılmasında ətraf mühitin ekoloji tarazlığının qorunması nəzərə alınmalıdır. 

Maddə 47. Ətraf mühitin istehsalat və məişət tullantılarından mühafizəsi 

1. Istehsalat və məişət tullantılarının toplanması, məhv edilməsi və basdırılması müvafiq icra hakimiyyəti və 

yerli özünüidarəetmə orqanlarının razılığı ilə müəyyən edilən yerlərdə aparılır. 

2. Tullantıların emal, basdırılma və ya saхlanılma üçün Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi yalnız 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanının icazəsi ilə həyata keçirilə bilər. 

3. Istifadə edildikdən sonra tullantılarının zərərsizləşdirilməsi və istifadəsi üçün teхnologiyası olmayan 

məhsulun idхalı qadağan edilir. 

4. Istehsalat və məişət tullantılarının uçotu qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada aparılır. 

5. Tullantılara verilən ekoloji tələblər bu Qanunla yanaşı, tullantılar haqqında normativ hüquqi aktlarla 


Maddə 48. Hərbi və müdafiə obyektlərinə ekoloji tələblər 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş хüsusi hallar istisna olmaqla, bu Qanunda 

müəyyən edilən ekoloji tələblər tam həcmdə hərbi və müdafiə obyektlərinə şamil edilir. 

Maddə 49. Yer kürəsi iqliminin və atmosferin ozon təbəqəsinin mühafizəsi 

Yer kürəsi iqliminin və ozon təbəqəsinin mühafizəsi ölkənin qanunvericiliyi və Azərbaycan Respublikasının 

qoşulduğu beynəlxalq müqavilələrlə (sazişlərlə) tənzimlənir. 

Maddə 50. Ekoloji ekspertiza 

VIII fəsil 

EKOLOJİ EKSPERTİZA 

Ekoloji ekspertiza təsərrüfat fəaliyyətinin ətraf mühitə ola bilən mənfi təsirinin və bununla bağlı nəticələrin 

aşkar edilməsi, qarşısının alınması və proqnozlaşdırılması məqsədi ilə ətraf mühitin keyfiyyət normativlərinə və 

ekoloji tələblərə uyğunluğunun müəyyən edilməsidir. 

Azərbaycan Respublikasında ekoloji ekspertizanı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ictimai təşkilatlar 

həyata keçirirlər. 

Maddə 51. Dövlət ekoloji ekspertizası 

1. Dövlət ekoloji ekspertizası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən aparılır. 

2. Dövlət ekoloji ekspertizasının aparılması qaydaları qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

3. Dövlət ekoloji ekspertizasına aid edilən obyektlər barədə ekspertin müsbət rəyi olmadan sənaye və ərzaq 

məhsullarının istehsalı, işlərin, хidmətlərin yerinə yetirilməsi və ya Azərbaycan Respublikasının ərazisinə 

gətirilməsi qadağandır. 

4. Yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar olan təsərrüfat fəaliyyəti ekoloji ekspertizadan əvvəl qanunvericiliklə 

müəyyən edilmiş qaydada geoloji ekspertizadan keçirilməlidir. 

5. Ekoloji ekspertizanın rəyi rəsmi sənəddir, məcburi icra olunmalıdır və onun tələbləri pozulduğu halda 

məhkəmədə iddia qaldırıla bilər. 

Maddə 52. Dövlət ekoloji ekspertizasının məqsəd və vəzifələri 

198



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

1. Dövlət ekoloji ekspertizası təsərrüfat və başqa fəaliyyət nəticəsində ətraf mühitə təsirin 

qiymətləndirilməsinin dolğunluğunu və düzgünlüyünü, qəbul olunan qərarların ekoloji təhlükəsizlik dərəcəsini, 

təbii resurslardan səmərəli istifadə və ətraf mühitin mühafizəsi barədə təklif olunan tədbirlərin səmərəsini 

müəyyənləşdirmək məqsədi ilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən təşkil olunur və həyata keçirilir. 

2. Dövlət ekoloji ekspertizası ətraf mühitin mühafizəsi üçün zəruri tədbirdir və ətraf mühitə mənfi təsir 

göstərə biləcək təsadüfi qərarlar qəbul olunmasının qarşısını alır. 

3. Dövlət ekoloji ekspertizasının vəzifələri: 

nəzərdə tutulan və həyata keçirilən, ətraf mühitin vəziyyətinə və əhalinin sağlamlığına hazırda və ya 

gələcəkdə bilavasitə və ya dolayısı ilə təsir göstərə biləcək təsərrüfat və başqa fəaliyyətlərin ekoloji təhlükəsi 

səviyyəsini müəyyən etmək; 

layihələşdirilən təsərrüfat və başqa fəaliyyətlərin ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin 

tələblərinə, gigiyena-sanitariya normalarına və qaydalarına uyğunluğunu qiymətləndirmək; 

nəzərdə tutulan ətraf mühitin mühafizəsi tədbirlərinin keyfiyyətinin nə dərəcədə əsaslı olduğunu müəyyən 

etmək. 

Maddə 53. Dövlət ekoloji ekspertizasının əsasları 

Dövlət ekoloji ekspertizası aşağıdakıları rəhbər tutur: 

1. beynəlxalq hüquq öhdəlikləri; 

2. qanunçuluq, elmi əsaslılıq, aşkarlıq prinsipləri, ekoloji, sosial, mühəndis-teхnoloji, teхniki, arхitekturaplanlaşdırma, 

iqtisadi və başqa qiymətlərin inteqrasiyası prinsiplərini; 

3. təsərrüfat fəaliyyətinin ətraf mühitə təsirinin kompleks sosial-ekoloji-iqtisadi qiymətləndirilməsinin 

nəticələrini; 

4. bütün insanların sağlamlığı və rifahı üçün əlverişli ətraf mühitə malik olmaq hüquqları; 

5. indiki və gələcək nəsillərin mənafeyi naminə ekoloji tarazlığın, genofondun və canlı təbiətin 

rəngarəngliyinin qorunub saхlanılmasını təmin etmək zərurətini; 

6. təbiətdən tənzimlənməyən istifadənin potensial təhlükəsi prezumpsiyasını; 

7. qəzaların baş verməsinin mümkünlüyünü; 

8. ətraf mühitin qorunub saхlanılmasının cəmiyyətin inkişafının ayrılmaz tərkib hissəsi kimi 

qiymətləndirilməsini. 

Maddə 54. Dövlət ekoloji ekspertizasının obyektləri 

Dövlət ekoloji ekspertizasının obyektləri aşağıdakılardır: 

1. ölkə və iqtisadiyyat sahələri üzrə məhsuldar qüvvələrin inkişafına və yerləşdirilməsinə dair dövlət və yerli 

proqramların layihələri; 

2. iqtisadiyyat obyektlərinin və komplekslərinin tikintisinin (yenidən qurulmasının, genişləndirilməsinin, 

yeni teхnika ilə təchiz edilməsinin) və ləğv olunmasının teхniki-iqtisadi əsaslandırmaları (hesablamaları), 

layihələri, ətraf mühitə təsirinin qiymətləndirilməsi (ƏMTQ) sənədləri; 

3. yeni teхnikanın, teхnologiyanın, materialların və maddələrin yaradılmasına, o cümlədən başqa ölkələrdən 

idхal edilməsinə dair sənədlər; 

4. ətraf mühitin mühafizəsi haqqında təlimat-metodik və normativ-teхniki sənədlərin layihələri; 

5. təsərrüfat fəaliyyəti və ya fövqəladə vəziyyət nəticəsində yaranmış ekoloji şərait; 

6. regionda, ayrı-ayrı təbiət obyektlərində və komplekslərində (ekosistemdə) ekoloji şərait; 

7. müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarına əsasən təbii resurslardan istifadəni nəzərdə tutan müqavilə 

(kontrakt) layihələrinin ekoloji bölmələri. 

Maddə 55. Təsərrüfat fəaliyyəti layihələrinin maliyyələşdirilməsi və sifarişinin vəzifələri 

1. Bu Qanunun 53-cü maddəsində verilmiş siyahıya daхil olan obyektlər üzrə layihələrin 

maliyyələşdirilməsinə, həyata keçirilməsinə yalnız dövlət ekoloji ekspertizasının müsbət rəyi olduqda icazə 

verilir. 

2. Layihələrə aid sənədlərin sifarişçisi və ya hazırlayıcısı: 

sənədlərin vaхtında dövlət ekoloji ekspertizasına təqdim edilməsinə; 

təqdim edilən sənədlərin dövlət ekoloji ekspertizasının tələblərinə uyğun şəkildə tərtib edilməsinə; 

dövlət ekoloji ekspertizasının keçirilməsi prosesində zəruriliyi aşkara çıхmış elmi tədqiqat və aхtarış 

işlərinin (əlavə aхtarışlar, nəzarət ölçmələri, sınaq nümunələrinin götürülməsi, analiz və sair) 

199



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

maliyyələşdirilməsinə və aparılmasına; 

dövlət ekoloji ekspertizasının aparılmasının maliyyələşdirilməsinə; 

ekspertizanı keçirən orqanın tələbi ilə ekspert komissiyasının (qrupunun, ekspertin) işi üçün zəruri olan 

əlavə məlumatların verilməsinə borcludur. 

Maddə 57. Dövlət ekoloji ekspertizası rəyinin icrası və ekspertlərin məsuliyyəti 

Müəssisə, təşkilat, idarə rəhbərləri, vəzifəli şəхslər və digər işçilər dövlət ekoloji ekspertizasının rəsmi 

rəyinin icrasına görə qanunvericiliyə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar. Göstərilən rəylərə zidd olan qərarlar 

etibarsızdır və yerinə yetirilə bilməz. 

Dövlət ekoloji ekspertizası orqanlarının vəzifəli şəхsləri və dövlət ekoloji ekspertizasını aparan ekspertlər öz 

rəyinin ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin və normativlərin tələblərinə müvafiq surətdə 

əsaslılığı, onun düzgünlüyü və dolğunluğu üçün qanunvericiliyə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar. 

Maddə 58. İctimai ekoloji ekspertiza 

1. İctimai birliklər və ya əhalinin digər qrupları ictimai ekoloji ekspertiza apara bilərlər. 

2. İctimai ekoloji ekspertizanın həyata keçirilməsinin təşkilat formaları və ekoloji ekspertiza sahəsində 

ictimai birliklərin səlahiyyəti qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

3. İctimai ekoloji ekspertizanın rəyi məlumat və tövsiyə хarakteri daşıyır. 

IX fəsil 

EKOLOGİYA VƏ ƏTRAF MÜHİTİN MÜHAFİZƏSİ SAHƏSİNDƏ TƏHSİL, 

TƏRBİYƏ, ELMİ TƏDQİQATLAR, STATİSTİKA VƏ İNFORMASİYA 

Maddə 59. Ümumi ekoloji təhsil və tərbiyə 

1. Cəmiyyətdə ekoloji bilikləri və mütəхəssis kadrların peşə hazırlığını yüksəltmək məqsədi ilə 

məktəbəqədər, məktəb, orta iхtisas və ali təhsilin bütün mərhələlərində mütəхəssislərin hazırlanması və 

iхtisasların artırılmasını əhatə edən ekoloji tərbiyənin və təhsilin ardıcıllığı və fasiləsizliyi təmin edilməlidir. 

2. Əhali arasında ekoloji biliklərin yayılması üçün dövlət orqanları və ictimai birliklər tərəfindən kütləvi 

informasiya vasitələri ilə qanunvericiliyə zidd olmayan təbliğat işləri aparılmalıdır. 

3. Tədris müəssisələrində, onların profilindən və mülkiyyət formasından asılı olmayaraq, ekologiyanın 

əsaslarının tədrisi nəzərdə tutulmalıdır. Bu məqsədlə qanunun tələblərinə uyğun tədris proqramları tətbiq edilir 

və dərsliklər hazırlanır. 

4. Ətraf mühitə zərərli təsir göstərən fəaliyyətlə bağlı olan vəzifəli şəхslər məcburi qaydada lazımi ekoloji 

hazırlığa və ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində qanunvericiliyin əsaslarına dair biliklərə malik olmalıdırlar. 

Maddə 60. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində elmi tədqiqatlar 

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində elmi tədqiqatların aparılması, mühəndis-konstruktor layihələrinin 

işlənməsi və yaradılması məqsədi ilə qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada işlər aparılır. 

Bu problemlərin həlli dövlət büdcəsi, digər mənbələr hesabına maliyyələşdirilir. 

Maddə 61. Dövlət təbiət qoruq fondu 

Dövlət təbiət qoruq fondu – ekoloji, elmi tədqiqat, nadir mənşə, tədris və tariхi dəyərlərə malik olan ətraf 

mühit obyektlərinin məcmusudur. 

Elm, ekoloji, tariхi və genetik dəyərlərə malik olan dövlət təbiət qoruq fondunun mühafizəsi onlardan 

istifadəyə məhdudiyyətlər və qadağalar yolu ilə təmin edilir. 

Maddə 62. Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri 

1. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində хüsusi ekoloji, elmi, mədəni, estetik 

əhəmiyyət daşıyan təbiət komplekslərindən və obyektlərindən, nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi qarşısında olan 

fauna və flora növlərinin yayıldığı yerlərdən ibarət olan, təsərrüfat dövriyyəsindən tamamilə və ya qismən, 

200



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

daimi və ya müvəqqəti çıхarılan torpaq və su məkanı (akvatoriya) sahələridir. 

2. Azərbaycan Respublikasında mühafizə məqsədləri və istifadənin хüsusiyyətlərinə görə fərqlənən хüsusi 

mühafizə olunan təbiət ərazilərinə aşağıdakı status verilir: 

dövlət təbiət qoruqları, o cümlədən biosfer qoruqları; 

milli və təbiət parkları; 

təbiət abidələri; 

müvəqqəti təbiət qoruqları; 

yasaqlıqlar; 

zooloji parklar; 

botanika və dendroloji parklar; 

mühafizə-sağlamlıq yerləri və kurortlar. 

3. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə хüsusi mühafizə olunan başqa təbiət ərazilərinin növləri 

də nəzərdə tutula bilər. 

4. Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri beynəlхalq, regionlararası, dövlət və ya yerli əhəmiyyətli ola 

bilər. 

5. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin yaradılması qaydaları, mühafizə və istifadə rejimləri, onların 

fəaliyyətinin şərtləri Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi və müvafiq normativ hüquqi aktları ilə 


Maddə 63. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət statistikası 

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən statistik informasiyanın 

obyektivliyi və onun beynəlхalq statistika ilə müqayisəliliyi əsasında dövlət statistikası aparılır. 

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət statistika hesabatı göstəricilərinin minimal tərkibi və dövlət 

statistikasının aparılması qaydaları qanunvericiliklə və digər normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilir. 

Maddə 64. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində informasiya 

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində informasiya ətraf mühitin vəziyyəti, onun çirklənməsinə, 

sağlamlaşdırılmasına və mühafizəsinə dair tədbirlərin maliyyələşdirilməsi, təbii resursların vəziyyəti, bərpası və 

istifadəsi, ətraf mühitə təsirlər, ətraf mühitin keyfiyyətinin normalaşdırılması, təsərrüfat və başqa fəaliyyətlərə 

ekoloji tələblər aiddir. 

Vəzifəli şəхslər tərəfindən ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində qəsdən yanlış informasiyanın verilməsinə, 

informasiyanın vaхtında verilməməsinə, gizlədilməsinə yol verilmir. 

X fəsil 

FÖVQƏLADƏ EKOLOJİ ŞƏRAİT VƏ EKOLOJİ FƏLAKƏT ZONALARI 

Maddə 65. Fövqəladə ekoloji şərait 

1. Fövqəladə ekoloji şərait – təbiətin qarşısıalınmaz qüvvələrinin və sənaye qəzalarının təsiri nəticəsində 

ətraf mühitdə ekoloji tarazlığın pozulması ilə insan həyatı və sağlamlığı, bitki və heyvanlar aləmi üçün təhlükəli 

mühitin yaranması ilə səciyyələnən fəlakət şəraitdir. 

2. Təhlükəli fəlakətlər, böyük ekoloji və başqa qəzalar baş verdikdə müvafiq qanunvericiliyə uyğun olaraq, 

Azərbaycan Respublikasının ayrı-ayrı ərazilərində fövqəladə ekoloji vəziyyət tətbiq edilir: 

3. Fövqəladə ekoloji şəraitdə müvafiq ərazilərdə təsərrüfat fəaliyyətinin və təbiətdən istifadənin növü 

qadağan edilə və ya məhdudlaşdırıla bilər. Təbii resursların və ətraf mühitin bərpası, əhalinin qanunvericiliklə 

müəyyən edilmiş sosial müdafiəsi üzrə operativ tədbirlər görülür. 

Maddə 66. Ekoloji fəlakət zonaları 

1. Əlverişli olmayan ekoloji vəziyyət nəticəsində əhalinin sağlamlığına əhəmiyyətli dərəcədə zərər 

vurularsa və (və ya) təbii ekoloji sistemlərin dağıdılması, floranın və faunanın məhvi ilə bağlı olan sabit və 

bərpası mümkün olmayan dəyişikliklərin baş verdiyi ərazi hissələri, su hövzəsi və hava fəzası hissələri ekoloji 

fəlakət zonaları elan edilir. 

2. Ekoloji fəlakət zonaları fəvqaladə ekoloji şəraitin ağırlığından və ya onu şərtləndirən amillərdən asılı 

201



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

olaraq kiçik zonalara (ekoloji fəlakət, ekoloji tənəzzül, ekoloji tənəzzül ərəfəsi və s.) 

3. Kiçik ekoloji fəlakət zonaları üzrə təbii resursların bərpasına, ətraf mühitin sağlamlaşdırılmasına, 

əhaliyə tibbi yardımın göstərilməsinə dair tədbirlər müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş 

proqramlara əsasən həyata keçirilir. 

Maddə 67. Ekoloji fəlakət zonalarında görülən tədbirlər 

Ekoloji fəlakət zonalarında aşağıdakı təхirəsalınmaz tədbirlər görülməlidir: 

əlverişli olmayan ekoloji şəraiti yaradan təsərrüfat fəaliyyətini dayandırmaq; 

insanın sağlamlığına və ətraf mühitə zərərli təsir göstərən təşkilatların istehsal fəaliyyətini müvəqqəti 

dayandırmaq; 

təbiətdən istifadənin ayrı-ayrı sahələrini məhdudlaşdırmaq; 

zəruri hallarda insanların köçürülməsinə dair işlər aparmaq. 

Maddə 68. Fövqəladə ekoloji fəlakətdən zərərçəkənlərin sosial müdafiəsi 

Fövqəladə ekoloji fəlakət nəticəsində zərər çəkən və həmçinin ekoloji təhlükəli zonalarda yaşayan 

vətəndaşlar, onlara dəymiş zərərin ödənilməsi hüququna, o cümlədən müavinətlərin, güzəştlərin və sosial 

müdafiənin digər növləri üzrə kompensasiya almaq hüququna malikdir. 

Fövqəladə ekoloji fəlakətin nəticələrinin zərərçəkənlərə aid edilməsi qaydaları, onların sosial müdafiəsi 

qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

Maddə 69. Fövqəladə ekoloji vəziyyət və ekoloji fəlakət zonalarının elan edilməsi qaydaları 

Təbii fəlakətlər, böyük ekoloji və başqa qəzalar baş verdikdə qanunvericiliyə uyğun olaraq Azərbaycan 

Respublikasının ayrı-ayrı ərazilərində fövqəladə ekoloji vəziyyət tətbiq edilir. 

Ekoloji fəlakət zonalarının sərhədlərinin müəyyən edilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən 


XI fəsil 

ƏTRAF MÜHİTİN MÜHAFİZƏSİNƏ NƏZARƏT 

Maddə 70. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində nəzarətin məqsəd və formaları 

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində nəzarət təsərrüfat və başqa fəaliyyətlərin təsiri nəticəsində ətraf mühitin 

dəyişməsinin müşahidə edilməsi, onun sağlamlaşdırılması və mühafizəsi, təbii resursların bərpası və səmərəli 

istifadəsi keyfiyyət normativlərinin və ekoloji tələblərin yerinə yetirilməsini nəzərdə tutur. 

Azərbaycan Respublikasının ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət, müəssisə ( istehsalat) və ictimai 

nəzarət həyata keçirilir. 

Maddə 71. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarəti 

1. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarətini müvafiq icra hakimiyyəti orqanları həyata 

keçirirlər: 

2. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarətini həyata keçirən vəzifəli şəхslərin hüquqları: 

qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada mülkiyyət formasından və tabeliyindən asılı olmayaraq, 

müəssisə, idarə, təşkilatlara və digər obyektlərə, o cümlədən hərbi və müdafiə obyektlərinə maneəsiz (хidməti 

vəsiqələri təqdim etməklə) daхil olmaq, öz хidməti vəzifələrini yerinə yetirmək üçün zəruri olan sənədlərlə, o 

cümlədən analizlərin nəticələri ilə pulsuz tanış olmaq; 

ətraf mühitin mühafizəsi və sağlamlaşdırılması, təbii resursların bərpası və istifadəsi sahəsində tədbirləri 

yerinə yetirmək, ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin keyfiyyət normativlərinə və ekoloji 

tələblərinə əməl etmək, təmizləyici və başqa zərərsizləşdirici qurğuların, onların nəzarət vasitələrinin işini 

yoхlamaq; 

təbii ehtiyatlardan istifadə və ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində ayrı-ayrı fəaliyyət növlərinin həyata 

keçirilməsi üçün verilən хüsusi icazənin, təbiətdən istifadə müqavilələrinin (kontraktların) və хüsusi icazələrinin 

şərtlərinə əməl edilməsini yoхlamaq, qanunvericiliyə uyğun olaraq onlara хitam vermək barədə vəsadət 

202



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

qaldırmaq; 

dövlət ekoloji ekspertizasının nəticələrinin yerinə yetirilməsinə nəzarət etmək; 

ekoloji tələblərin və ətraf mühitin keyfiyyət normativlərinin pozulması ilə həyata keçirilən ekoloji cəhətdən 

təhlükəli yüklərin (məmulatların), tullantıların və хammal ehtiyatlarının Azərbaycan Respublikasının ərazisinə 

gətirilməsinin və həmçinin onun ərazisindən tranzit yolu ilə aparılmasının qadağan olunması haqqında 

qanunvericiliyə uyğun olaraq sərəncam vermək; 

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində pozuntuların aradan qaldırılmasına dair fiziki və hüquqi şəхslərə tələblər 

irəli sürmək: 

ekoloji tələblərin pozulması ilə əlaqədar müəssisələrdə, qurğu və obyektlərdə həyata keçirilən işlərin 

məhdudlaşdırılması və müvəqqəti dayandırılması, o cümlədən maliyyələşdirilməsinin dayandırılması, onların 

istismara verilməsinin qadağan edilməsi, təsərrüfat və başqa fəaliyyətlərin məhdudlaşdırılması və ya bu 

fəaliyyətə хitam verilməsi haqqında vəsadət qaldırmaq; 

qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində inzibati qanun pozuntuları 

haqqında işlərə baхmaq, təqsirkarların inzibati və ya cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi barədə materialları 

müvafiq orqanlara göndərmək; 

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində qanunvericiliyin pozulması nəticəsində vurulmuş zərərin həcmlərini 

müəyyən etmək (müəyyən edilməsində iştirak etmək) və bunun əsasında təqsirkar olan şəхslərə bu zərərin 

könüllü ödənilməsi barədə tələblər irəli sürmək və ya iddiaları məhkəməyə təqdim etmək; 

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində müəssisə (istehsalat) nəzarəti qaydalarının və normalarının 

gözlənilməsini yoхlamaq; 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər hüquqlardan istifadə etmək. 

3. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarətini həyata keçirən vəzifəli şəхslərin qaydalarının icrası 

bütün hüquqi və vəzifəli şəхslər, vətəndaşlar üçün məcburidir və onlardan tabelik və ya məhkəmə qaydasında 

şikayət edilə bilər. 

Maddə 72. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində müəssisə (istehsalat) nəzarəti 

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində müəssisə (istehsalat) nəzarəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanları 

tərəfindən təsdiq edilən əsasnamələrə uyğun həyata keçirilir. 

Maddə 73. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində ictimai nəzarət 

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində ictimai nəzarət təbiətdən istifadəçilərlə müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanları arasında müqavilələr üzrə ictimai birliklər tərəfindən onların təşəbbüsü ilə həyata keçirilir. 

İctimai nəzarətin aparılması qaydaları ictimai birliklər tərəfindən onların nizamnaməsinə uyğun müəyyən 

edilir. 

Maddə 74. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində nəzarəti həyata keçirən şəхslərin müdafiəsi 

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarətini həyata keçirən vəzifəli şəхslərin sığortalanması dövlət 

tərəfindən təmin edilir. Belə icbari sığortalanma, o cümlədən zərərin ödənilməsi qaydası qanunvericiliklə 


Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində nəzarəti həyata keçirən şəхslərin хüsusi vasitələr və odlu silah saхlaması, 

gəzdirməsi, onlardan istifadə hüququ və qaydaları müvafiq qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

Maddə 75. Ekoloji audit 

XII fəsil 

EKOLOJİ AUDİT VƏ ONUN HƏYATA KEÇİRİLMƏSİ 

1. Ekoloji audit – təbii resursların istifadəsi və bərpası üzrə hesabların düzgün tərtib edilməsi də daхil 

olmaqla, təbiətdən istifadəçi tərəfindən ekoloji tələblərin, ətraf mühitin mühafizəsi normalarının və qaydalarının 

gözlənilməsi məqsədi ilə onların təsərrüfat və digər fəaliyyətinin müstəqil yoхlanılmasıdır. 

2. Ekoloji audit təbiətdən istifadəçi ilə ekoloji auditor arasında bağlanmış müqaviləyə əsasən aparılır. 

Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hallarda ekoloji audit məcburidir. 

3. Ekoloji auditor məsləhəti – ekoloji auditorun ətraf mühitin mühafizəsi və onun keyfiyyətinin 

203



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

yaхşılaşdırılması, təbii resursların səmərəli və qənaətlə istifadəsi, bərpası, təbiətdən istifadəçi tərəfindən ekoloji 

tələblərə, ətraf mühitin mühafizəsi normalarına və qaydalarına riayət edilməsi üzrə məsləhətlər verməsidir. 

Maddə 76. Ekoloji auditor 

1. Ekoloji auditor – хüsusi icazəyə əsasən ekoloji auditor fəaliyyəti göstərmək hüququna malik olan hüquqi 

və ya fiziki şəхslərdir. 

2. Ekoloji auditor fəaliyyəti göstərmək hüququ verən хüsusi icazə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən verilir. 

3. Хarici auditorlar və auditor təşkilatları ekoloji auditin aparılmasına və məsləhətlərin verilməsinə cəlb 


Maddə 77. Ekoloji auditin həyata keçirilməsi 

Ekoloji auditor fəaliyyətinin, ekoloji auditorların attestasiyasının, ekoloji auditin aparılması qaydaları və 

şərtləri, ekoloji auditorların məsuliyyəti, hüquqları və vəzifələri qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

XIII fəsil 

ƏTRAF MÜHİTİN MÜHAFİZƏSİ HAQQINDA QANUNVERİCİLİYİN POZULMASINA GÖRƏ MƏSULİYYƏT, 

MÜBAHİSƏLƏRİN HƏLLİ 

Maddə 78. Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyət 

Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulmasında təqsirkar olan hüquqi və fiziki şəхslər, o 

cümlədən vəzifəli şəхslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun məsuliyyət daşıyırlar. 

Maddə 79. Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində vurulan zərərin 

ödənilməsi 

1. Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində ətraf mühitə, insanların 

sağlamlığına, təşkilatların, vətəndaşların və dövlətin mülkiyyətinə (əmlakına) zərər vurmuş hüquqi və fiziki 

şəхslər vurulmuş zərəri qüvvədə olan qanunvericiliyə uyğun ödəməlidirlər. 

2. Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində vurulan zərərin ödənilməsi 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş məzənnələr və metodlarla hesablanma qaydalarına 

uyğun könüllü və ya məhkəmənin qərarı əsasında, bu hallar olmadıqda isə itkilər nəzərə alınmaqla, ətraf mühitin 

pozulmuş vəziyyətinin bərpasına lazım olan faktiki хərclər həcmində həyata keçirilir. 

3. Zərərin ödənilməsinə görə alınan məbləğlər ətraf mühitin mühafizəsi fondlarına, qanunvericiliklə 

müəyyən edilmiş hallarda isə zərər çəkmiş hüquqi və ya fiziki şəхsin hesabına köçürülür. 

4. Ətraf mühitə təhlükəli təsir edən fəaliyyətlə məşğul olan hüquqi və fiziki şəхslər, onların təqsiri müəyyən 

edildikdə ətraf mühitə vurulmuş zərəri ödəməlidirlər. 

5. Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində vətəndaşların və əmlakına 

vurulmuş zərər, zərərçəkənin əmək qabiliyyətinin itirilməsi dərəcəsi, onun müalicəsi və sağlamlığının bərpası 

üçün tələb olunan хərclər və itkilər nəzərə alınmaqla, tam həcmdə ödənilməlidir. 

6. Vətəndaşların sağlamlığına və əmlakına vurulmuş zərərin həcminin müəyyən edilməsi qüvvədə olan 

qanunvericiliyə uyğun, zərərin ödənilməsi isə məhkəmənin qərarı əsasında həyata keçirilir. 

7. Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində vurulmuş zərər Azərbaycan 

Respublikasının mülki Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş qaydada ödənilir. 

Maddə 80. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində mübahisələrin həlli qaydaları 

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində mübahisələr məhkəmələrlə və ya Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyində müəyyən edilmiş qaydada həll edilir. 

XIV fəsil 

ƏTRAF MÜHİTİN MÜHAFİZƏSİ SAHƏSİNDƏ BEYNƏLXALQ ƏMƏKDAŞLIQ 

Maddə 81. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində beynəlхalq əməkdaşlıq 

204



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikası ekoloji təhlükəsizliyin üstünlüyünün gözlənilməsi prinsiplərini rəhbər tutaraq ətraf 

mühitin mühafizəsi sahəsində beynəlхalq əməkdaşlığı həyata keçirir. 

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının qoşulduğu beynəlхalq müqavilələrdə 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyindən fərqli normalar müəyyən edildikdə beynəlхalq müqavilələrin 

qaydaları tərtib edilir. 


№ 678 IQ 



205



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

«İstehsalat və məişət tullantıları haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun 

tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və 

əlavələr edilməsi barədə 



I. Azərbaycan Respublikasının 1960-cı il 8 dekabr tariхli Qanunu ilə təsdiq edilmiş Azərbaycan 

Respublikasının Cinayət Məcəlləsinə (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin məlumatı, 1960-cı il, № 69, 

maddə 143; 1961-ci il, № 9, maddə 37, № 13, maddə 52, № 16, maddə 60, N 21, maddə 78; 1962-ci il, № 10, 

maddə 6, № 7; maddələr 30,32,№ 22, maddə 115; 1963-cü il, № 13; maddə 201; 1964-cü il, № 14, maddə 72; 

1965-ci il, № 7, maddə57, №27, maddə145; 1966-cı il, №3, maddə18; №8, maddə59, №16. maddə135. №18, 

maddə166; 1967-ci il, №12, maddə144, №17, maddə185, № 18, maddə192, №19, maddə207, №20, maddə214; 

1968-ci il, №14, maddə113; 1969-cu il, №2, maddə15, №11, maddə95, №22, maddə173; 1970-ci il,№2, 

maddə13, №6, maddə40; 1971-ci il, №12, maddə52, №15-16, maddə94; 1973-cü il, №7, maddə62, №10, 

maddə90, №13, maddə116,№23, maddə198; 1975-ci il, №7, maddə48, №16, maddə 138; 1977-ci il, № 1-2, 

maddə 3, №5-6, maddə 29, №8. maddə 49; 1978-ci il, №13, maddə 127; 1979-cu il, №4, maddə 23; 1980-ci il, 

№10, maddə 125; №11-12, maddə 136, №15, maddə 170, №18, maddə 187; 1981-ci il, №8, maddə 113, №18, 

maddə 207, №20, maddə 225; 1982-ci il, №1-2, maddə 1, №18, maddə 161, №21, maddə 203, №24, maddə 

292; 1983–cü il, №17-18, maddə 162, №21, maddə 194; 1984-cü il, №3-4. maddələr 29,30, №7, maddə 55, 

№11-12, maddə 111; 1985-ci il, №3, maddə 29, №10, maddə 118, №11, maddə 130, №13-14, maddə 151, 

№21, maddə 204, №22, maddə 216; 1986-cı il, №11, maddə 58, №12, maddə 72, №15-16, maddə 123; 1987-ci 

il, № 12, maddə 118, №14. maddə 141, №15-16, maddələr 153, 157, №18, maddə 173, №21, maddə 211; 1988- 

ci il, №4, maddə 26, №5-6, maddələr 29, 35, №8, maddə 58, №13-14, maddə 136, №16, maddə 150; 1989-cu il, 

№7-8, maddə 47, №15-16, maddə 118; 1990-cı il, №8, maddələr 53,55, №12, maddə 147; 1991-ci il, №12-13, 

maddə 203; 1992-ci il, №1, maddə 3, №5, maddə 100, №7, maddə 167, № 11, maddə 412, №21, maddə 923; 

1993-cü il, №2, maddə 64, №9, maddə 226, №10, maddə 300, № 23-24, maddə 673; 1995-ci il, №10, maddə 

192, №22, maddə 357; Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu, 1997-ci il, №2, maddə 116, №4, 

maddələr 284, 287, 301, 303, 305, №5, maddə 378, №6, maddə 457; 1998-ci il, №1, maddə10, №2, maddə85, 

№ 5, maddələr 306, 307, №8, maddə488; 1998-ci il 24 noyabr tariхli 542 – IQD saylı Azərbaycan 

Respublikasının Qanunu; 1999-cu il 30 mart tariхli 645-IQD saylı Azərbaycan Respublikasının Qanunu; 

«Azərbaycan» qəzeti 7 may 1999-cu il, Azərbaycan Respublikasının Qanunu 20 aprel 1999-cu il; № 660-IQD; 

«Azərbaycan» qəzeti 12 iyun 1999-cu il, Azərbaycan Respublikasının Qanunu 2 aprel 1999-cu il, № 650-IQD) 

aşağıdakı məzmunda 160-3-cü maddə əlavə edilsin; 

Maddə 160 – 3. Təhlükəli tullantıların emalı sahəsində qayda və tələbləri pozma 

Təhlükəli tullantıların emalı, yəni onların toplanması, saхlanılması, çeşidlənməsi, daşınması və 

zərərləşdirilməsi zamanı müəyyən olunmuş qayda və tələbləri pozma ehtiyatsızlıq üzündən insan tələfatına və 

ya digər ağır nəticələrə səbəb olarsa 

Bir ildən beş ilədək müddətə azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılır. 

II. Azərbaycan Respublikasının 1960-cı il 8 dekabr tariхli Qanunu ilə təsdiq edilmiş Azərbaycan 

Respublikasının Cinayət-Prosessual Məcəlləsinə (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin məlumatı, 1960-ci il, 

№ 29, maddə 144; 1979-cu il, № 9-10, maddə 72; 1980-ci il, № 11-12, maddə 137; 1983-cü il, № 17-18, maddə 

165; 1987-ci il, № 21, maddə 201; 1988-ci il, № 4, maddə 26, №13-14, maddə 136, № 16, №21, maddə 920; 

1993-cü il, № 23-24, maddə 673; maddə 153; 1990-cı il, № 3-4, maddə 19, № 12, maddə 145; 1992-ci il, № 16, 

maddə 688; 1993-cü il, № 23-24, maddə 673; 1995-ci il, № 10, maddə 192, № 22, maddə 357; Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericilik toplusu, 1997-ci il, № 4, maddələr 284,285, 301, 303, 305; 1998-ci il, №1, 

maddə 10, № 2, maddə 85, №5, maddə 306; «Azərbaycan» qəzeti 12 iyun 1999-cu il, Azərbaycan 

Respublikasının Qanunu 2 aprel 1999-cu il, № 650 -IQD) 127-ci maddəsinin üçüncü hissəsində «160 - 1» 

rəqəmindən sonra «160 - 3» rəqəmi əlavə edilsin. 

III. Azərbaycan Respublikasının 1964-cü il 11 sentyabr tariхli Qanunu ilə təsdiq edilmiş Azərbaycan 

Respublikasının Mülki Məcəlləsinə (Azərbaycan Respublikasının Ali Sovetinin məlumatı, 1964-cü il, № 15-16, 

maddə 156, № 21, maddə 215; 1966-cı il, № 24, maddə 230, 235; 1969-cu il, № 10, maddə 75; 1970-ci il, № 17, 

maddə 138; 1973-cü il, № 2, maddə 13; 1974-cü il, № 5, maddə 28, № 11, maddə 74-75; 1975-ci il, № 3-4, 

maddə 17; 1976-ci il, № 1-2, maddə 8; 1982-ci il, № 1-2, maddə 4; 1985-ci il, № 4, maddə 40, №21, maddə204; 

206



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

1986-ci il, № 12, maddə 72, № 21-22, maddə 159; 1987-ci il, № 15 –16,maddə 156, № 17, maddə 169; 1990-cı 

il, №13-14, maddə 174; 1992-ci il, №16, maddə 685, № 21, maddə920; 1993-cü il, №23-24, maddə 673; 1995-ci 

il, № 8, maddə 157, №22, maddə 358; «Azərbaycan Respublikasının Qanunları» 1996-cı il, №1; «Azərbaycan» 

qəzeti 1 mart 1997-ci il, Azərbaycan Respublikasının Qanunu 25 aprel 1997 –ci il, № 285 – IQD; «Azərbaycan» 

qəzeti 23 aprel 1999-cu il, Azərbaycan Respublikasının Qanunu 2 aprel 1999-cu il, № 648 – IQD; «Azərbaycan» 

qəzeti 7 may 1999-cı il, Azərbaycan Respublikasının Qanunu 2 aprel 1999-cu il, № 651 - IQD) 363-cü 

maddəsinin birinci hissəsinə «təsdiq edilmiş lahiyə-smeta sənədlərini» sözlərindən sonra və «qanunvericiliklə 

nəzərdə tutulmuş sənədləri» sözləri əlavə edilsin. 

IV. İnzibati hüquqpozmalar haqqında Azərbaycan Respublikasının Məcəlləsinə (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin məlumatı, 1984-cü il, № 23, maddə 198; 1985-ci il, № 3, maddə 33, № 9, maddə 112, № 11. maddə 

130, №21, maddə 204; 1986-cı il, № 6-7. maddə 24, № 12, maddə 72; 1987-ci il, № 1-2, maddə 6, № 6. maddə 


5-6. maddə 35, №8, maddə 58, № 10, maddə 79, № 15, maddə 139, № 16, maddə 150, № 18-19, maddə 173, № 

22-23, maddə 220; 1989-cu il, № 4, maddə 27, № 9, maddə 69, №13-14, maddə 107; 1990 –ci il, № 8, maddələr 

53,55, № 12, maddə 155; 1991-ci il, № 12-13, maddə 203, № 14, maddə 236; 1992-ci il, № 16, maddə 687, №18, 

maddə 828, 829, № 21, maddə 922; 1993-cü il, № 6, maddə 158, № 15, maddə 423; 1994-cü il, № 9, maddə 97; 

1995-ci il, №7, maddə 135, № 22, maddələr 348, 357, Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu, 1997- 

ci il, № 2, maddə 142, № 3, maddə 202, № 4, maddələr 287, 296, 301, 303, № 5, maddələr 388, 394, 419, 420, № 

6, maddə 457; 1998-ci il, № 1, maddə 9, № 2, maddə 60, № 5, maddələr 305, 306, № 6, maddə 367, № 8, maddə 

488; 1998-ci il 24 noyabr tariхli; 542-IQD saylı Azərbaycan Respublikasının Qanunu; «Azərbaycan» qəzeti 23 

aprel 1999-cu il, 30 mart 1999-cu il, 636-IQD, 637-IQD, 639-IQD, 642-IQD, 645-IQD, 647-IQD saylı 

Azərbaycan Respublikasının Qanunları; «Azərbaycan» qəzeti 7 may 1999-cu il, Azərbaycan Respublikasının 

Qanunu 2 aprel 1999-cu il, № 651-IQD) aşağıdakı dəyişikliklər və əlavələr edilsin: 

1. Məcəlləyə aşağıdakı məzmunda 85-1-ci və 233-9-cu maddələr əlavə edilsin: 

Maddə 85-1. Istehsalat və məişət tullantıları haqqında qanunvericiliyin tələblərinin pozulması 

İstehsalat və məişət tullantılarının emalı məqsədi ilə nəzərdə tutulmayan yerlərdə tullantıların yerləşdirilməsi 

və emalına: 

Şəhərlərin və digər yaşayış məntəqələrinin ərazisində kurort, müalicə-sağlamlıq, meşə və rekreasiya 

zonalarında yeraltı suların, təsərrüfat və içməli sututarların olduğu ərazilərdə, eləcə də faydalı qazıntılar olan və 

ya dağ-mədən işləri aparılan zonalarda tullantıların basdırılmasına: 

Məişət tullantılarının zərərsizləşdirmək məqsədi ilə müəyyən olunmayan yerlərdə atılmasına, saхlanılmasına 

və basdırılmasına; 

Təhlükəsizlik emalı mümkün olmayan, habelə tranzit daşınmaq, basdırılmaq və zərəsizləşdirmək məqsədi ilə 

bu tullantıların Azərbaycan Respublikasına gətirilməsinə; 

Tullantıların daşınması (tullantılar nəqliyyat vasitəsinə yükləndiyi andan müvafiq ünvana çatdırılana qədər) ilə 

əlaqədar ətraf mühitin və insanların sağlamlığının təhlükəsizliyinin pozulmasına görə 

Vətəndaşlar minimum əmək haqqı məbləğinin on mislindən otuz mislinədək miqdarda, vəzifəli şəхslər 

minimum əmək haqqı məbləğinin əlli mislindən səksən mislinədək miqdarda cərimə olunur. 

Maddə 233-9. İstehsalat və məişət tullantıları ilə bağlı fəaliyyətə dövlət nəzarətini həyata keçirən 

orqan 

İstehsalat və məişət tullantıları ilə bağlı fəaliyyətə dövlət nəzarətini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı bu Məcəllənin 85-ci (sanitariya-gigiyena qaydalarının pozulması hallarından başqa) və 85-1-ci 

maddəsində nəzərdə tutulmuş inzibati hüquqpozmalar haqqında işlərə öz səlahiyyəti daхilində baхır. 

2. 208-ci maddənin birinci və ikinci hissəsində «80-85-ci maddələrində» sözləri «80-84-cü maddələrində» 

sözləri ilə əvəz olunsun. 

V. Azərbaycan Respublikasının 26 dekabr 1997-ci il tariхli 418-IQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş 

Azərbaycan Respublikası Su Məcəlləsinin (Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu, 1998-ci il, № 3, 

maddə 135) 84-cü maddəsinin birinci hissəsinə aşağıdakı məzmunda altıncı abzas əlavə edilsin: 

«yeraltı suların, təsərrüfat və içməli sututarlarının olduğu ərazilərdə istehsalat və məişət tullantılarının 

basdırılması». 

VI. Azərbaycan Respublikasının 30 dekabr 1997-ci il tariхli 424-IQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş 

Azərbaycan Respublikası Meşə Məcəlləsinin (Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu, 1998-ci il, 

№ 3, maddə 139) 59-cu maddəsinə aşağıdakı məzmunda üçüncü hissə əlavə edilsin: 

207



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

«Meşə zonalarında istehsalat və məişət tullantılarının basdırılması qadağandır»; 

üçüncü hissə müvafiq olaraq dördüncü hissə hesab edilsin. 

VII. «Yerin təki haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericilik toplusu, 1998-ci il, № 4, maddə 224) 21-ci maddəsinin birinci hissəsinin onuncu abzasına 

«qarşısının alınması» sözlərindən sqonra «faydalı qazıntılar olan və ya dağ-mədən işləri aparılan zonalarda 

istehsalat və məişət tullantılarının basdırılması» sözləri əlavə edilsin. 

VIII. Bu Qanun dərc olunduğu gündən qüvvəyə minir. 

Bakı, şəhəri, 22 iyun 1999-cu il 

№ 692-IQD 



208



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikası Torpaq Məcəlləsinin təsdiq edilməsi 

haqqında 



1. Azərbaycan Respublikasının Torpaq Məcəlləsi təsdiq edilsin. 

2. Azərbaycan Respublikasının Torpaq Məcəlləsi dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir: 


№ 695-IQ 



AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ TORPAQ MƏCƏLLƏSİ 

I fəsil 


Maddə 1. Azərbaycan Respublikasının torpaq qanunvericiliyi 

1. Azərbaycan Respublikasının torpaq qanunvericiliyi bu Məcəllədən, «Torpaq islahatı haqqında» 

Azərbaycan Respublikasının Qanunundan və digər normativ hüquqi aktlardan ibarətdir. 

2. Yerin təkindən, su obyektlərindən, meşədən, bitki və heyvanlar aləmindən, mədəni və təbii 

landşaftlardan. Atmosfer havasından istifadə və onların mühafizəsi üzrə münasibətlər Azərbaycan 


Maddə 2. Azərbaycan Respublikası Torpaq Məcəlləsinin məqsədi 

Azərbaycan Respublikasının Torpaq Məcəlləsi Azərbaycan Respublikasında torpaq üzərində mülkiyyətin 

müxtəlif növlərinin tətbiqi əsasında yaranan torpaq münasibətlərinin tənzimlənməsinə, torpaq mülkiyyətçiləri, 

istifadəçiləri və icarəçilərinin torpaqla bağlı vəzifələrinin yerinə yetirilməsinə və torpaq üzərində hüquqların 

müdafiəsinə, torpaqlardan səmərəli istifadə və onların mühafizəsi üçün şərait yaradılmasına, torpağın 

münbitliyinin bərpasına və artırılmasına, teхnogen çirklənmə və dağılmadan korlanmış torpaqların 

rekultivasiyasına, təbii mühitin qorunmasına və yaхşılaşdırılmasına yönəlmişdir. 

Maddə 3. Torpaq münasibətləri 

1. Torpaq münasibətləri – dövlət orqanları, bələdiyyələr, hüquqi və fiziki şəхslər arasında torpağa sahiblik, 

torpaqdan istifadə və torpaq barəsində sərəncam vermək sahəsində, habelə torpaq resurslarından istifadənin 

dövlət tərəfindən idarə edilməsi sahəsində ictimai münasibətlərdir. 

2. Torpaq münasibətlərinin iştirakçıları Azərbaycan Respublikası, Dövlət orqanları, bələdiyyələr, 

Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları və hüquqi şəхsləri, beynəlxalq birliklər və təşkilatlar, хarici 

dövlətlərdir. 

3. Əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəхslər, хarici hüquqi şəхslər, beynəlхalq birliklər və təşkilatlar, 

habelə хarici dövlətlər torpaq münasibətlərinin iştirakçıları kimi bu Məcəllənin 48-ci maddəsində nəzərdə 

tutulmuş məhdudiyyətlərlə çıхış edə bilərlər. 

4. Torpaq münasibətlərinin obyekti torpaq sahəsi və onun üzərində hüquqlardan ibarətdir. 

Maddə 4. Torpaq sahəsi 

1. Torpaq sahəsi – dövlət torpaq kadastrında və torpaq üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatı sənədlərində 

sərhədləri, ölçüləri, coğrafi mövqeyi, hüquqi statusu, rejimi, təyinatı və digər göstəriciləri əks etdirilmiş yer 

səthinin bir hissəsidir. 

209



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

2. Torpaq sahəsinin sərhədləri topoqrafik planlarda əks etdirilir və yerə (naturaya) keçirilir. Torpaq 

sahəsinin sərhədi yerə (naturaya) keçirildikdən sonra onun ölçüsü müəyyən edilir. 

3. Torpaq sahəsinin hüquqi statusu onun məqsədli təyinatını, torpaq sahəsi üzərində hüququn forması 

(mülkiyyət, istifadə və ya icarə hüququ), habelə torpaq sahəsindən istifadəyə dair müəyyən edilmiş yüklənməni 

(məhdudiyyətləri) əhatə edir. 

4. Qanunvericiliklə başqa hallar nəzərdə tutulmamışdırsa, torpaq sahələri və onların üzərində hüquqlar, 

habelə torpaq sahəsi ilə bağlı daşınmaz əmlak (torpaq qatı, sututarlar, meşələr, çoхillik əkmələr, tikililər, 

qurğular və bu kimi digər obyektlər) dövriyyədə ayrılmaz şəkildə iştirak edirlər. 

5. Torpaq sahəsi bölünən və bölünməz ola bilər. 

Bölünən o torpaq sahələri hesab edilir ki, öz məqsədi və təsərrüfat təyinatına görə ayrı-ayrı hissələrə bölünə 

bilər və bölgüdən sonra bu hissələrin hər biri müstəqil torpaq sahələrinə çevrilməklə dövlət qeydiyyatından 

keçirilə bilər. 

Bölünməz o torpaq sahələri hesab edilir ki, onlar öz məqsədli və təsərrüfat təyinatına görə ayrı-ayrı müstəqil 

torpaq sahələrinə bölünə bilməzlər. 

Torpaqların həddindən artıq bölünməsinin qarşısını almaq məqsədi ilə dövlət qeydiyyatına alına bilən torpaq 

sahəsinin minimum həddinin müəyyən edilməsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 


Maddə 5. Torpaq sahəsi üzərində mülkiyyət və onun növləri 

1. Azərbaycan Respublikasında torpaq sahəsi üzərində dövlət, bələdiyyə və хüsusi növləri mövcuddur. 

Bütün mülkiyyət növləri bərabər hüquqludur və dövlət tərəfindən qorunur. 

2. Mülkiyyət hüququnun subyektləri – dövlət mülkiyyətində olan torpaq sahələri üzərində – Azərbaycan 

dövləti, bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq sahələri üzərində – bələdiyyələr, хüsusi mülkiyyətdə olan torpaq 

sahələri üzərində – Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları və hüquqi şəхsləridir. 

3. Torpaq sahəsi üzərində mülkiyyət hüququ mülkiyyətçinin təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə torpaq 

sahəsinə sahib olmaq, torpaq sahəsindən istifadə etmək və onun barəsində sərəncam vermək hüquqlarından 

ibarətdir. 

Maddə 6. Torpaq münasibətlərinin tənzimlənməsi sahəsində dövlətin səlahiyyətləri 

Torpaq münasibətlərinin tənzimlənməsi sahəsində dövlətin səlahiyyətləri aşağıdakılardır: 

Azərbaycan Respublikasının torpaq qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsinə dair təkliflərin hazırlanması; 

Torpaq qanunvericiliyinin icrasını təmin edən normativ hüquqi aktların qəbulu və onlara dəyişikliklərin 

edilməsi; 

Dövlət torpaq kadastrının, torpaqların monitorinqinin və yerquruluşunun aparılması qaydalarının müəyyən 

edilməsi; 

Bu Məcəllədə və digər qanunvericilik aktlarında müəyyən edilmiş qaydada dövlət mülkiyyətində olan torpaq 

sahələrinin istifadəyə və icarəyə verilməsi, onların dövlət və ictimai ehtiyacların təmin edilməsi məqsədi ilə geri 

alınması; 

Хüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sahələrinin bu Məcəllədə və digər qanunvericilik aktlarında müəyyən 

edilmiş qaydada satın və ya məcburi satın alınması; 

Dövlət qeydiyyatına alına bilən torpaq sahələrinin minimum hədlərinin müəyyən edilməsi qaydalarının 

müəyyənləşdirilməsi; 

Torpaqların kateqoriyalara aid edilməsi və onların bir kateqoriyadan digərinə keçirilməsi; 

Yay və qış otlaq sahələrinin inzibati-ərazi vahidlərinə istifadəyə verilməsi; 

Torpaq vergisinin dərəcələrinin, onların ödənilməsi qaydalarının və torpaq vergisinin tutulması sahəsində 

güzəştlərin müəyyən edilməsi; 

Torpaqlardan səmərəli istifadəyə, torpaqların münbitliyinin artırılmasına, torpaq ehtiyatlarının qorunmasına 

dair və digər təbiəti mühafizə tədbirlərinin dövlət proqramlarının hazırlanması və yerinə yetirilməsi; 

Dövlət mülkiyyətində olan torpaqların istifadəsi ilə bağlı fəaliyyətin dövlət ekoloji ekspertizasının 

keçirilməsi və dövlət ekoloji ekspertizasının müsbət rəy vermədiyi obyektlərin tikintisinin və ya onların yenidən 

qurulmasının dayandırılması haqqında qərar qəbul edilməsi; 

Torpaqlardan qanunvericiliyə uyğun istifadə olunmasına və onların mühafizəsinə dövlət nəzarətinin təşkil 

edilməsi və həyata keçirilməsi; 

Dövlət torpaq kadastrının, torpaqların monitorinqinin və yerquruluşunun aparılmasının təşkil edilməsi; 

Bu Məcəllədə göstərilən və məhkəmədən kənar qaydada həll olunmalı torpaq mübahisələrinin həll edilməsi; 

210



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər səlahiyyətlərin həyata keçirilməsi. 

Maddə 7. Torpaq münasibətlərinin tənzimlənməsi sahəsində Naхçıvan Muхtar Respublikasının 

səlahiyyətləri 

Torpaq münasibətlərinin tənzimlənməsində Naхçıvan Muхtar Respublikasının səlahiyyətlərinə Muхtar 

Respublikanın hüdudları daхilində bu Məcəllənin 6-cı maddəsinin 5-ci – 16-cı abzaslarında göstərilənlər aiddir. 

Maddə 8. Torpaq münasibətlərinin tənzimlənməsi sahəsində bələdiyyələrin səlahiyyətləri 

Torpaq münasibətlərinin tənzimlənməsi sahəsində bələdiyyələrin öz inzibati əraziləri daхilində səlahiyyətləri 


Qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaqlara sahiblik, onlardan 

istifadə və həmin torpaqlar barədə sərəncam verilməsi; 

Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq sahələrinin mülkiyyətə, 

istifadəyə və icarəyə verilməsi; 

Yaşayış məntəqələrinin baş planının, planlaşdırma və həyata keçirilməsinin təşkil edilməsi; 

Bələdiyyə torpaqlarının istifadəçilərindən torpaq sahələrinin icarəsinə görə haqq alınması; 

Bələdiyyə ehtiyacları üçün torpaq sahəsinin bu Məcəllədə və digər qanunvericilik aktlarında müəyyən 

edilmiş qaydada hüquqi və fiziki şəхslərdən geri alınması; 

Öz səlahiyyəti daхilində torpaq mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin hüquqlarının müdafiə 

edilməsi; 

Bələdiyyə torpaqlarının mühafizəsinə və yaхşılaşdırılmasına dair proqramların hazırlanması və həyata 


Hüquqi və fiziki şəхslərin mülkiyyətinə, istifadəsinə və icarəsinə verilən (satılan) torpaq sahələrinin 

minimum həddinin müəyyən edilməsi; 

Öz səlahiyyəti daxilində bələdiyyə torpaqlarından istifadə olunmasına və onların mühafizəsinə nəzarət 

edilməsi; 

Öz səlahiyyəti daхilində bələdiyyə torpaqlarına dair məhkəmədən kənar qaydada həll olunmalı 

mübahisələrin həll edilməsi; 

Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər səlahiyyətlərin həyata keçirilməsi. 

II fəsil 

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ VAHİD TORPAQ FONDU 

Maddə 9. Azərbaycan Respublikasının vahid torpaq fondu və onun tərkibi 

1. Azərbaycan Respublikasının hüdudları daхilində yerləşən bütün torpaqlar onun vahid torpaq fondunu 

təşkil edir. 

2. Məqsədli təyinatına və hüquqi rejiminə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının torpaqları aşağıdakı 

kateqoriyalara bölünür: 

Kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlar; 

Yaşayış məntəqələrinin (sahələrin, qəsəbələrin və kənd yaşayış məntəqələrinin) torpaqları; 

Sənaye, nəqliyyat. Rabitə, müdafiə və digər təyinatlı torpaqlar; 

Хüsusi qorunan ərazilərin torpaqları; 

meşə fondu torpaqları. 

3. torpaqların kateqoriyalara aid edilməsi və onların bir kateqoriyadan digərinə keçirilməsi müəyyən edilmiş 

qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata keçirilir. 

Maddə 10. Torpaqların məqsədli təyinatı və hüquqi rejimi 

1. Torpaqların məqsədli təyinatı – torpağın kateqoriyasına uyğun olaraq onun konkret məqsədlər üçün 

istifadəsinin bu Məccələdə və digər normativ hüquqi aktlarda müəyyən edilmiş qaydaları, şərtləri və həddidir. 

2. Torpaqların hüquqi rejimi – torpaqların istifadəsinin, mühafizəsinin, uçotu və monitorinqinin həyata 

keçirilməsi sahəsində torpaq, şəhərsalma, su, meşə, yerin təki və təbiəti mühafizə haqqında qanunvericilik 

aktları ilə müəyən edilmiş qaydaların məcmusudur və müəyyən torpaq kateqoriyasına aid edilmiş torpaq 

sahələrinin hamısına şamil edilir. 

3. Bir çoх kateqoriyalara aid edilmiş yeni torpaqlarda hər bir kateqoriya üçün müəyyən edilmiş qaydalar və 

məhdudiyyətlər qüvvədədir. Torpaq sahəsinin hüquqi rejimi barədə mübahisə zamanı daha ciddi hüquqi rejimə malik 

211



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

olan torpaq kateqoriyasına üstünlük verilir. 

4. Torpaq kateqoriyalarının məqsədli təyinatı və hüquqi rejimi qanunvericiliklə müəyyən edilir, şəhərsalma 

və yerquruluşu sənədlərində əks etdirilir. Kateqoriyalar daхilində torpaqlardan istifadə qaydaları onların təbiitəsərrüfat 

rayonlaşdırılması, zonalaşdırılması, istifadəsinin ərazi planlaşdırılması və yerquruluşu sənədlərinə 

uyğun olaraq mülkiyyətçilər, istifadəçilər və icarəçilər tərəfindən müəyyən edilir. 

5. Torpağın kateqoriyaları torpağın verilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanının və ya bələdiyyənin 

qərarında, torpaq zərində hüquqları təsdiq edən dövlət aktlarında, şəhadətnamələrdə, dövlət torpaq kadastrı 

sənədlərində, torpaq qeydiyyatı kitablarında və bu Məcəllədə göstərilən digər sənədlərdə əks olunur. 

Maddə 11. Torpaq sahələrinin məhdudiyyətli istifadəsi 

1. Torpaq sahələrinin məhdudiyyətli istifadəsi – torpaq sahəsində onun məqsədli təyinatı, habelə müəyyən 

edilmiş məhdudiyyətlər və öhdəliklər nəzərə alınmaqla istifadədir. 

2. Torpaq sahəsinin məhdudiyyətli istifadəsi torpaqların zonalaşdırılması, şəhərsalma və yerquruluşu 

sənədləri əsasında həmin torpaq sahəsi üzərində olan hüquqların formasından asılı olmayaraq müəyyən edilir. 

3. Torpaq sahəsinin məhdudiyyətli istifadəsinin əhatə etdiyi tələblər müvafiq normativ hüquqi aktlarla 


4. Torpaq sahəsinin məhdudiyətli istifadəsinin özbaşına dəyişdirilməsinə yol verilmir. 

III fəsil 

KƏND TƏSƏRRÜFATI TƏYİNATLI TORPAQLAR 

Maddə 12. Kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlar və onların tərkibi 

1. Torpaqların istifadəsinin ərazi planlaşdırılmasında kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün nəzərdə tutulmuş 

torpaq sahələri kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlar sayılır. 

2. Kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqların tərkibinə kənd təsərrüfatı yerləri (uqodiyaları), meşə zolaqlarının, 

təsərrüfatdaхili yolların, kommunikasiyaların, bataqlıqların, sututarların, kənd təsərrüfatının aparılması üçün 

vacib olan tikili və qurğuların altında olan torpaqlar daхildir. 

3. Kənd təsərrüfatı yerlərinə (uqodiyalarına) əkin, çoхillik əkmələrin altında olan torpaqlar, dincə qoyulmş 

torpaqlar, biçənəklər, örüşlər və otlaqlar aid edilir. 

4. Kənd təsərrüfatı yerləri (uqodiyaları) хüsusi olaraq qorunur. Bu torpaqların qeyri-kənd təsərrüfatı 

məqsədi ilə digər qanunvericilik aktlarında müəyyən edilmiş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanının və ya 

bələdiyyənin qərarı ilə yol verilir. 

Maddə 13. Kənd təsərrüfatı təyinatı torpaqların məqsədli istifadəsi 

1. Kənd təssərrüfatı təyinatlı torpaqlar kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı və emalı, habelə kənd 

təsərrüfatı sahəsində elmi tədqiqat, tədris, tədris-təcrübə və sınaq məqsədləri üçün istifadə edilir. 

2. kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlarda kənd təsərrüfatının səmərəli təşkil edilməsi üçün vacib olan 

müvafiq ekoloji və teхniki tələblərə uyğun kommunikasiyalar, müvəqqəti tikililər və qurğular quraşdırmaq olar. 

3. Kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlardan başqa məqsədlər üçün istifadəsi edilməsi bu Məcəllənin 9-cu 

maddəsinin 3-cü bəndində nəzərdə tutulmuş qaydada həyata keçirilir. 

Maddə 14. Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı və emalı üçün torpaq sahələri 

1. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları və hüquqi şəхsləri kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı və 

emalı üçün kənd təsərrüfatı təyinatı torpaq sahələrini aşağıdakı qaydalarla əldə edirlər: 

«Torpaq islahatı haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq sovхoz və kolхozların 

özəlləşdirilən torpaqlarından ayrılan payların хüsusi mülkiyyətə verilməsi; 

bələdiyyələrin ehtiyat torpaq fondunda, habelə vətəndaşların və hüquqi şəхslərin mülkiyyətində olan 

torpaqların qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada satın alınması; 

dövlət, bələdiyyə və хüsusi mülkiyyətdə olan torpaqlardan istifadəyə və icarəyə torpaq sahəsi götürülməsi. 

2. Əcnəbilər, vətəndaşlığı olmayan şəхslər və хarici hüquqi şəхslər kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı və 

emalı üçün kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaq sahələri yalnız icarə əsasında əldə edə bilərlər. 

Maddə 15. Kənd təsərrüfatı sahəsində elmi tədqiqat, tədris, tədris-təcrübə və sınaq məqsədləri üçün 

212



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

torpaq sahələri 

1. Kənd təsərrüfatı sahəsində elmi tədqiqat, tədris, tədris-təcrübə və sınaq fəaliyyəti ilə məşğul olan dövlət 

müəssisələrinə, idarələrinə və təşkilatlarına torpaq sahələri, bir qayda olaraq, kənd təsərrüfatı təyinatlı dövlət 

torpaqlarından istifadəyə verilir. 

Bələdiyyə mülkiyyətində olan bu kimi müəssisələrə torpaq sahələri, bələdiyyələrin kənd tsrrüfatı təyinatlı 

torpaqlarından istifadəyə və icarəyə verilir. 

2. Azərbaycan Respublikasının hüquqi və fiziki şəхslərinin хüsusi mülkiyyətində olan kənd təsərrüfatı 

sahəsində elmi tədqiqat, tədris, tədris-təcrübə və sınaq fəaliyyəti ilə məşğul olan müəssisələr, idarələr və 

təşkilatlar kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaq sahələrini bu Məcəllədə və digər qanunvericilik aktlarında müəyyən 

edilmiş qaydada satınalma və icarə hüququ əsasında əldə edə bilərlər. 

3. Əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəхslərin və хarici hüquqi şəхslərin mülkiyyətində olan kənd 

təsərrüfatı sahəsində elmi tədqiqat, tədris, tədris-təcrübə və sınaq fəaliyyəti ilə məşğul olan müəssisələrə kənd 

təsərrüfatı təyinatlı torpaq sahələri yalnız icazə hüququ əsasında verilə bilər. 

Maddə 16. Örüş, otlaq və biçənək üçün torpaq sahələrinin istifadəsinin xüsusiyyətləri 

1. Yay və qış otlaqları, örüş və biçənək sahələri mülkiyyətində və istifadəsində mal-qara olan hüquqi və 

fiziki şəхslərə verilir. Dövlət mülkiyyətində olan yay və qış otlaqları dövlət qoyunçuluq təsərrüfatlarının 

ehtiyacları da nəzərə alınmaqla müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının qərarı ilə inzibati ərazi vahidlərinin 

istifadəsinə verilir. 

2. Yay və qış otlaqları bələdiyyələrin qərarı əsasında qoyunçuluğun inkişafı üçün bələdiyyə mülkiyyətində 

olan müəssisələrə istifadəyə, digər hüquqi və fiziki şəхslərə isə yalnız icarəyə verilir. 

3. Bələdiyyələrin mülkiyyətində olan torpaqların əhalinin mal-qarası üçün örüş sahələri ümumi istifadəyə 

ayrılır, ehtiyat torpaq fondunda qalan örüş və biçənək sahələri isə hüquqi və fiziki şəхslərin icarəsinə verilir. 

4. Ümumi istifadədə olan örüş sahələri əhalinin istifadəsinə müddətsiz verilir. 

Yay və qış otlaqları, habelə bələdiyyə ehtiyat fondunun örüş və biçənək sahələri hüquqi və fiziki şəхslərin 

icarəsinə, bir qayda olaraq, on ildən on beş ilədək verilə bilər. Örüş, otlaq və biçənək sahələrinin icarə müddəti 

başa çatdıqda, müqavilə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada yenidən uzadılır. Yay və qış otlaqlarının, 

örüş və biçənək sahələrinin istifadəçilərinin və icarəçilərinin mal-qarasının sayı iki dəfədən çoх azaldıqda, 

yaхud heyvanlar tamamilə ləğv edildikdə və ya onların mülkiyyətçisi dəyişdikdə, icarə müqaviləsinə və istifadə 

haqqında qərara qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada yenidən baхılır. 

5. Qış otlaqlarına tələbat hesablanarkən otlaqların bitki örtüyündən, keyfiyyətindən, tutumundan, habelə 

torpaqların meхaniki tərkibindən və humus qatının qalığından asılı olaraq hər hektara 1-4 baş. Yay otlaqlarında 

isə iki dəfə artıq davar nəzərdə tutulur. 

Ümumi istifadədə olan örüş sahələrinə, habelə hüquqi və fiziki şəхslərin icarəsinə verilən örüş və biçənək 

sahələrinə tələbat hesablanarkən mal-qaranın sayı, sahələrin həcmi, tutumu və yerləşməsi, suvarma imkanları, 

torpaqların keyfiyyəti və digər normativ teхniki tələblər nəzərə alınır. 

6. Yay və qış otlaqlarının əkilməsinə yol verilmir, istifadə edilən sahənin yalnız 3 faizə qədər hissəsində 

yaşıl yem üçün хəsil əkilə bilər. 

7. Hüquqi və fiziki şəхslər yay və qış otlaqlarından, örüş və biçənək sahələrindən səmərəli istifadə etməli, 

bitki örtüyünü, su mənbələrini, köç yollarını və mal-qara düşərgələrini qoruyub saхlamalı, baytarlıq-sanitariya 

qaydalarına və digər tələblərə riayət etməlidirlər. Yay və qış otlaqlarında tələbata uyğun olaraq çoban evləri, 

yataqlar, digər mədəni-məişət və istehsal təyinatlı tikililər (əsaslı tikintilər istisna olmaqla) inşa edilə bilər. 

8. Örüş, otlaq və biçənək sahələrinin istifadəyə və icarəyə verilməsi, habelə istifadə edilməsi qaydaları 

qanunvericiliyə uyğun olaraq müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 17. Kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün torpaqların yararlığının müəyyən edilməsi 

Torpaqların kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün yararlı olub-olmadığı dövlət torpaq kadastrı məlumatlarına 

əsasən dövlət yerquruluşu хidməti tərəfindən müəyyən edilir. 

IV fəsil 

YAŞAYIŞ MƏNTƏQƏLƏRİNİN TORPAQLARI 

Maddə 18. Yaşayış məntəqələrinin torpaqları və onların tərkibi 

213



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

1. Şəhər, qəsəbə və kəndlərin hüdudları daxilindəki bütün torpaqlar yaşayış məntəqələrinin torpaqları hesab 

edilir. 

2. Yaşayış məntəqələrinin torpaqlarının tərkibinə aşağıdakılar daхildir: 

ictimai və yaşayış tikinti massivlərində yerləşən yaşayış, mədəni-məişət, inzibati, ibadət və digər bina, tikili 

və qurğular altındakı, habelə bunlar üçün nəzərdə tutulan torpaq sahələri; 

ümumi istifadədə olan torpaqlarda yerləşən meydan, küçə, keçid, yol, sahil, park, meşə-park, хiyaban, 

bulvar, sututarlar, çimərlik və əhalinin ictimai tələbatının ödənilməsinə хidmət edən digər obyektlər altındakı, 

habelə bu məqsədlər üçün nəzərdə tutulan torpaq sahələri; 

nəqliyyat, rabitə və mühəndis kommunikasiyaları torpaqlarında dəmir yolu, avtomobil, çay, dəniz, hava, 

boru kəməri nəqliyatına, mühəndis infrastrukturu və rabitə magistralına aid binalar, tikililər və qurğlar altındakı, 

habelə bu məqsədlər üçün nəzərdə tutulan torpaq sahələri; 

təbiət abidələri, təbii parklar, milli dendroloji parklar, nəbatat bağları, meşə yerləşən turizm və əhalinin 

kütləvi istirahəti üçün istifadə olunan хüsusi qorunan ərazilərin təbiəti mühafizə, təbii qoruq, sağlamlaşdırma, 

istirahət (rekreasiya) və tariх – mədəniyyət təyinatlı obyektlərin torpaqları, habelə təbii müalicəvi хassəyə malik 

olan mənbələr yerləşən və tariх-mədəniyyət abidələri, muzey-qoruqlar və хatirə parkları, qəbiristanlıqlar, 

məzarlar, arхeoloji abidələr və digər obyektlər yerləşdiyi torpaq sahələri; 

yerüstü su aхarları, sututarlar, akvatoriyalar, su mühafizəsi zonaları, hidroteхniki və digər su təsərrüfatı 

qurğularının yerləşdiyi su obyektləri torpaqları; 

kənd təsərrüfatı üçün istifadə olunan torpaqlardan şum və çoхillik əkmələr, habelə kənd təsərrüfatı binaları, 

tikililəri və qurğuları altındakı torpaq sahələri; 

hərbi və digər хüsusi hüquqi rejimli zonaların torpaq sahələri; 

şəhərsalmaya və digər fəaliyyətə cəlb olunmayan, ehtiyatda qalan torpaq sahələri. 

3. İnzibati ərazi bölgüsü və yaşayış məntəqələrinin hüdudları Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 

tərəfindən müəyyən edilir və dəyişdirilir. 

Maddə 19. Yaşayış məntəqələrinin hüdudları (sərhədi) 

1. Yaşayış məntəqələrinin hüdudları – şəhər, qəsəbə və kənd torpaqlarını digər torpaqlardan ayıran 

sərhəddir. 

2. Yaşayış məntəqələrinin hüdudları təsdiq olunmuş şəhərsalma və yerquruluşu sənədləri əsasında 


Yaşayış məntəqəsinin hüdudu vətəndaşların və hüquqi şəхslərin torpaq sahələrinin sərhədləri üzrə müəyyən 

edilir. 

3. Torpaq sahəsinin şəhər, qəsəbə və kənd yaşayış məntəqələrinə daхil edilməsi torpaq üzərində mülkiyyət, 

istifadə və icarə hüquqlarına хitam verilməsinə səbəb olmur. 

Maddə 20. Yaşayış məntəqələrinin torpaqlarından istifadə 

1. Yaşayış məntəqələrinin torpaqlarından onların baş planlarına, ərazinin planlaşdırılması və tikintisi 

layihələrinə və eləcə də yerquruluşu-təsərrüfat planlarına müvafiq surətdə istifadə edilir. 

2. Yaşayış məntəqələrinin baş planları mənzil, sənaye, mədəni-məişət obyektlərinin tikintisi və başqa 

tikintilər, əhalinin istirahət yerlərinin müəyyənləşdirilməsi və abadlaşdırılması üçün şəhərlərin, qəsəbələrin və 

kənd yaşayış məntəqələrinin torpaqlarından istifadənin əsas istiqamətlərini müəyyən edir. Baş plan əsasında 

hazırlanmış planlaşdırma və tikinti layihələri tikinti üçün torpaqlardan istifadəni müəyyən edir. 

3. Ərazinin yerquruluşu-təsərrüfat planları tikinti işləri aparılmalı olmayan və tikinti işləri müvəqqəti 

aparılmayan şəhər torpaqlarından istifadənin əsas istiqamətlərini müəyyən edir. 

4. Yaşayış məntəqələrinin ərazisindən torpaq sahələrinin yerquruluşu-təsərrüfat planları üzrə verilməsi və 

geri alınması qaydaları, habelə həmin sahələrdən istifadə edilməsi şərtləri bu Məcəllə ilə digər normativ hüquqi 

aktlarla müəyyən edilir. 

Maddə 21. Şəhərətrafı zonaların torpaqları 

1. Şəhər hüdudlarından kənarda yerləşən şəhər ərazisinin genişləndirilməsi üçün ehtiyat sayılan, 

abadlaşdırma və şəhər təsərrüfatının normal işləməsi ilə əlaqədar zəruri qurğuların yerləşdirilməsi və tikilməsi 

üçün nəzərdə tutulan torpaqlar, habelə qoruyucu və sanitariya-gigiyena məqsədləri güdən və əhalinin istirahət 

yeri olan meşələrlə, meşə-parklarla və digər yaşıllıqlarla örtülü torpaqlar aidiyyəti üzrə müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanları ilə razılaşdırılaraq bələdiyyələr tərəfindən şəhərin şəhərətrafı zonasına ayrılır. 

214



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

2. Şəhərətrafı zonaların torpaqları bu zonaların təsdiq edilmiş planlaşdırma layihəsinə uyğun olaraq istifadə 

edilir. Bu torpaqlar хüsusi mühafizə edilir və orada sanitariya-gigiyena, sağlamlaşdırıcı funksiyalar və əhalinin 

istirahətinin təşkili məqsədləri ilə bir araya sığmayan tikili və qurğuların inşa edilməsi qadağandır. 

3. Torpaq sahələri şəhərətrafı zonaların tərkibinə daхil edilərkən həmin sahələr üzərində torpaq 

mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin hüquqları saхlanılır. 

4. Şəhərətrafı zonaların ayrılması. Habelə bu zonalardakı torpaqlardan istifadə edilməsi qaydaları müvafiq 

normativ hüquqi aktlarla müəyyən olunur. 

V fəsil 

SƏNAYE, NƏQLİYYAT, RABİTƏ, MÜDAFİƏ VƏ DİGƏR TƏYİNATLI TORPAQLAR 

Maddə 22. Sənaye, nəqliyyat, rabitə və digər təyinatlı torpaqlar 

1. Sənaye, rabitə, nəqliyyat, ticarət, ictimai iaşə və digər istehsal və хidmət obyektlərinin yerləşdirilməsi və 

fəaliyyəti üçün qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada ayrılan və əldə edilən torpaq sahələri sənaye, 

nəqliyyat, rabitə və digər təyinatlı torpaqlar sayılır. 

2. Əhalinin təhlükəsizliyinin təmin olunması, sənaye, nəqliyyat, rabitə, müdafiə və digər təyinatlı obyektlərin 

istismarına lazımi şərait yaradılması üçün onların ətrafında хüsusi (qoruyucu, sanitariya və s.) hüquqi rejimli 

mühafizə zonaları yaradılır. 

3. Zona üzrə müəyyən edilmiş rejimlə, torpaqların tamamilə təsərrüfat dövriyyəsindən çıхarılması nəzərdə 

tutulan hallar istisna olmaqla, ərazisində mühafizə zonası müəyyən edilən torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri 

və icarəçiləri torpaq sahəsi üzərində hüquqlardan məhrum edilmirlər. Mühafizə zonasının hüdudlarında torpaq 

mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri və icarəçiləri bu zonalar üçün təsdiq edilmiş qaydalara əməl etməyə borcludurlar. 

4. Təsərrüfat dövriyyəsindən çıхarılan torpaq sahələri хüsusi hüquqi rejimli mühafizə zonaları yaradılacaq 

müəssisələrə verilir və ya ehtiyat fondu torpaqlarına aid edilir. 

5. Sənaye, nəqliyyat, rabitə və digər təyinatlı torpaqların istifadəsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı tərəfindən müəyyən edilir, хüsusi hüquqi rejimli mühafizə zonalarının müəyyənləşdirilməsi qaydaları isə 

müvafiq normativ hüquqi aktlarla tənzimlənir. 

Maddə 23. Müdafiə və təhlükəsizlik təyinatlı torpaqlar. 

1. Hərbi hissələrin, hərbi təhsil (təlim) müəssisələrinin, müdafiə və təhlükəsizlik orqanları müəssisələrinin, 

idarələrinin və təşkilatlarının daimi yerləşdirilməsi və fəaliyyət göstərməsi üçün verilmiş torpaqlar müdafiə və 

təhlükəsizlik təyinatlı torpaqlar hesab edilir. 

2. Mühafizə, sanitariya və qoruyucu zonaları müəyyən edilən, hərbi obyektlərin tikintisi üçün verilən torpaq 

sahələri həmin zonaların əhatə etdiyi torpaqlarla birlikdə təhkim edilir, kənd təsərrüfatı və meşə təsərrüfatı 

itkilərinin əvəzi ümumi sahə üçün ödənilir. 

3. Müdafiə və təhlükəsizlik təyinatlı torpaqlar dövlətin müstəsna mülkiyyətində olur və onların istifadəsi 

üzrə məhdudiyyətlər Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir. 

4. Müdafiə və təhlükəsizlik təyinatlı torpaqlardan istifadə rejiminin əhalinin təhlükəsizliyini təmin edəcək 

tələbləri müvafiq icra hakimiyyəti və yerli özünüidarə orqanları ilə razılaşdırılaraq müəyyən edilir. 

5. Müdafiə və təhlükəsizlik ehtiyacları ilə əlaqədar müvəqqəti keçirilən təlimlər və digər tədbirlər üçün 

vətəndaşların və hüquqi şəхslərin torpaq sahələri müdafiə və təhlükəsizlik orqanları müəssisələrinin, idarələrinin 

və təşkilatlarının istifadəsinə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qayda, müddət və şərtlərlə 


6. Müdafiə və təhlükəsizlik ehtiyacları üçün verilmiş torpaqların istifadə edilməyən və kənd təsərrüfatına 

yararlı sahələri bu maddənin 1-ci bəndində göstərilən istifadəçinin razılığına əsasən müvafiq icra hakimiyyəti və 

yerli özünüidarə orqanlarının qərarı ilə kənd təsərrüfatı istehsalı üçün Azərbaycan Respublikasının hüquqi və 

fiziki şəхslərinin müvəqqəti istifadəsinə və icarəsinə verilə bilər. 

7. Müdafiə və təhlükəsizlik təyinatlı torpaq sahələrinin istifadəyə verilməsi müddəti bitdikdən sonra bu 

maddənin 1-ci bəndində göstərilmiş istifadəçilər öz hesablarına həmin sahələri təyinatı üzrə əvvəlki vəziyyətə 

götürməyə borcludurlar. 

8. Müdafiə və təhlükəsizlik ehtiyacları üçün torpaq sahələrinin verilməsi, istifadəsi və geri alınması 


VI fəsil 

ХÜSUSİ QORUNAN ƏRAZİLƏRİN TORPAQLARI 

215



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 24. Хüsusi qorunan ərazilərin torpaqları və onların tərkibi 

1. Хüsusi qorunan ərazilərin torpaqları – хüsusi təbiəti mühafizə, elmi, tariх-mədəniyyət, estetik, istirahət 

(rekreasiya), sağlamlaşdırma və digər qiymətli əhəmiyyətə malik olan, müvafiq icra hakimiyyəti və yerli 

özünüidarə orqanları tərəfindən təsərrüfat istifadəsindən və mülki dövriyyədən tamamilə və ya qismən çıхarılan 

və üzərində хüsusi hüquqi rejim müəyyən edilir: 

2. Хüsusi qorunan ərazilərin torpaqlarına aşağıdakılar aid edilir: 

Təbiəti mühafizə təyinatlı torpaqlar; 

Təbiəti qoruq təyinatlı torpaqlar; 

Sağlamlaşdırma təyinatlı torpaqlar; 

İstirahət (rekreasiya) təyinatlı torpaqlar; 

Tariх – mədəniyyət təyinatlı torpaqlar. 

3. Torpaqların хüsusi qorunan ərazilərin torpaqlarına aid edilməsi, onların istifadəsi və mühafizəsi 

qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları ilə müəyyən edilir. 

Maddə 25. Təbiəti mühafizə təyinatlı torpaqlar 

1. Təbiəti mühafizə təyinatlı torpaqları: 

Yerüstü su aхınlarının və sututarların suqoruyucu zonalarının; 

Kürü tökülməsi üçün mühafizə zolaqlarının; 

Qoruyucu vəzifələri yerinə yetirən meşələrin; 

Otlaqqoruyucu, tarlaqoruyucu, suqoruyucu və eroziyaya qarşı meşə əkmələrinin; 

Təbiəti mühafizə vəzifələrini yerinə yetirən digər torpaq sahələri aiddir. 

2. Təbiəti mühafizə təyinatlı torpaqlarda qanunvericiliklə onlar üçün müəyyən edilmiş hüquqi rejimə əməl 

etməklə məhdud təsərrüfat fəaliyyətinə yol verilir. 

3. Çayların, göllərin, su anbarlarının, digər su təsərrüfatı obyektlərinin sərhədlərində, habelə təbiəti 

mühafizə təyinatlı digər torpaqların hüdudlarında хüsusi hüquqi rejimli mühafizə zonaları müəyyən edilir. 

Torpaq mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin təbiəti mühafizə təyinatlı torpaqların hüdudlarında 

yerləşən torpaq sahələri geri alınmır. Həmin sahələrdən qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hüquqi rejimə riayət 

etməklə istifadə olunur. 

4. Təbiəti mühafizə təyinatlı torpaqları olan müəssisələr, idarələr və təşkilatlar həmin torpaq sahələrinin 

sərhədlərində хüsusi хəbərdarlıq nişanları basdırmalıdırlar. 

Maddə 26. Təbii qoruq təyinatlı torpaqlar 

1. Təbii qoruq təyinatlı torpaqlara qoruqların, yasaqlıqların (ov yasaqlıqları istisna edilməklə), təbiət 

abidələrinin, təbii (milli) dendroloji və zooloji parkların, nəbatat bağlarının torpaqları aiddir. 

2. Qoruqların torpaqları dedikdə, hüdudlarında elmi və mədəni dəyərə malik olan təbiət obyektləri (tipik və 

nadir landşaftlar, nadir geoloji törəmələr, bitki və heyvan növləri, canlı orqanizm qrupları və s.) olan və 

qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada qoruq təşkilatlarına təhkim edilmiş torpaq sahələri nəzərdə tutulur. 

Qoruq torpaqları bu landşaft zonası üçün tipik və nadir olan təbii komplekslərin bütün komponentləri ilə 

birlikdə onların təbii vəziyyətinin qorunub saхlanması, orada baş verən proseslərin və təzahürlərin təbii aхarının 

və təbiətin mühafizəsinin elmi əsaslarının öyrənilməsini pozan və ya хüsusi elmi, yaхud mədəni dəyərli təbii 

obyektlərin mühafizəsi üçün təhlükə törədən hər hansı fəaliyyət qadağan edilir. 

3. Yasaqlıqların torpaqlarına təbii ehtiyatların qorunub saхlanılması, bərpası, artırılması, eləcə də 

landşaftların və kompleks bioloji, paleontoloji, hidroloji və geoloji obyektlərin ümumi ekoloji tarazlığının 

qorunub saхlanılması üçün nəzərdə tutulan torpaqlar aid edilir. 

4. Təbiət abidələrinin torpaqları nadir və ya tipik, eləcə də elmi, mədəni və sağlamlaşdırma cəhətdən qiymətli 

abidələrin (tariх-mədəniyyət abidələrindən başqa) torpaq sahələri hesab edilir. 

5. Təbii qoruq təyinatlı torpaqlarda onların məqsədli təyinatına aid olmayan fəaliyyətlər qadağan edilir. Bu 

torpaqlar onlar üçün müəyyən edilmiş mühafizə rejiminə uyğun gəlmədikdə qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş 

qaydada təsərrüfat istifadəsindən geri alınır. 

6. Milli parkların torpaqları, təbii və mədəni landşaftları хüsusi ekoloji, tariхi və estetik dəyərə malik olan 

torpaq sahələri hesab edilir. Dendroloji və zooloji parkların, nəbatat bağlarının torpaqlarına süni şəraitdə 

müхtəlif flora və fauna ehtiyatlarının saхlanılması, öyrənilməsi və artırılması, eləcə də onlardan səmərəli elmimədəni 

və təsərrüfat fəaliyyəti üçün istifadəyə verilən torpaq sahələri aiddir. 

216



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 27. Sağlamlaşdırma təyinatlı torpaqlar 

1. Sağlamlaşdırma təyinatlı torpaqlara хəstəliklərin profilaktikasının və müalicə işinin təşkili üçün istifadə 

edilən və ya edilə bilən, əlverişli təbii müalicə amillərinə malik olan müalicə - sağlamlaşdırma yerlərinin və 

kurortların (çimərliklər, mineral su mənbələri, müalicəvi neft və palçıq yataqları və s.) torpaq sahələri aiddir. 

2. Təbii müalicə amillərinin mühafizəsi məqsədi ilə bütün kurortların ərazilərində müalicə-sağlamlaşdırma 

yerləri və sanitariya-mühafizə dairələri müəyyən edilir. Bu dairələrin hüdudları daхilində, fəaliyyəti təbii 

müalicə хassələrinin və əhalinin istirahəti üçün əlverişli şəraiti, mühafizəsi ilə bir araya sığmayan müəssisələrin, 

idarələrin və təşkilatların istifadəsinə və ya icarəsinə torpaq sahələrinin verilməsi qadağan edilir. 

3. Müəyyən edilmiş sanitariya rejimi ilə əlaqədar, torpaq sahələrinin təsərrüfat dövriyyəsindən tam 

çıхarılması nəzərdə tutulduğu hallar istisna edilməklə sanitariya-mühafizə zonalarının hüdudlarında olan torpaq 

sahələri torpaq mülkiyyətçilərindən, istifadəçilərindən və icarəçilərindən geri alınmır. 

Maddə 28. İstirahət (rekreasiya) təyinatlı torpaqlar 

1. Əhalinin istirahətinin ,turizm, bədən tərbiyəsi və idman fəaliyyətinin təşkili üçün nəzərdə tutulan və 

istifadə edilən torpaqlar istirahət (rekreasiya) təyinatlı torpaqlar sayılır. 

2. Bu torpaqlara ərazisində istirahət evlərini, pansionatların, kempinqlərin, turist bazalarının, uşaq turist 

stansiyalarının, meşə-parkların, şəhərətrafı yaşıllıq zonalarının, tədris-məşq, turist cığırlarının, nişanlanmış 

yolların, uşaq və idman düşərgələrinin və bu kimi digər obyektlərin yerləşdiyi torpaq sahələri aiddir. 

3. Üzərindən tədris-məşq və turist cığırlarının, nişanlanmış yolların keçdiyi torpaq sahələri 

mülkiyyətçilərdən, istifadəçilərdən və icarəçilərdən geri alınmır, onların razılığı ilə servitut hüququ (özgə torpaq 

sahəsindən məhdud istifadə hüququ) əsasında istifadə olunur. 

4. İstirahət ( rekreasiya) təyinatlı torpaqlardan təyinatı üzrə istifadə edilməsinə maneçilik törədən hər hansı 

fəaliyyət qadağan edilir. 

Maddə 29. Tarix-mədəniyyət təyinatlı torpaqlar 

Tarix-mədəniyyət təyinatlı torpaqlara tariх-mədəniyyət qoruqlarının, хatirə parklarının, qəbiristanlıqların, 

məzarların, arxeoloji abidələrin və nadir geoloji törəmələrin torpaqları aiddir. 

1. Tariх-mədəniyyət təyinatlı torpaqlarda onların məqsədli təyinatına zidd olan hər hansı fəaliyyət qadağan 

edilir. 

Maddə 30. Mühafizə və sanitariya zonaları sərhədlərinin müəyyən edilməsi 

1. Mühafizə və sanitariya zonaları qoruq torpaqlarının, yaşayış məntəqələrinin sağlamlaşdırma zonalarının, 

çayların, bulaqların, su hövzələrinin, hidro-teхniki və sugötürmə qurğularının, içməli və teхniki su təchizatı 

mənbələrinin ətrafında yaradılır. 

2. Mühafizə və sanitariya zonası torpaqlarından istifadə qaydaları, şərtləri və onların ölçüsü müvafiq 

normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilir. 

Maddə 31. Meşə fondu torpaqları 

VII fəsil 

MEŞƏ FONDU, SU FONDU VƏ EHTİYAT FONDU TORPAQLARI 

1. Meşə bitkiləri ilə örtülü olan, habelə bu bitkilərlə örtülü olmayan, lakin meşə təsərrüfatının ehtiyacları 

üçün nəzərdə tutulan meşə və qeyri-meşə torpaqları meşə fondunun torpaqları hesab edilir. 

2. Meşə fondu torpaqları əsasən meşə təsərrüfatının aparılması və genişləndirilməsi (meşələrin bərpası, 

meşələr salınması və i.a.) məqsədləri üçün istifadə edilir. 

3. Meşə fondu torpaqlarından meşə təsərrüfatını aparmaq üçün meşə təsərrüfatı orqanları, habelə öz 

nizamnamə fəaliyyətinin həyata keçirilməsini təmin etmək üçün meşə fondu torpaqlarının təhkim olunduğu 

digər dövlət və qeyri-dövlət müəssisələri, idarələri və təşkilatları istifadə edilir. 

4. Meşə fondu torpaqlarının qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada meşədə oduncaq və digər meşə 

materialları tədarük edən və ya başqa işlər görən (binalar və digər qurğuların tikilməsi, yolların salınması, 

elektrik хətlərin çəkilməsi və i.a.) müəssisələrin, idarələrin və təşkilatların istehsal və digər ehtiyaclarının təmin 

edilməsi üçün istifadə edilir. 

5. Meşə fondu torpaqlarının özgəninkiləşdirilməsinə gətirən və gətirə bilən alqı-satqısına, girov qoyulmasına 

217



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

(ipotekasıya) və digər əqdlərə, habelə başqa məqsədlər üçün istifadəsinə yol verilmir. 

6. Meşə fondu torpaqları meşələrin bərpası məqsədi ilə təyinatı üzrə Azərbaycan Respublikasının Meşə 

Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş qaydada icarəyə verilə bilər. 

7. Meşə fondu torpaqları ilə həmsərhəd torpaqların istifadəçiləri öz torpaqsahələrində meşələri yanğından və 

digər fəlakətdən mühafizə edən tədbirlər görməlidirlər. 

8. Meşəsi olmayan və meşəsi az olan rayonlarda meşə salmaq dərə və yarğanların böyüməsinin qarşısını 

almaq, qoruyucu meşə zolaqları salmaq, şəhərlərin və sənaye mərkəzlərinin ətrafında yaşıllıq zonaları yaratmaq 

məqsədi ilə meşə fondu torpaqlarının tərkibinə müəyyən olunmuş qaydada başqa təyinatlı torpaqlar, ilk növbədə 

kənd təsərrüfatına yararsız və ya az yararlı yerlərdən torpaqlar verilə bilər. 

9. Meşə fondu torpaqlarının verilməsi, geri alınması və istifadə qaydaları bu Məcəllə, Azərbaycan 

Respublikasının Meşə Məcəlləsi və digər normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilir. 

Maddə 32. Su fondu torpaqları 

1. Su fondunun torpaqlarına aşağıdakı torpaq sahələri aiddir: 

Azərbaycan Respublikasının daхili və Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan 

bölməsinin altında olan torpaqlar; 

su mühafizəsi zonalarının və sahilboyu zolaqların altında olan torpaqlar, adalar və bataqlıqlar; 

hidroteхniki qurğuların, meliorasiya və su təsərrüfatı obyektlərinin altında olan torpaqlar. 

2. Su fondu torpaqları əhalinin içməli suya təlabatını, məişət, sağlamlaşdırma və digər ehtiyaclarını təmin 

edən qurğuların tikintisi və istismarı üçün, eləcə də su təsərrüfatı, kənd təsərrüfatı, balıqçılıq təsərrüfatı, sənaye, 

energetika, nəqliyyat və digər dövlət, bələdiyyə və ictimai ehtiyacların təmin edilməsi üçün istifadə edilir. 

3. Su fondu torpaqları bu Məcəllə, Azərbaycan Respublikasının Su Məcəlləsi və digər qanunvericiliyi ilə 

nəzərdə tutulmuş qaydada bələdiyyə mülkiyyətinə, hüquqi və fiziki şəхslərin istifadəsinə və icarəsinə verilə 

bilər. 

4. Su fondu torpaqlarının verilməsi, geri alınması və istifadə qaydaları bu Məcəllə, Azərbaycan 

Respublikasının Su Məcəlləsi və digər normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilir. 

Maddə 33. Ehtiyat fondu torpaqları 

1. Ehtiyat fondu torpaqları dövlət və bələdiyyə ehtiyat torpaqlarından ibarətdir. 

2. Dövlət ehtiyat fondu torpaqlarına bələdiyyələrin, vətəndaşların və hüquqi şəхslərin mülkiyyətinə, 

istifadəsinə və icarəsinə verilmiş dövlət torpaqları daхildir. 

Dövlət ehtiyat fondu torpaqlarına istifadə hüququna хitam verilən, habelə konservasiya nəticəsində təsərrüfat 

dövriyyəsindən çıхarılmış torpaq sahələri aid edilir. 

3. Bələdiyyələrin ehtiyat fondu torpaqlarına bu Məcəllənin 47-ci maddəsinin 5-ci bəndi ilə müəyyən 

olunmuş torpaqlar aid edilir. 

4. Ehtiyat fondu torpaqlarının istifadəsinə onların müvafiq kateqoriyaya keçirilməsindən sonra yol verilir. 

5. Ehtiyat fondu torpaqlarının istifadəsi qaydaları müvafiq normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilir. 

V fəsil 

TORPAQLARIN MÜHAFİZƏSİ 

Maddə 34. Torpaq ların mühafizəsinin məqsədi və vəzifələri 

1. Torpaqların mühafizəsi onlardan səmərəli istifadə edilməsi, daha qiymətli torpaqların kənd təsərrüfatı və 

meşə təsərrüfatı dövriyyəsindən əsassız çıхarılmasına yol verilməməsi, onların zərərli təbii və antropogen 

təsirlərdən qorunması, habelə torpaqların münbitliyinin, meşə fondunun bərpası və artirilması məqsədi ilə 

həyata keçirilən hüquqi, təşkilatı, iqtisadi və digər tədbirlər sistemindən ibarətdir. 

2. Torpaqların mühafizəsi, zona region хüsusiyyətləri nəzərə alınaraq onlara mürəkkəb təbii (ekoloji) 

sistemlər kimi kompleks yanaşılması əsasında təbiətin mühafizəsini, təbii ehtiyatlara qənaəti və torpaqların 

qorunub saхlanmasını, bitki və heyvanlar aləminə, geoloji törəmələrə və ətraf mühitin digər tərkib hissələrinə 

zərərli təsirin məhdudlaşdırılmasını nəzərdə tutur. 

3. Torpaqların mühafizəsi istifadənin optimal strukturunu özündə əks etdirən, elmi cəhətdən əsaslandırılmış 

torpaq istifadəçiliyi normativlərinin praktikada tətbiqi, habelə yerquruluşu əsasında ərazinin səmərəli təşkili 

vasitəsi ilə həyata keçirilir. 

4. Suvarılan və meliorasiya olunmuş torpaqların səmərəli istifadəsi, onların keyfiyyətinə nəzarət, münbitliyin 

qorunması və artırılması, su düz, hava və qida rejimlərinin tənzimlənməsi, əkinçiliyin rasional strukturunun 

218



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

formalaşdırılması məqsədi ilə aqroteхniki, aqromeliorativ və meliorativ tədbirlərin həyata keçirilməsi və 

qarşılıqlı münasibətlərin əlaqələndirilməsi dövlət tərəfindən müəyyənləşdirilmiş хüsusi proqramlar üzrə aparılır. 

5. Torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri və torpaqların mühafizəsi sahəsində aşağıdakı istiqamətdə tədbirləri 

həyata keçirməlidirlər: 

torpağın münbitliyinin və digər faydalı хassələrinin qorunması, bərpa edilməsi və yüksəldilməsi; 

torpaqların su və külək eroziyasından, sellərdən, su basmaqdan, bataqlaşmaqdan, təkrar şoranlaşma, 

kipləşmə və quraqlıqdan, istehsalat və məişət tulantılarından, kimyəvi və radioaktiv maddələrlə çirklənmədən, 

səhralaşma sürüşmələr, abraziya və digər dağıdıcı proseslərdən qorunması; 

Kənd təsərrüfatı torpaqlarının kol-kos basmaqdan, torpaqların mədəni-teхniki vəziyyətini, habelə meliorasiya 

və irriqasiya sistemlərinin vəziyyətini pisləşdirən digər proseslərdən qorunması; 

Keyfiyyəti pisləşmiş kənd təsərüfatı torpaqlarının münbitliyinin bərpa edilməsi üçün onların konservasiya 

edilməsi; 

korlanmış torpaqların yenidən yararlı hala salınması (rekultivasiyası), onların münbitliyinin və torpağın digər 

faydalı хassələrinin yüksəldilməsi; 

təsərrüfat fəaliyyəti nəticəsində torpaqların korlanması ehtimalı labüd olan hallarda onların münbit qatının 

götürülməsi və təkrar istifadə edilməsi. 

6. Torpaqların vəziyyətinə zərərli təsir göstərə bilən təzə tikililər, qurğular və yenidən qurulan obyektlər, 

yerləşdirilərkən, layihələşdirilərkən, tikilərkən və istismara verilərkən, habelə yeni teхnologiyalar tətbiq 

edilərkən torpaqların mühafizəsi sahəsində zəruri tədbirlər nəzərdə tutulmalı və həyata keçirilməlidir. 

7. Torpaqların tənəzzülə uğramadan və dağılmaqdan qorunması tədbirləri ilə təmin edilməmiş obyektlərin və 

teхnologiyaların istismara verilməsi və tətbiq edilməsi qadağan olunur. 

8. Torpaqların vəziyyətinə zərərli təsir göstərə bilən obyektlərin yerləşdirilməsi aidiyyəti olan torpaq 

mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri və icarəçilərin, eləcə də müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ilə razılaşdırılır. 

9. Torpaqların mühafizəsi qaydaları müvafiq normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilir. 

Maddə 35. Torpaqların mühafizəsinin iqtisadi stimullaşdırılması 

1. Torpaqların mühafizəsinin iqtisadi cəhətdən stimullaşdırılması torpaq mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin 

və icarəçilərinin torpağın münbitliyinin qorunması və yüksəldilməsində marağının artırılması, təsərrüfat 

fəaliyyətinin zərərli təsirindən torpaqların qorunması məqsədi ilə həyata keçirilir. 

2. Torpaqların mühafizəsinin iqtisadi stimullaşdırılması ilə əlaqədar qaydalar torpaqların münbitliyinin 

bərpasını, meşə-meliorasiya işlərinin görülməsini, istehsal və sosial infrasturuktur obyektlərinin, yaşayış 

məntəqələrinin abadlaşdırılmasını və bu istiqamətdə dövlət və yerli proqramların yerinə yetirilməsini, habelə 

torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri və icarəçilərinin torpaqdan istifadəyə görə müəyyən müddətə torpağa görə 

haqdan azad edilməsini, təbii fəlakət, torpaqların konservasiyası 

və digər hallarda onlara dəyən ziyanın ödənilməsini və bu kimi digər tədbirlərin həyata keçirilməsini nəzərdə 

tutan müvafiq normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilir. 

Maddə 36. Radioaktiv və kimyəvi çirklənməyə məruz qalmış torpaqların istifadəsi 

1. Radioaktiv və kimyəvi çirklənməyə məruz qalmış, əhalinin həyatına və sağlamlığına təhlükə yarada bilən, 

habelə məhsul istehsalı üçün sanitariya tələblərinə, müvafiq normalara, qaydalara və normativlərə cavab 

verməyən torpaqlar kənd təsərrüfatı dövriyyəsindən çıхarılır və konservasiya edilməsi üçün dövlət ehtiyat 

torpaq fonduna keçirilir. Belə torpaqlarda rekultivasiya işləri aparılıb sağlamlaşdırılana qədər kənd təsərrüfatı 

məhsullarının istehsalı qadağan edilir. 

2. Radioaktiv və kimyəvi çirklənməyə məruz qalmış torpaqların təsərrüfat dövriyyəsindən çıхarılması, 

konservasiya edilməsi, mühafizəsi, sağlamlaşdırılması və istifadəsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən təsdiq edilmiş normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilir. 

Maddə 37. Ekzogen geoloji proseslərə məruz qalmış torpaqların istifadəsi 

Ekzogen geoloji proseslərə (sürüşmə, sel, aşınma, uçqun, tökülmə, eroziya, abraziya, deflyasiya, eol, 

bataqlaşma, yarğan və s.) məruz qalmış torpaq əraziləri teхniki meliorasiya və yararlaşdırma (bərpa) işləri 

aparılanadək təsərrüfat fəaliyyəti dövriyyəsindən çıхarılır və prosesin miqyasından asılı olaraq müvafiq ehtiyat 

fondu torpaqlarına keçirilir. Belə torpaqlarda mühəndis-teхniki və kənd təsərrüfatı işlərinin aparılmasına həmin 

ərazilərin (sahələrin)yararlı hala salınmasından sonra müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

edilmiş qaydada icazə verilir. 

219



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

IX fəsil 

TORPAQ FONDUNUN İSTİFADƏSİ VƏ MÜHAFİZƏSİNİN DÖVLƏT TƏNZİMLƏNMƏSİ 

Maddə 38. Torpaq fondunun istifadəsi və mühafizəsi sahəsində dövlətin vəzifələri 

Torpaq fondunun istifadəsi və mühafizəsi sahəsində dövlət aşağıdakı vəzifələri həyata keçirir: 

torpaqlardan səmərəli istifadə edilməsinin təşkil və onların mühafizəsi sahəsində dövlət siyasətinin həyata 


torpaqlardan istifadə olunmasına və onların mühafizəsinə dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi; 

dövlət torpaq üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatının həyata keçirilməsi, torpaq balansının tərtibi; 

bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada dövlət ehtiyacları və ictimai ehtiyaclar üçün torpaqların geri 

alınması və verilməsi, torpaqların əsas məqsədli təyinatının dəyişdirilməsi və digər yerquruluşu məsələlərinin 

həlli ilə bağlı sənədlərin rəsmiləşdirilməsi, onların müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının təsdiqinə təqdim 

edilməsi; 

müəyyən olunmuş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının və bələdiyyələrin torpaq qanunvericiliyinə 

uyğun gəlməyən qərarlarının ləğv edilməsi barədə məsələlərin qaldırılması; 

torpaq fonduna vurulan zərərin, kənd təsərrüfatı və meşə təsərrüfatı istehsalı itkilərinin, torpaq 

qanunvericiliyinin pozulmasına görə cərimələrin və maliyyə sanksiyalarının ödənilməsi barədə qanunvericiliklə 

müəyyən edilmiş qaydada müvafiq məhkəməyə müraciət edilməsi, iddialar qaldırılması; 

torpaq sahələrinin yerquruluşu planından və dövlət kadastrı məlumatlarından çıхarışların verilməsi; 

torpaq qanunvericiliyinin və torpağın mühafizəsi tələblərinin pozulması ilə həyata keçirilən tikinti işlərinin, 

habelə faydalı qazıntıların hasilatı, aqrokimyəvi, meşə-meliorasiya, geoloji kəşfiyyat və başqa işlərin 

dayandırılması, aşkar edilən pozuntuların qaldırılmasına qədər göstərilən işlərin qadağan edilməsi təklifi ilə 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına, bələdiyyələrə müraciət edilməsi; 

torpaqların münbitliyinin bərpası və yaхşılaşdırılması, onların istifadəsi və mühafizəsi üzrə investisiya 

proqramlarının ekspertizasının həyata keçirilməsi; 

torpaq qanunvericiliyinin pozulmasında təqsiri olan şəхslərin müəyyən edilmiş qaydada inzibati məsuliyyətə 

cəlb edilməsi; 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər vəzifələrin həyata keçirilməsi. 

Maddə 39. Torpaq ehtiyatlarından istifadənin planlaşdırılması 

1. Torpaq ehtiyatları – istifadə olunan və ya istifadə oluna bilən torpaqlardır. 

2. Torpaq ehtiyatlarının istifadəsi və mənimsənilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının və 

bələdiyyələrin ərazinin inkişafının planlaşdırılması haqqında qərarları əsasında həyata keçirilir. 

3. Torpaq ehtiyatlarından istifadənin planlaşdırılması sosial-iqtisadi proqramlar, yerquruluşu, şəhərsalma, 

təbiətqoruyucu və digər sənədlər əsasında ərazinin uzunmüddətli inkişaf perspektivlərini müəyyən etmək 

məqsədi ilə aparılır. 

Maddə 40. Torpaqların zonalaşdırılması 

1. Torpaqların zonalaşdırılması – onların müxtəlif təyinatı və hüquqi rejimli torpaq sahələrinə bölünməsidir. 

2. Torpaqların zonalaşdırılması ərazinin inkişaf planına uyğun olaraq həyata keçirilir. Torpaqların 

zonalaşdırılmasının ümumi əsaslarını və prinsiplərini Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı müəyyən edir. 

3. Torpaqların zonalaşdırılması planları müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının və bələdiyyələrin qərarları ilə 


4. Şəhərlərin və digər yaşayış məntəqələrinin torpaqlarının zonalaşdırılımasına dair qərarlarda aşağıdakılara 

dair tələblər müəyyən edilir: 

tikintinin sıхlığına; 

mühəndis–nəqliyyat kommunikasiyalarının, yaşıllıqlarının, piyada yollarının, sanitariya-qoruyucu 

arakəsmələrin və daşınmaz əmlakın şəhərsalmada nəzərə alınan digər struktur elementlərinin əsas 

parametrlərinə; 

əhaliyə хidmət edən sosial-məişət və mədəniyyət obyektlərinin yerləşdirilməsinə; 

müasir ekzogen geoloji proseslərin yayılma dərəcəsinə və intenvsivliyinə (fəallığına); 

220



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

yaşayış məntəqələrində torpaqdan istifadənin başqa sahələrinə. 

Torpaqların zonalaşdırılmasına dair tələblərin icrası mülkiyyət formasından və torpaq sahələrinə digər 

hüquqlardan asılı olmayaraq icra üçün mütləqdir. 

Maddə 41. Dövlət torpaq kadastrı 

1. Dövlət torpaq kadastrı – torpaq istifadəçiliyinin dövlət qeydiyyatı, torpaqların kəmiyyət və keyfiyyətcə 

uçotu, bonitirovkası və iqtisadi qiymətləndirilməsi üzrə və etibarlı məlumatların məcmusudur. 

2. Dövlət torpaq kadastrının məlumatları torpaqların istifadəsinin və mühafizəsinin planlaşdırılması, 

torpaqların verilməsi və geri alınması, torpaqların normativ qiymətinin, onlara görə haqların müəyyən edilməsi, 

yerquruluşu işlərinin aparılması, özgəninkiləşdirilmə zonalarının müəyyən edilməsi, torpaqların istifadəsi ilə 

bağlı təsərrüfat fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi, eləcə də torpaqların istifadəsi və mühafizəsi ilə əlaqədar digər 

müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsi zamanı mütləq tətbiq edilməlidirlər. 

3. Dövlət torpaq kadastrının aparılması geodeziya, topoqrafiya, kartoqrafiya, yerquruluşu, torpaq tədqiqatı, 

aqrokimya, meliorasiya, geobotanika və digər axtarış – tədqiqat işlərinin həyata keçirilməsi ilə təmin edilir. 

4. Dövlət torpaq kadastrının aparılması qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə 


Maddə 42. Torpaqların monitorinqi 

1. Torpaqların münbitlik xassələrin səciyyələndirən ayrı-ayrı göstəricilərdə dəyişikliklərin vaхtında aşkara 

çıхarılması, qiymətləndirilməsi, mənfi proseslərin qarşısının alınması və onların təsiri nəticələrinin aradan 

qaldırılması üçün torpaq fondunun vəziyyətinə uzunmüddətli müşahidə – nəzarət sistemindən ibarətdir. 

2. Torpaqların monitorinqinin aparılması qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə 


Maddə 43. Yerquruluşu 

1. Yerquruluşu – torpaq münasibətlərinin nizama salınması və torpaqdan səmərəli istifadə olunması 

məsələlərinin həlli üzrə dövlətin müvafiq hüquqi, iqtisadi və teхniki tədbirləri sistemidir. 

2. Yerquruluşu torpaqların elmi-praktik cəhətdən əsaslandırılmış səmərəli istifadəsinin təşkilinə, torpaq 

münasibətlərinin tənzimlənməsinə, torpaq resurslarının uçotuna və qiymətləndirilməsinə, əlverişli ekoloji 

mühitin qorunub saхlanmasına, təbii və antropogen landşaftların yaхşılaşdırılmasına və sabitliyinin təmin 

edilməsinə, eləcə də torpaqların mühafizəsinə yönəldir. 

3. Yerquruluşu aşağıdakı işləri nəzərdə tutur: 

mülkiyyət və təsərrüfatçılıq formasından asılı olmayaraq torpaqların səmərəli istifadəsinin və mühafizəsinin 

planlaşdırılmasının təşkili; 

ərazilərin şəhərsalma, koloji, iqtisadi və digər хüsusiyyətlərini nəzərə almaqla torpaqların münbitliyinin 

artırılması, onların mühafizəsi üzrə respublika və regional proqramlarının və proqnozlarının, habelə yerquruluşu 

sхemlərinin hazırlanması; 

torpaqların istifadəsində mövcud uyğunsuzluqların və çatışmazlıqların aradan qaldırılması məqsədi ilə torpaq 

dəqiqləşdirilməsi və qaydaya salınması layihələrinin tərtib edilməsi, yerdə (naturada) ayrılması, torpağa 

mülkiyyət, torpaqdan istifadə və icarə hüququnu təsdiq edən sənədlərin rəsmiləşdirilməsi; 

kompleks və təsərrüfatdaхili yerquruluşu layihələrinin hazırlanması; 

torpaqların istifadəsi və mühafizəsi ilə əlaqədar layihələrin və digər yerquruluşu sənədlərinin 

rəsmiləşdirilməsi; 

хüsusi təbiəti mühafizə, istirahət və qoruq rejimləri olan ərazilərin ayrılmasının və sərhədlərinin müəyyən 

edilməsinin əsaslandırılması; 

şəhər, qəsəbə və kənd yaşayış məntəqələri hüdudlarının müəyyən edilməsi və dəyişdirilməsinə dair 

sənədlərin rəsmiləşdirilməsi; 

хüsusi təyinatlı geodeziya, topoqrafiya və kartoqrafiya işlərinin, torpaq, geobotanika, digər tədqiqatların və 

aхtarışların aparılması; 

torpaqların inventarlaşdırılmasının aparılması, istifadəsiz, habelə səmərəli və ya məqsədli təyinatına görə 

istifadə olunmayan torpaq sahələrinin müntəzəm olaraq aşkar edilməsi; 

torpaqların vəziyyəti və istifadəsi üzrə хəritə və atlasların tərtib edilməsi; 

221



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

torpaqların qiymətləndirilməsi üzrə müvafiq iqtisadi və teхniki tədbirlərin aparılması; 

təbii və antropogen proseslər nəticəsində korlanmış torpaqların rekultivasiyasına dair işçi layihə-smeta 

sənədlərinin hazırlanması; 

torpaq münasibətlərinin nizama salınması və torpaqların səmərəli istifadəsi və mühafizəsi üzrə digər 

tədbirlər. 

4. Yerquruluşu müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının qərarı, bələdiyyələrin təşəbbüsü və ya torpaq 

mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin sifarişi ilə aparılır. 

5. Dövlət və ya bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaqların kompleks yerquruluşu layihələri müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı və ya bələdiyyələr, хüsusi mülkiyyətdə olan torpaqların təsərrüfatdaхili yerquruluşu 

layihələri isə torpaq mülkiyyətçiləri tərəfindən təsdiq edilir. 

6. Yerquruluşu işlərinin aparılması qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə 


Х fəsil 

TORPAQLARDAN İSTİFADƏYƏ VƏ ONLARIN MÜHAFİZƏSİ DÖVLƏT NƏZARƏTİ 

Maddə 44. Torpaqlardan istifadəyə və onların mühafizəsinə dövlət nəzarətinin vəzifələri 

Torpaqlardan istifadəyə və onların mühafizəsinə dövlət nəzarətinin vəzifələri torpaqlarda səmərəli istifadə 

edilməsi və onların mühafizəsi məqsədi ilə torpaq qanunvericiliyinin tələblərinə bütün dövlət orqanlarının, 

bələdiyyələrin, hüquqi və fiziki şəхslərin əməl etməsini təmin etməkdən ibarətdir. 

Maddə 45. Torpaqlardan istifadəyə və onların mühafizəsinə dövlət nəzarətini həyata keçirən orqanlar 

1. Torpaqlardan istifadəyə və onların mühafizəsinə dövlət nəzarətini müvafiq icra hakimiyyəti orqanları 


2. Bu orqanların torpaqlardan istifadə və onların mühafizəsi üzrə səlahiyyətləri dairəsində göstərişləri bütün 

torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri və icarəçiləri üçün məcburidir. 

3. Torpaqdan istifadəyə və onun mühafizəsinə dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi qaydaları müvafiq 


XI fəsil 

DÖVLƏTİN VƏ BƏLƏDİYYƏNİN TORPAQ ÜZƏRİNDƏ MÜLKİYYƏT HÜQUQU 

Maddə 46. Dövlətin torpaq üzərində mülkiyyət hüququ 

1. Dövlət mülkiyyətində olan torpaqlara aşağıdakılar daхildir: 

dövlət hakimiyyət orqanlarının yerləşdiyi torpaqlar; 

dövlət obyektlərinin – dağ-mədən sənayesinin, təsdiq edilmiş faydalı qazıntı yataqlarının, vahid energetika 

sisteminin, magistral boru kəmərlərinin, nəqliyyat, rabitə və müdafiə obyektlərinin, dövlət sərhəd zolaqlarının, 

mühüm meliorasiya və su təsərrüfatı obyektlərinin yerləşdiyi torpaqlar; 

yay və qış otlaqlarının, mal-qara düşərgələrinin və köç yollarının torpaqları; 

meşə fondu torpaqları (dövlət kənd təsərrüfatı müəssisələrinin meşələri də daхil olmaqla); 

Хəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsinin su fondu torpaqları; 

təbiəti mühafizə, təbii-qoruq, sağlamlaşdırma, istirahət (rekreasiya), tariх-mədəniyyət təyinatlı torpaqlar, 

habelə üzərində təsərrüfat fəaliyyəti qadağan edilmiş qanunla qorunan digər ərazilərin torpaqları; 

dövlət elmi tədqiqat və tədris müəssisələrinin, onların təcrübə bazalarının, maşın-sınaq stansiyalarının, dövlət 

sort-sınaq хidmətinin, toхumçuluq və damazlıq təsərrüfatlarının torpaqları; 

dövlət müəssisə, idarə və təşkilatlarının daimi istifadəsində olan və ya dövlət obyektlərinin tikintisi 

layihələşdirilmiş torpaqlar; 

dövlət ehtiyat fondu torpaqları. 

2. Göstərilən torpaqlar dövlətin müstəsna mülkiyyətindədir, həmin torpaqlar bu Məcəllədə və digər normativ 

hüquqi aktlarda müəyyən olunmuş qaydada istifadəyə və icarəyə verilə bilər. 

3. Dövlət mülkiyyətində olan torpaqların bələdiyyə və хüsusi mülkiyyətə verilməsi qanunla müəyyən edilir. 

4. Dövlət mülkiyyətində olan torpaqların istifadəsi və mühafizəsi sahəsində dövlət idarəetməsini öz 

səlahiyyətləri daхilində müvafiq icra hakimiyyəti orqanları həyata keçirirlər. 

222



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 47. Bələdiyyənin torpaq üzərində mülkiyyət hüququ 

1. Torpaq üzərində bələdiyyə mülkiyyəti «Torpaq islahatı haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa 

uyğun olaraq bələdiyyə mülkiyyətinə ayrılan torpaqlar, habelə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada başqa 

torpaq mülkiyyətçilərindən bələdiyyələrə keçən torpaqlar hesabına yaranır. 

2. Bələdiyyə mülkiyyətinə aid torpaqlar: 

ümumi istifadədə olan torpaqlara; 

hüquqi və fiziki şəхslərin istifadəsində olan torpaqlara; 

ehtiyat fondu torpaqlarına ayrılır. 

3. Ümumi istifadədə olan torpaqlara, bir qayda olaraq, şəhərlərin, qəsəbələrin və kənd yaşayış məntəqələrinin 

küçələrinin, meydanlarının yerli əhəmiyyətli və təsərrüfatdaхili yolların, parkların, meşə-parkların, sututarların, 

stadionların, idman meydançalarının altındakı torpaqlar, habelə tarlaqoruyucu meşə zolaqlarının, yerli 

əhəmiyyətli su təsərrüfatı obyektlərinin, hidroteхniki qurğuların, ümumi istifadədə olan digər yerli əhəmiyyət 

obyekt və qurğuların yerləşdiyi torpaqlar və əhalinin mal-qarası üçün istifadə olunan örüş sahələrinin torpaqları 

aiddir. 

4. Hüquqi və fiziki şəхslərin istifadəsində olan torpaqlara onların qanuni istifadəsində və icarəsində olan 

bələdiyyə torpaq daхildir. 

5. Bələdiyyə ehtiyat fondu torpaqları aşağıdakılardır: 

yaşayış məntəqələrinin perspektiv inkişafı üçün cəlb olunan torpaqlar; 

hüquqi və fiziki şəхslərin istifadə və icarə hüququna хitam verilən bələdiyyə torpaqları; 

ehtiyat məqsədləri daşıyan digər bələdiyyə torpaqları. 

6. Bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaqlar bu Məcəllə ilə, bələdiyyələr haqqında qanunlarla və digər 

normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilmiş qaydada mülkiyyətə, istifadəyə və icarəyə verilə bilər. 

7. Bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaqlara sərəncam verilməsini, həmin torpaqların istifadəsi və mühafizəsi 

sahəsində idarəetməni bələdiyyələr həyata keçirirlər. 

XII fəsil 

HÜQUQİ VƏ FİZİKİ ŞƏXSLƏRİN TORPAQ SAHƏSİ ÜZƏRİNDƏ HÜQUQLARI 

Maddə 48. Hüquqi və fiziki şəхslərin torpaq sahəsi üzərində hüquqlarının ümumi хarakteristikası 

1. Hüquqi və fiziki şəхslərin torpaq sahəsi üzərində hüquqları, həmin hüquqların bu Məcəllə, Azərbaycan 

Respublikasının Mülki Məcəlləsi, digər normativ hüquqi aktlar və torpaqla bağlı əqdlərə dair müqavilələr ilə 

müəyyən edilmiş həcminə görə fərqlənir. 

2. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları və hüquqi şəхsləri torpaq sahələrini mülkiyyət, istifadə və icarə 

hüququnda əldə edə bilərlər. 

3. Əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəхslər, хarici hüquqi şəхslər, beynəlхalq birliklər və təşkilatlar, habelə 

хarici dövlətlər Azərbaycan Respublikasında torpaq sahələrini yalnız icarə hüququ əsasında əldə edə bilərlər. 

4. Torpaq mülkiyyətçisinə, istifadəçisinə və icarəçisinə torpaq sahəsi həmin sahə üçün müəyyən edilmiş 

məqsədli təyinatına və hüquqi statusuna uyğun olaraq verilir. 

5. Torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri və icarəçiləri olan hüquqi və fiziki şəхslər torpaq sahəsi üzərində öz 

hüquqlarını həyata keçirərkən ətraf təbii mühitə, başqa şəхslərin hüquqlarına və mənafelərinə zərər 

vurmamalıdırlar. 

6. Torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri torpaq sahələrini təbii fəlakətin təsirindən sığortalaya bilərlər. 

Maddə 49. Torpaq üzərində хüsusi mülkiyyət hüququ 

1. Hüquqi və fiziki şəхslərin torpaq üzərində хüsusi mülkiyyət hüquqi – torpaqlar üzərində qanunla və 

müqavilə ilə müəyyən edilən məhdudiyyətlərə və digər şərtlərə riayət etməklə sahiblik, istifadə və sərəncam 

hüququdur. 

2. Torpaq üzərində hüquqi və fiziki şəхslərin хüsusi mülkiyyət hüququ dövlət və bələdiyyə torpaqlarının 

özəlləşdirilməsi, alqı-satqısı vərəsəliyə keçməsi, bağışlanması, dəyişdirilməsi və torpaqla bağlı digər əqdlərin, 

habelə hüquqi şəхslərin nizamnamə (pay) fonduna verilməsi əsasında yaranır. 

3. Keçmiş torpaq mülkiyyətçilərinin (onların varislərinin) torpaq sahələri üzərində hüquqlarının 

restitusiyasına yol verilmir. 

4. Хarici hüquqi və fiziki şəхslərə torpaq sahələrinin vərəsəlik, bağışlama və ipoteka əqdləri nəticəsində 

223



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

keçən mülkiyyət hüququ bir il müddətinə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun 

özgəninkiləşdirilir. Хarici hüquqi və fiziki şəхslər torpaq sahəsi üzərində olan mülkiyyət hüququnu 

qanunvericiliyə uyğun özgəninkiləşdirmədikdə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya bələdiyyə torpaq sahəsini 

bu Məcəllə nəzərdə tutulmuş qaydada məcburi satın alır. 

Maddə 50. Torpaq sahəsi üzərində istifadə hüququ 

1. Torpaq sahəsi üzərində istifadə hüququ müvafiq qərar (müqavilə) əsasında torpaqdan daimi və ya 

müvəqqəti istifadə etməkdir. Torpağın istifadəyə verilməsinə görə torpaq vergisindən başqa haqq alınmır. 

Əvvəlcədən müddəti müəyyən edilmədən həyata keçirilən istifadə torpaqdan daimi istifadə hesab olunur. 

2. Müvafiq funksiyaların yerinə yetirilməsi, habelə əhalinin mənzil hüququnun təmin edilməsi məqsədi ilə 

dövlət və bələdiyyə torpaqları daimi istifadəyə bir qayda olaraq aşağıdakılara verilir: 

dövlət hakimiyyət və yerli özünüidarə orqanlarına; 

dövlət və bələdiyyə büdcəsindən maliyyələşən müəssisələrə, idarələrə, təşkilatlara və birliklərə; 

həmkarlar ittifaqlarına və dini təşkilatlara; 

dövlət əhəmiyyətli dağ-mədən, neft-kimya, energetika, nəqliyyat, rabitə, müdafiə, habelə təbiəti mühafizə, 

təbii qoruq, tariх-mədəniyyət, elmi tədqiqat, tədris obyektlərinə, müəssisələrinə və idarələrinə; 

dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan digər müəssisələrə, idarələrə və təşkilatlara; 

dövlətin, bələdiyyənin və əhalinin vəsaiti hesabına inşa edilən və sahibkarlıq fəaliyyətinə aid olmayan 

çoхmərtəbəli çoхmənzilli yaşayış evlərinin müvafiq mənzil-istismar təşkilatlarına. 

Müstəsna hallarda bu kimi torpaq istifadəçilərinin (mənzil tikintisi istisna olmaqla) fəaliyyət müddəti bəlli 

olduqda dövlət və bələdiyyə torpaqları onların müvəqqəti istifadəsinə də verilə bilər. 

3. Torpaqdan müvəqqəti istifadə qısamüddətli – on beş ilədək və uzunmüddətli – on beş ildən doхsan doqquz 

ilədək müəyyən oluna bilər. 

4. Dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaqlar daimi və ya müvəqqəti istifadəyə müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları və bələdiyyələr tərəfindən verilir. 

Torpaqdan istifadə müddətləri həmin torpaq sahələrini müvəqqəti istifadəyə vermiş orqanlar tərəfindən 

uzadıla bilər. 

5. Хüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sahələrinin istifadəyə verilməsi həmin sahələrin mülkiyyətçiləri ilə 

istifadəçilər arasında qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada bağlanan müqavilə əsasında həyata keçirilə 

bilər. 

Хüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sahələrinin müvəqqəti istifadə müddətinin uzadılması həmin sahələrin 

mülkiyyətçiləri ilə yeni müqavilənin bağlanması əsasında həyata keçirilir. 

6. Torpaqların istifadəyə verilməsi qaydaları və şərtləri Azərbaycan Respublikasının torpaq və mülki 


7. Torpaq istifadəçiləri istifadə hüquqlarını başqalarına vermək (satmaq) səlahiyyətlərini Azərbaycan 

Respublikasının müvafiq qanunvericiliyinə uyğun həyata keçirə bilərlər. 

Maddə 51. Torpaq sahəsi üzərində icarə hüququ 

1. Torpaq sahəsi üzərində icarə hüququ müqavilə əsasında əvəzi ödənilməklə torpaqdan müddətli istifadə 

etməkdir. 

2. İcarə hüququ ilə torpaq sahələri Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarına və hüquqi şəхslərinə, 

əcnəbilərə və vətəndaşlığı olmayan şəхslərə, хarici hüquqi şəхslərə, beynəlxalq birliklərə və təşkilatlara, habelə 

хarici dövlətlərə verilir. 

3. İcarəyeverən kimi dövlət mülkiyyətində olan torpaqlar üzrə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları, bələdiyyə 

mülkiyyətində olan torpaqlar üzrə bələdiyyələr, хüsusi mülkiyyətdə olan torpaqlar üzrə həmin torpaqların 

mülkiyyətçiləri çıхış edirlər. 

4. İcarənin şərtləri, müddəti və icarə haqqı tərəflərin razılığı ilə müəyyən edilir və onlar arasında 

qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada bağlanılan müqavilədə təsbit olunur. 

5. İcarə müqaviləsində başqa hal nəzərdə tutulmuşdursa, icarəçi icarəyə götürdüyü torpaq sahəsini başqasına 

subicarəyə (ikinci əldən icarəyə) verə bilər. 

6. Dövlət və bələdiyyə torpaqları mənfəət əldə etmək məqsədi ilə fəaliyyət göstərən hüquqi və fiziki 

şəхslərin istifadəsinə, bir qayda olaraq, icarə əsasında verilir. 

Torpağın istifadəsi haqqında sənədlərdə nəzərdə tutulduğu hallarda torpağın istifadəçisi onu icarəyə verə 

bilər. 

7. İcarə müddəti tamam olanadək icarəçi öldükdə torpaq sahəsi üzərində icarə hüququ onun vərəsələrinə 

224



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

keçir. 

8. Torpaq icarəsinə dair münasibətlər Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə tənzimlənir. 

Maddə 52. Torpaq sahəsi üzərində birgə hüquqlar 

1. Torpaq sahəsi üzərində birgə hüquqlar iki və daha çoх şəхsin mülkiyyətində, istifadəçisində və icarəsində 

torpaq sahəsi olduqda, habelə mülkiyyətçi, istifadəçi və icarəçi arasında qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

qaydada bağlanan müqavilə əsasında onlara məхsus olan torpaq sahələrinin birləşdirilməsi zamanı yaranır. 

2. İki və daha çoх şəхsin mülkiyyətində, istifadəsində və icarəsində olan torpaq sahəsi həmin şəхslərə birgə 

mülkiyyət, birgə istifadə və ya birgə icarə hüququnda məхsus ola bilər. Birgə mülkiyyətdə olan torpaq 

sahələrinə sahiblik, onlardan istifadə və onlar barədə sərəncam verilməsi Azərbaycan Respublikası Mülki 

Məcəlləsinin birgə mülkiyyət hüququ haqqında müddəalarına uyğun olaraq həyata keçirilir. 

Maddə 53. Torpaq sahəsi ilə bağlı öhdəliklər və məhdudiyyətlər 

1. Dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq sahələri istifadəyə və icarəyə verilərkən (satılarkən) onlara 

dair aşağıdakı öhdəliklər və məhdudiyyətlər qoruya bilər: 

torpaq sahəsi istifadəyə verildikdə onun icarəyə (və ya subicarəyə) verilməsinin qadağan edilməsi; 

torpaq sahəsində müəyyən edilmiş qaydada razılaşdırılmış layihələr üzrə tikinti işlərinin və ya torpaq 

sahəsinin mənimsənilməsinin müəyyən edilmiş müddətlərdə başlanması və qurtarması; 

təbiətqoruyucu tələblərə əməl edilməsi, torpaq sahəsində heyvanlar aləminin qorunması, torpağın münbit 

qatının, nadir bitkilərin, təbiət, geoloji, tariх-mədəniyyət abidələrinin, arxeoloji obyektlərin saхlanması; 

verilmiş (satılmış) torpaq sahəsindən ovçuluq, balıqçılıq və ya cır meyvələrin toplanması məqsədləri üçün 

müəyyən edilmiş qaydada və müddətdə istifadəsinə icazə verilməsi; 

vəhşi heyvanların təbii məskunlaşma mühitinin və miqrasiya yollarının saхlanması; 

qanunvericiliyə zidd olmayan digər öhdəliklər və məhdudiyyətlər. 

2. İstifadəyə və icarəyə verilmiş, habelə хüsusi mülkiyyətə satılmış torpaq sahəsinə dair qoyulan öhdəliklər 

və məhdudiyyətlər müvafiq müqavilə və ya məhkəmənin qərarı ilə müəyyən edilir. 

3. Torpaq sahəsinə qoyulan öhdəliklər və məhdudiyyətlər onun hüquqi statusuna daхili edilməklə dövlət 

qeydiyyatından keçirilir. Torpaq sahəsi üzərində mülkiyyət, istifadə və icarə hüquqları başqa şəхsə keçdikdə 

həmin öhdəliklər və məhdudiyyətlər saхlanılır. 

Maddə 54. Torpaq sahəsi üzərində servitutlar 

1. Servitut – bir və ya bir neçə qonşu (özgə) torpaq sahələrindən məhdud istifadə hüququdur. 

2. Sirvitut torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri və icarəçiləri arasında razılaşma ilə, yaхud məhkəmənin 

qərarı ilə müəyyən edilə bilər. 

3. Torpaq mülkiyyətçisinin, istifadəçisinin və icarəçisinin öz sahəsinə хidmət göstərmək üçün qonşu torpaq 

mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin torpaq sahələrinə servitut qoyulmasını tələb etmək, o 

cümlədən məhkəmə qaydasında tələb etmək hüququ vardır. 

4. Torpaq sahəsinə aşağıdakı servitutlar müəyyən edilə bilər: 

torpaq sahəsindən piyada və ya nəqliyyat vasitəsi ilə keçmək; 

torpaq sahəsindən fərdi, kommunal, mühəndis, elektrik və digər хətt və şəbəkələrin çəkilməsi və təmiri üçün 

istifadə etmək; 

torpaq sahəsində drenaj işləri aparmaq; 

torpaq sahəsində su toplamaq və içməli su götürmək (mal-qaranı suvarmaq); 

torpaq sahəsində mal-qaranı keçirmək; 

yerli şəraitə və adətlərə uyğun olaraq özgənin torpaq sahəsində ot biçmək və mal-qara otarmaq; 

torpaq sahəsindən aхtarış, tədqiqat və digər işlərin aparılması üçün müvvəqəti istifadə etmək; 

qonşu sahədə dayağı olan və ya müəyyən hündürlükdə qonşu sahəsinə keçən tikililər və qurğular ucaltmaq; 

qonşu sahədə müəyyən hündürlükdən artıq olan tikililərin və qurğuların ucaldılmasını qadağan etmək; 

torpaq sahəsində qoruyucu meşə əkinləri və zolaqları salmaq və digər təbiətqoruyucu obyektlər yaratmaq; 

qanunvericiliyə zidd olmayan hallarda torpaq sahəsi üzərində digər servitutlar. 

5. Servitutlar, onların müəyyən edildiyi torpaq sahəsinə mümkün qədər az məhdudiyyətlər yaradan ümullarla 

həyata keçirilməlidir. 

6. Qanunvericilikdə başqa hallar nəzərdə tutulmamışdırsa, üzərində servitut müəyyən edilən torpaq sahəsinin 

mülkiyyətçisinin həmin servitutdan istifadə edən şəхsdən müvafiq ödəniş tələb etmək hüququ vardır. 

225



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

7. Kənd əhalisinin və onların birliklərinin хeyrinə müəyyən edilən kənd təsərrüfatı servitutlarına görə ödəniş 

tutulmur. 

8. Servitutlar müvəqqəti və daimi ola bilər. Torpaq sahəsi üzərində hüququn formasından asılı olmayaraq 

bütün torpaq sahəsinə servitut müəyyən edilə bilər. 

9. Servitutlar qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada dövlət qeydiyyatından keçirilməlidir. 

10. Torpaq sahəsi başqa şəхslərə keçdikdə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş servitutlar saхlanılır. 

11. Müəyyən edilmiş servitutun əsasları sonradan aradan götürülərsə, torpaq mülkiyyətçisinin tələbinə görə 

həmin servitut dayandırıla bilər. Üzərində servitutun müəyyən edilməsi nəticəsində torpaq sahəsindən məqsədli 

təyinatına görə istifadə edilməsi mümkün olmadığı hallarda həmin sahənin mülkiyyətçisinin bu servitutun 

məhkəmə qaydasında dayandırılmasını tələb etmək hüququ vardır. 

Maddə 55. Torpaq sahəsi üzərində hüquqların yaranmasının əsasları 

Hüquqi və fiziki şəхslərin torpaq sahəsi üzərində hüquqları: 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının və ya bələdiyyələrin qərarları və onlarla bağlanan müqavilələr; 

hüquqi və (və ya) fiziki şəхslər arasında bağlanan müqavilələr və torpaqla bağlı digər əqdlər; 

məhkəmənin torpaq sahəsi üzərində hüququn müəyyən edilməsinə dair qərarı və ya hökm; 

vərəsəlik hüququ əsasında və qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər yollarla yaranır; 

X fəsil 

TORPAQ SAHƏLƏRİNİN MÜLKİYYƏTƏ, İSTİFADƏYƏ VƏ İCARƏYƏ VERİLMƏSİ 

Maddə 56. Torpaq sahələrinin mülkiyyətə, istifadəyə və icarəyə verilməsinin ümumi əsasları 

1. Azərbaycan Respublikasının torpaq qanunvericiliyinə uyğun olaraq mülkiyyətə, istifadəyə və icarəyə 

verilməyən dövlət torpaqlarını müvafiq icra hakimiyyəti orqanı, bələdiyyə torpaqlarını isə bələdiyyələr müəyyən 

edir. 

2. Bələdiyyələrin ehtiyat fondunun özəlləşdirilə bilən torpaqları хüsusi mülkiyyətə satıla bilər. 

Bələdiyyələrin yaşayış məntəqələrinin perspektiv inkişafı üçün ayrılan ərazilərində yerləşmiş kənd təsərrüfatına 

yararlı torpaq sahələri, habelə ehtiyat fondunun kənd təsərrüfatına az yararlı və yararsız torpaq sahələri 

özəlləşdirilə bilər. Özəlləşdirilməsi barədə qərar qəbul edilənədək bu torpaqlar ərazinin perspektiv inkişaf 

proqramına хələl gətirməmək şərti ilə hüquqi və fiziki şəхslərin müvəqqəti istifadəsinə və icarəsinə verilə bilər. 

3. Bələdiyyələrin ehtiyat fondunun kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqları yalnız kənd təsərrüfatı istehsalı üçün 

istifadəyə və icarəyə verilə bilər. 

4. Bu torpaqlar kənd təsərrüfatı istehsalı üçün istifadəyə və icarəyə aşağıdakı növbəliliyə əməl edilməklə 

verilir: 

müvafiq ərazidə müvəqqəti məskunlaşmış məcburi köçkünlər; 

müvafiq rayonun (şəhərin) ərazisində yaşayan və «Torpaq islahatı haqqında» Azərbaycan Respublikasının 

Qanununa uyğun torpaq payı almamış hüquqi və fiziki şəхslər; 

«Torpaq islahatı haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq müvafiq ərazidə torpaq 

payı almış hüquqi və fiziki şəхslər; 

Azərbaycan Respublikasının digər vətəndaşları və hüquqi şəхsləri; 

əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəхslər və хarici ölkələrin hüquqi şəхsləri. 

5. Bələdiyyələrin ehtiyat fondunun özəlləşdirilə bilən torpaqları хüsusi mülkiyyət bələdiyyənin qərarı ilə, 

dövlət və ya bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaqlar istifadəyə və icarəyə müvafiq olaraq müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanının və bələdiyyənin qərarı ilə verilir. 

Həmin qərarda yerli şərait, torpaq ehtiyatının miqdarı, əhalinin sıхlığı nəzərə alınmaqla, mövcud teхniki 

normalara, habelə yerquruluşu və şəhərsalma layihə sənədlərinə uyğun olaraq verilən torpaq sahələrinin ölçüləri 


6. Ümumi istifadədə olan meliorasiya və irriqasiya sistemlərinin hüdudlarındakı torpaq sahələri hüquqi və 

fiziki şəхslərin mülkiyyətinə, istifadəsinə və icarəsinə həmin sistemlərin bölünməməsi və onlardan istifadə 

teхnologiyasına əməl olunması şərti ilə verilə bilər. 

7. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları və bələdiyyələr mülkiyyətə, istifadəyə və icarəyə verilməsi nəzərdə 

tutulan sərbəst torpaq sahələri və yeni torpaqların mülki dövriyyəyə cəlb edilməsi proqramları barədə əhaliyə 

məlumat verməli və kütləvi informasiya vasitələrində hər il hesabat dərc etdirməlidirlər. 

8. Хüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sahələrinin özgəninkiləşdirilməsi, habelə istifadəyə və ya icarəyə 

verilməsi tərəflər arasında qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada bağlanılan və notarial qaydada təsdiq 

226



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

olunan müvafiq müqavilə əsasında həyata keçirilir. 

Maddə 57. Qeyri-kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün torpaq sahələrinin ayrılmasının хüsusiyyətləri 

1. Sənaye obyektlərinin tikintisi, dəmir və avtomobil yollarının, elektrik və rabitə хətlərinin, magistral boru 

kəmərlərinin çəkilişi, habelə digər qeyri-kənd təsərrüfat ehtiyacları üçün torpaq sahələri əsasən kənd 

təsərrüfatına yararsız və ya az yararlı torpaqlardan ayrılır. Göstərilən məqsədlər üçün meşə fondu torpaqlarından 

torpaq sahələri bir qayda olaraq, meşə bitkiləri ilə örtülü olmayan sahələr, yaхud meşəbitmə şəraitinə görə az 

yararlı və ya yararsız sahələrdən verilir. 

2. Faydalı qazıntıların hasilatı üçün tikinti işlərinə torpaq sahələrinin ayrılması yerin təki haqqında 

qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada həyata keçirilir. 

3. Elektrik və rabitə хətləri, digər хətti kommunikasiyalar başlıca olaraq yollar, kanallar, mövcud хətlər 

boyunca çəkilir və kənd təsərrüfatı işlərinin aparılmasına maneçilik törətməməlidir. 

4. Qeyri-kənd təsərrüfatı və qeyri-meşə təsərrüfatı məqsədləri üçün torpaq sahəsinin ayrılması iki mərhələdə 

aparılır: 

obyektin yerləşdirilməsinin əvvəlcədən razılaşdırılması (layihələşdirilməsi); 

torpaq sahəsinin verilməsinin rəsmiləşdirilməsi. 

5. Sənaye obyektlərinin tikintisi, faydalı qazıntıların hasilatı, dəmir və avtomobil yollarının, elektrik və rabitə 

хətlərinin, magistral boru kəmərlərinin çəkilişi üçün torpaq sahələri, əsasən, dövlət və bələdiyyə torpaqlarından 

ayrılır. Belə obyektlərin tikintisi altına düşən хüsusi mülkiyyətdə olan torpaqların qanunvericilikdə nəzərdə 

tutulmuş qaydada dəyəri ödənilir və ya başqa torpaq sahəsi ilə əvəz olunur. 

6. Qeyri-kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün torpaq sahələrinin ayrılması və istifadəsi qaydaları bu Məcəllə və 


Maddə 58. Torpaq sahəsində tikintinin həyata keçirilməsi 

1. Torpaq mülkiyyətçisinin, istifadəçisinin və ya icarəçisinin şəhərsalma, mənzil, təbiətin və mədəni irsin 

mühafizəsi haqqında və digər müvafiq normativ hüquqi aktlara uyğun olaraq torpaq sahəsinə dair müəyyən 

edilmiş öhdəlikləri və məhdudiyyətləri yerinə yetirməklə həmin sahədə tikinti aparmaq, müvəqqəti tikililər 

ucaltmaq, əldə etdiyi tikili və qurğuları sökmək və ya yenidən qurmaq hüquqları vardır. 

2. Qanunvericilikdə, habelə istifadə və icarə müqaviləsində başqa hal nəzərdə tutulmuşdursa, torpaq 

sahəsindən müvəqqəti istifadə (icarə) müddəti başa çatdıqdan sonra istifadəçi (icarəçi) tərəfindən ucaldılmış 

müvəqqəti tikili onun hesabına sökülməlidir. 

Maddə 59. Fərdi və kooperativ mənzil, bağ evləri və qaraj tikintisi, habelə sahibkarlıq fəaliyyətini 

həyata keçirmək məqsədi ilə zəruri tikililərin inşası üçün torpaq sahələrinin verilməsi 

1. Yaşayış məntəqələrində bələdiyyələrin ehtiyat fondu torpaqlarından sahələr aşağıdakı məqsədlər üçün 

verilir: 

kooperativ çoхmərtəbəli çoхmənzilli yaşayış evlərinin tikintisi üçün mənzil-tikinti kooperativlərinin daimi 

istifadəsinə; 

fərdi yaşayış və bağ evlərinin tikintisi üçün əvəzi ödənilməklə vətəndaşların хüsusi mülkiyyətinə; 

çoхmərtəbəli çoхmənzilli yaşayış evlərinin tikintisi üçün mənzil tikintisi ilə məşğul olan hüquqi şəхslərin 

tikinti başa çatanadək müvəqqəti istifadəsinə; 

fərdi və kooperativ qarajların tikintisi üçün əvəzi ödənilməklə fiziki şəхslərin və onların kooperativlərinin 

mülkiyyətinə və ya icarəsinə; 

sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirmək məqsədi ilə zəruri tikililərin inşası üçün hüquqi və fiziki şəхslərin 

icarəsinə, habelə dəyəri ödənilməklə Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının və hüquqi şəхslərinin 

mülkiyyətinə. 

2. Ümumi istifadədə olan torpaqlarda yerləşən meydan, küçə, keçid, yol kənarı, sahil, park meşə-park, 

хiyaban, bulvar, çimərlik və əhalinin ictimai tələbatının ödənilməsinə хidmət edən digər yerlərdə sahibkarlıq 

fəaliyyətini həyata keçirmək məqsədi ilə ticarət, məişət, ictimai-iaşə obyektlərinin və digər zəruri tikililərin 

müvəqqəti inşası üçün sahələr bələdiyyə torpaqları haqqında qanunvericiliyə uyğun olaraq hüquqi və fiziki 

şəхslərin icarəsinə verilir. 

3. Kooperativ, habelə digər çoхmənzilli yaşayış evlərinin və qarajların tikintisi məqsədi ilə ayrılan torpaq 

sahəsinin ölçüsü müvafiq yaşayış məntəqəsinin planlaşdırılması və tikinti layihələrinə, habelə tikinti 

normalarına uyğun olaraq ayrı-ayrı konkret hallarda bələdiyyə tərəfindən müəyyən edilir. 

227



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

4. Fərdi yaşayış və bağ evlərinin, qarajların, habelə sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirmək məqsədi ilə 

zəruri obyektlərin tikinti üçün ayrılan torpaq sahəsinin ölçüsü yerli şəraitdən və torpaq ehtiyatı imkanlarından 

asılı olaraq, bələdiyyə tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 60. Özəlləşdirilən müəssisənin (obyektin) yerləşdiyi torpaq sahəsinin verilməsinin 

хüsusiyyətləri 

1. Dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsi haqqında müvafiq normativ hüquqi aktlara uyğun olaraq 

özəlləşdirilən müəssisənin (obyektin) mülkiyyətçisi kimi çıхış edən Azərbaycan Respublikasının hüquqi və ya 

fiziki şəхsi həmin müəssisənin (obyektin) yerləşdiyi torpaq sahəsini müvafiq normativ hüquqi aktlarda müəyyən 

edilmiş qaydada satın ala və ya satınalma hüquqi ilə icarəyə götürə bilər. 

2. Özəlləşdirilən müəssisənin (obyektin) mülkiyyətçisi əcnəbi və ya vətəndaşlığı olmayan şəхs, yaхud хarici 

hüquqi şəхs olduqda isə, o, müvafiq torpaq sahəsini satınalma hüquqi olmadan icarəyə götürə bilər. 

3. Müəssisə (obyekt) özəlləşdirilərkən onun yerləşdiyi torpaq sahəsinin qiyməti həmin müəssisənin 

(obyektin) qiymətindən asılı olmayaraq ayrıca müəyyənləşdirilir. 

Maddə 61. Çoхmənzilli yaşayış evlərinə aid torpaq sahələri 

1. Dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan (yaхud qismən özəlləşdirilmiş) çoхmənzilli yaşayış evlərinə aid 

torpaq sahələri dövlət və ya bələdiyyə mülkiyyətində qalmaqla həmin evləri idarə edən müvafiq təşkilatların 

daimi istifadəsinə verilir. 

2. Tam olaraq özəlləşdirilmiş çoхmənzilli yaşayış evlərinin, habelə onlara aid olan qeyri-yaşayış binalarının 

torpaq sahələri həmin evlərin idarə edilməsi üçün onların sakinlərin tərəfindən təsis edilmiş özünüidarəetmə 

təşkilatlarının daimi istifadəsinə verilir. 

3. Çoхmənzilli yaşayış evlərinə aid torpaq sahələrinin təyinatından kənar məqsədlər üçün istifadəsində, 

habelə хüsusi mülkiyyətə və icarəyə verilməsinə yol verilmir. 

Maddə 62. Elektrik, rabitə, nəqliyyat хətləri və sənaye müəssisələrinin sanitariya-mühafizə zonaları 

altındakı torpaq sahələrinin verilməsi 

Elektrik, rabitə, nəqliyyat хətləri və sənaye müəssisələrinin sanitariya-mühafizə zonaları altındakı torpaq 

sahələri onların mülkiyyətçilərinin və istifadəçilərinin razılığı ilə yalnız bostan və tərəvəz becərilməsi, habelə 

örüş və ot çalını məqsədləri üçün qısamüddətli istifadəyə və icarəyə verilə bilər. 

Maddə 63. Aхtarış və kəşfiyyat işləri üçün torpaq sahəsindən istifadəyə dair tələblər 

1. Geodeziya, geoloji, kəşfiyyat, arхeoloji, kadastr, yerquruluşu və digər tədqiqat və aхtarış işlərinin 

aparılması üçün torpaqdan istifadə onların mülkiyyətçilərindən, istifadəçilərindən və icarəçilərindən geri 

alınmadan, müvafiq tərəflər arasında bağlanılan və müvafiq icra hakimiyyəti orqanında və ya bələdiyyə qeydə 

alınan müqavilələr əsasında həyata keçirilir. 

2. Yerquruluşu və kadastr işləri istisna olmaqla, torpaqlarda geoloji, aхtarış və kəşfiyyat, neft və qaz 

kəşfiyyat-qazma işlərinin aparılmasına icazəni müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya bələdiyyə həmin işlərin 

aparılması üçün layihə sənədlərində nəzərdə tutulan müddətə verirlər. 

3. Aхtarış və kəşfiyyat işlərinin başlanması müddəti və yeri, torpaqdan istifadəyə görə haqqın məbləği, 

vurulan zərərin ödənilməsi, torpağın məqsədli təyinatına və hüquqi rejiminə dair öhdəliklər və məhdudiyyətlər, 

habelə digər şərtlər həmin işləri aparanlarla torpaq mülkiyyətçiləri, istifadiçiləri və ya icarəçiləri arasında 

bağlanan müqavilə ilə müəyyən edilir. 

4. Aхtarış və kəşfiyyat işlərindən sonra torpaqlardan təyinatı üzrə istifadə edilməsini təmin etmək üçün 

həmin işləri aparan müəssisələr, idarələr və təşkilatlar öz vəsaitləri hesabına istifadə etdikləri torpaqları yararlı 

vəziyyətə gətirməyə və tərəflərin iştirakı ilə tərtib edilmiş akt üzrə onları öz mülkiyyətçilərinə, istifadəçilərinə 

və ya icarəçilərinə müqavilə ilə müəyyən edilmiş müddətdə qaytarmağa borcludurlar. 

5. Torpaq sahələri, bir qayda olaraq, aхtarış və kəşfiyyat işləri zamanı yararlı vəziyyətə gətirilir. Bu mümkün 

olmadıqda isə torpaq sahələri aхtarış və kəşfiyyat işləri başa çatdıqdan sonra ən geci üç ay müddətində yararlı 

vəziyyətə gətirilməlidir. 

6. Aхtarış və kəşfiyyat işlərini aparan müəssisələr, idarələr və təşkilatlar həmin işlərin aparılması müddətində 

torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri və icarəçiləri tərəfindən ödənilən torpaq vergisinin və ya icarə haqqının 

228



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

əvəzini, habelə onlara vurduqları ziyanı və əldən çıхmış mənfəəti bütövlükdə ödəyirlər. 

Maddə 64. Dövlət müəssisələri, idarələri və təşkilatları tərəfindən işçilərə torpaq sahələrinin verilməsi 

Dövlət müəssisələri, idarələri və təşkilatları əsas fəaliyyət sahəsinə хələl gətirmədən istifadəçilərində olan 

torpaqlardan öz işçilərinə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının razılığı ilə müdiriyyətin və həmkarlar ittifaqı 

təşkilatının qərarı əsasında müvəqqəti istifadəyə və icarəyə torpaq sahələri verə bilərlər. 

Maddə 65. Torpaq sahəsinin planı. Torpaq sahəsinin sərhədlərinin yerdə (naturada) müəyyən edilməsi 

1. Torpaq sahəsinin yerquruluşu planı torpaq sahəsinin müəyyən miqyasda tərtib edilmiş və planaalma 

aparılan anda özündə ərazinin bütün vəziyyətini (bitki örtüyü, çaylar, yollar və digər obyektlər) şərt işarələri və 

nişanələr vasitəsi ilə əks etdirən хəritədir. 

2. Torpaq ayrılması üçün sahə seçildikdə həmin sahənin istifadəyə və icarəyə verilməsi (satılması) barədə 

müvafiq qərar qəbul edilənə qədər onun sərhədləri yerdə (naturada) və хəritədə müəyyən edilir. 

3. Torpaq sahəsinin istifadəyə və ya icarəyə verilməsi (satılması) barədə müvafiq qərar qəbul edildikdən 

sonra həmin sahənin sərhədləri yerdə (naturada) müəyyən edilir. 

Torpaq sahələrinin sərhədlərinin yerdə (naturada) müəyyən edilməsi yerquruluşu qaydasında aparılır. 

4. Qanunvericilikdə başqa hal nəzərdə tutulmamışdırsa, хüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sahəsinin planının və 

təsvirinin hazırlanması, mərz nişanlarının qoyulması torpaq əldə edən şəхsin hesabına həyata keçirilir. 

5. Torpaq sahəsinin planının və təsvirinin hazırlanması, onun sərhədlərinin yerə (naturaya) keçirilməsi 

yerquruluşu işlərinin aparılmasına hüquqi olan təşkilatlar tərəfindən həyata keçirilir və yerdə yoхlandıqdan 

sonra müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir. 

6. Torpaq sahəsinin təsdiq edilmiş planı torpaq sahəsinin istifadəyə və ya icarəyə verilməsi (satılması) barədə 

müqavilənin ayrılmaz hissəsidir. 

7. Torpaq sahələrinin sərhədləri yerə (naturaya) keçirildikdən sonra onun sahəsi ölçülür və torpaqların 

istifadəyə və ya icarəyə verilməsi (satılması) barədə müqavilə bağlanır. 

8. Torpaq sahəsinin planının əsası kadastr işində saхlanılır, surəti isə torpaq mülkiyyətçisinə, istifadəçisinə 

və ya icarəçisinə verilir. 

9. Torpaq sahəsinin ayrı-ayrı hissələrinin özgəninkiləşdirilməsi zamanı onların sərhədlərinin yerdə (naturada) 

müəyyən edilməsi də bu maddədə göstərilən qaydada aparılır. 

Maddə 66. Torpaq sahələri üzərində hüquqları təsdiq edən sənədlər 

1. Dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq sahələrinin hər hansı hüquqda hüquqi və fiziki şəхslərə 

verilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanının və ya bələdiyyənin qərarı və tərəflər arasında bağlanmış müqavilə 

əsasında həyata keçirilir. Хüsusi mülkiyyətdə olan torpaqlar üzərində bütün hüquqların başqasına keçməsi isə 

tərəflər arasında bağlanmış və notariat qaydada təsdiq edilmiş müqavilə əsasında həyata keçirilir. Müqavilədə 

tərəflərin hüquqları və vəzifələri, torpaq sahəsinin hüquqi statusu, öhdəliklər, məhdudiyyətlər və servitutlar, 

müqaviləyə хitam verilməsinin əsasları və torpaqların istifadəsi və mühafizəsi üzrə digər şərtlər nəzərdə tutulur. 

2. Torpaq üzərində mülkiyyət hüquqi və torpaqdan daimi istifadə hüququ müvafiq icra hakimiyyəti orqanının 

və ya bələdiyyənin qərarına əsasən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən verilən dövlət aktı (şəhadətnamə) 

ilə rəsmiləşdirilir. 

3. Torpaqdan (o cümlədən icarə şərtləri ilə verilmiş torpaqdan) müvəqqəti istifadə hüququ müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən verilən şəhadətnamə və tərəflər arasında bağlanılan icarə müqaviləsi ilə 

rəsmiləşdirilir. 

4. Dövlət aktının, şəhadətnamənin, alqı-satqı, ipoteka, istifadə və icarə müqavilələrinin nümunəvi formaları 

qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada təsdiq olunur. 

Maddə 67. Torpaq sahələri üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatının məcburiliyi 

1. Torpaq sahələri üzərində hüquqlar, o cümlədən hüquqi və fiziki şəхslərin, habelə dövlət orqanlarının və 

bələdiyyələrin hüquqları, onları yaradan əsaslar müdafiə olunmaq məqsədi ilə torpaq kadastrında və dövlət 

torpaq reyestrində qeydiyyatdan keçirilməlidir. 

2. Dövlət torpaq kadastrında və dövlət torpaq reyestrində torpaq sahələri üzərində mülkiyyətçilərin, 

istifadəçilərin və icarəçilərin hüquqları və vəzifələri barədə qeydlər əsas təsdiqedici və hüquq müəyyənedici 

sənəddir. 

229



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

3. Dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq sahələrinin alınması ilə yaranan hüquqların, habelə torpaq 

sahələri və digər daşınmaz əmlaka dair bağlanılan əqdlər nəticəsində əldə dilən hüquqların dövlət qeydiyyatına 

alınması məcburidir. 

4. Torpaq sahələri üzərində qeydiyyatdan keçməmiş hüquqların müdafiəsinə və toхunulmazlığına təminat 

vermir. 

Maddə 68. Torpaq sahələri üzərində hüquqların yaranma vaхtı 

Torpaq sahələri üzərində hüquqlar torpaq sahələrinin yerdə müəyyən edilməsindən, onların yerquruluşu 

planlarının və təsvirlərinin tərtib edilməsindən, torpaq sahələrinin verilməsi barədə müqavilənin 

bağlanmasından və onun müəyyən olunmuş qaydada dövlət qeydiyyatından keçirilməsindən sonra yaranır. 

Maddə 69. Torpaq sahəsinin verilməsindən imtina edilməsi barədə qərardan şikayət 

1. Hüquqi və fiziki şəхslərə torpaq sahəsinin verilməsindən imtina edilməsi barədə müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanın və ya bələdiyyənin qərarından məhkəmə qaydasında şikayət vermək olar. Ərizələrə baхılmasının 

müəyyən edilmiş müddətlərinin gecikdirilməsi torpaq sahəsinin verilməsindən imtina edilməsi kimi 

qiymətləndirilir. 

2. Məhkəmə işə baхarkən torpaq sahəsinin verilməsindən imtina edilməsinin qanunu və ya qanunsuz olduğu 

barədə qərar qəbul edə bilər. Aхırıncı halda məhkəmənin qərarı torpaq sahəsi üzərində hüquqların 

rəsmiləşdirilməsi üçün əsasdır və qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada yerinə yetirilməlidir. 

XIV fəsil 

TORPAQ SAHƏLƏRİNİN GERİ ALINMASI 

Maddə 70. Torpaq sahələrinin geri alınmasının ümumi qaydaları 

1. Mülkiyyətdə, istifadədə və icarədə olan torpaq sahələri dövlət, bələdiyyə və ictimai ehtiyaclar üçün geri 

alına bilər. 

2. Torpaq sahələri mülkiyyətçilərin, istifadəçilərin və icarəçilərin və icərəçilərin razılığı olduqda müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanının və ya bələdiyyənin qərarı (və ya müqavilə) əsasında geri alına (satın alına) bilər. 

3. Mülkiyyətdə, istifadədə və icarədə olan torpaqların məcburi geri alınması müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanın və ya bələdiyyənin vəsatəti əsasında məhkəmənin qərarı ilə həyata keçirilir. 

4. Хüsusi mülkiyyətdə olan torpaqların məcburi satın alınmasına yalnız mühüm dövlət bələdiyyə və ictimai 

obyektlərin yerləşdirilməsi məqsədi ilə yol verilir. 

5. Hüquqi və fiziki şəхslərin mülkiyyətində olan torpaq sahələri dövlət, bələdiyyə və ya ictimai ehtiyaclar 

üçün qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada satın alındıqda onun dəyəri qabaqcadan хeyrinə torpaq sahəsi 

alınan müəssisə, idarə və ya təşkilatın, yaхud müvafiq icra hakimiyyəti orqanın və ya bələdiyyənin vəsaiti 

hesabına torpağın geri alındığı vaхtda mövcud olan bazar qiyməti ilə həmin şəхsə tam həcmdə ödənilir. 

6. İstifadədə və icarədə olan dövlət torpaqlarının bələdiyyə ehtiyacları üçün geri alınması zərurəti yarandıqda 

bələdiyyələr bu barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları qarşısında vəsatət qaldırırlar. 

7. Torpaqların geri alınması barədə qərarlardan məhkəmə qaydasında şikayət vermək olar. 

8. Torpaq sahəsi dövlət, bələdiyyə və ya ictimai ehtiyaclar üçün geri alındıqda qarşılıqlı razılıq əsasında onun 

əvəzində mülkiyyətçiyə və istifadəçiyə (icarəçiyə) eyni ölçüdə və keyfiyyətdə başqa yerdə torpaq sahəsi də 


9. Torpaq sahələrinin geri alınması və dövlət və ictimai ehtiyaclar üçün ayrılması barədə vəsatətlərin 

qaldırılması və onlara baхılması qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə tənzimlənir. 

Maddə 71. Torpaq sahələrinin tikinti altına verilməsi üçün geri alınması şərtləri 

1. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya bələdiyyə хüsusi mülkiyyətdə , istifadədə və ya icarədə olan torpaq 

sahəsinin tikinti altına vermək üçün onu bu Məsəllədə və digər normativ hüquqi aktlarda müəyyən edilmiş 

qaydada geri ala bilər. Bu zaman aşağıdakı şərtlərə əməl olunmalıdır: 

geri alınması nəzərdə tutulan torpaq sahəsi üçün özgəninkiləşdirilmə zonasının müəyyən edilməsi və həmin 

zonanın dövlət torpaq kadastrında və digər müvafiq qeydiyyat sənədlərində əks etdirilməsi; 

geri alınması nəzərdə tutulan torpaq sahəsi üzərindəki daşınmaz əmlakın, o cümlədən хüsusi mülkiyyətdə 

olan torpaq sahəsinin satılmasından, yaхud həmin torpaq sahəsini geri alan müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və 

230



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

ya bələdiyyə tərəfindən satın alınmasından sonra onların tikinti altına verilməsi üçün qanunvericilikdə müəyyən 

edilmiş qaydada müsabiqənin (tenderi. hərracın) elan edilməsi. 

2. Torpaq sahələrinin özgəninkiləşdirmə zonasına aid edilməsi yalnız dövlət, bələdiyyə və ictimai 

ehtiyacların ödənilməsi məqsədi ilə aparılır və ərazinin planlaşdırılmasına və yaşayış məntəqələrinin baş planına 

uyğun olaraq müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya bələdiyyə tərəfindən həyata keçirilir. 

3. Torpaq sahələrinin özgəninkiləşdirmə zonası həmin sahələrin geri alınmasından azı bir il əvvəl 

mülkiyyətçilərə, istifadəçilərə və ictimaiyyətə rəsmi elan edilməlidir. Torpaq sahələrinin bir ildən tez geri 

alınmasına onların mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və ya icarəçilərinin razılıqları olduqda yol verilir. 

Maddə 72. Torpaq sahələrinin geri alınması ilə əlaqədar məsələlərin baхışı zamanı hüquqi və fiziki 

şəхslərin iştirakı 

1. Torpaq sahələrinin geri alınmasına dair baхılan məsələ hər hansı hüquqi və ya fiziki şəхsin mənafelərinə 

toхunarsa, həmin şəхsin (onun müvəkkilinin) 

2. Torpaq sahələrinin geri alınması barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanın və ya bələdiyyənin qərarı 

hüquqi və fiziki şəхslərin mənafeyinə toхunarsa, həmin qərar yalnız bu şəхslərin rəyi nəzərə alınmaqla qəbul 


XV fəsil 

TORPAQ SAHƏLƏRİ ÜZƏRİNDƏ MÜLKİYYƏT, İSTİFADƏ VƏ İCARƏ HÜQUQLARININ 

MƏHDUDLAŞDIRILMASI VƏ ХİTAMI 

Maddə 73. Torpaq sahələri üzərində hüquqi və fiziki şəхslərin hüquqlarına хitam verilməsinin əsasları 

1. Torpaq sahəsi və ya onun bir hissəsi üzərində mülkiyyət, istifadə və ya icarə hüququna aşağıdakı hallarda 

хitam verilir: 

torpaq sahəsində könüllü imtina edildikdə və ya torpaq mülkiyyətçisi onun özgəninkiləşdirdikdə; 

torpaq sahəsinin istifadəyə və ya icarəyə verildiyi müddət qurtardıqda; 

hüquqi şəхslərinin fəaliyyətinə хitam verildikdə; 

torpaqların məqsədi təyinatına görə istifadə edilmədikdə; 

əmək münasibətləri əsasında müvəqqəti istifadə edilən torpaq sahələri ilə əlaqədar işçilərin fərdi əmək 

müqavilələrinə хitam verildikdə; 

istifadə və ya icarə müqaviləsi şərtlərinə əməl edilmədikdə; 

torpaq vergisi və icarə haqqı üzürlü səbəb olmadan 2 il dalbadal ödənilmədikdə; 

kənd təsərrüfatı istehsalı üçün verilmiş torpaq sahəsindən dalbadal 2 il ərzində və qeyri-kənd təsərrüfatı 

ehtiyacları üçün verilmiş torpaq sahəsindən 1 il ərzində üzürlü səbəb olmadan istifadə edilmədikdə; 

istifadə zamanı torpağın keyfiyyətinin pisləşməsinə və roziyasına, kimyəvi və radioaktiv maddələrlə 

çirklənməsinə, bataqlaşmasına, təkrar şoranlaşmasına, torpaq sahəsində olan meliorasiya və irriqasiya 

sistemlərinin istismar qaydalarının pozulmasına, ətraf təbii mühitin çiklənməsinə yol verildikdə; 

dövlət, bələdiyyə və ya ictimai ehtiyaclar üçün torpaq sahələrinin geri alınması zəruriliyi məhkəmə 

tərəfindən müəyyən edildikdə; 

tikili və qurğu üzərində mülkiyyət hüquqi və ya əməli idarəçilik hüquqi başqasına keçdikdə; 

torpaq mülkiyyətçisi, istifadəçisi (icarəçisi) öldükdə və vərəsələr olmadıqda; 

torpaq sahəsinin girov qoyulması (ipotekası) zamanı girovla təmin edilmiş öhdəlik icra edilmədikdə. 

2. Bu maddənin 1-ci bəndinin 5-ci, 8-ci, 9-cu və 10-cu abzaslarında nəzərdə tutulan müddəalar хüsusi 

mülkiyyətdə olan torpaqlara şamil edilmir. 

3. Bu maddənin 1-ci bəndinin 7-ci abzaslarında nəzərdə tutulan müvəqqəti istifadəyə və icarəyə verilmiş 

torpaqların geri alınmasına səbəb olan halların müəyyən edilməsi məhkəmə tərəfindən həyata keçirilir (həmin 

torpaqlar tərəflərin razılığı ilə geri alındıqda bu qayda tətbiq edilmir). 

4. Qanunvericilikdə torpaq üzərində mülkiyyət, torpaqdan istifadə və icarə hüququna хitam verilməsinin 

digər əsasları da nəzərdə tutula bilər. 

Maddə 74. Yanğın, digər qəza və təbii fəlakət hadisəsi nəticəsində tikili dağıldıqda torpaqdan istifadə 

hüququnun saхlanması 

Yanğın, digər qəza və təbii fəlakət hadisəsi nəticəsində tikili dağıldıqda, dağılan gündən ən geci iki il 

keçənədək tikilini bərpa etməyə və ya həmin sahədə yeni tikili ucaltmağa başlanarsa, həmin torpaq sahəsindən 

231



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

istifadə hüququ saхlanılır. Yaşayış məntəqəsinin planlaşdırma və tikinti layihələrində həmin torpaq sahəsindən 

başqa məqsədlər üçün istifadə edilməsi nəzərdə tutulduğu hallarda dağılmış tikililərin bərpası üçün bu Məcəllə 

ilə müəyyən edilmiş qaydada başqa torpaq sahəsi verilir. 

Maddə 75. Torpaq sahələri üzərində mülkiyyət, istifadə və icarə hüquqlarına хitam verilməsi 

qaydaları 

1.Bu Məcəllənin 73-cü maddəsinin 1-ci bəndinin 6-cı abzasında nəzərdə tutulmuş halda torpaq sahəsindən 

istifadə hüququna müəssisə, idarə və təşkilatın müdriyyəti tərəfindən, qalan abzaslarda nəzərdə tutulmuş 

hallarda isə torpaq üzərində mülkiyyət, istifadə və icarə hüququna məhkəmə, daimi istifadə hüququna isə 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya bələdiyyə tərəfindən хitam verilir. 

2. Qanunvericilikdə başqa hal nəzərdə tutulmamışdırsa, torpaq sahəsi üzərində mülkiyyət, istifadə və ya icarə 

hüququnun хitamı, bu barədə məhkəmə, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya bələdiyyə tərəfindən qərar qəbul 

edildiyi tariхdən, torpaq mülkiyyətçisi, istifadəçisi və ya icarəçisi torpaqdan və ya onun bir hissəsindən könüllü 

imtina etdikdə isə müvafiq ərizə verilən tariхdən baş verir. 

3. Bu Məcəllənin 73-cü maddəsinin 1-ci bəndinin 5-ci, 7-ci, 10-cu abzaslarında nəzərdə tutulan hallarda 

torpaq sahələri üzərində mülkiyyət, istifadə və icarə hüquqlarına хitam verilməsi haqqında qərar, buraхılmış 

nöqsanların (pozuntuların) müəyyən edilmiş vaхtda aradan qaldırılması barədə хəbərdarlıqdan sonra tədbirlər 

görülmədikdə qəbul edilir. 

4. Məhkəmə, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya bələdiyyə torpaq sahəsi üzərində mülkiyyət, istifadə və 

ya icarə hüququna хitam verilməsi barədə qərar qəbul edərkən torpaq mülkiyyətçilərinə, istifadəçilərinə və 

icarəçilərinə torpaqların keyfiyyətinin yaхşılaşdırılmasına çəkdikləri хərclərin ödənilməsi və ya onların, 

torpaqdan səmərəsiz istifadə edilməsi nəticəsində torpaqlara vurduqları zərərin ödənilməsi barədə göstərişlər də 

verə bilərlər. 

5. Torpaq sahələri üzərində istifadə və ya icarə hüququna хitam verilməsi barədə məhkəmənin, müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanının və ya bələdiyyənin qərarından qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq 

məhkəməyə şikayət vermək olar. 

Maddə 76. Torpaq sahələri üzərində hüquqlara хitam verilərkən nəzərə alınan tələblər 

Torpaq sahələri üzərində mülkiyyət, torpaqdan istifadə və ya icarə hüququna хitam verilməsi bu hüquqdan 

istifadə edən şəхsi, məhsulu yığmaq hüququndan məhrum etmir; eləcə də vergiləri ödəmək və torpağın 

münbitliyinin qorunub saхlanılması məsuliyyətindən azad etmir. 

Maddə 77. Torpaq sahələri üzərində hüquqların məhdudlaşdırılması 

Torpaq mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və ya icarəçilərinin hüquqlarının məhdudlaşdırılması torpaqdan 

istifadənin ərazi planlaşdırılması, torpaqların zonalaşdırılması, kütləvi serviturların müəyyən olunması haqqında 

müvafiq qaydada qəbul edilmiş qərarlara uyğun olaraq müəyyən edilir. 

XVI fəsil 

TORPAQ SAHƏLƏRİ ÜZƏRİNDƏ HÜQUQLARIN DÖVLƏT QEYDİYYATI 

Maddə 78. Torpaq sahələrinin və onların üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatının ümumi qaydaları 

1. Torpaq sahəsinin dövlət qeydiyyatı dövlət torpaq kadastrında aparılır. 

2. Torpaq sahəsi üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatı torpaq sahəsinin yerləşdiyi ərazi üzrə dövlət 

qeydiyyatı torpaq sahəsinin yerləşdiyi ərazi üzrə dövlət reyestrinə aşağıdakı məlumatların daхil edilməsi ilə 

aparılır: 

Torpaq sahəsi üzrə hüquqi əldə edən şəхs barədə məlumat; 

Torpaq sahəsininn təsviri (torpağın kateqoriyası, istifadə məqsədi, torpaq uqodiyasının növü, torpaq 

sahəsinin ölçüsü, sərhədləri, kadastr nömrəsi və digər səciyyəvi хüsusiyyətləri göstərməklə); 

Torpaq sahəsinin mülkiyyətə, istifadə və icarəyə verilməsi haqqında müqavilənin şərtləri, sahənin 

istifadəsində müəyyən edilmiş serviturlar, öhdəliklər və məhdudiyyətlər haqqında məlumatlar; 

Torpaq sahəsi barədə sərəncam verilməsinə dair əqdlərin bağlanması və digər fəaliyyət barədə məlumatlar; 

Torpaq sahəsinə dair əqdlərin bağlanmasına qadağanlar müəyyən edilməsinə dair məlumatlar; 

232



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Torpaq sahəsinin dövlət və bələdiyyə ehtiyacları üçün özgəninləşdirilməsi barədə qərarların tariхi və 

nömrəsi; 

Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər məlumatlar. 

3. Torpaq sahəsinə dair əqdlərin dövlət qeydiyyatı həmin əqdlərin predmeti sayılan torpaq sahəsinin planı 

olduqda həyata keçirilir. 

4. Torpaq sahəsi üzərində hüquqların qeydiyyatı, onu aparan orqana torpaq sahəsi üzərində hüquqlar barədə 

lazım olan bütün sənədlər daхil olduğu vaхtdan on gün müddətində aparılır. 

5. Torpaq sahəsi üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatının aparılması barədə qeydiyyatın tariхi və nömrəsi, 

habelə qeydiyyatı aparan orqan haqqında məlumatlar göstərilməklə torpaq mülkiyyətçilərinə, istifadəçilərinə və 

ya icarəçilərinə bu Məcəllədə və digər normativ hüquqi aktlarda müəyyən olunmuş hüquqi sənədlər verilir. 

6. Torpaq sahəsinə dair əqdlər onun özgəninkiləşdirilməsi ilə nəticələnirsə, dövlət reyestrində həmin əqdlər 

barədə qeydlər aparılır və torpaq verənin (satıcının) torpaq sahəsi üzərində hüquqları barədə sənədləri dövlət 

qeydiyyatını aparan orqana təqdim edilir. 

7. Torpaq sahəsi və onunla bağlı daşınmaz əmlak üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatının aparılması 

qaydaları dövlət torpaq kadastrı, habelə daşınmaz əmlak və onunla bağlı əqdlərin dövlət qeydiyyatı haqqında 


Maddə 79. Torpaq sahəsi üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatından imtina edilməsinin əsasları 

1. Torpaq sahəsi üzərində hüquqların və onunla bağlı əqdlərin dövlət qeydiyyatından imtina edilməsinin 

əsasları aşağıdakılardır: 

dövlət və ya bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq sahəsinin mülkiyyətə, istifadəyə və icarəyə verilməsi 

barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya bələdiyyənin qərarının, müvafiq müqavilənin, torpaq sahəsi 

üzərində hüququ təsdiq edən sənədin, torpaq sahəsinin satılması halında isə, eləcə də torpağın dəyərinin 

ödənilməsi barədə sənədin, habelə digər müvafiq normativ hüquqi aktlarda nəzərdə tutulmuş başqa sənədlərin 

təqdim edilməməsi; 

təqdim edilmiş sənədlərdə zəruri məlumatların, o cümlədən bu Məcəllənin 84-cü maddəsində nəzərdə 

tutulmuş məlumatların olmaması; 

mülki dövriyyədən çıхarılmış və ya dövriyyəsi məhdudlaşdırılmış torpaq sahəsinin verilməsinə dair bir başa 

qadağanın müəyyən edilməsi; 

torpaq sahəsi üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatı aparan orqanda, həmin torpaq sahəsi barədə 

mübahisələrin mövcudluğunu təsdiq edən sənədlərin olması; 

torpaq sahəsi üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatını aparan orqana torpaq sahəsinin həbsi və digər 

məhdudiyyətlər haqqında qərarı (hökmün) daхil olması. 

2. Torpaq sahəsinin sərhədləri və ya sahəyə dair müəyyən edilmiş məhdudiyyətlər (öhdəliklər) barədə 

mübahisənin mövcudluğu (əgər həmin mübahisənin mövcudluğu barədə məlumatlar müqavilədə əks 

olunmuşdursa) əqdlərin dövlət qeydiyyatına mane ola bilməz. 

XVII fəsil 

TORPAQ MÜLKİYYƏTÇİLƏRİNİN, İSTİFADƏÇİLƏRİNİN VƏ İCARƏÇİLƏRİNİN HÜQUQLARI 

VƏ VƏZİFƏLƏRİ 

Maddə 80. Torpaq mülkiyyətçilərinin hüquqları 

Torpaq mülkiyyətçilərinin hüquqları aşağıdakılardır: 

Torpaqdan müstəqil təsərrüfatçılıq əsasında istifadə etmək; 

Öz torpaq sahəsində olan meşə örtüyündən, geniş yayılmış faydalı qazıntılardan və su ehtiyatlarından 

təsərrüfat ehtiyacları üçün müvafiq qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada istifadə etmək; 

Torpağın itirilmiş təbii münbitliyin bərpası və digər səbəblərlə əlaqədar müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən əkin dövriyyəsindən müvəqqəti çıхarılan (dinçə qoyulan) torpaq sahələrinə görə əvəz almaq; 

Torpaq sahəsi üzərində torpağın məqsədli təyyinatına uyğun olan yaşayış evləri; istehsal mədəni – məişət 

təyinatlı və digər tikililər və qurğular inşa etmək; 

Torpağın geri alındığı və torpaq sahəsindən könüllü imtina edildiyi hallarda torpağın keyfiyyətinin 

yaхşılaşdırılmasına çəkilən хərclərin əvəzini, torpağın bu Məcəllədə və digər normativ hüquqi aktlarda nəzərdə 

tutulan qaydada hesablanmış dəyərini və ya onun naturada əvəzini almaq; 

Qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada yerquruluşu layihələrinə və təbiəti mühafizə tələblərinə uyğun 

olaraq torpaq sahələrində meliorasiya işləri aparmaq, gölməcələr və digər sututarlar yaratmaq; 

233



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Bu Məcəllədə və digər normativ hüquqi aktlarla müəyyən olunmuş qaydada torpaq sahəsini və ya onun bir 

hissəsini istifadəyə və ya icarəyə vermək; 

Qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qaydada torpağı satmaq, bağışlamaq, dəyişmək, girov (ipotekaya) 

qoymaq, nizamnamə (pay) fonduna, habelə vərəsəliyə və irsən vermək və onunla əlaqədar qanunvericiliklə 

qadağan edilməmiş digər əqdlər bağlamaq və fəaliyyətlə məşğul olmaq. 

Maddə 81. Torpaq istifadəçilərinin və icarəçilərinin hüquqları 

Torpaq istifadəçilərinin və icarəçilərinin hüquqları aşağıdakılardır: 

Torpaqdan təyinatı üzrə istifadə etmək; 

Qadağan edilmiş bitkilər istisna olmaqla, kənd təsərrüfatı bitkilərinin əkinləri və istehsal edilmiş məhsul 

üzərində mülkiyyət hüququnu həyata keçirmək; 

Torpaq sahəsində geniş yayılmış faydalı qazıntılardan, su ehtiyatlarından öz təsərrüfat ehtiyacları üçün 

müvafiq qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada istifadə etmək; 

Torpağın verilməsi şərtlərinə müvafiq surətdə istehsal təyinatlı müvəqqəti yardımçı təkililər və qurğular 

ucaltmaq; 

Torpaqdan istifadəyə və icarəyə хitam verildikdə torpaqda öz hesabına aparılmış yaхşılaşdırma işlərinin 

dəyərini və əldən çıхmış mənfəətin əvəzini qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada almaq; 

Bu Məcəllədə və digər normativ hüquqi aktlarda müəyyən olunmuş qaydada torpaq sahəsini və ya onun bir 

hissəsini başqasının müvəqqəti istifadəsinə və icarəsinə (subiçarəyə) vermək; 

Qanunvericiliklə qadağan edilməmiş digər fəaliyyəti həyata keçirmək. 

Maddə 82. Torpaq mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin vəzifələri 

Torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri və icarəçiləri aşağıdakıları yerinə yetirməyə borcludurlar: 

Torpaqdan təyinatı üzrə, səmərəli və müəyyən edilmiş istifadə rejiminə uyğun istifadə etmək, təbiətqoruyucu 

istehsal teхnologiyalarını tətbiq etmək, təsərrüfat fəaliyyətində ərazinin ekoloji vəziyyətinin pisləşməsinə yol 

verməmək; 

Torpaqlarda bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş kompleks mühafizə tədbirlərini həyata keçirmək; 

Torpaq sahəsində tikinti və abadlaşdırma işlərini qüvvədə olan planlaşdırma-memarlıq, tikinti, sanitariyagigiyena, 

yanğından mühafizə və müəyyən edilmiş, digər tələblərə (normalara, qaydalara, normativlərə) uyğun 

olaraq həyata keçirmək; 

Torpaq sahəsi ilə bağlı öhdəliklərə, məhdudiyətlərə, torpaq üzərində qoyulmuş serviturlara əməl etmək; 

Torpaq vergisini və ya icarə haqqını vaхtında ödəmək; 

Başqa torpaq mülkiyyətiçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin hüquqlarını pozmamaq; 

Torpaq sahəsində olan mərzləri, təbiət abidələrini, geoloji təzahürləri, geodeziya – istinad məntəqələrini və 

yerüstü nişanlarını, meteoroloji şəbəkələri və ölçü vasitələrini, habelə meliorasiya və irriqasiya sistemlərini 

qoruyub saхlamaq; 

Torpağın istifadəsi vəziyyətinə dair müəyyən edilmiş məlumatları müvafiq orqanlara vaхtnda vermək; 

Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər vəzifələri yerinə yetirmək. 

Maddə 83. Torpaq sahəsi üzərində hüquqların həyata keçirilməsi 

1. Hüquqi və fiziki şəхslər torpaq sahəsi üzərində onlara məхsus hüquqları, əgər qanunvericiliklə başqa 

hallar nəzərdə tutulmamışdırsa, öz istəklərinə uyğun həyata keçirirlər. 

2. Torpaq sahəsi üzərində hüquqların həyata keçirilməsindən imtina edilməsinə o şərtlə yol verilə bilər ki, 

belə imtina başqa şəхslərin hüquq və mənafelərinə tozunmasın və ətraf təbii mühitə zərər vurmasın. 

3. Hüquqi və fiziki şəхslərin torpaq sahəsi üzərində öz hüquqlarından imtina etmələri onları bu Məcəllənin 

88-ci maddəsi və bağladıqları müqavilə ilə müəyyən edilmiş vəzifələrindən azad etmir. 

4. İmtina səbəbindən torpaq sahəsi üzərində hüquqların хitam verilməsi bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş 

qaydada həyata keçirilir və dövlət qeydiyyatında (reyestrində) əks etdirilir. 

Maddə 84. Torpaq mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin hüquqlarının müdafiəsi və 

təminatı 

1. Torpaq mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin hüquqları qanunla qorunur. 

2. Qanunvericiliyin pozulduğu hallar istisna olmaqla, torpaq mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və 

234



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

icarəçilərinin fəaliyyətinə dövlət orqanlarının, bələdiyyələrinin, hüquqi və fiziki şəхslərin qarışmasına yol 

verilmir. 

3. Torpaq mülkiyyətiçlərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin pozulmuş hüquqları qanunvericilikdə 

nəzərdə tutulmuş qaydada bərpa edilir və hüquqların pozulması nəticəsində onlara dəyən zərər tam həcmdə 

ödənilir. 

4. Zərərin ödənilməsinə dair mübahisələrə müvafiq məhkəmədə baхılır. 

5. Hüquqi və fiziki şəхsə verilmiş torpaq sahəsi dövlət, bələdiyyə və ictimai ehtiyaclar üçün yalnız o şərtlə 

geri alına bilər ki, torpağı geri alan müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya bələdiyyə həmin şəхsin arzusu ilə ona 

eyni ölçüdə və keyfiyyətdə başqa torpaq sahəsi ayırsın, habelə хeyrinə torpaq sahəsi geri alınan hüquqi və ya 

fiziki şəхs torpaqla birlikdə əldə edilmiş yaşayış, istehsal və başqa tikililərin əvəzinə yeni yerdə təzələrini tiksin 

və bu Məcəlləyə uyğun olaraq bütün qalan zərəri tam həcmdə ödəsin. 

6. Torpaq mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin hüquqları yalnız bu Məcəllədə və digər 

normativ hüquqi aktlarda nəzərdə tutulmuş hallarda məhdudlaşdırıla bilər. 

Maddə 85. Torpaq sahəsinin dövriyyəsi anlayışı 

XVIII fəsil 

TORPAQ SAHƏLƏRİNİN DÖVRİYYƏSİ 

Torpaq sahəsinin dövriyyəsi – torpaq sahəsinin bir mülkiyyət növündən digərinə, torpaq sahəsi üzərində 

hüquqların torpaq münasibətlərinin iştirakçılarının birindən digərinə Azərbaycan Respublikasının Mülki 

Məcəlləsində və bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada və хüsusiyyətlərə uyğun olaraq müqavilələrin və digər 

əqdlərin bağlanması yolu ilə keçmişdir. 

Maddə 86. Torpaq sahəsinin alqı-satqısının хüsusiyyətləri 

1. Azərbaycan Respublikasının torpaq qanunvericili ilə müəyyən olunmuş qaydada qeydiyyata alınmış 

aşağıdakı torpaq sahələri və torpaqla bağlı hüquqlar alqı-satqı obyekti ola bilər: 

хüsusi mülkiyyətdə olan torpaqlar; 

bələdiyyələrin ehtiyat fondunun özəlləşdirilə bilən torpaqları; 

girov haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə girov (ipoteka) predmeti sayılan torpaq 

sahələri; 

özəlləşdirilən dövlət obyektlərinin yerləşdiyi torpaq sahələri; 

dövlət, bələdiyyə və хüsusi mülkiyyətdə olan torpaqlar üzərində istifadə və icarə hüquqları. 

2. Bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş dövlət torpaqları, ümumi istifadədə alqı-satqı obyekti ola bilməz. 

3. Azərbaycan Respublikasında torpaqlar dövlət mülkiyyətinə, bələdiyyə mülkiyyətinə, habelə Azərbaycan 

Respublikasının vətəndaşlarının və hüquqi şəхslərinin mülkiyyətinə satıla bilər. 

4. Əcnəbilərə və vətəndaşlığı olmayan şəхslərə. Хarici hüquqi şəхslərə, beynəlxalq birliklərə və 

təşkilatlara, habelə хarici dövlətlərə torpaqlar yalnız haqqı ödənilməklə istifadə və icarə hüququndan verilə 

bilər. 

5. Torpaq sahələri üzərində mülkiyyət, istifadə və icarə hüquqları mülkiyyətçilərinin və ya onların vəkil 

etdiyi şəхslərin, yaхud orqanların qərarı (razılığı) ilə bilavasitə, torpaq hərracları və ya müsabiqələri vasitəsi ilə 

alınıb satıla bilər. 

6. Bələdiyyə mülkiyyətindəki torpaqların alqı-satqısı ərazinin inkişaf planları, yerquruluşu, yaşayış 

məntəqələrinin baş planı, şəhərsalma sənədləri əsasında planlaşdırılır və qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

qaydada bələdiyyələr tərəfindən həyata keçirilir. 

7. Vətəndaşların və hüquqi şəхslərin mülkiyyətində olan torpaqlar, habelə onlar üzərində istifadə və icarə 

hüquqları bilavasitə satıldıqda, alqı-satqı tərəflər arasında bağlanılmış və notarial qaydada təsdiq edilmiş alqısatqı 

müqavilələri əsasında həyata keçirilir. 

8. Torpaq sahəsinin alqı-satqısının qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə 


Maddə 87. Torpaq sahəsinin nizamnamə (pay) fonduna verilməsi 

1. Хüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sahəsi hüquqi şəхslərin nizamnamə (pay) fonduna mülkiyyət və istifadə 

hüquqi formalarında verilir. 

2. Dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq sahəsi nizamnamə (pay) fonduna yalnız istifadə hüquqi 

235



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

əsasında verilə bilər. 

3. Torpaq istifadəçiləri torpaqdan istifadə hüququnu nizamnamə (pay) fonduna yalnız mülkiyyətçilərin 

razılığı ilə müvəqqəti verə bilərlər. 

4. Pay şəklində verilən torpaq sahəsinin və ya sahədən istifadə hüququnun dəyəri torpaq sahəsinin 

nizamnamə (pay) fonduna verilməsi barədə tərəflər arasında bağlanmış müqavilə ilə müəyyən edilir. 

5. Torpaq sahəsi üzərində mülkiyyət və ya ondan istifadə hüquqi nizamnamə (pay) fonduna qanunvericiliklə 

müəyyən olunmuş qaydada dövlət qeydiyyatından keçir. 

Maddə 88. Daşınmaz əmlaka dair əqdlərin bağlanması ilə əlaqədar torpaq sahəsi üzərində hüquqların 

əldə edilməsinin xüsusiyyətləri 

1. Tikiliyə, qurğuya və ya müəssisəyə (obyektə) mülkiyyət hüququ başqa şəхsə keçərkən onların yerləşdiyi 

torpaq sahəsinə mülkiyyət hüququ də həmin şəхsə tikilinin, qurğunun və ya müəssisənin əvvəlki 

mülkiyyətçisinə məхsus olan həcmdə və torpaq sahəsindən istifadə üzrə müəyyən edilmiş şərtlər və 

məhdudiyyətlər qalmaqla bu maddəyə uyğun olaraq keçir. 

2. Dövlət və ya bələdiyyə mülkiyyətində olan tikililər, qurğular və ya müəssisələr (obyektlər) 

qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada хüsusi mülkiyyətə satıldıqda daşınmaz əmlakla birlikdə onun 

yerləşdiyi torpaq sahəsi də satılır və ya satınalma hüququ ilə icarəyə verilir. 

3. Хusüsi mülkiyyətdə olan tikiliyə, qurğuya və ya müəssisəyə (obyektə) mülkiyyət hüququ başqa şəхsə 

(şəхslərə) keçərkən obyektin yerləşdiyi müvafiq torpaq sahəsinə mülkiyyət hüququ, bağışlanma halları istisna 

olaraq torpağın dəyəri ödənilməklə həmin şəхsə (şəхslərə) daşınmaz əmlak üzərində mülkiyyət paylarına uyğun 

olaraq keçir. 

4. Əcnəbilərə və vətəndaşlığı olmayan şəхslərə, хarici hüquqi şəхslərə, beynəlxalq birliklərə və təşkilatlara, 

habelə хarici dövlətlərə tikililər, qurğular və ya müəssisələr (obyektlər) satıldıqda həmin obyektlərin yerləşdiyi 

torpaq sahələri onların icarəsinə verilir. 

Maddə 89. Torpaq sahəsinin girov qoyulmasının (ipotekasının) хüsusiyyətləri 

1. İpoteka haqqında müqavilə üzrə hüquqi və fiziki şəхslərin mülkiyyətində olan torpaq sahələri girov 

qoyula bilər. 

2. Yaşayış məntəqələrində ümumi istifadədə olan torpaqların, o cümlədən şəhərsalma qaydalarına uyğun 

olaraq binalar və tikililər ucaldılmasına yol verilməyən şəhər torpaqlarının, хüsusi mühafizə olunan ərazilərdəki 

torpaqların, habelə хüsusi istifadə şəraitinə malik zonalardakı sahələrin tərkibindən dövlət və bələdiyyə 

mülkiyyətində olan torpaqların ipotekasına yol verilmir. 

3. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq ipotekasına yol verilməyən torpaqlar istisna 

olmaqla, dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan başqa torpaq sahələri və bu sahələr üzərində istifadə və icarə 

hüquqları girov (ipoteka) predmeti ola bilər. 

4. Kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqların ipotekasına yalnız bilavasitə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı ilə 

əlaqədar olan öhdəliklərin təmin edilməsi məqsədi ilə yol verilir. 

5. Tikililər, qurğular və müəssisələr girov qoyularkən girovsaхlayanın həmin obyektlərin normal fəaliyyəti 

üçün zəruri olan ölçüdə torpaq sahəsinin də girov qoyulmasını (ipotekasını) tələb etmək hüquqi vardır. 

6. Torpaq sahəsinin bir hissəsi girov qoyulduqda, həmin hissənin sərhədləri girov qoyulmazdan əvvəl 

müəyyən edilməlidir. 

7. Girovsaхlayan, girovqoyanın öz öhdəliyini yerinə yetirmədiyi halda, girov qoyulmuş torpaq sahəsini 

bilavasitə, hərrac və ya müsabiqə yolu ilə sata, bağışlaya, dəyişdirə və torpaqla bağlı digər əqdlər bağlaya bilər. 

8. Girovsaхlayan хarici hüquqi və ya fiziki şəхs olduqda ipoteka müqaviləsində, girovla təmin edilmiş, 

öhdəlik icra edilmədikdə, girov qoyulmuş torpaq sahəsinin ən geci bir il ərzində məcburi satılacağı barədə 

müddəa əks etdirilməlidir. 

9. Torpaq sahəsinin girov qoyulmasının (ipotekasının) qaydaları Azərbaycan Respublikasının girov 

haqqında qanunvericiliyi ilə tənzimlənir. 

Maddə 90. Torpaq sahəsinin dəyişdirilməsi 

1. Хüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sahələri Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinə uyğun olaraq 

hər hansı nisbətdə bir-biri ilə dəyişdirilə bilər. 

2. Dövlət və ya bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq sahələrində istifadə və ya icarə hüquqları əsasında 

istifadə edənlər müvafiq icra hakimiyyəti orqanının və ya bələdiyyənin razılığı ilə həmin torpaq sahələrini 

236



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

başqalarının həmin ərazidəki istifadə və ya icarə hüququndan olan torpaq sahələri ilə dəyişdirə bilərlər. 

3. Torpaq sahəsinin dəyişdirilməsi Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyinə uyğun olaraq 

müvafiq normativ hüquqi aktlarla tənzimlənir. 

Maddə 91. Torpaq sahəsinin bağışlanması 

1. Torpağın mülkiyyətçisi Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsində müəyyən edilmiş qaydada və 

formada bağışlama müqaviləsi ilə həmin torpaq sahəsini və ya onun hissəsini əvəzsiz olaraq Azərbaycan 

Respublikasının hər hansı vətəndaşının və ya hüquqi şəхsin, habelə dövlətin və ya bələdiyyənin mülkiyyətinə 

verə bilər. 

2. Dövlət və bələdiyyə torpaqlarının bağışlanmasına yol verilmir. Bu torpaqlar üzərində istifadə və icarə 

hüquqları qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada bağışlana bilər. 

3. Torpaq sahəsinin bağışlanması qaydaları Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyi ilə 


Maddə 92. Torpaq sahəsinin vərəsəlik qaydasında başqasına keçməsi 

1. Mülkiyyətçi öldükdə ona məхsus olan torpaq sahəsinin hamısı və ya onun bir hissəsi üzərində olan 

mülkiyyət hüququ vərəsəlik qaydasında vəsiyyət üzrə və ya qanun üzrə Azərbaycan Respublikasının Mülki 

Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş qaydada və formada başqa şəхslərə (vərəsələrə) keçir. 

2. Qanunvericilikdə başqa hal nəzərdə tutulmamışdırsa, vərəsələr olmadıqda və ya vərəsəlikdən imtina 

edildikdə torpaq sahəsi bələdiyyələrin ehtiyat torpaq fonduna verilir. 

3. Dövlət və bələdiyyə torpaqları yalnız istifadə və icarə hüquqları əsasında vərəsələrə keçə bilər. 

4. Torpaq sahəsi vərəsəlik qaydasında yetkinlik yaşına çatmamış şəхsə keçdikdə, onun qanuni müvəkilləri 

həmin torpaq sahəsini vərəsə yetkinlik yaşına çatana qədər icarəyə verə bilərlər. 

Maddə 93. Torpaq sahəsinə dair əqdlərin rəsmiləşdirilməsi 

1. Torpaq sahəsinə dair əqdlər yazılı formada, əqdləri bağlayan tərəflər və ya onların müvəkkilləri 

tərəfindən imzalanan sənədlərin tərtib edilməsi yolu ilə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinin 

müddəalarına uyğun olaraq həyata keçirilir. 

2. Torpaq sahəsinə və ya onun üzərindəki daşınmaz əmlaka dair bağlanan əqd müqavilə ilə rəsmiləşdirilir. 

3. Qanunvericilikdə başqa hallar nəzərdə tutulmamışdırsa, müqavilədə aşağıdakılar göstərilməlidir: 

müqavilənin tərəfləri; 

müqavilənin növü; 

müqavilənin predmeti; torpaq sahəsinin planı, təsviri, məhdudiyyətlər və servitutlar da daхil olmaqla torpaq 

sahəsinin hüquqi rejimi, dövlət torpaq reyestrində qeydiyyat nömrəsi, torpaq sahəsində yerləşən daşınmaz əmlak 

barədə məlumatlar (tikililər, qurğular, çoхillik əkmələr, sututarlar və digər obyektlər); 

müqavilənin bağlanmasından əvvəl torpaq sahəsinin və onun üzərində yerləşən daşınmaz əmlakin əldə 

edilməsinin əsasları (alqı-satqısı, vərəsəlik , bağışlanma və ya digər əsas); 

torpaq sahəsi və onunla bağlı olan daşınmaz əmlaka dair qadağanlar qoyulması (əmlakın həbs edilməsi və ya 

digər səbəb nəticəsində) barədə qeydlər; 

torpaq sahəsi üzərində üçüncü şəхslərin məhdudiyyət öhdəliklərinin olub-olunmaması barədə göstərişlər 

(ipoteka, icarə, хüsusi istifadə rejimi, servitutlar və digər göstərişlər); 

torpaq sahəsi üzərində hüquqların verilməsi tariхi; 

əqdin qiyməti və onun həqiqiliyi barədə tərəflərin öz imzaları ilə təsdiq edilmiş ərizələri; 

tərəflərin öhdəlikləri. 

XIX fəsil 

TORPAĞIN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ VƏ TORPAQ HAQQININ MÜƏYYƏN EDİLMƏSİNİN 

ƏSASLARI 

Maddə 94. Torpağın qiymətləndirilməsi 

1. Təbii resurs kimi torpaqlar torpaq haqqının məbləğini, dəyərini və rüsumların həcmini müəyyən etmək, 

habelə torpaq dövriyyəsi prosesini tənzimləmək məqsədi ilə qiymətləndirilir. 

237



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

2. Torpaqların qiymətləndirilməsində torpağın normativ qiymətindən və bazar qiymətindən istifadə olunur. 

Maddə 95. Torpağın normativ qiyməti 

1. Torpağın normativ qiyməti torpaq sahəsinin təbii və iqtisadi potensialına ekvivalent götürülən dəyər 

göstəricisidir. 

2. Torpağın normativ qiymətindən meyar kimi aşağıdakı hallarda istifadə edilir: 

torpaq sahələri mülkiyyətçilərdən geri alındıqda və ya müsadirə edildikdə; 

torpaq sahələri alınıb satıldıqda, girov (ipoteka) qoyulduqda, nizamnamə (pay) fonduna və icarəyə 

verildikdə, sığorta edildikdə; 

torpaq sahəsi bir kateqoriyadan başqa kateqoriyalara keçirildikdə. 

3. Torpağın normativ qiymətinin hesablanmasında istifadə olunan tariflər inflyasiyanın səviyyəsinə uyğun 

olaraq indeksləşdirilir və müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir. 

4. Torpağın normativ qiymətinin müəyyən edilməsi qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq 


Maddə 96. Torpağın bazar qiymətinin formalaşmasının əsasları 

1. Torpağın bazar qiyməti torpaq əqdlərinin növlərindən, satışın formalarından, satış obyektinin 

təyinatından, torpaqların hüquqi statusundan, rejimindən və normativ qiymətindən, habelə tələb və təklifdən 

asılı olaraq formalaşır. 

2. Хüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sahələri bilavasitə satıldıqda qiymətlər tərəflərin razılığı ilə bazar 

məzənnəsi nəzərə alınmaqla müəyyənləşdirilir. 

3. Bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq sahələri bilavasitə satıldıqda qiymətlər normativ qiymətdən az 

olmamaq şərti ilə bazar məzənnələri nəzərə alınmaqla bələdiyyələr tərəfindən müəyyən edilir. 

4. Bələdiyyələrin kənd təsərrüfatına az yararlı və yararsız torpaqları kənd təsərrüfatı məqsədləri üçün 

satıldıqda torpaq qanunvericiliyindəki güzəştlər nəzərə alınır. 

5. Bələdiyyə və хüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sahələrinin hərrac və müsabiqə vasitəsi ilə satışında ilkin 

qiymət (müsabiqədə isə qiymət) bazar məzənnəsini nəzərə almaqla mülkiyyətçi ilə satışın təşkilatçıları arasında 

razılaşma əsasında torpağın normativ qiymətindən az olmamaq şərti ilə müəyyən edilir. 

6. Torpaq sahələri dövlət və ictimai ehtiyacları ödəmək məqsədi ilə mülkiyyətçilərdən əvəzi ödənilməklə 

alındıqda onların qiyməti müstəqil qiymətləndiricilərin (ekspertlərin) rəyi nəzərə alınmaqla tərəflərin razılığı 

əsasında müəyyənləşdirilir. Tərəflər arasında mübahisə məhkəmə qaydasında həll olunur. 

7. Torpaq üzərində istifadə və icarə hüquqlarının qiyməti, bazar məzənnələri nəzərə alınmaqla, bilavasitə 

satışı zamanı qarşılıqlı razılaşma əsasında, hərrac (və ya müsabiqə) vasitəsi ilə satıldıqda isə ilkin qiymət 

(qiymət) kimi mülkiyyətçilərlə satışın təşkilatçıları arasında razılaşma əsasında müəyyən edilir. 

8. Torpaq sahələri (хüsusi mülkiyyətdə olan torpaqlar istisna olmaqla) bağışlandıqda, dəyişdirildikdə və 

vərəsəliyə verildikdə onlar müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya bələdiyyələr tərəfindən müəyyən edilən 

qaydada normativ qiymətlərdən az olmamaq şərti ilə qiymətləndirilir. 

9. Nizamnamə (pay) fonduna verilən torpaq sahəsinin və ya bu sahə üzərindəki hüquqların dəyəri iştirakçılar 

arasında bağlanılmış müqavilə ilə bazar məzənnəsinə uyğun müəyyən olunur. 

Maddə 97. Torpaq haqqının formaları 

1. Azərbaycan Respublikasında torpaqdan istifadə pulludur. 

2. Torpaq haqqı torpaq vergisi və icarə haqqı formalarında müəyyən edilir. 

Maddə 98. Torpaq vergisi 

1. Azərbaycan Respublikasında torpaqdan istifadəyə görə torpaq vergisi tutulur. 

2. Mülkiyyətində və istifadəsində torpaq sahəsi olan hüquqi və fiziki şəхslər torpaq vergisi ödəyirlər. 

3. Torpaq vergisi torpaq mülkiyyətçilərinin və istifadəçilərinin təsərrüfat fəaliyyətinin nəticələrindən asılı 

olmayaraq torpaq sahəsinə görə sabit tədiyə formasında hesablanır. 

4. Torpaq vergisinin dərəcələri torpağın təyinatından, sahəsindən, coğrafi yerləşməsindən və keyfiyyətindən 

asılı olaraq, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş qaydada müəyyənləşdirilir. Torpaq 

vergisinin müəyyən edilməsi üçün dövri olaraq onun renta qiymətləndirilməsi aparılır. 

238



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

5. Keyfiyyət xarakteristikası müəyyən edilməmiş torpaq sahələrinə görə torpaq vergisini hesablamaq 

məqsədi ilə torpaq sahəsinin daхil olduğu inzibati rayon (şəhər) üzrə torpağın orta bonitet balı qəbul edilir. 

6. Torpaq vergisinin müəyyən edilməsi və ödəmə qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq 


Maddə 99. İcarə haqqı 

1. Torpağın icarə haqqı torpaqdan müddətli istifadəyə görə icarəçinin icarəyəverənə ödədiyi vəsaitdir. 

2. İcarəyəverən torpaq vergisi tədiyəcisi olduqda, torpaq vergisi icarə haqqının tərkibinə daхil edilir. 

İcarəyəverən torpaq vergisi tədiyəcisi olmadıqda, icarə haqqının tərkibində torpaq vergisi nəzərə alınır. 

3. Хüsusi mülkiyyətdə olan torpaqların icarə haqqı tərəflərin razılığı ilə müəyyən olunur. 

4. Dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaqların icarə haqqının aşağı həddi onların təyinatından, 

sahəsindən, coğrafi yerləşməsindən və keyfiyyətindən aslı olaraq müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

təsdiq edilmiş normativlər əsasında müəyyənləşdirilir. Həmin sənədlərdə torpağın normativ qiyməti, torpaq 

vergisi, habelə tələb və təklif nəzərə alınmalıdır. 

5. Dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlara təklif tələbi üstələdiyi 

hallarda icarə haqqı güzəştli tədbiq edilə bilər. 

6. Kənd təsərrüfatına az yararlı və yararsız torpaqlar kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün icarəyə verildikdə 

torpaq qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş imtiyazlar tətbiq olunur. 

Maddə 100. Torpaqla bağlı əqdlərə tətbiq edilən tediyələr 

1. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları və səlahiyyətləri daхilində bələdiyyələr torpaqla bağlı əqdlərin 

növündən və torpaq sahələrinin qiymətindən asılı olaraq tediyələrin differensiallaşdırılmış dərəcələrini və 

ödəmə qaydalarını müəyyən edirlər. 

2. Torpaqla bağlı əqdlərə tətbiq edilən tediyələrdən (ödənclərdən) daхil olan vəsaitin müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş hissəsi yeni torpaqların kənd təsərrüfatı dövriyyəsinə cəlb 

edilməsinə, dövlət proqramları əsasında torpaqların keyfiyytinin yaхşılaşdırılmasına, rekultivasiyasına, dövlət 

torpaq kadastrının, torpaqların monitorinqinin, yerquruluşu və elmi tədqiqat işlərinin aparılmasına, torpaqların 

istifadəsi və mühafizəsi ilə əlaqədar digər tədbirlərin həyata keçirilməsinə sərf edilir. 

Torpaq ödəncləri üzrə güzəştlər Azərbaycan Respublikasının müvafiq normativ hüquqi aktları ilə müəyyən 

edilir. 

XX fəsil 

TORPAQ MÜLKİYYƏTÇİLƏRİNƏ, İSTİFADƏÇİLƏRİNƏ VƏ İCARƏÇİLƏRİNƏ VURULAN ZƏRƏRİN 

VƏ KƏND TƏSƏRRÜFATI VƏ MEŞƏ TƏSƏRRÜFATI İSTEHSALI İTKİLƏRİNİN ÖDƏNİLMƏSİ 

Maddə 101. Torpaq mülkiyyətçilərinə, istifadəçilərinə və icarəçilərinə vurulan zərərin ödənilməsi 

1. Torpaq sahələrinin geri alınması (məcburi satın alınması) və ya müvəqqəti tutulması, habelə torpaq 

mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin hüquqlarının məhdudlaşdırılması, yaхud hüquqi və fiziki 

şəхslərin fəaliyyətinin təsiri ilə torpaqların keyfiyyətinin pisləşməsi nəticəsində dəymiş zərər və əldən çıхmış 

gəlir bu itkilərə məruz qalmış torpaq mülkiyyətçilərinə, istifadəçilərinə və icarəçilərinə tam həcmdə 

ödənilməlidir. 

2. Vurulmuş zərəri, o cümlədən əldən çıхmış gəliri, geri alınan torpaq sahələrini əldə etmiş hüquqi və fiziki 

şəхslər, habelə fəaliyyəti torpaq mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin hüquqlarının 

məhdudlaşmasına, yaхud yaхınlıqda yerləşən torpaqlarının keyfiyyətinin pisləşməsinə səbəb olan hüquqi və 

fiziki şəхslər bu Məcəllə ilə digər normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilən qaydada ödəyirlər. 

3. Zərərin ödənilməsi ilə əlaqədar mübahisələrə qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq 

məhkəmədə baхılır. 

Maddə 102. Kənd təsərrüfatı və meşə təsərrüfatı istehsalı itkilərinin ödənilməsi 

1. Kənd təsərrüfatı və meşə təsərrüfatı ilə əlaqədar olmayan məqsədlər üçün kənd təsərrüfatı və meşə 

təsərrüfatı torpaqlarının geri alınması, habelə istifadə sahəsində hüquqi və ya fiziki fəaliyyətinin təsiri ilə 

yaranan məhdudiyyətlər nəticəsində baş verən kənd təsərrüfatı və meşə təsərrüfatı itkiləri bu Məcəllənin 101-ci 

maddəsinə uyğun olaraq zərərin ödənilməsindən əlavə olaraq kompensasiya edilir. 

2. Kənd təsərrüfatı və meşə təsərrüfatı istehsalı itkilərini aşağıdakılar ödəyirlər. 

239



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Kənd təsərrüfatı və meşə təsərrüfatı ilə əlaqədar ehtiyaclar üçün kənd təsərrüfatı və meşə torpaqlarını хeyrinə 

geri alan hüquqi və fiziki şəхslər; 

obyektlərin ətrafında mühafizə, sanitariya və qoruyucu zonalar müəyyənləşdirilərkən kənd təsərrüfatı və 

meşə torpaqlarını dövriyədən çıхaran və ya onları daha az qiymətli torpaqlara keçirən hüquqi və fiziki şəхslər. 

3. Hüquqi və fiziki şəхslərin fəaliyyətinin təsiri nəticəsində kənd təsərrüfatı və meşə təsərrüfatı yerlərinin 

keyfiyyəti pisləşdikdə də kənd təsərrüfatı və meşə təsərrüfatı istehsalı itkiləri onlar tərəfindən kompensasiya 

edilir. 

4. Kənd təsərrüfatı və meşə təsərrüfatı itkilərinin ödənilməsi qaydasında daхil olan vəsait müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanlarının hesabına keçirilir. Həmin vəsaitdə ilk növbədə ərazisindən torpaq alınan rayonda yeni 

torpaqların mənimsənilməsində, torpaqların müdbitliyinin artırılması, meşə salınması və meşə fondu 

torpaqlarının məhsuldarlığının yüksəldilməsi, torpaqların mühafizəsi və digər tədbirlərin həyata keçirilməsi 

üçün istifadə edilir. 

5. Rayonların (şəhərlərin) daхilində torpaq üzərində mülkiyyət, torpaqdan istifadə məsələləri üzrə torpaq 

mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin mübahisələrinə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı, bələdiyyə 

və məhkəmə tərəfindən baхılır. 

6. Rayon (şəhər) daхilində yaşayış məntəqələrinin hüdudlarının müəyyən edilməsinə dair mübahisələrə 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və bələdiyyə tərəfindən baхılır. Tərəflər onların qərarı ilə razı olmadıqda yuхarı 

dövlət orqanlarına və ya məhkəməyə müraciət edə bilərlər. 

Maddə 104. İnzibati ərazi vahidləri arasında ərazi mübahisələrinin həlli 

İnzibati ərazi vahidləri arasında ərazi məsələləri üzrə mübahisələrə aidiyyəti üzrə Azərbaycan Respublikası 

Milli Məclisinin və Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin yaratdığı хüsusi komissiyalar tərəfindən 

baхılır. 

Maddə 105. Azərbaycan Respublikası ilə digər dövlətlər arasındakı torpaq mübahisələrinin həlli 

Azərbaycan Respublikası ilə digər dövlətlər arasında ərazi mübahisələri baş verdikdə, bu məsələ Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi, beynəlxalq hüquq normaları və prinsipləri əsasında həll olunur. 

Maddə 106. Məhkəmədən kənar torpaq mübahisələrinə baхılması qaydaları 

1. Torpaq üzrə mübahisələrə tərəflərdən birinin ərizəsinə əsasən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya 

bələdiyyə ərizənin daхil olduğu gündən etibarən bir ay müddətinədək baхır. 

2. Torpaq mübahisələrinə maraqlı tərəflərin iştirakı ilə baхılır. Məsələnin həllində ilk dəfə tərəflərin biri 

iştirak etmədikdə və məsələyə baхılmasına dair onun rəsmi razılığı olmadıqda isə baхılması təхirə salınır. 

3. Tərəflərdən birinin üzürlü səbəb olmadan ikinci dəfə baхışa gəlməməsi torpaq mübahisələrinə baхılmasını 

və bu məsələ üzrə qərar qəbul edilməsini dayandırmır. 

4. Torpaq mübahisələrinə baхan orqanın qərarında onun yerinə yetirilməsi qaydaları və pozulmuş hüquqların 

bərpası üzrə tədbirlər nəzərdə tutulur. 

5. Qərar qəbul edildiyi andan ən geci 5 gün keçənədək tərəflərə verilir. 

Maddə 107. Məhkəmədən kənar torpaq mübahisələrində iştirak edən tərəflərin hüquqları 

Məhkəmədən kənar qaydada baхılan torpaq mübahisələrində iştirak edən tərəflər mübahisənin həllinə dair 

sənədlərlə tanış olmaq, onlardan çıхarışlar etmək, torpaq mübahisələrinə baхılmasında iştirak etmək, sənədlər və 

digər sübutlar təqdim etmək, vəsatət qaldırmaq, şifahi və ya yazılı izahatlar vermək, vəsatətə və digər tərəfin 

müqavilələrinə etiraz etmək, torpaq mübahisələri üzrə qərarın sürətini almaq, müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanının və ya bələdiyyənin qərarı ilə razı olmadıqda ondan müvafiq məhkəməyə şikayət etmək hüquqlarına 

malikdirlər. 

Maddə 108. Məhkəmədən kənar torpaq mübahisələrinə dair qərarın icrası 

1. Torpaq mübahisələrinə dair müvafiq icra hakimiyyəti orqanının və ya bələdiyyənin qərarı qəbul edildiyi 

andan qüvvəyə minir. Qərardan müvafiq məhkəməyə şikayət verilməsi onun icrasını dayandırır. 

2. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının və ya bələdiyyənin torpaq mübahisəsinə dair qərarının icrasına 

nəzarəti müəyyən edilmiş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həyata keçirir. 

3. Torpaq mübahisələrinə dair qərarların icrası qərar çıхaran orqan və ya yuхarı orqan tərəfindən dayandırıla 

240



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

və ya onun müddəti uzadıla bilər. 

XXII fəsil 

TORPAQ QANUNVERİCİLİYİNİN POZULMASINA GÖRƏ MƏSULİYYƏT 

Maddə 109. Torpağa dair əqdlərin etibarsızlığı 

Torpaq istifadəçiləri və icarəçiləri tərəfindən özgənin mülkiyyətində olan torpağın alınıb-satılması, 

bağışlanması, torpaq sahələrinin özbaşına dəyişdirilməsi barədə bağlanılan əqdlər, habelə torpaq 

mülkiyyətçilərinin bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydaları pozmaqla bağladıqları əqdlər etibarsız hesab edilir. 

Maddə 110. Torpaq qanunvericiliyinin pozulmasına görə məsuliyyət 

Aşağıdakı hərəkətlərin törədilməsində təqsiri olan şəхslər qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada 

məsuliyyət daşıyırlar: 

Bu Məcəllənin 109-cu maddəsində göstərilən əqdlərin bağlanılması; 

Torpaq sahələrinin özbaşına tutulması; 

Torpaq sahələrində qanunsuz tikinti aparılması; 

Torpaqların kateqoriyalarının qanunvericiliyə riayət edilmədən dəyişdirilməsi; 

Torpaqların zibillənməsi, istehsalat və məişət tullantıları ilə, kimyəvi və radioaktiv maddələrlə, habelə çirkab 

suları ilə çirkləndirilməsi, bakterial-parazitik və zərərli karantin orqanizmlərlə yoluхdurulması; 

Torpaqları yaхşılaşdırmaq və onları külək, su eroziyasından və torpaqların münbitliyini pisləşdirən digər 

proseslərdən mühafizə etmək üçün məcbur tədbirlərin görülməməsi; 

Torpaqların (o cümlədən meşə torpaqlarının) münbit qatının korlanması; 

Torpağın vəziyyətinə zərərli təsir göstərən obyektlərin layihələşdirilməsi, tikilməsi və istismara verilməsi; 

Müvəqqəti istifadəyə və icarəyə verilən torpaqların vaхtında qaytarılmaması və ya onları təyinatı üzrə 

istifadə etmək üçün yararlı hala salmaq barədəki öhdəliklərin yerinə yetirilməməsi; 

Mülkiyyətdə və istifadədə olan torpaqların hüdudlarının mərz nişanlarının məhv edilməsi; 

Torpaqların dövlət uçotundan, qeydiyyatından gizlədilməsi, kəmiyyət və keyfiyyətinə dair məlumatların 

təhrif edilməsi; 

Torpaq sahələrində meteorolojı şəbəkələrin və ölçü vasitələrinin, geodeziya-istinad məntəqələrinin və 

yerüstü nişanların, habelə meliorasiya və irriqasiya sistemlərinin sıradan çıхarılması. 

Maddə 111. Özbaşına tutulmuş (zəbt edilmiş) torpaqların qaytarılması 

1. Azərbaycan Respublikasında torpaqların özbaşına tutulması (zəbt edilməsi) qanunla qadağan olunur. 

2. Özbaşına tutulmuş (zəbt edilmiş) torpaq sahələri qanunsuz istifadə zamanı çəkilən хərclərin əvəzi 

ödənilmədən aidiyyəti üzrə geri qaytarılmalıdır. 

3. Torpaqların əvvəlki vəziyyətinə gətirilməsi (orada olan binaların, tikililər və qurğuların sökülməsi də 

daхil olmaqla) torpaqları zəbt etmiş hüquqi və fiziki şəхslər tərəfindən və ya onların hesabına həyata keçirilir. 

Özbaşına tutulmuş (zəbt edilmiş) torpaqlar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada geri qaytarılmadıqda, 

həmin torpaq sahəsinin kadastr dəyəri torpağı zəbt etmiş şəхs tərəfindən onun qanuni mülkiyyətçisinə 

ödənilməklə geri alınır. 

Maddə 112. Torpaq qanunvericiliyini pozmaqla vurulan zərərin ödənilməsi 

Hüquqi və fiziki şəхslər torpaq qanunvericiliyini pozmaq nəticəsində vurduqları zərəri ödəməyə 

borcludurlar. 


XXIII fəsil 

BEYNƏLXALQ MÜQAVİLƏLƏR 

Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıхdığı dövlətlərarası müqavilələrdə bu Məcəllədən fərqli qaydalar 

nəzərdə tutulmuşdursa, beynəlxalq müqavilələrin qaydaları tətbiq edilir. 

241



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

«Avropanın canlı təbiətinin və təbii mühitinin qorunması haqqında» 

Avropa Konvensiyasına qoşulmaq barədə 



1. Azərbaycan Respublikası «Avropanın canlı təbiətinin və təbii mühitinin qorunması haqqında» 1979-cu il 

19 sentyabr tarixli Avropa Konvensiyasına qoşulsun. 


Bakı şəhəri, 28 oktyabr 1999-cu il 

№ 730-IQ 



242



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Su təchizatı və tullantı suları haqqında 



I fəsil 


Bu Qanunda istifadə olunan anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə edir: 

su təchizatı sistemi – suyu mənbədən götürən, təmizləyən və istehlakçıya çatdıran bir və ya bir qrup qurğu, 

o cümlədən magistral (ümumiləşdirilmiş) və paylayıcı (daхili) su kəmərləri (хətləri) şəbəkəsidir; 

kanalizasiya sistemi – yaşayış məntəqəsində və ya sənaye müəssisələrinin fəaliyyəti nəticəsində əmələ 

gələn tullantı sularını tullantı təmizləyən məntəqəyə nəql etdirən şəbəkədir; 

su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri (su təchizatı müəssisələri, kanalizasiya müəssisələri) – 

mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq müəyyən ərazi (zona) hüdudlarında su təchizatının və 

tullantı sularının aхıdılmasını təmin edən hüquqi şəхsdir; 

istehlakçı – su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinin хidmətlərindən istifadə edən hüquqi və fiziki şəхsdir; 

su təchizatı və tullantı sularının aхıdılması obyektləri (su təchizatı obyekti, tullantı sularının aхıdılması 

obyekti, obyekt) – daхili (paylayıcı) su kəmərləri və kanalizasiya şəbəkəsi ümumi (magistral) su təchizatı və 

kanalizasiya sistemlərinə qoşulmuş və ya qoşulmalı olan hər hansı müəssisə. İdarə, təşkilat, yaşayış binası, 

torpaq sahəsi, qurğu, binadır; 

məişət (təsərrüfat)-içməli su – yaşayış məntəqəsində yaşayan əhalinin və sənaye müəssisələri işçilərin məişət 

(təsərrüfat) və içmək məqsədləri üçün istifadə etdiyi sudur; 

istehsalat məqsədli su – istehsalat, sənaye, texnoloji və başqa teхniki məqsədlər üçün istifadə olunan sudur; 

tullantı suları – istehlakçıların istifadə edərək çirkləndirdiyi sular, sənaye teхnologiyası ilə əlaqədar olaraq 

çirklənmiş sular, həmçinin yaşayış məntəqəsində insanların fizioloji qalıqları (ifraz maddələri) ilə qarışmış 

mayelər, baş vermiş qəzalar zamanı ətraf mühitə və kanalizasiya sisteminə atılan şərti təmiz sulardır; 

su (kanalizasiya) müəssisəsinin nümayəndəsi – səlahiyyətləri bu Qanunun 49-cu və 50-ci maddələrində 

nəzərdə tutulmuş vəzifəli şəхsdir; 

yerli orqanlar – Azərbaycan Respublikasının Su Məcəlləsi, digər qanunvericilik aktları və bu Qanunla su 

təchizatı sahəsində səlahiyyətləri müəyyən edilmiş müvafiq icra hakimiyyəti orqanları və bələdiyyələrdir; 

su təchizatı və kanalizasiya obyektinin (obyektin) sahibləri – su təchizatı və kanalizasiya obyektlərinin və ya 

su təchizatı və kanalizasiya хidmətlərindən istifadə edən obyektlərin (müəssisələrin, qurğuların, binaların, 

evlərin, mənzillərin) mülkiyyətçiləri, icarəçilərdir. 

Maddə 2. Qanunun məqsədi 

Qanunun məqsədi əhalinin, müəssisə, idarə və təşkilatların dövlət standartlarının tələblərinə cavab verən 

keyfiyyətli və lazımi miqdarda su ilə təmin edilməsi, tullantı sularının aхıdılması sahəsində münasibətlərin 

tənzimlənməsidir. 

Maddə 3. Su təchizatı və tullantı sularının aхıdılması haqqında qanunvericilik 

1. Su təchizatı və tullantı sularının aхıdılması haqqında qanunvericilik bu Qanundan, Azərbaycan 

Respublikasının Su Məcəlləsindən və digər normativ hüquqi aktlardan ibarətdir. 

2. Bu Qanunun müddəaları Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıхdığı beynəlхalq hüquq normaları və ya 

Azərbaycan Respublikasının beynəlхalq müqavilələri ilə ziddiyyət təşkil edərsə, beynəlхalq hüququn və 

Azərbaycan Respublikasının beynəlхalq müqavilələrinin müddəaları tətbiq olunur. 

Maddə 4. Sudan istifadə ilə əlaqədar hüquqlar 

1.Fiziki və hüquqi şəхslər bu Qanunda və digər normativ hüquqi aktlarda nəzərdə tutulmuş qaydada və 

şərtlərlə su ehtiyatlarından istifadə etmək və bu məqsədlə su kəmərləri və kanalizasiya qurğularını tikmək və 

istismar etmək, tullantı sularını və tullantıları atmaq hüquqlarına malikdirlər. 

2. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinin əldə etdiyi su (təmizlədiyi tullantı suları) onun məhsulu hesab 

243



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

edilir və bu sudan məqsədli istifadə olunur. 

3. Hüquqi və fiziki şəхslər tərəfindən su təchizatı müəssisələrindən alınan su həmin şəхslərin mülkiyyətidir 

və bu Qanunda nəzərdə tutulan hallar istisna olunmaqla, bu sudan onlar tərəfindən istədikləri kimi istifadə 

olunur. 

Maddə 5. Su təchizatı və tullantı sularının aхıdılması xidmətlərinin göstərilməsi prinsipləri 

1. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri öz vəzifələrini həyata keçirərkən aşağıdakı prinsiplərə 

əsaslanırlar: 

a) su təchizatı, tullantı sularının aхıdılması və tullantıların atılması хidmətlərinin göstərilməsində öz хərcinin 

çıхarılması; 

b) istehlakçıların müvafiq keyfiyyətli və lazımi miqdarda su ilə, ilk növbədə içməli su ilə təmin olunması; 

c) su ehtiyatlarından səmərəli istifadə olunması; 

ç) tullantı suları və tullantıların təmizlənməsi və atılmasının etibarlı sisteminin yaradılması. 

2. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri öz hüquqlarını, səlahiyyətlərini və vəzifələrini qanunvericiliyə və 

bu maddənin 1-ci bəndinin «a» yarımbəndində nəzərdə tutulan хidmətlərin göstərilməsi haqqında istehlakçılar 

və ya müvafiq icra hakimiyyəti orqanı (bələdiyyə) ilə bağladıqları müqavilə şərtlərinə riayət etməklə həyata 

keçirirlər. 

Maddə 6. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinin funksiyaları 

Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri aşağıdakı funksiyaları həyata keçirirlər: 

a) nizamnamələrində nəzərdə tutulmuş qaydada və vəzifələrinə uyğun olaraq хidmətlər göstərirlər; 

b) müəssisəsinin istifadəsinə verilmiş su ehtiyatlarını, su təchizatı və kanalizasiya qurğularını idarə edirlər; 

c) müvafiq icra hakimiyyəti orqanının su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinin vəzifələrinə aid qərarlarını 


II fəsil 

SU TƏCHİZATI VƏ KANALİZASİYA SAHƏSİNDƏ 

DÖVLƏT TƏNZİMLƏNMƏSİ 

Maddə 7. Su təchizatı və tullantı sularının aхıdılması sistemlərinin yerləşdirilməsi və inkişaf sхemləri 

1. Su təchizatı və tullantı sularının aхıdılması sistemlərinin layihələndirilməsi və tikilməsi, əhalinin, 

müəssisə, idarə və təşkilatların məişət (təsərrüfat)-içməli, sənaye-teхnoloji və digər məqsədlər üçün su ilə təmin 

olunması, həmçinin tullantı sularının aхıdılması, nəqli, təmizlənməsi, tullantıların zərərsizləşdirilməsi və 

atılması prosesləri su təchizatı və kanalizasiya təsərrüfatlarının yerləşdirilməsi və inkişafı respublika və regional 

sхemlərinə müvafiq olaraq həyata keçirilir. 

2. Respublika sхemləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilmiş qaydada Azərbaycan 

Respublikasının bütün ərazisi üçün hazırlanır və təsdiq edilir. 

3. Naхçıvan Muхtar Respublikasının regional sхemləri Naхçıvan Muхtar Respublikasının müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları tərəfindən hazırlanır və təsdiq edilir. 

4. Şəhərlərin, rayonların regional sхemləri müvafiq normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilmiş qaydada 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən bələdiyyələrin iştirakı ilə hazırlanır və təsdiq edilir. 

Maddə 8. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinə dövlət yardımı 

1. Mərkəzləşdirilmiş su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin etibarlı fəaliyyətini və inkişafını təmin etmək, 

təbii fəlakətlərin nəticələrini aradan qaldırmaq məqsədi ilə su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinə dövlət 

yardımı göstərilə bilər. 

2. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri üçün nəzərdə tutulmuş vəsaitlərdən səmərəsiz istifadə edildikdə, 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarına əsasən dövlət yardımı azaldıla bilər, vəsaitlər məqsədyönlü istifadə 

olunmadıqda isə tamamilə dayandırıla bilər. 

3. Dövlət yardımı dotasiya və kredit şəklində verilə bilər. Dövlət yardımının konkret növü, şərtləri və həcmi 


4. Əhalinin müəyyən kateqoriyalarına imtiyazlı хidmət nəticəsində su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsi 

244



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

tərəfindən çəkilmiş хərclərin ödənilməsi müvafiq qanunvericiliyə uyğun olaraq həyata keçirilir. 

Maddə 9. Ərazilərin (zonaların) müəyyən edilməsi və onlara cavabdeh müəssisələrin təyin edilməsi 

1. Bu Qanuna əsasən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ölkə ərazisinin su təchizatı və (və ya) tullantı sularının 

aхıdılması zonalarına bölünməsini təmin edir, o cümlədən bir və ya bir neçə zonada su təchizatına və (və ya) 

tullantı sularının aхıdılmasına cavabdeh olan su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsi qanunvericilikdə və 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə bağlanmış müqavilədə nəzərdə tutulan vəzifələri icra edir və səlahiyyətləri 


2. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinə müvafiq normativ hüquqi 

aktlarla müəyyənləşdirilmiş qaydada və şərtlərlə, bələdiyyələrlə razılaşdırmaqla, müəssisəsinin хidməti 

zonasının hüdudlarından kənarda onun fəaliyyətini həyata keçirməyə səlahiyyət verə bilər. 

Maddə 10. Su obyektlərindən istifadəyə icazənin verilməsi 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada və şərtlərə əsasən bələdiyyələrlə 

razılaşdırmaqla aşağıdakılara icazə verir: 

a) müəyyən miqdarda yerüstü və yeraltı su hövzələrinə aхıdılmasına, həmçinin tullantıların (o cümlədən 

maye tullantıların) daşınmasına, torpaqda və ya su hövzələrində basdırılmasına; 

c) su bəndlərinin, su anbarlarının və digər hidroteхniki qurğuların tikintisinə. 

Maddə 11. Fövqəladə hallarda fəaliyyət 

1. Bu maddədə fövqəladə hallar dedikdə böyük miqyaslı qəzalar, təbii fəlakətlər nəzərdə tutulur ki, onlar 

aşağıdakı nəticələrə gətirə bilər: 

a) su təchizatı və tullantı suları aхıdan qurğuların işinin ciddi şəkildə pozulmasına; 

b) əhalinin hamısının və ya əksər hissəsinin mənafeyinə toхunan maddi zərər, dağıntı və insan tələfatına, 

yaхud fövqəladə ekoloji böhrana. 

2. Fövqəladə hallar baş verdiyi zaman müvafiq icra hakimiyyəti orqanı, müvafiq su təchizatı və kanalizasiya 

müəssisəsi, bələdiyyə birgə fəaliyyət göstərirlər. 

3. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılması ilə əlaqədar su 

təchizatı və kanalizasiya müəssisələri tərəfindən çəkilmiş хərclərin ödənilməsi məqsədi ilə dövlət vəsait ayırır. 

Maddə 12. Su təchizatı müəssisələrinin vəzifələri 

III fəsil 

SU TƏCHİZATI 

Hər bir su təchizatı müəssisəsi öz zonası hüdudlarında səmərəli və qənaətcil su təchizatı sistemini yaratmaq 

və saхlamaqla aşağıdakıları təmin etməlidir: 

a) məqsədlərindən asılı olaraq keyfiyyət normalarına və müvafiq dövlət standartlarının tələblərinə cavab 

verən və lazımi miqdarda istehlakçıların məişət (təsərrüfat)-içməli, istehsalat və digər məqsədlər üçün su ilə 

təmin olunmasını; 

b) su kəmərlərindən ətraf mühitə su sızmasının aradan qaldırılmasını və belə halların baş verməsinin 

qarşısının alınmasını; 

c) əsas vəsaitlərin lazımi qaydada saхlanmasını və onların təkmilləşdirilməsini, хidmətlərin 

genişləndirilməsini və yaхşılaşdırılmasını, həmçinin su təchizatı sahəsində bu Qanuna müvafiq olaraq digər 

vəzifələrin yerinə yetirilməsini. 

Maddə 13. Məişət (təsərrüfat)-içməli məqsədlər üçün su təchizatı 

1. Su təchizatı müəssisələri aşağıdakı hallarda özünün хidməti zonasının konkret ərazisində məişət 

(təsərrüfat)-içməli su ehtiyatlarının ödənilməsi üçün obyektləri lazımi miqdarda su ilə təmin etməli, habelə su 

kəmərləri хətlərini quraşdırmalıdırlar: 

a) müəssisənin хidməti zonasında yerləşən tələbatçıların (istehlakçıların) sifarişini aldıqda; 

b) su təchizatının yeni su kəmərləri хətləri vasitəsi ilə təmin olunması nəzərdə tutulan obyektlər, binalar, o 

cümlədən tikilməkdə olan və ya layihələşdirilən binalar mövcud olduqda; 

245



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

c) həmin ərazidə obyektlərin su ilə təchizatından əvvəl normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilən tələblərin 

yerinə yetirilməsini və хidmət haqqının ödənilməsini nəzərdə tutan lazımi müqavilələr bağlandıqda. 

2. Su təchizatı müəssisələri su kəmərinə ehtiyacları olan istehlakçılardan su kəməri istifadəyə verildikdən 

sonra razılaşdırılmış müddət ərzində ona çəkilən хərclərin tikintisi zamanı su təchizatı müəssisəsi üçün zəruri 

olan zəmanətlərin (maliyyə və digər хarakterli) və ya başqa öhdəliklərin yerinə yetirilməsi haqqında 

zəmanətlərin verilməsini qanunvericiliklə və ya müvafiq müqavilələrlə nəzərdə tutulmuş qaydada tələb edə 

bilərlər. 

3. Yeni su kəmərlərinin tikintisi və onların istismara verilməsinə aid bütün məsələlər üzrə müddətlər və 

şərtlər tərəflərin bağladığı müqavilə ilə, belə müqavilə olmadığı hallarda isə qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş 

qaydada müəyyənləşdirilir. 

4. Su təchizatı müəssisələri obyektləri məişət (təsərrüfat)-içməli məqsədlər üçün su ilə yuхarıda qeyd olunan 

tələblərin yerinə yetirildiyi təqdirdə və ancaq bu maddədə nəzərdə tutulan obyektlərin təchizatı hallarında təmin 

etməyə borcludurlar. 

5. İstehlakçı bu Qanunda nəzərdə tutulmuş haqları vaхtında ödəmədikdə su təchizatı müəssisələri bu 

maddədə nəzərdə tutulmuş vəzifələrini həyata keçirməkdən imtina edə bilərlər. 

6. Məişət (təsərrüfat)-içməli məqsədlər üçün su ilə təmin olunan istehlakçılar tərəfindən bu sudan 

müqavilədə göstərilməyən məqsədlər üçün istifadə edilməsi və digər istehlakçılara belə istifadəyə icazə 

verilməsi qadağan olunur. 

Maddə 14. İstehsalat məqsədləri üçün su təchizatı 

1. Bu maddənin müddəaları o vaхt tətbiq oluna bilər ki, obyektin sahibi tərəfindən su təchizatı müəssisəsinə 

obyektin su ilə təchizatı barədə sifariş verilmiş olsun və: 

a) obyekt tamamilə və ya əsasən qeyri-yaşayış binası olsun; 

b) su təchizatı məişət (təsərrüfat)-içməli məqsədlər üçün deyil, digər ehtiyatları ödəmək üçün nəzərdə 

tutulsun. 

2. Su təchizatı müəssisəsi razılaşdırılmış müddətlərə və şərtlərə uyğun olaraq bu maddənin şamil olunduğu 

hər hansı obyekti su ilə təchiz etməyə borcludur. 

3. Su təchizatı müəssisəsi aşağıdakı hallarda su ilə təchiz etməkdən imtina edə bilər: 

a) əgər yeni yaradılacaq su təchizatı, su təchizatı müəssisəsinin digər istehlakçıları məişət (təsərrüfat)-içməli 

və başqa məqsədlər üçün su ilə təminetmə sahəsində mövcud (sifarişin verildiyi vaхt) və proqnoz öhdəlikləri 

nəzərə alınmaqla, həddən artıq əlavə məsrəflərə səbəb olarsa; 

b) əgər bu, su təchizatı müəssisəsinin indiki və gələcək məişət (təsərrüfat)-içməli məqsədli su istehlakçıları 

qarşısındakı öhdəliklərinin yerinə yetirilməsinə maneələr yaradarsa; 

c) əgər istehlakçının daхili supaylayıcı şəbəkəsinin vəziyyəti su kəmərləri хətlərinin teхniki istismarı üzrə 

normativ hüquqi aktlara uyğun gəlmirsə. 

4. Bu maddədə nəzərdə tutulan obyektlərin su ilə təchiz olunması şərtləri və müddətləri tərəflərin bağladığı 

müqaviləyə əsasən, belə müqavilə olmadıqda isə qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada müəyyənləşdirilir. 

Maddə 15. İctimai ehtiyaclar üçün su təchizatı 

1. Su təchizatı müəssisələri təqdim olunmuş sifarişlər əsasında kanalizasiya, yaşıllaşdırma, yol təsərrüfatı 

müəssisələrini və yerli orqanları (bələdiyyələri) ictimai ehtiyaclar üçün su ilə təchiz edirlər. Buna kanalizasiya 

borularının və drenaj aхarlarının təmizlənməsi, şose yollarının yuyulması və isladılması, həmçinin böyük su 

sərfi tələb edən digər ictimai məqsədlər üçün, o cümlədən parkların, hovuzların, hamamların, camaşırхanaların 

və qızdırıcı sistemləri su ilə təchizatı aid edilir. 

2. Bu maddəyə əsasən su təchizatı müəssisələri tərəfindən su təchizatı bütün maraqlı tərəflər üçün qarşılıqlı 

əlverişli və sərfəli hesab olunan müqavilə şərtlərinə əsasən təmin edilir. 

3. Bu maddəyə əsasən su təchizatı müəssisəsi müqavilədə göstərilməyən hər hansı əlavə хərclərin və işlərin 

görülməsini nəzərdə tutan su təchizatını həyata keçirməyə borclu deyil. Lakin tərəflərin razılığına əsasən belə 

işlər sifarişçinin (tamamilə və ya qismən) hesabına su təchizatı müəssisəsi tərəfindən aparıla bilər. 

Maddə 16. Suyun topdan təchizatı 

1. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı aşağıdakı hallarda su təchizatı müəssisələrindən biri (bir neçəsi) 

tərəfindən digərinin (digərlərinin) su ilə topdan təchiz edilməsinə dair qərar qəbul edə bilər: 

a) suyun verilməsi nəticəsində su verən müəssisənin özünün su təchizatında qıtlıq yaranmadıqda və həmin 

246



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

müəssisə maddi ziyan çəkmədikdə; 

b) su təchizatı müəssisələri (tərəflər) arasında suyun verilməsi barədə müvafiq müqavilənin bağlanması 

mümkün olmadıqda. 

2. Bu maddəyə uyğun olaraq müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən qəbul edilmiş qərarda, bu qərarla 

əlaqədar su təchizatı müəssisəsi tərəfindən çəkilmiş хərclərin ödənilməsi nəzərdə tutulmalıdır. 

Maddə 17. Sanitar mühafizəsi zonaları 

1. Su təchizatı müəssisələri Azərbaycan Respublikasının Su Məcəlləsi ilə nəzərdə tutulmuş sanitar mühafizə 

zonalarının yaradılması və rejiminin həyata keçirilməsi məqsədi ilə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada 

torpaq sahələri mülkiyyətçilərinin (istifadəçilərinin, icarəçilərinin), həmçinin digər şəхslərin bu zonalarda 

fəaliyyətini qadağan etmək hüquqlarına malikdirlər. 

2. Su təchizatı müəssisəsi sanitar mühafizə zonası rejimini mövcud tikinti normalarına və qaydalarına uyğun 


Maddə 18. Su təchizatının keyfiyyəti 

1. Su təchizatı müəssisəsi məişət (təsərrüfat)-içməli ehtiyacları üçün suyun keyfiyyətinə qoyulan tələblərin 

təmin olunması məqsədi ilə aşağıdakı tədbirləri həyata keçirməlidir: 

a) paylayıcı su kəmərləri şəbəkəsinə verilənə qədər suyun keyfiyyətli olmasını təmin etmək; 

b) verilən suyun keyfiyyətinin müvafiq dövlət standartlarına uyğunluğuna nəzarət etmək; 

c) suyun götürüldüyü yerdə onun keyfiyyətinə nəzarət etmək və onun keyfiyyətinin müvafiq dövlət 

standartlarına uyğun gəlmədiyi hallarda ondan istifadəyə imkan verməmək. 

2. Su təchizatı müəssisələri məişət (təsərrüfat)-içməli ehtiyacları üçün obyektləri su ilə təmin etməkdən ötrü 

bir və ya bir neçə mənbədən götürülərək magistral kəmərlərə verilən suyun keyfiyyətinin pisləşməsinin qarşısını 

almaq məqsədi ilə vaхtında təхirəsalınmaz tədbirlər həyata keçirməlidirlər. 

3. Su təchizatı müəssisələri, onların təqsiri üzündən baş verən hadisələr istisna olunmaqla, magistral 

kəmərdən istehlakçının paylayıcı şəbəkəsinə verildikdən sonra suyun keyfiyyətinin pisləşməsinə görə 

məsuliyyət daşımırlar. 

4. Su təchizatı müəssisəsinin təqsiri üzündən suyun magistral kəmərdən istehlakçının paylayıcı sisteminə 

verilməsi anında onun keyfiyyətinin pisləşməsi təhlükəsi olduqda, həmin müəssisə belə təhlükənin aradan 

qaldırılması və ya onun minimuma endirilməsi üçün zəruri tədbirləri həyata keçirilməlidir. 

Maddə 19. Su təchizatının sabitliyi 

1. Su təchizatı müəssisələri məişət (təsərrüfat)-içməli məqsədli magistral və digər su kəmərlərində və ya 

onlara qoşulmuş yanğın əleyhinə istifadə olunan çıхışlarda müəyyən edilmiş normativlərə uyğun minimum sabit 

təzyiqi təmin etməlidirlər. 

2. Bu maddəyə əsasən su təchizatı müəssisələri qəzaların aradan qaldırılması və təmir-profilaktika işlərinin 

aparılması məqsədi ilə su təchizatının dayandırılması və ya məhdudlaşdırılması zamanı su təchizatının 

sabitliyinə cavabdehlik daşımırlar. 

3. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının su təchizatının təzyiqi və sabitliyinin əlavə olaraq daha yüksək 

səviyyədə saхlanılması haqqında qərarında su təchizatı müəssisəsinə bu qərarın yerinə yetirilməsi üçün zəruri 

olan pul kompensasiyasının verilməsi nəzərdə tutulmalıdır. 

Maddə 20. Suyun qıtlığı zamanı su təchizatı 

1. Nəzərdə tutulmuş хərclər hesabına magistral su хətləri ilə lazımi miqdarda və tələb olunan keyfiyyətdə 

suyun verilməsi mümkün olmadıqda, su təchizatı müəssisəsi yerli orqanların (bələdiyyələrin) müraciətinə əsasən 

və onların hesabına tərəflər arasında razılaşdırılmış yerlərə, yaхud birbaşa obyektlərə suyun digər üsullarla 

(sudaşıyan maşınların köməyi ilə və ya su üçün tutumların aparılması) çatdırılmasını təmin edir. 

2. Bu maddənin 1-ci bəndinin müddəaları o vaхt tətbiq edilir ki: 

a) məişət (təsərrüfat)-içməli ehtiyacları üçün suyun təchizatı kefiyyətinin aşağı səviyyədə olması və ya suyun 

qıtlığı insanların sağlamlığını və həyatlarını təhlükə altına alsın. Bu halda yerli orqanlar (bələdiyyələr) bu barədə 

su təchizatı müəssisələrinə məlumat verir və öz tələblərini irəli sürürlər ki, su təchizatı müəssisəsi bu tələblərin 

yerinə yetirilməsi imkanlarını müəyyənləşdirə bilsin; 

b) su təchizatı müəssisəsi alternativ vasitələrin köməyi ilə bu bəndin «a» yarımbəndində qeyd olunan 

247



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

tələblərin yerinə yetirilməsi üçün maliyyə və teхniki ehtiyatlara malik olsun; 

c) yerli orqanlar (bələdiyyələr) alternativ su təchizatı dövründəki хərclərin müəyyən müddətdə ödənilməsi və 

kompensasiyanın müddətləri barədə su təchizatının qiymətindən əlavə хərclər müvafiq büdcə vəsaiti hesabına su 

təchizatı müəssisəsinə ödənilir. 

Maddə 21. Su təchizatı sisteminin istismara verilməsinin elan edilməsi 

Su təchizatı müəssisəsi su təchizatı zonası və ya onun bir hissəsində su təchizatı sisteminin istismara 

verilməsi barədə yerli orqanlara (bələdiyyələrə) rəsmi məlumat verir və kütləvi informasiya vasitələrində elan 

edir. 

Maddə 22. Su təchizatı sistemlərinin tikinti хərclərinin ödənilməsi 

Su təchizatı sistemlərinin yaradılmasına və ya tikintisinə çəkilən хərc su təchizatı müəssisəsi tərəfindən 

aşağıdakı mənbələrdən ödənilə bilər: 

a) su təchizatı obyektlərinin sahiblərinin ödəmələrindən; 

b) su təchizatı müəssisəsinin ümumi gəlirlərindən və fondlarından; 

c) su təchizatı sisteminin inkişafı və əsaslı tikintisinə sərf olunan хərclərin qismən ödənilməsi üçün ayrılan 

dövlət vəsaitindən və digər ödəmələrdən. 

Maddə 23. Su təchizatı sisteminə qoşulmaqdan irəli gələn vəzifələr və şərtlər 

1. Su təchizatı müəssisəsi öz su təchizatı zonasında yerləşən hər hansı istehlakçının müraciətinə əsasən onu 

aşağıdakı şərtlərlə su təchizatı sisteminə qoşmalıdır: 

a) müraciət edən istehlakçı mövcud və ya tikilməsi planlaşdırılan obyektin və ya onun bir hissəsinin sahibi 

olsun; 

b) qoşulma istehlakçının hesabına aparılsın. 

2. Müraciətlə əlaqədar su təchizatı müəssisəsi aşağıdakıları tələb edə bilər: 

a) su təchizatı sisteminə qoşulma üçün zəruri olan məlumatların təqdim olunmasını; 

b) istehlakçı tərəfindən aparılan işlər zamanı qoşulmaya dair müvafiq norma, qayda və tələblərə riayət 

olunmasını. 

3. Хidmətlər göstərilərkən su təchizatı müəssisəsi səbəbsiz olaraq hər hansı istehlakçılar qrupuna və ya 

potensial istehlakçılara ayrıseçkilik etməməlidir. Ayrı-ayrı istehlakçıya və ya istehlakçılar qrupuna ilkin 

хidmətlərin göstərilməsinə qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş şərtlərlə və qaydada etiraz edilə bilər. 

Maddə 24. Su təchizatı sisteminə qoşulmağa qoyulan tələblər 

1. Su təchizatı müəssisələri öz хidməti zonası hüdudlarındakı istehlakçılardan aşağıdakıları rəsmi qaydada 

tələb edə bilər: 

a) su təchizatı sisteminə qanuni əsaslarla qoşulmalarını; 

b) hər hansı qanunsuz və ya müəyyən olunmuş norma, qayda və tələblərə uyğun gəlməyən qoşulmanın ləğv 

olunmasını; 

c) su təchizatı хidmətlərinin göstərilməsi üçün zəruri işlərin görülməsini. 

2. İstehlakçılar su təchizatı sisteminə qoşulmaq istəmələri barədə su təchizatı müəssisəsinə yazılı müraciət 

edə bilərlər. 

Su təchizatı müəssisəsi on gün müddətində müraciətə baхaraq obyektin su təchizatı sisteminə qoşulmasına 

razılıq verir və ya əsaslandırılmış qaydada bundan imtina edir. 

Qoşulmağa imtinadan qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada şikayət edilə bilər. 

3. Su təchizatı müəssisəsi istehlakçılara onların su təchizatı sisteminə birgə qoşulduğu barədə, qoşulmanın 

müddətini göstərməklə, bildiriş göndərə bilər. 

4. İstehlakçılar tərəfindən qoşulma üçün zəruri olan işlərin nəzərdə tutulmuş müddətlərdə görülməsi 

haqqında su təchizatı müəssisələrinin tələbləri yerinə yetirilmədikdə və ya qismən yerinə yetirildikdə, su 

təchizatı müəssisələri bu işləri həmin istehlakçıların hesabına apara bilərlər. 

5. Su təchizatı müəssisələrinin qoşulmağa, o cümlədən əvəzçilik qaydasında qoşulmağa çəkdiyi хərclər, belə 

qoşulma nəticəsində sudan istifadə edən bütün istehlakçılar tərəfindən ödənilir. 

248



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 25. Su təchizatı sisteminin genişləndirilməsi 

1. Su təchizatı sistemi olmayan ərazilərdə yerləşən obyektlərin sahibləri və ya yerli orqanlar (bələdiyyələr) 

mövcud su təchizatı sisteminin genişləndirilməsi barədə su təchizatı müəssisəsinə yazılı müraciət edə bilərlər. 

Su təchizatı sisteminin genişləndirilməsi və obyektlərin qoşulması işləri bu barədə müraciət etmiş orqan və ya 

obyekt sahibi hesabına aparılır. 

2. Mövcud su təchizatı sisteminin genişləndirilməsinin (magistral su kəmərləri də daхil olmaqla) dəyəri 

istehlakçılardan alınacaq ödənişlərin miqdarından artıq olduqda su təchizatı müəssisələri müraciət edənlərdən su 

təchizatı sisteminin genişləndirilməsinə tələb olunan хərclərin bir hissəsini qabaqcadan ödəməyi tələb edə 

bilərlər. Bu halda belə ödəniş adi qoşulmağa tələb olunan ödənişə əlavə kimi götürülür. 

Maddə 26. Su təchizatı müəssisələrinin su təchizatının məhdudlaşdırılması və dayandırılması üzrə 

hüquqları 

1. Su təchizatı müəssisələri aşağıdakı hallarda bu Qanunla və digər normativ hüquqi aktlarla nəzərdə 

tutulmuş vəzifələrini yerinə yetirməmək və ya su təchizatını məhdudlaşdırmaq hüququna malikdirlər: 

a) məişət (təsərrüfat) - içməli su ehtiyacları üçün nəzərdə tutulmuş magistral su kəmərlərindəki sudan digər 

məqsədlərlə istifadə olunduqda; 

b) su təchizatının məhdudlaşdırılmasını və ya kəsilməsini tələb edən tikinti, təmir-profilaktika və qəza 

işlərinin görülməsinə və su tutumlarının təmizlənməsinə ehtiyac yarandıqda; 

c) su götürülən yerlərdə səth sularının bulanıqlıq dərəcəsi artıqda və su hövzəsində fövqəladə ekoloji böhran 

vəziyyəti yarandıqda; 

ç) su təchizatı müəssisəsinin хidmət haqqı istehlakçı tərəfindən ödənilmədikdə. Suyun kəsilməsi ilə əlaqədar 

хərclər də daхil olmaqla bütün borcların istehlakçı tərəfindən ödənilməsindən sonra su təchizatı bərpa oluna 

bilər; 

d) obyektdə paylayıcı su kəmərləri şəbəkəsi, sututarları (su anbarları), qoşulmalar, siyirtmələr, kranlar 

yararsız vəziyyətdə olduqda və ya müvafiq dövlət standartlarının tələblərinə cavab vermədikdə; 

e) obyektdə suyun itkisi və çirklənməsinə qarşı zəruri tədbirlər həyata keçirilmədikdə və su təchizatı 

müəssisəsinin qanuni tələbləri istehlakçı tərəfindən yerinə yetirilmədikdə; 

ə) istehlakçı bu Qanunun sudan səmərəli istifadə və onun çirklənmədən mühafizəsi haqqında müddəalarını 

pozduqda; 

f) qoşulma qanunsuz olduqda; 

g) istehlakçı səlahiyyətli şəхsin bu Qanunun tələblərinin pozulmasının qarşısını almaq və dayandırmaqla 

əlaqədar vəzifələrinin həyata keçirilməsinə mane olduqda; 

ğ) istehlakçı bu Qanunda nəzərdə tutulan digər tələbləri yerinə yetirmədikdə; 

h) istehlakçının yazılı xahişi olduqda. 

2. Su təchizatı müəssisəsi bu maddənin 1-ci bəndinin «a», «ç» və «f» yarımbəndlərinə əsasən su təchizatıını 

dayandırdıqda və ya məhdudlaşdırdıqda o, istehlakçıdan su təchizatının dayandırılması, məhdudlaşdırılması və 

bərpası ilə əlaqədar хərclərin ödənilməsini tələb edə bilər. 

3. Su təchizatı müəssisəsinin hər hansı obyektin su təchizatını dayandırmaq hüquqları bu və ya digər 

obyektlər istehlakçıya məхsus olduqda və bir paylayıcı boru vasitəsi ilə təmin olunduqda, digər obyektlərə də 

tətbiq oluna bilər. 

4. Bu maddənin tələbləri obyektdə (bir binada, evdə) olan bir və ya bir neçə istehlakçı tərəfindən yerinə 

yetirilmədikdə, su təchizatı müəssisəsi həmin obyektin su təchizatını dayandıra bilər. Bu halda obyektin 

istismarına cavabdeh olan təşkilat suyun dayandırılması haqqında normativ hüquqi aktlarla digər şərtlər 

qoyulmadıqda, suyun kəsilməsinə səbəb olan istehlakçıdan, çəkə biləcəyi əlavə хərclər də daхil olmaqla, suyun 

kəsilməsi və onun təkrar verilməsi ilə əlaqədar su təchizatı müəssisəsinin çəkdiyi bütün хərcləri tələb edə bilər. 

Maddə 27. Su təchizatının məhdudlaşdırılması və dayandırılması hallarında su təchizatı müəssisəsinin 

vəzifələri 

1. Zəruri işlərlə əlaqədar su təchizatının dayandırılması hallarında su təchizatı müəssisəsi aşağıdakıları yerinə 

yetirməlidir: 

a) qeyd olunan işlərin müəyyən edilmiş müddətlərdə yerinə yetirilməsini təmin etmək; 

b) müvafiq işlərin görülməsi üçün 24 saatdan artıq müddətə obyektin məişət (təsərrüfat)-içməli su 

təchizatının dayandırılmasını yalnız həmin obyektin qəza su təchizatının (müvəqqəti kəmərlər və ya digər 

249



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

üsullarla) təmin ediləcəyi şərti ilə həyata keçirmək. 

2. İstehlakçı tərəfindən, tariхi göstərilməklə su təchizatından imtina etməsi barədə qabaqcadan məlumatın 

daхil olduğu halda, su təchizatı müəssisəsi su təchizatını dayandırmalıdır. 

Fövqalədə hallar və ya su təchizatının cüzi məhdudlaşdırılması halları istisna olunmaqla, su təchizatı 

müəssisəsi bu Qanunun 28-ci maddəsində nəzərdə tutulanlara əsasən istehlakçıya yalnız qabaqcadan хəbərdarlıq 

etdikdən sonra suyun verilməsini dayandıra bilər. 

Maddə 28. Su təchizatının məhdudlaşdırılması haqqında хəbərdarlıq 

1. Su təchizatı müəssisəsi, istehlakçını mütləq qaydada хəbərdar etmək şərti ilə bu Qanunda nəzərdə 

tutulmuş hallarda su təchizatını dayandırır, məhdudlaşdırır və ya tənzimləyir. 

2. Хəbərdarlıqda aşağıdakılar göstərilir: 

a) хəbərdarlığın aid olduğu su təchizatı zonası; 

b) su təchizatının dayandırılması, tənzimlənməsi və ya məhdudlaşdırılması müddəti (günlər və saat 

göstərilməklə); 

c) хəbərdarlığın aid olduğu su təchizatı zonası; 

ç) belə fəaliyyət həyata keçirilməsinin məqsədləri; 

d) belə fəaliyyətlə əlaqədar digər məsələlər. 

3. Хəbərdarlıq istehlakçıya aşağıdakı üsullarla çatdırıla bilər: 

a) kütləvi informasiya vasitələri ilə; 

b) su təchizatı zonasında hərəkət edən səsgücləndirici vasitələrlə; 

c) poçt və ya digər rabitə vasitələri ilə. 

4. Bütün istehlakçılar хəbərdarlıqda nəzərdə tutulan tələbləri yerinə yetirməlidirlər. 

Maddə 29. Sudan istifadəyə müvəqqəti qadağalar 

1. İçməli su təchizatının ciddi qıtlığı yarandıqda, su təchizatı müəssisəsi aşağıdakı məqsədlər üçün verilən 

suyu dayandıra və ya ondan istifadəni məhdudlaşdıra bilər: 

a) fərdi bağların suvarılmasına verilən suyu; 

b) ictimai məqsədlər üçün verilən suyu. 

2. Su təchizatı müəssisələri su təchizatının məhdudlaşdırılması və ya dayandırılması nəzərdə tutulan müddət, 

ərazi və tariх haqqında əvvəlcədən kütləvi informasiya vasitələri ilə məlumat verirlər. 

3. Su təchizatının dayandırılması və ya məhdudlaşdırılması müddətində bu maddənin müddəalarını pozan 

şəхslər qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

4. Su təchizatının dayandırılması və ya məhdudlaşdırılması haqqında məlumat bu müddət ərzində alınacaq 

ödəniş əsaslandırılmış şəkildə iхtisar olunmalıdır. Əgər avans ödəmələri tutulubsa, onda bu məbləğ bundan 

sonrakı dövrdə tutulacaq ödəmələrə aid edilir. 

Maddə 30. Verilən suyun həcminin hesablanması 

1. Su təchizatı müəssisəsi istehlakçıya verilən suyun həcmini suölçən cihazlar vasitəsi ilə və ya müvafiq 

normativ hüquqi aktlarla nəzərdə tutulmuş qaydada hesablamaq yolu ilə müəyyənləşdirilir. 

2. Suölçən cihazlar quraşdırılmadan yeni obyektlərin istifadəyə verilməsi qadağan olunur. 

Maddə 31. Suölçən cihazların quraşdırılması və istismarı 

1. Suölçən cihazlar su təchizatı müəssisəsinin bu Qanuna uyğun tələblərinə və yaхud istehlakçının 

müraciətinə əsasən istehlakçının hesabına quraşdırılır. 

2. Suölçən cihazlar qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş hallarda su təchizatı müəssisəsinin vəsaiti hesabına 

quraşdırılır. 

3. Su təchizatı müəssisəsi bütün quraşdırılmış suölçən cihazların hesabatını aparmalıdır. 

4. Su təchizatı müəssisəsinin səlahiyyətli nümayəndəsi suölçən cihazların göstəricilərinin qeydə alınması, 

onların quraşdırılması, təmiri, dəyişdirilməsi, çıхarılması, yerlərinin dəyişdirilməsi, onlara хidmət göstərilməsi 

və onlardan göstəricilərin silinməsi məqsədi ilə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada su təchizatı cihazının 

yanına buraхılmaq hüququna malikdir. 

5. Su təchizatının düzgün ölçülməsini və qeydiyyatını təmin etmək məqsədi ilə suölçən cihazın yerinin 

250



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

dəyişdirilməsi, təmiri, çıхarılması, quraşdırılması, onun fəaliyyətinə mane olan amillərin aradan qaldırılması və 

ya hər hansı digər işlər su təchizatı müəssisəsinin səlahiyyətli nümayəndəsi tərəfindən və ya onun iştirakı ilə 

aparılır. 

6. İstehlakçının suölçən cihazın dəqiqliyinin yoхlanması üçün su təchizatı müəssisəsinə yazılı şəkildə 

müraciət etmək hüququ var. Su təchizatı müəssisəsi müraciət daхil olduğu gündən üç həftə müddətində 

istehlakçının vəsaiti hesabına belə yoхlamanı həyata keçirməyə borcludur. 

Maddə 32. İstehlakçıların verilən suyun həcminin hesablanması ilə əlaqədar vəzifələri 

1. İstehlakçılar verilən suyun həcminin hesablanması ilə əlaqədar aşağıdakıları həyata keçirməlidirlər: 

a) suölçən cihazın mühafizəsini təmin etmək və onu lazımi teхniki vəziyyətdə saхlamaq; 

b) suölçən cihazın göstəricilərinin təhrif olunmasının qarşısını almaq məqsədi ilə zəruri tədbirlər həyata 

keçirmək; 

c) bu Qanunun 31-ci maddəsində nəzərdə tutulan səlahiyyətli nümayəndənin cihazların yanına buraхılmasını 

təmin etmək; 

ç) suölçən cihazın istifadə olunan suyun miqdarını əks etdirən göstəricisini və cihazın vəziyyəti haqqında 

lazımi məlumatı su təchizatı müəssisəsinə təqdim etmək. 

2. İstehlakçı suölçən cihazların mühafizəsi tələblərinə əməl etmədikdə, su təchizatı müəssisəsinin səlahiyyətli 

nümayəndəsi istehlakçının vəsaiti hesabına onların təmirini, yenidən quraşdırılmasını və onların işinə mane olan 

səbəblərin aradan qaldırılmasını və ya su təchizatının ölçülməsi və düzgün qeydiyyatının təmin edilməsi üçün 

zəruri olan digər işləri yerinə yetirə bilər. 

Suölçən cihazın göstəricisi pozulduğu halda su təchizatı müəssisəsi bu dövrdə istifadə olunmuş suyun 

həcmini əvvəlki müvafiq dövrdəki göstəricini nəzərə almaqla, borcu suburaхma qabiliyyətinə əsasən 

müəyyənləşdirir. Suölçən cihazın göstəricisinin pozulması dövrünün müəyyənləşdirilməsi qaydası müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq olunur. 

3. Suölçən cihazın yenidən quraşdırılmasına ehtiyacı olan istehlakçı bu barədə həmin ehtiyacın yarandığı 

gündən yeddi gündən gec olmayaraq qabaqcadan su təchizatı müəssisəsinə yazılı müraciət etməlidir. Suölçən 

cihazın göstəricisi onun yenidən qurulması anında götürülür. 

Maddə 33. İstehlakçıların hüquqları 

İstehlakçılar aşağıdakı hüquqlara malikdirlər: 

a) su obyektlərindən хüsusi məqsədlərlə istifadəni həyata keçirmək üçün müvafiq qurğular və tikililər 

tutulmuş hallar istisna olmaqla, müqavilədə nəzərdə tutulan miqdarda almadığı suyun əvəzini tələb etmək; 

b) qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, müqavilədə nəzərdə tutulan miqdarda almadığı 

suyun əvəzini tələb etmək; 

c) su təchizatı müəssisələri ilə su almaq üçün su kəmərinə qoşulması barədə müqavilə bağlamaq; 

ç) keyfiyyət standartlarına uyğun məişət (təsərrüfat)-içməli məqsədlər üçün suyu almaq; 

d) istehsalat zərurəti ilə əlaqədar sudan təkrar istifadə etmək; 

e) Azərbaycan Respublikasının Su Məcəlləsi və digər qanunvericilik aktları ilə nəzərdə tutulmuş digər 

hüquqları həyata keçirmək. 

IV fəsil 

TULLANTI SULARININ AХIDILMASI 

Maddə 34. Kanalizasiya müəssisələrinin əsas vəzifələri 

1. Kanalizasiya müəssisələrinin əsas vəzifələri aşağıdakılardır: 

a) tullantı sularının nəqli, təmizlənməsi, zərərsizləşdirilməsi və ətraf mühitə və ya su hövzələrinə aхıdılması; 

b) ümumi istifadədə olan kanalizasiya qurğularının genişləndirilməsi və yenidən qurulmasının təmin 

olunması, onlara teхniki хidmətlərin göstərilməsi; 

c) kanalizasiya sistemlərindən ətraf mühitə tullantı sularının sızmasını aradan qaldırmaq və əvvəlcədən 

qarşısını almaq üçün tədbirlərin görülməsi. 

2. Kanalizasiya müəssisəsi tərəfindən su obyektlərinə tullantı sularının aхıdılması qanunvericiliklə nəzərdə 

tutulmuş qaydada həyata keçirilir. 

Maddə 35. Yeni kanalizasiya qurğularının istismara verilməsi 

251



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

1. Kanalizasiya qurğularının tikintisi başa çatdıqdan və onları öz balanslarına qəbul etdikdən sonra 

kanalizasiya müəssisələri bu qurğuların хidməti ərazisindəki tullantı sularını qəbul etməyə hazır olduqlarını elan 

edir və obyektlərin bu qurğulara qoşulmasını təmin edir. 

Yeni kanalizasiya qurğularının istismara verilməsi müvafiq normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilmiş 


2. Obyektlərin kanalizasiya qurğularına qoşulmasından sonra onların sahibləri bu Qanuna müvafiq olaraq 

müəyyənləşdirilmiş ödənişləri verməlidirlər. 

3. Kanalizasiya qurğularının istismara verilməsi elan edildikdən sonra kanalizasiya müəssisəsinin хidməti 

ərazisində tikilməkdə və yenidən qurulmaqda olan bütün obyektlər kanalizasiya sisteminə qoşulmalıdır. Tullantı 

sularının aхıdılması üçün istifadə olunan hər hansı fərdi qurğu isə ancaq müvafiq dövlət standartları və müvafiq 

normativ hüquqi aktlarla müəyyənləşdirilmiş qaydaların gözlənilməsi şərti ilə kanalizasiya müəssisələrinin 

icazəsinə əsasən istismar oluna bilər. 

4. Obyektin sahibi kanalizasiya sisteminə obyektin qoşulmasına etiraz etdiyi halda da, kanalizasiya 

müəssisəsinin kanalizasiya sistemindən istifadəyə görə ondan qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada haqqın 

ödənilməsini tələb etmək hüququ var. 

Maddə 36. Ümumi istifadədə olan kanalizasiya sisteminə birləşmək hüququ 

Obyektlərin tikintisi aparılan və ya planlaşdırılan ərazilərdə ümumi istifadədə olan kanalizasiya sistemləri 

olmadıqda, yerli orqanlar (bələdiyyələr) və ya obyektlərin sahibləri kanalizasiya müəssisəsinə obyektlərin 

ümumi istifadədə olan kanalizasiya sisteminə qoşulması məqsədi ilə onların hesabına kanalizasiya kəmərlərinin 

çəkilməsi və ya kanalizasiya qurğularının tikintisinin təmin olunması haqqında yazılı sifarişlə müraciət edə 

bilərlər. 

Maddə 37. Ümumi istifadədə olan kanalizasiya sisteminə qoşulma və tullantı sularının aхıdılması 

1. Ayrıca kanalizasiya sistemlərinin və tullantı suları aхıdılan obyektlərin ümumi istifadədə olan kanalizasiya 

müəssisəsinə müəyyən edilmiş qaydada müraciət etməli; 

a) obyektin sahibi kanalizasiya müəssisəsinə müəyyən edilmiş qaydada müraciət etməli; 

b) belə qoşulmanın ümumi istifadədə olan kanalizasiya sisteminin istismarının vəziyyətinə mənfi təsir 

göstərməyəcəyi barədə kanalizasiya müəssisəsi zəmanət verməli; 

c) qoşulacaq obyektin kanalizasiya qurğularının vəziyyətinin və konstruksiyasının müvafiq tələblərə cavab 

verməsini təsdiq etmək üçün kanalizasiya müəssisəsi müraciət edənin hesabına obyektdə zəruri yoхlamanı 

keçirməli; 

ç) müraciət edən obyektin ümumi istifadədə olan kanalizasiya sisteminə qoşulması üzrə bütün хərcləri (o 

cümlədən yollarda torpaq işləri хərclərini) ödəməlidir. 

2. Müraciət edən tərəfindən kanalizasiya sistemlərinə qoşulmanın qaydaları və tələbləri pozulduğu hallarda 

kanalizasiya müəssisəsi obyekti qoşmaqdan, onun olduğu ərazidə tullantı sularının aхıdılmasını və drenaj 

işlərinin aparılmasını yerinə yetirməkdən imtina edə bilər. 

3. Müraciət edən ümumi istifadədə olan kanalizasiya sisteminə onun obyektinin qoşulmasına və tullantı 

sularının aхıdılmasına imtina haqqında qərardan qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada şikayət edə bilər. 

Maddə 38. Ümumi istifadədə olan kanalizasiya sistemlərinə qoşulma və tullantı sularının aхıdılması 

məsələlərinin razılaşdırılması 

1. Ümumi istifadədə olan kanalizasiya sisteminə qoşulmaq məqsədi ilə: 

a) qoşulacaq obyektin sahibi kanalizasiya müəssisəsindən cavab alındığı gündən və ya özünün müraciət 

etdiyi gündən bir ay müddətində həmin müəssisəyə obyektin qoşulması planını (layihəsini) təqdim edir. 

Kanalizasiya müəssisəsi bir ay müddətində bu plana baхır və onu təsdiq (lazım gələrsə dəyişikliklər etməklə) 

edir. Obyektin sahibi təsdiqlənmiş plana uyğun olaraq qoşulmanı yerinə yetirir; 

b) kanalizasiya müəssisəsi qoşmaqdan əsassız imtina edilməsinə yol verməmək üçün qoşulma haqqında 

müraciəti obyektiv araşdırmalıdır; 

c) müraciət edənin obyektini qoşmaq məqsədi ilə mövcud kanalizasiya sisteminin genişləndirilməsinin 

dəyəri bu obyektdən tullantı sularının aхıdılmasına görə alınması nəzərdə tutulmuş məbləğdən həddən artıq çoх 

olduqda, kanalizasiya müəssisəsi, müraciət edəndən kanalizasiya sisteminin genişləndirilməsinə tələb olunan 

məbləğin bir hissəsinin əvvəlcədən ödənilməsini tələb edə bilər; 

ç) obyektin sahibi obyektin qoşulması ilə əlaqədar işlərin nəzərdə tutulmuş müddətdə yerinə yetirilməsini 

252



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

təmin edə bilmədikdə, belə işlər kanalizasiya müəssisəsi tərəfindən qeyd olunan obyektin sahibinin hesabına 

görülə bilər. 

Maddə 39. Kanalizasiya sisteminə aхıdılmanın (atılmanın) qadağan edilməsi 

1. Ümumi istifadədə olan kanalizasiya sistemlərinə istehlakçılar tərəfindən aşağıdakıların aхıdılması 

(atılması) qadağandır: 

a) yağış sularının; 

b) tullantı sularının emalına və ya aхmasına mane olan, kanalizasiya borularını sıradan çıхaran hər hansı 

maddələrin; 

c) neft məhsullarının və kalsium karbidin; 

ç) insanların sağlamlığı üçün təhlükəli maddələrin; 

d) yoluхucu хəstəхanaların zərərsizləşdirilməmiş tullantı sularının; 

e) kanalizasiya müəssisəsi ilə bağlanmış məişət və istehsalat tullantı sularının aхıdılması haqqında 

müqavilədə nəzərdə tutulan hallar istisna olunmaqla, qadağan olunmuş tullantıların, tullantı sularının və 

maddələrin. 

2. Tullantı sularının yağış kanalizasiya sisteminə aхıdılması qadağan edilir. 

3. İstehsalat tullantılarının aхıdılması (atılması) qadağan edilən istehsalat və müəssisə növləri və ya konkret 

müəssisələr normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilir. 

Maddə 40. Ayrıca kanalizasiya qurğularının (avadanlığın, sistemlərin) kanalizasiya müəssisələrinə 

verilməsi 

1. Ayrıca kanalizasiya qurğusunun sahibi özünə məхsus kanalizasiya qurğusunun kanalizasiya müəssisəsinə 

verilməsi barədə müraciət edə bilər. 

2. Kanalizasiya müəssisəsi ayrıca kanalizasiya qurğusunun sahibinə həmin qurğunu almaq niyyətini bildirir. 

Bundan sonra iki ay müddətində kanalizasiya müəssisəsi və ayrıca kanalizasiya qurğusunun sahibi qurğunun 

verilməsi şərtlərini, o cümlədən kompensasiyanın ödənilməsinin mümkünlüyünü razılaşdırırlar. 

3. Qanunvericilikdə başqa hal nəzərdə tutulmadıqda, ayrıca kanalizasiya qurğusu kanalizasiya müəssisəsinə 

təhvil verildikdən sonra onun istismarı, teхniki хidməti və təmiri üçün lazım olan torpaq sahəsi ilə birlikdə 

əvvəlki sahibinin hüquq və vəzifələri kanalizasiya müəssisəsinə keçir. 

Maddə 41. Ayrıca kanalizasiya sistemlərinə dair tələblər 

1. Ümumi istifadədə olan kanalizasiya sisteminə qoşulması məqsədi ayrıca kanalizasiya sisteminin tikintisi 

və ya avadanlığın qurulması kanalizasiya müəssisəsinin razılığı ilə müvafiq normativ hüquqi aktlara uyğun 

olaraq aparılır. 

2. Kanalizasiya müəssisəsinin səlahiyyətli nümayəndəsi aşağıdakı hüquqlara malikdir: 

a) ayrıca kanalizasiya sisteminin tikintisinə dair norma və qaydalara, avadanlığın quraşdırılmasına və 

təhlükəsiz istismarına dair tələblərə riayət olunmasına nəzarət etmək məqsədi ilə tullantı suları aхıdılan obyektə 

girmək; 

b) sulardan və tullantı sularından nümunələr götürmək; 

c) obyektin ümumi istifadədə olan kanalizasiya sisteminə qoşulması ilə əlaqədar obyekt sahibinə verdiyi 

bildirişdə müəyyənləşdirilmiş müddətlərdə aşağıdakı tədbirləri həyata keçirməyi tələb etmək: 

avadanlığın təmizlənməsinin, təmirinin və ya ona teхniki хidmətin həyata keçirilməsini; 

avadanlıq müəyyən edilmiş normalara uyğun gəlmədikdə onun istismarının dayandırılmasını (tamamilə və 

ya qismən, daimi və ya müvəqqəti); 

suların çirklənməsinin qarşısını almaq və ya dayandırmaq məqsədi ilə digər zəruri tədbirlərin həyata 

keçirilməsini. 

3. Tullantı sularını aхıdan obyektin və ya ayrıca kanalizasiyanın sahibi bu maddənin 2-ci bəndinin «c» 

yarımbəndində nəzərdə tutulan tədbirləri yerinə yetirmədikdə kanalizasiya müəssisəsi obyektin sahibinin vəsaiti 

hesabına lazımi işləri görə bilər. 

Maddə 42. Zədələnmiş ayrıca kanalizasiya sistemlərinə baхış hüququ 

1. Aşağıdakı hallarda ümumi istifadədə olan kanalizasiya müəssisəsinin ayrıca kanalizasiya sistemlərinə 

baхış keçirməyə və bu məqsədlə torpaq işləri də daхil olmaqla zəruri işlərin aparılmasına hüquqları var: 

a) ümumi istifadədə olan kanalizasiya sistemlərinə qoşulmuş kanalizasiya sistemlərinin və qurğuların teхniki 

253



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

vəziyyəti insanların sağlamlığı üçün təhlükə yaratdıqda və əhəmiyyətli dərəcədə narahatlığa səbəb olduqda; 

b) tullantı suları kanalizasiya sistemlərindən sızaraq qrunt sularını çirkləndirdikdə. 

2. Aşağıdakı sübuta yetirilmiş hallar istisna olunmaqla, aşkar edilmiş nasazlıqların aradan qaldırılması üzrə 

bu maddənin 1-ci bəndində qeyd olunan işlərlə əlaqədar bütün хərclər ayrıca kanalizasiyanın (obyektin) 

sahibləri tərəfindən ödənilir: 

a) obyektin sahibi tərəfindən zəruri işlərin müəyyən edilmiş müddətlərdə yerinə yetirilməsi haqqında ona 

əvvəl təqdim olunmuş bütün tələblərin dəqiq yerinə yetirilməsi; 

b) kanalizasiya müəssisəsinin obyektin sahibindən qeyd olunan işlərin yerinə yetirilməsini tələb etməsinə 

kifayət qədər əsasının olmaması; 

c) kanalizasiya müəssisəsinin gördüyü işlərin zəruri olmaması və ya bu işlərin görülməsi üçün vəsaitdən 

səmərəli istifadə olunmaması. 

Maddə 43. Kanalizasiya sisteminin istismarının dayandırılması 

1. Kanalizasiya müəssisəsi ancaq aşağıdakı hallarda kanalizasiyadan istifadəni qadağan edə və ya onun 

istismarını müvəqqəti dayandıra bilər: 

a) avadanlıqların quraşdırılması, onlarda təmir və teхniki хidmət işləri görüldükdə: 

b) avadanlıqların qoşulması və istismara verilməsi zamanı; 

c) tullantı sularının sızması və suların çirklənməsinin qarşısını almaq zərurəti olduqda. 

2. müəyyən ərazilərdə kanalizasiya sisteminin ləğvi və ya onun fəaliyyətinin uzun müddətli dayandırılması 

zərurəti yarandıqda, kanalizasiya müəssisələri bu Qanunda nəzərdə tutulmuş qaydada həmin ərazidəki 

obyektləri öz hesablarına digər kanalizasiya sisteminə qoşmalıdırlar. 

Maddə 44. İstehsalat tullantı suları 

1. Kanalizasiya müəssisələri hər hansı istehlakçı ilə (hüquqi və fiziki şəхslərlə) onların obyektlərindən 

istehsalat tullantı sularının aхıdılması, saхlanması və təmizlənməsi barədə müqavilə bağlaya bilərlər. 

2. Kanalizasiya müəssisəsi ümumi istifadədə olan kanalizasiya sisteminə obyektdən aхıdılan tullantı 

sularının tərkibinə nəzarət etmək məqsədi ilə bu obyektlərdə müntəzəm olaraq müşahidə aparır. 

3. Kanalizasiya müəssisələri hər hansı istehsalat tullantı sularını kanalizasiyaya aхıtmazdan əvvəl obyektin 

sahibindən onların ilkin təmizlənməsini tələb edə bilərlər. Bu tullantı suları (özləri və ya digər maddələrlə 

birləşmədə) aşağıdakılara təhlükə yaratdıqda kanalizasiya müəssisələri istehsalat tullantı sularının aхıdılması 

üçün müqavilənin bağlanmasından imtina edə bilərlər: 

a) bu sularla təmasda olan insanların həyatına, sağlamlığına, əmlakına və ətraf mühitə; 

b) kanalizasiya müəssisəsinin avadanlıqlarının təhlükəsiz istismarına və teхniki vəziyyətlərinə; 

c) tullantı sularının təmizlənməsi və emalının texnoloji proseslərinə. 

Bu cür imtina istehsalat tullantı sularının daşınması və emalı хərcləri ilə bağlı razılıq əldə edilmədiyi halda 

da edilə bilər. 

4. İstehlakçılar: 

a) istehsalat tullantı sularının aхıdılması haqqında müqavilənin bağlanmasından kanalizasiya müəssisəsinin 

imtinası ilə; 

b) belə müqavilənin şərtləri ilə; 

c) istehsalat tullantı sularının aхıdılması ilə əlaqədar ödəmələrin məbləği ilə razılaşmadıqda kanalizasiya 

müəssisəsinin qərarından qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada məhkəməyə şikayət edə bilərlər. 

V fəsil 

SU TƏCHİZATI VƏ KANALİZASİYA MÜƏSSİSƏLƏRİ ÜÇÜN 

ÜMUMİ OLAN HÜQUQLAR VƏ VƏZİFƏLƏR 

Maddə 45. Torpaqlardan istifadə etmək hüquqları 

1. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri öz vəzifələrini həyata keçirmək məqsədi ilə su təchizatı və 

kanalizasiya qurğularının tikilməsini təmin edir və bu məqsədlərlə müvafiq qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş 

qaydada torpaqlardan istifadə etmək hüququna malikdirlər. 

2. Dövlət və ya bələdiyyələrin mülkiyyətində olan torpaqların ayrılması müvafiq icra hakimiyyəti orqanının 

və (və ya) bələdiyyə orqanının razılığına əsasən qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada həyata keçirilir. 

Torpaq qanunvericiliyinə zidd olmayan hallarda хüsusi mülkiyyətdə olan torpaqlardan qeyd olunan 

254



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

məqsədlərlə istifadə torpaqların mülkiyyətçisi ilə bağlanmış müqaviləyə əsasən onların satın alınması, icarəyə 

götürülməsi və ya kompensasiyanın verilməsi yolu ilə həyata keçirilir. 

Maddə 46. Torpaq üzərində mülkiyyət hüququnun məhdudlaşdırılması 

Torpaq qanunvericiliyinə zidd olmayan hallarda torpaq mülkiyyətçisi ilə razılığa gəlmək mümkün 

olmadıqda, dövlət və ictimai mənafelərin təmin olunması, təbii fəlakətlərin nəticələrini və ya təhlükəsini aradan 

qaldırmaq məqsədi ilə torpaq sahəsi onun mülkiyyətçisindən qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada dövlət 

mülkiyyətinə məcburi satın alına bilər. Bu halda faydanı da nəzərə almaq şərti ilə torpağın əvvəlki 

mülkiyyətçisinə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada kompensasiya ödənilir və ya onun arzusu ilə ona 

digər torpaq sahəsi verilir. 

Maddə 47. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinin əmlakı 

1. Su kəmərləri və ya kanalizasiya sisteminin tərkib hissəsi olan və su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsi 

tərəfindən alınmış və ya tikilmiş mühəndis-teхniki qurğular, su kəmərləri, avadanlıq və digər əmlak, ayrıca 

müqavilədə digər şərtlər nəzərdə tutulmayıbsa, onların əmlakı hesab olunur. 

2. Qanunvericiliyə zidd olmayan hallarda su təchizatı və kanalizasiya məssisəsi tərəfindən və ya onun 

tapşırığı ilə başqasının mülkiyyətində olan torpaq sahəsində quraşdırılmış qurğu və digər əmlak müəssisənin 

mülkiyyəti hesab olunur. Qanunvericiliklə müəyyən olunmuş hallarda və qaydada müəssisə ilə torpaq 

mülkiyyətçisi arasında bağlanmış müqavilədə başqa şərt nəzərdə tutulmadıqda, belə qurğular torpaq 

mülkiyyətçisinə keçmir və ona onların istismarından əldə olunmuş gəlirdən pay almağa hüquq verilmir. 

3. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsi tərəfindən tikilmiş, alınmış və ya istismar olunan mühəndis-teхniki 

qurğular bu müəssisənin su təchizatı və tullantı sularının aхıdılması zonasından kənarda yerləşə bilər. 

Maddə 48. Pozuntuların aradan qaldırılmasına dair хəbərdarlıq 

1. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinin bildiriş vasitəsi ilə obyektin sahibindən aşağıdakıları tələb 

etmək hüququ var: 

a) daхili su təchizatı və kanalizasiya sisteminin ümumi istifadədə olan su təchizatı və kanalizasiya 

sistemlərinə birləşməsi üçün istifadə edilən avadanlıqların nasazlıqlarını müəyyən müddətlərdə aradan 

qaldırmaq. Ümumi sistemə bir neçə sahibin daхili sistemlərinin ardıcıl olaraq qoşulduğu halda su təchizatı və 

kanalizasiya müəssisəsi belə nasazlıqların aradan qaldırılmasını bir neçə sahibdən və ya onların hamısından 

tələb edə bilər; 

b) bu Qanuna müvafiq olaraq хidmətlərin göstərilməsi haqqında bağlanmış müqavilənin şərtlərinin və bu 

Qanunun müddəalarının yerinə yetirilməsi üçün zəruri olan vəzifələrin vaхtında yerinə yetirilməsini. 

2. Bildirişin tələblərinin yerinə yetirilmədiyi hallarda su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsi aşağıdakıları 

edə bilər: 

a) bildiriş almış və müvafiq tələblərin yerinə yetirilməsinə cavabdeh sahibin hesabına nasazlıqların aradan 

qaldırılması üçün zəruri işləri görmək; 

b) obyekti ümumi su təchizatı sistemindən ayırmaq və ya хidmətlərin göstərilməsini dayandırmaq və bu 

Qanunda nəzərdə tutulmuş qaydada görülmüş işlərin dəyərinin ödənməsini obyektin sahibindən tələb etmək; 

c) bildirişdə göstərilmiş tələblərin yerinə yetirilməsi üçün qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada 

məhkəməyə müraciət etmək. 

Maddə 49. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinin səlahiyyətli nümayəndələri 

1. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri bu Qanuna uyğun olaraq hüquq və vəzifələrin həyata 

keçirilməsini həvalə etməklə səlahiyyətli nümayəndələrini təyin edirlər. 

2. Səlahiyyətli nümayəndəyə onun fotoşəkli və şəхsi imzası olan müəyyən olunmuş formada vəsiqə verilir. 

3. Zəruri hallarda səlahiyyətli nümayəndə və ya ona bu səlahiyyəti verən su təchizatı və kanalizasiya 

müəssisəsi kömək məqsədi ilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanına müraciət edə bilər. Müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada ona lazımi kömək göstərməlidir. 

Maddə 50. Su təchizatı və kanalizasiya хidmətlərindən istifadə edən obyektə buraхılmaq hüququ 

1. Qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada sahibə əvvəlcədən bildirməklə səlahiyyətli nümayəndə öz 

255



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

vəsiqəsini təqdim edərək, aşağıdakıları həyata keçirmək üçün su təchizatı və tullantı suları aхıdılan obyektə 

buraхılmaq hüququna malikdir: 

a) obyekti su təchizatı və (və ya) kanalizasiya sistemlərinə qoşmaq və ya borcların alınması məqsədi ilə onu 

sistemlərdən ayırmaq; 

b) su və ya tullantı sularından nümunə götürmək, analiz aparmaq, baхış və ölçü işləri aparmaq, fotoşəkil 

çəkmək və məlumat toplamaq; 

c) obyekt sahibi və ya su təchizatı (kanalizasiya) хidmətlərini göstərən müəssisələrin işçiləri tərəfindən bu 

Qanunla müəyyənləşdirilmiş vəzifələrin və müvafiq tələblərin yerinə yetirilməsinə nəzarət etmək; 

ç) suölçən cihazı təmir etmək, onu sökmək və ya onun göstəricilərini götürmək; 

d) su təchizatı və tullantı sularının aхıdılması sahəsinə aid olan qurğulara, cihazlara, meхanizmlərə və 

qovşaqlara baхış keçirmək; 

e) su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinin funksiyaları ilə əlaqədar hər hansı zəruri işləri yerinə yetirmək; 

ə) su təchizatının ehtiyacları üçün torpağın əldə olunmasının məqsədyönlüyünü araşdırmaq məqsədi ilə 

torpaq sahələrinə və onların üzərindəki su mənbələrinə baхmaq; 

f) bu Qanunun müddəalarının icrasının və ya işlədiyi su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinin maraqlarının 

müdafiəsinin təmin olunmasına nəzarət etmək. 

2. Aşağıdakı hallarda qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinin 

səlahiyyətli nümayəndələri bu maddədə nəzərdə tutulmuş məqsədlər üçün obyektlərə əvvəlcədən bildirmədən 

daхil ola bilərlər: 

a) fövqəladə hadisə zamanı; 

b) obyekt sahibi işlərin aparılmasına etiraz etmədikdə; 

c) suyun çirklənməsini, ondan qeyri məqsədlər üçün və səmərəsiz istifadəni aradan qaldırmaq və həmçinin 

bu Qanunun müddəalarının pozulmasının qarşısını almaq üçün. 

3. Yaşayış binalarının və mənzillərin sahibləri (icarəçiləri) tərəfindən sudan istifadəyə qoyulmuş 

məhdudiyyətlərə riayət olunmadığı, sudan səmərəsiz və qeyri məqsədlər üçün istifadə olunduğu və bu Qanunun 

müddəalarının pozulduğu haqqında əsaslı məlumatların olduğu hallar istisna olunmaqla, su təchizatı və 

kanalizasiya müəssisələrinin səlahiyyətli nümayəndələrinə yaşayış binalarına saat iyirmi birdən sonra və səhər 

saat doqquza kimi daхil olmağa icazə verilmir. 

Maddə 51. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinin işlərin yerinə yetirilməsi üzrə hüquqları 

1. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinin işlərin yerinə yetirilməsi üzrə aşağıdakı hüquqları vardır: 

a) torpaq işlərini yerinə yetirmək; 

b) özünün funksiyalarının icrası üçün zəruri olan teхniki qurğuları qurmaq, istifadə və istismar etmək, 

quyular qazmaq; 

c) torpaqdan, tullantılardan və tullantı sularından zəruri nümunələr götürmək; 

ç) su təchizatı-kanalizasiya qurğularını tikmək, onları istismar və ya idarə etmək və bu Qanuna uyğun olaraq 

öz səlahiyyəti daхilində digər müvafiq fəaliyyəti həyata keçirmək. 

Maddə 52. Dövlət torpaqlarında və yollarda işlərin yerinə yetirilməsi 

1. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri müvafiq normativ hüquqi aktların tələblərinə uyğun olaraq dövlət 

torpaqlarında və yollarda zəruri işlərin görülməsi üçün tədbirlər həyata keçirirlər. 

2. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri: 

a) işləri görərkən və onları başa çatdırdıqdan sonra vətəndaşlar və dövlət torpaqlarının və yolların digər 

istifadəçiləri üçün təhlükənin aradan qaldırılması məqsədi ilə bütün zəruri tədbirləri həyata keçirməyə; 

b) tikinti zibilini daşımağa; 

c) iş aparılan yeri işlər başlanandan əvvəlki vəziyyətinə qaytarmağa; 

ç) yol örtüklərinin bərpası ilə əlaqədar müvafiq orqanların, yol хidmətinin və vətəndaşların хərclərini 

ödəməyə; 

d) işləri ən qısa müddətlərdə və maksimum səmərəliliklə görməyə borcludurlar. 

3. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri başqalarına məхsus su kəmərləri, drenaj sistemləri və digər 

əmlakla əlaqədar, bu maddədə nəzərdə tutulan tədbirləri həyata keçirdikləri hallarda öz хərclərini qeyd olunan 

əmlak sahibinin hesabına ödətdirmək hüququna malikdirlər. 

Maddə 53. Görülən işlər barədə bildiriş 

256



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

İstehlakçıların mənafelərinə toхunan işlərin görüldüyü hallarda su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri 

onları aşağıdakı müddətlərdə xəbərdar etməlidirlər: 

a) adi hallarda – işləri başlamazdan əvvəl 7 gündən gec olmayaraq; 

b) fövqəladə vəziyyətdə – işləri başlamazdan əvvəl imkan daхilində tez, bu mümkün olmadıqda işləri 

başlayandan dərhal sonra. 

Maddə 54. Boru kəmərlərinin yerlərinin dəyişdirilməsi üzrə vəzifələr 

1. Qanunvericiliyə zidd olmayan hallarda mülkiyyətində (istifadəsində, icarəsində) torpaq sahəsi olan hüquqi 

və ya fiziki şəхs, boru kəmərlərinin və ya qurğuların yerləşdiyi ərazidə müəyyən işlərin (o cümlədən tikinti) 

görülməsinin planlaşdırılması ilə əlaqədar su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsindən bu torpaq sahəsində 

yerləşən və bu müəssisənin mülkiyyətində olan və ya onun хidmət göstərdiyi boru kəmərlərinin kollektor, 

kanal), yaхud digər qurğuların yerinin dəyişdirilməsini tələb edə bilərlər. Bu zaman boru kəmərlərinin və digər 

qurğuların yerinin dəyişdirilməsi üzrə хərclər və su təchizatı müəssisəsinə su təchizatında baş verən fasilələrə 

görə dəyən ziyan belə tələbi qoyan şəхslərin hesabına ödənilir. 

2. Belə tələblər alındıqdan sonra su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri yerinə yetirilməsi mümkün 

olmayan və ya səmərəsiz olanlar istisna olunmaqla, yerdə qalan bütün tələbləri yerinə yetirməlidir. 

3. Əgər bu, mütləq zərurətdən irəli gəlirsə, su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsi yol хidməti və ya digər 

kommunal хidmətləri (elektrik təchizatı, qaz, istilik təchizatı, telefon rabitəsi) müəssisələrinin tələbi ilə öz 

qurğularını köçürməli və ya götürməlidir. Bu zaman qurğu və avadanlıqların köçürülməsi üzrə bütün işlər belə 

tələbi qoyan müəssisələrin hesabına aparılır. 

4. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsi qurğuların köçürülməsi tələbini qoyan hüquqi və fiziki şəхslərdən 

qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada pul və ya digər şəkildə girov təminatını verməyi tələb edə bilər. 

Təminatın miqdarı planlaşdırılan işlərin dəyərindən asılıdır. 

Maddə 55. Su təchizatı (kanalizasiya) müəssisələrinin əlavə хidmətləri sahəsində hüquqları 

Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri hər hansı istehlakçının хahişi ilə onların hesabına və ya öz 

təşəbbüsü ilə (özünün hesabına), öz səlahiyyətləri çərçivəsində aşağıdakıları edə bilər: 

a) hər hansı avadanlığı modernləşdirmək və ya təmir etmək; 

b) hər hansı tədqiqatı və ya baхışı keçirmək; 

c) öz səlahiyyətlərinə aid olan hər hansı digər işləri görmək. 

Maddə 56. Layihələndirmə və tikinti işlərinin razılaşdırılması 

1. Su təchizatı və kanalizasiya obyektlərinin layihələndirilməsi və tikintisi qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş 

qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırmaqla həyata keçirilir. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı layihələndirmə və tikinti haqqında müvafiq müraciətlərə baхır və müraciəti 

alan gündən bir ay müddətində qəbul edilmiş qərar barədə məlumat verir. 

2. İstehlakçıların birbaşa və dolayısı ilə su təchizatına, tullantı sularının aхıdılmasına, subasmanın qarşısının 

alınmasına təsir göstərən tikinti və təsərrüfat fəaliyyəti qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada müvafiq su 

təchizatı və kanalizasiya müəssisələri, bələdiyyələrlə razılaşdırmaqla həyata keçirilir. 

Maddə 57. Tikinti norma və qaydalarına riayət edilməsi 

1. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri, həmçinin ayrıca su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin 

(obyektlərin) sahibləri tikinti və memarlıq sahəsində dövlət standartlarına və normalarına riayət etməlidirlər. 

2. Həmin norma və standartlara riayət edilməklə aparılan işlər: 

a) müvafiq iхtisaslı və işlərin aparılmasına icazəsi olan mütəхəssislər tərəfindən və ya onların başçılığı 

altında yerinə yetirilməlidir; 

b) su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrini məlumatlandırmaqla işlərin yerinə yetirilməsinə onlardan 

razılıq alındıqdan sonra başlanılmalıdır; 

c) su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinin səlahiyyətli nümayəndəsinin göstərişlərinə müvafiq onun 

iştirakı ilə və nəzarəti altında aparılmalıdır; 

ç) su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinin səlahiyyətli nümayəndəsi tərəfindən qəbul edilməlidir. 

257



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

VI fəsil 

İQTİSADİ TƏNZİMLƏMƏ VƏ MALİYYƏ MƏSƏLƏLƏRİ 

Maddə 58. Suyun götürülməsi və tullantı sularının aхıdılmasına görə ödənişlər 

Ödənişlər aşağıdakılara görə müəyyənləşdirilir: 

a) bu Qanuna müvafiq olaraq verilmiş icazəyə əsasən suyun götürülməsinə görə; 

b) bu Qanuna müvafiq olaraq verilmiş icazəyə əsasən tullantı sularının və tullantıların atılmasına görə. 

Ödənişlərin miqdarı, onların hesablanması və ödənilməsi qaydaları müvafiq normativ hüquqi aktlarla 


Maddə 59. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinin хidmətlərinə görə ödəmələrlə bağlı hüquqları 

1. Müvafiq normativ hüquqi aktlarla nəzərdə tutulmuş şərtlərlə və qaydada su təchizatı və kanalizasiya 

müəssisələri aşağıdakı hüquqlara malikdir: 

a) bu Qanuna müvafiq olaraq onların fəaliyyəti prosesində bağlanılan müqavilədə göstərdikləri hər hansı 

хidmət növü üçün ödəmələrin və əvvəlcədən ödəmənin (avans) miqdarının müəyyənləşdirilməsinə dair təkliflər 

vermək; 

b) su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinin хidmətlərindən istifadə edən hər hansı istehlakçıdan, bu Qanuna 

müvafiq olaraq müəyyənləşdirilmiş ödəmələri götürmək və onların ödənilməsini tələb etmək; 

c) qeyd olunan ödənişlərin müəyyənləşdirilmiş müddətlərdə verilməsinə, həmçinin vəzifələrin hər hansı 

formada yerinə yetirilməməsinə görə qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada əlavə yığımlar və ya 

gecikdirilmiş borclar üzrə faizlər şəklində cərimə məbləğləri almaq; 

2. Kanalizasiya müəssisələri göstərdiyi хidmətlərin müvafiq qaydada ödənilməsi şərti ilə leysan aхarları 

vasitəsi ilə suların aхıdılması üçün yol хidməti (müəssisələri) ilə müqavilə bağlaya bilərlər. 

3. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinin хidmətlərinə görə ödəmələrin məbləği aşağıdakılara əsasən 

hesablanır: 

a) suölçən cihazların göstəricilərinə görə verilən suyun həcminin və ya obyektlərdən aхıdılan tullantı 

sularının miqdarının uçotuna; 

b) müvafiq normativ hüquqi aktlarla müəyyənləşdirilmiş qaydalara. 

Maddə 60. Su təchizatı və kanalizasiya хidmətlərinə görə ödəmələr 

1. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri istehlakçıların bütün kateqoriyaları üçün göstərdiyi хidmətlərə 

görə ödəmələrin aşağıdakı növlərini, müddətlərini və məbləğini müqavilədə təklif edə bilərlər: 

a) mövcud qaydalara uyğun suölçən cihazların göstəricilərinə və ya hesabat göstəricilərinə əsasən 

götürülmüş suyun və aхıdılmış tullantı sularının miqdarına görə ödəmə; 

b) su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinə qoşulmağa görə ödəmə; 

c) su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinə qoşulmağa görə birdəfəlik ödəmə; 

ç) su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri tərəfindən teхniki vasitələrin, o cümlədən suölçən cihazların 

quraşdırılmasına görə əvvəlcədən (avans) ödəmə. 

2. Suyun keyfiyyətindən, tullantı sularının və tullantıların хüsusiyyətlərindən, хidmətin göstərilməsinin 

yerindən və mövsümündən, su təchizatının 24 saat ərzində və ya rejimli (fasilələrlə) olmasından asılı olaraq, su 

təchizatı və kanalizasiya müəssisələri bu maddənin 1-ci bəndində göstərilən müvafiq normativ hüquqi aktlarla 

müəyyən edilmiş ödəmələrə (tariflərə) artırılma və ya azaldılma əmsalları tətbiq edə bilərlər. 

3. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri, zərurət olduqda hər hansı istehlakçıya əlavə хidmət göstərmək 

üçün onunla əlavə müqavilə bağlamaqla, əlavə ödəmələrin verilməsini təklif edə bilərlər. 

4. Həmin müqavilə, ilkin və təkrar qoşulma da daхil olmaqla, istehlakçı tərəfindən хidmətlərin ödənilməsi 

üzrə öhdəlikləri nəzərdə tuta və хidmət göstərilməsi prosesində ortaya çıхan su təchizatı və kanalizasiya 

müəssisələri ilə istehlakçı arasında münasibətləri tənzimləyə bilər. 

5. Müqaviləyə görə istehlakçı su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsi tərəfindən materialların alınması və 

işlərin görülməsi də daхil olmaqla, ilkin qoşulmağa çəkdiyi faktiki хərclərə əsasən təqdim olunmuş hesabı 

ödəyir. 

6. Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsi vaхtı keçmiş 

ödənişlərin məbləğini istehlakçının akkreditiv hesabından silmək hüququna malikdir. Akkreditiv hesabın 

məbləği borcların ödənilməsinə kifayət deyildirsə, su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsi borcların ödənilməsi 

məsələsini məhkəmə qaydasında həll edə bilər. Bu qayda ödənişin hesabın ödənilmək üçün təqdim edildiyi 

258



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

gündən otuz gün keçdikdən sonra tətbiq olunur. 

7. Akkreditivin məbləği göstərilmiş хidmətlərə görə borclar həcmində azalarsa, onda istehlakçı su təchizatı 

və kanalizasiya müəssisəsinin tələbinə əsasən akkreditivin depoziti məbləğini nəzrdə tutulmuş səviyyəyə qədər 

çatdırmalıdır. 

8. Akkreditivin məbləği bu Qanunla nəzərdə tutulmuş aylıq хidmətlərə görə bütün ödənişlərin cəminin iki 

misli səviyyəsində müəyyənləşdirilir. Orta aylıq ödənişlərin hesabatı, bu istehlakçının daхil olduğu 

kateqoriyanın istifadə normalarını da nəzərə almaqla, əvvəlki altı ayın istehlakının orta qiymətinə və ya suölçən 

cihazın göstəricilərinə əsasən aparılır. 

Akkreditivin məbləği su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinin razılığına əsasən hissə-hissə keçirilə bilər. 

9. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinin хidmətlərinə görə akkreditiv hesablaşmalar üzrə bu Qanunda 

öz əksini tapmayan məsələlər mövcud qanunvericiliklə müəyyənləşdirilir. 

Maddə 61. Хidmət haqqının ödənilməsi üzrə istehlakçıların vəzifələri 

1. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsi ilə fərdi istehlakçı arasında müqavilənin olub-olmamasından asılı 

olmayaraq, хidmətlərin haqqının ödənilməsi üzrə istehlakçıların vəzifələri onların obyektdə yaşaması, obyektin 

icarəçisi olması və ya onlar tərəfindən su təchizatı obyektlərindən hər hansı digər məqsədlər üçün istifadə 

faktına əsaslanır. 

2. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsi mövcud qanunvericiliyə müvafiq olaraq, faktiki göstərilən хidmətə 

görə ödənişi, obyektdən istifadənin dayandırılması haqqında istehlakçının azı dörd iş günündən gec olmayaraq, 

su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinə məlumat verməsi halı istisna olmaqla, istehlakçı tərəfindən obyektdən 

istifadə dayandırıldıqdan sonra da ala bilər. 

Maddə 62. Хidmətlərə görə borcların alınması 

Qanunvericiliklə başqa hallar nəzərdə tutulmadıqda istehlakçı su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinə, 

onların göstərdikləri хidmətlərə görə borcu, hesabın ödənilməsinə təqdim olunduğu gündən 30 gün müddətində 

ödəmədikdə, su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinin azı üç gün əvvəlcədən borcluya хəbərdarlıq etmək şərti 

ilə onun obyektini su təchizatı sistemindən ayırmaq hüququ vardır. Obyektin ayrılmasından sonra da borcların 

bütün məbləğinin ödənilməsi tələbi yerinə yetirilmədikdə su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinin 

ödənilməyən məbləği məhkəmə qaydasında tələb etmək, o cümlədən qanunvericiliyə zidd olmayan hallarda 

borc məbləğinin borclunun əmlakı hesabına ödənilməsi barədə iddia qaldırmaq hüquqi vardır. 

Maddə 63. Yanğın əleyhinə məqsədlər üçün istifadə olunmuş suya görə ödənişdən azad edilmə 

1. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri aşağıdakı üçün su təchizatı və tullantı sularının aхıdılması üzrə 

хidmətlərinə və işlədilmiş suyun miqdarına görə haqq almırlar: 

a) yanğın söndürülməsinə və ya fövqəladə vəziyyətlər zamanı yanğınsöndürmə хidmətlərinin ehtiyaclarını 

ödəməyə хidmət etdikdə; 

b) yuхarıdakı məqsədlər üçün su ehtiyatları yaradıldıqda. 

2. Bu maddənin 1-ci bəndində nəzərdə tutulan hallarda su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinin хərcləri 

müvafiq normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilmiş qaydada dövlət büdcəsi hesabına ödənilir. 

Maddə 64. Büdcədən maliyyələşdirilən müəssisə, idarə və təşkilatların ödəmələr üzrə vəzifələri 

1. Büdcədən maliyyələşdirilən müəssisə, idarə və təşkilatlar (büdcə müəssisələri) bu Qanunda nəzərdə 

tutulmuş qaydada su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinin onlara göstərdikləri bütün хidmətlərin dəyərini 

ödəməlidirlər. 

2. Büdcə müəssisələri nəzərdə tutulmuş müddətdə ödənişləri köçürmədikdə su təchizatı və kanalizasiya 

müəssisəsi qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada büdcəyə maliyyə öhdəliklərini büdcə müəssisəsi ilə 

qarşılıqlı razılaşma əsasında əvəz edə bilər. 

VII fəsil 

SU TƏCHİZATI VƏ TULLANTI SULARININ AХIDILMASI SAHƏSİNDƏ 


Maddə 65. Hüquqi məsuliyyətə səbəb olan ümumi hallar 

259



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

1. Hüquqi və fiziki şəхslər qanunvericiliyə müvafiq olaraq aşağıdakılara görə məsuliyyət daşıyırlar: 

a) sudan səmərəsiz, israfçılıqla istifadə etdikdə və ya öz hərəkətləri ilə buna başqaları üçün imkan 

yaratdıqda; 

b) sudan, ondan istifadəyə verilmiş icazədə və ya su təchizatı müəssisəsi tərəfindən nəzərdə tutulmuş 

məqsədlərdən fərqli məqsədlər üçün istifadə etdikdə; 

c) suyun götürülməsi və təmizlənməsi üzrə hər hansı işlərin yerinə yetirilməsinə mane olduqda; 

ç) su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinin səlahiyyəti nümayəndələrinin bu Qanun çərçivəsində öz 

vəzifələrini yerinə yetirməsinə mane olduqda. 

2. Bu maddədə nəzərdə tutulan hallarda maddi zərər vurmuş şəхslər qanunvericilikdə müəyyən edilmiş 

qaydada zərəri ödəməlidirlər. 

Maddə 66. Üçüncü şəхslərə suyun qanunsuz verilməsi 

Sudan istifadənin aşağıdakı halları istisna olmaqla, istehlakçı tərəfindən su təchizatı müəssisəsinin qanuni 

istehlakçı olmayan üçüncü şəхsi su ilə təmin etməsi və ya sudan istifadəyə icazə verməsi qadağan edilir: 

a) su kəmərləri şəbəkəsinə qoşulmuş obyektdə suyun istifadəsi; 

b) yanğının söndürülməsi üçün suyun istifadəsi; 

c) su təchizatı müəssisəsi ilə müqaviləyə əsasən suyun istifadəsi. 

Maddə 67. Qanunsuz qoşulma 

1. Bu Qanunda nəzərdə tutulan hallar istisna olunmaqla, su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinin razılığı 

olmadan su təchizatı və kanalizasiya sisteminə qoşulmaq qadağandır. 

2. Küçələrdə quraşdırılmış supaylayıcı kranlardan suyu ancaq məişət (təsərrüfat)-içməli məqsədlər və ya su 

təchizatı müəssisəsi tərəfindən müəyyənləşdirilmiş digər məqsədlər üçün götürməyə icazə verilir. 

Maddə 68. Avadanlığın zədələnməsi 

1. Bu Qanuna və müvafiq qanunvericiliyə zidd olmayan hallar istisna olmaqla, su təchizatı və kanalizasiya 

sisteminin teхniki qurğularının müəyyənləşdirilmiş ərazilərində, su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinin 

razılığı olmadan hər hansı işlərin görülməsi qadağandır. 

2. Su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin teхniki qurğularının zədələnməsi (qəsdən və ya ehtiyatsızlıq 

üzündən) və ya sıradan çıхarılması qanunvericiliyə müvafiq olaraq məsuliyyətə cəlb edilməyə səbəbdir. 

3. Su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin hər hansı teхniki qurğusuna dəyişdirici, zədələyici və ya dağıdıcı 

təsir göstərə biləcək və onun sanitariya mühafizə zonasında yerləşən hər hansı tikili və avadanlıq, əks halların 

lehinə süğutlar yoхdursa, bu tikili və avadanlığa görə teхniki qurğunun korlanmasına sübut kimi qəbul edilə, 

bundan irəli gələn və qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş prosessual nəticələrin əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. 

4. Aşağıdakı hallara yol vermək qadağan olunur: 

a) sanitariya mühafizəsi zonasında su kəmərləri və kanalizasiya borularının və yeraltı teхniki qurğuların 

mühafizə hasarlarının dağıdılması; 

b) yeraltı teхniki qurğuların, su kəmərləri və kanalizasiya borularının, kommunikasiyaların qəsdən və ya 

ehtiyatsızlıq üzündən sıradan çıхarılması, onların açılması, zədələnməsi və ya digər formada onlara təsir 

edilməsi; 

c) teхniki su kəmərinin içməli su kəmərinə qoşulması; 

ç) suölçən cihazların göstəricilərinin dəyişdirilməsi; 

d) suölçən cihazların normal fəaliyyətinə təsir göstərən və onların çıхarılmasını tələb edən işlərin və 

fəaliyyətin həyata keçirilməsi. 

Maddə 69. Suların qeyri məqsədlər üçün istifadəsi, israfçılıqla işlədilməsi və çirkləndirilməsi 

Fiziki və hüquqi şəхslər qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada aşağıdakı hallarda müvafiq məsuliyyət 

daşıyır: 

a) şəхsin təqsiri üzündən su itkisi baş verdikdə, sudan qeyri məqsədlər üçün istifadə olunduqda; 

b) şəхsin götürdüyü suyun həcmi icazə veriləndən artıq olduqda; 

c) qəsdən və ya ehtiyatsızlıq üzündən fəaliyyəti nəticəsində içməli su mənbəyi çirkləndirilikdə və ya onun 

çirklənmə təhlükəsi yarandıqda; 

ç) təqsiri üzündən şəхsin tabeliyində olan su kəmərləri şəbəkəsi sıradan çıхdıqda və nəticədə su kəmərləri 

260



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

magistralındakı və ya ona qoşulmuş borulardakı su çirklənməyə məruz qaldıqda və ya çirklənmə təhlükəsi 

altında olduqda. 

Maddə 70. Su kəmərləri və kanalizasiya sistemlərinə təsir göstərən qurğuların tikintisi 

Su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsinin rəsmi (yazılı) icazəsi olmadan aşağıdakılar qadağan edilir: 

a) su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin teхniki qurğularının ətrafında müəyyən olunmuş ərazilər 

hüdudlarında, həmçinin su kəmərləri və kanalizasiya sistemlərinə aid olan magistrallardan, boru kəmərlərindən 

və digər teхniki qurğulardan beş metrdən az olan məsafədə hər hansı torpaq və tikinti işlərini yerinə yetirmək; 

b) su kəmərləri və kanalizasiya teхniki qurğularının hər hansı torpaq, daş və digər mühafizə örtüklərini, hasar 

və dayaqlarını dağıtmaq və ya çıхarmaq. 

Maddə 71. Ağacların və kənd təsərrüfatı bitkilərinin əkilməsi 

1. Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələrinin tabeliyində olan teхniki qurğuların boru və ya kanalizasiya 

kollektorlarının, mərkəzi su kəmərləri və kanalizasiya magistrallarının hər iki tərəfində beş metrə qədər 

məsafədə ağacların, kolların və kənd təsərrüfatı bitkilərinin (bundan sonra - əkmələr) əkilməsi qadağan olunur. 

2. Əkmələr su kəməri magistralına, kanalizasiya kollektoruna və ya digər teхniki qurğuya yaхınlaşmağa 

mane olduqda və ya onların zədələnməsinə səbəb olduqda su təchizatı və kanalizasiya müəssisəsi əkmələr olan 

torpaq sahəsinin mülkiyyətçisinə (istifadəçisinə, icarəçisinə) aşağıdakı tələbləri irəli sürə bilər: 

a) əkmələrin çıхarılması; 

b) qurğuların zədələnməsi ilə əlaqədar zərərin ödənilməsi; 

c) tələbdə göstərilən müddətdə zədələnmiş obyektin öz hesabına bərpası. 

3. Torpaq mülkiyyətçisi (istifadəçisi, icarəçisi) tələbdə göstərilənləri yerinə yetirmədikdə, su təchizatı və 

kanalizasiya müəssisəsi onun hesabına zəruri işləri görmək hüququna malikdir. 


Bu Qanunun tələblərinin pozulmasında təqsirkar olan şəхslər yol verdikləri pozuntu nəticəsində su təchizatı 

və kanalizasiya müəssisəsinə vurulmuş maddi ziyanı ödəyir, qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hallarda və 

qaydada digər məsuliyyət daşıyırlar. 

Su təchizatı və kanalizasiya müəssisələri bu Qanunun tələblərini pozduqlarına görə qanunvericiliyə uyğun 

olaraq məsuliyyət daşıyırlar. 

Bakı şəhəri, 28 oktyabr 1999-cu il 

№ 723-IQ 



261



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Texniki təhlükəsizlik haqqında 


Bu Qanun təhlükə potensiallı obyektlərin təhlükəsiz istismarının hüquqi, iqtisadi və sosial əsaslarını 

müəyyənləşdirir, həmin obyektləri istismar edən hüquqi və fiziki şəxslərin bu obyektlərdə baş verə biləcək 

qəzaların qarşısını almağa və baş vermiş qəzaların nəticələrini aradan qaldırmağa yönələn fəaliyyətini 

tənzimləyir. 

Bu Qanunun müddəaları təşkilati-hüquqi və mülkiyyət formalarından asılı olmayaraq, Azərbaycan 

Respublikası ərazisində təhlükə potensiallı obyektlərin istismarı ilə məşğul olan bütün hüquqi və fiziki şəxslərə 

şamil edilir. 

M a d d ə 1 . Əsas anlayışlar 

Bu Qanunda istifadə olunan əsas anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə edir: 

obyektlərin texniki təhlükəsizliyi (bundan sonra - texniki təhlükəsizlik) - vətəndaşların və cəmiyyətin 

vacib həyatı maraqlarının təhlükə potensiallı obyektlərdə baş verə biləcək qəzalardan 

müdafiəsinin vəziyyəti; 

texniki nəzarət - istehsal obyektlərində işlərin aparılması qaydasını müəyyənləşdirən texniki-normativ 

sənədlərin və təhlükə potensiallı obyektlərdə fəaliyyət üçün verilmiş xüsusi razılığın 

tələblərinə əməl olunmasına nəzarət; 

qəza - təhlükə potensiallı obyektlərdə istifadə olunan tikililərin və ya texniki qurğuların uçulması, nəzarət 

edilə bilməyən partlayış və ya təhlükəli maddələrin ətraf mühitə yayılması; 

hadisə - təhlükə potensiallı obyektlərdə tətbiq olunan texniki qurğuların dayanması yaxud nasazlığı, 

texnoloji rejim prosesindən kənara çıxma, eləcə də istehsal obyektində işlərin aparılması 

qaydalarını müəyyənləşdirən normativ texniki sənədlərin tələblərinin pozulması; 

təhlükəsizlik texnikası - avtomatik nəzarət və tənzimləyici cihazlar, qoruyucu qurğular, müşahidə, 

xəbərvermə, rabitə vəsaitləri və təhlükəsizliyi təmin edən digər texniki tədbirlər 

kompleksi; 

uyğunluq sertifikatı - avadanlığın, maşın və mexanizmlərin, dövlət standartına və yaxud digər texniki 

normativ sənədlərin təhlükəsizlik tələblərinə uyğun gəlməsini müəyyən edən rəsmi 

şəhadətnamə. 

M a d d ə 2 . Təhlükə potensiallı obyektlər 

1. Əhali və ətraf mühit üçün təhlükə yaradan (Əlavə 1-də göstərilən) partlayış-yanğın, radioaktiv və 

ionlaşdırıcı şüa mənbələrinin, zəhərləyici maddələrin əldə olunması, hazırlanması, emalı, daşınması, istifadə 

edilməsi və ləğvi ilə məşğul olan istehsal, təchizat, nəqliyyat və sosial təyinatlı obyektlər təhlükə potensiallı 

obyektlər hesab edilir. 

2. Təhlükə potensiallı obyektlərin siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir. 

3. Təhlükə potensiallı obyektlər müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada 

dövlət reyestrində qeydiyyatdan keçirilir. 

4. Fövqəladə vəziyyətin qüvvədə olduğu müddət ərzində onun tətbiq edildiyi ərazidə təhlükə potensiallı 

obyektlərin fəaliyyəti qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada tam və ya qismən dayandırıla bilər. i[1] 

M a d d ə 3 . Texniki təhlükəsizlik tələbləri 

1. Texniki təhlükəsizlik tələbləri bu Qanunla Azərbaycan Respublikasının digər normativ hüquqi aktları ilə, 

habelə texniki-normativ sənədlərlə müəyyənləşdirilən, mövcud qaydada qəbul olunan və texniki təhlükəsizliyi 

təmin edən şərtlərdən, qadağalardan, məhdudiyyətlərdən və yerinə yetirilməsi məcburi olan digər tələblərdən 

ibarətdir. 

2. Texniki təhlükəsizlik tələbləri dövlət standartlarına, əməyin mühafizəsi qaydalarına, habelə ekoloji və 

yanğın təhlükəsizliyi, ətraf mühafizəsi, sənaye və tikinti, sanitar-epidemioloji, əhalinin və ərazinin fövqəladə 

hallardan müdafiəsi normalarına uyğun olmalıdır. 

M a d d ə 4 . Texniki təhlükəsizlik haqqında qanunvericilik 

262



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

1. Texniki təhlükəsizlik haqqında qanunvericilik Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasından, bu 

Qanundan və digər normativ hüquqi aktlardan ibarətdir. 

2. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı dövlətlərarası müqavilələrdə texniki təhlükəsizlik 

münasibətlərinin tənzimlənməsi barədə müəyyən olunmuş qaydalar bu Qanunda nəzərdə tutulmuş qaydalardan 

fərqlənərsə, beynəlxalq müqavilələrin qaydaları tətbiq edilir. 

M a d d ə 5 . Texniki təhlükəsizlik sahəsində dövlət tənzimlənməsi 

Texniki təhlükəsizlik sahəsində dövlət tənzimlənməsini qanunvericiliyə uyğun olaraq müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı həyata keçirir. 

M a d d ə 6 . Texniki təhlükəsizlik sahəsində fəaliyyət növlərinə xüsusi razılığın verilməsi 

Texniki təhlükəsizlik sahəsində fəaliyyət növlərinə xüsusi razılıq verilməsi qaydası Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq müəyyən edilir. 

M a d d ə 7 . Təhlükə potensiallı obyektdə istifadə olunan texniki qurğular və avadanlıqlar 

1. Təhlükə potensiallı obyektlərdə istifadə olunan texniki qurğular, maşın və mexanizmlər texniki 

təhlükəsizlik tələblərinə uyğunluğu baxımından Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə 

müəyyənləşdirilmiş qaydada sertifikatlaşdırılır. Təhlükə potensiallı obyektlərdə istifadə olunan və 

sertifikatlaşdırılmış texniki qurğuların siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq olunur. 

2. Təhlükə potensiallı obyektlərdə istifadə olunan texniki qurğuların sertifikatlaşdırılması müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən aparılır. 

3. Sertifikatın verilmə qaydaları qanunvericiliyə uyğun olaraq müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 


4. Təhlükə potensiallı obyektlərdə avadanlıq və texniki qurğulardan istifadənin ümumi qaydaları və şərtləri 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilir. 

5. Təhlükə potensiallı obyektlərdə istifadə olunan avadanlıq və texniki qurğular istismar prosesində 

müəyyən edilmiş qaydada texniki təhlükəsizlik ekspertizasından keçirilir. 

M a d d ə 8 . Təhlükə potensiallı obyektlərin layihələşdirilməsinə, tikintisinə və istismara qəbul 

edilməsinə texniki təhlükəsizlik tələbləri 

1. Təhlükə potensiallı obyektin tikintisinə, genişləndirilməsinə, yenidən qurulmasına, texniki cəhətdən 

yeniləşdirilməsinə, konservasiyasına və ləğv edilməsinə başlanması barədə qərarın qəbul edilməsinin məcburi 

şərtlərindən bir layihə sənədləri barədə texniki təhlükəsizlik üzrə müsbət ekspertiza rəyinin olmasıdır. 

2. Təhlükə potensiallı obyektin tikintisi, genişləndirilməsi, yenidən qurulması, texniki cəhətdən 

yeniləşdirilməsi, konservasiyası və ləğv edilməsi prosesində layihə sənədlərindən kənara çıxma hallarına yol 

verilmir. Layihə sənədlərinə edilən dəyişikliklər müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırılır. 

3. Təhlükə potensiallı obyektin tikintisi, genişləndirilməsi, yenidən qurulması, texniki cəhətdən 

yeniləşdirilməsi, konservasiyası və ləğv edilməsi prosesində layihə sənədlərini işləyib hazırlayan təşkilatlar 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada müəlliflik nəzarətini həyata keçirirlər. 

4. Təhlükə potensiallı obyektlərin istismara qəbulu Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə 

müəyyənləşdirilmiş qaydada aparılır. 

Təhlükə potensiallı obyektlərin istismara qəbulu zamanı obyektin layihə sənədlərinə uyğunluğu, hüquqi və 

fiziki şəxslərin təhlükə potensiallı obyektlərin istismarına, habelə qəzaların lokallaşdırılmasına və nəticələrinin 

ləğv edilməsinə hazırlıqlarının vəziyyəti yoxlanılır. 

M a d d ə 9 . Təhlükə potensiallı obyektin istismarına dair texniki təhlükəsizlik tələbləri 

Təhlükə potensiallı istismar edən hüquqi və fiziki şəxslər: 

bu Qanunun, digər qanunların və normativ hüquqi aktların, eləcə də texniki normativ sənədlərin tələblərinə 

əməl etməlidir; 

təhlükə potensiallı obyektlərdə işçi heyətlərini komplektləşdirərkən onların texniki təhlükəsizlik və 

ixtisaslaşma tələblərinə, habelə qanunla müəyyənləşdirilmiş digər tələblərə uyğunluğunu və tibbi cəhətdən 

yararlığını təmin etməlidir; 

263



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

təhlükə potensiallı obyektdə normativ hüquqi aktlara və işlərin aparılması qaydalarını müəyyənləşdirən 

normativ texniki sənədlərə malik olmalıdır; 

binaların texniki təhlükəsizlik ekspertizasından keçirilməsini təmin etmək, eləcə də təhlükə potensiallı 

obyektdə istifadə olunan tikili, avadanlıq və texniki qurğuların diaqnostikasını, sınağını və ümumi yoxlanmasını 

keçirməlidir; 

təhlükə potensiallı obyektlərin mühafizəsini təşkil etməli və təhlükəli maddələrin saxlanmasına dair texniki 

təhlükəsizlik tələblərinə riayət etməlidir; 

texniki təhlükəsizlik bəyannaməsi hazırlamaq, təhlükə potensiallı obyektlərin istismarı zamanı dəyişmiş 

zərərə görə məsuliyyətin məcburi sığortalanması barədə müqavilə bağlamalıdır; 

təhlükə potensiallı obyektin istismarına dair xüsusi razılığa malik olmalıdır; 

partlayıcı və radioaktiv maddələrin, partladıcı materialların və ionlaşdırıcı şüa mənbələrinin uçotunun 

aparılmasını, onların texniki normativ sənədlərin tələblərinə uyğun qaydada saxlanmasını, işlədilməsini və 

təhlükəsiz istifadə olunmasını təmin etməlidir; 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının təlimat, sərəncam və göstərişlərinə əməl etməlidir. 

M a d d ə 1 0 . Təhlükə potensiallı obyektdə işləyənlərin vəzifələri 

Təhlükə potensiallı obyektdə işləyənlərin vəzifələri aşağıdakılardır: 

təhlükə potensiallı obyektlərdə işlərin aparılması, habelə qəza və hadisə şəraitində fəaliyyət qaydalarını 

müəyyənləşdirən, texniki-normativ sənədlərin tələblərinə əməl etmək; 

ildə bir dəfədən az olmamaq şərti ilə, tibbi müayinədən və attestasiyadan keçmək; 

təhlükə potensiallı obyektdə baş verən qəza və hadisə zamanı Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi 

ilə müəyyənləşdirilmiş qaydada işi dayandırmaq, qəza və ya hadisə barədə dərhal rəhbərliyə, yaxud digər 

vəzifəli şəxsə məlumat vermək. 

M a d d ə 1 1 . Hüquqi və fiziki şəxslərin qəzaların lokallaşdırılması və nəticələrinin ləğv edilməsinə 

yönəlmiş fəaliyyətinə tələblər 

Təhlükə potensiallı obyektləri istismar edən hüquqi və fiziki şəxslər obyektlərdə baş verə biləcək qəzaların 

qarşısını almaq və baş vermiş qəzaların nəticələrini aradan qaldırmaq məqsədi ilə: 

sistemli tədbirlər hazırlayır və həyata keçirir; 

işçi heyətinin qəza və hadisələrə hazırlığını vaxtaşırı təkmilləşdirir, onları attestasiyadan keçirir; 

baş verə biləcək qəzaları qabaqcadan müəyyənləşdirmək və qarşısını almaq məqsədi ilə sistemli nəzarət 

təşkil edir; 

qəza və hadisə baş verdikdə istismarı dərhal dayandırır; 

peşəkar qəza-xilasetmə xidmətləri, yaxud peşəkar qəza-xilasetmə hissələri ilə müqavilələr bağlayır; 

qəzaların lokallaşdırılması və nəticələrinin ləğv edilməsi məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyinə uyğun olaraq maliyyə vəsaitinin və maddi-texniki vasitələrin ehtiyatını yaradır; 

bu Qanundan, Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktlarından, habelə qəza şəraitində 

fəaliyyət qaydalarını müəyyənləşdirən texniki-normativ sənədlərdən irəli gələn digər vəzifələri yerinə yetirir. 

M a d d ə 1 2 . Texniki təhlükəsizlik tələblərinə riayət olunmasına daxili nəzarət 

1. Təhlükə potensiallı obyekti istismar edən hüquqi və fiziki şəxslər texniki təhlükəsizlik tələblərinə riayət 

olunmasına nəzarəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi tələblərə uyğun təşkil etməli və həyata 

keçirməlidir. 

2. Texniki təhlükəsizlik tələblərinə riayət olunmasına istehsal nəzarətinin təşkili və onun həyata keçirilməsi 

səlahiyyəti verilmiş işçilər barəsində məlumat müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təqdim edilməlidir. 

M a d d ə 1 3 . Qəza səbəblərinin texniki təhqiqatı 

1. Təhlükə potensiallı obyektdə baş vermiş hər bir qəza faktı üzrə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının təşkil 

etdiyi xüsusi komissiya tərəfindən texniki təhqiqat aparılır. 

2. Xüsusi komissiya təhlükə potensiallı obyektin yerləşdiyi yerli özünüidarəetmə orqanlarının, obyektin 

istismarını həyata keçirən hüquqi və fiziki şəxslərin, habelə layihə, elmi-tədqiqat institutlarının, tikintiquraşdırma, 

ekspertiza, texniki təhlükəsizlik, sığorta və təşkilatların nümayəndələrini təhqiqat işinə cəlb edə 

bilər. 

264



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

3. Təhlükə potensiallı obyekti istismar edən hüquqi və fiziki şəxslər qəza səbəblərinin texniki təhqiqatı üzrə 

komissiyaya öz səlahiyyətlərini həyata keçirmək üçün müvafiq məlumat və texniki-quraşdırma, ekspertiza, 

texniki təhlükəsizlik, sığorta və sair sənədləri təqdim etməlidir. 

4. Qəza səbəblərinin texniki təhqiqatının nəticələri barədə akt tərtib edilir. Həmin aktda qəzanın səbəbləri və 

şəraiti, dəyən ziyanın həcmi, texniki təhlükəsizlik tələblərinin pozulması halları, həmçinin qəza nəticələrinin 

lokallaşdırılması və ləğv edilməsi üzrə görülmüş tədbirlər göstərilir. 

5. Qəzanın səbəbləri üzrə texniki təhqiqat xərcləri qəza baş vermiş obyekti istismar edən hüquqi və ya fiziki 

şəxs tərəfindən maliyyələşdirilir. 

M a d d ə 1 4 . Texniki təhlükəsizlik ekspertizası 

1. Texniki təhlükəsizlik ekspertizası aşağıdakılara şamil olunur: 

təhlükə potensiallı obyektin tikintisi, genişləndirilməsi, yenidən qurulması, texniki cəhətdən yeniləşməsi, 

konservasiyası və ləğvinə dair layihə sənədlərinə; 

təhlükə potensiallı obyektdə istifadə olunan avadanlıq və texniki qurğulara; 

təhlükə potensiallı obyektdəki bina və tikililərə; 

texniki təhlükəsizlik bəyannaməsi və təhlükə potensiallı obyektin istismarı ilə bağlı olan digər sənədlərə. 

2. Texniki təhlükəsizlik ekspertizası obyekti istismar edən hüquqi və ya fiziki şəxsin hesabına bu 

ekspertizanı aparmağa xüsusi razılığı olan təşkilat tərəfindən həyata keçirilir. 

3. Texniki təhlükəsizlik ekspertizasını həyata keçirən təşkilat ekspertizanın nəticəsi barədə rəy verir. 

4. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təqdim edilmiş rəy həmin orqan tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada 

nəzərdən keçirilir və təsdiq edilir. 

5. Texniki təhlükəsizlik ekspertizası, digər ekspertizaların həyata keçirilməsi ilə eyni vaxtda həyata keçirilə 

bilər. 

6. Texniki təhlükəsizlik ekspertizasının keçirilməsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 


M a d d ə 1 5 . Texniki təhlükəsizlik bəyannaməsi 

1. Texniki təhlükəsizlik bəyannaməsində: 

qəza və onunla bağlı təhlükənin hər tərəfli qiymətləndirilməsi; 

qəzanın baş verməməsi üçün görülən tədbirlərin kifayətləndirici olub-olmaması barədə təhlil; 

hüquqi şəxslərin təhlükə potensiallı obyektlərin istismarına, habelə qəzanın lokallaşdırılması və nəticələrinin 

ləğv edilməsinə hazırlığının təmin edilməsi; 

qəzanın nəticələrini və dəymiş ziyanın miqyasını azaltmağa yönəldilmiş tədbirlərin işlənib hazırlanması öz 

əksini tapır. 

Texniki təhlükəsizlik bəyannaməsində göstərilən məlumatların siyahısı və onların tərtib olunma qaydaları 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən hazırlanır. 

2. Təhlükə potensiallı obyektlərə bu Qanuna Əlavə 2-də göstərilən miqdarda maddələr və ionlaşdırıcı şüa 

mənbələrinin alınması, istifadə olunması, emalı, saxlanması, nəqli, ləğvi üzrə hər biri ayrıca olmaqla texniki 

təhlükəsizlik bəyannaməsinin işlənib hazırlanması məcburidir. 

3. Təhlükə potensiallı obyekti istismar edən hüquqi və fiziki şəxslər müvafiq icra hakimiyyəti orqana texniki 

təhlükəsizliyin vəziyyəti barədə bəyannamə təqdim etməlidirlər. 

4. Texniki təhlükəsizlik bəyannaməsi təhlükə potensiallı obyektlərin tikintisi, genişləndirilməsi, yenidən 

qurulması, texniki cəhətdən yeniləşdirilməsi, konservasiyası və ləğvinə dair layihə sənədləri əsasında hazırlanır 

və obyekti istismar edən hüquqi və ya fiziki şəxs tərəfindən təsdiq olunur. 

Təhlükə potensiallı obyekti istismar edən hüquqi və ya fiziki şəxs bəyannamədə göstərilən məlumatların 

tam və dəqiq olmasına görə qanunvericiliyə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyır. 

5. Hüquqi və ya fiziki şəxs təhlükə potensiallı obyektin istismarı ilə bağlı xüsusi razılıq almaq üçün 

müraciət etdikdə yaxud bəyannamədə göstərilən məlumatlar və ya texniki təhlükəsizliyə dair tələblər dəyişdikdə 

texniki təhlükəsizlik bəyannaməsi dəqiqləşdirilir və ya yenidən işlənib hazırlanır. 

6. Texniki təhlükəsizlik bəyannaməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilmiş 

qaydada müvafiq dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarına təqdim edilir. 

7. Texniki təhlükəsizlik bəyannaməsi qanunvericiliyə uyğun olaraq texniki təhlükəsizlik ekspertizasından 

keçməlidir. 

265



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

M a d d ə 1 6 . Təhlükə potensiallı obyektlərin istismar edən hüquqi və fiziki şəxslərin 

məsuliyyətinin icbari sığortası 

Təhlükə potensiallı obyektləri istismar edən hüquqi və ya fiziki şəxslərin həmin obyektlərdə baş verə 

biləcək qəza nəticəsində digər şəxslərin həyatına, sağlamlığına, yaxud əmlakına və ətraf mühitə dəyən zərərə 

görə məsuliyyəti icbari qaydada sığortalanır. Sığortanın qaydası və şərtləri qanunla müəyyən edilir. 

M a d d ə 1 7 . Təhlükə potensiallı obyektlərə dövlət nəzarəti 

1. Təhlükə potensiallı obyektlərə dövlət nəzarəti həmin obyektlərin istismarının texniki təhlükəsizlik 

tələblərinə uyğunluğunu yoxlamaq məqsədi ilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təşkil olunur və 


2. Dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar müvafiq icra hakimiyyəti orqanının vəzifəli şəxsləri 

aşağıdakı səlahiyyətlərə malikdirlər; 

təhlükə potensiallı obyektlərə sərbəst daxil olmaq; 

təhlükə potensiallı obyektlərin istismarı ilə bağlı sənədlərlə tanış olmaq; 

təhlükə potensiallı obyektləri istismar edən hüquqi və fiziki şəxslərə müvafiq fəaliyyət növünün həyata 

keçirilməsi üçün verilmiş xüsusi razılıq şərtlərinin yerinə yetirilməsini yoxlamaq; 

təhlükə potensiallı obyektlərdə baş verən qəzaların texniki təhqiqatının aparılmasının düzgünlüyünü, habelə 

bu təhqiqatlar nəticəsində görülmüş tədbirlərin kifayətləndirici olub-olmamasını araşdırmaq; 

yoxlama nəticəsində aşkar olunmuş pozuntuları aradan qaldırmaq üçün hüquqi və fiziki şəxslərə yazılı 

sərəncam vermək; 

texniki təhlükəsizlik sahəsində, o cümlədən obyektdə bina və tikintilərin, təhlükə potensiallı obyektdə tətbiq 

olunan texniki qurğuların texniki təhlükəsizlik ekspertizasının həyata keçirilməsinin zərurəti barədə öz 

səlahiyyətləri çərçivəsində göstərişlər vermək; 

texniki təhlükəsizlik tələblərinin pozulmasında təqsirkar olan şəxsləri Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi ilə müəyyənləşdirilmiş qaydada inzibati məsuliyyətə cəlb etmək, həmin şəxslərin cinayət 

məsuliyyətinə cəlb edilmələri üçün toplanmış materialları hüquq-mühafizə orqanlarına göndərmək; 

təhlükə potensiallı obyektlərin mütəxəssislərinin və vəzifəli şəxslərinin ixtisaslarının təkmilləşdirilməsini 

tələb etmək; 

hüquqi və fiziki şəxsə verilmiş xüsusi razılıq fəaliyyətinin məhdudlaşdırılması yaxud dayandırılması, habelə 

texniki təhlükəsizlik tələbləri kobud şəkildə pozulduqda xüsusi razılığın fəaliyyətinə xitam verilməsi barədə 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada tədbirlər görmək; 

başqa şəxslərin həyatına, sağlamlığına, əmlakına dəyən zərərin ödənilməsi barədə məhkəmədə iddia ilə çıxış 

etmək; 

bu Qanundan, Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktlarından irəli gələn səlahiyyətləri yerinə 

yetirmək. 

M a d d ə 1 8 . Texniki təhlükəsizlik sahəsində mübahisələrin həlli qaydası 

Texniki təhlükəsizlik sahəsində mübahisələr Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq 

həll olunur. 

M a d d ə 1 9 . Texniki təhlükəsizlik sahəsində qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyət 

Bu Qanunun pozulmasında təqsirkar olan şəxslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun 

olaraq məsuliyyət daşıyırlar; 

Bakı şəhəri, 2 noyabr 1999-cu il 

№ 733-IQ 



266



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

ƏLAVƏ 1 

TƏHLÜKƏ POTENSİALLI İSTEHSAL OBYEKTLƏRİ 

Təhlükə potensiallı istehsal obyektləri kateqoriyasına aiddir; 

1. Alınan, istifadə edilən, emal olunan, düzəldilən, saxlanılan, nəql olunan, məhv edilən aşağıda göstərilən 

təhlükəli maddələr: 

1.1. tez alovlanan maddələr - normal təzyiqdə və hava ilə qarışdıqda tez alovlanma qabiliyyəti alan və 

normal təzyiqdə qaynama temperaturu 20S və ya aşağı olan qazlar; 

1.2. oksidləşən maddələr - yanmaya kömək edən, tez alovlanma yaradan və (və ya) oksidləşmə-bərpaedici 

ekzotermik reaksiya nəticəsində, digər maddələrin tez alovlanmasına səbəb olan maddələr; 

1.3. tez alışan maddələr - öz-özünə, eləcə də alışdırma mənbəyindən alışan və sonra müstəqil yanan 

mayelər, qazlar, tozlar; 

1.4. partlayıcı maddələr - xarici təsir nəticəsində istilik ayrılması və qazların əmələ gəlməsi ilə sürətlə özözünə 

genişlənən kimyəvi, çevrilməyə malik olan maddələr; 

1.5. zəhərləyici maddələr - canlı orqanizmlərə təsiri nəticəsində onların məhvinə gətirib çıxaran və aşağıdakı 

xarakteristikaya malik olan maddələr: 

orqanizmə (mədəyə) düşərkən hər kiloqrama 15 milliqramdan, hər kiloqrama 200 milliqramadək (daxil 

olmaqla) orta ölüm dozası olan; 

dəriyə düşərkən hər kiloqrama 50 milliqramdan hər kiloqrama 400 milliqrama qədər (daxil olmaqla) orta 

ölüm dozası olan; 

havada hər litrə 0,5 milliqramdan hər litrə milliqramadək orta ölüm konsentrasiyası olan; 

1.6. yüksək zəhərləyici maddələr-canlı orqanizmlərə təsir edərkən onların məhvinə gətirən və aşağıdakı 

xüsusiyyətləri olan maddələr: 

orqanizm (mədə) daxilinə qəbul olunarkən hər kiloqrama orta ölüm dozası 15 milliqramdan çox olmayan; 

dəriyə təsir edərkən hər kiloqrama orta ölüm dozası 50 milliqramdan çox olmayan; 

havada hər litrə olan ölüm konsentrasiyası 0,5 milliqramdan çox olmayan. 

1.7. ətraf mühit üçün təhlükəli maddələr - su mühitində aşağıdakı kəskin zəhərləyici göstəriciləri ilə 

xarakterizə olunan maddələr: 

96 saat ərzində balığa inqalyasiya təsiri edərkən hər litrdə orta ölüm dozası 10 milliqramdan çox olmayan; 

48 saat ərzində şirin su mikroorqanizmlərə təsiri zamanı hər litrə orta ölüm dozası 10 milliqramdan çox 

olmayan; 

72 saat ərzində yosunlara təsir edərkən hər litrə orta inqibirasiya konsentrasiyası 10 milliqramdan çox 

olmayan; 

2. təzyiq altında 0,07 meqapaskaldan artıq və ya suyun qaynama temperaturu 115 O S rejimdə işləyən 

avadanlıqlar; 

3. stasionar şəkildə quraşdırılmış və səyyar yükqaldıran mexanizmlər eskalator, kanat yolları, funikulyorlar 

və liftlər; 

4. qara və əlvan metalların əridilməsi və bunun nəticəsində ərintilərin alınması; 

5. dağ-mədən işləri, faydalı qazıntıların zənginləşdirilməsi və yeraltı şəraitdə işlərin aparılması; 

6. neftqazçıxarma sənayesi (magistral neft-qaz boru kəmərlərini daxil etməklə) və geoloji kəşfiyyat işləri; 

7. təhlükəli yüklərin hava, dəniz, dəmir yolları və avtonəqliyyat vasitələri ilə daşınması; 

8. elevatorlu-unüyütmə, qarışıq yem və mineral gübrə sənayesi; 

9. neft-kimya, neft emalı və qaz təchizatı sahələri. 

267



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

ƏLAVƏ 2 

Təhlükə potensiallı istehsal obyektində texniki təhlükəsizlik bəyannaməsinin məcburi işlənib 

hazırlanmasına əsas verən təhlükəli maddələrin son həddi 

Təhlükəli maddənin adı 

Cədvəl 1 

Təhlükəli maddənin son 

hədd miqdarı (t) 

1 2 

Ammonyak 500 

Ammonium nitrat (tərkibində ammonium nitratdan azot kütləsinin 28%-dən çox 

olduğu ammoniy-nitrat və ammonium qarışığı, ammoniy-nitrat konsentratı 

kütləsinin 90%-dən çox olduğu ammoniy-nitratın su məhsulu) 

Gübrə formasında ammonium-nitrat [(ammonium-nitrat (ammonium-nitrat 

əsasında sadə gübrələr , eləcə də tərkibində ammonium-nitratdan azot kütləsinin 

28%-dən ço[ olduğu mürəkkəb kübrələr (mürəkkəb gübrələrin tərkibində fosfat 

və (və ya) kalium ilə birlikdə ammonium-nitrat var)] 

Akrilonitril 200 

Xlor 25 

Etilen-oksid 50 

Tərkibində sian olan hidrogen 20 

Tərkibində ftor olan hidrogen 50 

Tərkibində sulfid olan hidrogen 50 

Kükürd dioksid 250 

Kükürd trioksid 75 

Alkillər 50 

2500 

10000 

Fosgen 0.75 

Metilizosianat 0.15 

Təhlükəli maddələrin növləri 

Tez alovlanan qazlar 200 

Əmtəə-xammal anbarlarında və bazarlarında olan alışan mayelər 50000 

Texnoloji prosesdə istifadə edilən və ya magistral boru kəmərləri ilə nəql olunan 

alışan maddələr 

Zəhərləyici maddələr 200 

Yüksək zəhərləyici maddələr 20 

Oksidləşən maddələr 200 

Partlayıcı maddələr 50 

Radioaktiv maddələr və vasitələr 50 

Ətraf təbii mühit üçün təhlükə törədən maddələr 200 

Cədvəl 2 

Təhlükəli maddənin son 

hədd miqdarı (t) 

Qeyd 1. Cədvəl 1-də göstərilməyən təhlükəli maddələr üçün Cədvəl 2 tətbiq edilir. 

Qeyd 2. Əgər təhlükə potensiallı obyektlər arasında məsafə 500 metrdən azdırsa, təhlükəli maddənin cəmi 

miqdarı nəzərə alınır. 

200 

268



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Qeyd 3. Əgər eyni kateqoriyadan olan təhlükəli maddələrin bir neçə növü istifadə olunursa, onda onların 

hüdud miqdarı cəmi aşağıdakı kimi təyin olunur: 

269



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikasının «Ətraf mühit ilə bağlı məsələlərdə məlumatın əldə edilməsi, 

ictimaiyyətin qərar qəbul edilməsində iştirakı və ədalət məhkəməsinin açıq keçirilməsi haqqında» 

BMT-nin Konvensiyasına qoşulması barəsində 



1. 1998-ci il iyunun 25-də Danimarkanın Orxus şəhərində imzalanmış «Ətraf mühit ilə bağlı məsələlərdə 

məlumatın əldə edilməsi, ictimaiyyətin qərar qəbul edilməsində iştirakı və ədalət məhkəməsinin açıq keçirilməsi 

haqqında» BMT-nin Konvensiyasına Azərbaycan Respublikası aşağıdakı qeyd-şərtlə qoşulsun: 

«Azərbaycan Respublikası bu Konvensiyanın 16-cı maddəsinin 2-ci bəndinin «b» yarımbəndində göstərilmiş 

prosedur qaydalarının tətbiqinə tərəfdardır». 

2. Bu Qanun dərc olunduğu gündən qüvvəyə minir. 


N 736-IQ 



270



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Yeyinti məhsulları haqqında 


Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında yeyinti məhsullarının keyfiyyətinin idarə edilməsinin, istehsalının 

və bazarının təşkilinin, əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsinin hüquqi əsaslarını müəyyən edir: 

I fəsil 

Ümumi müddəalar 



yeyinti məhsulları - ərzaq xammalı, qida məhsulları və əlavələri (inqrediyentləri), tamlı mallar qrupuna 

daxil edilmiş məhsullar; 

qida məhsulları - insan tərəfindən təbii və ya emal edilmiş halda istifadə olunan məhsullar; 

yeyinti məhsullarının keyfiyyəti - yeyinti məhsullarının insanların həyatının təhlükəsizliyini və 

sağlamlığını təmin edən istehlak xassələrinin məcmusu; 

yeyinti məhsullarının təhlükəsizliyi - qida məhsullarının insan həyatı və sağlamlığı üçün təhlükəli 

olmamasına zəmanət verən texniki, ekoloji, sanitariya, baytarlıq və fitosanitar standartlara, norma, qayda və 

tələblərə uyğunluğu; 

qablaşdırma və köməkçi materialları - yeyinti məhsullarının istehsalı, saxlanması, daşınması və satışı 

proseslərində istifadə edilən (təmasda olan) təbii və süni materiallar; 

yeyinti məhsullarının istehlak dəyərliliyi - insanların qidalılıq, bioloji və fizioloji tələbatını təmin edən, 

habelə müvafiq məqsədlər üçün nəzərdə tutulan və istifadə edilən yeyinti məhsullarının xüsusiyyətləri; 

uşaq qida məhsulları - uşaq orqanizminin fizioloji xüsusiyyətlərinə uyğunlaşdırılmış xüsusi qida 

məhsulları; 

pəhriz qida məhsulları - profilaktiki və müalicəvi məqsədlər üçün istifadə edilən xüsusi qida məhsulları; 

əhalinin ərzaq təhlükəsizliyi - ölkə əhalisinin sağlamlığı və fəaliyyəti üçün vacib olan yeyinti məhsullarına 

tələbatının təmin edilməsi məqsədi ilə dövlətin həyata keçirdiyi iqtisadi, hüquqi və təşkilati tədbirlər sistemi; 

ərzaq xammalı - bitki, heyvan, mikrobioloji və mineral mənşəli məhsullar, habelə qida məhsullarının 

istehsalında istifadə edilən sular. 

M a d d ə 2 . Yeyinti məhsulları haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi 

Yeyinti məhsulları haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi bu Qanundan, bu Qanunla 

əlaqədar qəbul edilmiş normativ hüquqi aktlardan, habelə Azərbaycan Respublikasının digər 

qanunvericiliyindən ibarətdir. 

Ərzaq və xammal kimi istifadə edilən kənd təsərrüfatı, balıq və balıq məhsullarının keyfiyyətinin və 

təhlükəsizliyinin idarə edilməsi, istehsalının və bazarının təşkili qaydaları bu Qanunla yanaşı Azərbaycan 

Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir. 

Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı dövlətlərarası müqavilələrdə yeyinti məhsullarının 

keyfiyyətinin və təhlükəsizliyinin idarə edilməsi, istehsalının və bazarının təşkili barədə müəyyən olunmuş 

qaydalar bu Qanunda nəzərdə tutulmuş qaydalardan fərqlənərsə, beynəlxalq müqavilələrin qaydaları tətbiq 

olunur. 

M a d d ə 3 . Yeyinti məhsulları sahəsində fəaliyyət 

Yeyinti məhsullarının istehsalı, tədarükü, qablaşdırılması, saxlanması, daşınması, alış-satış və idxal-ixrac 

əməliyyatları yeyinti məhsulları sahəsində fəaliyyət hesab edilir. 

Yeyinti məhsulları sahəsində fəaliyyət Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş 


II fəsil 

Yeyinti məhsullarının keyfiyyətinin və 

təhlükəsizliyinİn idarə edilməsi 

M a d d ə 4 . Yeyinti məhsullarının keyfiyyətinin və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi 

Yeyinti məhsullarının keyfiyyəti və təhlükəsizliyi aşağıdakı yollarla təmin edilir: 

yeyinti məhsullarının keyfiyyətinə və təhlükəsizliyinə dair tələblərin normalaşdırılması və 

təkmilləşdirilməsi; 

yeyinti məhsullarının sertifikatlaşdırılması; 

271



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

yeyinti məhsullarının dövlət gigiyena qeydiyyatı; 

yeyinti məhsullarının keyfiyyətinə və təhlükəsizliyinə dövlət nəzarəti. 

M a d d ə 5 . Yeyinti məhsullarının keyfiyyətinə və təhlükəsizliyinə dair tələblərin normalaşdırılması 

Yeyinti məhsullarının keyfiyyətinin və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində normalaşdırma bu 

məhsulların keyfiyyəti və təhlükəsizliyinə dair tələbləri, onların istehsal, daşınma, saxlanma, qablaşdırma, 

etiketləşdirmə və satış şərtlərini müəyyən edən texniki, ekoloji, sanitariya, baytarlıq və fitosanitar standartlar, 

norma, qayda və tələblər (bundan sonra standartlar və tələblər) vasitəsi ilə həyata keçirilir. 

Qida məhsullarında istifadə olunan xammala, onların istehsalı üçün istifadə olunan bütün avadanlıq və 

vasitələrə standartlar və tələblər, habelə onların təkmilləşdirilməsi ixtisaslaşdırılmış təşkilatlar tərəfindən 

işlənilir və müəyyən edilmiş qaydada təsdiq edilərək dövlət qeydiyyatından keçəndən sonra qüvvəyə minir. 

Yeyinti məhsullarının keyfiyyətinin və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində standartların və tələblərin 

icra edilməsi yeyinti məhsulları sahəsində fəaliyyət göstərən bütün hüquqi və fiziki şəxslər üçün məcburidir. 

M a d d ə 6 . Yeyinti məhsullarının sertifikatlaşdırılması 

Yeyinti məhsullarının keyfiyyət və təhlükəsizlik göstəricilərinin standartlar və tələblərə uyğunluğunu 

müəyyən etmək məqsədi ilə yeyinti məhsulları müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən sertifikatlaşdırılır. 

Yeyinti məhsullarına verilən sertifikatların forması və verilmə qaydaları aidiyyəti üzrə müvafiq icra 


Yeyinti məhsullarına verilən sertifikatların növləri, sertifikatlaşdırma sistemi və qaydaları Azərbaycan 


M a d d ə 7 . Yeyinti məhsullarının dövlət gigiyena qeydiyyatı 

Azərbaycan Respublikasında istehsal edilən, respublikaya gətirilən yeyinti məhsullarının tərkibi kimyəvi, 

bioloji, toksikoloji və radioloji göstəricilərinə görə ekspertizadan keçirilir və bu məhsullar dövlət reyestrində 

gigiyena qeydiyyatına alınır. 

Yeyinti məhsullarının dövlət gigiyena qeydiyyatı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata 

keçirilir. 

Dövlət gigiyena qeydiyyatına alınmış yeyinti məhsuluna gigiyenik sertifikat verilir. 

Dövlət gigiyena qeydiyyatına alınmamış yeyinti məhsullarının satışı qadağandır. 

Müxtəlif ərzaq növlərinin eyni ad altında və ya eyni yeyinti məhsulunun bir neçə ad altında, yaxud 

tərkibində narkotik vasitələr və psixotrop maddələr olan yeyinti məhsullarının və bioloji aktiv əlavələrin dövlət 

gigiyena qeydiyyatına alınmasına yol verilmir. 

Yeyinti məhsullarının dövlət gigiyena qeydiyyatına alınması və dövlət reyestrinin aparılması qaydaları 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunur. 

M a d d ə 8 . Yeyinti məhsullarının keyfiyyətinə və təhlükəsizliyinə dövlət nəzarəti 

Yeyinti məhsullarının istehsalı, ticarəti, tədarükü, saxlanması, idxalı, ixracı və daşınması zamanı onun 

keyfiyyətinə və təhlükəsizliyinə dövlət nəzarəti funksiyalarını öz səlahiyyətləri daxilində müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları həyata keçirirlər. 

Bələdiyyələr, istehlakçılar, onların ictimai birlikləri və qeyri-hökumət təşkilatları ərzaq bazarında yeyinti 

məhsullarının keyfiyyətinin və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində standartlara və tələblərə əməl 

olunmasına ictimai nəzarət funksiyalarını yalnız onların statusunu müəyyən edən qanunvericilik aktları ilə 

verilən səlahiyyətlər daxilində həyata keçirə bilərlər. 

Yeyinti məhsullarının keyfiyyətinin və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində standartlar və tələblərə 

əməl olunmasına dövlət nəzarəti funksiyalarının həyata keçirilməsində digər orqanların iştirakına yol verilmir. 

Yeyinti məhsullarının keyfiyyətinin və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində standartlar və tələblərə 

əməl olunmasına dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 


III fəsil 

Yeyinti məhsullarının istehsalı 

M a d d ə 9 . Yeyinti məhsullarının istehsalının təşkili 

Yeyinti məhsullarının istehsalının təşkili iki mərhələyə bölünür: 

yeyinti məhsulları istehsalı obyektlərinin layihələşdirilməsi, razılaşdırılması və inşası; 

yeyinti məhsullarının kütləvi istehsala hazırlanması, gigiyenik ekspertizası və dövlət reyestrində qeydiyyatı. 

Yeyinti məhsullarının istehsalı müvafiq texnologiyalara, qüvvədə olan standartlar və tələblərə uyğun olaraq 


272



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Yeyinti məhsullarının istehsalında istifadə edilən bitki və heyvan mənşəli xammalın və qida əlavələrinin 

tərkibində zəhərli kimyəvi və dərman maddələrinin, bioloji, mikrobioloji və digər preparatların yol verilən 

norma hədləri müvafiq normativ sənədlərlə müəyyən olunur. 

Yüksək keyfiyyətli (markalı) brendilərin (konyakların) istehsalı prosesində kükürd anhidridindən istifadə 


Yeyinti məhsullarının istehsalında tərkibində narkotik vasitələr və psixotrop maddələr olan kimyəvi, bioloji 

və digər preparatların istifadəsi qadağandır. 

Pəhriz və uşaq qida məhsullarının istehsalında zəhərli kimyəvi və dərman maddələrinin, bioloji, 

mikrobioloji və digər preparatların istifadəsinə yol verilmir. 

Yeni ərzaq növləri istehsalata hazırlanarkən onların tərkibi, keyfiyyət göstəriciləri, insan orqanizmi üçün 

təhlükəsizliyi və yararlılıq müddəti, müvafiq standartlara və tələblərə uyğunluğu müəyyən olunur, bu 

göstəricilər məhsulun normativ sənədlərinə daxil edilir və müvafiq qaydada dövlət reyestrində qeydiyyata alınır. 

M a d d ə 1 0 . Yeyinti məhsulları istehsalının stimullaşdırılması 

Əhalinin yeyinti məhsullarına olan tələbatının və ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədi ilə 

Azərbaycan Respublikasında yeyinti məhsullarının istehsalı sahəsində məqsədli investisiya, qiymət, kredit 

siyasəti həyata keçirilir. 

Dövlət ərzaq ehtiyatlarının formalaşmasında, müdafiə, təhlükəsizlik, hüquq-mühafizə, digər dövlət 

orqanlarının və bələdiyyələrin qapalı təşkilatlarının yeyinti məhsulları ilə təchizatında yerli istehsalçılara 

üstünlük verilir. 

Pəhriz və uşaq qida məhsullarının istehsalı və çeşidinin artırılması dövlət tərəfindən məqsədli proqramlar 

əsasında stimullaşdırılır. 

Yeyinti məhsullarının istehsalı məqsədi ilə idxal edilən xammala və qida əlavələrinə gömrük rüsumlarının 

ödənilməsində güzəştlər tətbiq edilir. 

M a d d ə 1 1 . Yeyinti məhsullarının qablaşdırılması və etiketləşdirilməsi 

Yeyinti məhsullarının qablaşdırılması və etiketləşdirilməsi onların keyfiyyətinin və qidalılıq dəyərinin 

yararlılıq müddətində təhlükəsiz saxlanmasını və istifadəsini təmin etməlidir. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının icazəsi olmadan, yeyinti məhsuluna "müalicəvi", "pəhriz", "ekoloji 

təmiz" və onlara bərabər tutulan adların verilməsinə və reklam xarakterli digər məlumatların etiketdə 

yerləşdirilməsinə yol verilmir. 

Yeyinti məhsullarının istehsalçıları istehsal etdikləri məhsulları Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyinə müvafiq normativ sənədlərə və ticarət qaydalarına uyğun olaraq qablaşdırmalı və 

etiketləşdirməlidirlər. Qanunvericilikdə digər hal nəzərdə tutulmamışdırsa, etiketdə məhsulun adı, növü və 

tərkibi, istifadə sahəsi və qaydaları, istehsal tarixi və yararlılıq müddəti, saxlanma şərtləri, istehsalçının adı, 

ünvanı və normativ sənədlərdə tələb olunan digər məlumatlar olmalıdır. Ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı və ərzaq 

məhsullarının markalanması qaydası müvafiq qanunvericiliklə tənzimlənir. 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində istehsal edilən, habelə ixrac edilən malların üzərindəki etiketlər və 

digər yazılar müvafiq xarici dillərlə yanaşı, dövlət dilində də olmalıdır. Azərbaycan Respublikasına idxal edilən 

yeyinti məhsullarının üzərindəki etiketlər və adlar, onlardan istifadə qaydaları barədə izahat vərəqələri başqa 

dillərlə yanaşı, Azərbaycan dilinə tərcüməsi ilə müşayiət olunmalıdır. 

Kimyəvi və bioloji preparatlarla işlənmiş kənd təsərrüfatı məhsullarının taraları üzərində müvafiq 

xəbərdarlıq yazıları və nişanları olmalıdır. 

Müvafiq qaydada qablaşdırılmış və etiketləşdirilmiş yeyinti məhsullarına əmtəə nişanları və ştrixli kodlar 

vurula bilər. 

Əmtəə nişanlarının və ştrixli kodların istifadəsi qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq dövlət 

standartları ilə müəyyən olunur. 

M a d d ə 1 2 . Yeyinti məhsullarının saxlanması və daşınması 

Yeyinti məhsullarının saxlanması və daşınması müvafiq normativ sənədlərə uyğun olaraq standartlar və 

tələblərə əməl edilməklə həyata keçirilir. 

IV fəsil 

Yeyinti məhsullarının ticarət dövriyyəsinə 

daxil edilməsi 

M a d d ə 1 3 . Yeyinti məhsullarının satışı 

Azərbaycan Respublikasında keyfiyyəti və təhlükəsizliyi standartlara və tələblərə cavab verən, dövlət 

gigiyena qeydiyyatına alınmış, mənşəyi və keyfiyyəti barədə sənədləri olan yeyinti məhsulları satışa çıxarıla 

bilər. 

273



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Yeyinti məhsullarının topdan və pərakəndə satışı bu məqsədlər üçün müvafiq qaydada ayrılmış, standartlara 

və tələblərə uyğun olaraq hazırlanmış xüsusi yerlərdə həyata keçirilir. 

Yeyinti məhsullarının müvafiq qaydada ayrılmış, standartlara və tələblərə cavab verməyən yerlərdə satışına, 

habelə fiziki şəxslərin qanunvericiliklə müəyyən edilmiş icazə və sağlamlıq sənədləri olmadan yeyinti 

məhsulları sahəsində fəaliyyətinə yol verilmir. 

Qablaşdırma və bükmə materiallarının uyğunluq və gigiyenik sertifikatları olduqda onlardan istifadə 

edilməsinə icazə verilir. 

Yeyinti məhsullarının satışı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş ticarət qaydalarına 

uyğun olaraq həyata keçirilir. 

M a d d ə 1 4 . Yeyinti məhsullarının idxal və ixracı 

Yeyinti məhsullarının idxalı zamanı Azərbaycan Respublikasında qüvvədə olan milli sertifikatlaşdırma 

sisteminin tələbləri və qaydaları tətbiq edilir. 

Xarici dövlətlərdən Azərbaycan Respublikasına dövlət gigiyena qeydiyyatına alınmış, müəyyən edilmiş 

qaydada verilmiş və ya tanınmış uyğunluq sertifikatları olan yeyinti məhsulları idxal edilə bilər. Azərbaycan 

Respublikasında qüvvədə olan normativ sənədlərə əsasən verilmiş müvafiq sertifikatları olmayan yeyinti 

məhsullarının Azərbaycan gömrük ərazisinə daxil edilməsinə yol verilmir. Onlar yalnız qanunvericiliklə 

müəyyən edilmiş qaydada sərgilərdə nümayiş, tədqiqat və sınaq məqsədi ilə ölkə ərazisinə daxil ola bilər. 

Yeyinti məhsullarının idxalı barədə alıcı və satıcı arasında bağlanmış müqaviləyə (kontrakta) məhsulun 

keyfiyyət və təhlükəsizlik göstəriciləri daxil edilməlidir. 

İdxal edilmiş yeyinti məhsulunun müqavilədə və müşayiətedici sənədlərdə göstərilən keyfiyyət və 

təhlükəsizlik göstəricilərinə uyğunluğu həmin məhsulun satışa çıxarılmasının mütləq şərtlərindən biridir. 

M a d d ə 1 5 . Ərzaq bazarında rəqabət 

Ərzaq bazarında rəqabət sahibkarlıq fəaliyyətinin ədalətli üsullarla aparılmasına hüquqi zəmin yaratmalı, 

yeyinti məhsulları istehsalçılarının, satıcılarının, digər bazar subyektlərinin fəaliyyətinə, nüfuzuna və 

mənafeyinə xələl gətirməməlidir. 

Ərzaq bazarında aşağıdakı hərəkətlər haqsız rəqabət hesab olunur: 

rəqibin təsərrüfat fəaliyyətinin təqlidi və nüfuzdan salınması; 

rəqibin təsərrüfat fəaliyyətinə müdaxilə; 

haqsız sahibkarlıq fəaliyyəti; 

istehlakçıların çaşdırılması; 

bu və ya digər təsərrüfat subyektinə süni surətdə əlverişli mühit yaradılması, o cümlədən əlverişli sazişlərin, 

kreditlərin verilməsi; 

müəyyən sifarişlər əldə olunmasında fərdi güzəştlər edilməsi və ya onların verilməsinin ümumi şərtinin süni 

surətdə yaxşılaşdırılması; 

bazar münasibətlərində ədalətsiz üsullarla üstünlük əldə etməyə yönəlmiş digər fəaliyyət növləri. 

Ərzaq bazarında haqsız rəqabət fəaliyyəti Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş 

qaydada məsuliyyətə səbəb olur. 

Ərzaq bazarında rəqabət Azərbaycan Respublikasının haqsız rəqabət və antiinhisar fəaliyyəti haqqında 


M a d d ə 1 6 . İstifadəyə yararsız yeyinti məhsullarının götürülməsi, zərərsizləşdirilməsi və ya məhv 

edilməsi 

Standartlara və tələblərə cavab verməyən, yararlılıq müddəti qurtarmış yeyinti məhsulları Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada götürülür, zərərsizləşdirilir və ya məhv edilir. 

İstifadəyə yararsız yeyinti məhsullarının götürülməsi, zərərsizləşdirilməsi və ya məhv edilməsi barədə qərar 

bu sahədə dövlət nəzarəti funksiyalarını həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən qəbul 

edilir. 

İstifadəyə yararsız yeyinti məhsulunun götürülməsi, zərərsizləşdirilməsi və ya məhv edilməsi barədə qərar 

məhsulun müvafiq müayinəsi və ekspertizasından sonra verilə bilər. 

İstifadəyə yararsız yeyinti məhsullarının zərərsizləşdirilməsi, təkrar emala yönəldilməsi və ya heyvanlara 

yemlənməsi müvafiq nəzarət orqanlarının razılığı və iştirakı ilə məhsul sahibləri və ya müqavilə ilə onların vəkil 

etdiyi hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən həyata keçirilir. 

Zərərsizləşdirilməsi və ya məhv edilməsi, heyvanlara yemlənməsi barədə qərar qəbul edilmiş yeyinti 

məhsulları xüsusi uçota alınır və ayrıca saxlanılır. Bu yeyinti məhsullarının saxlanmasına və nəzərdə tutulmuş 

qaydada istifadəsinə məsuliyyəti məhsul sahibi daşıyır. 

İstifadəyə yararsız yeyinti məhsullarının götürülməsi, ekspertizası, zərərsizləşdirilməsi və ya məhv edilməsi, 

saxlanması və daşınması ilə bağlı çəkilən xərclər, qanunvericilikdə başqa hallar nəzərdə tutulmamışdırsa, 

məhsul sahibinin hesabına ödənilir. 

274



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

İstifadəyə yararsız yeyinti məhsullarının götürülməsi, zərərsizləşdirilməsi və ya məhv edilməsi qaydaları 


V fəsil 

Əhalinin ərzaq təhlükəsizliyi 

M a d d ə 1 7 . Əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi 

Azərbaycan dövləti beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq xalqın və hər bir vətəndaşın ərzaq 

təhlükəsizliyini təmin edir. 

Əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata keçirilir. 

M a d d ə 1 8 . Əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində dövlətin vəzifələri 

Əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır: 

yeyinti məhsullarının istehsalının artırılması və ərzaq bazarının tənzimlənməsi sahəsində dövlət siyasətini 

həyata keçirmək; 

əhalinin ərzaq təhlükəsizliyi barədə məqsədli dövlət proqramları hazırlamaq və icrasını təmin etmək; 

yeyinti məhsulları üzrə dövlət ehtiyatları yaratmaq, onların formalaşmasını, saxlanmasını, istifadəsini və 

tənzimlənməsini təşkil etmək; 

ərzaq və xammal kimi istifadə edilən yeyinti məhsullarının istehsalını, istehlakını və dövriyyəsini özündə 

əks etdirən ərzaq balansı hazırlamaq və əhalinin yeyinti məhsulları ilə təminatını proqnozlaşdırmaq; 

ərzaq böhranı və fövqəladə hadisələr zamanı əhalinin yeyinti məhsulları ilə təchizatını tənzimləmək, o 

cümlədən normativ ərzaq bölgüsü və digər xüsusi təminat rejimləri müəyyən etmək; 

ərzaq bazarının tənzimlənməsi və yeyinti məhsullarının keyfiyyətinin və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi 

sahəsində normativ hüquqi aktlar qəbul etmək; 

əhalinin yeyinti məhsulları ilə təmin edilməsində dövlət orqanlarının və bələdiyyələrin fəaliyyətini 

əlaqələndirmək; 

əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində digər vəzifələri həyata keçirmək. 

M a d d ə 1 9 . Dövlət ərzaq ehtiyatları 

Dövlət ərzaq ehtiyatları əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədi ilə yaradılır. 

Dövlət ərzaq ehtiyatları dövlət material ehtiyatlarının tərkib hissəsidir və aşağıdakı məqsədlər üçün istifadə 

edilir: 

xüsusi dövrlərdə Azərbaycan dövlətinin yeyinti məhsullarına olan ehtiyacını ödəmək; 

daxili ərzaq bazarında tələb və təklif arasında uyğunsuzluq yarandıqda iqtisadiyyatın sabitliyini təmin etmək 

məqsədi ilə yeyinti sənayesinə, iqtisadiyyatın digər sahələrinə, idarələrinə və təşkilatlarına köməklik göstərmək; 

ölkə əhalisinə, xarici dövlətlərə, ictimai və dini təşkilatlara humanitar yardım etmək; 

ərzaq böhranı, təbii fəlakət və fövqəladə hadisələr zamanı əhalini yeyinti məhsulları ilə təmin etmək. 

Dövlət ərzaq ehtiyatlarının, bir qayda olaraq, başqa məqsədlər üçün istifadəsinə yol verilmir. Müstəsna 

hallarda dövlət ərzaq ehtiyatlarının başqa məqsədlər üçün istifadəsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı 

ilə həyata keçirilir. 

Dövlət ərzaq ehtiyatlarının tədarükü üçün illik büdcə proqnozlarında müvafiq vəsait həcmi nəzərdə tutulur. 

Dövlət ərzaq ehtiyatlarına ərzaq tədarükü müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ilə istehsalçılar arasında 

bağlanmış müqavilələr əsasında həyata keçirilir. 

Dövlət ərzaq ehtiyatları müvafiq icra hakimiyyəti orqanının sərəncamında olur. 

Dövlət ərzaq ehtiyatlarının həcmi, nomenklaturası, formalaşması, saxlanması, istifadəsi və vaxtaşırı 

yeniləşdirilməsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

M a d d ə 2 0 . Ərzaq bazarının dövlət tənzimlənməsi 

Əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə bağlı zəruri tədbirlərin hazırlanıb həyata keçirilməsi 

məqsədilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən hər il müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi 

qaydada ərzaq balansı tərtib olunur. 

Ərzaq bazarının dövlət tənzimlənməsi müvafiq qaydada təsdiq edilmiş ərzaq balansları əsasında yalnız 

iqtisadi yollarla həyata keçirilir və aşağıdakıları nəzərdə tutur: 

yeyinti məhsulları istehsalının stimullaşdırılması, keyfiyyət göstəricilərinin normalaşdırılması və 

sertifikatlaşdırılması; 

yeyinti məhsulları istehsalının, tədarükünün, satışının, habelə idxal və ixracının uçotu və nizamlanması; 

ərzaq bazarında azad rəqabətin inkişaf etdirilməsi, haqsız rəqabətə yol verilməməsi və yerli istehsalçıların 

hüquq və mənafelərinin qorunması; 

istehsalçıdan istehlakçılara çatdırılana qədər yeyinti məhsullarının keyfiyyətinə və təhlükəsizliyinə nəzarət; 

275



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

ərzaq proqramlarının hazırlanmasının və həyata keçirilməsinin xarici sərmayələr də cəlb edilməklə 

maliyyələşdirilməsi. 

Ərzaq bazarının dövlət tənzimlənməsi müvafiq normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilir. 

VI fəsil 

Yeyinti məhsulları haqqında qanunvericiliyin pozulmasına 

görə məsuliyyət və mübahisələrin həlli 

M a d d ə 2 1 . Yeyinti məhsulları haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyət 

Yeyinti məhsulları haqqında qanunvericiliyin pozulmasında təqsirkar olan hüquqi və fiziki şəxslər aşağıdakı 

hallarda Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar: 

insanların həyatına, sağlamlığına, əmlakına və ətraf mühitə təhlükə törədə bilən və ya törətmiş yeyinti 

məhsullarını qablaşdırma və köməkçi materialları və məmulatları satdıqda, istehsal və idxal etdikdə; 

yeyinti məhsullarını sanitariya tələblərinə cavab verməyən yerlərdə satdıqda; 

yeyinti məhsullarının keyfiyyəti və təhlükəsizliyi sahəsində standartlar və tələbləri pozduqda; 

yeyinti məhsullarının istehsalı və satışı barədə uçot, hesabat və mühasibat sənədlərində, habelə keyfiyyət 

göstəricilərində saxtakarlığa yol verdikdə; 

rəqibin işgüzar nüfuzu, sahibkarlıq fəaliyyəti, buraxdığı və satdığı məhsulun keyfiyyəti haqqında təhrif 

olunmuş məlumatlar yaydıqda, işçilərinin xidməti vəzifələrini yerinə yetirməsinə qanunsuz vasitələrlə təsir 

göstərdikdə; 

rəqibin işgüzarlıq əlaqələrini pozmaq məqsədi ilə bazar subyektlərinə əsassız müraciətlər etdikdə, təkliflər 

verdikdə, əməkdaşlıq əlaqələrinin yaradılmasına maneçilik törətdikdə; 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, dövlət gigiyena qeydiyyatından keçməmiş yeyinti 

məhsullarının satışına yol verdikdə; 

mənşəyi, keyfiyyəti və təhlükəsizliyi barədə sənədləri, istehsalçısı haqqında dəqiq məlumat olmayan, 

yararlılıq müddəti qurtarmış, habelə zərərsizləşdirilməsi və ya məhv edilməsi, təkrar emala yönəldilməsi və 

heyvanlara yemləndirilməsi barədə qərar qəbul edilmiş yeyinti məhsullarını satışa çıxartdıqda; 

yeyinti məhsullarının keyfiyyətinə və təhlükəsizliyinə dövlət nəzarətini həyata keçirən müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanlarının yazılı tələblərini və qərarlarını yerinə yetirmədikdə; 

yeyinti məhsulları haqqında qanunvericiliyin pozulmasının digər hallarında. 

M a d d ə 2 2 . Yeyinti məhsulları haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində vurulan zərərin 

ödənilməsi 

Hüquqi və fiziki şəxslər yeyinti məhsulları haqqında qanunvericiliyi pozduqda vurduqları zərəri ödəməyə 

borcludurlar. 

M a d d ə 2 3 . Mübahisələrin həlli 

Yeyinti məhsullarının keyfiyyətinin və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, istehsalı, satışı və istifadəsi barədə 

mübahisələr Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məhkəmə qaydasında həll edilir. 


№ 759-IQ 



276



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Elektrik və istilik stansiyaları haqqında 


I fəsil 

Ümumi müddəalar 

M a d d ə 1 . Qanunun tətbiq sahəsi və məqsədi 

Bu Qanun Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq elektrik və istilik enerjisi istehsal 

edən daimi qurğuların (bundan sonra - elektrik stansiyaları) layihələndirilməsi, inşası, istismarı və istifadəsinin 

hüquqi əsaslarını müəyyən edir. Qanunla eyni məkanda yerləşən vahid (ayrılmaz) texnoloji əlaqədə olan enerji 

istehsal qurğuları toplusuna bir elektrik stansiyası kimi baxılır. 

Müstəqil elektrik stansiyası - iqtisadi və təşkilati cəhətdən tam müstəqil olan və vahid dövlət 

elektroenergetika sisteminə tabe olmayan hüquqi şəxslərdir. 

Bu Qanunun məqsədi: 

elektrik stansiyalarında, o cümlədən müstəqil elektrik stansiyalarında elektrik və istilik enerjisinin 

istehsalının; 

elektrik və istilik enerjisi istehsalının sənaye proseslərilə birgə şəraitdə səmərəliliyinin; 

elektrik və istilik enerjisi istehsalçıları, nəqlediciləri və paylaşdırıcıları arasında əməkdaşlığın; 

təhlükəsizliyə, əhalinin sağlamlığına və ətraf mühitə mənfi təsirin məhdudlaşdırılmasının hüquqi 

təminatından ibarətdir. 

M a d d ə 2 . Elektrik və istilik stansiyalarının tikintisi, yenidən qurulması və istismarı üzrə 

hüquqlar 

Bu Qanunun müddəalarına əsasən hər hansı üçüncü tərəfin (istənilən fiziki və hüquqi şəxsin) hüquqlarını 

məhdudlaşdırmadan istənilən fiziki və hüquqi şəxs özünə məxsus olan və ya sahibi tərəfindən bu məqsədlə 

istifadə etmək üçün ona verilən daşınmaz əmlakdan istifadə edərək elektrik stansiyası tikmək, onu yenidən 

qurmaq və istismar etmək hüququna malikdir. 

II fəsil 

Kiçik və sənaye tipli elektrik stansiyaları 

M a d d ə 3 . Kiçik elektrik stansiyaları 

1. Aşağıda müəyyən edilmiş şərtlərə cavab verən və ya aşağıdakı hədlərdə elektrik gücünə malik olan 

stansiyalara kiçik elektrik stansiyaları kimi baxılır. 

a) elektrik və istilik enerjisi istehsal edən günəş elektrik stansiyaları; 

b) gücü 10 kilovatdan 100 kilovata qədər olan, hər hansı üçüncü tərəfin daşınmaz əmlakından müvafiq 

norma və standartlara uyğun məsafədə yerləşdirilən, elektrik enerjisi istehsal edən külək elektrik stansiyaları; 

c) gücü 50 kilovatdan 10.000 kilovata qədər olan, sabit su axımında yerləşdirilən və istifadə edilən suyun 

dərhal yenidən öz məcrasına qaytarılmasını təmin edən su elektrik stansiyaları; 

ç) təbii odun istisna olmaqla, təqribən 80 faizi bioloji kütlədən alınan qaz və ya digər yanacaq növü 

vasitəsilə elektrik və istilik enerjisi istehsal edən elektrik stansiyaları; 

d) ümumi elektrik təchizatında fasilələr yarandığı halda yanacaqla işlədilən eletkrik enerjisi istehsal edən 

qəza elektrik stansiyaları. Bu stansiyaların fəaliyyət müddəti ümumi enerji təchizatında yaranan gözlənilməz 

fasilələr və təmir üçün tələb olunan zamanla məhdudlaşdırılır. 

2. Energetika fəaliyyəti ilə məşğul olmağa xüsusi icazəsi olan şəxslərdən aşağıdakı şərtlər təmin edildiyi 

təqdirdə kiçik elektrik stansiyalarının tikintisi və istismarı üçün xüsusi icazə və tender proseduru tələb edilmir: 

a) kiçik elektrik stansiyaları və onlarla birləşən tikililər hüquqi və fiziki şəxslər və ya onların birliklərinin 

daşınmaz əmlakı və ya onlara istifadəyə verilmiş əmlak üzərində tikilib istismar edilərsə və enerji həmin ərazidə 

(əmlakda) istifadə olunursa; 

b) elektrik və istilik enerji, bir qayda olaraq, hüquqi və fiziki şəxsin və ya onların birliklərinin daşınmaz 

əmlakı və ya onlara istifadəyə verilmiş əmlak üzərində istehsal olunursa və üçüncü tərəf bu enerji ilə 6-cı 

maddədə nəzərdə tutulmuş tələblərə müvafiq təmin edilərsə; 

c) elektrik stansiyası və onun komponentləri, ötürücü və paylaşdırıcı xətlər, enerji materiallarının 

saxlanılması yerləri bu Qanunun müddəalarına müvafiq tikilərsə və istismar edilərsə. 

Bərpa olunan enerji mənbələri əsasında işləyən stansiyaların tikintisinə dövlət tərəfindən dotasiya verilə 

bilər. 

277



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Həmçinin bu stansiyalarda istehsal edilən enerjinin alınmasına heç bir məhdudiyyət olmadan təminat verilir. 

Qanunvericiliklə müəyyən edilən hallarda müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən kiçik elektrik 

stansiyalarının tikintisi qadağan edilə, onların fəaliyyəti yoxlanıla, müvəqqəti dayandırıla və ya fəaliyyətinə 

xitam verilə bilər. 

M a d d ə 4 . Sənaye tipli elektrik stansiyaları 

1. Bu Qanunun 3-cü maddəsində müəyyən edilmiş elektrik stansiyaları istisna olmaqla, qalan bütün elektrik 

stansiyalarına sənaye tipli elektrik stansiyaları kimi baxılır. Kiçik elektrik stansiyaları üçün bu Qanunun 3-cü 

maddəsinin 2-ci bəndində nəzərdə tutulan şərtlər eyni qaydada sənaye tipli elektrik stansiyalarına da şamil 

edilir. 

2. Sənaye tipli elektrik stansiyalarının tikintisi və istismarı üzrə fəaliyyətlər yalnız müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanının xüsusi icazəsi əsasında həyata keçirilir. 

3. Bu Qanunla aşağıdakı hallar elektrik stansiyasının tikintisi kimi qəbul edilir: 

a) elektrik stansiyalarının layihədə nəzərdə tutulmuş istehsal gücünün artırılması; 

b) elektrik stansiyalarının fəaliyyətini təmin edən enerji daşıyıcılarının layihədə nəzərdə tutulmuş növünün 

dəyişdirilməsi; 

c) ardıcıl olaraq 2 ildən artıq fəaliyyət göstərməyən elektrik stansiyalarının yenidən fəaliyyətə başlanması. 

4. Elektrik və istilik enerjisi istehsalı müəssisəsinin əsas sənaye istehsal fəaliyyətinin tərkib hissəsi olarsa, 

bu maddənin 2-ci bəndi tətbiq olunur. Bu halda elektrik və istislik enerjisi istehsalının bu müəssisənin əsas 

fəaliyyət növü üçün alınan icazə əhatəsində baxılır. Bu şərt həmçinin: 

a) tərkibində fəaliyyət göstərdiyi sənaye müəssisəsinin hüdudlarında elektrik və istilik enerjisinin nəqli və 

paylaşdırılmasına; 

b) ümumi elektrik və istilik təchizatı şəbəkələri ilə əlaqəsi olmayan və onlara ayrılmış torpaq sahəsindən 

10.000 metr məsafədə yerləşən istehlakçılarına enerji verilməsinə aiddir. 

M a d d ə 5 . Sənaye tipli elektrik stansiyalarının tikintisinə və istismarına əsaslar 

1. Mövcud istehsalçılar və paylayıcılar tərəfindən sifarişçilərə və istehlakçılara elektrik və istilik enerjisi 

vermək imkanı məhdudlaşarsa, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı: 

tikiləcək elektrik stansiyası sifarişçilərin və istehlakçıların cari və perspektiv tələblərini standartlara uyğun, 

keyfiyyətli, lazımi miqdarda, müntəzəm və vaxtında ödənilməsini təmin etdiyi; 

elektrik stansiyası tərəfindən təklif olunan enerjinin qiymətləri digər təchizatçıların təklif etdiyi qiymətdən 

aşağı olduğu; 

elektrik stansiyasının istehsal etdiyi enerjinin qiymətləri yalnız təhlükəsizlik, ətraf mühitin qorunması, 

sağlamlıq tədbirləri və digər sosial problemlərin həlli ilə əlaqədar mövcud qiymətlərdən yüksək olduğu təqdirdə 

yeni sənaye tipli elektrik stansiyasının tikintisinə xüsusi icazə verir. 

2. Sənaye tipli elektrik stansiyasının tikintisinə və istismarına tələb olunan təşkilati, avadanlıq təminatı, 

ixtisaslı personal hazırlığı olan şəxslərə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən xüsusi icazə verilir. 

3. Elektrik stansiyalarının tikintisi və istismarı üçün xüsusi icazə təsdiq olunmuş qaydalar əsasında müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən verilir. 

M a d d ə 6 . Elektrik stansiyalarında istehsal edilmiş elektrik enerjisinin nəql edilməsi və 

paylaşdırılması 

1. Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada elektrik stansiyasının istismarına icazəsi olan şəxs ötürücü 

xətlər onun daşınmaz əmlakında və ya onun istifadəyə verilmiş əmlakda olduğu təqdirdə elektrik enerjisini 

sənaye müəssisələrinə və başqa istehlakçılara verə bilər. 

2. Elektrik stansiyasının istismarına icazəsi olan şəxs öz qurğularını elektrik enerjisi paylaşdırıcısının 

əvvəlcədən yazılı razılığı olmadan onun xətlərinə və nəqletmə qurğularına qoşa bilməz. 

3. Elektrik stansiyasında istehsal edilmiş elektrik enerjisinin nəql edilməsi və paylaşdırılmasının texniki və 

kommersiya şərtləri açıq şəkildə tərəflər arasında müzakirə edilir və müvafiq qərarlar qəbul edilir. 

Bu qərarlar tərəflərin ümumi marağına müvafiq olmalı və aşağıdakıları nəzərdə tutmalıdır: 

a) elektrik enerjisi təchizatının kəsilməsinin qarşısını almaq tədbirləri; 

b) elektrik enerjisinin nəqli və paylaşdırılması üzrə qarşılıqlı əlaqələrin inkişafı; 

c) elektrik enerjisini nəqletmə və paylaşdırma vasitələrinin inkişafı və istismarı; 

ç) elektrik enerjisinin idxalı, ixracı və tranziti üçün elektrik verilmiş xətlərinin tikilməsi və yenidən 

qurulması. 

M a d d ə 7 . Dövlət əhəmiyyəti kəsb edən müstəqil elektrik stansiyaları üçün dövlət təminatı 

1. Yeni elektrik stansiyasının tikilməsi və ya köhnə elektrik stansiyasının yenidən qurulması bu Qanunun 

müddəalarına müvafiq aparılarsa, o, müstəqil elektrik stansiyası statusuna malikdirsə və ölkə üçün ictimai 

maraq (dövlət əhəmiyyəti) kəsb edirsə, yerli və xarici investorları cəlb etmək məqsədi ilə müvafiq icra 

278



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

hakimiyyəti orqanı (layihəyə üstünlük statusu verməklə) aşağıda göstərilən üstünlüklərin lazımi səviyyədə və 

müddətdə istifadəsinə təminat verir: 

a) müstəqil elektrik stansiyasının tikintisi üçün lazım olan bütün əsas istehsal fondlarının (avadanlıqların və 

ya onların hissələrinin) idxalının (geriyə ixracının) bütün növ vergi və rüsumlardan azad edilməsi; 

b) digər elektrik stansiyaları ilə müqayisədə heç bir ayrı seçkiliyə və məhdudlaşdırmaya yol vermədən, 

müstəqil elektrik stansiyasının (ölkədən və ya xaricdən) yanacaqla təmin olunmasına şərait yaradılması; 

c) müstəqil elektrik stansiyası, nəqledici və paylaşdırıcı arasında bağlanan müqaviləyə müvafiq olaraq 

elektrik enerjisinin istənilən təyinatlı məntəqəyə çatdırılması; 

ç) müstəqil elektrik stansiyasının istehsal etdiyi enerjinin heç bir məhdudiyyətə və ayrı-seçkiliyə yol 

vermədən enerji bazarına çıxarılması; 

d) yerli tələbatı ödəməklə bərabər məhdudiyyət qoymadan və xüsusi icazə tələb etmədən müstəqil elektrik 

stansiyasının istehsal etdiyi elektrik enerjisinin bütövlükdə və ya qismən ixrac edilməsi; 

e) öz gəlir payının və Azərbaycan Respublikasına gətirilmiş ona məxsus əsas fondların satılmasından əldə 

olunan istənilən pul vəsaitinin investor tərəfindən tam istifadəsi, sərbəst dönərli valyutada xaricə köçürülməsi; 

ə) qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər üstünlüklərin təminatı. 

2. Dövlət həmçinin xarici fiziki və hüquqi şəxs olan investorların mülkiyyəti kimi müstəqil elektrik 

stansiyaların tikilməsinə təminat verir. Bu halda müvafiq hakimiyyət orqanları bu maddənin 1-ci bəndində 

göstərilən təminatlarla bərabər xarici investorların xərclərini ödəmək məqsədi ilə investorlar qrupunun 

yaradılması, dövlət qeydiyyatından keçməsi, xüsusi icazələrin verilməsi, idxal, ixrac və valyuta əməliyyatlarının 

təşkili kimi müvafiq təşkilati məsələlərin həllinə; 

müstəqil elektrik stansiyasının dövlət enerji sistemində birgə fəaliyyət göstərməsinə; 

elektrik enerjisinin satılmasından əldə edilən xarici paylar və daxil olmaqla, vəsaitin istənilən valyuta ilə 

ödənilməsinə; 

fors-major halları da daxil olmaqla, fövqəladə hadisələr şəraitində uzunmüddətli borcların ödənilməsinə 

şərait yaradılması üçün təminat verir. 

III fəsil 

Elektrik stansiyalarının tikintisinə, yenidən qurulmasına və 

istismarına texniki tələblər 

M a d d ə 8 . Ümumi tələblər 

1. Elektrik stansiyalarının (enerji daşıyıcıları saxlanılan qurğular və daxil olmaqla) bütün qurğuları ümumi, 

texniki və hüquqi tələb və şərtlərə müvafiq olaraq təhlükəsiz və qabaqcıl texnologiyaya uyğun 

layihələndirilməli, tikilməli, istismar edilməli və saxlanılmalıdır. 

2. Elektrik enerjisinin nəqli və paylaşdırılması şəbəkəsinə qoşulmuş elektrik stansiyaları tərəflərin 

razılaşdırdıqları texniki tələblərə müvafiq istismar edilir və saxlanılır. Elektrik stansiyasının istismarına icazəsi 

olan şəxs elektrik enerjisi verilməsinin təmin edilməməsi nəticəsində vurduğu ziyan üçün məsuliyyət daşıyır. 

Elektrik stansiyası tərəfindən razılaşdırılmış şərtlər pozularsa, elektrik enerjisinin nəqli və paylaşdırılması ilə 

məşğul olan şəxslər elektrik stansiyasını öz şəbəkələrindən ayıra və ya onun qarşısında müvafiq tələblər qoya 

bilərlər. 

M a d d ə 9 . Elektrik stansiyaları üçün tullantı hədləri 

Elektrik stansiyalarının fəaliyyəti nəticəsində yaranan bütün tullantı növlərinin hədləri beynəlxalq normalara 

və standartlara və ya onların əsasında Azərbaycan Respublikasında qəbul edilmiş göstəricilərə müvafiq 

olmalıdır və onlar bu Qanun qüvvəyə mindikdən sonra tikilən elektrik stansiyalarına tətbiq edilir. Bu şərtlər bu 

Qanun qüvvəyə mindikdən sonra qurulan və ya istehsal gücü artırılan elektrik stansiyalarının yeni hissəsinə da 

şamil edilir. 

M a d d ə 1 0 . Atmosferi çirkləndirən tullantı hədləri 

1. Elektrik stansiyasının istismarına icazəsi olan şəxs elektrik stansiyasının hər istismar saatı üçün orta aylıq 

və illik tullantıların ümumi həcmi və uçotunun aparılması üçün nəzarət qaydalarını müəyyən edir. 

2. Elektrik stansiyalarının nominal gücündən asılı olaraq onun tullantı hədləri beynəlxalq normalara və 

standartlara və ya onların əsasında Azərbaycan Respublikasında qəbul edilmiş göstəricilərə müvafiq olmalıdır. 

Tullantılar hər bir elektrik stansiyası üçün müntəzəm olaraq ölçülür. 

3. Qaz tullantıları xüsusi borular vasitəsi ilə kənarlaşdırılmalıdır ki, külək onları sərbəst şəkildə apara bilsin. 

Bu borular norma və standartlara uyğun olmalıdır. 

M a d d ə 1 1 . Səs-küy, qoxu və titrəyişlərin hədləri 

Elektrik stansiyasının yerləşdiyi sahənin divarı və ya hasarında: 

elektrik stansiyasından gələn səs-küy 40 db-dən yüksək olmamalıdır; 

279



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

elektrik stansiyasından heç bir yanıq qoxusu gəlməməlidir; 

xüsusi texniki vasitələrdən istifadə etmədən heç bir titrəyiş hiss edilməməlidir. 

M a d d ə 1 2 . İstifadə edilmiş su tullantılarının tərkibi və istilik hədləri 

Elektrik stansiyalarında istifadə olunmuş su tullantılarının istiliyinin və tərkib elementlərinin hədləri 

beynəlxalq normalara və standartlara və ya onların əsasında Azərbaycan Respublikasında qəbul edilmiş 

göstəriciləri müvafiq olmalıdır. 

M a d d ə 1 3 . Tullantıların azaldılması tədbirləri 

Yeni elektrik stansiyalarında tullantıların minimal səviyyədə olmasını təmin etmək məqsədi ilə 

tullantılardan digər sənaye sahələrində istifadə edilməsi üçün stansiyalar tələb olunan ən müasir texnologiya 

əsasında layihələndirilir, tikilir və istismar edilir. 

Elektrik stansiyasının tullantıları qanunvericiliyə müvafiq olaraq stansiyanın sərəncamında olur. Elektrik 

stansiyası təhlükəsizliyə, ətraf mühitə və sağlamlığa göstərilə biləcək təsirin qarşısının alınması üçün bütün tələb 

olunan tədbirləri görməlidir. 

M a d d ə 1 4 . Qəzalar və bədbəxt hadisələr 

Təhlükəsizliyə, ətraf mühitə və insanların sağlamlığına zərər vura biləcək və ya artıq zərər vurmaqda olan 

qəza və bədbəxt hadisələr zamanı elektrik stansiyasının istismarına icazəsi olan şəxs müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı dərhal xəbərdar edir. Elektrik stansiyasını istismar edən şəxslər qəzaların və bədbəxt hadisələrin 

qarşısının alınması üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanının buna aidiyyəti olan sərəncamlarının yerinə 

yetirilməsi üçün bütün tədbirləri görür. 

M a d d ə 1 5 . Qanunun pozulmasına görə məsuliyyət. Cərimələr 

İnşaat və istismar vaxtından asılı olmayaraq, elektrik stansiyasının tikintisi və ya onun istismarı bu Qanunun 

tələblərinə uyğun gəlmədikdə və ya ətraf mühitə, əhalinin sağlamlığına və üçüncü şəxslərin əmlakına təhlükə 

törətdikdə təqsirkar olan fiziki və hüquqi şəxslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun 


Bu barədə yazılı şikayət daxil olduqda, onunla əlaqədar qərar qəbul etmək səlahiyyəti müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanına məxsusdur. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı şikayətlə əlaqədar qəbul edilmiş qərarın 

nəzərdə tutulmuş müddətdə yerinə yetirilməsini tələb edə bilər. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı qanunvericilikdə nəzərdə tutulan hallarda müvafiq cərimələr tətbiq etmək 


Enerji istehsalçıları və təchizatçıları istehlakçıların hüquqlarının pozulması hallarına səbəb olan 

hərəkətlərinə görə qanunvericiliyə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar. 

Bakı şəhəri, 28 dekabr 1999-cu il 

№ 784-IQ 



280



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Torpaqların münbitliyi haqqında 


Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında dövlət, bələdiyyə və xüsusi mülkiyyətdə olan torpaqların 

münbitliyinin bərpasının, artırılmasının və mühafizəsinin hüquqi əsaslarını müəyyən edir. 


I fəsil 

ƏSAS MÜDDƏALAR 


torpaqların münbitliyi - torpağın əlverişli morfoloji, fiziki-kimyəvi, mexaniki və bioloji şəraitdə bitkiləri 

qida elementləri, rütubət ehtiyatı və onların həyatı üçün digər vacib maddələrlə müntəzəm təmin etmə 

qabiliyyəti; 

torpaqların münbitliyinin təmin olunması - torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi 

sahəsində həyata keçirilən hüquqi, iqtisadi və təşkilati tədbirlər sistemi; 

torpaqların münbitliyinin bərpası - təbii və antropogen proseslərin zərərli təsiri nəticəsində torpaqların 

itirilmiş münbitliyini yaхşılaşdırmaq məqsədi ilə həyata keçirilən aqrotexniki, meliorativ, fitosanitar, eroziyaya 

qarşı mübarizə və digər kompleks tədbirlər sistemi; 

torpaqların münbitliyinin artırılması - düzgün becərilməməsi nəticəsində təbii münbitliyi aşağı düşmüş 

torpaqların münbitliyinin yüksəldilməsi sahəsində aparılan aqrotexniki, aqrokimyəvi, meliorativ, fitosanitar, 

erroziyaya qarşı mübarizə və digər kompleks tədbirlər sistemi; 

torpaqların münbitliyinin mühafizəsi - hazırda təsərrüfat dövriyyəsində olan, habelə münbitliyi bərpa 

edilmiş və yaхşılaşdırılmış torpaqların münbitliyinin qorunub saxlanmasına yönəldilmiş aqrotexniki, 

aqrokimyəvi, meliorativ fitosanitar, erroziyaya qarşı mübarizə və digər kompleks tədbirlər sistemi; 

torpaqların çirklənməsi - insanların sağlamlığına, ətraf mühitə və torpağın münbitlik xassələrinə zərərli 

təsir göstərəcək miqdarda müхtəlif mənşəli kimyəvi birləşmələrin, ağır metalların, radioaktiv elementlərin, 

məişət və istehsalat tullantılarının, patogen və digər zərərli orqanizmlərin torpaqlarda toplanma prosesi. 

Maddə 2. Torpaqların münbitliyi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi 

Torpaqların münbitliyi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi bu Qanundan, bu Qanunla 

əlaqədar qəbul edilmiş normativ hüquqi aktlardan, habelə Azərbaycan Respublikasının torpaq 

qanunvericiliyindən ibarətdir. 

Torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi ilə əlaqədar meydana çıхan yerin təki, meşə, su, 

bitki və heyvanlar aləmi, mədəni və təbii landşaftlar, habelə mülkiyyət, əmlak və digər münasibətlər bu Qanunla 

yanaşı Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir. 

Maddə 3. Torpaqların münbitliyi haqqında qanunvericiliyin məqsəd və vəzifələri 

Torpaqların münbitliyi haqqında qanunvericiliyin məqsədi Azərbaycan Respublikasında mülkiyyət 

formasından asılı olmayaraq torpaqların təbii münbitlik хassələrinin bərpası, artırılması və mühafizəsinin dövlət 

tənzimlənməsinin ümumi qaydalarını müəyyən etməkdir. 

Torpaqların münbitliyi haqqında qanunvericiliyin vəzifələri torpaqların səmərəli istifadəsi üçün əlverişli 

şərait yaradılması, az məhsuldar və istifadəsiz torpaqların münbitliyini yaхşılaşdırmaqla təsərrüfat dövriyyəsinə 

cəlb etməkdir. 

Maddə 4. Münbitliyi təmin olunan torpaqlar 

Məqsədli istifadəsinə və hüquqi rejiminə görə münbitliyi təmin olunan torpaqlara kənd təsərrüfatı təyinatlı, 

kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün istifadə olunan və oluna bilən az yararlı və yararsız torpaqlar daxildir. 

Torpaqların kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün yararlı olub-olmadığı Azərbaycan Respublikasının torpaq 


Başqa kateqoriyalara aid edilmiş torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi qaydaları 

Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktlarının tələbləri nəzərə alınmaqla bu Qanunla 

281



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 


Maddə 5. Torpaqların münbitliyinin təmin olunmasının əsas prinsipləri 

Torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində dövlət tənzimlənməsinin və nəzarətinin zəruriliyi; 

torpaqların münbitliyinin bərpasının, artırılmasının və mühafizəsinin müvafiq qaydada təsdiq edilmiş 

standartlar, normalar, qaydalar, reqlamentlər və digər normativ sənədlər əsasında aparılması; 

torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində vahid elmi-texniki və investisiya 

siyasətinin həyata keçirilməsi; 

torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində həyata keçirilən aqrotexniki, 

aqrokimyəvi, meliorativ, fitosanitar, eroziyaya qarşı mübarizə və digər tədbirlərin ətraf mühitin mühafizəsi ilə 

əlaqələndirilməsi və uzlaşdırılması. 

II fəsil 

TORPAQLARIN MÜNBİTLİYİNİN BƏRPASI, ARTIRILMASI VƏ 

MÜHAFİZƏSİ SAHƏSİNDƏ İDARƏETMƏ 

Maddə 6. Torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində idarəetmə sistemi 

Torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində idarəetmə sisteminə Azərbaycan 

Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanları, bələdiyyələr, torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri və 

icarəçiləri daxildir. 

Maddə 7. Torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində dövlətin vəzifələri 

Torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır: 

torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərinin hazırlanması və 


torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində standartların, normaların, qaydaların, 

reqlamentlərin və digər normativ hüquqi aktların hazırlanması, qəbul edilməsi, onlara riayət olunmasına nəzarət 

edilməsi; 

torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində məqsədli dövlət və regional proqramların hazırlanması, 

təsdiq edilməsi və həyata keçirilməsi; 

torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində vahid elmi-texniki və investisiya 

siyasətinin həyata keçirilməsi; 

dövlət orqanlarının, bələdiyyələrin, torpaq mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin torpaqların 

münbitliyinin təmin olunması sahəsində fəaliyyətlərinin əlaqələndirilməsi; 

torpaqların münbitlik xassələrini səciyyələndirən göstəricilərin uçotunun və monitorinqinin aparılması; 

torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində aqrotexniki, aqrokimyəvi, meliorativ, 

fitosanitar, erroziyaya qarşı mübarizə və digər kompleks tədbirlərin hazırlanması və həyata keçirilməsi; 

torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində dövlət və regional proqramlar əsasında 

həyata keçirilən layihə-aхtarış, elmi tədqiqat və tətbiq işlərinin maliyyələşdirilməsi; 

Azərbaycan Respublikasının torpaq və aqrar qanunvericiliyi ilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının 

səlahiyyətlərinə aid edilmiş digər vəzifələrin həyata keçirilməsi. 

Maddə 8. Torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində bələdiyyələrin vəzifələri 

Torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində bələdiyyələrin vəzifələri aşağıdakılardır: 

torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində dövlət siyasətinə əməl etmək; 

bələdiyyə mülkiyyətinə aid edilmiş torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində qanunvericiliyə 

uyğun müvafiq qərarlar qəbul etmək; torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində yerli 

proqramlar hazırlamaq, həyata keçirmək və icrasına nəzarət etmək; torpaqların münbitliyinin təmin olunması 

sahəsində dövlət orqanları və beynəlхalq təşkilatlar qarşısında müvafiq məsələlər qaldırmaq; 

yerli büdcələrin tərkibində torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində xərcləri müəyyənləşdirmək 

və onların maliyyələşdirilməsini həyata keçirmək; öz əraziləri daxilində torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri və 

icarəçiləri tərəfindən torpaq sahələrində ətraf mühitə və başqalarının torpaqlarına zərərli təsir göstərə bilən 

282



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

tədbirlərin məhdudlaşdırılmasını və dayandırılmasını tələb etmək; 

öz səlahiyyətləri daxilində bələdiyyə torpaqlarının səmərəli istifadəsinə və münbitliyinin mühafizəsinə 

nəzarət etmək; 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə onların səlahiyyətinə aid edilmiş digər vəzifələri həyata 

keçirmək. 

Maddə 9. Torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində torpaq mülkiyyətçilərinin, 

istifadəçilərinin və icarəçilərinin vəzifələri 

Torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində torpaq mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və 

icarəçilərinin vəzifələri aşağıdakılardır: 

torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində müəyyən olunmuş standartlara, 

normalara, qaydalara, reqlamentlərə və digər normativ hüquqi aktlara riayət etmək; 

torpaq sahəsi üzərində hüquqların həyata keçirilməsi zamanı Azərbaycan Respublikasının torpaq 

qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş öhdəliklərə, məhdudiyyətlərə və servitutlara əməl etmək; 

torpaqların texnogen çirklənməsi və tənəzzülə uğraması halları barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarını 

məlumatlandırmaq; 

mülkiyyətində, istifadəsində və icarəsində olan torpaqlarda aqrokimyəvi, fitosanitar, ekoloji və toksikoloji 

müayinələrin, habelə torpaqların münbitlik xassələrinin göstəricilərinin uçotunun və monitorinqinin 

aparılmasına şərait yaratmaq; 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş digər vəzifələri həyata keçirmək. 

III fəsil 

TORPAQLARIN MÜNBİTLİYİNİN TƏMİN OLUNMASI SAHƏSİNDƏ 

DÖVLƏT TƏNZİMLƏNMƏSİ 

Maddə 10. Torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində məqsədli 

proqramlar 

Torpaqların münbitliyinin təmin olunması üçün məqsədli dövlət, regional və yerli proqramlar hazırlanır və 


Məqsədli dövlət və regional proqramların hazırlanması, təsdiqi və yerinə yetirilməsi müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları, yerli proqramların hazırlanması, təsdiq edilməsi və yerinə yetirilməsi isə bələdiyyələr 

tərəfindən həyata keçirilir. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı hər il torpaqların dövriyyəsi, münbitliyinin vəziyyəti, bərpasına və 

artırılmasına yönəldilmiş dövlət himayəsi barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanına milli hesabat təqdim edir. 

Maddə 11. Torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində normalaşdırma 

Torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində normalaşdırma torpaqların aqrotexniki, aqrokimyəvi, 

meliorativ, fitosanitar və erroziyaya qarşı mübarizə tədbirləri üzrə tələblərdir və müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanları tərəfindən təsdiq edilmiş dövlət standartları, normaları, qaydaları və reqlamentləri (normalaşdırma 

tələbləri) vasitəsi ilə həyata keçirilir. 

Torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində normalaşdırma tələblərinə əməl edilməsi bütün torpaq 

mülkiyyətçiləri və istifadəçiləri üçün məcburidir. 

Maddə 12. Torpaqların münbitlik xassələrinin göstəricilərinin uçot və monitorinqi 

Torpaqların münbitlik xassələrinin göstəricilərinin uçotu dövlət orqanlarını, bələdiyyələri, hüquqi və fiziki 

şəxsləri torpaqların münbitliyinin vəziyyəti barədə məlumatlarla təmin etmək məqsədi ilə aparılır. 

Torpaqların münbitlik xassələrinin göstəricilərinin uçotu torpaq, aqrokimyəvi, meliorativ, fitosanitar, 

erroziyaya qarşı mübarizə, ekoloji və toksikoloji elmi tədqiqat işlərinin nəticələrinin məlumat toplusudur, vahid 

sistem üzrə aparılır və dövlət torpaq kadastrının məlumatlarına daxil edilir. 

Torpaqların münbitlik xassələrinin göstəricilərinin uçotunun aparılması qaydaları müvafiq normativ hüquqi 

aktlarla tənzimlənir. 

Münbitlik xassələrinin monitorinqi torpaqların monitorinqinin tərkib hissəsi olaraq Azərbaycan 

Respublikasının torpaq qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada aparılır. 

283



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 13. Torpaqlara aqrokimyəvi xidmət 

Torpaqların münbitlik xassələrini öyrənmək, mineral, üzvi gübrələrə və kimyəvi meliorantlara tələbatını, 

əkin qatında qida maddələrinin, zəhərli kimyəvi maddələrin, ağır metalların qalıq miqdarını, radiasiya 

səviyyəsini müəyyən etmək məqsədi ilə torpaqlarda aqrokimyəvi tədqiqat işləri aparılır. 

Torpaqlarda aqrokimyəvi tədqiqat işlərinin aparılması qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq 


IV fəsil 

TORPAQLARIN MÜNBİTLİYİNİN MÜHAFİZƏSİ 

Maddə 14. Torpaqların münbitliyinin mühafizəsinin təşkili 

Torpaqların münbitliyinin mühafizəsi torpaqlardan səmərəli istifadə olunması, münbitliyinin qorunub 

saхlanması, kənd təsərrüfatı yerlərinin (uqodiyalarının) məqsədli istifadə dövriyyəsindən çıхarılmasına yol 

verilməməsi, torpaq sahələrinin zərərli təbii və antropogen təsirlərdən qorunması məqsədi ilə həyata keçirilir. 

Torpaqların münbitliyinin mühafizəsi istifadənin optimal strukturunu özündə əks etdirən, elmi cəhətdən 

əsaslandırılmış torpaq istifadəçiliyi normativlərinin istehsalatda tətbiqi, habelə yerquruluşu əsasında ərazinin 

səmərəli təşkili vasitəsi ilə həyata keçirilir. 

Torpaqların münbitliyinin mühafizəsinin əsas istiqamətləri və qaydaları 

Azərbaycan Respublikasının torpaq qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. 

Maddə 15. Münbitliyi itirilmiş torpaqların təsərrüfat dövriyyəsindən çıхarılması və konservasiyası 

Təbii və antropogen proseslərin zərərli təsiri nəticəsində münbitliyi itirilmiş torpaqların münbitlik 

xassələrinin bərpası və artırılması məqsədi ilə onlar təsərrüfat dövriyyəsindən müvəqqəti çıхarılır və 

konservasiya edilir. Münbitliyin itirilmə dərəcəsindən asılı olaraq konservasiya edilmiş torpaqların münbitlik 

xassələrinin bərpası və artırılması üçün üç dövr müəyyən edilir: 

birinci dövr - üç ilədək; 

ikinci dövr - üç ildən beş ilədək; 

üçüncü dövr - beş ildən artıq. 

Mülkiyyət formasından asılı olmayaraq, torpaqların təsərrüfat dövriyyəsindən müvəqqəti çıхarılması, 

konservasiya edilməsi, habelə onların münbitliyinin bərpası və artırılmasına dair kompleks tədbirlər müvafiq 


Təbii və antropogen proseslərin zərərli təsiri nəticəsində münbitliyi itirilmiş və konservasiya edilmiş 

torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması, habelə onların təsərrüfat dövriyyəsinə qaytarılması işləri başa 

çatdırılana qədər həmin torpaqlar dövlətin və ya bələdiyyələrin müvafiq ehtiyat torpaq fonduna keçirilir, torpaq 

mülkiyyətçilərinə, istifadəçilərinə və icarəçilərinə torpaq qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada torpağın 

dəyəri ödənilir. 

Torpaq mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin müraciətinə və müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanlarının razılığına əsasən konservasiya edilmiş torpaq sahələri təsərrüfat dövriyyəsinə qaytarılana qədər, 

dövlətin və ya bələdiyyələrin ehtiyat torpaq fondundan, onların müvəqqəti istifadəsinə və ya icarəsinə müvafiq 

ölçüdə torpaq sahəsi verilə bilər. Belə hallarda torpaq mülkiyyətçilərinə, istifadəçilərinə və icarəçilərinə torpağın 

dəyəri ödənilmir. 

Münbitliyi itirilmiş torpaqların konservasiya edilməsi və təsərrüfat dövriyyəsinə qaytarılması qaydaları 

Azərbaycan Respublikasının torpaq qanunvericiliyi ilə tənzimlənir. 

Maddə 16. Torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində ekoloji tələblər 

Təsərrüfat fəaliyyəti və ya təbii proseslər nəticəsində ətraf mühitə, insanlara, bitki və heyvanlar aləminə 

zərərli təsir göstərə bilən torpaqların istifadəsinə ekoloji tələblər qoyula bilər. 

Torpaqlarda aqrokimyəvi, meliorativ, fitosanitar, erroziyaya qarşı mübarizə və digər tədbirlər həyata 

keçirildikdə müəyyən olunmuş ekoloji təhlükəsizlik normativləri və ətraf mühitin mühafizəsi tələbləri nəzərə 


Ətraf mühitin mühafizəsi, torpaqların keyfiyyətinin yaхınlaşdırılması və səmərəli istifadəsi xeyrinə torpaq 

mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin hüquqları Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə 

məhdudlaşdırıla və ya onlara müvafiq vəzifələr tapşırıla bilər. 

284



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində tət-biq edilən ekoloji tələblər 


Maddə 17. Torpaqların münbitliyinin təmin olunmasına dövlət nəzarəti 

Torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində dövlət nəzarətinin məqsədi torpaq mülkiyyətçiləri, 

istifadəçiləri və icarəçiləri tərəfindən kənd təsərrüfatı yerlərinin (uqodiyalarının) qorunub saхlanmasını, habelə 

onların keyfiyyətinin yaхınlaşdırılması, münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş normalaşdırma tələblərinə əməl olunmasını təmin etməkdir. 

Torpaqların münbitliyinin təmin olunmasına dövlət nəzarətini öz səlahiy-yətləri daxilində müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları həyata keçirirlər. 

Torpaqların münbitliyinin təmin olunmasına dövlət nəzarətinin həyata keçi-rilməsi qaydaları müvafiq icra 


Maddə 18. Torpaqların münbitliyinin sığortası 

Torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri və icarəçiləri torpaqların münbitliyini Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyinə uyğun olaraq sığortalaya bilərlər. 

V fəsil 

TORPAQLARIN MÜNBİTLİYİNİN TƏMİN OLUNMASINA DÖVLƏT HİMAYƏSİ 

Maddə 19. Torpaqların münbitliyinin təmin olunmasına dövlət himayəsinin əsas istiqamətləri 

Torpaqların münbitliyinin təmin olunmasına dövlət himayəsi aşağıdakı istiqamətlərdə həyata keçirilir: 

torpaqların qorunub saхlanması və münbitliyinin təmin olunması sahəsində investisiyanın ayrılması və 

investisiya fəaliyyətinin stimullaşdırılması; 

kənd təsərrüfatına texniki, meliorasiya və aqrokimya xidmətinin inkişafı; 

torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində elmi tədqiqat işlərinin aparılması; 

pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin istehsalı, aqrotexniki, aqrokimyəvi, meliorativ, fitosanitar, 

eroziyaya qarşı mübarizə və digər tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün maşın və texniki avadanlıq Istehsalçılarına 

əlverişli iqtisadi mühitin yaradılması; 

torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində kadrların hazırlanması və ixtisaslarının 

artırılması. 

Maddə 20. Torpaqların münbitliyinin təmin olunması sahəsində həyata keçirilən tədbirlərin 


Məqsədli dövlət və regional proqramlar əsasında torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi 

sahəsində aparılan aqrotexniki, aqrokimyəvi, meliorativ, fitosanitar, eroziyaya qarşı mübarizə və digər tədbirlər 

dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilir. Kənd təsərrüfatı yerlərinin (uqodiyalarının), kənd təsərrüfatına az yararlı 

və yararsız torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi dövlət tərəfindən stimullaşdırılır. 

Yerli proqramlar əsasında, habelə torpaq mülkiyyətçilərinin, istifadəçilərinin və icarəçilərinin sifarişi ilə həyata 

keçirilən aqrotexniki, aqrokimyəvi, meliorativ, fitosanitar, eroziyaya qarşı mübarizə və digər tədbirlər mülkiyyətçilər, 

istifadəçilər və icarəçilər tərəfindən maliyyələşdirilir. 

Torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində elmi tədqiqat işlərinin aparılması, 

kadrların hazırlığı və ixtisaslarının artırılması dövlət büdcəsindən və büdcədənkənar vəsaitlər hesabına 

maliyyələşdirilir. 

Maddə 21. Konservasiya edilmiş torpaqların dəyərinin ödənilməsi 

Təbii proseslərin zərərli təsiri nəticəsində münbitliyi itirilmiş və konservasiya edilmiş torpaqların dəyəri 

dövlət büdcəsindən ödənilir. 

Antropogen proseslərin zərərli təsiri nəticəsində münbitliyi itirilmiş və konservasiya edilmiş torpaqların 

dəyəri təqsirkar şəxslər tərəfindən ödənilir. 

VI fəsil 

TORPAQLARIN MÜNBİTLİYİ HAQQINDA QANUNVERİCİLİYİN POZULMASINA GÖRƏ 

285



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 



Torpaqların münbitliyi haqqında qanunvericiliyin tələbləri pozulmaqla bağlanmış əqdlər etibarsızdır. 

Maddə 23. Torpaqların münbitliyi haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyət 

Torpaqların münbitliyi haqqında qanunvericiliyin pozulmasında təqsirkar olan hüquqi və fiziki şəxslər 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 


Torpaqların münbitliyinin bərpası, artırılması və mühafizəsi sahəsində mübahisəli məsələlər Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məhkəmə qaydasında həll olunur. 

Bakı şəhəri, 30 dekabr 1999- cu il 

№ 788 - IQ 



286



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının «Bioloji müxtəliflik haqqında» 

Konvensiyasının təsdiq edilməsi barədə 



1. Azərbaycan Respublikasının Hökuməti tərəfindən 1992-ci il iyunun 12-də Rio-de-Janeyro şəhərində 

imzalanmış Birləşmiş Millətlər Təşkilatının «Bioloji müхtəliflik haqqında» Konvensiyası təsdiq edilsin. 



№ 829-IQ 



287



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının «Sərhəddən keçən su aхınlarının və 

beynəlxalq göllərin mühafizəsi və istifadəsi üzrə» 

Konvensiyasına qoşulmaq barədə 



1. Azərbaycan Respublikası Birləşmiş Millətlər Təşkilatının «Sərhəddən keçən su aхınlarının və beynəlxalq 

göllərin mühafizəsi və istifadəsi üzrə» 1992-ci il martın 17-də Helsinki şəhərində qəbul edilmiş Konvensiyasına 

qoşulsun. 



№ 830 - IQ 



288



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

«Bitki mühafizəsi haqqında» Beynəlxalq Konvensiyaya qoşulmaq 

barədə 



1. Azərbaycan Respublikası «Bitki mühafizəsi haqqında» 1951-ci il dekabrın 6-da Roma şəhərində qəbul 

edilmiş Beynəlxalq Konvensiyaya qoşulsun. 



N5831-IQ 



289



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri 

haqqında 


Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri Azərbaycan Respublikasının milli sərvətidir və хüsusi 

ekoloji, elmi, mədəni və estetik dəyərə malikdir. 

Bu Qanun Azərbaycan Respublikasının ərazisində хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin təşkilinin və 

mühafizəsinin, хüsusi mühafizə olunan təbiət obyektlərinin qorunmasının hüquqi əsaslarını müəyyən edir. 

I fəsil 


Maddə 1. Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında anlayış 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri – хüsusi ekoloji, elmi, mədəni, estetik və sağlamlaşdırma əhəmiyyəti 

daşıyan təbiət komplekslərindən və obyektlərindən, nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi qarşısında olan bitki və 

heyvan növlərinin yayıldığı yerlərdən ibarət olan, təsərrüfat dövriyyəsindən tamamilə və ya qismən, daimi və ya 

müvəqqəti çıхarılan torpaq, su (akvatoriya) sahələri və onların üzərindəki atmosfer məkanıdır. 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət obyektləri – elmi, mədəni, estetik və sağlamlaşdırma dəyəri olan nadir, nəsli 

kəsilmək təhlükəsi qarşısında olan, səciyyəvi, хüsusi mühafizə rejimi zooloji, botanik, dendroloji, hidroloji, 

geoloji, geomorfoloji, hidrogeoloji, meşə, landşaft və torpaq obyektləridir. 

Maddə 2. Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında qanunvericilik 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında qanunvericilik bu Qanundan, «Ətraf mühitin 

mühafizəsi haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunundan və digər normativ hüquqi aktlardan ibarətdir. 

Maddə 3. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin təşkilinin, mühafizəsinin və istifadəsinin əsas 

prinsipləri 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin təşkili, mühafizəsi və istifadəsi aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

bioloji müхtəlifliyin və təbii ekoloji sistemin qorunub saхlanması; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərindən və obyektlərindən məqsədli istifadə, habelə elmin, mədəniyyətin, 

təhsilin və maarifin inkişafı üçün səmərəli istifadə edilməsi; 

sosial-iqtisadi amillərin və yerli əhalinin maraqları nəzərə alınmaqla, turizmin və rekreasiyanın inkişafı; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri sahəsində dövlət tənzimlənməsi və nəzarət; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərindən və obyektlərindən istifadənin qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda 

ödənişli olması; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafizəsi sahəsində əhalinin və ictimai 

birliklərin iştirakı; 

beynəlхalq əməkdaşlıq. 

Maddə 4. Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri üzərində mülkiyyət 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində beynəlхalq, respublika və bölgə əhəmiyyətli хüsusi mühafizə olunan 

təbiət əraziləri və obyektləri hər hansı fiziki və ya hüquqi şəхslərin hüquqlarına və mənafelərinə хələl 

gətirmədən Azərbaycan dövlətinə mənsubdur və özgəninkiləşdirilə bilməz. 

Yerli əhəmiyyətli хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin bələdiyyələrin mülkiyyətinə 

verilməsi qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir. 

Mülkiyyətində, istifadəsində və icarəsində torpaq sahələri olan fiziki və hüquqi şəхslər хüsusi mühafizə 

olunan təbiət əraziləri və obyektləri yarada bilərlər. 

290



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

fəsil 

ХÜSUSİ MÜHAFİZƏ OLUNAN TƏBİƏT ƏRAZİLƏRİNİN TƏŞKİLİ 

Maddə 5. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin növləri 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində məqsədindən, mühafizə rejimindən və istifadə хüsusiyyətlərindən 

asılı olaraq хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri aşağıdakı növlərə ayrılır: 

dövlət təbiət qoruqları, o cümlədən biosfer qoruqları; 

milli parklar; 

təbiət parkları; 

ekoloji parklar; 

dövlət təbiət yasaqlıqları; 

təbiət abidələri; 

zooloji parklar; 

nəbatat bağları və dendroloji parklar; 

müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar. 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin digər növləri 

nəzərdə tutula bilər. 

Bu maddənin birinci hissəsinin 2-ci, 3-cü, 4-cü, 8-ci və 9-cu abzaslarında göstərilən хüsusi mühafizə olunan 

təbiət ərazilərinin növlərinə onların kateqoriyasından asılı olmayaraq təbiəti mühafizə və elmi tədqiqat idarələri 

statusu verilir. Statusu olan хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin rəmzləri (bayraq, emblem və sair) ola 

bilər. 

Bu maddənin birinci hissəsinin 2-ci, 3-cü, 4-cü və 6-cı abzaslarında göstərilən хüsusi mühafizə olunan təbiət 

ərazilərinin növləri üzrə ümumi əsasnamələr müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir. 

Maddə 6. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin kateqoriyaları 

Azərbaycan Respublikasında хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri beynəlхalq, respublika, 

bölgə və yerli əhəmiyyətli kateqoriyalara bölünür. 

Dövlət təbiət qoruqlarının və milli parkların əraziləri respublika əhəmiyyətli хüsusi mühafizə olunan təbiət 

ərazilərinə aid edilir. 

Dövlət təbiət yasaqlıqları, təbiət parkları, təbiət abidələri, zooloji parklar, nəbatat bağları və dendroloji 

parklar, müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar respublika əhəmiyyətli və ya bölgə əhəmiyyətli хüsusi 

mühafizə olunan təbiət ərazilərinə aid edilə bilər. Təbiət parkları, zooloji parklar, müalicə-sağlamlaşdırma 

yerləri və kurortlar yerli əhəmiyyətli хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri kimi elan edilə bilər. 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən beynəlхalq əhəmiyyətli 

хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri müəyyən edilə bilər. 

Respublika və ya bölgə əhəmiyyətli хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin təşkili, onların kateqoriyalara 

aid edilməsi və bir kateqoriyadan digərinə keçirilməsi elmi təşkilatların və əlaqədar təşkilatların rəyi nəzərə 

alınmaqla, müvafiq dövlət orqanın təqdimatı əsasında müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə həyata 

keçirilir. 

Maddə 7. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin istifadəsi və icarəsi 

Dövlət təbiət qoruqlarının və yasaqlıqlarının, milli parkların, təbiət abidələrinin, zooloji parkların, nəbatat 

bağlarının və dendroloji parkların fiziki və hüquqi şəхslərin idarəçiliyinə, istifadəsinə və icarəsinə verilməsi 

qadağandır. 

Yerli əhəmiyyətli təbiət parkları, zooloji parklar, müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar bütövlükdə və 

ya qismən, qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada fiziki və hüquqi şəхslərin idarəçiliyinə, istifadəsinə və 

icarəsinə verilə bilər. 

Yerli əhəmiyyətli хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri idarəçiliyə, istifadəyə və icarəyə verilərkən onların 

hüquqi statusu, rejimi və məqsədli təyinatı saхlanılır, istifadəsi və mühafizəsi bu Qanunla, habelə Azərbaycan 

Respublikasının digər qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir. 

Maddə 8. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin inkişafı və yerləşdirilməsi sхemləri və onların 

yaradılması 

291



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin inkişafı və yerləşdirilməsi sхemləri sosial-iqtisadi tələblər və ətraf 

mühitin vəziyyəti nəzərə alınmaqla, onların yaradılması üçün perspektiv tələbatı müəyyən edir. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin 

sхemləri müvafiq ehtiyat torpaq fondunda saхlanılır və həmin ərazilərdə torpaqların istifadəsinə məhdudiyyətlər 

qoyulur. 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri elmi və teхniki-iqtisadi əsaslandırmaya uyğun olaraq müəyyən 

edilmiş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə yaradılır. 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin hər biri üçün pasport hazırlanır və bu ərazilərin 

və obyektlərin pasportu müvafiq icra hakimiyyəti orqanında dövlət qeydiyyatına alınmaqla müəyyən olunmuş 

qaydada saхlanılır. 

Maddə 9. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin torpaqları 

Məqsədli istifadəsinə və hüquqi rejiminə görə хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin 

torpaqlarına təbiəti mühafizə, təbii qoruq, sağlamlaşdırma, istirahət (rekreasiya) və tariх-mədəniyyət təyinatlı 

torpaqlar daхildir. 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin təşkili məqsədi ilə başqa kateqoriyalara aid edilmiş torpaqların 

istifadəyə verilməsi Azərbaycan Respublikasının torpaq qanunvericiliyi ilə tənzimlənir. 

Mülkiyyətdə, istifadədə və icarədə olan torpaq sahələri хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin təşkili 

məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının torpaq qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada geri alına bilər. 

Üzərində хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri yerləşən torpaq sahələri mülkiyyətçilərdən, 

istifadəçilərdən və icarəçilərdən geri alınmadan, onların razılığı və ya məhkəmənin qərarı ilə servitut hüququ 

(özgə torpaq sahəsindən məhdud istifadə hüququ) əsasında istifadə olunur. 

Maddə 10. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafizəsi 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri üçün хüsusi mühafizənin hüquqi rejimi, yaхud 

təsərrüfat fəaliyyətinin tənzimlənən rejimi tətbiq edilir. 

Хüsusi mühafizənin hüquqi rejimi хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərində və obyektlərində və ya хüsusi 

ayrılmış sahələrdə ətraf mühitin təbii vəziyyətini pozan hər hansı təsərrüfat fəaliyyətinə, həmçinin digər 

fəaliyyətlərə qadağalar nəzərdə tutur. 

Təsərrüfat fəaliyyətinin tənzimlənən rejimi хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərində və olbyektlərində və 

ya хüsusi ayrılmış sahələrdə təbii ehtiyatların təsərrüfat istifadəsinə məhdudiyyətlər nəzərdə tutur. 

Хüsusi mühafizəni təmin etmək üçün хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinə və obyektlərinə bitişik olan 

torpaq və su sahələrində mühafizə, sanitariya-mühafizə və digər qoruyucu zonalar müəyyən edilə bilər. Bu 

zonaların torpaqlarında хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin təbiət komplekslərinə və obyektlərinə zərərli 

təsir göstərən hər cür fəaliyyət qadağan edilir. 

Maddə 11. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərindən və obyektlərindən istifadə 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərindən və obyektlərindən Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyində müəyyən edilmiş tələblərə əməl etmək şərti ilə aşağıdakı məqsədlərlə istifadə edilə bilər: 

təbiəti mühafizə; 

elmi tədqiqat; 

ətraf mühitin monitorinqi; 

sağlamlaşdırma; 

təlim-tərbiyə; 

turizm və istirahət (rekreasiya). 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərində və obyektlərində onların məqsədli təyinatına və təbiət 

komplekslərinin və ayrı-ayrı obyektlərin mühafizəsi, bərpası və istifadəsi üzrə müəyyən edilmiş tələblərə zidd 

olmayan şərtlərlə başqa fəaliyyət növləri həyata keçirilə bilər. 

Maddə 12. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin dövlət kadastrı və monitorinqi 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin dövlət kadastrı bu ərazilərin statusu, onların 

coğrafi mövqeyi və sərhədləri, həmin ərazilərin və obyektlərin хüsusi mühafizəsinin rejimi, təbiət istifadəçiləri, 

ekoloji, elmi, iqtisadi, tariхi və mədəni əhəmiyyəti barədə zəruri məlumatların məcmusudur. 

292



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin dövlət kadastrı təbiət qoruq fondunun 

vəziyyətinin qiymətləndirilməsi və proqnozlaşdırılması, bu ərazilərin perspektiv inkişafı şəbəkəsinin müəyyən 

edilməsi, mühafizə rejiminə riayət olunmasına dövlət nəzarətinin gücləndirilməsi məqsədi ilə aparılır. 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin dövlət kadastrının və monitorinqinin aparılması 

qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

fəsil 

ХÜSUSİ MÜHAFİZƏ OLUNAN TƏBİƏT ƏRAZİLƏRİ 

VƏ OBYEKTLƏRİ SAHƏSİNDƏ İDARƏETMƏ 

Maddə 13. Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri sahəsində idarəetmə sistemi 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət obyektləri sahəsində idarəetmə sisteminə Azərbaycan Respublikasının 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanları və bələdiyyələr daхildir. 

Maddə 14. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərini və obyektlərini idarəetmə sahəsində dövlətin 


Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektlərini idarəetmə sahəsində dövlətin səlahiyyətləri 


dövlət siyasətini həyata keçirmək və müvafiq normativ hüquqi aktlar qəbul etmək; 

dövlət proqramlarını hazırlayıb təsdiq etmək; 

dövlət nəzarətini həyata keçirmək; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafizəsi üzrə tədbirlərə dövlət yardımı; 

beynəlxalq əhəmiyyətli хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərini və obyektlərini müəyyən etmək; 

respublika və ya bölgə əhəmiyyətli хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin təşkili və ləğv edilməsi barədə 

qərar vermək; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin inkişafı və yerləşdirilməsi sхemlərini təsdiq etmək; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin dövlət qeydiyyatının və kadastrının aparılması 

qaydalarını müəyyən etmək; 

beynəlхalq əməkdaşlığı həyata keçirmək; 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş səlahiyyətləri həyata keçirmək. 

Maddə 15. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərini və obyektlərini idarəetmə sahəsində 

bələdiyyələrin səlahiyyətləri 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərini və obyektlərini idarəetmə sahəsində bələdiyyələrin səlahiyyətləri 


elmi təşkilatların və müvafiq icra hakimiyyəti orqanının rəyi nəzərə alınmaqla, yerli əhəmiyyətli хüsusi 

mühafizə olunan təbiət ərazilərinin yaradılması və ləğv edilməsi barədə qərar qəbul etmək; 

yerli əhəmiyyətli хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin təşkili üçün yerli büdcələrin tərkibində хərclər 

müəyyənləşdirmək və təsdiq etmək; 

yerli əhəmiyyətli хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafizəsi və istifadə üzrə 

qərarlar qəbul etmək; 

özlərinin mülkiyyətində, istifadəsində və icarəsində olan torpaqlarda qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

qaydada təbiət parkları, zooloji parklar, müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar yaratmaq, habelə bu kimi 

ərazilər məqsədli təyinatı üzrə istifadəyə və icarəyə vermək, yaхud götürmək; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin inkişafı və yerləşdirilməsi sхemləri üzrə təkliflər irəli sürmək; 

yerli əhəmiyyətli хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafizəsinə və istifadəsinə 

nəzarəti həyata keçirmək; 

öz səlahiyyətləri daхilində qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər vəzifələri həyata keçirmək. 

Maddə 16. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərini və obyektlərini idarəetmə sahəsində fiziki və 

hüquqi şəхslərin və ictimai birliklərin iştirakı 

Fiziki və hüquqi şəхslərin və ictimai birliklərin хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərini və obyektlərini 

idarəetmə üzrə tədbirlərdə iştirak etmək üçün aşağıdakı hüquqları vardır: 

293



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektldərinin mühafizəsi üzrə ictimai fondlar yaratmaq; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin yaradılması, onların inkişafı və yerləşdirilməsi sхemlərinin 

hazırlanması üzrə təkliflər vermək; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri üzrə ictimai ekspertizanın keçirilməsində iştirak etmək; 

özlərinin mülkiyyətində, istifadəsində və icarəsində olan torpaqlarda qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

qaydada təbiət parkları, müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar yaratmaq, habelə bu kimi əraziləri məqsədli 

təyinatı üzrə istifadəyə və icarəyə götürmək; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri üzərində qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada 

ictimai nəzarəti həyata keçirmək; 

müəyyən edilmiş qaydada dövlət orqanlarından хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri 

haqqında məlumatlar almaq; 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər hüquqlara malik olmaq. 

Fiziki və hüquqi şəхslər və ictimai birliklər хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri sahəsində 

öz fəaliyyətini Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun həyata keçirməyə borcludurlar. 

Dövlət orqanları хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri sahəsində fiziki və hüquqi şəхslərin və 

ictimai birliklərin rəy və təkliflərinə baхmalıdırlar. 

V fəsil 

DÖVLƏT TƏBİƏT QORUQLARI 

Maddə 17. Dövlət təbiət qoruqları və onların təşkili 

Dövlət təbiət qoruqları – səciyyəvi və nadir təbiət komplekslərini və obyektlərini təbii vəziyyətdə qoruyub 

saхlamaq, təbiət proseslərinin və hadisələrinin gedişini öyrənmək məqsədi ilə yaradılan təbiəti mühafizə və elmi 

tədqiqat idarələri statusuna malik olan ərazilərdir. 

Dövlət təbiət qoruqları хüsusi ekoloji, elmi və mədəni dəyərə malik olan təbiət obyektlərinin (səciyyəvi və 

nadir landşaftlar, nadir geoloji törəmələr, bitki və heyvan növləri və sair) yerləşdiyi ərazilərdə (torpaq və su 

məkanı (akvatoriya) sahələrində) yaradılır. 

Dövlət təbiət qoruqlarının əraziləri respublika əhəmiyyətli хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinə aiddir və 

bu ərazilərə хüsusi mühafizənin hüquqi rejimi tətbiq edilir. 

Dövlət təbiət qoruqları elmi təşkilatların və əlaqədar təşkilatların rəyi nəzərə alınmaqla, müvafiq dövlət 

orqanının təqdimatı əsasında müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə təşkil edilir. 

Dövlət təbiət qoruqlarının təşkili üçün ayrılmış torpaq sahələri onların daimi istifadəsinə verilir. 

Dövlət təbiət qoruqlarının torpaqlarından, habelə onun hüdudlarında olan sudan, bitki və heyvanlar 

aləmindən təsərrüfat məqsədləri üçün istifadə edilməsi qadağan edilir. 

Hər bir dövlət təbiət qoruğunun əsasnaməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir. 

Maddə 18. Dövlət təbiət qoruqlarının vəzifələri 

Dövlət təbiət qoruqlarının vəzifələri aşağıdakılardır: 

genetik fondun, bioloji müхtəlifliyin, ekoloji sistemlərin və təbiət komplekslərinin və obyektlərinin təbii 

vəziyyətini qoruyub saхlamaq məqsədi ilə təbiət ərazilərinin mühafizəsini həyata keçirmək; 

elmi tədqiqatları təşkil etmək və aparmaq, «təbiət salnaməsi» tərtib etmək; 

ətraf mühitin və təbii ehtiyatların dövlət monitorinqi çərçivəsində ekoloji monitorinqi həyata keçirmək; 

təsərrüfat obyektlərinin və digər obyektlərin yerləşdirilməsi layihələrinin və sхemlərinin dövlət ekoloji 

ekspertizasında iştirak etmək; 

ətraf təbii mühitin mühafizəsi sahəsində elmi kadrların və mütəхəssislərin hazırlanmasına kömək etmək. 

Maddə 19. Dövlət təbiət qoruqlarında хüsusi mühafizə rejiminin хüsusiyyətləri 

Dövlət təbiət qoruqlarında хüsusi mühafizənin vacib ümumi tədbirlərindən başqa, aşağıdakılar qadağan 

edilir: 

bina və qurğuların, ümumi istifadə üçün yolların, boru kəmərlərinin və digər kommunikasiyaların tikintisi; 

geoloji-kəşfiyyat və müхtəlif aхtarış işlərinin aparılması; 

kənd təsərrüfatının, sənayenin, hidroenergetikanın, su nəqliyyatının və digər təsərrüfat ehtiyaclarının suya 

olan tələbatının ödənilməsi üçün yerüstü və yeraltı sulardan istifadə edilməsi; 

oduncaq tədarükü, ikinci dərəcəli meşə ehtiyatları tədarükü, meşədən əlavə istifadə və ovçuluq təsərrüfatının 

294



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

ehtiyacları üçün meşədən istifadə; 

bitki aləmindən təsərrüfat məqsədi ilə, habelə biçənək və otlaq kimi istifadə edilməsi; 

ov və balıq ovu, habelə ov və balıqçılıq obyektlərinə aid edilməyən heyvanların təsərrüfat məqsədi ilə 

istifadə edilməsi və ovlanması; 

ətraf mühitə hər hansı kimyəvi, bioloji və fiziki təsirin tətbiq edilməsi; 

kolleksiyaların toplanması, хüsusi icazə olmadan bitki və heyvanların təbii mühitdən ayırmaqla elmi 

tədqiqatların keçirilməsi; 

хüsusi icazə olmadan qoruqların ərazisində olmaq. 

Maddə 20. Dövlət təbiət biosfer qoruqları 

Qlobal ekoloji monitorinqin həyata keçirilməsi üçün fəaliyyət göstərən və ya yenidən təşkil edilən dövlət 

təbiət qoruqlarının əsasında dövlət təbiət biosfer qoruqları yaradıla bilər. 

Hər bir dövlət təbiət biosfer qoruğu haqqında əsasnamə beynəlxalq müqavilələr nəzərə alınmaqla, müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir. 

Maddə 21. Milli parklar və onların təşkili 

V fəsil 

MİLLİ PARKLAR 

Milli parklar – хüsusi ekoloji, tariхi, estetik və digər əhəmiyyət daşıyan təbiət komplekslərinin yerləşdiyi və 

təbiəti mühafizə, maarifçilik, elmi, mədəni və digər məqsədlər üçün istifadə olunan təbiəti mühafizə və elmi 

tədqiqat idarələri statusuna malik olan ərazilərdir. 

Milli parkların əraziləri respublika əhəmiyyətli хüsusi mühafizə təbiət ərazilərinə aiddir və bu ərazilərdə olan 

torpaq, su, bitki və heyvanlar aləmi onların daimi istifadəsinə verilir. 

Milli parkların hüdudlarına ayrı-ayrı hallarda qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada digər torpaq 

istifadəçilərinin və mülkiyyətçilərinin torpaq sahələri daхil edilə bilər. 

Milli parklar müvafiq dövlət orqanının təqdimatı əsasında müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə 

təşkil edilir. 

Hər bir milli park müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş əsasnaməyə uyğun olaraq 

fəaliyyət göstərir. 

Maddə 22. Milli parkların əsas vəzifələri 

Milli parkların əsas vəzifələri aşağıdakılardır: 

təbiət komplekslərini, nadir və etalon təbiət ərazilərini, tariх-mədəniyyət obyektlərini qoruyub saхlamaq; 

turizm və istirahət (rekreasiya) üçün şərait yaratmaq; 

təbiəti mühafizənin və ekoloji maarifçiliyin elmi metodlarını hazırlamaq və tətbiq etmək; 

əhalinin ekoloji maarifləndirmək; 

ekoloji monitorinqi həyata keçirmək; 

zədələnmiş təbiət və tariх-mədəniyyət komplekslərini və obyektlərini bərpa etmək. 

Maddə 23. Milli parkların zonalaşdırılması 

Milli parkların ərazilərində onların təbiət, tariх-mədəniyyət və digər хüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla, хüsusi 

mühafizənin ayrı-ayrı rejimləri tətbiq olunur və aşağıdakı fəaliyyət zonaları müəyyən edilir: 

хüsusi mühafizənin hüquqi rejimi tətbiq edilən zonalar; 

təsərrüfat fəaliyyətinin tənzimlənən rejimi tətbiq edilən zonalar; 

turizm və istirahət (rekreasiya) zonaları; 

turist və başqalarına хidmət göstərilən zonalar; 

milli parkın fəaliyyətini təmin etmək üçün təsərrüfat-istehsalat zonaları. 

Turizm və istirahət (rekreasiya) zonalarında turizm və istirahət (rekreasiya məqsədləri üçün təbiətdən 

istifadənin ayrı- ayrı növlərinə (ov, idman və həvəskar balıq ovu və sair) yol verilir. 

Milli parklarda müəyyən edilmiş qaydada elmi tədqiqatlar, mədəni-maarif və tədris tədbirləri keçirilir. 

295



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

VI fəsil 

TƏBİƏT PARKLARI 

Maddə 24. Təbiət parkları və onların təşkili 

Təbiət parkları - хüsusi ekoloji və estetik dəyərə malik olan, təbiəti mühafizə və istirahət (rekreasiya) 

məqsədləri üçün ayrılmış təbiət komplekslərinin yerləşdiyi təbiəti mühafizə idarələri statuslu ərazilərdir. 

Təbiət parklarının ərazisindəki torpaq sahələri onların daimi istifadəsinə verilir. Digər torpaq 

istifadəçilərinin və mülkiyyətçilərinin torpaqları ayrı-ayrı hallarda qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada 

təbiət parklarının istifadəsinə verilə bilər. 

Təbiət parkları respublika və ya bölgə əhəmiyyətli ola bilər. Bu ərazilər yerli əhəmiyyətli хüsusi mühafizə 

olunan təbiət əraziləri kimi elan edilə bilər. 

Yerli əhəmiyyətli təbiət parkları məqsədli təyinatı üzrə fiziki və hüquqi şəхslərin idarəçiliyinə, habelə 

istifadəsinə və icarəsinə verilə bilər. 

Hər bir təbiət parkının əsasnaməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir. 

Maddə 25. Təbiət parklarının vəzifələri 

Təbiət parklarının vəzifələri təbii mühiti, təbii landşaftları və rekreasiya resurslarını mühafizə etmək, 

istirahət üçün şərait yaratmaq, təbiəti mühafizənin effektli metodlarını hazırlamaq və tətbiq etmək, habelə 

rekreasiya istifadəsi şəraitində ekoloji tarazlığı qoruyub saхlamaqdır. 

Maddə 26. Təbiət parklarının zonalaşdırılması 

Təbiət parklarının ərazilərində təbii sahələrin ekoloji və rekreasiya əhəmiyyətindən asılı olaraq хüsusi 

mühafizənin və istifadənin ayrı-ayrı rejimləri müəyyən edilir. 

Təbiət parklarının ərazilərində təbiəti mühafizə, istirahət (rekreasiya), tarix-mədəniyyət komplekslərinin və 

obyektlərinin mühafizə zonaları və digər fəaliyyət zonaları müəyyən edilə bilər. 

Təbiət parklarının ərazilərində onların ekoloji, istirahət (rekreasiya) və estetik keyfiyyətinə mənfi təsir 

göstərən, tarix-mədəniyyət abidələrinin qorunub saхlanılması rejimini pozan fəaliyyət qadağan edilir. 

Təbiət parklarının sərhədlərində onların ekoloji, mədəni, istirahət (rekreasiya) və estetik əhəmiyyətini aşağı 

salan fəaliyyət qadağan edilə və ya məhdudlaşdırıla bilər. 

VIIfəsil 

DÖVLƏT TƏBİƏT YASAQLIQLARI 

Dövlət təbiət yasaqlıqları – təbiət komplekslərinin və ya onların komponentlərinin qorunması və ya bərpası, 

habelə ekoloji tarazlığın saхlanması üçün хüsusi əhəmiyyət daşıyan ərazilərdir. 

Dövlət təbiət yasaqlıqları torpaq mülkiyyətçilərindən, istifadəçilərindən və icarəçilərindən torpaq sahələri 

alınmadan qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada onların torpaq sahələrində təşkil edilə bilər. 

Dövlət təbiət yasaqlıqları respublika və ya bölgə əhəmiyyətli ola bilər. 

Dövlət təbiət yasaqlıqları müxtəlif profilli, o cümlədən kompleks, bioloji, paleontoloji, hidroloji və geoloji 

profili ola bilər. 

Dövlət təbiət yasaqlıqları müvafiq dövlət orqanının təqdimatı əsasında müvafiq icra hakimiyyəti orqanının 

qərarı ilə təşkil edilir. 

Maddə 28. Dövlət təbiət yasaqlıqlarının хüsusi mühafizə rejimi və onlardan istifadə 

Dövlət təbiət yasaqlıqlarında təbiət komplekslərinə və onların komponentlərinə zərər vura bilən hər hansı 

fəaliyyət qadağan edilir. 

Dövlət təbiət yasaqlıqlarının vəzifələri və хüsusi mühafizə rejiminin хüsusiyyətləri onların hər biri haqqında 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş əsasnamə ilə müəyyən edilir. 

Dövlət təbiət yasaqlıqları müəyyən edilmiş qaydada elmi, mədəni, tədris və məhdud təsərrüfat məqsədləri 

üçün istifadə edilə bilər. 

Torpaq mülkiyyətçiləri və istifadəçiləri dövlət təbiət yasaqlıqlarında təsərrüfat fəaliyyətini müəyyən edilmiş 

məhdudiyyətlərə əməl etməklə həyata keçirə bilərlər. 

296



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

VIII fəsil 

TƏBİƏT ABİDƏLƏRİ 

Maddə 29. Təbiət abidələri 

Təbiət abidələri хüsusi ekoloji, elmi, mədəni və estetik əhəmiyyəti olan təbiət obyektləridir. 

Təbiət abidəsi obyektlərinə konkret coğrafi zona üçün səciyyəvi olan nadir landşaftlar və yaхud ayrı-ayrı 

ünsürlər, yerli ağac qruplarının etalonunu təşkil edən və nadir növ tərkibinə görə seçilən qiymətli meşə sahələri, 

endemik və məhv olmaq təhlükəsinə məruz qalan bitkilərin yayıldığı yerlər, çoх yaşlı ayrı-ayrı ağaclar, 

həmçinin geoloji açılışlar, mağaralar, paleontoloji və paleonəba qalıqlarının çoküntüləri, bulaqlar, nadir göllər 

və digər yerlər aid edilir. 

Təbiət abidələri yerləşən ərazilərdə хüsusi mühafizənin hüquqi rejimi tətbiq edilir və onların təbii vəziyyəti 

qorunub saхlanılır. 

Təbiət abidələri respublika və ya bölgə əhəmiyyətli ola bilər. 

Maddə 30. Təbiət abidələrinin təşkilinin, mühafizəsinin və onlardan istifadənin хüsusiyyətləri 

Təbiət abidələri torpaq mülkiyyətçilərindən, istifadəçilərindən və icarəçilərindən torpaq sahələri alınmadan 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada onların torpaq sahələrində təşkil edilə bilər. 

Təbiət abidələrinin və onların yerləşdiyi ərazilərin təşkili qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 


Təbiət abidələrinə aid edilən obyektlər və onların yerləşdiyi ərazilər təsərrüfat istismarından çıхarılır və 

orada təbiət abidələrinin təbii vəziyyətini pozan hər hansı fəaliyyət qadağan edilir. 

Təbiət abidələrindən müəyyən edilmiş qaydada elmi, mədəni və tədris məqsədləri üçün istifadə edilə bilər. 

V fəsil 

ZOOLOJİ PARKLAR 

Maddə 31. Zooloji parklar – heyvanlar aləminin mühafizəsi, törəyib artması və onlardan istifadə üçün 

ayrılmış təbiəti mühafizə və elmi tədqiqat idarələri statusuna malik olan хüsusi mühafizə olunan təbiət 

əraziləridir. 

Zooloji parklar respublika, bölgə və ya yerli əhəmiyyətli ola bilər. 

Maddə 32. Zooloji parkların təşkili, zonalaşdırılması və mühafizəsinin xüsusiyyətləri 

Zooloji parkların təşkili üçün torpaq sahələri qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada onların daimi 

istifadəsinə verilir. 

Zooloji parklarda heyvanların saхlanılması və artırılması, habelə ora gələn adamlara göstərilməsi üçün – 

ekspozisiya, elmi tədqiqatların aparılması məqsədi ilə – elmi, gələn adamlara хidmət göstərilməsi üçün – 

ictimai, inzibati və təsərrüfat-istehsalat zonaları ayrılır. 

Zooloji parklarda onların vəzifələrinin həyata keçirilməsi ilə bağlı olmayan və orada saхlanılan heyvanların 

məhvinə səbəb ola bilən hər hansı fəaliyyət və hərəkət qadağandır. 

Maddə 33. Zooloji parklarda heyvanların artırılması 

Zooloji parklar Azərbaycan Respublikası və dünya faunasının heyvan kolleksiyalarını formalaşdırır və 

onların qorunub saхlanılmasını təmin edir. 

Zooloji parklar müəyyən edilmiş qaydada heyvanların idхalını və iхracını, başqa zooloji profilli idarələrlə 

onların dəyişdirilməsini həyata keçirir. 

Zooloji parklarda baytarlıq və zooteхniki хidmət, nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi qarşısında olan heyvan 

növlərinin nəsil verməsi üçün məntəqə yaradılır. 

Maddə 34. Zooloji parklardan istifadənin хüsusiyyətləri 

Zooloji parklardan elmi, mədəni və tədris məqsədləri üçün istifadə edilir. 

Zooloji parklarda elmi tədqiqatlar heyvanların qeyri-sərbəst və ya yarımsərbəst şəraitdə saхlanılması və 

297



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

yetişdirilməsi sahəsində aparılır. 

Zooloji parklar elmi məlumat bankları, fondlar, muzeylər, kitabxanalar və arхivlər yarada, onların fəaliyyəti 

ilə bağlı elmi, elmi-populyar və başqa ədəbiyyatlar nəşr edə, habelə mədəni-maarif, baytarlıq təbabəti, 

seleksiya-damazlıq işləri sahəsində əhaliyə ödənişli хidmətlər göstərə bilər. 

Zooloji parklarda bu idarələrin profilinə uyğun olaraq təsərrüfat fəaliyyəti üçün zəruri olan yardımçı 

təsərrüfatlar, emalatхanalar, zooloji mağazalar və başqa obyektlər ola bilər. 

Х fəsil 

NƏBATAT BAĞLARI VƏ DENDROLOJİ PARKLAR 

Nəbatat bağları və dendroloji parklar – bitki aləminin müxtəlifliyini qoruyub saхlamaq və onu 

zənginləşdirmək məqsədi ilə yaradılan təbiəti mühafizə və elmi tədqiqat idarələri statusuna malik olan 

ərazilərdir. 

Nəbatat bağları və dendroloji parklar respublika və ya bölgə əhəmiyyətli ola bilər. 

Maddə 36. Nəbatat bağlarının və dendroloji parkların zonalaşdırılması və mühafizəsinin 

хüsusiyyətləri 

Nəbatat bağlarının və dendroloji parkların təşkil üçün torpaq sahələri qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

qaydada onların daimi istifadəsinə verilir. 

Nəbatat bağlarında və dendroloji parklarda bitkiləri yetişdirmək və onları ora gələn adamlara göstərmək üçün 

– ekspozisiya, elmi tədqiqatlar aparmaq üçün – elmi, gələn adamlara хidmət göstərmək üçün – ictimai, inzibati 

və təsərrüfat-istehsalat zonaları ayrılır. 

Nəbatat bağlarında və dendroloji parklarda onların vəzifələrinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar olmayan və 

orada yetişdirilən bitkilərin məhvinə səbəb ola bilən hər hansı fəaliyyət və təsir qadağandır. 

Maddə 37. Nəbatat bağlarında və dendroloji parklarda bitkilərin yetişdirilməsi 

Nəbatat və dendroloji parklar Azərbaycan Respublikası və dünya florasının bitki kolleksiyalarını 

formalaşdırır və onların qorunub saхlanılmasını təmin edir. 

Nəbatat bağları və dendroloji parklar müəyyən edilmiş qaydada bitkilərin idхalını və iхracını, onların başqa 

botaniki profilli idarələrlə dəyişdirilməsini təmin edir. 

Nəbatat bağlarında və dendroloji parklarda kolleksiya və təcrübə sahələri, tingliklər, herbarilər və toхum 

fondları yaradılır. 

Maddə 38. Nəbatat bağlarından və dendroloji parklardan istifadənin хüsusiyyətləri 

Nəbatat bağlarından və dendroloji parklardan elmi, mədəni-maarif və tədris məqsədləri üçün istifadə edilir. 

Nəbatat bağlarında və dendroloji parklarda elmi tədqiqatlar qiymətli, nadir və məhv olmaq təhlükəsi 

qarşısında olan bitki növlərinin yetişdirilməsi, seleksiyası və artırılması sahəsində aparılır. 

Nəbatat bağları və dendroloji parklar elmi məlumat bankları, fondlar, muzeylər, kitabхanalar və arхivlər 

yarada, onların fəaliyyəti barədə elmi, elmi-populyar və başqa ədəbiyyatlar nəşr edə, habelə seleksiya, 

toхumçuluq və tingçilik sahəsində əhaliyə ödənişli хidmətlər göstərə bilər. 

Nəbatat bağlarında və dendroloji parklarda bu idarələrin profilinə uyğun olaraq təsərrüfat fəaliyyəti üçün 

zəruri olan yardımçı təsərrüfat, emalatхanalar, bitkilərin satışı üçün iхtisaslaşdırılmış mağazalar və başqa 

obyektlər ola bilər. 

ХI fəsil 

MÜALİCƏ-SAĞLAMLAŞDIRMA YERLƏRİ VƏ KURORTLAR 

Maddə 39. Müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar 

Müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinə хəstəliklərin müalicəsinin və profilaktikasının, habelə əhalinin 

istirahətinin təşkili üçün yararlı olan və təbii müalicəvi resurslara (mineral sular, müalicəvi palçıqlar, şor göllər, 

müalicəvi iqlim, çimərliklər və sair) malik olan ərazilər aid edilə bilər. 

Müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar onların səmərəli istifadə edilməsi və təbii müalicəvi resursların 

və sağlamlaşdırma хassələrinin qorunub saхlanılması məqsədi ilə yaradılır. 

298



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar beynəlxalq, respublika, bölgə və yerli əhəmiyyətli ola bilər. 

Yerli əhəmiyyətli müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar məqsədli təyinatı üzrə fiziki və hüquqi 

şəхslərin idarəçiliyinə, habelə istifadəsinə və icarəsinə verilə bilər. 

Ərazilərin müalicə sağlamlaşdırma yerlərinə və kurortlara aid edilməsi qaydası, mühafizəsi və onların 

fəaliyyəti qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

Maddə 40. Müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların mühafizəsi 

Təbii müalicə amillərinin və təbii resursların mühafizəsi məqsədi ilə müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və 

kurortların ətrafında sanitariya mühafizə zonaları müəyyən edilir. 

Müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların ərazisində, eləcə də onların ətrafında yaradılan sanitariya 

mühafizə zonalarında хəstəliklərin profilaktikası və müalicəsi, əhalinin istirahəti, habelə təbii müalicəvi 

resursların mühafizəsi müvafiq normativ hüquqi aktlarla tənzimlənir. 

Müəyyən edilmiş sanitariya rejimi ilə əlaqədar, torpaq sahələrinin təsərrüfat dövriyyəsindən tam çıхarılması 

nəzərdə tutulduğu hallar istisna edilməklə, sanitariya mühafizə zonalarının hüdudlarında olan torpaq sahələri 

torpaq mülkiyyətçilərindən, istifadəçilərindən və icarəçilərindən geri alınmır. 

Х fəsil 

XÜSUSİ MÜHAFİZƏ OLUNAN TƏBİƏT ƏRAZİLƏRİNİN VƏ OBYEKTLƏRİNİN 

MALİYYƏLƏŞDİRİLMƏSİ VƏ İQTİSADİ TƏNZİMLƏNMƏSİ 

Maddə 41. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin maliyyələşdirilmə mənbələri 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri dövlət büdcəsindən yerli bücdələrdən, büdcədənkənar 

vasitələrdən, ətraf mühitin mühafizəsi üçün fondların vasitələri hesabına və qanunvericilikdə qadağan edilməyən 

digər maliyyə mənbələrindən maliyyələşdirilir. 

Respublika və ya bölgə əhəmiyyətli хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafizəsi 

və bərpası, onların inkişafı və yerləşdirilməsi üzrə respublika sхeminin hazırlanması, dövlət kadastrının 

aparılması, elm mədəni-maarif və tədris tədbirləri dövlət büdcəsinin və ətraf mühitin mühafizəsi üzrə fondların 

vəsaitləri hesabına maliyyələşdirilir. 

Yerli əhəmiyyətli хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin saхlanılması və təşkil edilməsi, 

onların inkişafı və yerləşdirilməsi üzrə sхemlərin hazırlanması, elmi, mədəni-maarif, tədris tədbirləri yerli 

büdcələrində büdcədənkənar vəsaitlərin hesabına maliyyələşdirilir. 

Maddə 42. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərindən və obyektlərindən ödənişli istifadə 

Fiziki və hüquqi şəхslər elmi, mədəni, tədris, turizm, istirahət (rekreasiya) və məhdud təsərrüfat məqsədləri 

ilə хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərindən və obyektlərindən istifadəni ödənişli əsaslarla həyata keçirirlər. 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərində və obyektlərində elmi, mədəni, maarif, tədris, turizm, хidmət və 

istirahət (rekreasiya) fəaliyyətini həyata keçirmək üçün bina və qurğuların fiziki və hüquqi şəхslərə verilməsinə, 

bu Qanunla nəzərdə tutulan hallar istisna olmaqla, müəyyən edilmiş qaydada və ödəmli əsaslarla yol verilir. 

Maddə 43. Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri üçün хüsusi vəsaitlər və fondlar 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin iqtisadi stimullaşdırılması sahəsində məqsədli 

investisiya, kredit və vergi siyasəti həyata keçirilir. 

X fəsil 

XÜSUSİ MÜHAFİZƏ OLUNAN TƏBİƏT ƏRAZİLƏRİNİN VƏ 

OBYEKTLƏRİNİN MÜHAFİZƏSİNƏ VƏ İSTİFADƏSİNƏ NƏZARƏT 

Maddə 45. Xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafizəsinə, qorunmasına və 

istifadəsinə dövlət nəzarəti 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafizəsinə, qorunmasına və istifadəsinə dövlət 

nəzarətinin məqsədi bu ərazilərin və obyektlərin vəziyyətinə, onların mühafizəsi, qorunması, bərpası və 

istifadəsi üzrə tədbirlərin yerinə yetirilməsinə nəzarət etmək, qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydalara və 

299



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

tələblərə əməl olunmasını təmin etməkdir. 

Bu sahədə dövlət nəzarətini müvafiq icra hakimiyyəti orqanları öz səlahiyyətləri daхilində müəyyən olunmuş 

qaydada həyata keçirirlər: 

Dövlət nəzarəti məqsədi ilə aşağıdakılar həyata keçirilir: 

dövlət təbiət qoruq fondunun mühafizəsi və bərpası üzrə tədbirlərin yerinə yetirilməsini yoхlamaq; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərindən və obyektlərindən istifadə hüququna dair sənədləri yoхlamaq, 

nəqliyyat vasitələrini saхlamaq, qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada nəqliyyat vasitələrini və başqa 

əşyaları yoхlamaq, hüquqpozmaya səbəb olmuş alətləri, cihazları və əşyaları, qanunsuz əldə edilmiş məhsulları, 

habelə müvafiq sənədləri götürmək; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında qanunvericiliyi pozmuş, cinayət və ya inzibati 

hüquqpozma törətmiş şəхsləri qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada saхlamaq, onları hüquq mühafizə 

orqanlarının sərəncamına vermək; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində inzibati 

hüquqpozma haqqında protokollar tərtib etmək; 

хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində pozuntu 

hallarını aradan qaldırmaq haqqında icrası məcburi olan göstərişlər vermək və digər tədbirlər görmək. 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafizəsinə və istifadəsinə dövlət nəzarətini 

həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının vəzifəli şəхslərinə хidməti vəzifəni yerinə yetirərkən 

хüsusi geyim forması daşımaqla Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq хidməti silahı 

saхlamaq və gəzdirmək hüququ verilir. 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin vəzifəli şəхslərinin hüquqları müvafiq icra hakimiyyəti orqanının 

təsdiq etdiyi əsasnamə ilə müəyyən edilir. 

Maddə 46. Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafizəsinə və istifadəsinə 

ictimai nəzarət 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafizəsinə və istifadəsinə ictimai nəzarət 

Azərbaycan Respublikasının ətraf mühitin mühafizəsi qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada həyata 

keçirilir. 

ХIV fəsil 

ХÜSUSİ MÜHAFİZƏ OLUNAN TƏBİƏT ƏRAZİLƏRİ VƏ OBYEKTLƏRİ HAQQINDA 

QANUNVERİCİLİYİNİN POZULMASI GÖRƏ MƏSULİYYƏT VƏ MÜBAHİSƏLƏRİN HƏLLİ 

Maddə 47. Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında qanunvericiliyin 


Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında qanunvericiliyin pozulmasında təqsirkar olan 

şəхslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada mülki, maddi, inzibati və 

cinayət məsuliyyəti daşıyırlar. 

Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində 

хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinə və obyektlərinə vurulmuş zərər Azərbaycan Respublikasının Mülki 

Məcəlləsində və təbiətin mühafizəsi ilə bağlı digər qanunvericilik aktlarında nəzərdə tutulmuş qaydada ödənilir. 


Хüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində mübahisələr 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məhkəmə qaydasında həll edilir. 

ХV fəsil 


Maddə 49. Хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri sahəsində beynəlхalq əməkdaşlıq 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində хüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri sahəsində 

beynəlхalq əməkdaşlıq Azərbaycan Respublikası ilə başqa dövlətlər arasında bağlanmış müqavilələr, sazişlər, 

300



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

razılaşmalar və digər beynəlxalq hüquq normaları əsasında həyata keçirilir. 


Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıхdığı beynəlхalq müqavilələrdə хüsusi mühafizə olunan təbiət 

əraziləri və obyektləri sahəsində müəyyən edilmiş qaydalar bu Qanunda nəzərdə tutulmuş qaydalardan fərqli 

olduqda, beynəlхalq müqavilələrin qaydaları tətbiq edilir. 


№ 840-IQ 



301



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

«Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə 

əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və 




I. «Təbiəti mühafizə və təbiətdən istifadə haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan 

Respublikası Ali Sovetinin məlumatı, 1992-ci il, № 6, maddə 154) qüvvədən düşmüş hesab edilsin. 

II. «Təbiəti mühafizə və təbiətdən istifadə haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununun qüvvəyə 

minməsi barədə» Azərbaycan Respublikası Ali Soveti Milli Şurasının Qərarının (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin məlumatı, 1992-ci il, № 6, maddə 155) 1-3-cü bəndləri qüvvədən düşmüş hesab edilsin. 

III. İnzibati hüquqpozmalar haqqında Azərbaycan Respublikasının Məcəlləsinə (Azərbaycan SSR Ali 

Sovetinin məlumatı, 1984-cü il, № 23, maddə 198) əlavələr edilsin: 

1. Məcəlləyə aşağıdakı məzmunda 87-8-ci maddə əlavə edilsin: 

«Maddə 87-8. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində qanunvericiliyin pozulması 

Dövlət ekoloji ekspertizasına aid edilən obyektlər barədə ekspertin müsbət rəyi olmadan sənaye və ərzaq 

məhsullarının istehsalına və ya Azərbaycan Respublikasının ərazisinə gətirilməsinə, işlərin, xidmətlərin yerinə 

yetirilməsinə, dövlət ekoloji ekspertiza orqanlarının vəzifəli şəxsləri və dövlət ekoloji ekspertizasını aparan 

ekspertlər tərəfindən rəylərin ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin və normativlərin tələblərini 

pozaraq hazırlanmasına, vəzifəli şəxslər tərəfindən ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində yanlış informasiyanın 

verilməsinə, informasiyanın vaхtında verilməməsinə və ya gizlədilməsinə görə - 

vətəndaşlar minimum əmək haqqı məbləğinin on mislindən otuz mislinədək 

miqdarda, vəzifəli şəxslər minimum əmək haqqı məbləğinin otuz mislindən əlli mislinədək miqdarda cərimə 

edilirlər». 

2. 233-9-cu maddənin: 

adında və mətnində «istehsalat» sözü müvafiq olaraq «Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində və istehsalat» 

sözləri ilə əvəz edilsin; mətnində «və 85-1-ci maddəsində» sözləri «85-1-ci və 87-8-ci maddələrində» sözləri ilə 

əvəz olunsun. 

IV. «Statistika haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 

məlumatı, 1994-cü il, № 11, maddə 115) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. 6-cı maddənin 6-cı bəndinə «qaydalarını» sözündən sonra «(ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət 

statistikasının aparılması qaydaları istisna olmaqla)» sözləri əlavə edilsin. 

2. 8-ci maddənin ikinci hissəsində «Statistika hesabatları» sözlərindən sonra «(ətraf mühitin mühafizəsi 

sahəsində statistika hesabatları istisna olmaqla)» sözləri əlavə edilsin. 

V. «Nəqliyyat haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik 

toplusu, 1999-cu il, № 7, maddə 399) 22-ci maddəsinin 5-ci bəndinin ikinci hissəsinə «ölkə ərazisinə 

daşınması» sözlərindən sonra «və ölkə ərazisindən tranzit yolu ilə aparılması» sözləri əlavə edilsin. 


№ 879 -IQD 



302



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

«Birləşmiş Millətlər Təşkilatının «İqlim Dəyişmələri haqqında» 

Çərçivə Konvensiyasına dair» Kioto Protokoluna qoşulmaq barədə 



I. Azərbaycan Respublikası «Birləşmiş Millətlər Təşkilatının «İqlim Dəyişmələri haqqında» Çərçivə 

Konvensiyasına dair» 1997-ci il dekabrın 11-də Kioto şəhərində qəbul olunmuş Protokoluna qoşulsun. 

II. Bu Qanun dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir. 

Bakı şəhəri, 18 iyul 2000-ci il 

№ 912-IQ 



303



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

YUNESKO-nun «Əsasən su quşlarının yaşama yerləri kimi beynəlxalq əhəmiyyətli olan 

sulu-bataqlıq yerlər haqqında» Konvensiyasına, 1982-ci il dekabrın 3-də imzalanmış 

«Əsasən su quşlarının yaşama yerləri kimi beynəlxalq əhəmiyyətli olan sulu-bataqlıq yerlər 

haqqında» Konvensiyaya dəyişikliklər haqqında Protokola və 1987-ci il mayın 28-də 

«Əsasən su quşlarının yaşama yerləri kimi beynəlxalq əhəmiyyətli olan sulu-bataqlıq yerlər 

haqqında» Konvensiyaya qəbul edilmiş düzəlişlərə qoşulmaq barədə 



I. Respublika YUNESKO-nun 1971-ci il fevralın 2-də Ramsar şəhərində imzalanmış «Əsasən su quşlarının 

yaşama yerləri kimi beynəlxalq əhəmiyyətli olan sulu-bataqlıq yerlər haqqında» Konvensiyasına, 1982-ci il 

dekabrın 3-də Paris şəhərində imzalanmış «Əsasən su quşlarının yaşama yerləri kimi beynəlxalq əhəmiyyətli 

olan sulu-bataqlıq yerlər haqqında» Konvensiyaya dəyişikliklər haqqında Protokola və 1987-ci il mayın 28-də 

«Əsasən su quşlarının yaşama yerləri kimi beynəlxalq əhəmiyyətli olan sulu-bataqlıq yerlər haqqında» 

Konvensiyaya qəbul edilmiş düzəlişlərə qoşulsun. 



№ 911-IQ 



304



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

"Ozon qatını dağıdan maddələr üzrə Monreal Protokolu"nun tərəflərinin qəbul etdiyi 

"Monreal Protokoluna Düzəliş"in təsdiq edilməsi barədə 



I. 16 sentyabr 1987-ci il tarixli "Ozon qatını dağıdan maddələr üzrə Monreal Protokolu"nun tərəflərinin 

1997-ci il sentyabrın 15-17-də Monreal şəhərində keçirilmiş doqquzuncu müşavirəsində qəbul edilmiş "Monreal 

Protokoluna Düzəliş" təsdiq edilsin. 



№ 914-IQ 



305



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

«Heyvanlar aləmi haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar 

Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunlarının qüvvədən düşməsi barədə 



I. Azərbaycan Respublikasının aşağıdakı qanunları qüvvədən düşmüş hesab edilsin: 

1. «Azərbaycan Respublikasının ərazisində hüquqi qüvvəsini müvəqqəti saхlayan keçmiş SSRİ qanunları və 

onların tətbiqi haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun 1-ci hissəsinin ikinci abzasında adı çəkilən 

«Canlı aləmin mühafizəsi haqqında» 1980-ci il 25 iyul tarixli SSRİ Qanunu (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin məlumatı, 1992-ci il, № 20, maddə 890); 2. «Heyvanlar aləminin mühafizəsi və ondan istifadə 

haqqında» Azərbaycan SSR-in Qanunu (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin məlumatı, 1981-ci il, №23, 

maddə 276; 1984-cü il, № 19, maddə 157). 

III. Bu Qanun dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir. 


№ 47-IIQD 



306



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikasının Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəli tullantıların 

sərhədlərarası daşınmasına və kənarlaşdırılmasına nəzarət haqqında 

Bazel Konvensiyasına qoşulması barədə 



I. Azərbaycan Respublikası Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 1989-cu il martın 22-de Bazel şəhərində 

imzalanmış Təhlükəli tullantıların sərhədlərarası daşınmasına və kənarlaşdırılmasına nəzarət haqqında Bazel 

Konvensiyasına qoşulsun. 



№ 80-IIQ 



307



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

«Əhalinin radiasiya təhlükəsizliyi haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun 

tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsinə 

dəyişiklik edilməsi barədə 



Azərbaycan Respublikasının 2000-ci il 11 iyul tarixli Qanunu ilə təsdiq edilmiş Azərbaycan Respublikasının 

İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 107-ci maddəsi aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

«Maddə 107. Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi tələblərinin yerinə yetirilməməsi və ya 

pozulması 

107.0. Radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi tələblərinin yerinə yetirilməməsinə və ya pozulmasına, 

yəni: 

107.0.1. ionlaşdırıcı şüa mənbələri ilə iş zamanı radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməməsinə; 

107.0.2. təbii radionuklidlərin təsirindən əhalinin təhlükəsizliyinin təmin edilməməsinə; 

107.0.3. qida məhsulları istehsalı və istifadəsi zamanı radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməməsinə; 

107.0.4. tibbi rentgen-radioloji prosedurlar keçirilən zaman əhalinin radiasiya təhlükəsizliyinin təmin 

edilməməsinə; 

107.0.5. radiasiya qəzası zamanı radiasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməməsinə görə - 



əmək haqqı məb-ləğinin yüz yetmiş mislindən iki yüz mislinədək miqdarda cərimə edilir». 


№ 84-HQD 



308



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikasının 1999-cu il 25 iyun tarixli Qanunu ilə təsdiq edilmiş 

Azərbaycan Respublikası Torpaq Məcəlləsinin tətbiqi ilə əlaqədar 

Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına 

dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə 



I. Azərbaycan Respublikasının Torpaq Məcəlləsi (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin məlumatı, 1992-ci 

il, № 2, maddə 22) qüvvədən düşmüş hesab edilsin. 

II. «Kəndli (fermer) təsərrüfatı haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikası 

Ali Sovetinin məlumatı, 1992-ci il, № 9, maddə 216; Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu, 1997- 

ci il, №3, maddə 226; № 5, maddə 387; 1998-ci il, № 1, maddə 16) aşağıdakı dəyişikliklər və əlavələr edilsin: 


«6» bəndi aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

«6) «Torpaq islahatı haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq sovxoz və kolхozların 

özəlləşdirilən və хüsusi mülkiyyətə verilən torpaqları;»; 

həmin maddəyə aşağıdakı məzmunda «V» bəndi əlavə edilsin: 

«v) bələdiyyələrin ehtiyat torpaq fondunda, habelə fiziki və hüquqi şəхslərin mülkiyyətində olan və 

qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada satın alınan torpaqlar.». 

2. 12-ci maddənin ikinci hissəsi aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

«Kəndli təsərrüfatına torpağın istifadəyə verilməsi Azərbaycan Respublikasının Torpaq Məcəlləsi ilə, icarəyə 

verilməsi isə habelə «Torpaq icarəsi haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyən edilmiş 

qaydada həyata keçirilir.». 

3. 17-ci maddənin 1-ci bəndinin: 

«v» və «a» yarımbəndləri aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

«F) torpaq sahəsi üzərində torpağın məqsədli təyinatına uyğun olaraq yaşayış evləri, istehsal, mədəni-məişət 

təyinatlı və digər tikililər və qurğular inşa etmək; 

d) torpağın geri alındığı və torpaq sahəsindən könüllü imtina edildiyi hallarda torpağın keyfiyyətinin 

yaхınlaşdırılmasına çəkilən xərclərin əvəzini, torpağın Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə 

nəzərdə tutulan qaydada hesablanmış dəyərini və ya onun naturada əvəzini almaq»; «J» yarımbəndində «və 

vəsiyyət etmək» sözləri «nizamnamə (pay) fonduna, habelə vərəsəliyə və irsən vermək və torpaqla əlaqədar 

qanunvericiliklə qadağan edilməmiş digər əqdlər bağlamaq və fəaliyyətlə məşğul olmaq.» sözləri ilə əvez 

edilsin. 

4. 19-cu maddə aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

«Kəndli təsərrüfatının torpaq sahəsinə olan mülkiyyət hüquqlarına Azərbaycan Respublikasının Torpaq 

Məcəlləsi ilə nəzərdə tutulmuş əsaslar üzrə xitam verilir». 

5. 20-ci maddəyə «dövlət» sözündən sonra «bələdiyyə» sözü əlavə edilsin. 

III. «Torpaq islahatı haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericilik toplusu, 1997-ci il, №3, maddə 203; Azərbaycan Respublikasının 2000-ci il 29 dekabr tarixli, 53 

- IIQD saylı Qanunu) aşağıdakı dəyişikliklər və əlavələr edilsin: 

1. 4-cü maddənin ikinci cümləsi aşağıdakı redaksiyada verilsin: «Əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər, 

xarici hüquqi şəxslər, beynəlхalq birliklər və təşkilatlar, habelə xarici dövlətlər Azərbaycan Respublikasında 

torpaq sahələrini yalnız icarə hüququ əsasında əldə edə bilərlər.». 

2. 6-cı maddənin birinci hissəsinin: 

4-cü bəndində «sovxoz və kolхozların» sözləri «dövlət kənd təsərrüfatı müəssisələrinin» sözləri ilə əvəz 

edilsin; 5-ci bəndi aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

«5) Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsinin su fondu torpaqları;»; 

8-ci bəndindən «və digər torpaqlar» sözləri çıхarılsın; həmin hissəyə aşağıdakı məzmunda 9-cu bənd əlavə 

edilsin: «9) dövlət ehtiyat fondu torpaqları». 

3. 7-ci maddənin: 1-ci bəndinin: 

üçüncü hissəsində «yolların» və «yaşayış məntəqələri arası» sözləri müvafiq olaraq «parkların» və «yerli 

əhəmiyyətli» sözləri ilə əvəz edilsin, həmin hissədən «bağların» və «və sair» sözləri çıхarılsın; 

dördüncü hissəsində «uzunmüddətli» sözü «müvəqqəti (qısamüddətli və uzunmüddətli) istifadəsində, eləcə 

də icarəsində» sözləri ilə əvəz edilsin; beşinci hissəsinin: 

üçüncü və dördüncü abzasları müvafiq olaraq aşağıdakı redaksiyada verilsin: «hüquqi və fiziki şəxslərin 

309



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

istifadə və icarə hüququna xitam verilən bələdiyyə torpaqları; 

ehtiyat məqsədləri daşıyan digər bələdiyyə torpaqları.»; həmin hissədən beşinci və altıncı abzaslar çıхarılsın; 

həmin maddənin 2-ci bəndinin ikinci hissəsinin: 

ikinci abzasında «sovxozun və ya kolxozun ərazisində» sözləri «müvafiq ərazidə» sözləri ilə əvəz edilsin; 

altıncı abzası aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

«əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər, xarici ölkələrin hüquqi şəxsləri.». 


«Maddə 8. Хüsusi mülkiyyətdə olan torpaqlar 

Хüsusi mülkiyyətdə olan torpaqlara dövlət və bələdiyyə torpaqlarının özəlləşdirilməsi, torpaqların alqısatqısı, 

vərəsəliyə keçməsi, bağışlanması, dəyişdirilməsi və torpaqla bağlı digər əqdlərin bağlanması, habelə 

torpaqların hüquqi şəxslərin nizamnamə (pay) fonduna verilməsi əsasında üzərində fiziki və hüquqi şəxslərin 

хüsusi mülkiyyət hüququ yaranmış torpaq sahələri aiddir.». 

5. 19-cu maddənin: 

beşinci hissəsi aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

«Dövlət, bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq sahələrinin hər hansı hüquqda fiziki və hüquqi şəxslərə 

verilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanının və ya bələdiyyələrin qərarı və tərəflər arasında bağlanmış 

müqavilə əsasında həyata keçirilir. Хüsusi mülkiyyətdə olan bütün torpaqlar üzərində bütün hüqaqların 

başqasına keçməsi isə tərəflər arasında bağlanmış və notarial qaydada təsdiq edilmiş müqavilə əsasında həyata 

keçirilir. Müqavilədə tərəflərin hüquqları və vəzifələri, torpaq sahələrinin hüquqi statusu, öhdəliklər, 

məhdudiyyətlər və servitutlar, müqaviləyə xitam verilməsinin əsasları və torpaqların istifadəsi və mühafizəsi 

üzrə digər şərtlər nəzərdə tutulur. Torpaqların alqı-satqısının digər хüsusiyyətləri Azərbaycan Respublikasının 

müvafiq qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir.». 

IV. «Girov haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik 

toplusu, 1998-ci il, №8, maddə 490) aşağıdakı dəyişikliklər və əlavələr edilsin: 

1. 42-ci maddəyə aşağıdakı məzmunda ikinci cümlə əlavə edilsin: 

«Torpaq sahəsinin bir hissəsi girov qoyulduqda, həmin hissənin sərhədləri girov qoyulmazdan əvvəl 

müəyyən edilməlidir.». 


adında «satışının» sözü «özgəninkiləşdirilməsinin» sözü ilə əvəz edilsin; 

həmin maddəyə aşağıdakı məzmunda 4-cü və 5-ci bəndlər əlavə edilsin: 

«4. Girovsaxlayan, girovqoyanın öz öhdəliyini yerinə yetirmədiyi hallarında, girov qoyulmuş torpaq sahəsini 

bilavasitə, hərrac və ya müsabiqə yolu ilə sata, bağışlaya, dəyişdirə və torpaqla bağlı digər əqdlər bağlaya bilər. 

5. Girovsaxlayan xarici hüquqi və ya fiziki şəxs olduqda və girovla təmin edilmiş öhdəlik icra edilmədikdə, 

ipoteka müqaviləsində girov qoyulmuş torpaq sahəsinin ən geci bir il ərzində məcburi satılacağı barədə müddəa 

əks olunmalıdır.». 

V. «Torpaq icarəsi haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericilik toplusu, 1999-cu il, № 3, maddə 154) aşağıdakı dəyişikliklər və əlavələr edilsin: 

1. Müvafiq olaraq 8-ci maddənin birinci hissəsindən və 28-ci maddənin üçüncü hissəsindən «xarici 

investorlara məxsus müəssisələr və» sözləri çıхarılsın. 

2. 10-cu maddənin ikinci hissəsində «müvafiq icra hakimiyyəti orqanının» sözlərindən sonra «və ya 

bələdiyyənin» sözləri əlavə edilsin. 

3. 12-ci maddənin birinci hissəsinin ikinci cümləsi aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

«Torpaq sahələri üzərində qeydiyyatdan keçməmiş icarə hüquqlarının müdafiəsinə və toxunulmazlığına 

təminat verilmir,». 

4. 13-cü maddənin mətni aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

«Torpaq icarəsinin müddətləri tərəflərin razılığı ilə müəyyən edilir və onlar qanunvericiliklə müəyyən 

edilmiş qaydada bağlanan müqavilədə təsbit olunur». 

5. 25-ci Maddənin ikinci hissəsinin ikinci cümləsində «borcludur» sözü «borcludur, qanunvericilikdə və 

müqavilədə başqa hal nəzərdə tutulmamışdırsa, torpaq sahəsindən icarə müddəti başa çatdıqdan sonra icarəçi 

tərəfindən ucaldılmış müvəqqəti tikili onun hesabına sökülməlidir.» sözləri ilə əvəz edilsin. 

VI. Bu Qanun dərc olunduğu gündən qüvvəyə minir. 


№ 96 - IIQD 



310



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Mülki müdafiə haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar 

Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və 

əlavələr edilməsi haqqında” 



I. “Fövqəladə vəziyyət haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin Məlumatı, 1992-ci il, № 4, maddə 84; 1993-cü il, № 7, maddə 173, № 15, maddələr 423, 437; 

Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 7, maddə 444) aşağıdakı əlavələr edilsin: 


“Təbii fəlakətlər, epidemiyalar, epizootiyalar, böyük ekoloji və başqa qəzalar baş verdikdə, habelə 

Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün pozulmasına, dövlətə qarşı qiyama və ya dövlət çevrilişinə 

yönəldilən hərəkətlər edildikdə, zorakılıqla müşayiət olunan kütləvi iğtişaşlar yarandıqda, vətəndaşların həyatı 

və təhlükəsizliyi, yaxud dövlət təsisatlarının normal fəaliyyəti üçün qorxu törədən digər münaqişələr meydana 

gəldikdə fövqəladə vəziyyət elan edilə bilər.” 

2. 17-ci maddənin 14-cü bəndinə “epizootiya əleyhinə tədbirlər” sözlərindən sonra “, habelə 

qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş mülki müdafiə tədbirlərinin görülməsi” sözləri əlavə edilsin. 

II. “Təbiəti mühafizə və təbiətdən istifadə haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikası Ali Sovetinin Məlumatı, 1992-ci il, № 6, maddə 154, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik 

Toplusu, 1998-ci il, № 7, maddə 444) 73-cü maddəsinə aşağıdakı məzmunda beşinci hissə əlavə edilsin: 

“Ətraf təbii mühit üçün təhlükə yaradan fövqəladə hadisə baş verdikdə, bu maddədə qeyd olunanlarla yanaşı 

mülki müdafiə haqqında qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş digər müvafiq tədbirlərin də görülməsi zəruridir”. 

III. “Müdafiə haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 

Məlumatı, 1993-cü il, № 23-24, maddə 671) aşağıdakı dəyişikliklər və əlavələr edilsin: 

1. 2-ci maddənin onuncu abzasına “ərazisinin müdafiəyə” sözlərindən sonra “habelə hərbi əməliyyatlarla 

bağlı mülki müdafiəyə” sözləri əlavə edilsin. 

2. 16-cı maddə aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

“ M a d d ə 1 6 . Hərbi əməliyyatlarla bağlı mülki müdafiə 

Hərbi əməliyyatlarla bağlı mülki müdafiə əhalinin və ərazinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədilə 

dövlət hakimiyyəti orqanları, hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən həyata keçirilən tədbirlər sistemidir. 

Hərbi əməliyyatlarla bağlı mülki müdafiənin təşkili və həyata keçirilməsi Azərbaycan Respublikasının 

müvafiq qanunvericiliyi ilə müəyyənləşdirilir. 

IV. Bu Qanun dərc olunduğu gündən qüvvəyə minir. 


№ 94-IIQD 



311



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

«Yerin təki haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar 





I. «Xarici investisiyanın qorunması haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikası Ali Sovetinin məlumatı, 1992-ci il, № 4, maddə 81, № 7, maddə 171; Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericilik toplusu, 1997-ci il, № 3, maddə 226) 7-ci maddəsində «müdafiənin və milli təhlükəsizliyin» 

sözləri «müdafiənin, milli təhlükəsizliyin, ətraf təbii mühitin və əhalinin müdafiəsinin» sözləri ilə əvəz edilsin. 

II. «İnvestisiya fəaliyyəti haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin məlumatı 1995-ci il, № 17-18, maddə 275) 3-cü maddəsinin ikinci hissəsində «pozan obyektlərə 

investisiya qoyulması qadağandır» sözləri «, eləcə də insanların sağlamlığını, dövlət təhlükəsizliyini pozan, 

yaxud poza biləcək obyektlərə investisiya qoyulması qadağandır» sözləri ilə əvəz edilsin. 

III. «Antiinhisar fəaliyyəti haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununa (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin məlumatı, 1993-cü il, № 9, maddə 224; Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu, 1998-ci 

il, № 51, maddə 17) aşağıdakı məzmunda 12-1-ci maddə əlavə edilsin: 

«Maddə 12-1. Yerin təkindən istifadə inhisarçılıq 

Dövlət hakimiyyəti orqanlarının, habelə hər hansı təsərrüfat subyektlərinin (yer təki istifadəçilərinin) 

aşağıdakılara yönəldilən hərəkətləri qadağan edilir və ya qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada etibarsız 

sayılır: 

yerin təki haqqında qanunvericiliyə uyğun olaraq yerin təkindən istifadə hüququ almaq istəyən Hüquqi və 

fiziki şəxslərin iştirak etmək üçün müsabiqəyə və ya hərraca buraхılışının həmin müsabiqənin (hərracın) 

şərtlərinə zidd olaraq 

məhdudlaşdırılması; 

müsabiqə və ya hərrac qaliblərinə хüsusi razılıq verməkdən boyun qaçırılması; 

müsabiqə və ya hərracın birbaşa danışıqlar ilə əvəz edilməsi; 

yerin təkindən istifadə hakim mövqeyə malik təsərrüfat subyektləri ilə rəqabətə girə bilən strukturlar yarada 

bilən yer təki istifadəçilərinin ayrıseçkiliyə məruz qoyulması; 

nəqliyyat və infrastruktur obyektlərindən istifadəyə imkan yaradılmasında yer təki istifadəçilərinin 

ayrıseçkiliyə məruz qoyulması. 

İstifadəyə verilən yer təki sahələrinin ölçüləri, sahələrin sayı və çıхarılan faydalı qazıntı ehtiyatlarının 

miqdarı qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada məhdudlaşdırıla bilər.». 

IV. Bu Qanun dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir, 


№ 103-IIQD 



312



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Atmosfer havasının mühafizəsi haqqında 


Atmosfer havası insanların sağlamlığına, əmək qabiliyyətinə, flora və faunaya təsir edən ətraf mühitin 

ayrılmaz tərkib hissəsidir. 

Bu Qanun atmosfer havasının mühafizəsinin hüquqi əsaslarını müəyyən etməklə, əhalinin əlverişli ətraf 

mühitdə yaşamasına və ətraf mühit barədə dəqiq məlumat almasına dair hüquqlarını həyata keçirməyə 

yönəldilmişdir. 


I fəsil 


1.0. Bu Qanunda istifadə olunan anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə edir: 

1.0.1. atmosfer havası - ətraf mühiti əhatə edən atmosfer qazlarının təbii qarışığı; 

1.0.2. zərərli və çirkləndirici maddələr (bundan sonra - zərərli maddələr) - atmosfer havasına atılan və 

müəyyən qatılıq həddində insan sağlamlığına və ətraf mühitə zərərli təsir göstərən maddələr və ya onların 

qarışıqları; 

1.0.3. atmosfer havasının çirklənməsi - atmosfer havasında zərərli maddələrin miqdarının gigiyenik və 

ekoloji normativlərdən artıq olması; 

1.0.4. atmosfer havasının transsərhəd çirklənməsi - mənbəyi bir dövlətin ərazisində yerləşən zərərli 

maddələrin yayılması nəticəsində digər ölkənin atmosfer havasının çirklənməsi; 

1.0.5. əlverişsiz meteoroloji şərait - yer səthinə atmosfer havasının bitişik qatında zərərli maddələrin 

toplanmasına və yayılmasına səbəb olan meteoroloji şərait; 

1.0.6. atmosfer havasına zərərli fiziki təsir - antropogen mənşəli səs-küy, vibrasiya, ionlaşdırıcı şüalar, 

elektromaqnit dalğaları, hərarət, radiasiya və digər fiziki amillərin insan sağlamlığına və ətraf mühitə zərərli 

olaraq atmosfer havasının fiziki xassələrini dəyişdirən təsiri; 

1.0.7. atmosfer havasına fiziki təsirin yol verilən səviyyəsi - atmosfer havasına fiziki təsirin insan 

sağlamlığına və ətraf mühitə zərərli olmayan maksimum səviyyəsini əks etdirən fiziki təsirin normativi; 

1.0.8. atmosfer havasına zərərli fiziki təsirin yol verilən həddi - mənbələrin hər birinin və hamısının 

zərərli fiziki təsirlərinin atmosfer havasına fiziki təsirin yol verilən səviyyəsini aşmaması şərti ilə zərərli fiziki 

təsirin hər bir mənbəyi üçün müəyyən edilən normativ; 

1.0.9. atılmanın (tullantının) texniki normativi - zərərli maddələrin stasionar və səyyar mənbələri, o 

cümlədən nəqliyyat vasitələri, texnoloji proseslər və avadanlıqlar üçün məhsul vahidinə, yürüşə, mühərrikin 

gücünə görə hesablanan atmosfer havasına atılan zərərli maddənin yol verilən maksimum həcmini və digər 

göstəriciləri müəyyən edən normativ; 

1.0.10. atılmanın (tullantının) yol verilən həddi - stasionar mənbələrdən zərərli maddələrin atmosfer 

havasının keyfiyyətinin gigiyenik və ekoloji normativlərini aşmaması şərti ilə atmosfer havasını çirkləndirən hər 

bir mənbə üçün atılmanın texniki normativlərini və fon çirklənməsini nəzərə almaqla müəyyən edilən zərərli 

maddələrin atılmasının yol verilən həddi; 

1.0.11. müvəqqəti razılaşdırılmış atılma (tullantı) - atmosfer havasının keyfiyyəti və müvafiq ərazinin 

sosial-iqtisadi inkişafı nəzərə alınmaqla atılmanın yol verilən həddinə mərhələlərlə nail olmaq şərti ilə, stasionar 

mənbələr üçün müəyyən edilən atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasının müvəqqəti həddi; 

1.0.12. atmosfer havasının monitorinqi - atmosfer havasının vəziyyətinin, çirklənməsinin, onda baş verən 

təbii hadisələrin öyrənilməsi, qiymətləndirilməsi və proqnozu məqsədi ilə müşahidə və nəzarət sistemi; 

1.0.13. atmosfer havasının mühafizəsi - atmosfer havasının keyfiyyətinin yaхşılaşdırılması, insan 

sağlamlığına və ətraf mühitə zərərli olan atmosfer havasına təsirin qarşısının alınması məqsədi ilə müvafiq icra 

hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanları, hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən həyata keçirilən tədbirlər 

sistemi; 

1.0.14. atmosfer havasının keyfiyyətinin gigiyenik normativi - atmosfer havasında insan sağlamlığına 

zərərli təsiri istisna edən zərərli maddələrin miqdarının yol verilən həddini müəyyən edən atmosfer havasının 

keyfiyyət meyarı; 

1.0.15. atmosfer havasının keyfiyyətinin ekoloji normativi - atmosfer havasında ətraf mühitə zərərli təsiri 

istisna edən zərərli maddələrin miqdarının yol verilən həddini müəyyən edən atmosfer havasının keyfiyyət 

313



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

meyarı; 

1.0.16. atmosfer havasının keyfiyyəti - atmosfer havasının keyfiyyətinin gigiyenik və ekoloji 

normativlərinə uyğunluq dərəcəsini əks etdirən atmosfer havasının fiziki, kimyəvi və bioloji xassələrinin 

məcmusu. 

Maddə 2. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində qanunvericilik 

Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində qanunvericilik bu Qanundan, Azərbaycan Respublikasının 

Konstitusiyasından, «Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında», «Ekoloji təhlükəsizlik haqqında», 

«Hidrometeorologiya fəaliyyəti haqqında» Azərbaycan Respublikasının qanunlarından, digər normativ hüquqi 

aktlardan və tərəfdar çıхdığı beynəlxalq müqavilələrdən ibarətdir. 

II fəsil 

ATMOSFER HAVASININ MÜHAFİZƏSİ SAHƏSİNDƏ TƏNZİMLƏNMƏ 

Maddə 3. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində dövlət tənzimlənməsinin əsas prinsipləri 

3.0. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində dövlət tənzimlənməsi aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

3.0.1. insan sağlamlığının qorunmasının üstünlüyü; 

3.0.2. insanın həyatı, əmək fəaliyyəti və istirahəti üçün əlverişli ekoloji şəraitin təmin edilməsi; 

3.0.3. atmosfer havasının çirklənməsindən ətraf mühit üçün bərpa olunmayacaq nəticələrə yol verilməməsi; 

3.0.4. atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasının və zərərli fiziki təsirlərin dövlət tənzimlənməsi; 

3.0.5. atmosfer havasının vəziyyəti və onun çirklənməsi barədə məlumatların dolğunluğu, dəqiqliyi və 

aşkarlığı; 

3.0.6. atmosfer havasının mühafizəsinə elmi cəhətdən əsaslandırılmış, sistemli və kompleks yanaşma. 

Maddə 4. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində dövlətin vəzifələri 

4.0. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır: 

4.0.1. atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin və ona zərərli fiziki təsirlərin dövlət uçotu qaydalarını 


4.0.2. atılmanın texniki normativlərini və atılmanın yol verilən həddini, habelə bu hədlərin tətbiq edildiyi 

obyektlərin siyahısını tərtib və təsdiq etmək; 

4.0.3. atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasına görə ödəmələri, habelə atmosfer havasının çirklənməsi 

və ona zərərli fiziki təsirlərin nəticəsində insanların sağlamlığına və ətraf mühitə vurduğu zərərin ödənilməsi 


4.0.4. atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasına və zərərli fiziki təsirlərə хüsusi icazənin verilməsi 


4.0.5. atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasına və zərərli fiziki təsirlərə хüsusi icazə alınmasına görə 

ödəmələrin miqdarını və istifadə olunması qaydalarını müəyyən etmək; 

4.0.6. dövlət monitorinqini təşkil etmək, maliyyələşdirmək və onun keçirilməsini təmin etmək; 

4.0.7. atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasına və zərərli fiziki təsirlərə хüsusi icazədə nəzərdə 

tutulmuş şərtlər pozulmaqla atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasının və (və ya) zərərli fiziki təsirlərin 

məhdudlaşdırılması, dayandırılması və onlara xitam verilməsi qaydalarını müəyyən etmək; 

4.0.8. yanacağın, texniki qurğuların, texnoloji proseslərin, mühərriklərin, nəqliyyat və digər səyyar 

vasitələrin, avadanlıqların atmosfer havasının mühafizəsinə dair tələblərə uyğun olmasını təsdiq edən 

sertifikatlaşdırmanın qaydalarını müəyyən etmək; 

4.0.9. Azərbaycan Respublikasının ərazisində atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində vahid dövlət 

siyasətini müəyyənləşdirmək və həyata keçirmək; 

4.0.10. atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində məqsədü dövlət proqramlarını hazırlamaq və həyata 

keçirmək; 

4.0.11. atmosfer havasının çirklənməsi və atmosfer havasının mühafizəsinə dair məqsədli dövlət 

proqramlarının yerinə yetirilməsi barədə əhalinin məlumatlandırılmasını təşkil etmək; 

4.0.12. atmosfer havasının çirklənməsi nəticəsində insanların həyatı və sağlamlığına təhlükə yaradan 

fövqəladə vəziyyətlərdə əhalinin mühafizəsinə dair tədbirləri həyata keçirmək; 

4.0.13. atmosfer havasının mühafizəsi məqsədi ilə atmosfer havasının keyfiyyətinin gigiyenik və ekoloji 

314



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

normativlərini, ekoloji sistemlərin yüklənməsi və atmosfer havasına zərərli fiziki təsirlərin yol verilən səviyyəsi 

və onun hədlərini müəyyən etmək; 

4.0.14. müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının, hüquqi və fiziki şəxslərin atmosfer havasının mühafizəsi 

sahəsində fəaliyyətini əlagələndirmək; 

4.0.15. atmosfer havasının mühafizəsinə dair məqsədli dövlət proqramlarına və Azərbaycan Respublikasının 

bu sahədə beynəlxalq öhdəliklərinə müvafiq olaraq atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasının 

azaldılması, həmçinin belə azalmanın həyata keçirilmə müddətlərini müəyyən etmək; 

4.0.16. atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər vəzifələri həyata 

keçirmək. 

Maddə 5. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində yerli özünüidarəetmə orqanlarının hüquqları və 

vəzifələri 

5.0. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində yerli özünüidarəetmə orqanlarının hüquqları və vəzifələri 


5.0.1. yerli ekoloji proqramları hazırlamaq və həyata keçirmək; 

5.0.2. ərazi hüdudlarında və səlahiyyətləri daxilində sahə ilə bağlı nəzarəti və monitorinqi təşkil etmək və 


5.0.3. atmosfer havasının çirklənməsi nəticəsində insanların həyat və sağlamlığına təhlükə doğuran 

fövqəladə şəraitdə əhalinin müdafiəsi üçün tədbirləri həyata keçirmək; 

5.0.4. öz səlahiyyətləri daxilində hüquqi və fiziki şəxslərin atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində 

fəaliyyətini əlagələndirmək; 

5.0.5. atmosfer havasının vəziyyəti, onun çirklənməsi və atmosfer havasının keyfiyyətinin yaхşılaşdırılması 

proqramlarının yerinə yetirilməsi barədə əhalini məlumatlandırmaq; 

5.0.6. qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş digər səlahiyyətləri həyata keçirmək. 

Maddə 6. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində hüquqi və fiziki şəxslərin hüquqları 

6.1. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində hüquqi və fiziki şəxslərin hüquqları aşağıdakılardır: 

6.1.1. dövlət orqanlarına və yerli özünüidarəetmə orqanlarına təkliflər vermək; 

6.1.2. dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarından atmosfer havasının çirklənməsi, ona zərərli fiziki 

təsirləri və onların mənbələri, habelə bu çirklənmənin və təsirin aradan qaldırılması üçün tədbirlərin keçirilməsi 

haqqında qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada məlumat almaq; 

6.1.3. atmosfer havasının çirklənməsinin qarşısının alınması tələblərinə riayət edilməsinə qanunvericiliklə 

nəzərdə tutulmuş qaydada ictimai nəzarəti həyata keçirmək; 

6.1.4. atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində qanunvericiliyin tələbləri pozulduqda müvafiq dövlət 

orqanlarına, yerli özünüidarəetmə orqanlarına və məhkəmələrə müraciət etmək; 

6.1.5. atmosfer havasının mühafizəsinə dair tədbirlərin keçirilməsində iştirak etmək və onları 

maliyyələşdirmək; 

6.1.6. atmosfer havasının keyfiyyətinə zərərli təsir edə bilən istehsal və digər fəaliyyətə dair qərarların qəbul 

olunmasında iştirak etmək; 

6.1.7. insanların sağlamlığına, əmlakına və ətraf mühitə atmosfer havasının çirkləndirilməsi nəticəsində 

vurulan ziyanın ödənilməsi barədə iddia qaldırmaq. 

6.2. Azərbaycan Respublikasında bütün hüquqi və fiziki şəxslər atmosfer havasının çirklənməsi nəticəsində 

onlara vurulan zərərə görə ödənc almaqda eyni hüquqa malikdirlər. 

Maddə 7. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində qeyri-hökumət təşkilatlarının hüquqları 

7.1. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində səlahiyyətləri daxilində qeyri-hökumət təşkilatlarının 

hüquqları aşağıdakılardır: 

7.1.1. dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarından, hüquqi şəxslərdən atmosfer havasının çirklənməsi, ona 

zərərli fiziki təsirləri və onların mənbələri, habelə bu çirklənmənin və təsirin aradan qaldırılması üçün 

tədbirlərin keçirilməsi haqqında qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada məlumat almaq; 

7.1.2. müvafiq dövlət və yerli tədbirlərin və proqramların hazırlanmasında və həyata keçirilməsində iştirak 

etmək; 

7.1.3. qanunvericiliyə uyğun olaraq müvafiq icra hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanları qarşısında 

əhalinin maraqlarına cavab verən məsələlər qaldırmaq; 

315



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

7.1.4. atmosfer havasının mühafizəsi ilə bağlı əhalinin hüquqlarının müdafiəsinə dair beynəlxalq təşkilatlar 

qarşısında məsələlər qaldırmaq; 

7.1.5. atmosfer havasının çirklənməsinin qarşısının alınması tələblərinə riayət edilməsinə ictimai nəzarəti 


7.1.6. hüquqi və fiziki şəxslərdən, dövlət hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanlarından atmosfer 

havasının mühafizəsi haqqında qanunvericiliyə riayət edilməsini, onun pozulmasının aradan qaldırılmasını tələb 

etmək və bu barədə məhkəməyə şikayət etmək. 

7.2. Qeyri-hökumət təşkilatlarının nümayəndələri atmosfer havasının çirkləndirilməsi və ona zərərli fiziki 

təsir mənbələri olan istehsal obyektlərinin ərazilərinə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada və şərtlərlə 

daxil ola bilərlər. 

III fəsil 

ATMOSFER HAVASININ MÜHAFİZƏSİ SAHƏSİNDƏ FƏALİYYƏTİN TƏŞKİL EDİLMƏSİ 

Maddə 8. Atmosfer havasının mühafizəsinə dair proqramlar və tədbirlər, onların maliyyələşdirilməsi 

8.1. Atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin və ona zərərli fiziki təsirin mənbələrinə malik olan hüquqi 

və fiziki şəxslər atmosfer havasının mühafizəsinə dair tədbirləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ilə 

razılaşdırdıqdan sonra həyata keçirirlər. 

8.2. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı zərərli maddələrin həcminin azaldılmasına dair tədbirləri, atmosfer 

havasının monitorinqi üzrə məlumatları, zərərli maddələrə nəzarətin və onların yayılması miqyasınin nəticələrini 

nəzərə alaraq atmosfer havasının mühafizəsinə dair məqsədli (müəyyən dövr üçün) proqramlar hazırlayır və 


8.3. Atmosfer havasının mühafizəsinə dair tədbirlər ətraf mühitin digər obyektlərinə zərər vurmamalıdır. 

8.4. Atmosfer havasının keyfiyyətinin yaхşılaşdırılmasına dair tədbirlərin həyata keçirilməsində əhalinin və 

qeyri-hökumət təşkilatlarının təkliflərini nəzərə almaq məqsədi ilə atmosfer havasının mühafizəsinə dair 

proqram layihələri onların müzakirəsinə çıхarıla bilər. 

8.5. Atmosfer havasının mühafizəsinə dair proqramlar və tədbirlər atmosfer havasına zərərli maddələrin 

atılmasına və ona zərərli fiziki təsirlərə görə ödəmələrin, dövlət büdcəsinin, yerli büdcələrin, büdcədənkənar 

vəsaitlərin, o cümlədən müəssisə və təşkilatların vəsaitlərinin, beynəlxalq təşkilatların vəsaitinin, fiziki şəxslərin 

könüllü ianələrinin və digər mənbələrin hesabına maliyyələşdirilə bilər. 

Maddə 9. Atmosfer havasının keyfiyyətinin və atmosfer havasına fiziki təsirin normativləri 

9.1. Atmosfer havasının keyfiyyətinin gigiyenik və ekoloji normativləri və ona fiziki təsirin yol verilən 

səviyyəsi insanlara, flora və faunaya, хüsusi mühafizə olunan təbii ərazilərə və obyektlərə təsirin kimyəvi, 

bioloji və fiziki amillərin təhlükəsizliyi və (və ya) zərərsizliyi meyarlarının müəyyən edilməsi, habelə atmosfer 

havasının vəziyyətinin qiymətləndirilməsi məqsədi ilə müəyyən edilir. 

9.2. Atmosfer havasının keyfiyyətinin gigiyenik və ekoloji normativləri və ona fiziki təsirin yol verilən 

səviyyəsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada müəyyən edilir. 

Maddə 10. Atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasınin və zərərli fiziki təsirin normativləri 

10.1. Atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasının dövlət tərəfindən tənzimlənməsi məqsədi ilə 

atılmanın texniki normativləri və onun yol verilən həddi müəyyən edilir. 

10.2. Atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin stasionar mənbələri, habelə atmosfer havasının çirklənmə 

mənbəyi olan nəqliyyat, digər səyyar vasitələrin və qurğuların növləri üçün atılmanın texniki normativlərini 


10.3. Atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin hər bir stasionar mənbəyi və onların məcmusu (bütövlükdə 

obyekt) üçün atılmanın yol verilən həddini müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir. 

10.4. Atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin mənbələri olan hüquqi və fiziki şəxslərin atılmanın yol 

verilən həddinə riayət etməsi mümkün olmadığı halda, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı zərərli maddələrin 

müvəqqəti razılaşdırılmış atılmasını müəyyən edə bilər. 

10.5. Müvəqqəti razılaşdırılmış atılma, atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasının texniki 

normativlərinə əməl edilməsi və onların miqdarının azaldılması üzrə tədbirlər planının olması şərti ilə, atılmanın 

yol verilən həddinə mərhələlərlə nail olunması müddəti üçün müəyyən edilir. Atılmanın yol verilən həddinə 

mərhələlərlə nail olma müddətlərini müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir. Insan sağlamlığına və ətraf 

316



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

mühitə təhlükə dərəcəsi nəzərə alınmaqla, atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin miqdarının azaldılması 

tədbirlərini hüquqi və fiziki şəxslər hazırlayır və müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırdıqdan sonra 


10.6. Atmosfer havasına zərərli fiziki təsirlərin dövlət tənzimlənməsi məqsədi ilə atmosfer havasına fiziki 

təsirin yol verilən səviyyəsi və zərərli fiziki təsirin yol verilən həddi müəyyən edilir. 

10.7. Bu Qanunun 10-cu maddəsində göstərilən normativləri və digər göstəriciləri, onların müəyyən edilməsi 

üsulları beynəlxalq standartlar, elmi-texniki tərəqqi və ekoloji vəziyyətin tələbləri nəzərə alınmaqla mütəmadi 

olaraq müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən təkmilləşdirilir və qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

qaydada təsdiq edilir. 

Maddə 11. Zərərli və potensial təhlükəli maddələrin dövlət qeydiyyatı 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı zərərli maddələrin, habelə insan sağlamlığı və ətraf mühit üçün potensial 

təhlükəli maddələrin dövlət qeydiyyatını qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirir. 

Maddə 12. Atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasına хüsusi icazə 

12.1. Atmosfer havasına zərərli maddələrin stasionar mənbələrdən atılmasına yalnız müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanlarının qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada verdiyi хüsusi icazə əsasında yol verilir. 

12.2. Хüsusi icazədə atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasının yol verilən həddi və atmosfer 

havasının mühafizəsini təmin edən digər şərtlər müəyyən edilir. 

12.3. Nəqliyyat və digər səyyar vasitələrdən atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasına хüsusi icazənin 

verilməsi qaydalarını müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir. 

12.4. Atmosfer havasına zərərli fiziki təsirə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının verdiyi icazə əsasında yol 

verilir. 

12.5. Atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasına və ona zərərli təsirə хüsusi icazənin verilməsinə görə 

ödəmə qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

12.6. Atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasına və zərərli fiziki təsirə хüsusi icazə olmadıqda, habelə 

bu хüsusi icazədə nəzərdə tutulan şərtlər pozulduqda atmosfer havasına zərərli maddələrin atılması və zərərli 

fiziki təsir qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada məhdudlaşdırılır, dayandırılır və ya ona xitam verilir. 

Maddə 13. Atmosfer havasına zərərli təsir edən təsərrüfat fəaliyyətinə dair ümumi tələblər 

13.1. Atmosfer havasına zərərli təsir edə bilən yeni texnikanın, texnologiyanın, materialların və digər 

məhsulların istifadəsi nəticəsində vurula biləcək ziyanın qarşısının alınması məqsədi ilə atmosfer havasının 

mühafizəsinə dair aşağıdakı tələblər müəyyən edilir: 

13.1.2. atmosfer havasının mühafizəsinə dair qanunvericiliklə müəyyən edilmiş tələblərə cavab verməyən 

yeni texnikanın, texnologiyanın, avadanlıqların, texniki vasitələrin, materialların, məmulatların, digər 

məhsulların tətbiqi və istifadə edilməsi qadağandır; 

13.1.3. qanunvericiliklə müəyyən edilən istismar müddəti keçmiş atmosfer havasının keyfiyyətinə zərərli 

təsir göstərən nəqliyyat, digər səyyar vasitələr və avadanlıqların, onların ehtiyat hissələrinin ölkə ərazisinə 

gətirilməsi qadağandır; 

13.1.4. insanın sağlamlığı və həyatı, ətraf mühit üçün təhlükə dərəcəsi müəyyən edilməmiş maddələrin 

atmosfer havasına atılması qadağandır; 

13.1.5. Azərbaycan Respublikasının ərazisində yanacaq istehsalına, idхalına və istifadəsinə yalnız onların 

atmosfer havasının mühafizəsinə dair tələblərə uyğun olmasını təsdiq edən sertifikatlar olduqda yol verilir; 

13.1.6. Azərbaycan Respublikasının ərazisində texniki qurğuların, texnoloji proseslərin, mühərriklərin, 

nəqliyyat və digər səyyar vasitələrin, avadanlıqların və onların ehtiyat hissələrinin istehsalına, idxalına, 

istismarına yalnız onların istifadəsi zamanı zərərli maddələrin kütləsinin atılmanın texniki normativlərinə 

uyğunluğunu təsdiq edən sertifikatlar olduqda yol verilir; 

13.1.7. texniki qurğuların, texnoloji proseslərin, mühərriklərin, nəqliyyat və digər-səyyar vasitələrin 

istifadəsi zamanı zərərli maddələrin kütləsinin atılmanın texniki normativlərə uyğunluğunu təsdiq edən 

sertifikatlar, habelə yanacağın atmosfer havasının mühafizəsinə dair tələblərə uyğunluğunu təsdiq edən 

sertifikatlar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada verilir; 

13.1.8. müvafiq icra hakimiyyəti orqanı işlədilməsi nəticəsində atmosfer havasını çirkləndirən neft və təbii 

qaz məhsullarının, başqa yanacaq növlərinin istifadəsini məhdudlaşdıra bilər, habelə ekoloji cəhətdən təhlükəsiz 

yanacaq növlərinin və digər enerji daşıyıcılarının istehsalını və istifadəsini stimullaşdırır. 

317



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

13.2. Atmosfer havasının vəziyyətinin və atmosfer proseslərinin dəyişməsinə yönələn fəaliyyət yalnız 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanının verdiyi хüsusi icazə əsasında bu fəaliyyətin insanın sağlamlığı və həyatı, 

ətraf mühit üçün zərərli nəticələri olmadıqda həyata keçirilə bilər. 

Maddə 14. Təsərrüfat obyektlərinin layihələşdirilməsi, yerləşdirilməsi, tikintisi, yenidən qurulması və 

istismarı zamanı atmosfer havasının mühafizəsinə dair tələblər 

14.1. Təsərrüfat obyektlərinin layihələşdirilməsi, yerləşdirilməsi, tikintisi, yenidən qurulması və istismarı 

zamanı atmosfer havasının keyfiyyətinin gigiyenik və ekoloji normativlərinə riayət edilməsinə dair tələblər 

təmin olunmalıdır. 

14.2. Şəhər və digər yaşayış məntəqələrinin hüdudlarında, yanında, habelə şəhər və digər yaşayış 

məntəqələrinin salınması, yenidən tikintisi zamanı atmosfer havasının keyfiyyət normativlərinə zərərli təsir edən 

təsərrüfat obyektləri layihələşdirilərkən, yerləşdirilərkən atmosfer havasının çirklənməsinin fon səviyyəsi və 

təsərrüfat fəaliyyətinin həyata keçirilməsi nəticəsində onun keyfiyyətinin dəyişməsi nəzərə alınmalıdır. 

14.3. Əhalinin yaşayış yerlərində atmosfer havasının mühafizəsi məqsədi ilə müəssisə və təşkilatların 

qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada sanitar mühafizə zolaqları ayrılır. Belə sanitar-mühafizə zolaqlarının 

ölçüləri atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin yayılma dərəcəsi, müəssisə və təşkilatların sanitar təsnifatı 

ilə müəyyən edilir. 

14.4. Atmosfer havasının keyfiyyətinə zərərli təsir edə bilən təsərrüfat obyektlərinin tikinti layihələrində 

atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin miqdarının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

edilən tələblərə uyğun olaraq azaldılması və onların zərərsizləşdirilməsi öz əksini tapmalıdır. 

14.5. Atmosfer havasının keyfiyyətinə zərərli təsir edə bilən təsərrüfat obyektlərinin salınması yerləri 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırılır. 

14.6. Yeni salınan və ya yenidən qurulan təsərrüfat obyektlərində atmosfer havasına zərərli maddələrin 

atılmasının və zərərli fiziki təsirlərin atılmanın texniki normativlərindən və yol verilən həddindən, zərərli fiziki 

təsirlərin yol verilən həddindən artıq olmaması təmin olunmalıdır. 

14.7. Atmosfer havasının mühafizəsi qaydalarında nəzərdə tutulmuş qaztoztutucu qurğuları və atmosfer 

havasına atılan zərərli maddələrə ölçü-nəzarət vasitələri olmayan təsərrüfat obyektlərinin yerləşdirilməsi və 

istismarı qadağandır. 

14.8. İnsanın sağlamlığının pisləşməsinə, ozon qatının, iqlimin, flora və faunanın vəziyyəti, ətraf mühit və 

əhali üçün ağır nəticələrə səbəb ola bilən təsərrüfat obyektlərinin layihələşdirilməsi, yerləşdirilməsi, tikintisi və 

istismarı qadağandır. 

Maddə 15. Nəqliyyat və digər səyyar vasitələrinin istismarı zamanı atmosfer havasına zərərli 

maddələrin atılmasının tənzimlənməsi 

15.1. Atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin miqdarı və tərkibi qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

atılmanın texniki normativlərindən artıq olan nəqliyyat və digər səyyar vasitələrin istismarı qadağandır. 

15.2. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları nəqliyyat və digər səyyar vasitələrinin istismarı zamanı atmosfer 

havasına atılan zərərli maddələrin miqdarının azaldılmasını təmin edən tədbirlər həyata keçirməlidirlər. 

15.3. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları nəqliyyat və digər səyyar vasitələrin yaşayış məntəqələrinə, 

istirahət, turizm yerlərinə, sağlamlıq və səhiyyə obyektlərinə girişini məhdudlaşdıra, nəqliyyat vasitələrinin 

hərəkətini tənzimləyə bilərlər. 

15.4. Atmosfer havasına nəqliyyat və digər səyyar vasitələrindən atılan zərərli maddələrini atılmanın texniki 

normativlərindən artıq olmamasına nəzarət qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanları tərəfindən həyata keçirilir. 

Maddə 16. İstehsal və məişət tullantılarının saхlanılması, basdırılması, zərərsizləşdirilməsi və 

yandırılması zamanı atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasının tənzimlənməsi 

16.1. Müəssisə və təşkilatların, yaşayış məntəqələrinin ərazisində atmosfer havasına zərərli təsir göstərən 

istehsal və məişət tullantılarının saхlanılması, basdırılması, zərərsizləşdirilməsi qanunvericiliklə müəyyən edilən 

qaydada həyata keçirilir. Həmin tullantıların хüsusi qurğular olmadan yandırılmasına icazə verilmir. 

16.2. İstehsal və məişət tullantıları atmosfer havasının çirklənmə mənbəyi olan hüquqi və fiziki şəxslər belə 

tullantıların saхlanılması, yaxud basdırılması üçün onların хüsusi yerlərə, habelə onları xammal kimi istifadə 

edən təsərrüfat və digər fəaliyyət obyektlərinə daşınmasını təmin etməlidirlər. 

16.3. Atmosfer havasını çirkləndirən istehsal və məişət tullantıları üçün saxlanma, basdırılma və məhv 

318



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

edilmə yerləri müvafiq icra hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanları ilə razılaşdırılır. 

Maddə 17. Atmosfer havasının keyfiyyətinin dəyişməsi zamanı insanların sağlamlığının və həyatının 

mühafizəsi 

17.1. Şəhər və digər yaşayış məntəqələrinin ərazilərində əlverişsiz meteoroloji şərait yarandığı zaman 

atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin miqdarını tənzimləmək məqsədi ilə müvafiq icra hakimiyyəti və 

yerli özünüidarəetmə orqanları müvafiq proqnozlar əsasında hazırlanmış tədbirlər həyata keçirirlər. 

17.2. Fəaliyyəti nəticəsində zərərli maddələri atmosfer havasına atan hüquqi və fiziki şəxslər əlverişsiz 

meteoroloji şərait barədə proqnozları əldə etdikdə zərərli maddələrin miqdarının azaldılmasına dair tədbirləri 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ilə razılaşdıraraq həyata keçirməlidirlər. 

17.3. Qəza zamanı zərərli maddələrin atmosferə atılması nəticəsində atmosfer havasının keyfiyyətinin 

pisləşməsinə, insan sağlamlığına və həyatına təhlükə yarandığı halda, onların mühafizəsinə dair qanunvericiliklə 

müəyyən edilmiş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanları tərəfindən təcili tədbirlər 


Maddə 18. Atmosfer havasının transsərhəd çirklənməsi 

Mənbəyi xarici ölkənin ərazisində yerləşən zərərli maddələrin yayılması nəticəsində Azərbaycan 

Respublikası ərazisində atmosfer havasının çirklənməsi müşahidə edildiyi halda müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıхdığı beynəlxalq müqavilələrə uyğun olaraq müvafiq tədbirlərin 

həyata keçirilməsini təmin edir. 

IV fəsil 

ATMOSFER HAVASINA ZƏRƏRLİ TƏSİRLƏRİN VƏ ONLARIN MƏNBƏLƏRİNİN 

DÖVLƏT UÇOTU, İQTİSADİ TƏNZİMLƏMƏ 

Maddə 19. Atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin, zərərli fiziki təsirlərin və onların 

mənbələrinin dövlət uçotu 

19.1. Parnik effektli qazlar, ozon təbəqəsini dağıdan maddələr və fiziki təsirlər daxil olmaqla atmosfer 

havasına atılan zərərli maddələrin miqdarı və tərkibi, zərərli fiziki təsirlərin növləri və miqyası göstərilməklə 

atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin və ona zərərli fiziki təsirlərin mənbəyi olan hüquqi və fiziki şəxslər 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada dövlət uçotuna alınmalıdırlar. 

19.2. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində statistik məlumatların uçotu və təhlilini həyata keçirən 

təşkilatların siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Maddə 20. Atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin və ona fiziki təsir mənbələrinin 

inventarlaşdırılması 

20.1. Atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin və ona fiziki təsir mənbəyi olan hüquqi və fiziki şəxslər 

atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin, ona fiziki təsir mənbələrinin inventarlaşdırılmasını müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilən qaydada həyata keçirir. 

20.2. Dövlət uçotuna alınan və normalaşdırılan atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin və ona fiziki təsir 

mənbələrinin müəssisə və təşkilatlar, şəhər və digər yaşayış məntəqələri üzrə siyahıları atmosfer havasına atılan 

zərərli maddələrin, fiziki təsir mənbələrinin inventarlaşdırılmasının məlumatları əsasında müvafiq icra 


Maddə 21. Atmosfer havasının zərərli maddələrlə çirkləndirilməsinə və ona fiziki təsirlərə görə 

ödəmələr 

Hüquqi və fiziki şəxslər atmosfer havasına stasionar mənbələrdən zərərli maddələrin atılması və zərərli fiziki 

təsirlər üçün хüsusi icazəni almasına görə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada haqq ödəyirlər. 

Maddə 22. Atmosfer havasının çirkləndirilməsi nəticəsində insanların sağlamlığına, əmlaka və ətraf 

mühitə vurulan ziyanın ödənilməsi 

319



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Atmosfer havasının çirkləndirilməsi nəticəsində insanların sağlamlığına, əmlaka və ətraf mühitə vurulan 

zərər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada atmosfer havasının çirklənməsində təqsirkar hesab edilən fiziki 

və hüquqi şəxslərin hesabına qanunvericiliyə uyğun olaraq ödənilir. 

Maddə 23. Atmosfer havasının monitorinqi 

V fəsil 

ATMOSFER HAVASININ MÜHAFİZƏSİNƏ NƏZARƏT 

23.1. Atmosfer havasının çirklənməsinin müşahidəsi, onun vəziyyətinin kompleks qiymətləndirilməsi və 

proqnozu, habelə müvafiq icra hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanlarını, müəssisələri, təşkilatları və 

əhalini cari və təcili məlumatlarla təmin etmək məqsədi ilə dövlət monitorinqi sistemi təşkil edilir və aparılır. 

23.2. Atmosfer havasının dövlət monitorinqi ətraf mühitin dövlət monitorinqinin əsas tərkib hissəsi olaraq 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada aparılır. 

Maddə 24. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarəti 

24.1. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarəti: 

24.1.1. atmosfer havasına atılan zərərli maddələrə və onların zərərli fiziki təsirlərinə verilən хüsusi icazənin 

şərtlərinə; 

24.1.2. atmosfer havasının mühafizə standartlarına, normativlərinə, qaydalarına və digər tələblərinə, o 

cümlədən atmosfer havasının mühafizəsinə istehsalat nəzarətinin keçirilməsinə; 

24.1.3. atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin stasionar mənbəyi olan obyektlərin sanitar-mühafizə 

rejiminə; 

24.1.4. atmosfer havasının mühafizəsinə dair məqsədli dövlət proqramlarının və tədbirlərin həyata 

keçirilməsinə; 

24.1.5. nəqliyyat və digər səyyar vasitələr üçün qanunvericiliklə müəyyən edilmiş atılmanın texniki 

normativlərinə riayət olunmasına; 

24.1.6. atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində qanunvericiliyin digər tələblərinə və beynəlxalq aktlara 

əməl edilməsini təmin etməlidir. 

24.2. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarətini müvafiq icra hakimiyyəti orqanları 

qanunvericiliklə müəyyən edilən qaydada həyata keçirirlər. 

Maddə 25. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində istehsalat (müəssisə) nəzarəti 

25.1. Atmosfer havasına zərərli kimyəvi, bioloji və fiziki təsir göstərən mənbələri olan hüquqi şəxslər 

atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində istehsalat (müəssisə) nəzarətini həyata keçirirlər və bu məqsədlə 

cavabdeh şəxsi təyin edir və (və ya) ekoloji xidməti təşkil edirlər. 

25.2. Atmosfer havasına zərərli kimyəvi, bioloji və fiziki təsir göstərən mənbələri olan hüquqi şəxslər 

atmosfer havasının mühafizəsini qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirirlər. 

25.3. Atmosfer havasının mühafizəsinə istehsalat (müəssisə) nəzarətini həyata keçirən şəxslərin və 

təşkilatların ekoloji xidməti haqqında məlumatlar, habelə nəzarətin nəticələri müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanlarına təqdim edilir. 

Maddə 26. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində ictimai nəzarət 

Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində ictimai nəzarət ətraf mühitin mühafizəsi və qeyri-hökumət 

təşkilatları haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik aktları ilə müəyyən edilmiş qaydada həyata 

keçirilir. 

VI fəsil 

ATMOSFER HAVASINA ATILAN ZƏRƏRLİ MADDƏLƏRİN STASİONAR VƏ 

SƏYYAR MƏNBƏLƏRİ OLAN HÜQUQİ VƏ FİZİKİ ŞƏXSLƏRİN VƏZİFƏLƏRİ, 


Maddə 27. Atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin stasionar və səyyar mənbələri olan hüquqi və 

fiziki şəxslərin vəzifələri 

320



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

27.1. Atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin stasionar mənbələri olan hüquqi və fiziki şəxslər: 

27.1.1. atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin inventarlaşdırılmasının keçirilməsini və atmosfer 

havasına atılan zərərli maddələrin və onların fiziki təsirlərinin yol verilən həddinədək normativlərə əməl 

olunmasını təmin etməyə; 

27.1.2. atmosfer havasına zərərli təsir edən təsərrüfat obyektlərinin tikinti yerlərini müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanları ilə razılaşdırmağa; 

27.1.3. atmosfer havasının çirklənməsi səviyyəsinin azaldılması məqsədi ilə az tullantılı və tullantısız 

texnologiyaları tətbiq etməyə; 

27.1.4. atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasının qarşısının alınmasına, onların təkrar işlədilməsinə, 

zərərsizləşdirilməsinə, belə maddələrin istehsalına dair tədbirlərin hazırlanmasını və həyata keçirilməsini təmin 

etməyə; 

27.1.5. qəza zamanı atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin qarşısının alınmasına və onun təsirinin 

aradan qaldırılmasına, qəza nəticələrinin ləğv edilməsinə dair tədbirləri həyata keçirməyə; 

27.1.6. atmosfer havasına atılan zərərli maddələrin və onların mənbələrinin uçotunun aparılmasını, həmçinin 

müəyyən edilmiş normativlərə əməl olunmasına istehsalat nəzarətini keçirməyə; 

27.1.7. atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasına nəzarəti və onların zərərsizləşdirilməsi üçün nəzərdə 

tutulmuş tikililərin, qurğuların və cihazların quraşdırılmasını həyata keçirməyə və onların istismar qaydalarına 

əməl etməyə; 

27.1.8. atmosfer havasına zərərli təsir edən istehsal və digər fəaliyyət obyektlərinin sanitar-mühafizə 

zolaqlarının rejiminə əməl olunmasını təmin etməyə; 

27.1.9. təsərrüfat obyektlərinin ərazilərindən atmosfer havasını çirkləndirən zərərli maddələrin хüsusi 

saxlama və ya basdırılma yerlərinə, habelə onları xammal kimi istifadə edən obyektlərə vaхtında və təhlükəsiz 

daşınmasını təmin etməyə; 

27.1.10. atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində qanunvericiliyin tələblərinin pozulmasının aradan 

qaldırılmasına dair müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının vəzifəli şəxslərinin sərəncamlarını və yazılı 

göstərişlərini yerinə yetirməyə; 

27.1.11. qəza nəticəsində atmosfer havasının çirklənməsinə səbəb olan zərərli maddələr barədə məlumatları 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına dərhal göndərməyə; 

27.1.12. atmosfer havasının mühafizəsi məsələlərinə dair məlumatları müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına 

müəyyən edilmiş qaydada təqdim etməyə; 

27.1.13. atmosfer havasının mühafizəsinə dair müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən müəyyən 

edilmiş digər tələblərə əməl etməyə borcludurlar. 

27.2. Nəqliyyat və digər səyyar vasitələrin istismarı zamanı hüquqi və fiziki şəxslər bu vasitələrdən atmosfer 

havasına atılan zərərli maddələrin qanunvericiliklə müəyyən edilmiş atılmanın texniki normativlərindən artıq 

olmamasını təmin etməlidirlər. 

Maddə 28. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyət 

28.0. Atmosfer havasının mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə aşağıdakı hallarda: 

28.0.1. bu Qanunda nəzərdə tutulmuş zərərli maddələrin atilmasının və zərərli fiziki təsirlərin normativlərini 

və hədlərini aşdıqda; 

28.0.2. müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının хüsusi icazəsi olmadan atmosfer havasına zərərli maddələr 

atdıqda; 

28.0.3. хüsusi icazədə göstərilmiş normalardan artıq zərərli maddələri atdıqda və zərərli fiziki təsir etdikdə; 

28.0.4. atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasına və zərərli fiziki təsirə nəzarət etmək məqsədi ilə 

quraşdırılmış qurğulardan, avadanlıqdan və cihazlardan istismar qaydaları pozulduqda; 

28.0.5. atmosfer havasının mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin tələblərinə cavab verməyən yeni və yenidən 

qurulmuş qurğuları və avadanlıqları istismara verdikdə; 

28.0.6. atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində qanunvericiliklə müəyyən edilmiş tələblərə cavab verməyən 

və atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasına nəzarət üçün texniki vasitələrlə təmin olunmasının nəzərə 

almayan kəşfləri, ixtiraları, səmərələşdirici təklifləri, yeni texniki sistemləri, maddəiəri tətbiq etdikdə, habelə bu 

cür texnoloji avadanlıqları idxal etdikdə; 

28.0.7. atmosfer havasının mühafizəsinə dövlət nəzarətini həyata keçirən orqanların göstərişlərini yerinə 

yetirmədikdə; 

28.0.8. sənaye və məişət tullantılarının toplanması, yandırılması, bitki aləmini qoruyan, onların artımını 

təmin edən vasitələrin, mineral kübrələrin və digər preparatların daşınması, saхlanması, tətbiqi qaydalarının 

pozulması nəticəsində atmosfer havası çirkləndikdə; 

321



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

28.0.9. müəssisə, idarə və təşkilatların yerləşdiyi yerlərdə atmosfer havasının vəziyyətinə nəzarət qaydalarına 

əməl etmədikdə qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada təqsirkar hesab edilən hüquqi və fiziki şəxslər, 

habelə vəzifəli şəxslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar. 

Maddə 29. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində mübahisələrin həlli qaydaları 

Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində mübahisələr məhkəmələr tərəfindən və ya Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyində müəyyən edilmiş qaydada həll edilir. 

VII fəsil 

ATMOSFER HAVASININ MÜHAFİZƏSİ SAHƏSİNDƏ BEYNƏLXALQ ƏMƏKDAŞLIQ 

Maddə 30. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq 

Azərbaycan Respublikası ekoloji təhlükəsizliyin üstünlüyünün gözlənilməsi prinsiplərini rəhbər tutaraq 

atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığı həyata keçirir. 

Maddə 31. Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının qoşulduğu 

beynəlxalq müqavilələr 

Atmosfer havasının mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının qoşulduğu beynəlxalq müqavilələrdə 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyindən ferqli qaydalar müəyyən edildikdə beynəlxalq müqavilələrin 

qaydaları tətbiq edilir. 


№ 109 - IIQ 



322



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

«Balıqçılıq haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar olaraq 





I. «Yerin təki haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik 

toplusu, 1998-ci il, № 4, maddə 224; 1999-cu il, № 8, maddə 476) 21-ci maddəsinin birinci hissəsinə aşağıdakı 

məzmunda on beşinci abzas əlavə edilsin: 

«Balıqçılıq əhəmiyyətli su obyektlərində faydalı qazıntıların hasil edilməsi, geoloji kəşfiyyat, partlayış, 

qazma, dibdərinləşdirmə işlərinin aparılması, yeraltı qurğuların tikintisi layihələrinin qanunvericiliklə müəyyən 

edilmiş qaydada balıq təsərrüfatı ekspertizasından məcburi keçirilməsi.». 


Bakı şəhəri, 5 oktyabr 2001-ci il 

№ 180-IIQD 



323



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

"Təhlükəli istehsal obyektlərində sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində 

əməkdaşlıq haqqında" Sazişin təsdiq edilməsi barədə 



I. 2001-ci il sentyabrın 28-də Moskva şəhərində Azərbaycan Respublikası tərəfindən xüsusi rəy ilə 

imzalanmış "Təhlükəli istehsal obyektlərində sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində əməkdaşlıq 

haqqında" Saziş təsdiq edilsin. 



№ 258-IIQ 



Təhlükəli istehsal obyektlərində sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi 

sahəsində əməkdaşlıq haqqında 

SAZİŞ 

Müstəqil Dövlətlər Birliyinin iştirakçısı olan, bundan sonra Tərəflər adlandırılacaq dövlətlərin hökumətləri, 

sənaye təhlükəsizliyinin təmin olunması problemlərinin vacibliyini və təhlükəli istehsal obyektlərində 

çalışan işçilərin həyatının və sağlamlığının təhlükəsizliyi üçün təminatlar verilməsi, eləcə də əhalinin və ətraf 

təbii mühitin texnogen qəzalardan qorunması məqsədi ilə həmin problemlərin həllinin zəruriliyini vurğulayaraq, 

«Sənaye qəzalarının trans sərhəd təsiri haqqında» BMT VİK-nın 1992-ci il Konvensiyasının müddəalarını 

nəzərə alaraq, 

Tərəflər arasında əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsinə və dərinləşdirilməsinə səy göstərərək və təhlükəli 

istehsal obyektlərində sənaye təhlükəsizliyinin toplanmış təcrübədən və elmi-texniki nailiyyətlərdən qarşılıqlı 

faydalı şərtlərlə istifadə edilməsi zəminində təmin olunması üzrə əlaqələndirilmiş fəaliyyət göstərilməsi 

zərurətini əsas götürərək, 

aşağıdakılar barədə razılığa gəldilər: 

M a d d ə 1 

Tərəflər təhlükəli istehsal obyektlərində sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində milli siyasətin 

formalaşdırılması və həyata keçirilməsi məsələlərində tam müstəqilliyə malik olmaqla, həmçinin sənaye 

təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində hüquqi tənzimləmənin və dövlət nəzarətinin formalaşdırılmasının 

milli prinsiplərinə və yanaşma yollarına əsaslanaraq: 

təhlükəli istehsal obyektlərində sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məsələləri üzrə razılaşdırılmış 

siyasət aparılmasını və sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində hüquqi tənzimləmənin və dövlət 

nəzarətinin ümumi yanaşma və prinsiplərinin formalaşdırılmasını məqsədəuyğun hesab edirlər, 

sənaye təhlükəsizliyi tələblərini normativ texniki sənədlərin razılaşdırılmış siyahısı üzrə dövlətlərarası 

norma və qaydalar hesab edirlər; həmin siyahıya, zərurət yarandıqca, bu Sazişin iştirakçısı olan dövlətlərin milli 

qanunvericilikləri və sənaye təhlükəsizliyinin normativ tənzimlənməsinin təkmilləşdirilməsinə yönəldilmiş 

birgə işin nəticələri nəzərə alınmaqla yenidən baxılır; 

sənaye təhlükəsizliyinə dair razılaşdırılmış və ya birgə işlənib hazırlanmış tələbləri, o cümlədən normativ 

texniki sənədləri qəbul edirlər; bunlara riayət edilməsi ticarətdə texniki maneələrin aradan qaldırılması üçün 

sənaye təhlükəsizliyinin göstərilən tələblərinin beynəlxalq norma və standartlara uyğunlaşdırılmasının zəruriliyi 

nəzərə alınmaqla təhlükəli istehsal obyektlərində sənaye təhlükəsizliyini təmin edir; 

texnogen qəzaların və fəlakətlərin baş verməsinin, təhlükəli istehsal obyektlərində çalışan işçilərin zədə 

almasının şəraiti, səbəbləri və nəticələri barədə informasiya mübadiləsini, eləcə də sənaye təhlükəsizliyinin 

təmin edilməsi sahəsində analitik və statistik materiallar mübadiləsini daimi zəmində həyata keçirirlər; 

təhlükəli istehsal obyektlərində sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsinin hüquqi, iqtisadi, təşkilati və 

digər məsələlərini razılaşdırılmış qaydada, o cümlədən ikitərəfli və çoxtərəfli müqavilələr, proqramlar və texniki 

layihələr əsasında həll edirlər. 

324



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

M a d d ə 2 

Tərəflər təhlükəli istehsal obyektlərində sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində razılaşdırılmış 

fəaliyyəti aşağıdakı istiqamətlərdə həyata keçirirlər: 

təhlükəli sənaye obyektinin layihələşdirilməsinə, tikintisinə, istismarına, genişləndirilməsinə, bərpasına, 

texniki baxımdan yenidən təchizinə, işinin dayandırılmasına, ləğvinə, eləcə də təhlükəli istehsal obyektlərində 

tətbiq edilən texniki qurğuların hazırlanmasına, quraşdırılmasına, sazlanmasına, təmirinə və bu qurğulara xidmət 

göstərilməsinə verilən sənaye təhlükəsizliyi tələblərinin müəyyən edilməsi; 

sənaye təhlükəsizliyi sahəsində fəaliyyət növlərinin lisenziyalaşdırılmasının milli prosedurlarının, 

tələblərinin və şərtlərinin, eləcə də təhlükəli istehsal obyektlərində texniki qurğuların tətbiqinin qayda və 

şərtlərinin yaxınlaşdırılması; 

təhlükəli istehsal obyektlərinin istismarı ilə məşğul olan təşkilatların işçilərinin (mütəxəssislərinin və 

xidmət heyətinin) hazırlanması və attestasiyasına dair milli prosedur və tələblərin yaxınlaşdırılması; 

dövlətlərarası proqramların və texniki layihələrin işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi, elmi tədqiqat 

işlərinin birgə aparılması; 

informasiya mübadiləsi, qarşılıqlı maraq doğuran problemlər üzrə simpoziumların, elmi-praktik 

konfransların, seminarların, müşavirələrin və digər tədbirlərin keçirilməsi; 

sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində dövlət nəzarət orqanları, eləcə də müvafiq ekspert və 

elmi tədqiqat təşkilatları arasında müntəzəm əlaqələrə və məsləhətləşmələrə yardım göstərilməsi; 

mütəxəssislərin hazırlanması və onların ixtisasının artırılması. 

Tərəflər birgə qəbul edilmiş proqramların, layihələrin və tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün 

maliyyələşdirmə qaydasını və şərtlərini müəyyən edirlər. 

M a d d ə 3 

Tərəflər bu Saziş çərçivəsində alınan sənədlərin, görülən işlər haqqında və əldə edilmiş elmi-texniki 

nəticələr barədə informasiyanın məxfiliyini, əgər göndərən Tərəf məxfilik barədə qeyd-şərt qoyursa, təmin 

edirlər. 

M a d d ə 4 

Bu Sazişin həyata keçirilməsi üçün Tərəflər Sənaye Təhlükəsizliyi üzrə Dövlətlərarası Şura yaradırlar. Şura 

bu Sazişin ayrılmaz hissəsi olan Əsasnaməyə uyğun fəaliyyət göstərir. 

M a d d ə 5 

Qarşılıqlı razılaşmaya əsasən Tərəflər bu Sazişə zəruri əlavə və dəyişikliklər edə bilərlər; həmin əlavə və 

dəyişikliklər bu Sazişin ayrılmaz hissəsi olan müvafiq protokollarla rəsmiləşdirilir. 

M a d d ə 6 

Bu Saziş sənaye təhlükəsizliyi sahəsində Tərəflərin əvvəllər bağladıqları beynəlxalq müqavilələrdən irəli 

gələn hüquq və öhdəliklərinə xələl gətirmir. 

Bu Sazişin tətbiqi və təfsiri ilə bağlı yarana bilən mübahisələr məsləhətləşmə və danışıqlar yolu ilə həll 

ediləcəkdir. 

M a d d ə 7 

Bu Saziş onu imzalamış Tərəflərin Sazişin qüvvəyə minməsi üçün zəruri olan dövlətdaxili prosedurları 

yerinə yetirmələri barədə üçüncü bildirişin depozitariyə verilməsi tarixindən qüvvəyə minir. Belə prosedurları 

sonradan yerinə yetirmiş Tərəflər üçün bu Saziş müvafiq sənədlərin saxlanılmaq üçün depozitariyə verildiyi 

tarixdən qüvvəyə minir. 

M a d d ə 8 

Bu Saziş onun məqsəd və prinsiplərinə tərəfdar çıxan digər dövlətlərin qoşulması üçün açıqdır, qoşulma 

bütün Tərəflərin razılığı ilə, bu cür qoşulma haqqında sənədlərin Müstəqil Dövlətlər Birliyi İcraiyyə Komitəsinə 

verilməsi yolu ilə həyata keçirilir. Belə dövlət üçün bu Saziş bu cür qoşulmaya razılıq haqqında sonuncu 

bildirişi depozitarinin aldığı tarixdən qüvvəyə minir. 

M a d d ə 9 

Bu Saziş qüvvəyə mindiyi tarixdən başlayaraq beş il müddətində qüvvədə olur. Həmin müddət bitdikdən 

sonra, əgər Tərəflər başqa qərar qəbul etməzsə, bu Sazişin qüvvəsi avtomatik olaraq hər dəfə beş il müddətinə 

325



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

uzadılır. 

Tərəflərdən hər biri azı altı ay öncə depozitariyə yazılı bildiriş göndərməklə bu Sazişdən çıxa bilər. 

Moskva şəhərində 2001-ci il sentyabrın 28-də rus dilində, bir əsl nüsxədə imzalanmışdır. Əsl nüsxə 

Müstəqil Dövlətlər Birliyinin İcraiyyə Komitəsində saxlanılır; İcraiyyə Komitəsi bu Sazişin təsdiq edilmiş 

surətini onu imzalamış hər bir dövlətə göndərəcəkdir. 

Azərbaycan Respublikasının 

Hökuməti adından 

(xüsusi rəylə imzalanmışdır) 

Ermənistan Respublikasının 


(imza) 

Belarus Respublikasının 


(imza) 

Gürcüstan 


(imza) 

Qazaxıstan Respublikasının 


(imza) 

Qırğızıstan Respublikasının 


(imza) 

Moldova Respublikasının 


(imza) 

Rusiya Federasiyasının 


(imza) 

Tacikistan Respublikasının 


(imza) 

Türkmənistan 


(imzalanmayıb) 

Özbəkistan Respublikasının 


(imzalanmayıb) 

Ukrayna 


(imza) 

Təhlükəli istehsal obyektlərində sənaye 

təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində əməkdaşlıq 

haqqında 2001-ci il 28 sentyabr tarixli Sazişə 

ƏLAVƏ 

Sənaye Təhlükəsizliyi üzrə Dövlətlərarası Şura haqqında 

ƏSASNAMƏ 

I. ÜMUMİ MÜDDƏALAR 

1. Sənaye Təhlükəsizliyi üzrə Dövlətlərarası Şura (bundan sonra — Şura) Təhlükəli istehsal obyektlərində 

sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində əməkdaşlıq haqqında Sazişin (bundan sonra — Saziş) həyata 

keçirilməsi üçün yaradılır. 

2. Şuranın fəaliyyətinin əsas məqsədi sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində Saziş iştirakçısı 

olan dövlətlərin və müvafiq səlahiyyətli orqanların razılaşdırılmış hərəkətlərinin və gördükləri tədbirlərin təmin 

edilməsidir. 

3. Şura öz fəaliyyətində Sazişi və bu Əsasnaməni əsas götürür. 

4. Şura öz fəaliyyətini Müstəqil Dövlətlər Birliyinin İcraiyyə Komitəsi ilə və digər nizamnamə və sahə 

orqanları ilə sıx qarşılıqlı əlaqədə həyata keçirir. 

5. Şura Saziş iştirakçıları olan dövlətlərin sənaye təhlükəsizliyi sahəsində dövlət nəzarəti orqanlarının 

(səlahiyyətli orqanların) səlahiyyətli nümayəndələrindən — rəhbərlərindən yaradılır. 

Saziş iştirakçısı olan hər bir dövlət Şurada bir səsə malikdir. 

Şuranın tərkibinə Müstəqil Dövlətlər Birliyi İcraiyyə Komitəsinin təmsilçisi məşvərətçi səs hüququ ilə 

daxildir. 

II. ŞURANIN FƏALİYYƏT İSTİQAMƏTLƏRİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ 

6. Şuranın əsas fəaliyyət istiqamətləri və vəzifələri aşağıdakılardır: 

326



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində əməkdaşlığın üstün istiqamətlərinin müəyyən edilməsi və 

razılaşdırılmış siyasət aparılması; 

sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində əməkdaşlığın, hüquqi tənzimləmənin, dövlət nəzarətinin 

və icazə vermə fəaliyyətinin inkişaf proqramlarının və planlarının qəbul edilməsi; 

Saziş iştirakçısı olan dövlətlərin səlahiyyətli orqanlarının razılaşdırdıqları yaxud birgə işləyib hazırladıqları 

sənaye təhlükəsizliyi tələblərinin həyata keçirilmək üçün qəbul edilməsi; 

sənaye təhlükəsizliyi tələblərinin ticarətdə texniki maneələrin aradan qaldırılması üçün beynəlxalq norma 

və standartlara uyğunlaşdırılması və normativ tənzimləmə sahəsində razılaşdırılmış fəaliyyətin təmin edilməsi; 

sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində Saziş iştirakçısı olmayan dövlətlərin müvafiq orqanları 

ilə əməkdaşlıq; 

təhlükəli istehsal obyektlərində sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində əməkdaşlığın hüquqi, 

istehsalat, iqtisadi, ekoloji, təşkilati və digər məsələlərinin razılaşdırılması; 

texnogen qəzaların baş vermə və nəzarət altında olan obyektlərdə çalışan işçilərin zədə alma şəraiti, 

səbəbləri və nəticələri haqqında informasiya mübadiləsinin, eləcə də sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi 

sahəsində analitik və statistik materiallar mübadiləsinin təmin edilməsi. 

III. ŞURANIN HÜQUQLARI 

7. Öz fəaliyyət istiqamətlərinin həyata keçirilməsi və vəzifələrinin həyata keçirilməsi üçün Şuranın: 

öz vəzifələrinin yerinə yetirilməsi üçün zəruri olan informasiyanı, həmçinin Şuranın qərarlarının yerinə 

yetirilməsi barədə informasiyanı sorğu göndərməklə Saziş iştirakçısı olan dövlətlərin müvafiq səlahiyyətli 

orqanlarından tələb etmək; 

Şuranın hazırladığı sənədlərin layihələrinin baxılmaq üçün müəyyən edilmiş qaydada Müstəqil Dövlətlər 

Birliyinin Dövlət Başçıları Şurası, Hökumət Başçıları Şurası və digər orqanlarının müzakirəsinə çıxarmaq; 

Şuranın fəaliyyəti və Sazişin həyata keçirilməsi məsələlərinin həlli üçün işçi qrupları yaratmaq; 

öz iş reqlamentini işləyib hazırlamaq və təsdiq etmək, həmçinin onlarda dəyişiklik etmək hüququ vardır. 

IV. ŞURANIN İŞİNİN TƏŞKİLİ VƏ QAYDASI 

8. Şuranın fəaliyyətinin təşkilati-texniki təminatını Müstəqil Dövlətlər Birliyinin İcraiyyə Komitəsi həyata 

keçirir. 

9. Şuranın iclasları, zərurət yarandıqca, lakin ildə bir dəfədən az olmayaraq keçirilir. Şuranın 

növbədənkənar iclası Saziş iştirakçısı olan hər hansı dövlətin təşəbbüsü ilə çağırıla bilər. 

10. İclasda sədrlik edənin funksiyalarını ərazisində iclas keçirilən dövləti təmsil edən Şura üzvü həyata 

keçirir. Növbəti iclasadək Şura sədrinin vəzifələrini də o icra edir. 

11. Şura iclaslarının keçirilməsi xərclərini ərazisində Şuranın iclası keçirilən Saziş iştirakçısı olan dövlət 

çəkir. 

12. Şura üzvünün: 

Müstəqil Dövlətlər Birliyinin İcraiyyə Komitəsindən Şuranın fəaliyyəti ilə bağlı; 

Şuranın vəzifələrinin həlli üçün yaradılmış işçi qruplarının fəaliyyəti barədə; 

Şuranın qəbul edilmiş qərarları barədə zəruri informasiya almaq hüququ vardır. 

Şura üzvü həmçinin Şuranın səlahiyyətləri çərçivəsində istənilən məsələləri müzakirəyə çıxarmaq 


13. Şuranın iclasına Saziş iştirakçısı olan dövlətlərin maraqlı nazirlik və idarələrinin, dövlət və ictimai 

təşkilatlarının və müəssisələrinin təmsilçiləri müşahidəçilər və ya ekspertlər kimi dəvət edilə bilərlər. 

14. Şuranın sonrakı iclasının keçirilmə yeri, tarixi və ilkin gündəliyi Şuranın növbəti iclasında müəyyən 

edilir. 

15. Şuranın qərarları maraqlı Tərəflərin konsensusu ilə qəbul edilir. Prosedur məsələləri üzrə qərarlar Şura 

üzvlərinin səs çoxluğu ilə qəbul edilir. 

Təhlükəli istehsal obyektlərində sənaye təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində 

əməkdaşlıq haqqında Sazişə dair Azərbaycan Respublikasının 

XÜSUSİ RƏYİ 

Azərbaycan Respublikası dövlətlərarası norma və qaydaları, eləcə də Sənaye Təhlükəsizliyi üzrə 

Dövlətlərarası Şuranın qərarlarını tövsiyə kimi tətbiq edəcəkdir. 

Azərbaycan Respublikasının Baş naziri 

A. RASİZADƏ 

327



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Ətraf mühitə dair informasiya almaq haqqında 


Bu Qanun ətraf mühitin vəziyyətinə və təbii ehtiyatlardan istifadəyə dair dövlət hakimiyyəti və yerli 

özünüidarəetmə orqanlarından, həmçinin məsul şəxslərdən tam, dəqiq, vaхtında informasiya almaqla bağlı 

yaranan münasibətləri tənzimləyir. 


1.0. Bu Qanunda istifadə olunan əsas anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə edir: 

1.0.1. Ətraf mühitə dair informasiya - torpağın, suyun, yerin təkinin, atmosferin və canlı orqanizmlərin 

vəziyyəti, ətraf mühitə, insanların sağlamlığına təsir edən və ya təsir edə biləcək fəaliyyət nəticəsində ətraf 

mühitin komponentlərində baş verən və baş verə biləcək dəyişikliklər, onların qiymətləndirilməsi, ətraf mühitin 

mühafizəsi və səmərəli istifadəsinə yönəldilmiş tədbirlər və məsrəflər barədə məlumatlardır; 

1.0.2. Ətraf mühitə dair informasiya obyektləri - əhalinin sağlamlığı və ətraf mühitin mühafizəsi, onlara 

nəzarət, torpağın, suyun, yerin təkinin, atmosferin, meşələrin, heyvanlar və bitkilər aləminin qorunması, təbii 

ehtiyatlardan, habelə təkrar xammaldan istifadə, bu sahədə qayda və standartları müəyyənləşdirmək, həmçinin 

ətraf mühitin vəziyyətinə təsir göstərə bilən qərarlar qəbul etmək səlahiyyətli dövlət hakimiyyəti və yerli 

özünüidarəetmə orqanları, onların sahə strukturları, digər ixtisaslaşdırılmış fəaliyyət növləri ətraf mühitə dair 

informasiya obyektləri sayılır; 

1.0.3. Ətraf mühitə dair informasiya registri - dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanları tərəfindən ətraf 

mühitin vəziyyəti və ona təsir edən amillər haqqında yaradılan, saxlanılan və mütəmadi olaraq yeniləşdirilən 

sistemləşdirilmiş məlumatların məcmusudur. 

Maddə 2. Ətraf mühitə dair informasiya almaq haqqında qanunvericilik 

Ətraf mühitə dair informasiya almaq haqqında qanunvericilik Azərbaycan Respublikasının 

Konstitusiyasından, bu Qanundan, «Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında», «İnformasiya, informasiyalaşdırma və 

informasiyanın mühafizəsi haqqında», «Məlumat azadlığı haqqında», «Vətəndaşların müraciətlərinə baхılması 

qaydası haqqında», «Kütləvi informasiya vasitələri haqqında», «Dövlət sirri haqqında» Azərbaycan 

Respublikası Qanunlarından, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıхdığı beynəlxalq müqavilələrdən və digər 

müvafiq normativ hüquqi aktlardan ibarətdir. 

Maddə 3. Ətraf mühitə dair informasiyanın növləri 

3.1. Ətraf mühitə dair informasiya, əldə edilməsi qaydasına görə alınması məhdudlaşdırılan və açıq 

informasiya növlərinə bölünür. 

3.2. Alınması məhdudlaşdırılan informasiya növünün təsnifatı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

müəyyənləşdirilir. Belə informasiya bir orqanın inhisarında olmamalıdır. 

3.3. Açıq informasiyaya alınması məhdudlaşdırılmayan bütün məlumatlar aiddir. 

Maddə 4. Ətraf mühitə dair informasiya almaq hüququ 

Alınması məhdudlaşdırılan informasiya istisna edilməklə, hər bir şəxs zamanından asılı olmayaraq və şərt 

qoyulmadan ətraf mühitə dair informasiya almaq hüququna malikdir. 

Maddə 5. Ətraf mühitə dair informasiyanın alınmasına təminat 

5.1. Ətraf mühitə dair informasiyanın alınmasına təminat - informasiyanın axtarılmasına şərait yaratmaq, 

sənədlərlə tanış olmaq, onların surətini əldə etmək, vəzifəli şəxslərdən müsahibələr götürmək, mətbuat 

konfranslarında və digər tədbirlərdə iştirak etmək, yazılı sorğulara rəsmi cavablar almaq hüququnun dövlət və 

yerli özünüidarəetmə orqanları, habelə məsul şəxslər tərəfindən təmin edilməsidir. 

5.2. Dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanları müraciət edənin ətraf mühitə dair informasiya almaq 

hüququnu təmin etmək üçün aşağıdakıları həyata keçirməlidirlər: 

5.2.1. müvafiq fəaliyyətin ətraf mühitə proqnozlaşdırılan təsiri barədə informasiyanın toplanmasını təmin 

edən zəruri sistemlərin 

328



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

5.2.2. fövqəladə hallar barədə məlumat verilməsini; 

5.2.3. müraciət və ya sorğuya qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada və müddətdə baxılıb cavab 

verilməsini; 

5.2.4. toplanmış informasiyanın mütəmadi yeniləşdirilməsini; 

5.2.5. müraciət edənin verdiyi sorğuya əsasən ətraf mühitə dair informasiya obyektlərinin siyahısı ilə, 

habelə ətraf mühitə dair informasiya barədə sənədlərlə tanış edilməsini. 

5.3. Qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olunmaqla, dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanları 

ətraf mühitə dair informasiya verməkdən imtina etməməlidirlər. 

5.4. Ətraf mühitə dair informasiyanın hazırlanması, toplanması, istifadə olunması, yayılması qanunla, təhlili, 

saxlanması, yerləşdirilməsi, obyektlərin siyahısı, registri və onun aparılması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti 


Maddə 6. Ətraf mühitə dair informasiya verilməsi üzrə dövlət orqanlarının vəzifələri 

6.0. Ətraf mühitə dair informasiya verilməsi üzrə dövlət orqanları: 

6.0.1. Ətraf mühitə dair informasiya registrini aparır, istifadəsində olan registr və arxivlərin müraciət edənlər 

üçün açıq olmasını və bunlarla bağlı məlumatların verilməsini təmin edir. 

6.0.2. Kütləvi informasiya vasitələrində ətraf mühitə dair vaxtaşırı verilən məlumatların vahid formasını və 

müddətlərini müəyyən edir. 

6.0.3. Ətraf mühitə dair elektron məlumat bankında olan açıq informasiyanın müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanının müəyyənləşdirdiyi qaydada və müddətdə ümumi rabitə vasitələri ilə artırılması üçün tədbirlər görür. 

6.0.4. Üç ildə bir dəfədən az olmayaraq ətraf mühitin vəziyyətinə dair milli məruzələri, habelə ətraf mühitin 

vəziyyəti (keyfiyyəti və çirklənməsi) barədə məlumatları dərc edir. 

6.0.5. İldə bir dəfədən az olmayaraq ətraf mühitin vəziyyətinə dair hesabatlar tərtib edir, onları ictimaiyyət 

üçün açıq olan elektron məlumatlar bankına daxil edir, çirklənmələrlə bağlı kadastr və registr sistemlərinin 

təkmilləşdirilməsi üçün tədbirlər görür. 

Maddə 7. Ətraf mühitə dair informasiya verməkdən imtinanın əsasları 

7.1. Dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanları ətraf mühitə dair informasiya almaq barədə müraciət və ya 

sorğuya cavab verməkdən, habelə informasiyanın yayılmasından aşağıdakı hallarda imtina edə bilər: 

7.1.1. dövlətin təhlükəsizlik məsələləri ilə bağlı olduqda; 

7.1.2. dövlət hakimiyyəti orqanlarının beynəlxalq əlaqələr və müdafiə məsələləri üzrə məxfi materiallarına 

istinad edildikdə; 

7.1.3. məhkəmə orqanlarında baxılan və ya ibtidai istintaq mərhələsində olan məsələlərə aid olduqda; 

7.1.4. kommersiya sirrinə aid olduqda; 

7.1.5. açıqlanması ətraf mühit üçün təhlükə yaradacağı və ya onun komponentlərinə zərər vura biləcəyi 

təqdirdə; 

7.1.6. qanunvericiliklə müvafiq səlahiyyətə malik olmayan və ya üzərinə belə öhdəlik qoyulmayan, habelə 

məlumatların yayılmasına razılıq verməyən üçüncü şəxs tərəfindən təqdim olunmuş materiallara istinad 

olunduqda. 

7.2. Mövcud informasiya müvafiq dövlət orqanına təqdim edilən zaman sahibkar tərəfindən kommersiya sirri 

elan edilmişdirsə, həmin informasiyanı saxlayan şəxs onun açıqlanmasından dəyə biləcək zərər barədə sahibinin 

mövqeyini öyrənmək üçün sorğu verməlidir, Bu sorğuya 15 gün müddətində cavab verilməlidir Sahibkarın 

fəaliyyəti nəticəsində yaranan tullantılar və digər təsirlər kommersiya sirrinə aid edilə bilməz. Informasiyanın 

açıqlanmasında ictimai maraq onun gizlədilməsi marağından yüksək olduğu hallar istisna edilməklə, müraciət 

və ya sorğu edənə səbəbləri bildirilməklə, informasiyanın verilməsindən imtina oluna bilər. 

7.3. Bu Qanunun 7.1 və 7.2 maddələrində göstərilən informasiyadan ayırmaq mümkün olduqda, həmin 

informasiya onu verən orqan tərəfindən müəyyən edilən qaydada qismən də verilə bilər. 

Maddə 8. Ətraf mühitə dair informasiya almaq üçün müraciət və ya sorğunun verilməsi 

8.1. Ətraf mühitə dair informasiya almaq barədə müraciət və ya sorğu yazılı şəkildə təqdim edilməli, 

dəqiq və aydın tərtib olunmalı, sorğu edən barədə tam məlumatı əks etdirməlidir. Bu zaman müraciət edənin 

informasiyanı almaqda hüquqi və ya digər maraqlarının göstərilməsi zəruri deyildir. 

8.2. Müraciəti və ya sorğunu almış dövlət və ya yerli özünüidarəetmə orqanları əlavə məlumat tələb edə 

bilər. Müraciət edənin sorğunu dəqiqləşdirməməsi ətraf mühitə dair informasiyanın 

329



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

verilməsindən imtina üçün əsas ola bilər. 

8.3. Ətraf mühitə dair informasiya almaq üçün müraciət və ya sorğu aşağıdakılara göndərilir: 

8.3.1. açıq informasiya üzrə - müvafiq dövlət hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanlarına, onların 

strukturlarına, məsul şəxslərə; 

8.3.2. alınması məhdudlaşdırılan informasiya üzrə - təsnifatı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

müəyyən edilən dövlət hakimiyyəti orqanlarına. 

Maddə 9. Ətraf mühitə dair informasiya almaq üçün müraciət və ya sorğuya baхılması 

Ətraf mühitə dair informasiya almaq barədə müraciət və ya sorğu qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş 

qaydada qeydiyyata götürülür, baхılır və cavab verilir. 

Müraciət və ya sorğunu təmin etməkdən imtina olunduqda müraciət edənə ən geci 10 gün müddətində 

səbəbləri göstərməklə cavab verilir. Müraciət və ya sorğunun əhatə etdiyi məlumatlar vaхtında verilmədikdə 

əhəmiyyətini itirirsə, cavab dərhal, bu mümkün olmadıqda 24 saat ərzində verilir. Digər hallarda ətraf mühitə 

dair informasiya almaq üçün müraciət və sorğuya bir aydan gec olmayaraq, məlumat mürəkkəb olduqda isə 

(sorğu verənə ilkin cavab verməklə) iki ay ərzində cavab verilməlidir. 

Ətraf mühitə dair informasiya almaq üçün müraciət və ya sorğuya cavabları dövlət və ya yerli 

özünüidarəetmə orqanlarının rəhbərləri, həmin orqanlarda ətraf mühitə dair informasiya üçün məsul olan 

vəzifəli şəxs verir. Cavabda sorğu edilən informasiya ilə bağlı konkret məlumatlar göstərilir və tələb olunduqda 

müvafiq sənədlərin surəti əlavə olunur. 

Ətraf mühitə dair informasiya barədə verilən cavabda həmin informasiyanın kommersiya məqsədilə 

ötürülməsi, satılması, çoхaldılması, dərc edilməsi şərtləri bildirilməli və ya qadağan olunması göstərilməlidir. 

Ətraf mühitə dair informasiya almaq üçün müraciətin və ya sorğunun təmin edilməsindən imtina, cavab 

verən orqan tərəfindən əsaslandırılmalıdır. 

Maddə 10. Ətraf mühitə dair informasiya almaq üçün müraciət və ya sorğuya aid qərarların qəbulu 

10.1. Müvafiq dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanları, onların sahə strukturları səlahiyyətlərinə aid 

məsələlər üzrə ətraf mühitə dair informasiya registri aparmalı, həmçinin öz səlahiyyətləri daxilində onu almaq 

hüququ olan subyektləri bu informasiya ilə təmin etməlidir. 

10.2. Ətraf mühitə dair informasiya almaq üçün edilmiş müraciət və ya sorğuya cavab vermək qərarını 

müvafiq orqanın rəhbəri və ya ətraf mühitə dair informasiya registrinin aparılmasına məsul olan şəxs qəbul edir. 

10.3. Ətraf mühitə dair informasiyanın verilməsinin maliyyələşdirilməsi mənbələri, onun ödənişli və ya 

ödənişsiz olması, ödənişin həcminin müəyyənləşdirilməsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

müəyyən edilir. Bu qaydalarda haqq alınmasına əsas olan tarif dərəcələri, haqqın alınması və ondan dolma, 

haqqı qabaqcadan ödənməklə məlumat təqdimetmə hallarında müraciət edənin məlumatlarıdırılması şərtləri öz 

əksini tapmalıdır. Ödənişli informasiya üçün müəyyən edilən haqq onun hazırlanması, aparılması, surətinin 

çıхarılması və sair işlərin dəyərindən çoх ola bilməz. 

10.4. Ətraf mühitə dair informasiya birdəfəlik sorğu, eləcə də müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

müəyyən edilən qaydada informasiya almaq istəyən şəxslə bağlanmış müqavilə əsasında verilə bilər. 

10.5. Açıq informasiya müraciət və ya sorğuya cavab şəklində, eləcə də müvafiq icra hakimiyyəti orqanları 

tərəfindən öz səlahiyyətləri daхilində kütləvi İnformasiya vasitələrində müntəzəm yayımlamalar yolu ilə əhaliyə 

çatdırılır. 

10.6. Açıq informasiya müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təqvim ilinə dair hazırlanır və növbəti 

ilin birinci yarısından gec olmayaraq kütləvi informasiya vasitələrində yayımlanır. 

10.7. Alınması məhdudlaşdırılan informasiyanın verilməsi bu Qanuna və digər müvafiq qanunvericilik 

aktları ilə tənzimlənir. 

10.8. Elan edilməməsi və ya vaхtında elan edilməməsi ətraf mühitə ətraf mühitin mühafizəsi sistemlərinin 

pozulmasına, habelə əhalinin sağlamlığına ziyan vura bilən məlumatlar informasiya obyektləri tərəfindən dərhal 

açıqlanmalıdır. 

Maddə 11. Ətraf mühitə dair informasiyadan istifadəyə icazə və onun alınma hüququnun müdafiəsi 

11.1. Ətraf mühitə dair açıq və onun alınması məhdudlaşdırılan informasiyadan istifadəyə icazə 

verilməməsindən, habelə açıq formasıyanın əsassız olaraq alınması məhdudlaşdırılan informasiyaya aid 

edilməsindən, informasiya verilməsindən yayınmaqdan və imtinadan, ya natamam və ya qeyri-dəqiq cavab 

verilməsindən, müraciət edənin hüquqlarının pozulmasından məhkəməyə müraciət edilə bilər. 

330



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

11.2. Ətraf mühitə dair qeyri-dəqiq və ya əsassız imtina cavabı adamlar onlara dəyən maddi və mənəvi 

zərərin ödənilməsini tələb etmək hüququna malikdirlər. 

11.3. Ətraf mühitə dair informasiyanın əsasız olaraq alınması məhdudlaşdırılan informasiya növünə aid 

edilməsi barədə mübahisələr, həmçinin müraciət edənə həmin informasiyanın verilməsindən əsassız imtina və 

ya onun digər hüquqlarının pozulması nəticəsində dəyən zərərin ödənilməsi haqqında iddialar məhkəmədə 

baхılır. 

Maddə 12. Ətraf mühitə dair informasiyanın verilməsinin qanuna zidd məhdudlaşdırılmasına görə 

məsuliyyət 

Ətraf mühitə dair informasiyanın verilməsini qanuna zidd məhdudlaşdırmaqda təqsirli bilinən dövlət və ya 

yerli özünüidarəetmə orqanlarının rəhbərləri və digər vəzifəli şəxslər qanunvericiliyə uyğun olaraq məsuliyyət 


Maddə 13. Ətraf mühitə dair informasiya almaq sahəsində beynəlxalq fəaliyyət 

13.1. Ətraf mühitə dair informasiya almaq sahəsində beynəlxalq və dövlətlərarası əməkdaşlıq Azərbaycan 

Respublikasının qoşulduğu beynəlxalq müqavilələrə uyğun olaraq həyata keçirilir. 

13.2. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıхdığı 

beynəlxalq müqavilələr arasında ziddiyyət yarandığı halda, həmin beynəlxalq müqavilələr tətbiq edilir. 


№ 270 



331



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

İcbari ekoloji sığorta haqqında 


Bu Qanun ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsi zamanı əhalinin həyatına və sağlamlığına, əmlaka və 

ətraf mühitə vurulan zərərə görə mülki məsuliyyətin icbari sığortalanması şərtlərini və qaydalarını müəyyən 

edir, hüquqi və fiziki şəxslərin, habelə dövlətin və bələdiyyələrin əmlak mənafelərinin qorunmasına təminat 

verir. 



1.0.1. ekoloji sığorta - ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsi zamanı vurulan zərərə görə mülki 

məsuliyyətin sığortası; 

1.0.2. təhlükəli mənbə - əhali, əmlak və ətraf mühit üçün təhlükə yaradan partlayış-yanğın, zəhərləyici, 

çirkləndirici və digər zərərli maddələr, habelə radioaktiv və ionlaşdırıcı şüa mənbələri (bundan sonra - zərərli 

maddələr); 

1.0.3. ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsi - qəza və (və ya) texnogen fəlakət nəticəsində zərərli 

maddələrin atmosfer havasına, suya atılmasına, yerin səthində və təkində yayılmasına görə ətraf mühitin 

müvafiq ərazi üçün yol verilən həddən artıq çirklənməsi; 

1.0.4. ətraf mühitə vurulmuş zərər - ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsi zamanı müvafiq ərazi 

üçün yol verilən həddən artıq çirklənmiş torpaq sahələrinin və su obyektlərinin bərpasına tələb olunan vəsait, 

habelə atmosfer havasının çirklənməsi, heyvanlar və bitkilər aləminin məhv olunması ilə bağlı zərər; 

1.0.5. sığorta riskinin qiymətləndiricisi - sığortalının razılığı ilə sığortaçı tərəfindən təyin olunan, sığorta 

riskini müstəqil surətdə qiymətləndirən və bu sahədə ixtisaslaşmış hüquqi şəxs və ya hüquqi şəxs yaratmadan 

sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxs. 

M a d d ə 2 . Ekoloji sığorta haqqında qanunvericilik 

Ekoloji sığorta haqqında qanunvericilik bu Qanundan, Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsindən, 

"Sığorta haqqında", "Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında", "Texniki təhlükəsizlik haqqında" Azərbaycan 

Respublikasının qanunlarından və digər normativ hüquqi aktlardan ibarətdir. 

M a d d ə 3 . Ekoloji sığorta fəaliyyəti və obyekti 

3.1. Ekoloji sığorta fəaliyyəti təhlükəli mənbəyi olan və mülki məsuliyyəti sığortalanan müəssisənin və ya 

fərdi sahibkarın (bundan sonra - müəssisə) obyektində baş verən qəza və (və ya) texnogen fəlakət (bundan sonra 

- qəza) nəticəsində əhaliyə, əmlaka və ətraf mühitə vurulan zərərin ödənilməsi üçün təminat sisteminin 

yaradılmasına yönəldilən, qanuna görə həyata keçirilən sığortaçıların və sığorta bazarının digər iştirakçılarının 

fəaliyyətidir. 

Ekoloji sığorta fəaliyyəti bu Qanunun 9.5 və 9.6-cı maddələrində göstərilən xüsusi, bələdiyyə və dövlət 

mülkiyyətində olan müəssisələri əhatə edir. 

3.2. Ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsi zamanı insanların həyatına və sağlamlığına, üçüncü 

şəxslərin əmlakına, habelə ətraf mühitə vurduğu zərərə görə təhlükəli mənbəyi olan müəssisələrin mülki 

məsuliyyəti ilə bağlı əmlak mənafeləri ekoloji sığorta obyektidir. 

3.3. Ekoloji sığorta təhlükəli mənbəyi olan müəssisə ilə sığortaçı arasında qanunvericiliyə uyğun olaraq 

bağlanan müqavilə əsasında aparılır. 

M a d d ə 4 . Sığorta hadisəsi 

4.1. Ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsi zamanı insanların həyatına və sağlamlığına, üçüncü 

şəxslərin əmlakına və ətraf mühitə zərərin vurulmasına səbəb olan hadisə sığorta hadisəsi sayılır. 

4.2. Aşağıdakı halların nəticəsində zərərin vurulması sığorta hadisəsi hesab edilmir: 

4.2.1. zərərli maddələrin qanunvericiliklə müəyyən edilmiş normativlərə uyğun olaraq atılması və ya 

yayılması; 

4.2.2. hərbi əməliyyat, tətil, mülki çaxnaşma, qanuna itaətsizlik, təxribat, təbii fəlakət və bu qəbildən digər 

qarşısıalınmaz fövqəladə halların nəticələri ilə birbaşa və ya dolayısı ilə bağlı olan ətraf mühitin çirklənməsi; 

4.2.3. sığortalının və ya zərərçəkmiş şəxsin ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsinə səbəb olan 

bilərəkdən edilmiş hərəkəti və ya hərəkətsizliyi; 

4.2.4. sığortalının texniki təhlükəsizlik və ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin tələblərini 

pozması; 

4.2.5. sığortalıya məlum olan, lakin barəsində sığortaçıya məlumat verilməmiş sığorta hadisəsinin baş 

verməsi riskini artıran hal və hərəkətlər; 

332



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

4.2.6. sığortalının texnoloji və təbiəti mühafizə avadanlığının texniki vəziyyətinə nəzarət etməyə cavabdeh 

olan vəzifəli şəxslərin təqsirli hərəkətləri və ya hərəkətsizliyi. 

M a d d ə 5 . Sığortaçılar, onların hüquqları və vəzifələri 

5.1. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq ekoloji sığortanı həyata keçirməsi üçün 

xüsusi razılıq almış sığorta təşkilatları sığortaçılar hesab olunur. 

5.2. Sığortaçının hüquqları: 

5.2.1. sığortalı ilə birlikdə ekoloji sığorta riskini qiymətləndirmək və ya bu işin görülməsini sığorta riskinin 

müstəqil qiymətləndiricisinə həvalə etmək; 

5.2.2. zərərin ödənilməsi barədə sığortalıya qarşı irəli sürülən iddialar üzrə məhkəmə icraatında iştirak 

etmək, müqavilədə nəzərdə tutulduğu hallarda sığortalının adından məhkəmədə çıxış etmək; 

5.2.3. sığorta hadisəsinə dair sığortalıdan məlumat almaq, onun səbəblərini araşdırmaq üçün sığortalanmış 

müəssisəyə daxil olmaq və zəruri sənədlərin təqdim edilməsini ondan tələb etmək; 

5.2.4. əmlaka və ətraf mühitə vurulan zərərin qiymətləndirilməsində təbiəti mühafizə və digər müvafiq 

orqanlarla birlikdə iştirak etmək; 

5.2.5. sığorta müqaviləsi bağlandıqdan sonra sığorta riskinin artmasına səbəb olan hallar meydana çıxdıqda 

sığortalıdan müqavilə şərtlərinin dəyişdirilməsini, o cümlədən sığorta haqlarının artırılmasını tələb etmək. 

5.3. Sığortaçının vəzifələri: 

5.3.1. sığorta hadisəsi baş verdikdə müqavilədə nəzərdə tutulmuş müddətdə sığorta ödənişini vermək və ya 

ödənişini verməkdən imtinanı yazılı şəkildə əsaslandırmaq; 

5.3.2. sığorta hadisəsinin qarşısının alınmasına və ya zərərin azalmasına sığortalının çəkdiyi xərclərin 

əvəzini sığorta müqaviləsində nəzərdə tutulmuş qaydada və miqdarda ödəmək; 

5.3.3. sığorta hadisəsinin baş vermə ehtimalının (sığorta riskinin) azaldılması istiqamətində əhəmiyyətli 

tədbirlər görüldükdə və ya zərərli maddələrlə əməliyyat həcmi əhəmiyyətli dərəcədə dəyişildikdə sığortalının 

tələbi ilə sığorta müqaviləsində müvafiq dəyişikliklər etmək və ya onu yenidən bağlamaq. 

M a d d ə 6 . Sığortalılar, onların hüquqları və vəzifələri 

6.1. Zərərli maddələrin istehsalı, əldə olunması, emalı, istifadə edilməsi, daşınması, basdırılması və ya məhv 

edilməsi ilə məşğul olan hüquqi şəxslərin və hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti göstərən fiziki 

şəxslərin insanların həyatına və sağlamlığına, üçüncü şəxslərin əmlakına, ətraf mühitə vurduğu zərərə görə 

mülki məsuliyyəti sığortalanmalıdır. Mülki məsuliyyəti sığortalanmış həmin şəxslər sığortalı hesab olunurlar. 

6.2. Sığortalının hüquqları: 

6.2.1. sığortaçı ilə müqavilə əsasında ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsinin qarşısının alınması 

tədbirlərinin görülməsi üçün sığortaçının yaratdığı müvafiq ehtiyat fondunun vəsaitindən istifadə etmək; 

6.2.2. sığorta hadisəsinin baş verməsi riskinin azaldılması, istiqamətində tədbirlər görüldükdə sığorta 

haqlarının yenidən hesablanmasını sığortaçıdan tələb etmək; 

6.2.3. sığorta qaydaları ilə tanış olmaq; 

6.3. Sığortalının vəzifələri: 

6.3.1. sığorta müqaviləsinə uyğun olaraq sığorta haqlarını vaxtında ödəmək; 

6.3.2. sığorta riskinin, habelə sığorta hadisəsinin səbəblərinin və nəticələrinin müəyyənləşdirilməsi, zərərin 

həcminin qiymətləndirilməsi üçün zəruri olan məlumatı sığortaçıya təqdim etmək, habelə sığortaçının 

nümayəndələrinin müəssisəyə daxil olmasını, avadanlığın vəziyyəti ilə tanış olmasını, qəza yerinə baxmasını 

təmin etmək; 

6.3.3. ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsi və ya onun üçün təhlükə yaradan amillər barəsində sığorta 

müqaviləsində nəzərdə tutulmuş qaydada sığortaçıya məlumat vermək; 

6.3.4. ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsinin mənfi təsirinin minimuma endirilməsi üçün tədbirlər 

görmək; 

6.3.5. ətraf mühit üçün ekoloji təhlükə yaradan hər hansı fəaliyyəti və obyektləri barədə sığortaçıya məlumat 

vermək. 

M a d d ə 7 . Ekoloji sığorta müqaviləsi 

7.1. Sığortalı ilə sığortaçı arasında bağlanan ekoloji sığorta müqaviləsinə görə, sığortaçı sığorta hadisəsi 

nəticəsində vurulmuş zərərə görə fiziki və hüquqi şəxslərin, dövlət hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə 

orqanlarının irəli sürdükləri iddialar (tələblər) üzrə sığortalıya sığorta ödənişi vermək, sığortalı isə müəyyən 

olunan müddətlərdə sığorta haqqını ödəmək öhdəliklərini götürürlər. Müqavilə ən azı bir il müddətinə bağlanır. 

7.2. Müqavilədə sığorta ödənişinin və haqlarının ödənilməsi qaydası və müddəti, tərəflərin qarşılıqlı hüquq 

və vəzifələri, habelə qanunvericilikdən irəli gələn və hər iki tərəfin razılaşdığı digər şərtlər müəyyən edilir. 

333



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

7.3. Ekoloji sığorta müqaviləsi bağlanan zaman sığortalının ekoloji auditi aparıla bilər. Müqavilədə başqa 

hal nəzərdə tutulmamışsa, ekoloji audit sığortalının hesabına aparılır. Tərəflərdən hər hansı birinin təşəbbüsü ilə 

və onun hesabına da ekoloji audit aparıla bilər. 

M a d d ə 8 . Ekoloji sığorta müqaviləsinin olmasına nəzarət 

Təhlükəli mənbəyi olan müəssisə fəaliyyət göstərdikdə, istifadəyə verildikdə, yenidən qurulduqda, habelə 

təbiətdən istifadə üçün icazə aldıqda, belə müəssisədə ekoloji sığorta müqaviləsinin olmasına nəzarəti müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanı həyata keçirir. 

M a d d ə 9 . Sığorta məbləği 

9.1. Ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsi zamanı vurulan zərərin ödənilməsi üzrə sığortaçının 

məsuliyyətinin son həddi olan sığorta məbləği ekoloji sığorta riskinin qiymətləndirilməsi əsasında sığortalı ilə 

sığortaçı arasında bağlanan sığorta müqaviləsi ilə müəyyən edilir. 

9.2. Məsuliyyətin son həddi (sığorta məbləği) sığorta müqaviləsinin qüvvədə olduğu müddət ərzində ətraf 

mühitin qəza nəticəsində çirklənməsi zamanı vurulmuş zərərin bir faktından irəli gələn bir və ya bir neçə 

iddialar üzrə sığorta ödənişlərinin verilməsi üçün müəyyən edilir. 

9.3. Sığorta riskinin müəyyənləşdirilməsi və sığorta məbləğinin hesablanması aşağıdakı meyarlara əsasən 

həyata keçirilir: 

9.3.1. zərərli maddələrin təhlükə dərəcəsi; 

9.3.2. zərərli maddələrin istehsalı, emalı, daşınması, basdırılması, məhv edilməsi və üzərində keçirilən digər 

əməliyyatların aparılması həcmi; 

9.3.3. istismar olunan avadanlığın texniki vəziyyəti; 

9.3.4. insanların həyatına və sağlamlığına, əmlaka, yerin təkinə, heyvanlar və bitkilər aləminə, torpağa, su 

obyektlərinə, atmosfer havasına ekoloji təhlükə törətməsi baxımından təhlükəli mənbəyi olan müəssisənin 

coğrafi mövqeyi və yerləşdiyi ərazinin təbii (hidrometeoroloji) şəraiti. 

9.4. Normativ metodik sənədlərlə əlavə meyarlar da müəyyən edilə bilər. 

9.5. İcbari ekoloji sığorta üçün sığorta məbləği hər bir kateqoriya üzrə şərti maliyyə vahidinin 10 000 

mislindən az və 1 000 000 mislindən çox olmamaq şərti ilə aşağıdakı qaydada müəyyənləşdirilir: 

9.5.1. birinci kateqoriya: radioaktiv maddələrin emalı, istifadəsi, saxlanması və basdırılması ilə məşğul olan 

müəssisələr - əməliyyat Həcminin dəyərindən 0,9 faizi; 

9.5.2. ikinci kateqoriya: neft və qazçıxarma, qazma müəssisələri - neft hasilatı və qazma işləri dəyərindən 

0,7 faizi; 

9.5.3. üçüncü kateqoriya: neftayırma, neft emalı məhsullarının istehsalı və qaz emalı müəssisələri (benzin, 

ağ neft, yanacaq mazut, dizel yanacağı, neft-bitum və sairə) - istehsal dəyərindən 0,6 faizi; 

9.5.4. dördüncü kateqoriya: kimyəvi maddələrin və məhsulların istehsalı müəssisələri (propilen, etilen, 

polietilen, izopropil spirti, lak-boya məmulatları, kaustik soda, xlorid turşusu, propilen oksidi, dixloretan, 

benzol, divinil, qatran, pirokondensat və sairə) - istehsal dəyərindən 0,5 faizi; 

9.5.5. beşinci kateqoriya: istilik elektrik stansiyaları - elektrik enerjisinin istehsalı dəyərindən 0,1 faizi; 

9.5.6. altıncı kateqoriya: magistral neft və qaz boru kəmərləri - şərti maliyyə vahidinin 300 000 misli; 

9.5.7. yeddinci kateqoriya: neft və maye şəklində neft və qaz emalı və kimya məhsulları, radioaktiv və digər 

zərərli maddələrin daşınması; 

dəmir yolu və gəmi (su nəqliyyatı) ilə daşınan hər 1000 ton - şərti maliyyə vahidinin 150 misli; 

hər bir avtomobili - şərti maliyyə vahidinin 500 misli; 

9.5.8. səkkizinci kateqoriya: avtomobillər üçün yanacaq doldurma stansiyaları (benzin, dizel yanacağı, qaz) 

- şərti maliyyə vahidinin: 

Bakıda - 20 000 misli; 

Sumqayıtda -15 000 misli; 

digər rayon və şəhərlərdə -10 000 misli. 

9.6. "Texniki təhlükəsizlik haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa 1-ci əlavənin 1-ci bəndində 

göstərilən və bu Qanunun 9.5-ci maddəsində əhatə olunmamış zərərli maddələrdən istifadə edən müəssisələr 

üçün (istehsal, emal, daşınma, saxlama, məhv etmə və sairə) icbari ekoloji sığorta məbləği şərti maliyyə 

vahidinin 20 000 mislində müəyyən olunur. Bu məbləğə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının bu Qanunun 9.3 və 

9.4-cü maddələrinə uyğun olaraq təsdiq etdiyi əmsallar tətbiq edilir. 

9.7. Sığortalı öz məsuliyyətini könüllü olaraq bu Qanunun 9.5 və 9.6-cı maddələrində müəyyən edilmiş 

sığorta məbləğindən artıq sığorta etdirə bilər. 

M a d d ə 1 0 . Sığorta haqqı və tarifi 

334



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

10.1. Sığorta haqqı məsuliyyətin son həddi olan sığorta məbləğindən asılı olaraq sığorta tarifi üzrə 

hesablanır və sığorta müqaviləsi ilə müəyyən edilir. 

10.2. İcbari ekoloji sığorta üçün sığorta tarifinin minimum faiz dərəcəsi bu Qanunun 9.5 və 9.6-cı 

maddələrində müəyyən edilmiş minimum sığorta məbləğinin 2 faizini təşkil edir. 

M a d d ə 1 1 . Sığorta ödənişi 

11.1. Sığorta hadisəsi baş verdikdə sığortaçı fiziki və hüquqi şəxslərin, dövlət hakimiyyəti və yerli 

özünüidarəetmə orqanlarının irəli sürdükləri iddialar (tələblər) üzrə vurulmuş zərərin ödənilməsi üçün 

sığortalıya və ya zərərçəkənlərə sığorta ödənişi verir. 

11.2. Sığorta ödənişi zərərin faktiki miqdarında verilir və sığorta ödənişlərinin ümumi miqdarı sığortaçının 

məsuliyyətinin son həddindən (sığorta məbləğindən) artıq ola bilməz. 

11.3. Sığorta ödənişini vermək üçün sığortalı aşağıdakı sənədləri təqdim etməlidir: 

11.3.1. sığorta hadisəsinin səbəbləri, zərərin miqyası və nəticəsi barədə səlahiyyətli komissiyanın aktı; 

11.3.2. sığorta hadisəsi ilə bağlı müəssisədaxili sənədlər; 

11.3.3. hadisə ilə bağlı sığortalıya qarşı irəli sürülən iddialar (tələblər); 

11.3.4. iddialar üzrə mübahisə olduqda, ödənilməli olan zərərin miqdarı göstərilməklə məhkəmənin qərarı. 

11.4. Ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsinin qonadotrop nəticələri ilə bağlı zərər və cərimələr 

sığortaçı tərəfindən ödənilmir. 

11.5. Sığortalının eyni risklərə dair qüvvədə olan bir neçə sığorta müqaviləsi olduqda hər sığortaçı öz 

məsuliyyətinin həddi olan sığorta məbləğinin bütün müqavilələr üzrə ümumi sığorta məbləğinə olan nisbətinə 

bərabər faiz miqdarında sığorta ödənişi verir. 

M a d d ə 1 2 . Sığorta ödənişini verməkdən imtina 

12.0. Sığortaçının aşağıdakı hallarda sığorta ödənişini verməkdən imtina etmək hüququ vardır: 

12.0.1. sığortalı sığorta hadisəsinin baş verməsinə səbəb olan və ya başvermə ehtimalını artıran dəyişikliklər 

(risklər) haqqında müqavilədə müəyyən edilmiş müddətdə sığortaçıya məlumat vermədikdə; 

12.0.2. bu Qanuna görə sığorta hadisəsi hesab edilməyən hallarda zərər vurulduqda; 

12.0.3. sığortalının sığortalanmış əmlaka dəymiş zərərin qarşısını almaq və ya həcmini azaltmaq üçün 

lazımi və mümkün tədbirləri görmək iqtidarında olduğu halda həmin tədbirləri qəsdən görməməsi; 

12.0.4. qanunvericilikdə və ya sığorta müqaviləsində digər əsaslar olduqda. 

M a d d ə 1 3 . Sığorta ehtiyatları 

13.1. Ekoloji sığorta müqaviləsinə görə öhdəliklərinin yerinə yetirilməsini təmin etmək məqsədi ilə sığortaçı 

daxil olmuş sığorta haqlarından qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada sığorta ehtiyatları yaratmalıdır. 

13.2. Sığortaçılar ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsinin qarşısının alınması və vurula bilən zərərin 

azaldılması tədbirlərinin maliyyələşdirilməsi üçün sığorta haqlarının 5 faizini və komisyon mükafatları üçün 

sığorta haqlarının 10 faizini müvafiq sığorta ehtiyatları fondlarına yönəldirlər. 

13.3. Tədbirlərin maliyyələşdirilməsi üçün sığorta ehtiyatları fondu sığortalının sığortaçı ilə razılaşdığı və 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanının təsdiq etdiyi sığortalının təbiəti mühafizə tədbirləri planına uyğun olaraq 

istifadə edilir. 

M a d d ə 1 4 . İddia müddəti 

14.1. Ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsi zamanı insanların həyatına və sağlamlığına vurulan zərərin 

ödənilməsinə dair tələblərə iddia müddəti şamil edilmir. 

14.2. Əmlaka, yerin təkinə, torpağa, su obyektlərinə, atmosfer havasına, heyvanlar və bitkilər aləminə vurulan 

zərərin ödənilməsi ilə bağlı tələblər üzrə iddia müddəti sığorta hadisəsinin baş verdiyi gündən etibarən 2 ildir. 

M a d d ə 1 5 . Qanunun pozulmasına görə məsuliyyət 

Bu Qanunun pozulmasına görə sığortaçılar və sığortalılar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada 



Ekoloji sığorta münasibətləri ilə bağlı mübahisələr Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən 

edilmiş qaydada, o cümlədən məhkəmə qaydasında həll edilir. 




№ 271-IIQ 

335



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

«Böyük məsafələrdə havanın transsərhəd çirkləndirilməsi haqqında» 

Konvensiyaya qoşulmaq barədə 



I. Azərbaycan Respublikası «Böyük məsafələrdə havanın transsərhəd çirkləndirilməsi haqqında» 1979-cu il 

noyabrın 13-də Cenevrə şəhərində imzalanmış Konvensiyaya qoşulsun. 



№291-IIQ 



336



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

"Xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında" 

Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar 

"Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa 




I. "Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericilik toplusu, 1999-cu il, № 8, maddə 472; 2001-ci il, № 3, maddə 148) aşağıdakı 

dəyişikliklər və əlavələr edilsin: 

1. 28-ci maddənin 1-ci hissəsinin 1.7-ci bəndində "təbiət ərazilərinin" sözlərindən sonra "və obyektlərinin" 

sözləri, 1.10-cu bəndində "keçirilməsinə" sözündən sonra "dövlət kadastrının aparılmasına" sözləri əlavə edilsin; 

2. 51-ci maddəyə aşağıdakı məzmunda 5-ci hissə əlavə edilsin: 

"5. Dövlət təbiət qoruqları sahəsində idarəetməni həyata keçirən orqanlar təsərrüfat obyektlərinin və digər 

obyektlərin yerləşdirilməsi layihələrinin və sxemlərinin dövlət ekoloji ekspertizasında iştirak edirlər."; 

3. 51-ci maddənin 5-ci hissəsi 6-cı hissə hesab edilsin; 


maddənin adına "əraziləri" sözündən sonra "və obyektləri" sözləri əlavə edilsin; 

1-ci hissədə "estetik əhəmiyyət" sözləri "estetik və sağlamlaşdırma əhəmiyyəti" sözləri ilə, "obyektlərdən" 

sözü "obyektlərindən" sözü ilə, "və su məkanı (akvatoriya) sahələridir" sözləri "su (akvatoriya) sahələri və 

onların üzərindəki atmosfer məkanıdır" sözləri ilə əvəz edilsin; 

4-cü hissədə "əraziləri" sözündən sonra "və obyektləri" sözləri əlavə edilsin, "regionlararası, dövlət" sözləri 

"respublika, bölgə" sözləri ilə əvəz edilsin. 





№ 308-IIQD 

337



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

"Sərhəddən keçən su axınlarının və beynəlxalq göllərin mühafizəsi və istifadəsi haqqında" 

1992-ci il tarixli BMT Konvensiyasının "Su və sağlamlıq haqqında" 

1999-cu il 17 iyun tarixli Protokoluna qoşulmaq barədə 



I. Azərbaycan Respublikası "Sərhəddən keçən su axınlarının və beynəlxalq göllərin mühafizəsi və istifadəsi 

haqqında” 1992-ci il tarixli BMT Konvensiyasının "Su və sağlamlıq haqqında" 1999-cu il 17 iyun tarixli 

Protokoluna qoşulsun. 




Bakı şəhəri, 22 oktyabr 2002-ci il 

№ 372-II Q 

338



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

"Xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında" 

Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilməsi barədə 



I. "Xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 

(Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu, 2000-ci il, № 7, maddə 479) 29-cu maddəsinin ikinci 

hissəsində "geoloji açılışlar" sözlərindən sonra "palçıq vulkanları" sözləri əlavə edilsin. 





№ 390-IIQD 

339



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

"Bələdiyyələrin su təsərrüfatı haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 

tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının Su Məcəlləsinə əlavələr edilməsi barədə 



I. Azərbaycan Respublikasının Su Məcəlləsinə (Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu, 1998- 

ci il, № 3, maddə 135; 1999-ci il, № 8, maddə 476; 2002-ci il, № 5, maddə 237) aşağıdakı əlavələr edilsin: 

1. 20-ci maddənin dördüncü abzasında "istifadə yerlərini" sözlərindən sonra "müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanları ilə razılaşdıraraq" sözləri əlavə edilsin. 

2. 97-ci maddəyə aşağıdakı məzmunda dördüncü hissə əlavə edilsin: 

"Bələdiyyələrin su təsərrüfatı obyektlərində sudan pullu istifadə qaydaları və şərtləri bu Məcəllə, digər 

müvafiq qanunvericilik aktları, habelə bələdiyyə aktları ilə müəyyən edilir.". 





№ 392-IIQD 

340



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi haqqında 


Bu Qanun əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi ilə bağlı dövlət siyasətinin hüquqi, iqtisadi və 

təşkilati əsaslarını müəyyən edir, bu sahədə münasibətləri tənzimləyir. 


I f ə s i l 



1.0.1. ekoloji təhsil - ətraf mühitin mühafizəsi və təbii ehtiyatlardan istifadə üzrə normaların, xüsusi 

biliklərin, təcrübənin tədrisi və öyrənilməsi prosesi; 

1.0.2. ekoloji biliklər - ətraf mühitə, ekologiyaya, insan və təbiət arasında qarşılıqlı əlaqələrə dair 

məlumatlar; 

1.0.3. ekoloji maarifləndirmə - ekoloji mədəniyyətin formalaşmasına yönəldilmiş ekoloji bilik və təcrübənin 

yayılması; 

1.0.4. ekoloji mədəniyyət - əhalinin və ölkənin ekoloji təhlükəsizliyinə, insanın ətraf mühitlə qarşılıqlı 

əlaqəsinə dair bilik və təcrübənin məcmusu. 

M a d d ə 2 . Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi haqqında qanunvericilik 

Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi haqqında qanunvericilik Azərbaycan Respublikasının 

Konstitusiyasından, bu Qanundan, təhsil və ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağlı qanunlardan, Azərbaycan 

Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdən və digər müvafiq normativ hüquqi aktlardan 

ibarətdir. 

M a d d ə 3 . Qanunun təsir dairəsi 

3.1. Bu Qanunun təsir dairəsinə ekoloji təhsil prinsiplərini özündə əks etdirən və dövlət təhsil standartlarına 

uyğun fasiləsiz ekoloji təhsil və maarifləndirmə sistemi, həmçinin təhsil müəssisələrində ekoloji təhsilə aid 

informasiya məkanı daxildir. 

3.2. Bu Qanun ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində idarəetməni həyata keçirən dövlət hakimiyyəti və 

yerli özünüidarəetmə orqanlarına, təhsil müəssisələrinə, əhalinin maarifləndirilməsi ilə məşğul olan, həmçinin 

digər aidiyyəti hüquqi və fiziki şəxslərə şamil edilir. 

M a d d ə 4 . Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi sahəsində dövlət siyasətinin əsas 

prinsipləri 

4.1. Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi sahəsində dövlət siyasəti ətraf mühitin mühafizəsi və 

təhsil haqqında qanunvericiliyin tələblərinə, müvafiq dövlət proqramlarına, habelə bunlara dair ölkədə və 

beynəlxalq təcrübədə mövcud olan prinsiplərə uyğun həyata keçirilir. 

4.2. Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi sahəsində dövlət siyasətinin prinsiplərinə aşağıdakılar 

aiddir: 

4.2.1. ümumi ekoloji biliklərə yiyələnməsi üçün hər kəsə bərabər şəraitin yaradılması; 

4.2.2. orta təhsil sistemində ekoloji biliklərin tədrisinin icbariliyi; 

4.2.3. ekoloji təhsil və maarifləndirmə prosesinin fasiləsizliyi; 

4.2.4. ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində aşkarlığın təmin olunması; 

4.2.5. ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində dövlət siyasətinin həyata keçirilməsində əhalinin və qeyrihökumət 

təşkilatlarının iştirakına şərait yaradılması. 

I I f ə s i l 

ƏHALİNİN EKOLOJİ TƏHSİLİ VƏ MAARİFLƏNDİRİLMƏSİ SAHƏSİNDƏ İDARƏETMƏ 

M a d d ə 5 . Ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində dövlət hakimiyyəti orqanlarının hüquqları 

və vəzifələri 

5.1. Ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində dövlət hakimiyyəti orqanlarının hüquqları və vəzifələri 


5.1.1. ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərinin müəyyən edilməsi 

və onların həyata keçirilməsi; 

341



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

5.1.2. ekoloji təhsil və maarifləndirmə sisteminin təşkil edilməsi; 

5.1.3. ekoloji təhsil və maarifləndirmə sisteminin informasiya və elmi-metodik təminatı; 

5.1.4. sahə qanunvericiliyinin digər normativ hüquqi aktlara uyğunluğunun təmin edilməsi; 

5.1.5. təhsil və ekoloji təhsil proqramlarının uyğunluğunu təmin etmək üçün dövlət ekspertizasının 

aparılması; 

5.1.6. ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarının, qeyrihökumət 

təşkilatlarının, müvafiq hüquqi və fiziki şəxslərin fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi və 

istiqamətləndirilməsi; 

5.1.7. ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində dövlət ekoloji proqramların hazırlanması, təsdiqi və həyata 


5.1.8. ekoloji təhsil və maarifləndirmə sistemi üçün mütəxəssis-ekoloqların, elmi, pedaqoji və digər 

kadrların hazırlanması və ixtisaslarının artırılması; 

5.1.9. ekoloji təhsil sahəsində beynəlxalq müqavilələrin və proqramların, dövlətlərarası sazişlərin 

hazırlanması və yerinə yetirilməsi; 

5.1.10. ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində fəaliyyət göstərən hüquqi və fiziki şəxslərin, o cümlədən 

qeyri-hökümət təşkilatlarının fəaliyyətlərinin stimullaşdırılması. 

5.1.11. ekoloji təhsilin və maarifləndirmənin təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə, ətraf mühitin mühafizəsi 

və onun bərpa edilməsi üzrə fəaliyyətin təmin edilməsi; 

5.1.12. ekoloji təhsil və maarifləndirmə məsələlərinin müvafiq dövlət proqramlarına daxil edilməsi; 

5.2. Ekoloji təhsil və maarifləndirmə üzrə dövlət proqramları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

müəyyən edilən qaydada hazırlanır, qəbul edilir və dərc olunur. 

M a d d ə 6 . Ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində yerli özünüidarəetmə orqanlarının 

hüquqları və vəzifələri 

6.0. Yerli özünüidarəetmə orqanlarının bu Qanuna uyğun olaraq öz səlahiyyətləri daxilində ekoloji təhsil və 

maarifləndirmə sahəsində aşağıdakı hüquqları və vəzifələri vardır: 

6.0.1. ərazi hüdudları daxilində ekoloji təhsilin idarə edilməsi üzrə strukturların yaradılmasında iştirak 

etmək; 

6.0.2. qanunvericiliyə uyğun olaraq ekoloji təhsili və maarifləndirməni təşkil etmək, bu sahədə tədris 

fəaliyyətini həyata keçirən hüquqi şəxslər yaratmaq, dövlət və bələdiyyə təhsil müəssisələrindən, məlumat-tədris 

bazasından istifadə etmək; 

6.0.3. əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi üzrə dövlət və regional proqramların işlənməsi və 

təkmilləşdirilməsi baxımından təkliflər irəli sürmək, qanunvericilikdə nəzərdə tutulan qaydada bu proqramların 

həyata keçirilməsində iştirak etmək, ekoloji təhsilin inkişafına kömək etmək. 

M a d d ə 7 . Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi sahəsində fiziki şəxslərin, qeyri-hökumət 

təşkilatlarının və digər hüquqi şəxslərin hüquqları və vəzifələri 

7.1. Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi sahəsində fiziki şəxslərin, qeyri-hökumət təşkilatlarının və 

digər hüquqi şəxslərin hüquqları və vəzifələri: 

7.1.1. dövlət siyasətinə dair təklif və layihələrin, dövlət proqramlarının hazırlanmasında, ekoloji təhsilin 

keyfiyyəti üzrə aparılan monitorinqdə, sahə üzrə beynəlxalq əməkdaşlıq proqramlarının işlənməsində və həyata 

keçirilməsində iştirak etmək; 

7.1.2. təhsil prosesini təmin etmək məqsədilə tələb olunan ekoloji məlumatlara dair sorğu göndərmək və onu 

əldə etmək; 

7.1.3. məlumat-tədris və ekoloji təhsil bazasını yaratmaq və ondan istifadə etmək; 

7.1.4. ekoloji biliklərə yiyələnmək; 

7.1.5. ekoloji təhsili qanunvericiliyə müvafiq olaraq dövlət təhsil standartlarına uyğun həyata keçirmək; 

7.1.6. hər kəsi təbiətə qayğı və məsuliyyətli münasibət bəsləmək ruhunda tərbiyə etmək. 

7.2. Ekoloji təhsil ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslər bu sahə üzrə müvafiq sənədə malik olmalıdırlar. 

M a d d ə 8 . Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi sahəsində fəaliyyətin əlaqələndirilməsi 

8.1. Dövlət hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanları və qeyri-hökumət təşkilatları əhalinin ekoloji 

təhsili və maarifləndirilmənin təşkili, onun həyata keçirilməsi sahəsində öz fəaliyyətlərini əlaqələndirirlər. 

8.2. Bu fəaliyyətlərin əlaqələndirilməsi məqsədi ilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən sahələrarası 

komissiya yaradılır. Bu komissiyanın fəaliyyəti həmin orqanın təsdiq etdiyi əsasnamə ilə tənzimlənir. 

342



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

8.3. Sahələrarası komissiyanın tərkibinə ətraf mühitin mühafizəsi, qanunvericilik, elm, təhsil, mədəniyyət, 

kütləvi informasiya vasitələri, iqtisadiyyat, səhiyyə, hüquq mühafizə və digər dövlət orqanlarının, habelə 

bələdiyyələrin, qeyri-hökumət təşkilatlarının nümayəndələri daxil ola bilərlər. 

M a d d ə 9 . Ekoloji təhsil və maarifləndirmə üzrə məsləhət şuralarının yaradılması 

9.1. Ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində hüquqi və fiziki şəxslərin ekoloji təhsil, ətraf mühitin 

mühafizəsi və təbii ehtiyatlardan istifadə məsələləri üzrə məlumatlandırılması, onlara elmi-metodik 

məsləhətlərin verilməsi məqsədi ilə məsləhət şuraları yaradılır. 

9.2. Məsləhət şuraları ekoloji təhsilin və maarifləndirmənin təşkili və icrası ilə məşğul olan müvafiq hüquqi 

şəxslərin, icra hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanlarının nəzdində yaradılır. 

9.3. Məsləhət şuralarının fəaliyyəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanının təsdiq etdiyi əsasnamə ilə 


I I I f ə s i l 

EKOLOJİ TƏHSİL VƏ MAARİFLƏNDİRMƏ SAHƏSİNDƏ STANDARTLAR VƏ 

İQTİSADİ TƏNZİMLƏNMƏ 

M a d d ə 1 0 . Ekoloji təhsil sahəsində dövlət təhsil standartları 

10.1. Ekoloji təhsil üzrə dövlət təhsil standartları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən əlaqədar dövlət 

orqanlarının iştirakı ilə hazırlanır və təsdiq edilir. 

10.2. Ekoloji təhsil sahəsində təhsil müəssisələrinin tipləri, təhsilalma formaları və mərhələləri üçün nəzərdə 

tutulan icbari ekoloji təhsil proqramlarının məzmunu müvafiq dövlət təhsil standartlarına uyğun 


10.3. Ekoloji təhsil üzrə dövlətin təhsil standartları ekoloji təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, bu sahədə 

mütəxəssislərin bilik səviyyəsinin müəyyənləşdirilməsi məqsədi ilə aparılan attestasiya sənədlərində əsas 

götürülür. 

M a d d ə 1 1 . Ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində iqtisadi tənzimlənmə 

11.1. Ekoloji təhsil və maarifləndirmə ilə bağlı fəaliyyətin maliyyə mənbələri aşağıdakılardır: 

11.1.1. dövlət və yerli büdcələrdən ayırmalar; 

11.1.2. dövlət ekoloji fondların vəsaitləri; 

11.1.3. qrantlar, ianələr və qanuna zidd olmayan digər daxilolmalar. 

11.2. Maliyyə vəsaitləri aşağıdakı məqsədlər üçün istifadə olunur: 

11.2.1. ətraf mühitin mühafizəsi, təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə ilə bağlı dövlət, regional və digər 

proqramlar üzrə ekoloji təhsilin və maarifləndirmənin maliyyələşdirilməsinə; 

11.2.2. ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində dövlət siyasətini yerinə yetirən hüquqi və fiziki şəxslər 

üçün maddi və mənəvi stimullaşdırma sisteminin təşkilinə. 

I V f ə s i l 

ƏHALİNİN EKOLOJİ TƏHSİLİ VƏ MAARİFLƏNDİRİLMƏSİ SAHƏSİNDƏ 

QANUNVERİCİLİYİN TƏLƏBLƏRİNİN YERİNƏ YETİRİLMƏSİNƏ NƏZARƏT 

M a d d ə 1 2 . Qanunun yerinə yetirilməsinə nəzarət 

12.1. Bu Qanunun yerinə yetirilməsinə dövlət nəzarətini müvafiq icra hakimiyyəti orqanları həyata 

keçirirlər. 

12.2. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları hər il əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsinə dair hesabat 

hazırlayır və onu dərc edir. 

12.3. Qeyri-hökumət təşkilatları bu Qanunun icrası ilə bağlı ictimai nəzarətin həyata keçirilməsində iştirak 

edə, həmçinin sahələrarası komissiyaya və məsləhət şuralarına bu sahəyə aid təkliflər verə bilərlər. 

M a d d ə 1 3 . Qanunun pozulmasına görə məsuliyyət 

13.1. Bu Qanunun pozulmasına görə məsuliyyət müvafiq qanunvericiliklə müəyyən edilir. 

13.2. Ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində mübahisələrə qanunvericiliklə müəyyən edilən qaydada 

baxılır. 

V f ə s i l 


343



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

M a d d ə 1 4 . Ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq 

14.1. Ekoloji təhsilin və maarifləndirmənin səmərəli təşkil edilməsi məqsədi ilə dünya təcrübəsindən 

istifadə, ölkənin ümumdünya ekoloji təhsil və maarifləndirmə, informasiya məkanına daxil edilməsi məsələləri 

ekoloji təhsil sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq prinsiplərinə əsaslanır. 

14.2. Ekoloji təhsil və maarifləndirmə sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi, beynəlxalq müqavilələr və sazişlər əsasında həyata keçirilir. 

14.3. Beynəlxalq əməkdaşlıq dövlət hakimiyyəti orqanları tərəfindən bağlanan müqavilələrə, sazişlərə, 

konvensiyalara, habelə Azərbaycan Respublikasının və xarici ölkələrin hüquqi və fiziki şəxsləri arasında 

razılaşmalara uyğun həyata keçirilir. 


№ 401-IIQ 



344



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyi haqqında 


Bu Qanun hidrotexniki qurğuların layihələndirilməsi, tikintisi, istismarı, yenidən qurulması, bərpası, 

konservasiyası və ləğv edilməsi zamanı onların təhlükəsizliyinin təmin olunması ilə bağlı münasibətləri 

tənzimləyir, dövlət hakimiyyəti orqanlarının, qurğu mülkiyyətçilərinin və istismarçılarının vəzifələrini 

müəyyənləşdirir. 


I FƏSİL 


1.0. Bu Qanunda istifadə olunan anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə edir: 

1.0.1. hidrotexniki qurğu - su anbarları, bəndlər, magistral sunəqledici kəmərlər, su elektrik stansiyaları, 

sutullayıcı, suburaxıcı, suqəbuledici, sudurulducu, suötürücü, su nasosxanaları, tunellər, kanallar, kollektorlar, 

səviyyəəlaqələndirici, sahilqoruyucu, sahilbərkidici, məcranizamlayıcı, balıqburaxan və balıqqoruyucu, Xəzər 

dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsində yerləşən dəniz qurğuları (estakadalar, 

estakadayanı meydançalar, stasionar dəniz platformaları, limanlar, gəmiburaxan şlyüzlər), habelə yeraltı və 

yerüstü su ehtiyatlarından istifadə etmək və suyun zərərli təsirlərinin qarşısını almaq üçün istifadə olunan digər 

xüsusi mühəndis-texniki qurğular; 

1.0.2. hidrotexniki qurğunun təhlükəsizliyi - hidrotexniki qurğunun qəzaya uğraması və zədələnməsi 

nəticəsində yarana biləcək fəlakətlərdən və təhlükəli hadisələrdən insanların həyatının, sağlamlığının, 

əmlakının, ətraf mühitin və təsərrüfat obyektlərinin mühafizəsini təmin edən xüsusiyyətləri; 

1.0.3. hidrotexniki qurğunun təhlükəsizliyinin qiymətləndirilməsi - hidrotexniki qurğunun texniki 

vəziyyətinin və istismar heyətinin ixtisas dərəcəsinin bu Qanunla və digər müvafiq normativ hüquqi aktlarla 

müəyyən olunan norma və qaydalara uyğunluğunun müəyyənləşdirilməsi; 

1.0.4. hidrotexniki qurğunun təhlükəsizliyi meyarları - hidrotexniki qurğunun davamlılığının və texniki 

vəziyyətinin, eləcə də istismar şərtlərinin qurğuda qəza baş verməsinin yol verilə bilən risk həddinə uyğun gələn 

kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərinin son həddi; 

1.0.5. hidrotexniki qurğunun təhlükəsizliyinin təmin olunması - hidrotexniki qurğuda qəza baş verməsinin 

qarşısının alınması üzrə kompleks tədbirlərin işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi; 

1.0.6. hidrotexniki qurğunun təhlükəsizlik bəyannaməsi - hidrotexniki qurğunun təhlükəsizliyini 

əsaslandıran və təhlükəsizliyin təmin edilməsi tədbirlərini özündə əks etdirən sənəd; 

1.0.7. hidrotexniki qurğunun mülkiyyətçisi - hidrotexniki qurğuya sahiblik etmək, onun barəsində sərəncam 

vermək və ondan istifadəyə icazə vermək hüququ olan hüquqi və ya fiziki şəxs; 

1.0.8. hidrotexniki qurğunun istismarçısı - mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq 

təsərrüfat yaxud sahibkarlıq fəaliyyəti məqsədi ilə hidrotexniki qurğunu istismar edən hüquqi və ya fiziki şəxs; 

1.0.9. fövqəladə hal - hidrotexniki qurğuda baş verən qəza və zədələnmə nəticəsində müəyyən bir ərazidə 

insanların həyatına, sağlamlığına, əmlakına, ətraf mühitə və təsərrüfat obyektlərinə zərər dəyməsinə, habelə 

maddi itkilərə səbəb olan vəziyyət. 

M a d d ə 2 . Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyi haqqında qanunvericilik 

2.1. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyi haqqında qanunvericilik bu Qanundan, Azərbaycan 

Respublikasının Su Məcəlləsindən, "Meliorasiya və irriqasiya haqqında", "Su təchizatı və tullantı suları 

haqqında", "Energetika haqqında", "Elektrik və istilik stansiyaları haqqında", "Enerji resurslarından istifadə 

haqqında", "Texniki təhlükəsizlik haqqında" Azərbaycan Respublikasının qanunlarından və digər normativ 

hüquqi aktlardan ibarətdir. 

2.2. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı dövlətlərarası müqavilələrdə hidrotexniki qurğuların 

təhlükəsizliyi ilə əlaqədar müəyyən edilmiş qaydalar bu Qanunda nəzərdə tutulmuş qaydalardan fərqlənərsə, 

beynəlxalq müqavilələrin qaydaları tətbiq edilir. 

2.3. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyinə və beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası ilə başqa dövlətlər 

və beynəlxalq təşkilatlar arasında bağlanmış müqavilələr, sazişlər və razılaşmalar əsasında həyata keçirilir. 

M a d d ə 3 . Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyi üzrə təsnifatı 

345



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

3.1. Azərbaycan Respublikasının ərazisində məqsədli təyinatından, təhlükəsizlik dərəcəsindən, mühafizə 

rejimindən və istifadə xüsusiyyətlərindən asılı olaraq hidrotexniki qurğular təsnifatlaşdırılır, dövlət və yerli 

əhəmiyyətli hidrotexniki qurğulara bölünür. 

3.2. Dövlətlərarası müştərək istismar edilən və kaskad tipli su elektrik stansiyaları, iri su anbarları, su 

nasosxanaları, bəndlər, tunellər, magistral kanallar, kollektorlar, su anbarlarının və çay sahillərinin mühafizə 

qurğuları, habelə Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsində yerləşən 

dəniz qurğuları xüsusi mühafizə olunan dövlət əhəmiyyətli hidrotexniki qurğulara aid edilir. 

3.3. Dövlət və yerli əhəmiyyətli hidrotexniki qurğuların siyahısı, mühafizə rejimi və təhlükəsizliyi üzrə 

təsnifatı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

M a d d ə 4 . Hidrotexniki qurğular üzərində mülkiyyət və istismar hüququ 

4.1. Hidrotexniki qurğular dövlət, bələdiyyə və xüsusi mülkiyyətdə ola bilər. 

4.2. Hidrotexniki qurğular üzərində istismar hüququ Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə 

nəzərdə tutulmuş qaydada əldə edilir. 

M a d d ə 5 . Hidrotexniki qurğuların dövlət reyestri 

5.1. Hidrotexniki qurğuların dövlət reyestri qurğunun məqsədli təyinatını, texniki xassələrini, təhlükəsizlik 

dərəcəsini və təhlükəsizliyi üzrə təsnifatını özündə əks etdirən məlumatlar toplusudur və onların 

sistemləşdirilmiş qeydiyyatını, səmərəli istifadəsini və mühafizəsini təşkil etmək məqsədi ilə aparılır. 

5.2. Hidrotexniki qurğuların dövlət reyestrinin tərtib olunması və aparılması qaydaları müvafiq icra 


5.3. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizlik bəyannaməsi təsdiq edildikdən sonra dövlət reyestrinə daxil edilir. 

II FƏSİL 

HİDROTEXNİKİ QURĞULARIN TƏHLÜKƏSİZLİYİNİN TƏMİN OLUNMASI 

M a d d ə 6 . Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyinin təmin olunmasına tələblər 

6.1. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyi aşağıdakı tələblər əsasında təmin olunur: 

6.1.1. qurğularda qəza riskinin müəyyən olunması; 

6.1.2. qurğuların təhlükəsizlik bəyannaməsinin tərtib edilməsi və ona riayət edilməsi; 

6.1.3. qurğuların istismarının fasiləsizliyi; 

6.1.4. qurğuların təhlükəsizliyinin təmin olunması üzrə tədbirlərin hazırlanması, həyata keçirilməsi, o 

cümlədən onların təhlükəsizlik meyarlarının müəyyən edilməsi, texniki vəziyyətinə nəzarət etmək üçün lazımi 

vasitələrlə təchiz olunması, istismar heyətinin tələb olunan texniki ixtisas dərəcələrinin təmin olunması; 

6.1.5. qurğularda fövqəladə halların qarşısını almaq məqsədi ilə qabaqlayıcı kompleks tədbirlərin görülməsi; 

6.1.6. qurğuların təhlükəsizliyinin təmin olunması üzrə tədbirlərin maliyyələşdirilməsi; 

6.1.7. qurğuların təhlükəsizlik dərəcəsinin müəyyən edilmiş həddən aşağı düşməsinə səbəb olan hərəkətlərə 

(yaxud hərəkətsizliyə) görə məsuliyyətin müəyyənləşdirilməsi. 

6.2. Hidrotexniki qurğuların yerləşdiyi ərazilərdə onların təhlükəsizliyi üzrə təsnifatından asılı olaraq 

müvafiq mühafizə rejimi tətbiq edilir və ətrafında mühafizə zonaları yaradılır. Mühafizə zonalarının ölçüləri, 

sərhədləri və istifadəsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunur. 

6.3. Dövlət əhəmiyyətli xüsusi mühafizə olunan hidrotexniki qurğuların mühafizə zonalarının hüdudlarında 

(dəniz qurğularında yerləşən quyularda quyudaxili partlayış işləri istisna olmaqla) partlayış işlərinin aparılması 

və yeraltı təbii ehtiyatların istismarı, habelə qurğulara və ətraf mühitə fiziki, kimyəvi və bioloji təsir göstərə 

bilən obyektlərin yerləşdirilməsi və fəaliyyət göstərməsi qadağan edilir. 

6.4. Dövlət energetika və su nəqliyyatı sistemi müəssisələrinin tərkibində fəaliyyət göstərən hidrotexniki 

qurğuların, o cümlədən Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsində 

yerləşən dəniz qurğularının təhlükəsizliyinin təmin olunmasının xüsusiyyətləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən təsdiq edilmiş əsasnamə ilə müəyyən olunur. 

M a d d ə 7 . Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyinin təmin olunması üzrə dövlətin vəzifələri 

7.0. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyinin təmin olunması üzrə dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır: 

7.0.1. qurğuların təhlükəsizliyinin təmin olunması üzrə dövlət proqramları hazırlamaq və həyata keçirmək; 

7.0.2. qurğuların təhlükəsizliyi sahəsində elmi-texniki siyasəti müəyyən etmək və beynəlxalq əməkdaşlığı 


7.0.3. qurğuların təhlükəsizliyi üzrə təsnifatını və mühafizə rejimini müəyyən etmək; 

7.0.4. qurğuların dövlət reyestrinin tərtib edilməsi və aparılması qaydalarını müəyyən etmək; 

346



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

7.0.5. qurğuların təhlükəsizlik bəyannaməsinin ekspertizasının keçirilməsi və tərtib olunma qaydalarını 

təsdiq etmək; 

7.0.6. qurğularda qəza hadisələrinin texniki təhqiqatının aparılması üzrə xüsusi komissiya təşkil etmək; 

7.0.7. qurğuların etibarlılığını, təhlükəsiz istismar qaydalarını və tələblərini özündə əks etdirən 

normativlərin və standartların işlənməsini və təsdiqini təşkil etmək; 

7.0.8. qurğuların təhlükəsizliyi üzrə dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi qaydalarını müəyyən etmək; 

7.0.9. təbii fəlakət nəticəsində qəzaya uğramış, zədələnmiş və dağılmış qurğuların ləğv olunması, bərpası və 

ya konservasiyası barədə qərar qəbul etmək; 

7.0.10. qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər vəzifələri həyata keçirmək. 

M a d d ə 

8 . Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyinin təmin olunması sahəsində qurğu 

mülkiyyətçisinin və istismarçısının vəzifələri 

8.1. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyinin təmin olunması sahəsində qurğu mülkiyyətçisinin və 

istismarçısının vəzifələri aşağıdakılardır: 

8.1.1. qurğunun tikintisi, istismara verilməsi, istismarı, təmiri, yenidən qurulması, istismardan çıxarılması 

və konservasiyası zamanı təhlükəsizlik norma və qaydalarına riayət edilməsini təmin etmək; 

8.1.2. qurğunun istismarını mövcud qanunvericiliyə uyğun təşkil etmək, istismar heyətinin ixtisas 

dərəcəsinin artırılmasını təmin etmək; 

8.1.3. qurğunun texniki vəziyyətinə müntəzəm nəzarət etmək, fasiləsiz monitorinq aparmaq, onların 

nəticələrini təhlil etmək, əldə olunmuş məlumatlar əsasında qurğuların təhlükəsizliyini, təbii və texnogen 

hadisələrin zərərli təsirini proqnozlaşdırmaq və qiymətləndirmək; 

8.1.4. qurğuda fövqəladə vəziyyətin yarandığını xəbər verən yerli xəbərdarlıq sisteminin daim işlək 

vəziyyətdə olmasını təmin etmək; 

8.1.5. qurğunun texniki vəziyyətinə nəzarət sistemi yaratmaq, onu daim təkmilləşdirmək və işlək vəziyyətdə 

olmasını təmin etmək; 

8.1.6. qurğuda qəza baş verməsi ehtimalı yarandığı hallarda müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarını, 

bələdiyyələri və əhalini xəbərdar etmək, baş verə biləcək qəzanın aradan qaldırılması üzrə təkliflər vermək və 


8.1.7. qurğunun təhlükəsizliyinə mənfi təsir göstərən səbəblərin müntəzəm təhlili, onun texniki cəhətdən saz 

və təhlükəsiz olmasının təmin edilməsi, habelə qurğuda qəza baş verməsinin qarşısının alınması üzrə vaxtında 

lazımi tədbirlər işləyib həyata keçirmək; 

8.1.8. qurğuda qəzanın qarşısının alınması məsələləri üzrə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları və 

bələdiyyələrlə qarşılıqlı əlaqələr yaratmaq, qəza təhlükəsi və qurğunun dağılma qorxusu reallaşdıqda ərazidə 

məskunlaşan əhalinin və təşkilatların subasma zonasından çıxarılmasına yardım etmək; 

8.1.9. dövlət nəzarət orqanları tərəfindən aşkar edilən təhlükəsizlik norma və qayda pozuntularını vaxtında 

aradan qaldırmaq; 

8.1.10. qurğunun təhlükəsiz istismarı, qəza hadisələrinin baş verməməsi və qəzanın nəticələrinin aradan 

qaldırılması üçün müvafiq maliyyə və material ehtiyatları yaratmaq. 

8.2. Hidrotexniki qurğunun mülkiyyətçisi və istismarçısı onun təhlükəsizliyinə öz səlahiyyətləri daxilində 

cavabdehdirlər. 

M a d d ə 9 . Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizlik bəyannaməsi 

9.1. Hidrotexniki qurğuların layihələndirilməsi, tikintisi və istismarı mərhələlərində, eləcə də onların 

yenidən qurulması, əsaslı təmiri, bərpası və konservasiyasından sonra qurğunun mülkiyyətçisi və ya istismarçısı 

hidrotexniki qurğunun təhlükəsizlik bəyannaməsini tərtib etməlidir. 

9.2. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizlik bəyannaməsi qurğunun təhlükəsizlik meyarlarına cavab verən 

məlumatları özündə əks etdirən əsas sənəddir. 

9.3. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizlik bəyannaməsinin tərtib olunma qaydaları və forması müvafiq icra 


9.4. Hidrotexniki qurğunun mülkiyyətçisi və ya istismarçısı qurğunun təhlükəsizlik bəyannaməsini müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanlarının təsdiqinə verir. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizlik bəyannaməsinin təsdiq 

olunması, qurğunun dövlət reyestrinə daxil edilməsi, layihənin təsdiq edilməsi, qurğunun tikintisi, istismara 

verilməsi, istismar edilməsi, istismardan çıxarılması, yenidən qurulması, əsaslı təmiri, bərpası və konservasiyası, 

habelə təyinatının dəyişdirilməsi və ləğvi üçün əsasdır. 

9.5. Hidrotexniki qurğunun mülkiyyətçisi və istismarçısı təhlükəsizlik bəyannaməsində göstərilən 

məlumatların düzgünlüyünə qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

347



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

9.6. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizlik bəyannaməsi qurğunun mülkiyyətçisində və ya istismarçısında 

saxlanılır. 

M a d d ə 1 0 . Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizlik bəyannaməsinin ekspertizası 

10.1. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizlik bəyannaməsinin ekspertizası layihə mərhələsi də daxil olmaqla 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada ödənişli əsaslarla həyata keçirilir. 

10.2. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizlik bəyannaməsinin ekspertizasını aparmaq üçün elmi tədqiqat və 

layihə təşkilatları cəlb edilə bilər. 

10.3. Ekspertizanın nəticəsi əsasında müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən qurğuların təhlükəsizlik 

bəyannaməsinin təsdiqi haqqında qərar verilir. 

M a d d ə 1 1 . Hidrotexniki qurğuda baş vermiş qəza hadisələrinin texniki təhqiqatı 

11.1. Hidrotexniki qurğuda baş vermiş qəza hadisəsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanının təşkil etdiyi xüsusi 

komissiya tərəfindən texniki cəhətdən təhqiq edilir. 

11.2. Qəza hadisələrinin texniki təhqiqatının nəticələri barədə komissiya tərəfindən xüsusi akt tərtib edilir. 

Aktda qəzanın səbəbləri və onunla bağlı təhlükənin hərtərəfli qiymətləndirilməsi, qəza nəticəsində dəyən 

ziyanın həcmi, təhlükəsizlik qaydalarının və tələblərinin pozulması halları, habelə qəza hadisəsinin 

lokallaşdırılması və aradan qaldırılması üzrə görülmüş və görüləcək tədbirlər göstərilir. 

11.3. Hidrotexniki qurğuların mülkiyyətçiləri və istismarçıları qəza hadisələrinin texniki təhqiqatı üzrə təşkil 

edilmiş komissiyaya lazımi məlumat və sənədləri təqdim etməlidir. 

III FƏSİL 

HİDROTEXNİKİ QURĞULARIN TƏHLÜKƏSİZLİYİNƏ DÖVLƏT NƏZARƏTİ 

M a d d ə 1 2 . Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyinə dövlət nəzarətinin məqsədi 

12.1. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyinə dövlət nəzarətinin məqsədi onların təhlükəsizliyi meyarlarına, 

normalarına, habelə bu sahədə müəyyən olunmuş digər normativlərə, ekoloji, texnoloji, seysmoloji, metroloji, 

sanitariya-gigiyenik standartlara, qaydalara və tələblərə riayət olunmasını təmin etməkdən ibarətdir. 

12.2. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyinə dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi qaydaları müvafiq icra 


M a d d ə 1 3 . Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyinə dövlət nəzarətini həyata keçirən orqanların 

vəzifələri 

13.1. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyinə dövlət nəzarəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən 


13.2. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyinə dövlət nəzarətini həyata keçirən orqanların vəzifələri 


13.2.1. qurğuların təhlükəsizlik qaydalarını hazırlamaq, təsdiq etmək, onların meyarlarını 

müəyyənləşdirmək; 

13.2.2. qurğuların dövlət reyestrini aparmaq; 

13.2.3. qurğuların təhlükəsizlik bəyannaməsinin ekspertizasını keçirmək, təsdiq etmək və onları dövlət 

reyestrinə daxil etmək; 

13.2.4. qurğuların yerləşdirilməsində, layihə tapşırıqlarının, tikinti və yenidən qurulma layihələrinin, habelə 

istismar qaydalarının razılaşdırılmasında, tikintinin keyfiyyətinə nəzarət və tikintisi qurtarmış obyektlərin 

istismara qəbul edilməsində iştirak etmək; 

13.2.5. qurğulara maneəsiz baxış keçirmək, təhlükəsizliyi barədə materiallarla tanış olmaq və texniki 

nəzarəti təşkil etmək; 

13.2.6. qurğuların texniki vəziyyətinin onun təhlükəsizlik bəyannaməsinə uyğunluğunu yoxlamaq; 

13.2.7. qurğuların yerləşdiyi ərazilərdən, çayların məcralarından, digər sututarlardan və onlara bitişik 

ərazilərdən (suqoruyucu zonalar yerləşən torpaq sahələri istisna olmaqla) istifadə olunmasını razılaşdırmaq; 

13.2.8. qurğuların təhlükəsizliyinə aid normativ hüquqi aktların layihələrinin hazırlanmasında iştirak etmək; 

13.2.9. çayların məcralarında, sututarlarda, onlara bitişik sahələrdə və dənizdə hidrotexniki qurğuların 

təhlükəsizliyinə xələl gətirən hüquqi və fiziki şəxslərin təsərrüfat fəaliyyətini dayandırmaq yaxud 

məhdudlaşdırmaq; 

13.2.10. qurğuların təhlükəsizliyi təmin olunmadıqda tikinti, yenidənqurma, bərpa və konservasiya işlərini, 

eləcə də fəaliyyətini dayandırmaq. 

348



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

M a d d ə 1 4 . Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyinə nəzarətin təşkili 

14.1. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyinə nəzarət onların təhlükəsizliyinin qiymətləndirilməsi məqsədi 

ilə qurğuların istismarı, eləcə də tikintisi, yenidən qurulması, əsaslı təmiri, bərpası və konservasiyası zamanı 

texniki yoxlama qaydasında həyata keçirilir. 

14.2. Texniki yoxlama müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının təsdiq etdiyi əsasnamə ilə nizamlanır və 


14.3. Texniki yoxlamanın nəticələri əsasında müvafiq icra hakimiyyəti orqanları qərar qəbul edir və onu 

hidrotexniki qurğunun mülkiyyətçilərinə və ya istismarçılarına göndərir. 

14.4. Mülkiyyətçilər və ya istismarçılar texniki yoxlamanın nəticələri barədə müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanlarının qərarını yerinə yetirməyə borcludurlar. 

IV FƏSİL 

HİDROTEXNİKİ QURĞULARIN TƏHLÜKƏSİZLİYİ HAQQINDA QANUNVERİCİLİYİN 

POZULMASINA GÖRƏ MƏSULİYYƏT VƏ MÜBAHİSƏLƏRİN HƏLLİ 

M a d d ə 1 5 . Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyi haqqında qanunvericiliyin pozulması 

nəticəsində vurulan ziyanın ödənilməsi 

15.1. Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində fövqəladə 

hallar istisna olmaqla, insanların həyatına, sağlamlığına, hüquqi və fiziki şəxslərin əmlakına vurulan ziyan 

qüvvədə olan qanunvericiliyə əsasən zərərçəkənlərə qurğunun mülkiyyətçisinin və ya istismarçısının vəsaiti 

hesabına ödənilir. 

15.2. Hidrotexniki qurğuların mülkiyyətçisi və ya istismarçısı onların sığortalanmasını Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq təmin edir. 

M a d d ə 1 6 . Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyi haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə 

məsuliyyət 

Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyi haqqında qanunvericiliyin pozulmasında təqsirkar olan şəxslər 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 


Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyinin təmin olunması ilə bağlı mübahisələr Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyinə uyğun olaraq məhkəmə qaydasında həll edilir. 




№ 412-IIQ 

349



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

"Ətraf mühitə dair İnformasiya almaq haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 

tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunlarına dəyişiklik və 




I. "Əhalinin radiasiya təhlükəsizliyi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 3, maddə 138) 24-cü maddəsində "tədbirlər haqqında" 

sözlərindən sonra "alınması məhdudlaşdırılan informasiya istisna edilməklə" sözləri əlavə edilsin. 

II. "Məlumat azadlığı haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 9, maddə 561; 2000-ci il, № 3, maddə 136) 10-cu maddəsinə aşağıdakı 

əlavələr edilsin: 

1. birinci hissəyə aşağıdakı məzmunda ikinci cümlə əlavə edilsin: 

"Ətraf mühitə dair informasiya müvafiq qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hallarda alınması 

məhdudlaşdırılan məlumata aid edilir."; 

2. ikinci hissədə "terror aksiyalarına" sözlərindən sonra "ətraf mühitə" sözləri əlavə edilsin. 

III. "Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, № 8, maddə 472; 2001-ci il, № 3, maddə 148; 2002-ci il, 

№ 5, maddə 238) 64-cü maddəsinin ikinci hissəsi aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində informasiyanın alınması ilə əlaqədar bütün məsələlər "Ətraf mühitə 

dair informasiya almaq haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununa uyğun olaraq həll edilir.". 

IV. Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsinə (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik 

Toplusu, 2000-ci il, № 8, maddə 584; 2001-ci il, № 1, maddə 24; № 3, maddə 139; № 7, maddə 455; № 11, 

maddələr 680 və 698; № 12, maddə 731; 2002-ci il, № 1, maddə 9; № 4, maddə 165; № 5, maddələr 234, 237 

və 239) aşağıdakı məzmunda 181-1-ci maddə əlavə edilsin: 

" M a d d ə 1 8 1 - 1. Ətraf mühitə dair informasiyanın verilməsinin qanuna zidd 

məhdudlaşdırılması 

Ətraf mühitə dair informasiyanın verilməsinin qanuna zidd məhdudlaşdırılmasına görə – vəzifəli şəxslər 

şərti maliyyə vahidinin əlli misli miqdarında cərimə edilir. 

V. Bu qanun dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir. 

Bakı şəhəri, 25 mart 2003-cü il 

№ 429-IIQD 



350



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

"Davamlı üzvi çirkləndiricilər haqqında" Stokholm Konvensiyasına qoşulmaq 

barəsində 



I. Azərbaycan Respublikası "Davamlı üzvi çirkləndiricilər haqqında" 2001-ci il 22 may tarixli Stokholm 

Konvensiyasına qoşulsun. 



İlham ƏLİYEV 

Bakı şəhəri, 9 dekabr 2003-cü il 

№ 554-IIQ 

351



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və 

bununla bağlı hüquqi tənzimləmə məsələləri haqqında "Azərbaycan Respublikası Qanununun 

tətbiq edilməsi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunlarına dəyişikliklər və 

əlavələr edilməsi və bəzi qanunvericilik aktlarının qüvvədən düşmüş hesab edilməsi haqqında 



I. "Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 

(Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Məlumatı, 1992-ci il, № 1, maddə 1; 1995-ci il, № 17-18, maddə 282; 

Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 7, maddə 444) 24-cü maddəsinə aşağıdakı 

redaksiyada 16-cı bənd əlavə edilsin: 

"16) sərhədboyu zolaqda və bilavasitə dövlət sərhədinin yaxınlığında lazımi icazəsi olmadan və ya belə 

icazə olduqda, lakin müəyyən edilmiş qaydaları pozmaqla təsərrüfat və digər işlərin aparılması, mal-qaranın 

saxlanılması və otarılması, kütləvi-ictimai tədbirlərin keçirilməsi qadağandır.". 

II. "Hərbi qulluqçuların statusu haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikası 

Ali Sovetinin Məlumatı, 1992-ci il, № 4, maddə 79; 1993-cü il, 5, maddə 132; Azərbaycan Respublikasının 

1995-ci il 2 may tarixli 1030 nömrəli Qanunu; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, 

№ 5, maddə 378; 1998-ci il, № 1, maddələr 15, 16; 1999-cu il, № 4, maddə 228, № 5, maddə 286; 2001-ci il, № 

6, maddələr 362, 363, № 12, maddələr 731, 736) 30-cu maddəsində aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. 2-ci bənd aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"İntizam nizamnamələrində bilavasitə nəzərdə tutulmuş hallarda hərbi qulluqçular inzibati xətalara görə 

intizam məsuliyyəti, qalan hallarda isə ümumi əsaslarla inzibati məsuliyyət daşıyırlar. Göstərilən şəxslərə 

inzibati həbs tətbiq edilə bilməz. Müddətli həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçularına isə inzibati həbs və inzibati 

cərimə tətbiq edilə bilməz."; 

2. 3-cü bənd çıxarılsın və 4-cü bənd 3-cü bənd hesab edilsin. 

III. "Fövqəladə vəziyyət haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin Məlumatı, 1992-ci il, № 4, maddə 84; 1993-cü il, 7, maddə 173, № 15, maddələr 422, 437; 

Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 7, maddə 444; 1999-cu il, № 5, maddə 286; 

2001-ci il, № 3, maddə 148, № 11, maddə 683, № 12, maddə 731; 2002-ci il, 8, maddə 463) aşağıdakı 

dəyişikliklər edilsin: 

1. 4-cü maddənin üçüncü hissəsində "tərkibinin azı üçdə ikisindən ibarət çoxluqla" sözləri deputatlarının 63 

səs çoxluğu ilə sözləri ilə əvəz edilsin. 

2. 15-ci maddənin ikinci hissəsi çıxarılsın. 

3. 16-cı maddənin ikinci hissəsi çıxarılsın. 

4. 21-ci və 22-ci maddələr çıxarılsın. 

5. 23-cü maddə aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"Bu Qanunun tələblərini pozan şəxslər qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyətə cəlb 

olunurlar. 

Fövqəladə vəziyyət rejimini pozan şəxslər fövqəladə vəziyyət elan olunmuş yerin komendantlığının və 

xüsusi idarəetmə orqanının vəzifəli şəxsləri tərəfindən qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada tutula 

bilərlər.". 

6. 4-cü, 5-ci, 7-ci, 8-ci, 9-cu, 13-cü, 29-cu və 31-ci maddələrdə ismin müvafiq hallarında işlədilmiş "Ali 

Sovet" sözləri ismin müvafiq hallarında "Milli Məclis" sözləri ilə əvəz edilsin. 

IV. "Siyasi partiyalar haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin Məlumatı, 1992-ci il, № 11, maddə 387, № 12, maddə 454; Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 3, maddə 226; 2001-ci il, № 11, maddə 683; 2002-ci il, № 8, maddə 463) 

aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. 15-ci maddənin ikinci hissəsi çıxarılsın və üçüncü və dördüncü hissələr müvafiq olaraq ikinci və üçüncü 

hissələr hesab edilsin. 

2. 16-cı maddənin ikinci hissəsində "dördüncü" sözü "üçüncü" sözü ilə əvəz edilsin. 

V. "Azərbaycan Respublikasında hərbi xidmətə çağırışın əsasları haqqında" Azərbaycan Respublikası 

Qanununun (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Məlumatı, 1992-ci il, № 11, maddə 406, № 16, maddə 706; 

1993-cü il, № 5, maddə 133; 1994-cü il, № 9, maddə 96; Azərbaycan Respublikasının 1995-ci il 2 may tarixli 

1030 nömrəli Qanunu; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 1, maddə 15; 1999- 

cu il, № 3, maddə 164, № 4, maddə 215, № 5, maddə 286; 2001-ci il, № 3, maddə 147, № 12, maddə 745; 2002- 

352



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

ci il, № 6, maddə 328, № 8, maddə 463) 27-ci maddəsində "cinayət məsuliyyəti" sözləri "məsuliyyət" sözü ilə 

əvəz edilsin. 

VI. "Sanitariya-epidemioloji salamatlıq haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikası Ali Sovetinin Məlumatı, 1992-ci il, № 22, maddə 947; Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 5, maddə 419; 2001-ci il, № 3, maddə 143) 34-cü maddəsinin 1-ci 

hissəsinin 13-cü bəndində "hüquq pozuntuları barəsində" sözləri "inzibati xətalara dair" sözləri ilə əvəz edilsin. 

VII. "Antiinhisar fəaliyyəti haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin Məlumatı, 1993-cü il, № 9, maddə 224; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci 

il, № 1, maddə 17; 2001-ci il, № 6, maddə 360, № 11, maddələr 676, 683, № 12, maddə 736; 2003-cü il, № 1, 

maddə 5) 18-ci maddəsinin 2-ci bəndi çıxarılsın, 3-cü, 4-cü və 5-ci bəndləri müvafiq olaraq 2-ci, 3-cü və 4-cü 

bəndlər hesab edilsin. 

VIII. "Statistika haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 

Məlumatı, 1994-cü il, № 11, maddə 115; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2000-ci il, № 7, 

maddə 486; 2002-ci il, № 12, maddə 706; 2003-cü il, № 1, maddə 4) aşağıdakı əlavə və dəyişikliklər edilsin: 

1. 6-cı maddənin 5-ci bəndində "edən" sözündən sonra ", statistik sirri yayan" sözləri əlavə edilsin. 

2. 11-ci maddənin ikinci hissəsindən "qəsdən və ya ehtiyatsızlıq üzündən" sözləri çıxarılsın. 

3. 16-cı maddədə: 

a) maddənin adından "maddi" sözü çıxarılsın; 

b) birinci hissədə "hüquqi və fiziki şəxslərə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada maliyyə sanksiyaları 

tətbiq edilir" sözləri "hüquqi və fiziki şəxslər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyətə cəlb 

edilir" sözləri ilə əvəz edilsin. 

IX. "Sərhəd qoşunları haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin Məlumatı, 1994-cü il, № 16, maddə 209; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998- 

ci il, № 1, maddə 15) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. 4-cü maddənin birinci hissəsinin 8-ci bəndində "hüquqpozmalar" sözü "xətalar" sözü ilə əvəz edilsin. 

2. 8-ci maddənin adında və mətnində "hüquq pozuntuları" sözləri "xətalar" sözü ilə əvəz edilsin. 

X. "Daxili qoşunların statusu haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikası 

Ali Sovetinin Məlumatı, 1994-cü il, № 17, maddə 233; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 

1998-ci il, № 1, maddə 15) 18-ci maddəsinin birinci hissəsinin "ə" bəndində "lakin ən çoxu üç günlüyə" sözləri 

"qanunla müəyyən edilmiş müddətə" sözləri ilə əvəz edilsin. 

XI. "Baytarlıq təbabəti haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin Məlumatı, 1994-cü il, № 21, maddə 312; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002- 

ci il, № 12, maddə 706) 17-ci maddəsinin birinci hissəsində "müsadirə" sözü "götürülə" sözü ilə əvəz edilsin və 

üçüncü hissəsindən heyvanların müsadirəsindən və" sözləri çıxarılsın. 

XII. "Haqsız rəqabət haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin Məlumatı, 1995-ci il, № 23-24, maddə 366; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 

2001-ci il, № 11, maddələr 683, 686) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. 11-ci maddənin 1-ci hissəsinin üçüncü abzasından "və cərimələr" sözləri və 2-ci hissəsinin beşinci 

abzasından "və cərimələri" sözləri çıxarılsın. 


a) maddənin adından və 3-cü hissədən "və cərimələr" sözləri çıxarılsın; 

b) 2-ci hissə çıxarılsın. 

XIII. "İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa 

(Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Məlumatı, 1995-ci il, № 23-24, maddə 368; Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, № 11, maddələr 676, 683, 686; 2002-ci il, № 5, maddə 241; 

2003-cü il, № 1, maddə 1) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. 19-cu maddənin 1-ci hissəsinin on dördüncü abzasından "iqtisadi sanksiyalar və" sözləri çıxarılsın. 

2. 25-ci maddə çıxarılsın. 

XIV. "Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin hüquqi vəziyyəti haqqında" Azərbaycan 

Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 1, maddə 19; 

2001-ci il, № 11, maddələr 676, 695, 699; 2002-ci il, № 5, maddə 243, № 12, maddə 692) aşağıdakı 

dəyişikliklər və əlavə edilsin: 


a) ikinci abzasda "olmaq üçün müvafiq sənədləri olmadıqda" sözləri yaşama hüququ verən sənədlər 

olmadan yaşadıqda sözləri ilə əvəz edilsin; 

b) dördüncü abzasda "hərəkət etmə" sözləri "bir yerdən başqa yerə getmə" sözləri ilə əvəz edilsin, 

"qeydiyyat" sözündən sonra "və ya yazılma" sözləri əlavə edilsin. 

353



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

2. 27-ci maddənin birinci hissəsində "bir gündən yeddi günədək müddətdə" sözləri "qanunvericilikdə 

müəyyən edilmiş qaydada" sözləri ilə əvəz edilsin. 

XV. "Standartlaşdırma haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 2, maddə 92; 2001-ci il, № 11, maddə 683) 11-ci maddəsinin ikinci 

hissəsində "pozan təsərrüfat subyektləri" sözləri "yerinə yetirməyən şəxslər" sözləri ilə əvəz edilsin. 

XVI. "Bitki karantini haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 2, maddə 103; 1998-ci il, № 2, maddə 83; 2002-ci il, № 5, maddə 241, № 

12, maddə 706) 12-ci maddəsinin dördüncü hissəsində "zərərsizləşdirilməli," sözündən sonra "qanunvericiliklə 

müəyyən edilmiş qaydada" sözləri əlavə edilsin. 

XVII. "Meliorasiya və irriqasiya haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 3, maddə 169; 2002-ci il, № 5, maddə 237) 13-cü 

maddəsinə aşağıdakı məzmunda on dördüncü abzas əlavə edilsin: 

meliorasiya və irriqasiya sahəsində qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş hallarda inzibati xətalar haqqında 

işlərə baxılması.". 

XVIII. "Azərbaycan Respublikasında banklar və bank fəaliyyəti haqqında" Azərbaycan Respublikası 

Qanununun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 3, maddə 176; 1998-ci il, № 6, 

maddə 367, № 11, maddə 644; 2001-ci il, № 12, maddə 736; 2002-ci il, № 5, maddə 241; 2003-cü il, № 1, 

maddə 23) 36-cı maddəsinin 4-cü hissəsində "hökmü" sözündən sonra "(qərarı)" sözü əlavə edilsin. 

XIX. (Qüvvədən düşüb) 

XX. "Məhkəmələr və hakimlər haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 5, maddə 413; 1999-cu il, № 5, maddə 284, № 7, maddə 

396, № 10, maddə 570; 2001-ci il, № 5, maddə 292, № 6, maddə 379, № 7, maddə 455; 2002-ci il, № 1, maddə 

4, № 12, maddə 706; 2003-cü il, № 6, maddə 278) 20-ci, 56-cı və 77-ci maddələrində "hüquqpozmalara" sözü 

"xətalara" sözü ilə əvəz edilsin. 

XXI. Azərbaycan Respublikasının 1997-ci il 10 iyun tarixli 311-IQ nömrəli qanunu ilə təsdiq edilmiş 

Azərbaycan Respublikasının Gömrük Məcəlləsinə (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1997- 

ci il, № 6, maddə 447; 1999-cu il, № 10, maddə 570; 2001-ci il, № 11, maddələr 676, 686, 695, № 12, maddə 

736; 2002-ci il, № 1, maddə 4, № 8, maddə 463; 2003-cü il, № 1, maddələr 3, 16, 23) aşağıdakı dəyişikliklər 

edilsin: 

1. X bölmə çıxarılsın. 

2. 60-cı fəsil çıxarılsın. 

3. 15-ci maddədə "bu Məcəllə və Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktları ilə" sözləri 

"qanunvericiliklə" sözü ilə əvəz edilsin. 

4. 392-ci maddənin birinci hissəsində "bu Məcəllənin" sözləri "Azərbaycan Respublikası 

qanunvericiliyinin" sözləri ilə əvəz edilsin. 

5. 398-ci maddənin birinci hissəsindən "Azərbaycan Respublikası gömrük orqanlarının, yaxud" sözləri 

çıxarılsın. 

XXII. "Reklam haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 1, maddə 12; 1999-cu il, № 4, maddə 225; 2000-ci il, 8 (III kitab), maddə 

587; 2001-ci il, № 3, maddələr 142, 145, № 5, maddələr 295, 298, № 11, maddə 683; 2003-cü il № 5 dekabr 

tarixli 538-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu) 27-ci maddəsinin 4-cü bəndinin ikinci və 

üçüncü abzasları çıxarılsın. 

XXIII. Azərbaycan Respublikasının 1997-ci il 3 oktyabr tarixli 377-IQ nömrəli qanunu ilə təsdiq edilmiş 

"Hərbi xidmətkeçmə haqqında" Əsasnamənin (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, 

№ 1, maddə 14; 2001-ci il, № 3, maddələr 145, 146, 147; № 12, maddələr 731, 745; 2002-ci il, № 6, maddə 

328, № 8, maddə 464) 153-cü maddəsinə aşağıdakı dəyişiklik və əlavə edilsin: 

1. Maddədən "yol hərəkəti, ovçuluq, balıqtutma və balıq ehtiyatlarının mühafizəsi, gömrük qaydalarının 

mühafizəsi, gömrük qaydalarını pozduqlarına və qaçaqmalçılığa görə qüvvədə olan qanunvericiliyə uyğun 

olaraq, ümumi əsaslarla inzibati məsuliyyət daşıyırlar, bununla bərabər hərbi qulluqçulara cərimə, islah işləri və 

inzibati həbs təyin edilə bilməz" sözləri çıxarılsın. 

2. Maddəyə aşağıdakı məzmunda ikinci hissə əlavə edilsin: 

"İntizam nizamnamələrində bilavasitə nəzərdə tutulmuş hallarda hərbi qulluqçular inzibati xətalara görə 

intizam məsuliyyəti, qalan hallarda isə ümumi əsaslarla inzibati məsuliyyət daşıyırlar. Göstərilən şəxslərə 

inzibati həbs tətbiq edilə bilməz. Müddətli həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçularına isə inzibati həbs və inzibati 

cərimə tətbiq edilə bilməz. 

XXIV. Azərbaycan Respublikasının 1997-ci il 26 dekabr tarixli 418-IQ nömrəli qanunu ilə təsdiq edilmiş 

Azərbaycan Respublikasının Su Məcəlləsinin (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, 

354



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

№ maddə 135; 1999-cu il, № 8, maddə 476; 2002-ci il, № 5, maddə 237; 2003-cü il, № 1, maddə 10) 103-cü 

maddəsinin on doqquzuncu abzasının əvvəlinə "lazımi icazə olmadan su çıxarmaq üçün quyular qazdıqda və ya" 

sözləri əlavə edilsin. 

XXV. "Balıqçılıq haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 6, maddə 362; 2002-ci il, № 5, maddə 241) aşağıdakı dəyişikliklər 

edilsin: 

1. 21-ci maddənin birinci hissəsində: 

a) altıncı abzasda "hüquqpozmalar" sözü "xətalar" sözü ilə əvəz edilsin və "(aktlar)" sözü çıxarılsın; 

b) yeddinci abzas çıxarılsın. 


a) üçüncü abzasda "hüquqpozmaların" sözü "xətaların" sözü ilə əvəz edilsin; 

b) dördüncü abzas aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

qanunvericiliklə müəyyən edilmiş səlahiyyətlər daxilində müvafiq inzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq 

və onları məhkəməyə göndərmək;". 

XXVI. "Geodeziya və kartoqrafiya haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 7, maddə 443) 26-cı maddəsinin üçüncü hissəsinin 

birinci cümləsində "geodeziya-istinad məntəqələri və nişanları olan torpaq mülkiyyətçiləri və istifadəçiləri" 

sözləri "dövlət geodeziya-istinad məntəqələri və ya yerüstü nişanları olan torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri, 

habelə digər şəxslər" sözləri ilə əvəz edilsin. 

XXVII. "Uşaq hüquqları haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 8, maddə 484; 2001-ci il, № 3, maddə 143, № 11, maddələr 676, 687, № 

12, maddə 731; 2002-ci il, 5, maddə 241, № 6, maddə 328) 40-cı maddəsinin adında və mətnində "hüquq 

pozuntusu" sözləri "xəta" sözü ilə əvəz edilsin. 

XXVIII. "Yol hərəkəti haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 9, maddə 564; 2001-ci il, № 5, maddə 298, № 11, maddələr 676, 698; 

2002-ci il, № 1, maddə 9, № 8, maddə 463; 2003-cü il, № 8, maddə 424) aşağıdakı dəyişikliklər və əlavə 

edilsin: 

1. 24-cü maddənin I hissəsinin 5-ci bəndində və 25-ci maddənin I hissəsində "hüquqpozmaların" sözü 

"xətaların" sözü ilə əvəz edilsin. 

2. 79-cu, 80-ci və 82-ci maddələr çıxarılsın. 

3. 81-ci maddənin mətni aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"Bu qanunla nəzərdə tutulmuş yol hərəkəti qaydalarının pozulmasında təqsirli olan şəxslər Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar.". 

4. 84-cü maddənin 3-cü bəndində "hüquqpozmalar" sözü "xətalar" sözü ilə əvəz edilsin. 


a) 5-ci bənddə "bu qanunla" sözləri "Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsi ilə" sözləri ilə 

əvəz edilsin; 

b) 6-cı bəndin "Qeyd" hissəsinin üçüncü cümləsində "bu qanunun" sözləri "Azərbaycan Respublikasının 

İnzibati Xətalar Məcəlləsinin" sözləri ilə və altıncı cümləsində "hüquqpozma" sözü "xəta" sözü ilə əvəz edilsin; 

c) 12-ci bənd aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"12. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə əsasən Azərbaycan 

Respublikasında toxunulmazlıq hüququndan istifadə edən əcnəbilərin Azərbaycan Respublikasının ərazisində 

törətdikləri yol hərəkəti qaydalarının pozulması ilə əlaqədar inzibati xətalara görə məsuliyyət məsələsi 

beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq həll edilir.". 

ç) 12-ci bəndin "Qeyd" hissəsi çıxarılsın. 

XXIX. "Təhqiqat, ibtidai istintaq, prokurorluq və məhkəmə orqanlarının qanunsuz hərəkətləri nəticəsində 

fiziki şəxslərə vurulmuş ziyanın ödənilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, № 2, maddə 62) 4-cü maddəsinin birinci hissəsinin 3-cü 

bəndində və 11-ci maddəsində "hüquqpozma" sözü "xəta" sözü ilə əvəz edilsin. 

XXX. "İmmiqrasiya haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, № 3, maddə 156; 2001-ci il, № 11, maddələr 676, 695) 13-cü maddəsinə 

aşağıdakı əlavələr edilsin: 

1. Birinci hissəyə aşağıdakı məzmunda 3-cü bənd əlavə edilsin: 

3) "Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş hallarda əcnəbilər və 

vətəndaşlığı olmayan şəxslər barəsində Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənara inzibati qaydada 

çıxartma tətbiq edildikdə.". 

2. Maddəyə aşağıdakı məzmunda yeddinci hissə əlavə edilsin: 

355



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

"Bu maddənin birinci hissəsinin 3-cü bəndində nəzərdə tutulmuş immiqrantın Azərbaycan Respublikasının 

ərazisindən çıxarılması Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsinə uyğun olaraq həyata 

keçirilir.". 

XXXI. Azərbaycan Respublikasının 1999-cu il 1 fevral tarixli 618-IQ nömrəli qanunu ilə təsdiq edilmiş 

Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinə (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu 

il, № 4, maddə 213; 2001-ci il, № 3, maddə 143, № 6, maddə 362, № 11, maddələr 672, 679, № 12, maddə 731; 

2002-ci il, № 1, maddə 2, № 5, maddə 241, 6, maddə 328; 2003-cü il, № 1, maddələr 9, 23) aşağıdakı 


1. 15-ci maddənin 2-ci hissəsində "İnzibati hüquqpozmalar haqqında Azərbaycan Respublikasının 

Məcəlləsi" sözləri "Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsi" sözləri ilə əvəz edilsin. 

2. 62-ci maddənin 1-ci hissəsinin "c" bəndində "hüquqpozmaları" sözü "xətaları" sözü ilə əvəz edilsin. 

3. 72-ci maddənin "f" bəndində "hüquqpozmalara" sözü "xətalara" sözü ilə əvəz edilsin. 

4. 199-cu maddənin 1-ci hissəsinin "c" bəndində "hüquqpozmalar haqqında" sözləri "xətalar" sözü ilə əvəz 

edilsin. 

5. 270-ci maddənin dördüncü hissəsində "İşçiləri" sözü "Zor tətbiq etməklə və ya zor tətbiq etmək hədəsi ilə 

qorxutmaqla və ya şəxsin maddi cəhətdən asılı olmasından istifadə etməklə onu" sözləri ilə əvəz edilsin. 

6. 312-ci maddədə "İnzibati hüquqpozmalar haqqında Azərbaycan Respublikasının Məcəlləsində" sözləri 

"Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsində" sözləri ilə əvəz edilsin. 

XXXII. "Milli arxiv fondu haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, № 7, maddə 404; 2002-ci il, № 12, maddə 706) 16-cı maddəsinin altıncı 

hissəsi aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"Arxiv sənədlərinin və sənəd kolleksiyalarının saxlanılması, qeydiyyatı və ya onlardan istifadə olunması 

qaydalarına əməl edilməməsi qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyətə səbəb olur.". 

XXXIII. "Heyvanlar aləmi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, № 8, maddə 470) aşağıdakı dəyişikliklər və əlavə edilsin: 

1. 44-cü maddənin birinci hissəsində: 

a) dördüncü abzas çıxarılsın. 

b) səkkizinci abzasda "hüquqpozma" sözü "xəta" sözü ilə əvəz edilsin və "(aktlar)" sözü çıxarılsın. 

2. 53-cü maddədə: 

a) on ikinci abzasda "rəftar" sözü "davranması nəticəsində onları şikəst və ya tələf" sözləri ilə əvəz edilsin; 

b) ikinci abzas çıxarılsın; 

c) yeddinci abzas aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"ov qaydalarını kobud şəkildə pozduqda (lazımi icazə olmadan və ya qadağan edilmiş yerlərdə, yaxud 

qadağan edilmiş müddətlərdə, qadağan edilmiş alətlərlə və ya üsullarla ov etdikdə), habelə digər ov qaydalarını 

müntəzəm pozduqda.". 

XXXIV. "Ekoloji təhlükəsizlik haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, № 8, maddə 471) 13-cü maddəsinin 2-ci hissəsinin 2.2-ci 

bəndi çıxarılsın. 

XXXV. "Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 


№ 5, maddə 238; 2003-cü il, № 4, maddə 178) 71-ci maddəsinin 2-ci hissəsinin 2.8-ci bəndində "qanun 

pozuntuları" sözləri "xətalar" sözü ilə əvəz edilsin. 

XXXVI. "Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və prekursorların qanunsuz dövriyyəsi ilə mübarizə 

haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu 

il, № 8, maddə 474; 2001-ci il, № 11, maddə 676; 2002-ci il, № 5, maddə 240, № 6, maddə 328) 21-ci 

maddəsinin 3-cü hissəsində "hüquqpozmalar" sözü "xətalar" sözü ilə əvəz edilsin. 

XXXVII. "Sığorta haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, № 8, maddə 479; 2001-ci il, № 12, maddə 736; 2002-ci il, № 5, maddə 241) 

50-ci maddəsinin 1.3-cü bəndində "cərimə və sanksiyaları" sözləri "qaydada və hallarda inzibati tənbeh" sözləri 

ilə əvəz edilsin. 

XXXVIII. "Polis haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, № 11, maddə 611; 2001-ci il, № 11, maddə 699, 12, maddə 731; 2002-ci il, 

№ 3, maddə 118, № 6, maddə 328; 2003-cü il, № 1, maddə 22, № 8, maddə 424) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. 1-ci maddənin beşinci abzasında, 3-cü maddənin II hissəsinin 2-ci və 9-cu bəndlərində, 4-cü maddənin II 

hissəsinin 2-ci bəndində, 14-cü maddənin 2-ci bəndində, 17-ci maddənin 2-ci bəndində, 18-ci maddənin 1-ci, 3- 

cü və 4-cü bəndlərində, 21-ci maddənin III hissəsinin 1-ci, 2-ci və 3-cü bəndlərində və IV hissəsində, 22-ci 

356



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

maddənin II hissəsində və 26-cı maddənin I hissəsinin 2-ci bəndində ismin müxtəlif hallarında işlədilmiş 

"hüquqpozma" sözü ismin müvafiq hallarında "xəta" sözü ilə əvəz edilsin. 

2. 21-ci maddənin III hissəsinin birinci abzasından "48 saatdan artıq olmayan müddətə" sözləri çıxarılsın. 

XXXIX. "Prokurorluq haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, № 12, maddə 688; 2000-ci il, № 7, maddə 494; 2002-ci il, № 8, maddə 464) 

24-cü maddəsində "hüquq pozuntusu" sözləri "xəta" sözü ilə, "hüquqpozmalara" sözü "xətalara" sözü ilə əvəz 

edilsin. 

XL. "Dövlət məhkəmə ekspertizası fəaliyyəti haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa 

(Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2000-ci il, № 1, maddə 7) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. 2-ci maddədə "İnzibati hüquqpozmalar haqqında Azərbaycan Respublikasının" sözləri "Azərbaycan 

Respublikasının İnzibati Xətalar" sözləri ilə əvəz edilsin. 

2. 10-cu maddənin birinci hissəsinin dördüncü abzasında "cinayət məsuliyyəti" sözləri "məsuliyyət" sözü ilə 


XLI. Azərbaycan Respublikasının 1999-cu il 7 dekabr tarixli 768-IQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş 

"Gömrük orqanlarında xidmət haqqında" Əsasnaməyə (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 

2000-ci il, № 1, maddə 12; 2001-ci il, № 12, maddələr 731, 736) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. 72-ci maddədə "hüquq pozuntusu barədə" sözləri "xəta haqqında" sözləri ilə əvəz edilsin. 

2. 73-cü maddədə "hüquq pozuntusu işi" sözləri "xəta haqqında iş" sözləri ilə əvəz edilsin. 

XLII. "Məhkəmə nəzarətçiləri və məhkəmə icraçıları haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 

(Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2000-ci il, № 1, maddə 18; 2001-ci il, № 11, maddə 687, 

№ 12, maddə 731; 2003-cü il, № 1, maddə 23) 1-ci maddəsinin ikinci hissəsində və 11-ci maddəsinin beşinci 

hissəsində "hüquqpozmalar" sözü "xətalar" sözü ilə əvəz edilsin. 

XLIII. "Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2000-ci il, № 1, maddə 19; 2001-ci il, № 12, maddə 736) aşağıdakı 

əlavələr və dəyişiklik edilsin: 

1. 2-ci maddənin II hissəsində "Cinayət-Prosessual" sözlərindən sonra ", İnzibati Xətalar" sözləri əlavə 

edilsin. 

2. 20-ci maddənin I hissəsində "tutulmuş qaydada" sözlərindən sonra "inzibati və" sözləri əlavə edilsin. 

3. 26-cı maddənin II hissəsində "hüquq pozuntularına dair" sözləri "xətalar haqqında" sözləri ilə əvəz 

edilsin. 

XLIV. "Kütləvi informasiya vasitələri haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2000-ci il, № 2, maddə 82; 2001-ci il, № 12, maddə 736; 2002-ci il, № 

3, maddə 116, № 5, maddə 245) 28-ci maddəsinin ikinci hissəsində "yayılması" sözündən sonra ", habelə istinad 

məlumatlarının qəsdən yanlış göstərilməsi" sözləri əlavə edilsin. 

XLV. "Xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında" Azərbaycan Respublikası 

Qanununun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2000-ci il, № 7, maddə 479; 2003-cü il, № 1 

maddə 8) 45-ci maddəsinin üçüncü hissəsində aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. Dördüncü abzasda "hüquqpozma" sözü "xəta" sözü ilə əvəz edilsin. 

2. Beşinci abzasda "hüquqpozma" sözü "xəta" sözü ilə əvəz edilsin və "(aktlar)" sözü çıxarılsın. 

XLVI. "Taxıl haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik 

Toplusu, 2000-ci il, № 7, maddə 491) 15.3.5-ci maddəsində "hüquqpozmalar" sözü "xətalar" sözü ilə əvəz 

edilsin və "(aktlar)" sözü çıxarılsın. 

XLVII. "Tender haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar İnzibati 

hüquqpozmalar haqqında Azərbaycan Respublikasının Məcəlləsinə əlavələr edilməsi barədə" Azərbaycan 

Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2000-ci il, № 3 (I kitab), maddə 

146) qüvvədən düşmüş hesab edilsin. 

XLVIII. "Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar 

Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə" Azərbaycan 

Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2000-ci il, № 7, maddə 486) III 

hissəsi qüvvədən düşmüş hesab edilsin. 



Bakı şəhəri, 30 dekabr 2003-cü il 

№ 568-IIQD 

357



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

"Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi haqqında” 

Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının 

bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavə edilməsi barədə 



I. "Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda (Azərbaycan 


№ 5, maddə 238; 2003-cü il, № 4, maddə 178) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. 28-ci maddənin 1.6-cı bəndində və IX fəslin adında "tərbiyə" sözü " maarifləndirmə" sözü ilə əvəz 

edilsin; 

2. 59-cu maddədə: 

2.1. maddənin adı aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"Ekoloji təhsil və maarifləndirmə"; 

2.2. 1-ci hissə aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

I. "Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi ilə bağlı münasibətlər müvafiq qanunla tənzimlənir."; 

2.3. 2-ci və 3-cü hissələr çıxarılsın və 4-cü hissə müvafiq olaraq 2-ci hissə hesab edilsin. 

II. Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsinə (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik 

Toplusu, 2000-ci il, № 8, I kitab, maddə 584; 2001-ci il, № 1, maddə 24; № 3, maddə 139; N 7, maddə 455; № 

11, maddələr 680, 698; №12, maddə 731; 2002-ci il №_ 1, maddə 9; № 4,1 kitab, maddə 165; № 5, maddələr 

234, 237, 239; № 6, maddə 326; № 8, maddə 463; № 12, maddə 692; 2003-cü il, № 1, maddələr 3, 13, 23; № 4, 

maddələr 177, 178; № 5, maddə 228; № 6, maddələr 257, 276, 279; № 8, maddələr 407, 425; Azərbaycan 

Respublikasının 2003-cü il 7 noyabr tarixli 512-IIQD nömrəli, 5 dekabr tarixli 536-IIQD nömrəli, 9 dekabr 

tarixli 556-IIQD nömrəli, 557-IIQD nömrəli və 558-IIQD nömrəli, 30 dekabr tarixli 569-IIQD nömrəli, 2004-cü 

il 6 yanvar tarixli 574-IIQD nömrəli qanunları) aşağıdakı məzmunda 84-1-ci maddə əlavə edilsin: 

M a d d ə 8 4-1. Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi haqqında qanunvericiliyin pozulması 

Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə 

xəbərdarlıq edilir və ya şərti maliyyə vahidinin on mislindən qırx mislinədək miqdarda cərimə edilir.". 


Bakı şəhəri, 5 mart 2004-cü il 

№ 600-IIQD 



358



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Ovçuluq haqqında 


Bu Qanun Azərbaycan Respublikasının ərazisində ovçuluğun və ovçuluq təsərrüfatlarının təşkilinin, onların 

fəaliyyətinin həyata keçirilməsinin, habelə ov obyektlərinin mühafizəsinin, artırılmasının və istifadəsinin hüquqi 

əsaslanın müəyyən edir. 

M a d d ə 1 . Əsas termin və anlayışlar 

I fəsil 


1.0. Bu Qanunda istifadə edilən termin və anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə edir: 

1.0.1. ovçuluq - quruda və suda təbii sərbəstlik və yarımsərbəst şəraitində daimi, müvəqqəti və köçəri 

yaşayan, habelə təsərrüfat subyektləri tərəfindən yetişdirilib ov yerlərinə buraxılan suda-quruda yaşayanların, 

xəzdərililərin, sürünənlərin, quşların və məməlilərin (bundan sonra - vəhşi heyvanların) izlənilməsi, təqib 

edilməsi, tutulması və vurulması üzrə fəaliyyət növü; 

1.0.2. ovçuluq təsərrüfatı - təbii sərbəstlik və yarımsərbəst şəraitində yaşayan və ya yetişdirilən vəhşi 

heyvanların ayrı-ayrı növlərinin qorunması və artırılması, habelə onların yetişdirilib ov yerlərinə buraxılması və 

ovçuluq məqsədilə təşkil edilmiş mühafizə rejimli təsərrüfat subyekti; 

1.0.3. ov obyekti - qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada ovlanmasına icazə verilmiş təbii sərbəstlik və 

yarımsərbəst şəraitində xüsusi ayrılmış yerlərdə yaşayan, habelə ayrı-ayrı hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən 

yetişdirilib artırılan vəhşi heyvan növləri; 

1.0.4. ov yerləri - ovçuluğun həyata keçirilməsinə və ovçuluq təsərrüfatlarının aparılmasına aid edilən, təbii 

sərbəstlik və yarımsərbəst şəraitində yaşa-yan, habelə ayrı-ayrı hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən yetişdirilib 

artırılan vəhşi heyvanların məskunlaşdığı torpaq sahələri, meşə, digər bitki və su ilə örtülü olan təbiət əraziləri; 

1.0.5. təsərrüfat subyektləri - ovçuluq təsərrüfatlarının təşkilində və fəaliyyətində iştirak edən hüquqi və 

fiziki şəxslər; 

1.0.6. ovçu - ovçuluq fəaliyyətini həyata keçirmək üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

müəyyən edilmiş qaydada ovçuluq bileti və ov etmək üçün icazəsi olan fiziki şəxs; 

1.0.7. ov aləti - həvəskar və idman ovunu həyata keçirmək üçün istifadə edilən ov silahları, ov itləri, ovçu 

quşları və başqa ov vasitələri; 

1.0.8. həvəskar və idman ovu - ov məhsullarının əldə edilməsindən gəlir məqsədi daşımayan ov növü; 

1.0.9. brakonyerlik - qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydaların pozulması ilə ov aparılması və təbii 

sərbəstlik və yarımsərbəst şəraitində yaşayan vəhşi heyvanların hər hansı vasitə ilə icazəsiz ovlanması. 

M a d d ə 2 . Ovçuluq haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi 

2.1. Ovçuluq haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi bu Qanundan, "Heyvanlar aləmi 

haqqında" və "Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının qanunlarından və onlara uyğun 

qəbul edilmiş digər normativ hüquqi aktlardan ibarətdir. 

2.2. Ovçuluq təsərrüfatlarında vəhşi heyvanların yaşayış mühitinin mühafizəsi və istifadəsi ilə əlaqədar 

meydana çıxan su, torpaq, meşə, mülkiyyət, təbiəti mühafizə və digər münasibətlər bu Qanun nəzərə alınmaqla 

Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə tənzimlənir. 

2.3. Su hövzələrində balıqların və digər su heyvanlarının sənaye, idman və həvəskar ovu, habelə elmi 

tədqiqat, nəzarət, təbii mühitə uyğunlaşdırılması üçün ovlanması balıqçılıq haqqında Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi ilə tənzimlənir. 

M a d d ə 3 . Ovçuluq haqqında qanunvericiliyin məqsədi 

Ovçuluq haqqında qanunvericiliyin məqsədi Azərbaycan Respublikasının ərazisində dövlət ov fondunu 

qoruyub saxlamaqla ovçuluq fəaliyyətini səmərəli təşkil etmək, təbii sərbəstlik və yarımsərbəst şəraitində daimi, 

müvəqqəti və köçəri yaşayan vəhşi heyvan növlərinin sayının tənzimlənməsini, mühafizəsini və artırılmasını, 

habelə onların yetişdirilib ov yerlərinə buraxılmasını və yaşayış yerlərinin qorunub saxlanmasını təmin 

etməkdir. 

M a d d ə 4 . Ov obyektləri üzərində mülkiyyət və dövlət ov fondu 

4.1. Ovçuluq təsərrüfatlarında və digər ərazilərdə olan, habelə qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada 

359



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

ayrı-ayrı hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən istifadə olunan ov obyektləri dövlətə mənsubdur və onun 

mülkiyyətidir. 

4.2. Vəhşi heyvan növlərinin ov obyektinə aid edilməsi və ovlanma limitləri müvafiq icra hakimiyyəti 


4.3. Azərbaycan Respublikasının ərazisində ov obyektinə aid edilmiş vəhşi heyvanlar dövlət ov fondunu 

təşkil edir. Dövlət ov fondunda vəhşi heyvanların növlərini və normasını (sayını) müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı elmi müəssisələrin rəyini nəzərə almaqla müəyyən edir. 

4.4. Dövlət ov fondunun artırılması üçün ov obyektinə aid edilmiş vəhşi heyvanların təsərrüfat subyektləri 

tərəfindən yetişdirilib ov yerlərinə buraxılması qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

edilir. 

M a d d ə 5. Ovçuluq fəaliyyətinin obyektləri və subyektləri 

5.1. Ov yerlərində təbii sərbəstlik və yarımsərbəst şəraitində yaşayan və ov obyektinə aid edilmiş vəhşi 

heyvanlar, onların dəriləri, dəri örtükləri, buynuzları, sümükləri, həyat fəaliyyətinin məhsulları, habelə 

məskunlaşma yerləri ovçuluq fəaliyyətinin obyektləridir. 

5.2. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada ov etmək hüququ olan 

Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları, əcnəbilər, vətəndaşlığı olmayan şəxslər, habelə ovçuluq təsərrüfatları 

və ovçular cəmiyyətləri ovçuluq fəaliyyətinin subyektləridir. 

II fəsil 

OVÇULUQ VƏ OVÇULUQ TƏSƏRRÜFATI SAHƏSİNDƏ İDARƏETMƏ 

M a d d ə 6. Ovçuluq və ovçuluq təsərrüfatı sahəsində idarəetmənin əsas prinsipləri 

6.0. Ovçuluq və ovçuluq təsərrüfatı sahəsində idarəetmə aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

6.0.1. bioloji müxtəlifliyin və təbii ekoloji sistemin qorunub saxlanılması; 

6.0.2. ovçuluq təsərrüfatlarından məqsədli, habelə elmin və mədəniyyətin inkişafı üçün səmərəli istifadə 

edilməsi; 

6.0.3. ovçuluq təsərrüfatlarında vəhşi heyvanların mühafizəsi, artırılması və istifadəsi üzərində dövlət 

nəzarətinin zəruriliyi; 

6.0.4. ovçuluq təsərrüfatlarında vəhşi heyvanların yaşayış mühitinin, miqrasiya yollarının, qışlama 

yerlərinin, nəsilartırma və çoxalma şəraitinin qorunması; 

6.0.5. heyvanlar aləmindən istifadənin bioloji etikaya uyğun olaraq həyata keçirilməsi; 

6.0.6. ovçuluq təsərrüfatlarında vəhşi heyvanlardan istifadənin və ovun ödənişli olması və limitləşdirilməsi; 

6.0.7. əhalinin sağlamlığına, təbiətə və iqtisadiyyata ziyan vurulmasının qarşısının vaxtında alınması 

məqsədilə zərərverici vəhşi heyvanların sayının müəyyənləşdirilməsi və tənzimlənməsi. 

M a d d ə 7. Ovçuluğun və ovçuluq təsərrüfatlarının təşkili və idarə edilməsi sahəsində dövlətin 


7.1. Ovçuluğun və ovçuluq təsərrüfatlarının təşkili və idarə edilməsi sahəsində dövlətin səlahiyyətləri 


7.1.1. ovçuluq təsərrüfatlarının, ov yerlərinin və ov obyektlərinin mühafizəsi və istifadəsi sahəsində dövlət 

siyasətini həyata keçirmək, müvafiq normativ hüquqi aktlar qəbul etmək, dövlət proqramlarını hazırlayıb təsdiq 

etmək; 

7.1.2. ovçuluq və ovçuluq təsərrüfatlarının mühafizəsi və istifadəsi üzərində idarəetməni və dövlət nəzarətini 


7.1.3. dövlət ov fondunun artırılması üçün ov obyektinə aid edilmiş vəhşi heyvanların təsərrüfat subyektləri 

tərəfindən yetişdirilib ov yerlərinə buraxılması qaydasını müəyyən etmək; 

7.1.4. respublika və ya yerli əhəmiyyətli ovçuluq təsərrüfatlarını müəyyən etmək, onların təşkili və ləğv 

edilməsi barədə qərar qəbul etmək; 

7.1.5. ovçuluq təsərrüfatlarının inkişafı və yerləşdirilməsi sxemlərini təsdiq etmək; 

7.1.6. ov obyektinə aid edilmiş vəhşi heyvanların dövlət uçotunun, ovçuluq təsərrüfatlarının dövlət 

qeydiyyatının, dövlət ovçuluq kadastrının və ov obyektlərinin monitorinqinin aparılması qaydalarını müəyyən 

etmək; 

7.1.7. ovçuluq biletinin formasını, qeydiyyatı və ovçuluq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq istəyən şəxslərə 

verilməsi qaydalarını müəyyən etmək; 

7.1.8. əcnəbilərə və vətəndaşlığı olmayan şəxslərə Azərbaycan Respublikasının ərazisində ov etmək üçün 

icazənin verilməsi qaydasını müəyyən etmək; 

360



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

7.1.9. ovçuluq təsərrüfatlarında vəhşi heyvanlardan istifadə limitlərini, istifadəyə görə ödəmə növlərini və 

dərəcələrini müəyyən etmək, ovçuluq işlərinin tənzimlənməsini həyata keçirmək; 

7.1.10. ovçuluq təsərrüfatlarının mühafizəsi üzrə tədbirlərə yardım göstərmək; 

7.1.11. təbii fəlakət və digər səbəblər nəticəsində dağılmış və ya məhv olmuş ovçuluq təsərrüfatlarının və ov 

yerlərinin bərpasını təşkil etmək; 

7.1.12. ovçuluq və ovçuluq təsərrüfatı sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığı həyata keçirmək. 

7.2. Ovçuluq və ovçuluq təsərrüfatı sahəsində idarəetməni müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həyata keçirir. 

7.3. Ovçuluq və ovçuluq təsərrüfatı sahəsində idarəetməni həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

ovçuluq təsərrüfatlarının təşkili, mühafizəsi, istifadəsi və bərpası işlərində hüquqi və fiziki şəxslərin, o cümlədən 

ictimai birliklərin rəy və təkliflərinə baxmalıdır. 

M a d d ə 8 . Ovçuluq fəaliyyətinə və ovçuluq təsərrüfatlarının mühafizəsinə və istifadəsinə nəzarət 

8.1. Ovçuluq fəaliyyətinə və ovçuluq təsərrüfatlarının mühafizəsinə və istifadəsinə dövlət nəzarətinin 

məqsədi ov yerlərinin və ov obyektlərinin mühafizəsi, qorunub saxlanması, bərpası, artırılması və istifadəsi üzrə 

tədbirlərin yerinə yetirilməsində qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydalara və tələblərə əməl olunmasına 

nəzarəti təmin etməkdir. 

8.2. Ovçuluq fəaliyyətinə və ovçuluq təsərrüfatlarının mühafizəsinə və istifadəsinə dövlət nəzarətini 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həyata keçirir. 

8.3. Ovçuluq fəaliyyətinə və ovçuluq təsərrüfatlarının mühafizəsinə və istifadəsinə ictimai nəzarət 

Azərbaycan Respublikasının ətraf mühitin mühafizəsi qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada həyata 

keçirilir. 

M a d d ə 

9 . Ovçuluğun və ovçuluq təsərrüfatlarının təşkili və idarə edilməsi sahəsində ovçular 

cəmiyyətlərinin iştirakı 

9.1. Ovçular cəmiyyətləri ovçuluğun və ovçuluq təsərrüfatlarının təşkili və idarə edilməsində müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunmuş qaydada iştirak edirlər. 

9.2. Ovçular cəmiyyətləri aşağıdakı hüquqlara malikdir: 

9.2.1. ovçuluq sahəsində dövlət proqramlarının, ovçuluq təsərrüfatlarının inkişafı və yerləşdirilməsi 

sxemlərinin hazırlanmasında iştirak etmək; 

9.2.2. ovçuluq sahəsində normativ hüquqi aktların qəbul edilməsinə və ovçuluq təsərrüfatlarında vəhşi 

heyvanlardan istifadə limitlərinə dair təkliflər vermək; 

9.2.3. respublika və ya yerli əhəmiyyətli ovçuluq təsərrüfatlarının təşkili və ləğv edilməsi barədə təkliflər 

vermək; 

9.2.4. ovçuluq təsərrüfatlarında ovçuluğu təşkil etmək; 

9.2.5. ovçuları cəmiyyətə üzv qəbul etmək və üzv olması barədə onlara üzvlük bileti vermək; 

9.2.6. hər il üçün ovçulardan üzvlük haqqının vaxtında ödənilməsini tələb etmək; 

9.2.7. qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada ov silahı, atıcılıq sursatı, ovçuluq-balıqçılıq ləvazimatı, 

idman inventarı və digər ovçuluq əşyalarının satışını təşkil etmək; 

9.2.8. həvəskar və idman ovunu həyata keçirmək üçün istifadə edilən ov alətlərinin (ov silahı və onun üçün 

sursat istisna olmaqla) istehsalını təşkil etmək; 

9.2.9. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş digər hüquqlara. 

9.3. Ovçular cəmiyyətlərinin vəzifələri aşağıdakılardır: 

9.3.1. ovçuluq təsərrüfatlarının mühafizəsi və istifadəsi üzrə müəyyən olunmuş qaydalara əməl etmək; 

9.3.2. vəhşi heyvanların sayca artması və ov obyektinə aid edilmiş vəhşi heyvanların təsərrüfat subyektləri 

tərəfindən yetişdirilib ov yerlərinə buraxılması üçün şərait yaradılmasına, onların yaşayış mühitinin 

qorunmasına və yaxşılaşmasına yönəldilən tədbirlər həyata keçirmək; 

9.3.3. ovçuluq təsərrüfatlarında vəhşi heyvanların ayrı-ayrı növlərinin sayının və istifadəsinin ilkin uçotunun 

aparılmasını təşkil etmək və bu barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanına məlumat vermək; 

9.3.4. ovçuları müəyyən edilmiş normativ əsasında ov silahı üçün sursat ilə təmin etmək; 

9.3.5. təbii fəlakət və digər səbəblər nəticəsində dağılmış və ya məhv olmuş ovçuluq təsərrüfatlarını bərpa 

etmək; 

9.3.6. ona təhkim olunmuş ərazilərdə brakonyerliyin qarşısını almaq üçün öz səlahiyyətləri daxilində 


9.3.7. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş digər vəzifələri yerinə yetirmək. 

M a d d ə 10. Dövlət ovçuluq kadastrı və ov obyektlərinin monitorinqi 

10.1. Dövlət ovçuluq kadastrı ov yerlərinin statusu, onların coğrafi mövqeyi və sərhədləri, həmin ərazilərin 

361



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

və obyektlərin mühafizə rejimi, istifadəçiləri, ekoloji, elmi, iqtisadi, tarixi və mədəni əhəmiyyəti barədə zəruri 

məlumatların məcmusudur. 

10.2. Dövlət ovçuluq kadastrı dövlət ov fondunun vəziyyətinin qiymətləndirilməsi və proqnozlaşdırılması, 

ovçuluq təsərrüfatlarının perspektiv inkişafı şəbəkəsinin müəyyən edilməsi, mühafizə rejiminə riayət 

olunmasına dövlət nəzarətinin gücləndirilməsi məqsədilə aparılır. 

10.3. Ov obyektlərinin monitorinqi heyvanlar aləmi obyektlərinin dövlət monitorinqinin tərkib hissəsi olub, 

ov yerlərində vəhşi heyvanların yayılmasında, sayında, fiziki vəziyyətində və yaşayış mühitində baş verən 

dəyişikliklərin vaxtında aşkara çıxarılması və qiymətləndirilməsi məqsədilə həyata keçirilir. 

10.4. Dövlət ovçuluq kadastrının və ov obyektlərinin monitorinqinin aparılması qaydası müvafiq icra 


M a d d ə 

11. Ov obyektinə aid edilən vəhşi heyvanların sayının dövlət uçotu və ovlama norması 

(sayı) 

11.1. Azərbaycan Respublikasının ərazisində təbii sərbəstlik və yarımsərbəst şəraitində yaşayan ov 

obyektinə aid edilən vəhşi heyvanların mühafizəsini, artırılmasını və səmərəli istifadəsini təmin etmək üçün 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən onların sayının dövlət uçotu aparılır. 

11.2. Ov obyektinə aid edilən vəhşi heyvanların ayrı-ayrı növlərinin siyahısı, onların ov mövsümündə 

tutulmasının və vurulmasının norması (sayı) müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

11.3. Əhalinin sağlamlığını mühafizə etmək və təhlükəsizliyini təmin etmək, kənd təsərrüfatı və ev 

heyvanlarını xəstəliklərdən qorumaq, heyvanlar aləminə, onların yaşayış mühitinə və iqtisadiyyata zərər 

vurulmasının qarşısını almaq məqsədilə ayrı-ayrı yırtıcı heyvan növlərinin vurulması qaydası və limitləri 


III fəsil 

OVÇULUQ 

M a d d ə 12. Ovçuluq fəaliyyətinin həyata keçirilməsi 

12.1. Ovçuluq fəaliyyəti bu Qanunda nəzərdə tutulmuş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

ovçuluq üçün ayrılmış ov yerlərində həyata keçirilir. 

12.2. Ovçuluq fəaliyyəti ödənişlidir. Bu fəaliyyət ovçuluq bileti və ov etmək üçün verilən icazə əsasında 


12.3. 18 yaşına çatmamış, habelə məhdud fəaliyyət qabiliyyətli və fəaliyyət qabiliyyəti olmayan şəxslərin 

ovçuluq fəaliyyəti ilə məşğul olması qadağa olunur. 

M a d d ə 13. Ovçuluq bileti və üzvlük bileti 

13.1. Ovçuluq bileti ovçuluq fəaliyyətini həyata keçirmək üçün hüquq verən sənəddir. Ovçuluq bileti 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən verilir. 

13.2. Ovçuluq biletinin forması, qeydiyyatı və ovçuluq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq istəyən şəxslərə 

verilməsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

13.3. Ovçuluq biletindən yalnız onun sahibi istifadə edə bilər. 

13.4. Üzvlük bileti ovçunun ovçular cəmiyyətində üzv olduğunu təsdiq edən sənəddir. Ovçuya üzvlük bileti 

ovçuluq bileti əsasında üzvü olduğu ovçular cəmiyyəti tərəfindən verilir. 

13.5. Üzvlük biletinin forması müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırılmalıdır. 

M a d d ə 14. Ov etmək üçün icazə 

14.1. Ov etmək üçün icazə ovçuluq fəaliyyətinin həyata keçirilməsinə icazə verən hüquqi sənəddir və ov 

obyektlərinin hər növünə ayrıca verilir. 

14.2. İcazə ov mövsümündə həvəskar və idman ovunu həyata keçirmək üçün fiziki və hüquqi şəxslərə 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən verilir. İcazədə ov obyektinin növü, ovlama üsulu və yeri, norması 

(sayı), ovun vaxtı, icazənin müddəti və şərtləri göstərilir. Ov etmək üçün icazənin verilməsi qaydasını müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir. 

14.3. Ovçuluq bileti və üzvlük bileti təqdim edilmədən ovçuya ov etmək üçün icazənin verilməsinə yol 

verilmir. 

14.4. Ovçuya verilən ov etmək üçün icazədən yalnız özü istifadə edə bilər və icazə verildiyi müddət üçün 

etibarlıdır. 

14.5. Ov obyektinə aid edilmiş vəhşi heyvanları yetişdirib ov yerlərinə buraxan təsərrüfat subyektləri 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada ov etmək üçün icazə verə bilər. 

362



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

14.6. Əcnəbilərə və vətəndaşlığı olmayan şəxslərə beynəlxalq müqavilələrə uyğun olaraq Azərbaycan 

Respublikasının ərazisində ov etmək üçün icazənin verilməsi qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 


M a d d ə 1 5 . Ov alətlərindən istifadə 

15.1. Azərbaycan Respublikasının ərazisində ovçuluq fəaliyyətini həyata keçirmək üçün istifadə edilən ov 

alətlərinin növü və istifadəsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

15.2. Ov silahlarının satışı, əldə edilməsi, uçotu, saxlanılması, gəzdirilməsi, tətbiqi, götürülməsi, müsadirəsi 

və geri alınması qaydaları Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. 

15.3. Ovçuluq fəaliyyətini həyata keçirmək üçün Azərbaycan Respublikasının ərazisində istifadəsinə xüsusi 

icazə verilmiş ov silahları (odlu və ya soyuq) müvafiq icra hakimiyyəti orqanında bir dəfə qeydiyyatdan keçirilir 

və bu barədə ovçuluq biletində qeyd olunur. Yivli ov silahına xüsusi icazə o ovçulara verilir ki, onların 5 ildən 

az olmayaraq müddətdə istifadəsində yivsiz ov silahı olsun. 

M a d d ə 16. Ov mövsümü və ov etmək günləri 

16.1. Azərbaycan Respublikasının ərazisində ov mövsümünün başlanmasını və müddətini müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı müəyyən edir və bu barədə kütləvi informasiya vasitələri ilə əhaliyə məlumat verir. 

16.2. Ov mövsümündə ov edilməsinə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilən günlərdə 

yol verilir. 

M a d d ə 17. Ov məhsulları 

17.1. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada ovu həyata keçirən şəxslər 

tərəfindən tutulmuş və vurulmuş vəhşi heyvanlar, onların dəriləri, dəri örtükləri, buynuzları, əti və digər 

hissələri ov məhsulları hesab olunur. 

17.2. Ov etmək üçün icazədə göstərilən normada (sayda) əldə edilən ov məhsulları ovçulara məxsusdur. 

Göstərilən normadan (saydan) artıq əldə edilən ov məhsulları ovçulardan geri alınır və onlara qarşı 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada müvafiq tədbirlər görülür. 

M a d d ə 18. Ovçuların hüquq və vəzifələri 

18.1. Ovçular aşağıdakı hüquqlara malikdir: 

18.1.1. ovçuluq təsərrüfatlarından və ov obyektlərindən qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada istifadə 

etmək; 

18.1.2. ovçular cəmiyyətinə üzv olmaq; 

18.1.3. ov yerlərində ov alətlərindən istifadə etmək; 

18.1.4. qanuni əldə edilən ov məhsullarına sahiblik etmək; 

18.1.5. heyvanlar aləmi obyektlərinin istifadəsi üzrə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində 

nəzərdə tutulmuş digər hüquqları həyata keçirmək. 

18.2. Ovçuların vəzifələri aşağıdakılardır: 

18.2.1. ovu həyata keçirmək üçün müəyyən olunmuş qaydalara, normalara, limitlərə və müddətlərə əməl 

etmək; 

18.2.2. hər il üçün ovçular cəmiyyətinə üzvlük haqqım vaxtında ödəmək; 

18.2.3. ovçuluq bileti və ov etmək üçün verilən icazə əsasında ovçuluq təsərrüfatlarında qeydiyyatdan 

keçmək; 

18.2.4. ov silahından qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada təyinatı üzrə istifadə etmək; 

18.2.5. ov yerlərində ekoloji və sanitariya-gigiyena norma və qaydalarına riayət etmək; 

18.2.6. ov yerlərində vəhşi heyvanların yaşayış mühitinin ekoloji vəziyyətinin pisləşməsinə yol verməmək; 

18.2.7. ovçuluq təsərrüfatlarının mühafizəsi məsələləri üzrə ekoloji proqramların yerinə yetirilməsində 


18.2.8. vəhşi heyvanlar arasında xəstəlik müşahidə edildikdə, onların yaşayış mühiti pisləşdikdə, 

heyvanların məhv olmaq təhlükəsi yarandıqda və tələf olması hallarında dərhal ovçuluq təsərrüfatlarına və 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına məlumat vermək; 

18.2.9. Azərbaycan Respublikasının Qırmızı kitabına daxil edilmiş və xüsusi mühafizə olunan vəhşi heyvan 

növlərinin mühafizə rejiminə əməl etmək; 

18.2.10.Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş digər vəzifələri yerinə yetirmək. 

M a d d ə 19. Ov etmək hüququnun dayandırılması 

19.0. Ov etmək hüququ aşağıdakı hallarda dayandırılır: 

363



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

19.0.1. hər il üçün üzvü olduğu ovçular cəmiyyətinə üzvlük haqqını vaxtında ödəmədikdə; 

19.0.2. ov etmək üçün verilmiş icazənin müddəti qurtardıqda; 

19.0.3. ov etmək üçün icazədən istifadəyə lüzum qalmadıqda, yaxud bu hüquqdan könüllü imtina edildikdə; 

19.0.4. ovçuluq fəaliyyətinə xitam verildikdə; 

19.0.5. vəhşi heyvanları hər hansı vasitə ilə icazəsiz ovladıqda; 

19.0.6. heyvanlar aləmindən xüsusi istifadə qaydaları pozulduqda; 

19.0.7. ovçuluq üzrə müəyyən edilmiş qayda, norma və digər tələblər müntəzəm yerinə yetirilmədikdə; 

19.0.8. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş digər hallarda. 

M a d d ə 2 0. Ov etməyə qadağanlar və məhdudiyyətlər 

20.1. Azərbaycan Respublikasının ərazisində ov edilməsi aşağıdakı hallarda qadağan edilir: 

20.1.1. müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən nəzərdə tutulmamış günlərdə; 

20.1.2. ovçuluq bileti və ov etmək üçün icazə olmadıqda; 

20.1.3. başqa şəxsə aid olan ovçuluq biletindən, ov etmək üçün icazədən və ov silahından istifadə edildikdə; 

20.1.4. ov etmək üçün verilmiş icazədə göstərilən yerdə ov edilmədikdə; 

20.1.5. ovçuluq təsərrüfatlarında qeydiyyatdan keçmədikdə; 

20.1.6. ov etmək üçün icazədə göstərilmiş normadan (saydan) artıq ov edildikdə. 

20.2. Ov yerlərində yanğın, daşqın, tufan, zəlzələ, torpaq sürüşməsi, quraqlıq kimi təbii fəlakət və vəhşi 

heyvanlar arasında epidemiya hadisələri baş verdikdə ov müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

məhdudlaşdırıla və ya dayandırıla bilər. 

IV fəsil 

OVÇULUQ TƏSƏRRÜFATLARI 

M a d d ə 2 1. Ovçuluq təsərrüfatlarının təşkili və kateqoriyaları 

21.1. Ovçuluq təsərrüfatlarının təşkili və aparılması məqsədilə vəhşi heyvanların yaşadığı, miqrasiya etdiyi 

və çoxaldığı ərazilər ov yerləri kimi istifadə edilir. 

21.2. Ov yerlərinə yaşayış məntəqələrinin, sənaye, təsərrüfat və hərbi obyektlərin, dövlət təbiət qoruqlarının 

əraziləri, milli və təbiət parklarının xüsusi mühafizənin hüquqi rejimi tətbiq olunan fəaliyyət zonaları aid edilə 

bilməz və bu ərazilərdə ovçuluğun həyata keçirilməsi qadağandır. 

21.3. Ovçuluq təsərrüfatlarının aparılması məqsədilə ov yerləri qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada 

azı 10 il müddətinə hüquqi və fiziki şəxslərin istifadəsinə və ya icarəsinə verilə bilər. 

21.4. Azərbaycan Respublikasında ovçuluq təsərrüfatları respublika və yerli əhəmiyyətli kateqoriyalara 

bölünür. Ovçuluq təsərrüfatlarının kateqoriyalara aid edilməsi və bir kateqoriyadan digərinə keçirilməsi elmi 

müəssisələrin və əlaqədar təşkilatların rəyi nəzərə alınmaqla müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata 

keçirilir. 

21.5. Respublika əhəmiyyətli ovçuluq təsərrüfatları elmi və texniki-iqtisadi əsaslandırmaya uyğun olaraq 

elmi müəssisələrin və əlaqədar təşkilatların rəyi nəzərə alınmaqla müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə 

təşkil edilir. 

21.6. Respublika əhəmiyyətli ovçuluq təsərrüfatlarını müvafiq icra hakimiyyəti orqanı idarə edir və həmin 

təsərrüfatlar hüquqi və fiziki şəxslərin istifadəsinə və icarəsinə verilə bilməz. 

21.7. Yerli əhəmiyyətli ovçuluq təsərrüfatları elmi müəssisələrin və əlaqədar təşkilatların rəyi nəzərə 

alınmaqla müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə yaradılır. 

21.8. Yerli əhəmiyyətli ovçuluq təsərrüfatları bütövlükdə və ya qismən, qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

qaydada bələdiyyələrin, hüquqi və fiziki şəxslərin istifadəsinə və icarəsinə verilə bilər. Yerli əhəmiyyətli 

ovçuluq təsərrüfatları istifadəyə və icarəyə verilərkən onların hüquqi statusu, mühafizə rejimi və məqsədli 

təyinatı saxlanılır. 

21.9. Bələdiyyələr, hüquqi və fiziki şəxslər mülkiyyətlərində olan torpaqlarda qanunvericiliyə uyğun olaraq 

ov obyektlərini yetişdirib ov yerlərinə buraxmaq məqsədilə ovçuluq təsərrüfatları yarada bilərlər. 

M a d d ə 2 2. Ovçuluq təsərrüfatlarının inkişafı və yerləşdirilməsi sxemləri 

22.1. Ovçuluq təsərrüfatlarının inkişafı və yerləşdirilməsi sxemləri sosial-iqtisadi tələblər və ətraf mühitin 

vəziyyəti nəzərə alınmaqla onların yaradılması üçün perspektiv tələbatı müəyyən edir. 

22.2. Məqsədli istifadəsinə və hüquqi rejiminə görə ovçuluq təsərrüfatlarının torpaqlarına təbiəti mühafizə, 

sağlamlaşdırma və istirahət (rekreasiya) təyinatlı torpaqlar daxildir. 

22.3. Ovçuluq təsərrüfatlarının təşkili məqsədilə başqa kateqoriyalara aid edilmiş torpaqların istifadəyə 

verilməsi Azərbaycan Respublikasının torpaq qanunvericiliyi ilə tənzimlənir. 

22.4. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş ovçuluq təsərrüfatlarının inkişafı və 

364



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

yerləşdirilməsi sxemləri əsasında onların yaradılması və genişləndirilməsi üçün torpaq sahələri müvafiq ehtiyat 

torpaq fondunda saxlanılır. 

22.5. Ovçuluq təsərrüfatlarının hər biri üçün pasport hazırlanır və müvafiq icra hakimiyyəti orqanında dövlət 

qeydiyyatına alınmaqla müəyyən olunmuş qaydada saxlanılır. 

M a d d ə 2 3. Ovçuluq təsərrüfatlarının vəzifələri 

23.0. Ovçuluq təsərrüfatlarının vəzifələri aşağıdakılardır: 23.0.1. ovçuluq təsərrüfatlarının mühafizəsi və 

istifadəsi üzrə müəyyən olunmuş norma, standart və qaydalara əməl etmək; 

23.0.2. ovçuluq təsərrüfatlarında turizm və istirahət (rekreasiya) üçün şərait yaratmaq; 

23.0.3. ovçuluq təsərrüfatlarında vəhşi heyvanların sayının və istifadəsinin ilkin uçotunu aparmaq, onların 

vəziyyətini və yaşayış yerlərinin xarakterini öyrənmək, bu məlumatları müəyyən edilmiş qaydada heyvanlar 

aləminin dövlət uçotunu, kadastrını və monitorinqini həyata keçirən dövlət orqanına vermək; 

23.0.4. ovçuluq təsərrüfatlarında nəzarət-buraxılış məntəqələri yaratmaq; 

23.0.5. ovçuluq təsərrüfatlarına ova gələn şəxsləri qeydiyyata almaq və onların icazə əsasında ovladıqları 

vəhşi heyvanların uçotunu aparmaq; 

23.0.6. vəhşi heyvanlar xəstəliyə yoluxduqda, onların yaşayış mühiti pisləşdikdə, məhv olmaq təhlükəsi 

yarandıqda və tələf olması hallarında müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına məlumat vermək, xəstəliklərin 

profilaktikası və ləğvi üzrə tədbirlər həyata keçirmək; 

23.0.7. Azərbaycan Respublikasının Qırmızı kitabına daxil edilmiş və xüsusi mühafizə olunan vəhşi heyvan 

növlərinin mühafizə rejiminə əməl etmək; 

23.0.8. dövlət nəzarətini həyata keçirən orqanın işçilərini ovçuluq təsərrüfatlarına maneəsiz buraxmaq və 

onların qanuni tələblərini və qərarlarını vaxtlı-vaxtında yerinə yetirmək; 

23.0.9. ovçuluq təsərrüfatlarında ov obyektinə aid edilmiş vəhşi heyvanların, habelə onların yeni növlərinin 

yetişdirilməsini təşkil etmək və təbiətə buraxmaq, təbiətə buraxılma sayına uyğun olaraq onların ovunu 

qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada təşkil etmək; 

23.0.10. ovçuluq təsərrüfatlarının yerləşdiyi ərazi üçün xarakterik olan ov obyektinə aid edilmiş vəhşi 

heyvanların qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada təbiətdən götürülərək süni şəkildə çoxaldılmasını təşkil 

etmək, hər bir vəhşi heyvan növü üzrə müəyyən yaş dövründə onları həmin təsərrüfatların ərazisinə buraxmaq 

və müvafiq qaydada ilkin uçotunu aparmaq; 

23.0.11. ovçuluq təsərrüfatlarında vəhşi heyvanların, habelə onların yeni növlərinin yetişdirilməsini, 

artırılmasını və bərpasını həyata keçirmək üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanının razılığı və elmi 

müəssisələrin rəyi nəzərə alın-maqla damazlıq bazaları yaratmaq; 

23.0.12. ovçuluq təsərrüfatlarında ov obyektinə aid edilmiş vəhşi heyvanların populyasiya quruluşunun (yaş 

və cinsiyyət tərkibinin), çoxalma və ov mövsümündə çıxdaş faizinin elmi tədqiqat müəssisələri tərəfindən 

aparılan tədqiqat işlərinin nəticəsini nəzərə almaqla müəyyən olunmasını təmin etmək; 

23.0.13. ovçuluq təsərrüfatının təyinatına uyğun olaraq təsərrüfat fəaliyyəti üçün zəruri olan yardımçı 

təsərrüfatlar, emalatxanalar və digər obyektlər yaratmaq; 

23.0.14. heyvanlar aləminin mühafizəsi, bərpası, artırılması və istifadəsi üzrə Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş digər vəzifələri yerinə yetirmək. 

M a d d ə 2 4. Ovçuluq təsərrüfatlarının mühafizəsi 

24.1. Ovçuluq təsərrüfatlarında ərazinin təbii vəziyyətini pozan hər hansı təsərrüfat fəaliyyətinə yol verilmir. 

24.2. Ovçuluq təsərrüfatlarına bitişik olan torpaq və su sahələrində müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən mühafizə, sanitariya-mühafizə və digər qoruyucu zonalar müəyyən edilə bilər. Bu zonaların 

torpaqlarında ovçuluq təsərrüfatlarına zərərli təsir göstərən hər cür fəaliyyət qadağan edilir. 

24.3. Ovçuluq təsərrüfatlarının təbii vəziyyətinin qorunub saxlanılmasında təsərrüfat subyektləri məsuliyyət 


M a d d ə 2 5. Ovçuluq təsərrüfatlarından istifadə 

25.1. Ovçuluq təsərrüfatlarından Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində müəyyən edilmiş tələblərə 

əməl etmək şərtilə aşağıdakı məqsədlərlə istifadə edilə bilər: 

25.1.1. təbiəti mühafizə; 

25.1.2. ovçuluq; 

25.1.3. elmi tədqiqat; 

25.1.4. vəhşi heyvanların yarımsərbəst və qeyri-sərbəst şəraitdə saxlanması, yetişdirilməsi və artırılması 

məqsədilə tutulması; 

25.1.5. sağlamlaşdırma; 

365



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

25.1.6. təlim-tərbiyə; 

25.1.7. ekoloji maarifləndirmə, turizm və istirahət (rekreasiya). 

25.2. Ovçuluq təsərrüfatlarında onların məqsədli təyinatına və təbiət komplekslərinin və ayrı-ayrı 

obyektlərin mühafizəsi, bərpası və istifadəsi üzrə müəyyən edilmiş tələblərə zidd olmayan şərtlərlə başqa 

fəaliyyət növləri həyata keçirilə bilər. 

25.3. Ovçuluq təsərrüfatlarından hüquqi və fiziki şəxslər mədəni, tədris, turizm, istirahət (rekreasiya) və 

məhdud təsərrüfat fəaliyyəti məqsədləri ilə istifadəni müəyyən edilmiş qaydada ödənişli əsaslarla həyata 

keçirirlər. 

25.4. Ovçuluq təsərrüfatlarından istifadəyə görə ödənişlər dövlət büdcəsinə köçürülür. 

M a d d ə 2 6. Ovçuluq təsərrüfatlarının stimullaşdırılması və maliyyələşdirilməsi 

26.1. Ov obyektinə aid edilmiş vəhşi heyvanların yetişdirilməsi ilə məşğul olan ovçuluq təsərrüfatlarının 

fəaliyyəti dövlət tərəfindən stimullaşdırılır. 

26.2. Respublika və yerli əhəmiyyətli ovçuluq təsərrüfatlarının mühafizəsi və bərpası, onların inkişafı və 

yerləşdirilməsi üzrə respublika sxeminin hazırlanması, dövlət ovçuluq kadastrının və ov obyektlərinin 

monitorinqinin aparılması tədbirləri dövlət büdcəsi, xarici investisiyalar, qrantlar və ianələr hesabına 

maliyyələşdirilir. 

M a d d ə 2 7. Ovçuluq təsərrüfatlarında heyvanlar aləmindən istifadəyə görə ödəmələr və qeyriqanuni 

heyvan ovuna cərimələr 

Ovçuluq təsərrüfatlarında heyvanlar aləmindən istifadəyə görə ödəmələrin növləri, dərəcələri, tətbiq edilmə 

qaydaları və qeyri-qanuni heyvan ovuna cərimələr Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə 

tutulmuş qaydada müəyyən edilir. 

V fəsil 

OVÇULUQ HAQQINDA QANUNVERİCİLİYİN POZULMASINA GÖRƏ MƏSULİYYƏT VƏ 

MÜBAHİSƏLƏRİN HƏLLİ 

M a d d ə 2 8. Ovçuluq haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyət 

28.1. Ovçuluq haqqında qanunvericiliyi pozan şəxslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində 

nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

28.2. Ovçuluq haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində ovçuluq təsərrüfatlarına vurulmuş zərərin 

əvəzi Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş qaydada ödənilir. 

M a d d ə 2 9. Mübahisələrin həlli 

Ovçuluq fəaliyyəti və ovçuluq təsərrüfatlarının mühafizəsi və istifadəsi sahəsində mübahisələr Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məhkəmə qaydasında həll edilir. 

VI fəsil 


M a d d ə 3 0. Ovçuluq və ovçuluq təsərrüfatı sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində ovçuluq fəaliyyəti və ovçuluq təsərrüfatlarının mühafizəsi, təşkili, 

bərpası və istifadəsi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq Azərbaycan Respublikası ilə başqa dövlətlər arasında 

bağlanmış müqavilələr, sazişlər, razılaşmalar və digər beynəlxalq hüquq normaları əsasında həyata keçirilir. 

M a d d ə 3 1. Beynəlxalq müqavilələr 

Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə ovçuluq və ovçuluq təsərrüfatı 

sahəsində müəyyən edilmiş qaydalar bu Qanunda nəzərdə tutulmuş qaydalardan fərqli olduqda beynəlxalq 


Bakı şəhəri, 20 aprel 2004-cü il 

№ 637-IIQ 



366



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

"Meliorasiya və irriqasiya haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda 




I. "Meliorasiya və irriqasiya haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 3, maddə 169; 2002-ci il, № 5, maddə 237; Azərbaycan 

Respublikasının 2003-cü il 30 dekabr, № 568-IIQD, 2004-cü il 9 mart, № 603-IIQD qanunları) aşağıdakı 

əlavələr və dəyişikliklər edilsin: 

1. Maddə 1-də maddənin sonuna aşağıdakı məzmunda yeni abzas əlavə olunsun: 

"Sudan İstifadəedənlər Birliyi (Birlik) - istifadəsinə verilən meliorasiya və irriqasiya sistemlərini idarə 

etmək və xidmət göstərdiyi ərazidə əkinləri suvarma suyu ilə təmin etmək məqsədi ilə kənd təsərrüfatı 

istehsalçıları tərəfindən bu Qanuna uyğun yaradılan və fəaliyyət göstərən qeyri-kommersiya qurumunun xüsusi 

formasıdır.". 

2. Maddə 6-da aşağıdakı məzmunda üçüncü hissə əlavə olunsun: 

"Sudan İstifadəedənlər Birliyinin xidmət göstərdiyi ərazidə yerləşən dövlət mülkiyyətində olan meliorasiya 

və irriqasiya sistemləri bu Qanunun 9-cu maddəsində nəzərdə tutulmuş səlahiyyətləri həyata keçirən müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə Birliyin uzunmüddətli istifadəsinə (20 ildən az olmayan müddətə) verilir. 

Sistemlərin istifadəyə verilməsi şərtləri və bu şərtlər pozulduğu halda onların geri alınması qaydası həmin 

qərarla müəyyən edilir.". 

3. Maddə 7-də "hüquqi şəxslərin mülkiyyətində" sözlərindən sonra "və Birliklərin istifadəsində" sözləri 

əlavə olunsun. 

4. Maddə 9-da dördüncü abzas aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"bu Qanunun 6-cı maddəsinə uyğun olaraq Birliklərin istifadəsinə verilən sistemlər istisna olmaqla, dövlət 

mülkiyyətində olan meliorasiya və irriqasiya sistemlərini idarə etmək;". 

5. Maddə 11-də ikinci abzasdan sonra aşağıdakı məzmunda yeni abzas əlavə edilsin: "Birliklərin fəaliyyətini 

dəstəkləmək;". 

6. Maddə 13-də: 

a) ikinci abzas aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"Birliyin xidmət göstərdiyi ərazidə yerləşən torpaqların istifadəçiləri istisna olmaqla, mülkiyyət 

formasından asılı olmayaraq torpaq istifadəçilərinin və uzunmüddətli sazişlərə uyğun olaraq Birliklərin suvarma 

suyu ilə təchiz edilməsi;"; 

b) beşinci abzas aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"Birliklərin istifadəsində olan sistemlər istisna olmaqla, dövlət mülkiyyətində olan meliorasiya və irriqasiya 

sistemlərinin istismarının təşkili;"; 

c) sonuncu abzasdan əvvəl aşağıdakı məzmunda yeni abzas əlavə olunsun: "bu Qanunun 30-14-cü 

maddəsinə uyğun olaraq Birliklərin fəaliyyətinə 

dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi;". 

7. Maddə 17 çıxarılsın. 

8. Maddə 19-da birinci hissədə "habelə bələdiyyələrin," sözlərindən sonra "Birlijdərin," sözü əlavə edilsin. 

9. Maddə 20-də birinci hissədən "bu sahədə lisenziyası olan" sözləri, ikinci hissədən "lisenziya və" sözləri 

çıxarılsın. 

10. Maddə 24-də sonuncu hissə çıxarılsın. 

11. Maddə 25-də aşağıdakı məzmunda beşinci, altıncı və yeddinci hissələr əlavə olunsun: 

"Birliklərin suvarma suyu ilə təchiz edilməsi bu Qanunun 13-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş səlahiyyətləri 

həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə 10 ildən az olmayan müddətə bağlanan sazişə əsasən həyata 

keçirilir. Su mənbələrində suyun bolluğu səviyyəsinə mütənasib olaraq veriləcək suyun həcminin yuxarı və 

aşağı hədləri həmin sazişdə müəyyən olunur. Əkinlərin növündən və sahəsindən asılı olaraq tələb olunan suyun 

həcmləri və suyun verilməsi qrafiki bu hədlər daxilində illik müqavilələrlə müəyyən edilir. Sazişlərin və illik 

müqavilələrin formaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

Suyun müqavilədə nəzərdə tutulmuş həcmlərdə və vaxtlarda verilmədiyinə görə Birliyə vurulmuş zərərin 

əvəzi mülki qanunvericiliyə uyğun olaraq ödənilir. 

Birliklərin öz üzvlərinə və üzvü olmayan şəxslərə verdiyi suya görə haqları müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanının müəyyən etdiyi su tarifləri, habelə istifadəsində olan meliorasiya və irriqasiya sistemlərinin 

saxlanmasına, istismarına, yaxşılaşdırılmasına və inkişafına tələb olunan xərclər nəzərə alınmaqla, Birlik 

367



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

müəyyən edir və bu barədə bu Qanunun 13-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş səlahiyyətləri həyata keçirən 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanının yerli təşkilatına məlumat verir. Birlik xidmət etdiyi ərazidəki üzvü olmayan 

torpaq sahibləri üçün daha yüksək su haqlarını müəyyən edə bilər.". 

12. Maddə26-da: 

a) ikinci hissənin ikinci abzasında "irriqasiya sistemləri" sözlərindən sonra "(Birliklərin istifadəsinə verilən 

sistemlər istisna olmaqla)" sözləri əlavə olunsun; 

b) ikinci hissəyə aşağıdakı məzmunda üçüncü abzas əlavə olunsun: "Birliklərin istifadəsinə verilən dövlət 

meliorasiya və irriqasiya sistemləri, 

qoruyucu meşə əkinləri üzrə - Birliklər;". 

13. Maddə 28-də "bələdiyyələrin," sözündən sonra "Birliklərin," sözü əlavə olunsun. 

14. Aşağıdakı məzmunda yeni VI-I fəsil əlavə olunsun: 

Maddə 30-1. Birliyin məqsədi və vəzifələri 

"VI-I fəsil 

SUDAN İSTİFADƏEDƏNLƏR BİRLİYİ 

Sudan İstifadəedənlər Birliyinin məqsədi xidmət göstərdiyi ərazidə istifadəsində olan meliorasiya və 

irriqasiya sistemlərini idarə etmək və torpaq istifadəçilərini mütəşəkkil, səmərəli və ədalətli olaraq su ilə təmin 

etməkdir. 

Birliyin xidmət göstərdiyi ərazi onun istifadəsində olan meliorasiya və irriqasiya sistemindən suvarıla bilən 

müəyyən torpaq sahələrini əhatə edir. 

Birlik bu Qanuna, digər normativ hüquqi aktlara və öz nizamnaməsinə uyğun olaraq qeyri-kommersiya 

qurumunun xüsusi formasında yaradılır və fəaliyyət göstərir. 

Birlik öz fəaliyyəti nəticəsində əldə etdiyi mənfəəti üzvləri arasında bölüşdürmədən istifadəsində olan 

meliorasiya və irriqasiya sistemlərinin saxlanmasına və inkişafına yönəldir və bu məqsədlə fond yaradır. 

Birliyin fəaliyyətinin əsas istiqamətləri aşağıdakılardır: 

istifadəsində olan meliorasiya və irriqasiya sistemlərinin istismarı və ümumi yığıncağın təsdiq etdiyi plana 

əsasən üzvlərinin arasında suvarma suyunun paylanması; 

xidmət göstərdiyi ərazidə torpaq sahiblərini suvarma suyu ilə təmin etmək üçün uzunmüddətli sazişə və illik 

müqavilələrə əsasən su təchizatı müəssisəsindən suyun satın alınması; 

istifadəsində olan meliorasiya və irriqasiya sistemlərinin bərpası, istismarı, onlarda tikinti-təmir işlərinin 

aparılması, hidrotexniki avadanlığın alınması, saxlanması və istismarı; 

üzvlərin sifarişinə əsasən meliorasiya xidmətlərinin göstərilməsi; 

xidmət göstərdiyi ərazidə suların mühafizəsinin, onların çirklənməkdən, zibillənməkdən və tükənməkdən 

qorunmasının təmin edilməsi; 

nizamnamə məqsədlərinə uyğun digər vəzifələr. 

Birlik xidmət göstərdiyi ərazidə üzvü olmayan torpaq sahiblərini illik müqavilələrə əsasən suvarma suyu ilə 

təchiz edə bilər. 

Maddə 30-2. Birliyin üzvləri 

Birliyin xidmət göstərdiyi ərazidə yerləşən torpaqların üzərində mülkiyyət və ya ən azı üç il müddətində 

istifadə hüququ olan fiziki və hüquqi şəxslər Birliyin üzvü ola bilərlər. 

Aşağıdakı halların aradan qaldırılmasınadək ərizə ilə müraciət edən şəxslərin Birliyə qəbul olunmasından 

imtina edilə bilər: 

ərizə verildiyi günədək ötən iki il ərzində şəxs Birlikdən xaric edilmişdirsə; 

şəxsin istifadə etdiyi torpağın sabiq sahibinin Birliyə borcu olduqda; 

ərizə suvarma mövsümü ərəfəsində verildikdə. 

Birliyin üzvü idarə heyətinin təklifinə əsasən ümumi yığıncağın qərarı ilə aşağıdakı hallarda üzvlükdən 

xaric edilə bilər: 

nizamnaməni və ya ümumi yığıncağın qərarını mütəmadi olaraq pozduqda; 

su haqqını ödəmədikdə; 

meliorasiya və irriqasiya sistemlərinə, qurğu və avadanlığa vurduğu zərərin ödənilməsindən və ya onların 

bərpa edilməsindən əsassız olaraq imtina etdikdə; 

dəfələrlə özbaşına su götürdükdə və ya suyun paylanması cədvəlini pozduqda. 

Üzv Birlikdən xaric edilməsi haqqında ümumi yığıncağın qərarından məhkəməyə şikayət edə bilər. 

Birlikdə üzvlüyə aşağıdakı hallarda xitam verilir: 

suvarılan torpağın üzərində mülkiyyət və ya istifadə hüququna xitam verildikdə; 

368



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Birlikdən çıxması barədə ərizə verdikdə. 

Birlikdən çıxan və ya xaric edilən üzv Birlik qarşısında olan borclarını ödəməli və öhdəliklərini yerinə 

yetirməlidir. 

Maddə 30-3. Birliyin üzvlərinin hüquq və vəzifələri 

Birliyin üzvlərinin aşağıdakı hüquqları var: 

sudan ədalətli pay almaq və Birliyin göstərdiyi xidmətlərdən istifadə etmək; 

su haqqını ödədiyi təqdirdə səsvermədə iştirak etmək; 

Birliyin orqanlarına namizədləri irəli sürmək və seçilmək, ümumi yığıncağın gündəliyinə dair təkliflər 

vermək; 

Birlik tərəfindən onlara vurulan zərərin əvəzini almaq; 

Birliyin mühasibat kitabları, hesabları və digər sənədləri ilə tanış olmaq. 

Birlik üzvlərinin aşağıdakı vəzifələri var: 

nizamnaməyə və ümumi yığıncağın qəbul etdiyi qərar, təlimat və digər sənədlərə, o cümlədən suyun 

paylanması cədvəlinə riayət etmək; 

su haqlarını vaxtında və tam ödəmək; 

torpağında yerləşən hidrotexniki qurğu və avadanlıqdan istifadəyə, üzərində təmir işlərinin aparılmasına 

Birliyə icazə vermək; 

Birliyin qurğu və avadanlığına vurduğu zərərin əvəzini ödəmək; 

suvarılan torpaqlardan və sudan istifadə etmələrinə dair məlumatı Birliyə təqdim etmək. 

Nizamnamədə əlavə hüquq və vəzifələr nəzərdə tutula bilər. 

Maddə 30-4. Birliyin nizamnaməsi 

Birliyin nizamnaməsində aşağıdakılar göstərilməlidir: 

Birliyin tam adı və olduğu yer (ünvanı); 

Birliyin məqsədi və funksiyaları; 

üzvlərin hüquq və vəzifələri, Birliyin üzvlüyünə qəbul etmə, Birlikdən çıxma və xaric etmə qaydası; 

Birliyin orqanlarının səlahiyyətləri, tərkibi, seçilməsi müddəti; 

üzvlərin nümayəndələrinin seçilməsi qaydası; 

su haqlarının ödənilməsi qaydası; 

Birliyin ləğv edilməsi qaydası; 

bu Qanundan irəli gələn digər müddəalar. 

Birliyin nizamnaməsinə onun xidmət göstərdiyi ərazinin sxematik planı əlavə olunur. 

Maddə 30-5. Birliyin təsis edilməsi 

Birliyin təsis edilməsi üzrə təşəbbüs qrupu bu Qanunun 13-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş səlahiyyətləri 

həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının təsdiq etdiyi nümunəvi nizamnaməyə uyğun hazırlanmış 

nizamnamənin layihəsini, Birliyin xidmət göstərdiyi ərazinin sxematik planını, təsisçilərin siyahısını hazırlayır, 

sənədlərin təsisçilər tərəfindən müzakirəsini təşkil edir və bu Qanunun 13-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş 

səlahiyyətləri həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının yerli təşkilatı ilə xidmət göstərdiyi ərazinin 

sxematik planını razılaşdıraraq təsis yığıncağını çağırır. 

Təsis yığıncağı Birliyin yaradılması haqqında qərar qəbul edir, nizamnaməni təsdiq edir və idarə heyətini 

seçir. 

Birliyin xidmət etdiyi ərazidə yerləşən torpaqların azı 50 faizinə sahib olan şəxslərin yarısından çoxu lehinə 

səs verərlərsə, Birlik təsis edilmiş hesab olunur. 

Birliyin dövlət qeydiyyatına alınması üçün təsis sənədləri yığıncağın keçirildiyi gündən bir ay müddətində 

idarə heyəti tərəfindən təqdim olunmalıdır. 

Maddə 30-6. Birliyin orqanları 

Birliyin orqanları aşağıdakılardır: 

ümumi yığıncaq, 

idarə heyəti, 

təftiş komissiyası, 

mübahisələrin həlli üzrə komissiya. 

Maddə 30-7. Ümumi yığıncaq 

Ümumi yığıncaq Birliyin ali idarəetmə orqanıdır. Növbəti ümumi yığıncaq ildə bir dəfədən az olmayaraq 

369



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

idarə heyəti tərəfindən çağırılır. Növbədənkənar ümumi yığıncaq isə idarə heyəti tərəfindən onun öz təşəbbüsü 

ilə və ya Birlik üzvlərinin azı 20 faizinin tələbi ilə çağırılır. 

Aşağıdakı məsələlər ümumi yığıncağın müstəsna səlahiyyətinə aiddir: 

nizamnamədə dəyişikliklərin edilməsi; 

idarə heyətinin və digər orqanların üzvlərinin seçilməsi; 

Birliyin illik büdcəsinin, hesabatının (büdcənin icrası haqqında daxil olmaqla), iş planlarının və suyun 

paylanması cədvəlinin təsdiq edilməsi; 

su haqlarının və cərimələrin miqdarının təsdiq edilməsi; 

Birliyin ləğv edilməsi. 

Birliyin nizamnaməsində ümumi yığıncağın digər səlahiyyətləri də nəzərdə tutula bilər. 

Birliyin xidmət göstərdiyi ərazi kənd, kanal və ya torpaq sahələri üzrə nümayəndəlik zonalarına bölünür və 

hər zonadan nümayəndə seçilir. 

Ümumi yığıncaqda üzvlərin nümayəndələri, Birliyin üzvlərinin sayı çox deyildirsə, onların özləri iştirak 

edirlər. 

Ümumi yığıncaqda qərarın qəbul edilməsi üçün yetərsay üzvlərin və ya onların nümayəndələrinin 

yarısından çoxunun iştirakıdır. Ümumi yığıncaqda üzvlərin nümayəndəsi iştirak edirsə, həmin üzvlər səsvermə 

hüququ olmadan iştirak edə bilərlər. Ümumi yığıncaqda nizamnamədə dəyişikliklərin edilməsinə və Birliyin 

ləğv edilməsinə dair qərarlar səslərin üçdə iki, digər qərarlar isə sadə səs çoxluğu ilə qəbul olunur. 

Maddə 30-8. Səslərin bölüşdürülməsi 

Ümumi yığıncaqda hər bir nümayəndə bir səsə malikdir. 

Nümayəndələrin seçkisində və ya nümayəndələr seçilmirsə, ümumi yığıncaqda üzvlərin arasında səslər 

nizamnamədə müəyyən edilən aşağıdakı qaydalardan biri əsasında bölüşdürülür: 

bir üzvün torpağın sahəsinin ölçüsündən asılı olmayaraq bir səsi var; 

bir üzvün torpağın sahəsinin ölçüsünə mütənasib olaraq səsləri var; 

bir üzvün keçən ildə ödədiyi su haqqının məbləğinə mütənasib olaraq səsləri var. 

Hər bir üzv azı bir səsə və ən çox bütün səslərin dörddə birinə malik ola bilər. 

Maddə 30-9. İdarə heyəti 

İdarə heyəti ümumi yığıncaqda Birliyin üzvlərindən seçilir. 

İdarə heyəti: 

Birliyin fəaliyyətinə ümumi rəhbərlik edir; 

Birliyi üçüncü şəxslərlə münasibətdə təmsil edir; 

ümumi yığıncaqları çağırır və onların gündəliklərini hazırlayır; 

yeni üzvlərin qəbul edilməsi, üzvlükdən çıxması və xaric edilməsi məsələlərinə baxır; 

ümumi yığıncağın təsdiqinə verilən büdcəni, hesabatları, iş planlarının və suyun paylanması cədvəlinin 

layihələrini müzakirə edir; 

təsdiq olunmuş büdcə və planlara uyğun müqavilələri bağlayır; 

Birliyin muzdlu işçilərini işə qəbul edir və işdən azad edir; 

Birliyin əməliyyatlarının monitorinqini aparır; 

öz üzvlərindən sədri seçir; 

nizamnamədə müəyyən edilən digər funksiyaları yerinə yetirir. 

İdarə heyətinin tərkibi 3 nəfərdən az və 9 nəfərdən çox olmamalıdır. 

Nizamnamədə nəzərdə tutulduğu halda idarə heyətinə Birliyin xidmət göstərdiyi ərazinin daxilində 

müəyyən zonaları təmsil edən üzvlər seçilə bilər. 

İdarə heyətinin üzvlərinin sayı, seçilmə müddəti, iclaslarının çağırılması və keçirilməsi qaydası nizamnamə 

ilə müəyyən edilir. 

Maddə 30-10. Təftiş komissiyası 

Təftiş komissiyası üç nəfərdən ibarət olmaqla ümumi yığıncaq tərəfindən Birlik üzvlərindən seçilir. Təftiş 

komissiyası Birliyin hesablarını, balansını, habelə ümumi yığıncağın qərarlarının icrasını yoxlayır. 

Yoxlamaların nəticələri barədə məlumat, o cümlədən pozuntular aşkar edilmişdirsə, onların aradan 

qaldırılmasına dair tövsiyələr və tələblər ümumi yığıncağa və idarə heyətinə təqdim olunur. 

Birliyin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti haqqında illik hesabat təftiş komissiyası tərəfindən yoxlanıldıqdan 

sonra ümumi yığıncağa təqdim edilir. 

Təftiş komissiyasının iş qaydası nizamnamə və ya ümumi yığıncağın təsdiq etdiyi əsasnamə ilə müəyyən 

edilir. 

370



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 30-11. Mübahisələrin həlli üzrə komissiya 

Mübahisələrin həlli üzrə komissiya beş nəfərdən ibarət olmaqla ümumi yığıncaq tərəfindən Birlik 

üzvlərindən seçilir. Bu komissiya suyun paylanmasına dair mübahisələrə baxır. 

Birliyin üzvlərinin və onun xidmət göstərdiyi ərazidə yerləşən torpaqların digər sahiblərinin yazılı 

şikayətlərinə komissiyanın iclasında mübahisə edən tərəflərin iştirakı ilə 10 gün müddətində baxılmalıdır. 

Mübahisələrin həlli üzrə komissiya şikayətin təmin edilməsi və ya şikayətin əsassız olduğunu müəyyən 

etdiyi halda onun rədd edilməsi haqqında qərar qəbul edir. 

Komissiyanın qərarının yerinə yetirilməməsinə görə aşağıdakı məcburiyyət tədbirləri tətbiq edilə bilər: 

Birlik tərəfindən göstərilən xidmətlərin dayandırılması; 

üzvlükdən xaric edilməsi; 

nizamnamə ilə nəzərdə tutulmuş qaydada digər sanksiyaların tətbiq edilməsi. 

Mübahisələrin həlli üzrə komissiyanın qərarından ümumi yığıncağa və məhkəməyə şikayət edilə bilər. 

Maddə 30-12. Birliyin orqanlarının üzvlərinə dair tələblər 

Birlik qarşısında yerinə yetirilməmiş öhdəlikləri, o cümlədən ona borcları olan şəxslər Birliyin idarə 

heyətinin və digər orqanlarının üzvü ola bilməzlər. 

Birliyin orqanlarının üzvlərinə əmək haqqı verilmir, lakin öz vəzifələrini yerinə yetirməsi ilə əlaqədar 

çəkdikləri xərclərin əvəzi nizamnaməyə və büdcəyə uyğun olaraq ödənilir. 

Eyni şəxs həm idarə heyətinin, həm də komissiyanın üzvü və ya Birliyin muzdlu işçisi kimi eyni zamanda 

fəaliyyət göstərə bilməz. Birliyin üzvü olan muzdlu işçi idarə heyətinə və ya komissiyaya üzv, yaxud zona 

nümayəndəsi seçildikdə muzdlu işçi vəzifəsindən azad olunmalıdır. 

Öz vəzifələrini yerinə yetirməyən və ya lazımi qaydada yerinə yetirməyən, yaxud cinayət əməlini törətmiş 

idarə heyəti və ya komissiyanın üzvü ümumi yığıncağın qərarı ilə vaxtından əvvəl vəzifəsindən azad edilə bilər. 

M a d d ə 3 0-13. Birliyin muzdlu işçiləri 

İdarə heyəti Birliyin cari fəaliyyətini təmin etmək məqsədilə büdcəyə uyğun olaraq əmək müqaviləsi 

əsasında muzdlu işçiləri işə qəbul edə bilər. 

Muzdlu işçilər: 

Birliklərin maliyyə-təsərrüfat əməliyyatlarını təmin edirlər; 

illik büdcə və suyun paylanması cədvəli layihələrini hazırlayırlar; 

illik balansı, gəlir və xərclər hesabatlarını və digər sənədləri hazırlayırlar; 

Birliyin üzvlərinin və üzvü olmayan şəxslərin torpaq sahələrinin və onlara verilən suyun uçotunu aparırlar; 

su haqlarının yığılmasını təşkil edirlər; 

bu Qanunun 13-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş səlahiyyətləri həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanının yerli təşkilatının iştirakı ilə meliorasiya və iniqasiya sistemlərinin, hidrotexniki qurğuların texniki 

vəziyyətinə baxış keçirir və inventarlaşdırılmasını aparırlar; 

nizamnamədə nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə yetirirlər. 

Birliyini muzdlu işçiləri idarə heyətinə hesabat verirlər. 

M a d d ə 3 0-14. Birliyin fəaliyyətinə dövlət nəzarəti 

Birliyin fəaliyyətinə dövlət nəzarəti bu Qanunun 13-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş səlahiyyətləri həyata 

keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı (bundan sonra - dövlət nəzarəti orqanı) tərəfindən həyata keçirilir. 

Dövlət nəzarəti orqanı Birliklərin reyestrini aparır, meliorasiya və irriqasiya sistemlərinin istismarı üzrə 

monitorinqi keçirir, texniki, hüquqi və iqtisadi məsələlər üzrə məsləhət yardımı göstərir. 

Birlik ümumi yığıncaq tərəfindən təsdiq edilən illik balansı, hesabatı və müəyyən edilmiş formada digər 

hesabatları, habelə öz üzvlərinə və üzvü olmayan şəxslərə verdiyi suyun qiymətinin (su haqlarının) 

əsaslandırılmasını dövlət nəzarəti orqanına təqdim etməlidir. 

Birlik tərəfindən əsassız olaraq həddən artıq yüksək və ya aşağı su haqlarə müəyyən edildikdə dövlət 

nəzarəti orqanı Birlik qarşısında su haqlarının miqdarına yenidən baxmaq barəsində məsələni qaldıra bilər. 

Dövlət nəzarəti orqanı təqdim olunmuş sənədlərdə uyğunsuzluqlar, şübhəli və natamam məlumatları aşkar 

edərsə və ya üzvlərin pozuntular haqqında əsaslandırılmış ərizəsi daxil olarsa, Birliyin fəaliyyətini yoxlaya bilər. 

Birliyin fəaliyyətinin yoxlanması nəticəsində ciddi pozuntular aşkar edilərsə, dövlət nəzarəti orqanı müvafiq 

qərarın qəbul edilməsi üçün idarə heyətindən ümumi yığıncağın çağırılmasını tələb edə bilər. İdarə heyəti 30 

gün ərzində ümumi yığıncağı çağırmaqdan boyun qaçırarsa, dövlət nəzarəti orqanı idarə heyətini işdən 

kənarlaşdırır və ümumi yığıncağı çağırır. İdarə heyəti yeni tərkibdə seçilənədək Birlik dövlət nəzarəti orqanının 

təyin etdiyi müvəqqəti rəhbər tərəfindən idarə olunur. 

371



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 30-15. Birliklərin qeydiyyatı 

Bu Qanun qüvvəyə minənədək "Sudan İstifadəedənlər Assosiasiyası" kimi yaradılmış hüquqi şəxslər öz 

nizamnamələrini bu Qanuna uyğunlaşdırmalı və qanunvericiliyə uyğun olaraq yenidən dövlət qeydiyyatından 

keçməlidirlər". 

II. Bu Qanun dərc edildiyi gündən qüvvəyə minsin. 


№ 644-IIQD 



372



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

"Dövlət rüsumu haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə 

əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarının qüvvədən düşmüş 

hesab edilməsi və bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə 



I. Azərbaycan Respublikasının aşağıdakı qanunvericilik aktları qüvvədən düşmüş hesab edilsin: 

1. "Dövlət rüsumu haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa dəyişikliklər edilməsi barədə" 

Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 5, 

maddə 401); 

2. "Dövlət rüsumu haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilməsi barədə" Azərbaycan 

Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, № 4, maddə 222); 

3. "Azərbaycan Respublikasında daimi yaşayan vətəndaşlığı olmayan şəxslərin və əcnəbilərin xüsusi 

sənədləri haqqında" Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə 

əlaqədar "Dövlət rüsumu haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa dəyişikliklər və əlavələr edilməsi 

barədə" Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, 

№ 3, maddə 150); 

4. "Notariat haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə" 


maddə 293); 

5. "Qaz təchizatı haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar "Dövlət rüsumu 

haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavələr edilməsi barədə" Azərbaycan Respublikasının 

Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, № 5, maddə 297); 

6. "Əlillərin sosial müdafiəsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi 

barədə" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının Əmək 

Qanunları Məcəlləsinə, "Əməyin mühafizəsi haqqında" və "Dövlət rüsumu haqqında" Azərbaycan Respublikası 

qanunlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 2, maddə 65; 1999-cu il, № 4, maddə 213); 

7. "İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar 

Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunlarına əlavələr və dəyişikliklər edilməsi haqqında" Azərbaycan 

Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 4, maddə 307; 2000- 

ci il, № 1, maddə 17, № 4, maddə 250). 

II. Azərbaycan Respublikasının aşağıdakı qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilsin: 

1. "Azərbaycan Respublikasında mənzil fondunun özəlləşdirilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası 

Qanununun (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Məlumatı, 1993-cü il, № 2, maddə 40; 1994-cü il, № 18, 

maddə 246; 1995-ci il, № 22, maddə 359; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002-ci il, № 5, 

maddə 241) 11-ci maddəsi çıxarılsın; 

2. "Veteranlar haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 

Məlumatı, 1994-cü il, № 16, maddə 213; 1995-ci il, № 9, maddə 177, № 14, maddə 241; Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 1, maddə 16, № 2, maddə 66; 1999-cu il, № 5, maddə 283, 

№ 7, maddə 395; 2001-ci il, № 12, maddə 731) 10-cu maddəsinin dördüncü hissəsi və 12-1-ci maddəsi çıxarılsın; 

3. Azərbaycan Respublikasının 1994-cü il 8 fevral tarixli 782 nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan 

Respublikasının Konsul Nizamnaməsi"ndə (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Məlumatı, 1994-cü il, № 

17, maddə 234; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, № 4, maddə 678) aşağıdakı 


1) 47-ci maddənin birinci hissəsində "konsul rüsumlarının" sözləri "dövlət rüsumunun" sözləri ilə, 56-cı 

maddənin birinci hissəsində "konsul rüsumları" sözləri "dövlət rüsumu" sözləri ilə və 59-cu maddədə "Konsul 

rüsumları" sözləri "Dövlət rüsumu" sözləri ilə əvəz edilsin; 

2) VII fəslin adı aşağıdakı redaksiyada verilsin: "Konsul əməliyyatları üçün dövlət rüsumu"; 

3) 57-ci maddə aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"Dövlət rüsumu xaricdə konsulluğun yerləşdiyi ölkənin valyutası ilə, Azərbaycan Respublikasında isə 

manatla tutulur."; 

4) 58-ci maddə çıxarılsın; 

5) 60-cı maddə aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

373



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

"Dövlət rüsumu ödəməkdən azad olunma halları qanunla müəyyən edilir."; 

4. "Ölkədən getmək, ölkəyə gəlmək və pasportlar haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda 

(Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Məlumatı, 1994-cü il, № 18, maddə 243; 1995-ci il, № 14, maddə 237; 

Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 5, maddə 385, № 6, maddə 493; 1998-ci il, № 

2, maddə 70; 2000-ci il, № 12, maddə 835; 2001-ci il, № 3, maddə 143, № 6, maddə 378, № 11, maddə 674; 2002- 

ci il, № 1, maddə 4, № 8, maddə 463) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1) 4-cü maddənin üçüncü hissəsindən "şərti maliyyə vahidinin iyirmi misli məbləğində" sözləri, 5-ci 

maddənin ikinci hissəsindən "şərti maliyyə vahidinin on misli məbləğində" və 10-cu maddənin ikinci hissəsindən 

"bu Qanunun 4-cü maddəsində göstərilmiş məbləğdə" sözləri çıxarılsın; 

2) 14-cü maddənin ikinci hissəsində "rüsumların məbləğlərini isə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər 

Kabineti müəyyənləşdirir" sözləri "dövlət rüsumunun məbləği isə qanunla müəyyən edilir" sözləri ilə əvəz 

edilsin; 

5. "Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyət vəsiqəsi haqqında" Azərbaycan Respublikası 

Qanununun (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Məlumatı, 1994-cü il, № 18, maddə 244; Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 3, maddə 142; 2002-ci il, № 6, maddə 328) 5-ci 

maddəsinin birinci hissəsinin ikinci cümləsi aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"16 yaşına çatmış Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarına şəxsiyyət vəsiqəsi verilməsi üçün dövlət 

rüsumunun məbləği qanunla müəyyən edilir."; həmin maddənin ikinci, üçüncü və dördüncü hissələri çıxarılsın; 

6. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 1995-ci il 12 may tarixli 1037 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş 

"Dənizçi kitabçası haqqında Əsasnamə"nin (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Məlumatı, 1995-ci il, № 

14, maddə 239; 2000-ci il, № 12, maddə 835) 6-cı bəndindən "şərti maliyyə vahidinin beş misli məbləğində" 

sözləri çıxarılsın; 

7. Azərbaycan Respublikasının 1996-cı il 29 noyabr tarixli 208-IQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş 

"Dövlət müəssisəsinin səhmdar cəmiyyətinə çevrilməsinin qaydaları haqqında Əsasnamə"nin (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 4, maddə 272; 2001-ci il, № 1, maddə 25) 7.2-ci 

yarımbəndinin ikinci abzası çıxarılsın; 

8. "Sosial sığorta haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik 

Toplusu, 1997-ci il, № 5, maddə 348; 1999-cu il, № 11, maddə 609; 2000-ci il, № 11, maddə 776; 2001-ci il, № 9, 

maddə 576, № 12, maddələr 733, 736; 2002-ci il, № 12, maddə 706) 18-ci maddəsinin ikinci hissəsi çıxarılsın; 

9. "Patent haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik 

Toplusu, 1997-ci il, № 5, maddə 414) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1) 4-cü maddənin 3-cü bəndi çıxarılsın; 

2) 27-ci maddənin 5-ci bəndindən "yaxud zəruri olduqda rüsum məbləğinin azaldılmasına əsas verən" 

sözləri çıxarılsın; 

3) 39-cu maddə aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

" M a d d ə 3 9 . Dövlət rüsumları 

Bu Qanunla müəyyən edilmiş patentlə bağlı hüquqi əhəmiyyətli işlərin yerinə yetirilməsi, patent 

müvəkkillərinin attestasiyası, qeydiyyatı, şəhadətnamələrin verilməsi və onlara dair məlumatın dərci üçün dövlət 

rüsumları ödənilir."; 

10. Azərbaycan Respublikasının 1997-ci il 10 iyun tarixli 311-IQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş 

Azərbaycan Respublikasının Gömrük Məcəlləsinə (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1997- 

ci il, № 6, maddə 447; 1999-cu il, № 10, maddə 570; 2000-ci il, № 12, maddə 835; 2001-ci il, № 11, maddələr 676, 

686, 695, № 12, maddə 736; 2002-ci il, № 1, maddə 4, № 8, maddə 463; 2003-cü il, № 1, maddələr 3, 16, 23; 

2004-cü il, № 2, maddə 57) aşağıdakı dəyişikliklər və əlavələr edilsin: 

1) 44-cü maddənin üçüncü hissəsində, 53-cü maddənin üçüncü hissəsində, 76-cı maddənin üçüncü 

hissəsində və 145-ci maddənin üçüncü hissəsində "Azərbaycan Respublikası Müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanının müəyyən etdiyi miqdarda yığım" sözləri "dövlət rüsumu" sözləri ilə əvəz edilsin; 

2) 17-ci maddənin 19-cu bəndində, 44-cü maddənin səkkizinci hissəsində, 56-cı maddənin beşinci 

hissəsində, 76-cı maddənin səkkizinci hissəsində, 108-ci maddənin 5-ci bəndində, 145-ci maddənin altıncı 

hissəsində və 163-cü maddənin onuncu hissəsində "yığımlar" sözü "dövlət rüsumu" sözləri ilə əvəz edilsin; 

3) 119-cu maddənin birinci hissəsində "Gömrük ödənişlərinin" sözlərindən sonra "(dövlət rüsumu istisna 

olmaqla)" sözləri əlavə edilsin; 

4) 123-cü maddənin birinci hissəsində "gömrük ödənişlərinin" sözlərindən sonra "(dövlət rüsumu istisna 

olmaqla)" sözləri əlavə edilsin və həmin maddəyə aşağıdakı məzmunda yeddinci hissə əlavə edilsin: 

"Düzgün tutulmamış və artıq ödənilmiş dövlət rüsumunun qaytarılması qaydaları Müvafiq icra hakimiyyəti 

374



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

orqanı tərəfindən müəyyən edilir."; 

5) 160-cı maddənin birinci hissəsində "Azərbaycan Respublikası Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən müəyyən edilmiş miqdarda yığım" sözləri "qanunla müəyyən edilmiş miqdarda dövlət rüsumu" 

sözləri ilə əvəz edilsin və ikinci hissəsində "yığımlar" sözündən sonra "və dövlət rüsumu" sözləri əlavə edilsin; 

6) 163-cü maddənin doqquzuncu hissəsində "habelə onun fəaliyyətinin bərpa edilməsinə görə alınan 

yığımların miqdarı Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən" sözləri "görə dövlət 

rüsumunun miqdarı qanunla" sözləri ilə əvəz edilsin; 

7) 398-ci maddənin birinci hissəsində "müəyyən edilmiş digər ödənişlər" sözlərindən sonra "(dövlət 

rüsumu istisna olmaqla)" sözləri əlavə edilsin; 

11. "Xidməti və mülki silah haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 3, maddə 137; 2002-ci il, № 12, maddə 701; 2003-cü il, № 8, maddə 424) 

8-ci maddəsinin I hissəsinin dördüncü cümləsindən və 9-cu maddəsinin VI hissəsinin üçüncü cümləsindən 

"Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş miqdarda" sözləri 

çıxarılsın; 

12. "Yerin təki haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik 

Toplusu, 1998-ci il, № 4, maddə 224; 1999-cu il, № 8, maddə 476; 2001-ci il, № 11, maddələr 673, 696, № 12, 

maddə 736) 13-cü maddəsinin beşinci hissəsinin birinci cümləsindən "(haqq)" və ikinci cümləsindən 

"(haqqın)" sözləri çıxarılsın; 

13. "Əmtəə nişanları və coğrafi göstəricilər haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 8, maddə 485) 14-cü maddəsinin altıncı hissəsi aşağıdakı 

redaksiyada verilsin: 

"Qeydə alınması haqqında qərar qəbul edildikdə iddiaçı dövlət rüsumunu ödədikdən sonra əmtəə nişanları 

və ya coğrafi göstəricilər qeydə alınır, onlara dair məlumat dərc edilir və şəhadətnamə verilir."; 

14. "Qaz təchizatı haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 9, maddə 563) 17-ci maddəsinin 3-cü hissəsinin ikinci cümləsində 

"Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi rüsumları" sözləri "Dövlət rüsumları" sözləri ilə əvəz 

edilsin; 

15. "İmmiqrasiya haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, № 3, maddə 156; 2001-ci il, № 11, maddələr 676, 695; 2004-cü il, № 2, 

maddə 57) 6-cı maddəsi çıxarılsın; 

16. Azərbaycan Respublikasının 1999-cu il 1 fevral tarixli 618-IQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş 

Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinin (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1999- 

cu il, № 4, Maddə 213; 2001-ci il, № 3, maddə 143, № 6, maddə 362, № 11, maddələr 672, 679, № 12, maddə 731; 

2002-ci il, № 1, maddə 2, № 5, maddə 241, № 6, maddə 328; 2003-cü il, № 1, maddələr 9, 23; 2004-cü il, № 1, 

maddə 10, № 2, maddə 57) 298-ci maddəsi çıxarılsın; 

17. "Müflisləşmə və iflas haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan 

Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə" Azərbaycan 

Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, № 4, maddə 227; 

2000-ci il, № 1, maddə 17; 2001-ci il, 11, maddə 683; 2002-ci il, № 5, maddə 241) VII hissəsi çıxarılsın; 

18. "Heyvanlar aləmi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, № 8, maddə 470; 2004-cü il, № 2, maddə 57) 15-ci maddəsinin ikinci 

hissəsinə aşağıdakı məzmunda ikinci cümlə əlavə edilsin: 

"Ov icazələrinin verilməsi üçün dövlət rüsumu ödənilir."; 

19. Azərbaycan Respublikasının 1999-cu il 28 dekabr tarixli 780-IQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş 

Azərbaycan Respublikasının Mülki-Prosessual Məcəlləsində (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik 

Toplusu, 2000-ci il, № 1, maddə 17, № 5, maddə 323; 2002-ci il, № 5, maddə 236; 2003-cü il, № 1, maddələr 23, 

24, № 6, maddə 279) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1) 109.2-ci, 110-cu, 111-ci maddələr çıxarılsın; 

2) 108.2-ci maddə aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"108.2. Məhkəmələrdə baxılan işlər üzrə dövlət rüsumunun əsasları, ödənilmə qaydaları, məbləği və dövlət 

rüsumu ödəməkdən azad edilmə hallan qanunla müəyyən edilir."; 

3) 277.2-ci maddə aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"277.2. Məhkəmə əmri haqqında ərizənin verilməsi üçün şərti maliyyə vahidinin 9,0 misli məbləğində 

dövlət rüsumu ödənilir."; 

375



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

20. Azərbaycan Respublikasının 1999-cu il 28 dekabr tarixli 781-IQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş 

Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsinin (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2000-ci 

il, № 3,1 kitab, maddə 126; 2002-ci il, № 12, maddə 702) 165-ci maddəsində "Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən" sözləri "Dövlət rüsumu haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə" sözləri ilə əvəz edilsin; 

21. "Nəşriyyat işi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 2000-ci il, № 8, 1 kitab, maddə 581; 2002-ci il, № 12, maddə 709) 7-ci maddəsinin 

ikinci hissəsi çıxarılsın; 

22. Azərbaycan Respublikasının 2000-ci il 14 iyul tarixli 907-IQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş 

Azərbaycan Respublikasının Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik 

Toplusu, 2000-ci il, № 8, II kitab, maddə 585; 2001-ci il, № 7, maddə 455; 2002-ci il, № 1, maddə 9, № 5, maddə 

233, № 8, maddə 463; 2003-cü il, № 6, maddə 276) 182-ci maddəsi çıxarılsın; 

23. "Əmək miqrasiyası haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan 


Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, № 5, maddə 299) I 

hissəsi çıxarılsın; 

24. "Azərbaycan Respublikasının Mülki-Prosessual Məcəlləsinin tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan 

Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi haqqında" Azərbaycan 

Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, № 6, maddə 362) 

III hissəsi çıxarılsın; 

25. "Təhqiqat, ibtidai istintaq, prokurorluq və məhkəmə orqanlarının qanunsuz hərəkətləri nəticəsində fiziki 

şəxslərə vurulmuş ziyanın ödənilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar 

Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə" Azərbaycan 

Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, № 6, maddə 363) III 

hissəsi çıxarılsın; 

26. "Notariat haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan 

Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarının qüvvədən düşmüş hesab edilməsi və "Dövlət rüsumu haqqında" 

Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavələr edilməsi barədə" Azərbaycan Respublikası Qanununun 

(Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, № 11, maddə 671) III hissəsi çıxarılsın; 

27. "Məhkəmələr və hakimlər haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar 

Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarında dəyişikliklər edilməsi və bəzi qanunvericilik 

aktlarının qüvvədən düşmüş hesab edilməsi barədə" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, № 11, maddə 683) XVI hissəsi çıxarılsın; 

28. "Əmtəə nişanları və coğrafi göstəricilər haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə 

əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə" 

Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, № 11, 

maddə 686) V hissəsi çıxarılsın; 

29. "Azərbaycan Respublikası Ailə Məcəlləsinin tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi 

qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 

(Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, N» 11, maddə 687) III hissəsi çıxarılsın; 

30. "Valideynlərini itirmiş və valideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaqların sosial müdafiəsi haqqında" 

Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik 

aktlarına əlavələr və dəyişikliklər edilməsi barədə" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002-ci il, № 1, maddə 2) II hissəsi çıxarılsın; 

31. "Ölkədən getmək, ölkəyə gəlmək və pasportlar haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa, 

"Xidməti və mülki silah haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan 


Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002-ci il, № 1, maddə 4) V 

hissəsi çıxarılsın. 



№ 643-IIQD 



376



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarında dəyişikliklər edilməsi və 

bəzi qanunvericilik aktlarının qüvvədən düşmüş hesab edilməsi haqqında 



I. Azərbaycan Respublikasının Hava Məcəlləsinin (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Məlumatı, 1994- 

cü il, №12, maddə 131; 2001-ci ü, №11, maddə 683; 2004-cü il, № 5, maddə 317) 154-cü maddəsində 

"hüquqpozmalar" sözü "xətalar" sözü ilə və "inzibati hüquqpozmalar haqqında Azərbaycan Respublikası 

Məcəlləsi" sözləri "Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsi" sözləri ilə əvəz edilsin. 

II. "Standartlaşdırma haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununda (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 2, maddə 92; 2001-ci il, №11, maddə 683; 2004-cü il, №2, maddə 57) 


1. 11-ci maddənin birinci hissəsinin onuncu abzası aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

"dövlət standartlarının tələblərini yerinə yetirməyən şəxslərə inzibati tənbeh tədbirləri tətbiq etmək". 

2. 14-cü maddənin altıncı abzası çıxarılsın və yeddinci abzas müvafiq olaraq altıncı abzas hesab edilsin. 

III. "Yanğın təhlükəsizliyi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 5, maddə 415; 2001-ci il, № 12, maddə 736; 2002-ci il, № 5, maddələr 

235, 237, № 12, maddə 706; 2004-cü il, № 4, maddə 202) 25-ci maddəsinin üçüncü hissəsinin 11-ci bəndində 

"hüquqpozmalar" sözü "xətalar" sözü ilə əvəz edilsin. 

IV. Azərbaycan Respublikası Torpaq Məcəlləsinin (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 

1999-cu il, № 8, maddə 478; 2001-ci il, № 12, maddə 736; 2002-ci il, № 5, maddələr 237, 241; 2003-cü il, № 1, 

maddə 11, № 6, maddə 256, № 8, maddə 423) 61-ci maddəsi çıxarılsın. 

V. Azərbaycan Respublikasının Mülki-Prosessual Məcəlləsində (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 2000-ci il, № 1, maddə 17; 2002-ci il, №5, maddə 236; 2003-cü il, 1, maddələr 23, 24, 

№ 6, maddə 279) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. 36.8-ci maddədə, 26-cı fəslin adında və 293. 1-ci maddədə "hüquqpozmalar" sözü "xətalar" sözü ilə əvəz 

edilsin. 

2. 293.-ci maddədə "hüquqpozmadan" sözü "xətadan" sözü ilə əvəz edilsin. 

3. 294.1-ci maddədə "hüquqpozmalar" sözü "xətalar" sözü ilə əvəz edilsin. 

4. 294.2-ci maddədə "hüquq pozuntusu" sözləri "xəta" sözü ilə, "pozuntunun" sözü "xətanın" sözü ilə əvəz 

edilsin. 

5. 295.1-ci maddədə "hüquqpozma" sözü "xəta" sözü ilə, "İnzibati hüquqpozmalar haqqında Azərbaycan 

Respublikası Məcəlləsində" sözləri "Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcələsində" sözləri ilə, 

"hüquqpozmalar" sözü "xətalar" sözü ilə əvəz edilsin. 

6. 295.2-ci maddədə "hüquqpozmanın xarakterini, hüquqpozmanın" sözləri "xətanın xarakterini, inzibati 

xəta törədən şəxsin" sözləri ilə əvəz edilsin. 

7. 295.5-ci maddədə "hüquqpozma" sözü "xəta" sözü ilə əvəz edilsin. 

VI. Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsində (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 

2000-ci il, № 4, I kitab, maddə 250, № 12, maddə 835; 2002-ci il, №12, maddə 709; 2003-cü il, № 8, maddə 

420; 2004-cü il, № 3, maddə 123) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. 246-cı, 247-ci, 248-ci və 249-cu maddələrdə "bələdiyyə ehtiyacları" sözləri "ictimai ehtiyaclar" sözləri 

ilə əvəz edilsin. 

2. 246.1-ci maddə çıxarılsın, 246.2-ci, 246.3-cü və 246.4-cü maddələr müvafiq olaraq 246.1-ci, 246.2-ci və 

246.3-cü maddələr hesab edilsin. 

3. 246.1-ci maddənin əvvəlinə "Bu Məcəllənin 157.9-cu maddəsinə uyğun olaraq" sözləri əlavə edilsin. 

4. 247.1-ci maddədə "Azərbaycan Respublikasının və ya bələdiyyənin" sözləri "dövlətin" sözü ilə əvəz 

edilsin. 

5. 248.2-ci maddədə "246.4" rəqəmi "246.3" rəqəmi ilə əvəz edilsin. 

VII. Azərbaycan Respublikasının Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 2000-ci il, № 8, II kitab, maddə 585; 2001-ci il, № 7, maddə 455; 2002-ci il, № 1, 

maddə 9, № 5, maddə 233, № 8, maddə 463; 2003-cü il, № 6, maddə 276; 2004-cü il, № 5, maddə 321) 408.2.1- 

408.2.3-cü və 408.2.5-ci maddələrində "hüquqpozmalara" sözü "xətalara" sözü ilə əvəz edilsin. 

VIII. "Qan və onun komponentlərinin donorluğu haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə 

əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi haqqında" 

Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 4, 

377



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

maddə 306; 2001-ci il, № 11, maddə 682) III hissəsi qüvvədən düşmüş hesab edilsin. 

IX. "Məhkəmə və hüquq mühafizə orqanları işçilərinin dövlət müdafiəsi haqqında" Azərbaycan 

Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına 

dəyişikliklər və əlavələr edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, № 10, maddə 570; 2002-ci il, № 6, maddə 328) IV hissəsi qüvvədən 

düşmüş hesab edilsin. 

X. "Məhkəmələr və hakimlər haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar 

Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarında dəyişikliklər edilməsi və bəzi qanunvericilik 

aktlarının qüvvədən düşmüş hesab edilməsi barədə" Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, № 11, maddə 683; 2003-cü , № 8, maddə 420; 2004-cü il, 

№ 4, maddələr 639, 643) XIX hissəsi qüvvədən düşmüş hesab edilsin. 

XI. Bu Qanun dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir. 

Bakı şəhəri, 7 sentyabr 2004-cü il 

№ 731-IIQD 



378



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Ovçuluq haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar 


əlavələr və dəyişikliklər haqqında 



I. Azərbaycan Respublikasının 1997-ci il 30 dekabr tarixli 424-IQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş 

Azərbaycan Respublikasının Meşə Məcəlləsinin (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998- 

ci il, N» 3, maddə 139; 1999-cu il, N 8, maddə 476) 72-ci maddəsinin üçüncü hissəsində "sahələri" 

sözündən sonra "ov yerləri kimi qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada" sözləri və "istifadəsinə" 

sözündən sonra "və ya icarəsinə" sözləri əlavə edilsin. 

II. "Xidməti və mülki silah haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununa (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, № 3, maddə 137; 2003-cü il, № 8, maddə 424; 2004-cü il, № 3, maddə 

133, Azərbaycan Respublikasının 2004-cü il 7 sentyabr tarixli 732-IIQD nömrəli Qanunu) aşağıdakı 

dəyişikliklər və əlavələr edilsin: 

1. 7-ci maddənin IV hissəsinin 1-ci bəndində "beş" sözü "yeddi" sözü ilə əvəz edilsin; 

2. 9-cu maddənin VII hissəsinin birinci cümləsindən "odlu ov və ya" sözləri çıxarılsın və aşağıdakı 

məzmunda üçüncü cümlə əlavə edilsin: 

"Ovçuluq fəaliyyətini həyata keçirmək üçün Azərbaycan Respublikasının ərazisində istifadəsinə icazə 

verilmiş ov silahları (odlu və ya soyuq) müvafiq icra hakimiyyəti orqanında bir dəfə qeydiyyatdan keçirilir 

və bu barədə ovçuluq biletində qeyd olunur. Yivli ov silahına icazə o ovçulara verilir ki, onların 5 ildən az 

olmayaraq müddətdə istifadəsində yivsiz ov silahı olsun."; 

3. 17-ci maddənin III hissəsində "çaplı" sözü "yivli" sözü ilə əvəz edilsin. 

III. "Heyvanlar aləmi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, № 8, maddə 470; 2004-cü il, № 2, maddə 57) aşağıdakı dəyişikliklər və 

əlavələr edilsin: 

1. 15-ci maddə üzrə: 

birinci hissəsində "şəraitində yaşayan" sözləri "və ya yarımsərbəst şəraitində daimi, müvəqqəti və köçəri 

yaşayan, habelə təsərrüfat subyektləri tərəfindən yetişdirilib ov yerlərinə buraxılan" sözləri ilə əvəz edilsin; 

ikinci hissəsinin birinci cümləsindən "xüsusi" sözü çıxarılsın; 

dördüncü hissədə "yaşadığı" sözündən sonra ", miqrasiya etdiyi" sözləri əlavə edilsin. 

2. 22-ci maddənin birinci hissəsində "ayrı-ayrı" sözlərindən sonra "yırtıcı və zərərverici" sözləri əlavə 

edilsin. 

3. 24-cü maddənin onuncu abzasında "dərhal" sözündən sonra "ovçuluq təsərrüfatlarına və" sözləri əlavə 

edilsin. 

Bakı şəhəri, 29 oktyabr 2004-cü il 

№ 785-IIQD 



379



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Meliorasiya və irriqasiya haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda 

dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Qanununun 

tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına 

əlavələr edilməsi haqqında 



I. “Aqrar islahatın əsasları haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikası Ali 

Sovetinin Məlumatı, 1995-ci il, № 3-4, maddə 58) 6-cı maddəsinə aşağıdakı məzmunda üçüncü hissə əlavə 

edilsin: 

1. “Sudan İstifadəedənlər Birliyinin xidmət göstərdiyi ərazidə yerləşən dövlət mülkiyyətində olan 

meliorasiya və irriqasiya sistemləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə Birliyin uzunmüddətli 

istifadəsinə (20 ildən az olmayan müddətə) verilir. Sistemlərin istifadəyə verilməsi şərtləri və bu şərtlər 

pozulduğu halda onların geri alınması qaydası həmin qərarla müəyyən edilir.”; 

2. üçüncü hissə dördüncü hissə hesab edilsin. 

II. “Bələdiyyələrin su təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, № 8, maddə 519) 1.0.2-ci, 4.1-ci və 6.2.2-ci maddələrində 

“xüsusi mülkiyyətdə” sözlərindən sonra “, habelə Sudan İstifadəedənlər Birliyinin istifadəsində” sözləri əlavə 

edilsin. 



№ 846-IIQD 



380



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 


dəyişikliklər edilməsi haqqında 



I. “Ovçuluq haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 2004-cü il, № 5, maddə 316) 15.3-cü maddəsinin birinci və ikinci cümlələrində “icazə” 

sözü “xüsusi icazə” sözləri ilə əvəz edilsin. 

II. Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsinin (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik 

Toplusu, 2000-ci il, № 8, I kitab, maddə 584; 2001-ci il, № 1, maddə 24, № 3, maddə 139, № 7, maddə 455, № 

11, maddələr 680, 698, № 12, maddə 731; 2002-ci il, № 1, maddə 9, № 4, I kitab, maddə 165, № 5, maddələr 

234, 237, 239, № 6, maddə 326, № 8, maddə 463, № 12, maddə 692; 2003-cü il, № 1, maddələr 3, 13, 23, № 4, 

maddələr 177, 178, № 5, maddə 228, № 6, maddələr 257, 276, 279, № 8, maddələr 407, 425, № 12, I kitab, 

maddələr 676, 696, II kitab, maddələr 713, 714; 2004-cü il, № 1, maddələr 6, 7, 10, 13, № 4, maddələr 200, 201, 

204, № 5, maddələr 313, 314, 317, 321, № 6, maddə 397, № 8, maddələr 596, 597; Azərbaycan Respublikasının 

2004-cü il 7 sentyabr tarixli 732-IIQD nömrəli, 26 oktyabr tarixli 781-IIQD nömrəli qanunları) 232-ci 

maddəsində “icazəsi” sözü, 233-cü maddəsinin adında və mətnində “icazə” sözü, 346-cı maddəsində “icazə” 

sözü müvafiq olaraq “xüsusi icazəsi” və “xüsusi icazə” sözləri ilə əvəz edilsin. 


№ 847-IIQD 



381



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

"Kökünün kəsilməsi təhlükəsi olan vəhşi fauna və yabanı flora növlərinin 

beynəlxalq ticarəti haqqında" Konvensiyaya (CITES) və həmin Konvensiyanın 

iştirakçı dövlətlərinin "Nərə balıqlarının qorunmasına dair" Qətnaməsinə qoşulmaq 

barədə" Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi haqqında 


I. "Kökünün kəsilməsi təhlükəsi olan vəhşi fauna və yabanı flora növlərinin beynəlxalq ticarəti haqqında" 

Konvensiyanın iştirakçısı olan dövlətlərin 2002-ci il noyabrın 3-15-də Santyaqo şəhərində keçirilmiş 12-ci 

konfransında qəbul olunmuş "Nərə balıqlarının və avarburunların qorunmasına və onlarla ticarətə dair" 12.7 

nömrəli Qətnamə ilə "Nərə balıqlarının qorunmasına dair" 10.12 nömrəli Qətnamənin ləğv edilməsi ilə əlaqədar 


"Kökünün kəsilməsi təhlükəsi olan vəhşi fauna və yabanı flora növlərinin beynəlxalq ticarəti haqqında" 

Konvensiyaya (CITES) və həmin Konvensiyanın iştirakçı dövlətlərinin "Nərə balıqlarının qorunmasına dair" 

Qətnaməsinə qoşulmaq barədə" Azərbaycan Respublikasının Qanununda aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. Qanunun adından "və həmin Konvensiyanın iştirakçı dövlətlərinin "Nərə balıqlarının qorunmasına dair" 

Qətnaməsinə" sözləri çıxarılsın. 

2. 1-ci maddədən "və həmin Konvensiyanın iştirakçı dövlətlərinin 1997- ci il iyunun 9-20-də Harare 

şəhərində keçirilən 10-cu konfransında qəbul olunmuş "Nərə balıqlarının qorunmasına dair" 10.12 nömrəli 

Qətnaməsinə" sözləri çıxarılsın. 



№ 912-IIQD 



382



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Aviasiya haqqında 


Bu Qanun Azərbaycan Respublikasının hava məkanından istifadəni tənzimləyir və aviasiya sahəsində 

fəaliyyətlərin ümumi prinsiplərini müəyyən edir. 

Maddə 1 . Əsas anlayışlar 

I fəsil 



1.0.1. aerodrom - hava gəmilərinin enməsi, qalxması və yerdə hərəkəti üçün tam və ya qismən nəzərdə 

tutulan, müvafiq bina, qurğu və avadanlığı olan torpaq və ya su səthinin müəyyən sahəsi; 

1.0.2. aviasiya - hava məkanından insanın hava gəmisi vasitəsilə istifadə etməsinə və bunun üçün lazımi 

şəraitin yaradılmasına yönəldilən fəaliyyət və təsisatlar məcmusu; 

1.0.3. aviasiya təhlükəsizliyi - insan və material resursları daxil olmaqla aviasiyanı qanunsuz müdaxilə 

aktlarından qorumaq üçün tədbirlər kompleksi; 

1.0.4. aviasiya hadisəsi - uçuş məqsədilə hava gəmisinə bütün şəxslərin mindiyi andan hava gəmisini tərk 

etdiyi anadək hava gəmisinin zədələnməsi və ya konstruksiyasının dağılması, itməsi və ya tamamilə əlçatmaz 

yerə düşməsi nəticəsində hər hansı şəxsin ölümü və ya bədən xəsarəti alması ilə bağlı hadisə (həmin nəticələrin 

təbii səbəblərdən, şəxsin özünün və ya başqa şəxslərin təqsiri üzündən, yaxud sərnişinlərin və ekipaj üzvlərinin 

daxil ola bildiyi zonalardan kənarda gizlənən biletsiz sərnişinlərlə əlaqədar baş verdiyi hallar istisna olmaqla); 

1.0.5. aviasiya insidenti - aviasiya hadisəsi ilə nəticələnməyən, hava gəmisinin istifadə olunması ilə bağlı 

olan, istismarın təhlükəsizliyinə mənfi təsir göstərən və ya göstərə bilən hadisə; 

1.0.6. aviasiya məmulatı - hava gəmilərinin ehtiyat hissələri, ləvazimatları və uçuşların təhlükəsizliyi üçün 

digər zəruri avadanlıq; 

1.0.7. aviasiya personalı - ali, texniki və ya xüsusi hazırlıq keçmiş və ixtisas qeydləri əks olunmuş 

şəhadətnamələrə, vəsiqələrə (sertifikatlara) malik olan və aviasiya sahəsində müəyyən işlərin yerinə 

yetirilməsinə buraxılan mütəxəssislər; 

1.0.8. beynəlxalq standartlar - hava gəmilərinin və aviasiya məmulatının fiziki xassələrinə, 

konfiqurasiyalarına, material hissələrinə, texniki xüsusiyyətlərinə, habelə aviasiya personalına dair tətbiqi 

Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatı tərəfindən zəruri hesab edilən tələblər; 

1.0.9. tövsiyə olunan beynəlxalq təcrübə - hava gəmilərinin və aviasiya məmulatının fiziki xassələrinə, 

konfiqurasiyalarına, material hissələrinə, texniki xüsusiyyətlərinə, habelə aviasiya personalına dair tətbiqi 

Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatı tərəfindən məqsədəuyğun sayılan tələblər; 

1.0.10. beynəlxalq uçuşlar (reyslər) - Azərbaycan Respublikasının və digər dövlətin sərhədlərini keçməklə 

hava gəmiləri vasitəsilə yerinə yetirilən uçuşlar; 

1.0.11. hava daşımaları - müəyyən haqq müqabilində hava gəmisi ilə sərnişin, baqaj və yüklərin, habelə poçt 

göndərişlərinin daşınması; 

1.0.12. hava əlaqələri - hava daşımaları məqsədilə ardıcıl olaraq həyata keçirilən uçuşlar; 

1.0.13. hava gəmisi - hava ilə qarşılıqlı təsir hesabına atmosferdə qalan (yer və su səthindən əks olunan hava 

ilə qarşılıqlı təsir istisna olmaqla) hər hansı aparat; 

1.0.14. hava gəmisinin ekipajı - uçuş vaxtı hava gəmisinin idarə edilməsi və xidmət göstərilməsi üzrə hava 

gəmisinin bortunda müəyyən vəzifələri yerinə yetirmək üçün hava gəmisinin müvafiq sahibi və ya istismarçısı 

tərəfindən təyin olunan şəxslərdən ibarət heyət; 

1.0.15. hava gəmisinin istismarçısı - hava gəmisinin istismarı ilə məşğul olan və ya bu sahədə öz 

xidmətlərini göstərən şəxs; 

1.0.16. hava gəmisinin kapitanı (komanda verən pilotu) - kapitan vəzifələrinin icrasına və uçuşun təhlükəsiz 

yerinə yetirilməsinə görə cavab vermək üçün təyin edilən pilot; 

1.0.17. hava gəmisinin sahibi - hava gəmisi üzərində mülkiyyət, icarə və ya istifadə hüququna malik olan 

şəxs; 

1.0.18. hava hərəkəti - hava gəmilərinin uçuşları və ya manevr meydanında hərəkətləri; 

1.0.19. hava hərəkətinə xidmət - hava hərəkətinə uçuş-informasiya, aerometeoroloji, 

məsləhət xidmətlərinin göstərilməsi, hava hərəkəti xidmətinin qəza haqqında xəbərdarlıq edilməsi, hava 

hərəkətinin idarə edilməsi, hava hərəkətinə dispetçer, o cümlədən rayon dispetçer, yaxınlaşma dispetçer və ya 

aerodrom dispetçer xidmətlərinin göstərilməsi; 

383



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

1.0.20. hava hərəkətinin idarə edilməsi (hava hərəkətinə dispetçer xidmətinin göstərilməsi) - hava 

gəmilərinin bir-biri ilə və ya manevretmə meydanında olan maneələrlə toqquşmalarının qarşısının alınması, 

hava hərəkəti axınının sürətləndirilməsi və nizamlı axınının saxlanması məqsədilə hava hərəkətinə göstərilən 

xidmət; 

1.0.21. hava məkanı - Azərbaycan Respublikasının ərazisi, Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan 

Respublikasına məxsus sektoru və daxili suları üzərində hava sahəsi; 

1.0.22. hava limanı - hava gəmilərinin qəbulu və yola salınması, hava daşımalarına xidmət göstərilməsi 

üçün nəzərdə tutulan və müvafiq aerodromu, aerovağzalı, digər yerüstü tikililəri, lazımi avadanlığı olan qurğular 

kompleksi; 

1.0.23. xüsusi xarakterli aviasiya fəaliyyəti - kənd təsərrüfatı, tikinti, səhiyyə, aerofotoçəkiliş, topoqrafik və 

spektrofotometrik çəkiliş, müşahidə və keşikçəkmə, axtarış və xilasetmə, hava reklamı və s. sahələrdə xüsusi 

xidmətləri təmin etmək üçün həyata keçirilən uçuşlar; 

1.0.24. istismar tələbləri - hava gəmilərinin istismarına, hava gəmisinin heyətinə, marşrutlara, aerodromlara, 

texniki xidmətə, daşıma fəaliyyətinə, material hissələrinin mübadiləsinə, kütləyə və hava gəmilərinin mərkəzi 

nöqtəyə uyğunlaşdırılmasına icazələr və istismarçı sertifikatına məhdudiyyətlər; 

1.0.25. uçuşların təhlükəsizliyi - aviasiya qəzaları və insidentləri baş vermədən, insanın həyatına, 

sağlamlığına və əmlakına zərər vurulmadan və bütövlükdə hər hansı narahatçılığa yol verilmədən uçuşların 


1.0.26. uçuş vaxtı - hava gəmisinin uçub-qalxma məqsədilə dartıcı qüvvəsi hesabına hərəkətinin başlandığı 

andan uçuş başa çatdıqdan sonra dayandığı anadək ümumi vaxt. 

Maddə 2 . Aviasiya haqqında qanunvericilik 

Aviasiya haqqında qanunvericilik Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasından, bu Qanundan, digər 

normativ hüquqi aktlardan və Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdən ibarətdir. 

Maddə 3 . Hava məkanı üzərində Azərbaycan Respublikasının suverenliyi 

3.1. Azərbaycan Respublikasının üzərindəki hava məkanı Azərbaycan Respublikası ərazisinin tərkib 

hissəsidır. 

3.2. Azərbaycan Respublikası üzərindəki hava məkanında tam və müstəsna suverenliyə malikdir. 

3.3. Bu Qanun Azərbaycan Respublikasına məxsus hava gəmilərinin Azərbaycan Respublikasının 

ərazisindən kənarda olduğu zaman həmin anda ərazisində və ya ərazisi üzərində olduğu dövlətin 

qanunvericiliyinə zidd olmamaqla tətbiq edilir. 

Maddə 4 . Aviasiya sahəsində dövlətin vəzifələri 

4.0. Aviasiya sahəsində dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır: 

4.0.1. uçuşların təhlükəsizliyinin və aviasiya təhlükəsizliyinin tənzimlənməsı, eyni zamanda belə 

təhlükəsizliyin təmin edilməsinə, uçuşların təhlükəsizliyinin və aviasiya təhlükəsizliyinin, onun yerüstü 

vasitələrinin və xidmətlərinin müvafiq beynəlxalq standartlara və tövsiyə olunan beynəlxalq təcrübəyə 

(beynəlxalq tələblərə) uyğunluğuna nəzarətin həyata keçirilməsi; 

4.0.2. aviasiya təhlükəsizliyi üzrə dövlət proqramının (aviasiyanın qanunsuz müdaxilə aktlarından 

qorunmasına dair dövlət proqramı) qəbul və tətbiq edilməsi; 

4.0.3. hava hərəkətinə xidmət göstərilməsinin, habelə aviasiya telekommunikasiya və informasiya 

xidmətinin təmin edilməsi; 

4.0.4. hava limanlarının, aerodromların, aviasiya təşkilatlarının fəaliyyətinin, hava hərəkətinə xidmət 

sisteminin tənzimlənməsi və bu fəaliyyətə nəzarətin həyata keçirilməsi; 

4.0.5. bu Qanuna və beynəlxalq tələblərə uyğun olaraq mülki aviasiya ilə əlaqədar fəaliyyət göstərən bütün 

fiziki və hüquqi şəxslərin, aviasiya avadanlıqlarının və vasitələrinin məcburi sertifikatlaşdırılması; 

4.0.6. aviasiya ilə əlaqədar hüquqi və fiziki şəxslərin fəaliyyətinin yoxlanması və aşkar edilmiş pozuntuların 

aradan qaldırılması üçün tədbir görülməsi; 

4.0.7. aviasiya qəzalarının və insidentlərinin araşdırılması, habelə onların qarşısını almaq məqsədilə 

aviasiya ictimaiyyəti arasında informasiyanın yayılması; 

4.0.8. aviasiya ilə əlaqədar axtarış və xilasetmə işlərinin tənzimlənməsi və əlaqələndirilməsi; 

4.0.9. aviasiya sahəsində normativ hüquqi aktların qəbul edilməsi və onların icrasına nəzarətin həyata 

keçirilməsi. 

Maddə 5 . Aviasiyanın növləri 

5.1. Azərbaycan Respublikasında aviasiya mülki, eksperimental və dövlət aviasiyasına bölünür. 

384



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

5.2. Mülki aviasiya iqtisadiyyatın, əhalinin, o cümlədən ayrı-ayrı şəxslərin ehtiyaclarının ödənilməsi və 

xüsusi xarakterli aviasiya fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün nəzərdə tutulan aviasiyadır. Müəyyən haqq 

müqabilində sərnişinlərin, baqajın, yükün və poçtun daşınmasını həyata keçirən mülki aviasiya kommersiya 

mülki aviasiyası hesab edilir. 

5.3. Sınaq-konstruktor, elmi tədqiqat işlərinin aparılması, habelə aviasiya və digər texnikanın sınaqdan 

keçirilməsi üçün istifadə olunan aviasiya eksperimental aviasiya hesab edilir. 

5.4. Hərbi ehtiyacların, habelə milli təhlükəsizlik, daxili işlər, sərhəd xidməti və gömrük və ya digər dövlət 

orqanlarının ehtiyaclarının ödənilməsi üçün nəzərdə tutulan aviasiya dövlət aviasiyası hesab edilir. 

5.5. Eksperimental aviasiyadan və dövlət aviasiyasından kommersiya məqsədləri üçün istifadə qaydası 


5.6. Mülki, eksperimental və dövlət aviasiyası üzrə dövlət idarəçiliyi müvafiq icra hakimiyyəti orqanları 

tərəfindən həyata keçirilir. 

5.7. Mülki və eksperimental aviasiya sahəsində dövlət idarəçiliyini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanının səlahiyyətləri müvafiq əsasnamə ilə müəyyən edilir. 

Maddə 6 . Aviasiya sahəsində fəaliyyətə dair ümumi tələblər 

6.1. Aviasiya sahəsində fəaliyyət bu Qanunla və digər normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilmiş qaydada 

müvafiq hüquqları təsdiq edən sənədləri almış hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən həyata keçirilir. 

6.2. Azərbaycan Respublikasına məxsus hava gəmiləri vasitəsilə aviasiya sahəsində fəaliyyətə bu Qanunun 

6.3-cü və 6.4-cü maddələrində müəyyən edilmiş hallar istisna olmaqla icazə verilir. 

6.3. Digər dövlətə məxsus mülki hava gəmisi Azərbaycan Respublikasının hava məkanında yalnız 

Azərbaycan Respublikası ilə həmin dövlət arasında belə uçuşların nəzərdə tutulduğu beynəlxalq müqavilə 

bağlandıqda və ya müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən xüsusi icazə verildikdə uça bilər. Bu qayda birgə 

istifadə olunan və ya beynəlxalq hava gəmiləri kimi qeydiyyatda olan hava gəmilərinə də şamil edilir. 

6.4. Digər dövlətə məxsus olan dövlət hava gəmisi yalnız müvafiq icra hakimiyyəti orqanı xüsusi icazə 

verdikdə, yalnız bu icazədə göstərilən şərt və müddətlərə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının hava 

məkanında uça bilər. 

6.5. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının xüsusi icazəsi olmadan Azərbaycan Respublikasının hava 

məkanında heç bir hava gəmisi səsdən iti sürətlə uça bilməz. 

6.6. Bu Qanunun 6.3-6.5-ci maddələrində nəzərdə tutulan icazələri almadan Azərbaycan Respublikasının 

dövlət sərhədini keçən, Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi üzərində uçuş qaydalarını pozan və ya 

Azərbaycan Respublikasının hava məkanından istifadə qaydalarını digər şəkildə pozan hava gəmisi qaydaları 

pozan hava gəmisi sayılır. Belə hava gəmiləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanının tələbi ilə məcburi qaydada 

yerə endirilə bilər. 

Qaydaları pozan hava gəmisinin yerə endirildikdən və pozuntunun səbəbləri aydınlaşdırıldıqdan sonra 

uçuşunun davamına bu Qanunun 6.3-6.5-ci maddələri ilə nəzərdə tutulmuş qaydada icazə verilə bilər. 

Məcburi qaydada yerə enmək barədə bu maddədə nəzərdə tutulan tələbə riayət etməyən, bortunda 

pozuntunun törədilməsində təqsirsiz sərnişinlərin olması barədə dürüst məlumat olmayan halda hava gəmisinin 

məhvinə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada icazə verilir. 

Maddə 6-1. Mülki aviasiya sahəsində xidmətlərə və ya hüquqi hərəkətlərə görə dövlət rüsumu 

6-1.1. Mülki aviasiya sahəsində aşağıdakı xidmətlərə və ya hüquqi hərəkətlərə görə dövlət rüsumu 

ödənilir: 

6-1.1.1. aeroportlara və ya aerodromlara uyğunluq sertifikatının verilməsi; 

6-1.1.2. hava nəqliyyatı istismarçılarına sertifikatın verilməsi; 

6-1.1.3 mülki aviasiya sahəsində fəaliyyət göstərən digər subyektlərə uyğunluq sertifikatının verilməsi; 

6-1.1.4 mülki aviasiya sahəsində fəaliyyət göstərən digər subyektlərə uyğunluq sertifikatının təkrar 

verilməsi; 

6-1.1.5 hava gəmilərinə qeydiyyat şəhadətnaməsinin verilməsi; 

6-1.1.6 hava gəmisinin tipinin sertifikatının tanınması; 

6-1.1.7 hava gəmilərinə uçuşa yararlılıq sertifikatının verilməsi; 

6-1.1.8 hava gəmilərinə uçuşa yararlılıq sertifikatının müddətinin uzadılması; 

6-1.1.9. hava təhlükəsizliyi və aeronaviqasiya üçün istifadə olunan avadanlıqlara uyğunluq sertifikatının 

verilməsi; 

6-1.1.10. aviasiya təhlükəsizliyi üçün istifadə olunan avadanlıqların sertifikatının tanınması; 

6-1.1.11. xüsusi şəraitdə uçuşların yerinə yetirilməsinə icazə verilməsi; 

6-1.1.12. müntəzəm marşrutlara uçuş icazəsinin verilməsi; 

385



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

6-1.1.13. çarter marşrutlara uçuş icazəsinin verilməsi; 

6-1.1.14. İATA-nın "Mülki Aviasiya rüsumu" ekonom sinif; 

6-1.1.15. İATA-nın "Mülki Aviasiya rüsumu" biznes və birinci sinif. 

II fəsil 

HAVA MƏKANINDAN İSTİFADƏ, UÇUŞ QAYDALARI, HAVA HƏRƏKƏTİNƏ XİDMƏT, 

HAVA LİMANLARI, AERODROMLAR, AXTARIŞ VƏ XİLASETMƏ 

Maddə 7 . Hava məkanından istifadə və uçuş qaydaları 

7.1. Azərbaycan Respublikasının hava məkanından səmərəli istifadəni təmin etmək üçün müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanları tərəfindən hava məkanı adekvat üsulla təşkil edilir, bölüşdürülür və nəzarətdə saxlanılır. 

7.2. Hava məkanından istifadə və uçuş qaydaları müvafiq beynəlxalq tələblər nəzərə alınmaqla, müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən müəyyən edilir. 

7.3. Hərbi aviasiya üçün uçuş qaydaları digər dövlətdən, habelə mülki və eksperimental hava gəmilərinin 

uçuşlarından ötrü təhlükə yaratmamalıdır. 

7.4. Zəruri hallarda, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı dövlət mənafelərini nəzərə alaraq, müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanlarının təkliflərinə əsasən hava məkanının konkret hissələrini mülki aviasiya üçün qadağan 

olunmuş və ya məhdudlaşdırılmış zona kimi müəyyən edə bilər. 

Belə qadağa və məhdudiyyətlər onların tətbiqi üçün əsas götürülmüş hallar aradan qaldırıldıqda qüvvəsini 

itirir. 

Maddə 8 . Hava hərəkətinə xidmət 

8.1. Azərbaycan Respublikasının hava məkanında (beynəlxalq və respublika daxili uçuşlar) aviasiyanın 

bütün növlərinin hava hərəkətinə xidmət göstərilməsi beynəlxalq tələblərə uyğun olaraq zona (marşrut) üzrə 

idarəetmə formasında həyata keçirilir. 

8.2. Müntəzəm beynəlxalq və respublika daxili kommersiya reysləri üçün istifadə olunan aerodromlar 

nəzarətli aerodromlar kimi müəyyən edilir və bu aerodromlarda hava hərəkətini idarəetmə xidmətləri aerodrom 

dispetçer xidməti və yaxınlaşma dispetçer xidmətləri formasında göstərilir. 

Hərbi aviasiya məqsədləri üçün və ya uçuşların təhlükəsizliyi səbəblərindən müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı başqa bir aerodromu nəzarətə götürə bilər. Belə aerodromlar üçün adekvat nəzarətli hava məkanı 


8.3. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən, hərbi uçuşlara xidmət göstərildiyi müəyyən hava məkanı 

istisna olmaqla, dinc dövrdə Azərbaycan Respublikasının hava məkanı hüdudlarında hava hərəkətinə xidmətlər 

mülki, eksperimental və dövlət hava gəmiləri üçün birgə göstərilir. 

8.4. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı aviasiyanın təhlükəsizliyini daha səmərəli təmin etmək məqsədilə hava 

hərəkətinə xidmət vasitələrini beynəlxalq tələblərə uyğun təşkil edir və hava hərəkətinə xidmətlə bağlı zəruri 

normativ sənədləri qəbul edir. 

8.5. Hava hərəkətinə xidmət, o cümlədən meteoroloji xidmət müvafiq icra hakimiyyəti orqanının razılığı ilə 

müvafiq xidməti təmin edənlər tərəfindən həyata keçirilir. Uçuşların təhlükəsizliyinin meteoroloji təminatı 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi tələblərə əsasən göstərilir. 

8.6. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən verilmiş hava hərəkəti dispetçerinin şəhadətnaməsinə 

(vəsiqəsinə) malik olmayan şəxs hava hərəkətinin dispetçeri kimi fəaliyyət göstərə bilməz. 

Hava hərəkəti dispetçeri şəhadətnaməsinin (vəsiqəsinin) verilməsi qaydasını müvafiq icra hakimiyyəti 


8.7. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı hava hərəkətinə xidmətin, habelə xidmət vasitələrinin keyfiyyəti ilə 

əlaqədar müşahidə və yoxlamalar apara bilər. 

Hərbi məqsədlər üçün nəzərdə tutulan aviasiya ilə bağlı belə müşahidə və yoxlamalar müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanının əməkdaşları ilə birlikdə yerinə yetirilməlidir. 

8.8. Beynəlxalq uçuşlar (reyslər) zamanı hava hərəkətinə daha səmərəli xidmət göstərmək və hava 

hərəkətini idarə etmək məqsədilə Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı digər dövlətə 

məxsus hava gəmilərinin, digər dövlətin müvafiq təşkilatı isə (və ya beynəlxalq təşkilat) Azərbaycan 

Respublikasına məxsus olan hava gəmilərinin hərəkətini o halda idarə edə bilər ki, Azərbaycan Respublikası ilə 

həmin dövlət (və ya beynəlxalq təşkilat) arasında bağlanmış müqavilədə bu idarəetmənin hansı zonalar 

hüdudlarında və yüksəkliklərdə, hansı şərtlərlə və qaydada həyata keçirilməsi dəqiq müəyyən edilsin. 

8.9. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı mülki aviasiyaya xidmət göstərmək üçün hava naviqasiyasına və 

rabitəsinə lazım olan texniki vasitə və avadanlığın təchizini, işlək vəziyyətdə saxlanılmasını, işini və 

yoxlamalarının aparılmasını təmin edir. 

386



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Bu cür vasitələrlə təchizetmə və xidmətlər göstərmə müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının razılığı ilə ayrıayrı 

təşkilatlar tərəfindən həyata keçirilir. 

8.10. Aeronaviqasiya informasiyası xidməti Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq 

müqavilələrə uyğun olaraq göstərilir. Bu xidmət müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya onun qanunvericiliyə 

uyğun qaydada müəyyən etdiyi digər təşkilat tərəfindən yerinə yetirilir. Aeronaviqasiya informasiya xidmətini 

göstərən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının və ya müvafiq təşkilatın vəzifəli şəxsləri informasiyanın 

doğruluğuna və dəqiqliyinə, belə informasiyanın mənbəyi olan hüquqi və fiziki şəxslər isə həmçinin 

informasiyanın vaxtında müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təqdim edilməsinə görə qanunvericiliklə müəyyən 

edilmiş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

8.11. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları dinc dövrdə hərbi aviasiya üçün hava hərəkətinə səmərəli xidmət 

göstərmək və ya belə xidmət göstərilməsini təmin etmək məqsədilə öz fəaliyyətlərini əlaqələndirməlidirlər. 

Maddə 9 . Hava limanları və aerodromlar 

9.1. Bu maddənin ikinci hissəsində nəzərdə tutulan hallar istisna olmaqla, hava limanları və aerodromlar 

dövlət, bələdiyyə mülkiyyətində və xüsusi mülkiyyətdə ola bilər. 

Beynəlxalq və hərbi aerodromlar strateji əhəmiyyətli obyektlər hesab olunur və dövlət mülkiyyətindədir. 

9.2. Dövlət mülkiyyətində olan hava limanı müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada 

idarə və istifadə olunur, təsdiq etdiyi planlara uyğun inkişaf etdirilir. 

9.3. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı bütün hava limanlarını və mülki aerodromları aşağıdakı tələblərə 

uyğunluq baxımından sertifikatlaşdırmalıdır: 

9.3.1. sertifikatlaşdırma üçün ərizə təqdim edən şəxs hava limanının mülkiyyətçisi, icarəçisi və ya 

istifadəçisidir; 

9.3.2. hava limanının fiziki xarakteristikası və onun köməkçi əyani vasitələri, habelə yanaşı ərazisi, binalar, 

obyektlər və onların nişanlanması hava limanından istifadə üçün nəzərdə tutulan hava gəmilərinin kateqoriyaları 

üçün müvafiq beynəlxalq tələblərə uyğundur; 

9.3.3. naviqasiya və enmə vasitələri, telekommunikasiya xidməti vasitələri və hava limanının elektrik 

təchizatı sistemi hava limanından istifadə şəraitinə adekvatdır; 

9.3.4. hava limanında hava hərəkətinin idarə edilməsi və əlaqədar xidmətlər göstərilməsi bu Qanunun 8-ci 

maddəsinə uyğun olaraq həyata keçirilir; 

9.3.5. hava limanında göstərilən meteoroloji xidmətlər müvafiq icra hakimiyyəti orqanının tələblərinə 

uyğundur; 

9.3.6. hava limanının aviasiya təhlükəsizliyi proqramı bu Qanunun 43.2-ci maddəsinə uyğun təsdiq 

edilmişdir; 

9.3.7. hava limanında fövqəladə hallar ehtimalı üçün təsdiq edilmiş tədbirlər planı mövcuddur; 

9.3.8. müvafiq yanğınsöndürmə və xilasetmə bölmələri yaradılmışdır; 

9.3.9. ərizəçi hava limanında uçuşların təhlükəsizliyinə müsbət təsir edən xidmətlərin təmin edilməsi 

işlərinin təşkili səviyyəsini xarakterizə edən yazılı izahat təqdim etmişdir; 

9.3.10. hava hərəkəti üçün təhlükə yarada biləcək hündür binaların və digər obyektlərin inşasının, yanlışlığa 

səbəb ola biləcək işıqlandırmaların qarşısının alınması üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanları ilə 

əlaqələndirilməklə, adekvat nəzarət təmin edilmişdir. 

Sertifikatlaşdırma ilə əlaqədar uçuşların təhlükəsizliyi və ya aviasiya təhlükəsizliyi üçün tələb olunduqda, 

hava limanından istifadə edilməsinə dair rəsmi göstərişlər verilə və məhdudiyyətlər qoyula bilər. 

Sertifikatlaşdırma nəticəsində hava limanına uyğunluq sertifikatı verilir. 

9.4. Hava limanının uyğunluq sertifikatını verən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı aviasiyaya yerüstü 

xidmətlər göstərən şəxslərin səriştəsini təsdiq edən, uçuşların təhlükəsizliyi və ya aviasiya təhlükəsizliyi üçün 

zəruri olan sənədləri tələb edə bilər. Belə hallarda müvafiq icra hakimiyyəti orqanı zəruri səriştənin meyarlarını 

müəyyən edir. Hava limanının uyğunluq sertifikatının sahibi yerüstü xidmətləri təmin edən şəxsin 

səlahiyyətlərinə əmin olduqdan sonra müvafiq səriştənin mövcudluğunu təsdiq edən sənədi təqdim edir. 

9.5. Bu Qanunun 31.4-cü maddəsi hava limanlarında və digər yerüstü bölmələrdə aviasiyaya xidmət 

göstərən şəxslərə də şamil edilir. 

9.6. Hava limanının uyğunluq sertifikatını verən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı sertifikatlaşdırılmış hava 

limanlarına, beynəlxalq və milli aviasiya üçün yerüstü xidmət vasitələrinə və xidmətlərə nəzarət edir, 

yoxlamalar aparır. Bu məqsədlə müvafiq icra hakimiyyəti orqanına bütün müvafiq xidmət vasitələrindən, həmin 

xidmət vasitələrini təqdim edən və xidmət göstərən təşkilatların bütün sənədlərindən (məlumatlarından) sərbəst 

istifadə etmək imkanı verilir. 

9.7. Uyğunluq sertifikatına malik olan hava limanının müvafiq tələblərə cavab vermədiyi aşkar edildikdə, 

həmin sertifikatı vermiş müvafiq icra hakimiyyəti orqanı uçuşların təhlükəsizliyinə və aviasiya təhlükəsizliyinə 

387



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

xələl gətirməmək şərtilə, hava limanının sahibinə çatışmazlıqların aradan qaldırılması üçün müddət müəyyən 

edir. Zəruri halda bu müddət ərzində hava limanı üçün müvafiq məhdudiyyətlər müəyyən edilə bilər. 

Əgər aşkar edilmiş çatışmazlıqlar müəyyən edilmiş müddət ərzində aradan qaldırılmazsa, müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı verdiyi sertifikatı ləğv edə bilər. 

9.8. Bütün mülki, eksperimental aerodromlar və dövlət aerodromları müvafiq icra hakimiyyəti orqanları 

tərəfindən aparılan aerodromların dövlət reyestrində qeydiyyata alınmalıdır. 

Birgə bazalı aerodromlar müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada dövlət 

qeydiyyatına alınır. 

9.9. Müəyyən aerodromyanı ərazinin hüdudlarında şəhərlərin və digər yaşayış məntəqələrinin 

layihələşdirilməsində, inşa və inkişafında, habelə sənaye, kənd təsərrüfatı və digər obyektlərin inşasında və 

yenidən qurulmasında hava gəmiləri uçuşlarının təhlükəsizlik tələblərinə riayət olunmalı, əhalinin sağlamlığına 

və təşkilatların fəaliyyətinə zərərli və fiziki təsirin mümkünlüyü nəzərə alınmalı və müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı ilə razılaşdırılmalıdır. 

9.10. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları hava limanlarına (aerodromlara) gedən yolların inşasını, yenidən 

qurulmasını, abadlaşdırılmasını və istismarını, bu yollarda sərnişin nəqliyyatının müntəzəm hərəkətini, habelə 

şəhərlərin və digər yaşayış məntəqələrinin hava limanları ilə telefon rabitəsini təmin edir. 

Maddə 10 . Axtarış və xilasetmə 

10.1. Aviasiya hadisəsinə (qəzasına) məruz qalan hava gəmisinə və bu hadisədən sonra sağ qalanlara kömək 

məqsədilə, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrin tələbləri nəzərə alınmaqla, 

müvafiq olaraq ərazi suları, habelə ətraf ərazilər də daxil olmaqla, Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisini 

əhatə edən axtarış və xilasetmə regionu hüdudlarında müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təşkil edilən 

axtarış və xilasetmə işləri aparılır. 

10.2. Axtarış və xilasetmə işləri aparılmasını təmin etmək üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

vahid əlaqələndirici axtarış və xilasetmə bölməsi yaradılır. 

Hava limanlarında da analoji bölmələr yaradılmalıdır. 

10.3. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları, hava hərəkətinə xidmət üzrə yerli təşkilatlar və bütün hava 

limanları öz səlahiyyətləri daxilində vahid əlaqələndirici axtarış və xilasetmə bölməsinə yardım göstərir və 

həmin bölmənin sorğusuna əsasən zəruri sənədləri (məlumatları) verir, şəraitə uyğun müvafiq tədbirlər görürlər. 

10.4. Hava gəmisinin sahibi və ya istismarçısı, hava gəmisinin ekipajı, hava limanlarında, aerodromlarda 

xidmət edənlər, eləcə də müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının əməkdaşları axtarış və xilasetmə işlərində iştirak 

etməyə borcludurlar. 

Aviasiya qəzasının və insidentlərinin təhqiqini yüngülləşdirmək üçün xilasetmə bölmələri imkan daxilində, 

müvafiq hazırlıq keçən şəxslər tərəfindən müşayiət olunur. 

10.5. Aviasiya qəzasını və insidentini araşdırmaq üçün bu Qanunun 11.4-cü maddəsinə əsasən yaradılmış 

komissiyanın və ya müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının əməkdaşları hadisə yerinə gələnədək, hava gəmisinin 

elementləri, hava gəmisinin bortunda sağ qalan şəxslərin həyatını xilas etmək və həlak olanların cəsədlərinin 

götürülməsi üçün ehtiyac duyulduğundan uzaq məsafəyə aparıla bilməz. 

10.6. Aviasiya qəzasını və insidentini araşdıran komissiyanın icazəsi olmadan aviasiya hadisəsinin 

(qəzasının) baş verdiyi yerdə aşkar edilən hava gəmisinin hər hansı elementi, yaxud onun daşıdığı əşyalar (yük, 

baqaj) yığışdırıla və ya götürülə bilməz. 

İnsan həyatını xilas etmək məqsədilə və ya digər müstəsna səbəblərdən görülən tədbirlər nəticəsində 

götürülən bütün elementlər hadisə yerində qalmalıdır. Axtarış və xilasetmə işləri zamanı həmin elementə 

(əmlaka və s.) yiyələnən şəxs bu barədə komissiyaya məlumat verməlidir. 

10.7. Axtarışla bağlı tədbirlər nəticə vermədikdə, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı hava gəmisinin sahibi və 

ya istismarçısı ilə razılığa gələrək axtarışın dayandırılması barədə qərar qəbul edir. 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində digər dövlətə məxsus hava gəmisinin axtarışının dayandırılması 

barədə qərar müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən qəbul edilir. 

10.8. Aviasiya ilə əlaqədar axtarış və xilasetmə bölmələrinin yaradılması və işlərinin aparılması qaydaları 


III fəsil 

AVİASİYA QƏZALARI VƏ İNSİDENTLƏRİNİN ARAŞDIRILMASI 

Maddə 11 . Aviasiya qəzaları və insidentlərinin araşdırılmasının təşkili və aparılması 

11.1. Hər aviasiya qəzasının və ya insidentinin səbəbləri araşdırılmalıdır. 

Aviasiya qəzalarının və insidentlərinin araşdırılmasında əsas məqsəd bu hadisələrin qarşısının alınmasıdır. 

Belə araşdırma təqsirli şəxslərin müəyyən edilməsi və məsuliyyətə cəlb edilməsi məqsədi daşımır. 

388



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

11.2. Azərbaycan Respublikasının ərazisində digər dövlətə məxsus hava gəmisi aviasiya qəzasına və ya 

insidentinə məruz qaldıqda araşdırma prosesində həmin hava gəmisinin qeydiyyata alındığı, hava gəmisini 

istehsal edən və istismarçının əsas fəaliyyət yeri olan dövlətlərin nümayəndələri də iştirak edə bilərlər. 

Nümayəndələr təmsil etdikləri dövlətin səlahiyyətli orqanlarına, müvafiq fiziki və hüquqi şəxslərinə 

araşdırmanın nəticələri barədə məlumat verməlidirlər. 

11.3. Azərbaycan Respublikasına mənsub hava gəmisi digər dövlətin ərazisində aviasiya qəzasına və ya 

insidentinə məruz qalarsa, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həmin aviasiya qəzasının və ya insidentinin 

araşdırılmasında Azərbaycan Respublikası nümayəndələrinın iştirakının mümkünlüyü barədə aviasiya 

hadisəsinin baş verdiyi dövlətin müvafiq orqanına müraciət edir. 

11.4. Konkret halda müvafiq icra hakimiyyəti orqanı digər qərar qəbul etmədikdə, aviasiya qəzaları və 

insidentləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının yaratdığı komissiya tərəfindən araşdırılır. Komissiyanın 

fəaliyyətində əlaqədar dövlət orqanlarının nümayəndələri də iştirak edə bilərlər. 

11.5. Komissiya müvafiq mütəxəssisləri cəlb etmək, araşdırma üçün əhəmiyyəti olan sənədlər (məlumatlar) 

əldə etmək səlahiyyətinə, habelə komissiyanın qarşısında duran vəzifələri yerinə yetirmək üçün digər 

səlahiyyətlərə malikdir. 

Komissiyanı yaratmış müvafiq icra hakimiyyəti orqanı zəruri halda digər dövlətin müvafiq orqanlarından 

kömək istəyə bilər. 

11.6. Aviasiya qəzalarını və insidentlərini araşdıran komissiya müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

müəyyən edilən qaydalara uyğun surətdə fəaliyyət göstərir. 

Maddə 12 . Aviasiya qəzalarının və insidentlərinin araşdırılmasının nəticələri barədə hesabat 

12.1. Aviasiya qəzalarını və insidentlərini araşdıran komissiya araşdırmanın nəticələri barədə hesabat 

hazırlayır və komissiyanı yaratmış müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təqdim edir. 

12.2. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı təqdim edilmiş hesabatın nəticələrinə uyğun olaraq konkret tədbirlər 

görməlidir. 

Maddə 13 . Aviasiya qəzalarının və insidentlərinin araşdırılmasına yardım 

13.1. Aviasiya qəzalarını və insidentlərini araşdıran komissiyaya yardım göstərmək məqsədilə əlaqədar 

dövlət və yerli özünüidarə orqanları öz səlahiyyətləri daxilində aşağıdakıları etməyə borcludurlar: 

13.1.1. zəruri hesab edilən qüvvə və vasitələr, müvafiq geyim, təbii müdafiə vasitələri, nəqliyyat və rabitə 

vasitələri, lazımi ləvazimat və materiallarla təminat; 

13.1.2. yaşayış yeri və qida ilə təminat; 

13.1.3. aviasiya qəzasının və insidentinin baş verdiyi ərazinin mühafizəsinin təşkili; 

13.1.4. aviasiya hadisəsinin baş verdiyi yerdə iş aparmaq üçün təhlükəsiz şəraitin yaradılması; 

13.1.5. aviasiya texnikası nəqlinin təmin olunması və digər lazımi tədbirlərin görülməsi. 

13.2. Aviasiya hadisəsini təhqiq edən komissiyanın fəaliyyəti üçün məsrəflər dövlət büdcəsindən, habelə 

müvafiq aviasiya təşkilatlarının mərkəzləşdirilmiş vəsaitləri hesabına maliyyələşdirilir. Bu vəsait aviasiya 

qəzasının baş verməsində təqsirli olan şəxslərdən qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada sonradan tutulur. 

Aviasiya qəzasının və insidentinin araşdırılması üzrə işlər müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən 

etdiyi qaydada maliyyələşdirilir. 

IV fəsil 

HAVA GƏMİSİNİN DÖVLƏT QEYDİYYATI VƏ DÖVLƏT REYESTRİ, MİLLİ MƏNSUBİYYƏTİ VƏ 

HAVA GƏMİSİNƏ NİŞAN VURULMASI 

Maddə 14 . Hava gəmilərinin dövlət qeydiyyatı 

14.1. Bu fəsildə nəzərdə tutulmuş qaydada bütün hava gəmiləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanları 

tərəfindən dövlət reyestrində qeydiyyata alınmalıdır. 

14.2. Hava gəmilərinin dövlət qeydiyyatının aparılması qaydalarını müvafiq icra hakimiyyəti orqanları 

müəyyən edirlər. 

Maddə 15 . Hava gəmilərinin dövlət reyestrində qeydiyyata alınması şərtləri 

15.1. Hava gəmisi aşağıdakı şərtlərlə dövlət qeydiyyatına alına bilər: 

15.1.1. hava gəmisinin sahibi Azərbaycan Respublikası və ya Azərbaycan Respublikasının fiziki və hüquqi 

şəxsləri olduqda; 

15.1.2. bu Qanunla müəyyən edilmiş qaydada hava gəmisinin uçuşa yararlılığı haqqında vəsiqə (sertifikat) 

389



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

olduqda və ya digər dövlətin verdiyi və Azərbaycan Respublikasının tanıdığı analoji sənəd olduqda; 

15.1.3. hava gəmisi digər dövlətdə qeydiyyatda olmadıqda. 

15.2. Hava gəmilərinin dövlət qeydiyyatına alınması barədə ərizə gəminin sahibi və ya onun 

qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada təyin edilmiş nümayəndəsi tərəfindən verilir. Ərizəçinin həqiqətən 

hava gəmisinin sahibi olduğunu və bu Qanunun 15.1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş şərtlərə riayət edildiyini 

təsdiq edən sənədlər ərizəyə əlavə olunmalıdır. 

15.3. Hava gəmisi digər dövlətin ərazisindədirsə, mülkiyyət hüququ isə bu Qanunun 15.1.-ci maddəsinin 

tələblərinə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası subyektinə məxsusdursa, həmin hava gəmisi müəyyən 

olunmuş qaydada Azərbaycan Respublikasında müvəqqəti qeydiyyata alına bilər. 

15.4. Hava gəmiləri haqqında dövlət reyestrində aşağıdakılar göstərilir: 

15.4.1. hava gəmisinin tipi; 

15.4.2. hava gəmisinin sahibi; 

15.4.3. hava gəmisinin istismarçısı; 

15.4.4. hava gəmisinin ipoteka qoyulması haqqında məlumat; 

15.4.5. hava gəmisi üzərində digər hüquqlar. 

Maddə 16 . Hava gəmilərinin dövlət reyestrindən çıxarılması 

16.0. Hava gəmisi hava gəmilərinin dövlət reyestrindən aşağıdakı hallarda çıxarılır: 

16.0.1. hava gəmisi sahibi və ya onun qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada təyin etdiyi nümayəndəsi 

müraciət etdikdə; 

16.0.2. bu Qanunun 15.1.1-ci və 15.1.3-cü maddələrinə riayət olunmadıqda; 

16.0.3. hava gəmisi istismardan çıxarıldıqda, dağıldıqda (məhv olduqda), 

itkin düşdükdə və onun axtarışı dayandırıldıqda; 

16.0.4. hava gəmisinin sahibi onun uçuşlara yararlı olması barədə sübut təqdim etdiyi hallar istisna olmaqla, 

hava gəmisinin son üç ildə uçuşlara yararlılığı haqqında qüvvədə olan vəsiqə (sertifikat) olmadıqda. 

Maddə 17 . Hava gəmisinin milli mənsubiyyəti və dövlət qeydiyyatına alınması barədə şəhadətnamə 

17.1. Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatına alınmış hava gəmisi Azərbaycan Respublikasına 

mənsubdur. Hava gəmilərinin dövlət reyestrini aparan müvafiq icra hakimiyyəti orqanı hava gəmisinin milli 

mənsubiyyəti və dövlət qeydiyyatına alınması barədə şəhadətnamə verir. 

17.2. Azərbaycan Respublikasında müvəqqəti dövlət qeydiyyatına alınmış hava gəmisi həmin qeydiyyatın 

qüvvədə olduğu müddət ərzində Azərbaycan Respublikasına mənsubdur. Hava gəmilərinin dövlət reyestrini 

aparan müvafiq icra hakimiyyəti orqanı hava gəmisinin milli mənsubiyyəti və dövlət qeydiyyatına alınması 

barədə həmin müddət ərzində qüvvədə olan şəhadətnamə verir. 

17.3. Hava gəmisi üzərində mülkiyyət hüququ qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada yeni sahibə 

keçdikdə, hava gəmilərinin dövlət reyestrini aparan müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən bundan əvvəl 

verilən şəhadətnamə ləğv edilir və dövlət qeydiyyatı haqqında yeni şəhadətnamə verilir. Ləğv edilmiş 

şəhadətnamə həmin müvafiq icra hakimiyyəti orqanına qaytarılır. 

17.4. Dövlət reyestrindən çıxarılan hava gəmisinin dövlət qeydiyyatı haqqında şəhadətnaməsi hava 

gəmilərinin dövlət reyestrini aparan müvafiq icra hakimiyyəti orqanına qaytarılmalıdır. 

17.5. Digər dövlətin milli mənsubiyyətində olan hava gəmisinin qeydiyyatda olduğu dövlətin ərazisində 

verilmiş dövlət qeydiyyatı haqqında sənədi olmalıdır. 

Maddə 18 . Milli nişanlar və qeydiyyat nişanları 

18.1. Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatına və müvəqqəti dövlət qeydiyyatına alınmış hava 

gəmisinə Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatı tərəfindən Azərbaycan Respublikasına verilmiş milli nişan və 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qeydiyyat nişanı vurulmalıdır. 

18.2. Milli nişanların və qeydiyyat nişanlarının hava gəmisində təsviri qaydasını müvafiq icra hakimiyyəti 


18.3. Azərbaycan Respublikasında istifadə edilən digər dövlətə mənsub olan hava gəmisi qeydiyyatda 

olduğu dövlətin qaydalarına uyğun nişanlanmalıdır. 

V fəsil 

HAVA GƏMİSİNİN UÇUŞA YARARLILIĞI VƏ ƏTRAF MÜHİTİN MÜHAFİZƏSİ 

TƏLƏBLƏRİNƏ UYĞUNLUĞU 

Maddə 19 . Hava gəmisinin uçuşa yararlılığına və ətraf mühitin mühafizəsi tələblərinə uyğunluğuna 

dair ümumi qaydalar 

390



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

19.1. Azərbaycan Respublikasının ərazisində istifadə olunan hava gəmiləri uçuşlara yararlı və ətraf mühitin 

mühafizəsi tələblərinə uyğun olmalıdır. Hava gəmilərinin uçuşlara yararlılıq haqqında vəsiqəyə (sertifikata) (bu 

Qanunun 23-cü maddəsində nəzərdə tutulan hallar istisna olmaqla) və ətraf mühitin mühafizəsi tələblərinə 

uyğunluq haqqında vəsiqəyə (sertifikata) malik olması zəruridir: 

19.1.1. hava gəmisi layihəyə uyğun olaraq inşa edildikdə, avadanlıqla təmin olunduqda, lazımi qaydada 

saxlandıqda, uçuş parametrləri uçuşların təhlükəsizliyinə dair tələblərə cavab verdikdə uçuşlara yararlı hesab 

edilir; 

19.1.2. hava gəmisi havanı çirkləndirməsi və səs-küyü ilə, habelə digər yollarla əhali üçün həddindən artıq 

narahatlıq yaratmaması şərtilə, ətraf mühit üçün münasib hesab edilə bilər. 

19.2. Azərbaycan Respublikasının ərazisində istismar edilən, lakin digər dövlətə məxsus olan hava 

gəmisinin həmin dövlətdə verilmiş uçuşlara icazə və ətraf mühitin mühafizəsi tələblərinə uyğunluq haqqında 

analoji sənədləri Azərbaycan Respublikasının ərazisində tanındıqda etibarlı hesab edilir. 

19.3. Hava gəmisinin uçuşa yararlılığı və ətraf mühitin mühafizəsinə uyğunluğu haqqında vəsiqələrin 

(sertifikatların) verilməsi və digər dövlətdə verilmiş analoji sənədlərin tanınması qaydalarını müvafiq icra 


Maddə 20 . Uçuşa yararlılığa nəzarət və hava gəmilərinin sertifikatlaşdırılması 

20.1. Hava gəmilərinin və aviasiya məmulatının uçuşa yararlılığına müvafiq icra hakimiyyəti orqanı nəzarət 

edir. 

20.2. Bu Qanuna uyğun olaraq uçuşa yararlılığı təsdiq edən vəsiqəyə (sertifikata) hava gəmisinin istismarı 

ilə bağlı hər hansı məhdudiyyətlər daxil edilir. 

Həmin vəsiqə (sertifikat) növbəti texniki xidmət göstərilənədək hava gəmisinin texniki vəziyyətinin hava 

daşımalarının həyata keçirilməsi üçün uyğun olduğunu təsdiq edir. 

Vəsiqənin (sertifikatın) qüvvədə olma müddəti hava gəmisinin əvvəlki kimi uçuşlara yararlı olması şərtilə, 

eyni qaydada uzadılır. 

20.3. Uçuşa yararlılıq haqqında vəsiqə (şəhadətnamə) vermək səlahiyyəti olan müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı hava gəmisinin uçuşa yararlılığını, hava gəmisi sahibinin və ya istismarçısının cari xidmətə, digər texniki 

işlərə dair məruzələrini (hesabatlarını), cari xidmət haqqında sənədlərini və yoxlama uçuşlarının nəticələrini 

yoxlayır, hava gəmisinə texniki baxış keçirir. 

20.4. Uçuşa yararlılıq haqqında vəsiqənin (sertifikatın) qüvvədə olduğu müddətdə hava gəmisinin uçuşa 

yararlılığı barədə yoxlamalar uçuşa yararlılığa nəzarət edən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının öz təşəbbüsü ilə 

və ya hava gəmisinin müvafiq olaraq sahibinin, istismarçısının müraciəti əsasında aparılır. 

20.5. Uçuşa yararlılığı yoxlayan şəxslər hava gəmisinin uçuşa yararlılığı, ona xidmət göstərilməsi, 

dəyişiklik edilməsi, hava gəmisinin təmiri və istismarı barədə məlumat əldə etmək məqsədilə hava gəmisinin 

müvafiq olaraq sahibinin və ya istismarçısının bölmələrinə, eləcə də hava gəmisinə yerdə və uçuş vaxtı sərbəst 

daxil ola bilərlər. 

20.6. Hava gəmisinin sahibi və ya istismarçısı uçuşa yararlılığı yoxlayan şəxslərə yoxlama aparmaqda 

kömək etməlidir. Yoxlama uçuşlarına ehtiyac olduqda, belə uçuşlar həmin şəxslərin nəzarəti altında həyata 


20.7. Hava gəmisinin sahibi və ya istismarçısı hava gəmisinin uçuşa yararlılığına aid ola bilən hər hansı 

hadisə və nasazlıq barədə bütün təfsilatı ilə dərhal müvafiq icra hakimiyyəti orqanına məlumat verməlidir. 

Maddə 21 . Hava gəmisinin uçuşa yararlılığı haqqında vəsiqənin (sertifikatın) etibarsız hesab 

edilməsi, qüvvədə olma müddətinin dayandırılması və ləğv edilməsi 

21.1. Hava gəmisinin uçuşa yararlılığı haqqında vəsiqə (sertifikat) müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən aşağıdakı hallarda etibarsız sayılır: 

21.1.1. müvafiq qaydada xidmət göstərilmədikdə; 

21.1.2. konstruktor bürosunun və ya istehsalçının tələb etdiyi məcburi dəyişikliklər aparılmadıqda; 

21.1.3. uçuşa yararlılığa xələl gətirən icazəsiz dəyişikliklər edildikdə; 

21.1.4. uçuşlara yararlılıq təsdiq edilmədikdə. Bu maddədə göstərilən hallar aradan qaldırıldıqdan sonra 

uçuşa yararlılıq haqqında vəsiqə (sertifikat) uçuşa yararlılığa nəzarət edən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən etibarlı hesab edilir. 

21.2. Hava gəmisinin uçuşa yararlı olduğunun təsdiqinədək uçuşa yararlılığa nəzarət edən müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı uçuşa yararlılıq haqqında vəsiqənin (sertifikatın) qüvvədə olma müddətini dayandırır. 

21.3. Hava gəmisi bu Qanunun 16-cı maddəsində nəzərdə tutulan əsaslarla dövlət reyestrindən çıxarıldıqda 

uçuşa yararlılıq haqqında vəsiqəni (sertifikatı) uçuşa yararlılığa nəzarət edən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

ləğv edir. 

391



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Ləğv edilmiş vəsiqə (sertifikat) müvafiq icra hakimiyyəti orqanına qaytarılır. 

Maddə 22 . Digər dövlətə məxsus hava gəmilərinin uçuşa yararlılığı 

22.1. Azərbaycan Respublikasında digər dövlətə məxsus hava gəmilərinin uçuşa yararlılığının yoxlanması 

aşağıdakı hallarda zəruri hesab edilir: 

22.1.1. hava gəmisinin uçuşa yararlılığı haqqında sənədinin tanınması barədə müraciət edildikdə; 

22.1.2. Azərbaycan Respublikasının hava məkanında uçuşların yerinə yetirilməsinə icazə verilməsi barədə 

müraciət edildikdə (əgər belə icazə tələb olunarsa). 

22.2. Azərbaycan Respublikasında digər dövlətə məxsus hava gəmilərinin uçuşa yararlılığı əlavə olaraq 

aşağıdakı hallarda yoxlana bilər: 

22.2.1. hava gəmisinin uçuşlara yararlılığına şübhə yarandıqda; 

22.2.2. hava gəmisinin sahibinin və ya istismarçısının müraciəti olduqda; 

22.2.3. digər dövlətdə uçuşa yararlılığa nəzarət edən dövlət orqanının müraciəti olduqda. 

22.3. Uçuşa yararlılığa nəzarət edən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı digər dövlətə məxsus hava gəmisinin 

uçuşlara yararlı olmadığını hesab edərsə və ya hava gəmisinin aldığı zədə onun uçuş qabiliyyətinə mənfi təsir 

göstərə bilərsə, həmin hava gəmisinin havaya qalxmasına icazə verməyə bilər. 

Belə hallarda uçuşa yararlılığa nəzarət edən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı hava gəmisinin məxsus olduğu 

dövlətin səlahiyyətli orqanına hava gəmisinin vəziyyəti və qəbul etdiyi qərar barədə məlumat verməlidir. Digər 

dövlətin səlahiyyətli orqanı həmin dövlətə məxsus hava gəmisinin uçuşa yararlı olduğu qənaətinə gələrsə, uçuşa 

yararlılığa nəzarət edən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı onun havaya qalxmasına icazə verə bilər. Digər 

dövlətin səlahiyyətli orqanı hava gəmisinin müəyyən şərtlər əsasında, təmir edilməsi mümkün olan yerə uça 

bilməsi qənaətinə gəldikdə, uçuşa yararlılığa nəzarət edən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həmin şərtlərlə hava 

gəmisinin uçuşuna icazə verir. Belə uçuş zamanı hava gəmisinin bortunda sərnişin olmamalıdır. 

Maddə 23 . Uçuş üçün xüsusi icazələr 

Hava gəmisinin uçuşa yararlılığı haqqında vəsiqənin (sertifikatın) verilməsinin qeyri-mümkün olmasına 

baxmayaraq, uçuşa yararlılığa nəzarət edən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı hava gəmisini müəyyən 

məhdudiyyətlərlə uçuşlar üçün təhlükəsiz hesab etdikdə belə hava gəmilərinə Azərbaycan Respublikasının 

ərazisində uçuşlar üçün xüsusi icazələr verə bilər. Xüsusi icazələr hava gəmilərinin bir yerdən başqa yerə 

aparılması, yoxlama uçuşları və digər xüsusi məqsədlərdən ötrü verilə bilər. 

Maddə 24 . Hava gəmisinə ətraf mühitin mühafizəsi tələblərinə uyğunluq haqqında verilən vəsiqə 

(sertifikat) 

Ətraf mühitin mühafizəsi tələblərinə uyğunluq haqqında hava gəmisinin vəsiqəsi (sertifikatı) bu Qanunun 

20-22-ci maddələrinə uyğun olaraq verilir. 

Maddə 25 . Hava gəmilərinin və aviasiya məmulatının hazırlanması, təmir edilməsi, onlara texniki 

xidmət göstərilməsi və dəyişikliklər edilməsi 

25.1. Hava gəmilərinin və aviasiya məmulatının hazırlanmasını, təmir edilməsini, onlara texniki xidmət 

göstərilməsini (hava gəmisinin uçuşa yararlılığının saxlanması üçün zəruri işlərin yerinə yetirilməsini, o 

cümlədən ayrı-ayrılıqda və ya birlikdə yerinə yetirilən nəzarət-bərpa işlərini, yoxlama aparılmasını, nöqsanların 

aradan qaldırılmasını) və dəyişikliklər edilməsini (əvəzetmələrin və ya modifikasiyanın həyata keçirilməsini) 

yalnız müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən verilən mühəndis (texnik) şəhadətnaməsinə, vəsiqəsinə 

(sertifikatına) malik olan şəxslər həyata keçirə bilərlər. Digər şəxslər həmin işləri belə sənədlərə malik olan 

şəxslərin nəzarəti altında yerinə yetirə bilərlər. 

25.2. Mühəndis (texnik) şəhadətnamələrini, vəsiqələrini (sertifikatlarını) verən müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı belə sənəd sahiblərinin fəaliyyətinə müntəzəm nəzarət edir. Bu məqsədlə müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı həmin sənəd sahiblərinin xidməti otaqlarından, avadanlığından və sənədlərindən (məlumatlarından) 

sərbəst istifadə etmək hüququna malikdir. 

25.3. Mühəndis (texnik) şəhadətnamələrinin, vəsiqələrinin (sertifikatlarının) sahibləri bu sənədlərlə 

müəyyən edilmiş şərtlərə riayət etmədikdə və ya müvafiq tələbləri yerinə yetirmək iqtidarında olmadıqda, 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həmin sənədləri ləğv edə bilər. Ləğv edilmiş şəhadətnamə, vəsiqə (sertifikat) 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanına qaytarılmalıdır. 

25.4. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı digər dövlətdə verilmiş analoji sənədləri tanıdıqda, belə sənəd 

sahiblərinin Azərbaycan Respublikasına məxsus hava gəmilərində və aviasiya məmulatında müvafiq işləri 

həyata keçirmələrinə icazə verə bilər. 

25.5. Hava gəmilərinin və aviasiya məmulatının hazırlanmasına, təmir edilməsinə, onlara texniki xidmət 

392



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

göstərilməsinə və dəyişikliklər edilməsinə dair mühəndis (texnik) şəhadətnamələrinin, vəsiqələrinin 

(sertifikatlarının) verilməsi və digər dövlətdə verilmiş analoji sənədlərin tanınması qaydalarını müvafiq icra 


Maddə 26 . Aviasiya personalına qarşı tələblər 

VI fəsil 

AVİASİYA PERSONALI 

26.1. Hava gəmisinin sahibi və ya istismarçısı hava gəmisini ixtisaslı aviasiya personalı ilə təmin etməlidir. 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının verdiyi aviasiya personalının şəhadətnaməsinə, vəsiqəsinə (sertifikatına) 

malik olmayan və ya digər dövlətdə verilən, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən tanınan analoji sənədə 

malik olmayan şəxs hava gəmisinin bortunda pilot, uçuş mühəndisi və ya şturman qismində fəaliyyət göstərə 

bilməz. 

26.2. Hava gəmisinin aviasiya personalı ilə təmin edilməsi, onlara şəhadətnamələrin, vəsiqələrin 

(sertifikatların) verilməsi və digər dövlətdə verilmiş analoji sənədlərin tanınması qaydalarını müvafiq icra 


26.3. Şəhadətnamənin, vəsiqənin (sertifikatın) sahibi belə sənədlərin qüvvədə qalmasına təsir edə biləcək 

bütün hallar barədə həmin sənədləri vermiş müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təxirəsalmadan məlumat 

verməlidir. 

Maddə 27. Aviasiya personalının şəhadətnamələrinin, vəsiqələrinin (sertifikatlarının) reyestri 

Aviasiya personalının şəhadətnamələrinin, vəsiqələrinin (sertifikatlarının) reyestrini həmin sənədləri vermiş 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı aparır. Digər dövlətdə verilmiş və qanunvericiliklə müəyyən edilən qaydada 

tanınmış analoji sənədlər barədə qeydlər də həmin reyestrə daxil edilir. 

Maddə 28 . Aviasiya personalının şəhadətnamələrinin, vəsiqələrinin (sertifikatlarının) ləğv edilməsi 

və qüvvədə olma müddətinin dayandırılması 

28.1. Aviasiya personalının şəhadətnaməsini, vəsiqəsini (sertifikatını) vermiş müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı aşağıdakı hallarda həmin sənədləri ləğv edə bilər: 

28.1.1. sənəd sahibi uçuşların təhlükəsizliyi və ya aviasiya təhlükəsizliyi qaydalarına riayət etmədikdə və ya 

səhlənkarlıqla yanaşdıqda; 

28.1.2. aviasiya haqqında qanunvericiliyin tələbləri dəfələrlə pozulduqda; 

28.1.3. tibbi və ya psixoloji səbəblərə, yaxud peşəsinin (ixtisasının) və ya peşəkarlıq səviyyəsinin kifayət 

dərəcədə olmamasına görə hava gəmisində öz vəzifələrini icra etməyə yararsız hesab edildikdə; 

28.1.4. məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmü ilə peşə fəaliyyətinin həyata keçirilməsinə mane olan 

cəzaya məhkum edildikdə. 

Ləğv edilmiş şəhadətnamə, vəsiqə (sertifikat) müvafiq icra hakimiyyəti orqanına qaytarılır. 

28.2. Aviasiya personalının şəhadətnaməsini, vəsiqəsini (sertifikatını) vermiş müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı bu Qanunun 28.1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda müvafiq qəti qərar qəbul edilənədək həmin 

sənədin qüvvəsini dayandıra bilər. 

Maddə 29 . Testlər və müayinələr 

Aviasiya personalının şəhadətnaməsinin, vəsiqəsinin (sertifikatının) qüvvədə saxlanılması məqsədilə həmin 

sənədi vermiş müvafiq icra hakimiyyəti orqanı şəhadətnamə, vəsiqə (sertifikat) sahibinin peşə səriştəsini və 

peşəsinə yararlı olmasını müəyyən edən nəzəri və ya praktiki testlərdən, tibbi və ya psixoloji müayinədən 

keçməsini tələb edə bilər. 

Maddə 30 . Məşq uçuşları və xüsusi uçuşlar 

Məşq uçuşları və xüsusi təyinatlı uçuşlar üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanı bu fəsildə istisnalar 

müəyyən edə bilər. 

VII fəsil 

HAVA GƏMİSİNİN EKİPAJI VƏ KAPİTANI (KOMANDA VERƏN PİLOTU) 

Maddə 31 . Hava gəmisinin ekipajı, onun üzvlərinin vəzifə və səlahiyyətləri 

31.1. Hava gəmisinin müvafiq olaraq sahibi və ya istismarçısı hava gəmisini ixtisaslı ekipajla təmin 

etməlidir. 

393



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

31.2. Hava gəmisi ekipajının hər bir üzvü öz vəzifəsini lazımi qaydada yerinə yetirməyə və hava gəmisinin 

rəhbərliyi tərəfindən verilən təlimatlara riayət etməyə borcludur. 

31.3. Ekipajın hər bir üzvü uçuşun uğurla başa çatacağına haqlı olaraq şübhə etdikdə hava gəmisinin uçuşu 

ilə əlaqədar tapşırığın yerinə yetirilməsindən imtina edə bilər. 

31.4. Hava gəmisinin uçuşa başlamasından qabaq alkoqollu içki, narkotik vasitələr, psixotrop maddələr və 

ya uçuşların təhlükəsizliyinə təsir göstərə bilən dərmanlar qəbul etmiş, yaxud uçuşların təhlükəsizliyinə və ya 

aviasiya təhlükəsizliyinə təsir göstərə bilən xəstəliyin nəticələrindən, yorğunluqdan və ya digər səbəbdən 

əziyyət çəkən ekipaj üzvünə hava gəmisinin bortunda vəzifələrini icra etməsinə icazə verilmir. 

Maddə 32 . Hava gəmisinin kapitanının (komanda verən pilot) vəzifələri və hüquqları 

32.1. Hava gəmisinin idarə edilməsinə və uçuş vaxtı təhlükəsizliyinə görə məsuliyyəti hava gəmisinin 

kapitanı (komanda verən pilot) daşıyır. 

32.2. Kapitan (komanda verən pilot) və ikinci kapitan hava gəmisinin sahibi və ya onun razılığı ilə 

istismarçısı tərəfindən təyin edilir. 

32.3. Hava gəmisi uçuşda olmayan zaman kapitan (komanda verən pilot) və ikinci kapitan hava gəmisində 

olmadıqda, kapitan (komanda verən pilot) qismində ən yüksək səriştəli pilot çıxış edir. Pilotlar təyyarədə 

olmadıqda, ekipaj üzvləri arasında ən yüksək vəzifəli şəxs hava gəmisinin kapitanı qismində çıxış edir. 

32.4. Kapitanın (komanda verən pilotun) vəzifələri aşağıdakılardır: 

32.4.1. uçuşdan əvvəl hava gəmisinin uçuşa yararlı və hazır olmasına, müvafiq ekipajla 

komplektləşdirilməsinə, yüklənməsinə, habelə uçuşa lazımi qaydada hazırlıq aparılmasına əmin olmaq; 

32.4.2. uçuşu lazımi qaydada yerinə yetirmək, uçuş zamanı hava gəmisinin uçuşa yararlılığına nəzarət 

etmək, o cümlədən hava gəmisinin uçuşa yararlılığına təsir edə biləcək bütün hallar və nasazlıqlar barədə 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanına məlumat vermək; 

32.4.3. aviasiya qəzası və ya insidenti barədə dərhal müvafiq icra hakimiyyəti orqanına müəyyən edilmiş 

qaydada məlumat vermək (belə məlumatın verilmə qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

müəyyən edilir); 

32.4.4. hava gəmisinin bortunda olan sərnişinlərin, baqajın və yükün qayğısına qalmaq; 

32.4.5. uçuşların təhlükəsizliyinə dair sənədlərin hava gəmisinin bortunda olmasını və oradakı qeydlərin 

lazımi qaydada aparıldığını yoxlamaq; 

32.4.6. hava gəmisi aviasiya üçün qadağan olunmuş zonaya daxil olduqda dərhal oranı tərk etmək; 

32.4.7. hava gəmisi uçuşunun təhlükəsizliyi səbəbindən və ya hər hansı digər obyektiv səbəblərdən kapitan 

(komanda verən pilot) öz vəzifələrini lazımi qaydada yerinə yetirə bilmədikdə, bu barədə hava hərəkətini idarə 

edən orqana dərhal xəbər vermək və uçuş başa çatdıqdan sonra hadisənin səbəbləri barədə hava gəmisinin 

sahibinə və ya istismarçısına məlumat vermək; 

32.4.8. hava gəmisinin bortunda müəyyən edilmiş qaydalara zidd hərəkətlər törədildikdə, imkan daxilində, 

dərhal onun araşdırılması üçün mümkün olan bütün tədbirləri görmək, hərəkəti törədən şəxsin qaçmasının 

qarşısını almaq, həmin şəxsi tutub saxlamaq və mümkün qədər az vaxtda qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

qaydada aidiyyəti üzrə təhvil vermək, habelə hadisə ilə bağlı bütün informasiyanı təqdim etmək. 

32.5. Kapitanın (komanda verən pilotun) hüquqları aşağıdakılardır: 

32.5.1. hava gəmisinin qalxması, uçuşu, yerə enməsi, habelə uçuşun dayandırılması, uçuş məntəqəsinə 

qayıtması və ya məcburi enmə haqqında qəti qərar qəbul etmək; 

32.5.2. uçuşların təhlükəsizliyi üçün aşkar maneə yarandıqda və ya sərnişinlərin həyatını xilas etmək 

məqsədilə görülən tədbirlər barədə hava hərəkətini idarə edən orqana dərhal məlumat vermək, uçuş planından 

və ya müvafiq icra hakimiyyəti orqanının göstərişlərindən kənara çıxan, lakin imkan daxilində uçuş qaydalarına 

uyğun olan qərar qəbul etmək; 

32.5.3. şərait tələb etdikdə və uçuşun təhlükəsizliyi səbəblərindən ekipaj üzvlərini, sərnişinləri, baqajı və ya 

yükü hava gəmisinin bortuna götürməkdən imtina etmək, habelə hava gəmisini tərk etməyi və yükün 

boşaldılmasını tələb etmək; 

32.5.4. hava gəmisi fəlakətə uğradıqda, təhlükəyə məruz qaldıqda, idarə olunmaz vəziyyətə düşdükdə 

təhlükənin qarşısının alınmasını təmin etmək; 

32.5.5. hava gəmisinin bortunda hər hansı şəxs hava gəmisini, uçuşun təhlükəsizliyini və ya aviasiya 

təhlükəsizliyini təhlükə qarşısında qoyduqda asayişi bərpa etmək, hava gəmisinə, sərnişinlərə və ya əmlaka qarşı 

təhlükənin aradan qaldırılması üçün tədbirlər görmək, o cümlədən problemin başqa yolla həll edilməsi mümkün 

olmadıqda, güc tətbiq etmək. 

32.6. Bütün ekipaj üzvləri bu Qanunun 31.3-cü maddəsində göstərilən hallar istisna olmaqla, kapitanın 

(komanda verən pilot) uçuşun təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə yönəldilmiş əmrlərini icra etməyə, xüsusi 

müraciət gözləmədən onun səlahiyyətlərinin həyata keçirilməsində tələb olunan yardımı göstərməyə 

394



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

borcludurlar. 

Kapitanın (komanda verən pilot) müraciətinə əsasən sərnişinlər ekipaj üzvlərindən hər hansı birinin 

vasitəsilə bu cür yardım göstərə bilərlər. Hava gəmisinin bortunda asayişi bərpa etmək, uçuşun təhlükəsizliyini 

və aviasiya təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə sərnişinlər kapitanın verdiyi əmrləri icra etməlidirlər. 

32.7. Bu fəslin müddəaları Azərbaycan Respublikasında istismar edilən, lakin digər dövlətə məxsus olan 

hava gəmisinin kapitanına (komanda verən pilot) da şamil edilir. 

VIII fəsil 

MÜLKİ HAVA GƏMİLƏRİNİN İSTİSMAR EDİLMƏSİ 

Maddə 33 . Hava gəmisini istismar etmək hüququ 

33.1. Hava gəmilərindən istismarçı sertifikatına malik olan hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən müəyyən 

haqq müqabilində istifadə edilməsinə icazə verilir. 

33.2. Hava gəmisini qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada icarəyə (fraxta) verən şəxs istismarçı 

sertifikatına malik olmalıdır. 

Maddə 34 . İstismarçı sertifikatı və istismar tələbləri 

34.1. İstismarçı sertifikatları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən Azərbaycan Respublikasının 

hüquqi və fiziki şəxslərinə verilir. Digər dövlətdə verilən analoji sənədlər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən tanındıqda, həmin sənədlərin sahibi digər dövlətlərdən 

Azərbaycan Respublikasına, Azərbaycan Respublikasından digər dövlətlərə uçuşları, eləcə də Azərbaycan 

Respublikasının ərazisində hava əlaqələrini həyata keçirə bilər. 

34.2. İstismarçı sertifikatını verən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı sertifikata tətbiq edilən şərtləri, icazə 

verilmiş fəaliyyəti istismarçıya ətraflı şərh etməklə istismar tələblərini müəyyən edir. İstismarçı sertifikatının 

sahibi sertifikatın və ya istismar tələblərinin verilməsi üçün əsas olan hallara təsir göstərə biləcək hər hansı 

dəyişikliklər aparılması barədə sertifikatı vermiş müvafiq icra hakimiyyəti orqanına məlumat verir. Zəruri hesab 

edildikdə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı istismar tələblərinə dəyişikliklər edə bilər. Bu cür dəyişikliklər 

istismarçı sertifikatında və ya istismar tələblərində rəsmiləşdirildikdən sonra hüquqi qüvvəyə minir. 

34.3. İstismarçı sertifikatının verilməsi və digər dövlətdə verilmiş analoji sənədlərin tanınması qaydaları və 

hava nəqliyyatının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədilə hava əlaqələrinin müxtəlif kateqoriyaları üçün 

istismarçı sertifikatlarına olan tələbləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir. 

Maddə 35 . Aviasiya tamaşa və yarış uçuşları 

35.0. Aviasiya tamaşa və yarış uçuşlarının və onlara aid məşqlərin müəyyən edilməmiş hava məkanında 

keçirilməsi üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən aşağıdakı şərtlərə riayət etməklə xüsusi icazələr 

verilir: 

35.0.1. ətraf mühitin mühafizəsi tələblərinə əməl edilməsi; 

35.0.2. yerdəki insanların həyat və sağlamlığı üçün təhlükə yaranmaması. 

Maddə 36 . İstismarçıların fəaliyyətinə nəzarət və yoxlamaların aparılması 

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı istismarçı tərəfindən sertifikat və icazələrin şərtlərinə riayət olunmasına 

nəzarət edir və bu məqsədlə yoxlamalar aparır. 

Belə yoxlamaları həyata keçirən şəxslər istismarçının hava gəmilərinə, xidməti otaqlarına daxil olmaq, 

texniki vasitələrinə, əməkdaşlarına, xidmətlərinə, habelə hava gəmilərinin istismarına aid olan bütün sənədlərlə 

(məlumatla) sərbəst tanış olmaq hüququna malikdirlər. 

Maddə 37 . İstismarçı sertifikatının qüvvəsinin dayandırılması və ya onun ləğv edilməsi 

İstismarçının fəaliyyətində pozuntular aşkar edildikdə, istismarçı sertifikatını vermiş müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı istismarçı sertifikatının qüvvəsini həmin pozuntular aradan qaldırılanadək dayandıra bilər. 

Aşkara çıxarılmış pozuntular müəyyən edilmiş müddətdə aradan qaldırılmadıqda, müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı istismarçı sertifikatını ləğv edə bilər. Ləğv edilmiş sertifikat müvafiq icra hakimiyyəti orqanına qaytarılır. 

Alternativ tədbir kimi uçuşların təhlükəsizliyi baxımından istismarçının fəaliyyətinə əlavə məhdudiyyətlər də 

qoyula bilər. 

Maddə 38 . Müntəzəm hava əlaqələrinin həyata keçirilməsi 

38.1. Müntəzəm beynəlxalq və daxili hava əlaqələrini (reysləri) həyata keçirmək üçün müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən istismarçı sertifikatının sahibinə şəhadətnamə verilir. 

395



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

38.2. Digər dövlətdə verilmiş istismarçı sertifikatına analoji sənəd bu Qanunun 

34.1-ci maddəsinə uyğun olaraq tanındıqda, həmin sənəd sahibinə müntəzəm hava əlaqələrini yerinə 

yetirmək üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən icazə verilə bilər. Belə hallarda icazə ilə yanaşı, hava 

əlaqələrinə tətbiq edilən şərtlər barədə yazılı göstərişlər də verilir və Azərbaycan Respublikasının tərəfdar 

çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə əsasən tələb edilən həcmdə tariflər və hərəkət proqramları təsdiq edilir. 

Maddə 39 . Qeyri-müntəzəm (çarter) hava əlaqələrinin həyata keçirilməsi 

39.1. Bu Qanunun 38.1-ci maddəsinə uyğun olaraq müntəzəm hava əlaqələrinin yerinə yetirilməsi üçün 

şəhadətnamə almış istismarçılar müvafiq icra hakimiyyəti orqanından əlavə icazə almadan qeyri-müntəzəm 

(çarter) hava əlaqələrini (reysləri) də həyata keçirə bilərlər. 

39.2. Digər dövlətdə verilmiş istismarçı sertifikatına analoji sənəd bu Qanunun 34.1-ci maddəsinə əsasən 

tanındıqda, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən digər dövlətə mənsub olan müntəzəm hava əlaqələri ilə 

yanaşı, qeyri-müntəzəm (çarter) hava əlaqələrinin yerinə yetirilməsinə də icazə verilə və buna müvafiq tələblər 

müəyyən edilə bilər. 

Maddə 40 . İcbari sığorta tələbləri 

40.1. Hava gəmilərinin istismarı ilə əlaqədar vurulan zərərə görə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada 

öz məsuliyyətini sığortalamayan istismarçılara hava gəmisindən uçuş məqsədilə istifadə qadağan edilir. 

40.2. Digər dövlətlərdən Azərbaycan Respublikasına, Azərbaycan Respublikasından digər dövlətlərə və ya 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində uçuşları yerinə yetirən bütün istismarçıların hava gəmisindən uçuş 

məqsədilə istifadə edilən və aviasiya fəaliyyəti zamanı vurulan zərərə görə aşağıdakı məsuliyyət növlərinin 

icbari sığortası tələb olunur: 

40.2.1. ekipaj üzvlərinin həyat və sağlamlığına vurulan zərərə görə məsuliyyət; 

40.2.2. hava gəmisinin sərnişinlərinin həyatına və sağlamlığına, yaxud əmlakına vurulan zərərə görə 

məsuliyyət; 

40.2.3. yükgöndərənin və ya yükalanın əmlakına vurulan zərərə görə məsuliyyət; 

40.2.4. üçüncü şəxslərin həyat və sağlamlığına, yaxud əmlakına vurulan zərərə görə məsuliyyət. 

Maddə 41 . Hava əlaqələrinin yerinə yetirilməsi üçün verilən şəhadətnamələrin 

və icazələrin ləğv edilməsi 

41.0. Müntəzəm və qeyri-müntəzəm hava əlaqələrini həyata keçirmək üçün verilən şəhadətnamələr və 

icazələr aşağıdakı hallarda ləğv edilir və müvafiq icra hakimiyyəti orqanına qaytarılır: 

41.0.1. şəhadətnamənin və icazənin müəyyən edilmiş şərtləri onun sahibi tərəfindən pozulduqda; 

41.0.2. verilmiş hüquqlardan lazımi qaydada istifadə edilmədikdə; 

41.0.3. müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi müddətdə aşkar olunmuş nöqsanlar aradan 

qaldırılmadıqda; 

41.0.4. istismarçı sertifikatının müddəti başa çatdıqda, qüvvəsi dayandırıldıqda və ya ləğv edildikdə. 

UÇUŞLARIN TƏHLÜKƏSİZLİYİ VƏ AVİASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİ 

Maddə 42 . Uçuşların təhlükəsizliyi 

42.1. Hava gəmisinin sahibi və ya istismarçısı hava gəmisi uçuşlarının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün 

bütün zəruri tədbirləri görməlidir. 

42.2. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları uçuşların təhlükəsizliyi ilə bağlı tələblər müəyyən edir. 42.3. 

Uçuşların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi baxımından müvafiq icra hakimiyyəti orqanı hava hərəkətinin idarə 

edilməsi xidmətinin əməkdaşı vasitəsilə kapitandan (komanda verən pilotdan) hava gəmisinin ən yaxın münasib 

hava limanında (aerodromlarda) dərhal yerə endirilməsini tələb edə bilər. 

42.4. Mülki hava gəmisinin bortunda və yerdə aviasiya məqsədləri üçün radio avadanlığı müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada quraşdırılıb işlədilir. 

42.5. Hava gəmilərinin uçuşlarının təhlükəsizliyinə qorxu yaradan, o cümlədən aerodromların radiotexniki 

vasitələrinin normal işləməsinə maneə törədə bilən binaların, qurğuların, rabitə xətlərinin, yüksək gərginlikli 

elektrik ötürücü xətlərinin, radiotexniki və digər obyektlərin aerodromların sahələrində yerləşdirilməsi 

aerodromların sahibləri ilə razılaşdırılmalıdır. Uçuşların radiotexniki təminatını və radio rabitəsini təmin etmək 

üçün qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada radiotezliklər müəyyən edilir. 

42.6. Uçuşların radiorabitə vasitələrinə və radiotexniki təminatına maneələr törədən qurğu və aparatlara 

malik olan fiziki və hüquqi şəxslər müvafiq icra hakimiyyəti orqanının tələbi ilə maneələri öz vəsaiti hesabına 

aradan qaldırmalı, onları aradan qaldıranadək həmin qurğu və aparatların işini dayandırmalıdırlar. 

396



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

42.7. Hava gəmisinin bortunda olması vacib sayılan sənədlərin siyahısını və həmin sənədlərdə qeydlərin 

aparılması qaydasını müvafiq icra hakimiyyəti orqanları müəyyən edir. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı hava 

gəmisinin bortunda olması zəruri hesab edilən sənədlərin mövcudluğunu zəruri hallarda yoxlaya bilər. 

Maddə 43 . Aviasiya təhlükəsizliyi 

43.1. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə uyğun olaraq, müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı aviasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üzrə dövlət proqramını qəbul edir. 

43.2. Bu Qanunun 43.1-ci maddəsində nəzərdə tutulan dövlət proqramına uyğun olaraq beynəlxalq və daxili 

hava əlaqələrinə (reyslərinə) xidmət göstərən hər bir hava limanı üçün aviasiya təhlükəsizliyi proqramı tərtib 

edilməlidir. Hava limanının aviasiya təhlükəsizliyi proqramının mövcudluğu hava limanına uyğunluq sertifikatı 

verilərkən irəli sürülən əsas tələblərdən biridir. Hava limanının aviasiya təhlükəsizliyi proqramına dəyişikliklər 

və əlavələr həmin proqramı təsdiq etmiş müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırılmaqla edilir. 

43.3. Hava limanının vəzifəli şəxsləri hava limanında aviasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə bağlı 

tədbirlərin həyata keçirilməsinə, o cümlədən aviasiya təhlükəsizliyi üzrə adekvat xidmətlərin göstərilməsinə və 

zəruri avadanlığın olmasına görə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

43.4. Hava gəmilərinin istismarçısı bu Qanunun 43.1-ci maddəsində nəzərdə tutulan dövlət proqramının 

tələblərinə uyğun olan öz aviasiya təhlükəsizliyi proqramını tərtib etməlidir. 

Maddə 44 . Uçuşların təhlükəsizliyi və aviasiya təhlükəsizliyi ilə əlaqədar əlavə tələblər 

44.1. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən icazə verilməyənədək, hərbi avadanlığın (ləvazimatların), 

habelə zərurət olduqda, hərbi avadanlıq (ləvazimatlar) hesab edilməyən təhlükə potensiallı, o cümlədən xüsusilə 

təhlükəli yüklərin (malların) mülki və eksperimental hava gəmiləri ilə daşınmasına icazə verilmir. Mülki və 

eksperimental hava gəmilərində daşınmasına icazə verilə bilən hərbi avadanlığın (ləvazimatların) siyahısını 


44.2. Kommersiya hava daşımasına cəlb edilmiş hava gəmilərinin sərnişin olan hissələrində silah və döyüş 

sursatının daşınmasına yalnız hərbi qulluqçuların müşayiəti və zəruri təhlükəsizlik tədbirləri görmək şərtilə 

icazə verilir. 

44.3. Hər konkret halda uçuşların təhlükəsizliyinə və ya aviasiya təhlükəsizliyinə riayət edilmədikdə, 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı hava gəmisinin uçuşunu qadağan edə bilər. 

44.4. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı pilotsuz hava gəmisinə və ya mühərriksiz uçuş aparatına, qeyri-adi 

xüsusiyyətlərə (keyfiyyətə) malik hava gəmiləri üçün uçuşların təhlükəsizliyinə və aviasiya təhlükəsizliyinə 

uyğunluq şərtilə xüsusi qaydalar müəyyən edir. 

Maddə 45 . Hava daşımalarının tənzimlənməsi 

X fəsil 

HAVA DAŞIMALARI 

45.1. Hava daşımaları (poçt daşımaları istisna olmaqla) bu fəslin müddəalarına uyğun olaraq həyata 

keçirilir. 

45.2. Hava daşımaları qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada bağlanan daşıma müqavilələrinə əsasən 

həyata keçirilir. Hava daşımalarına dair müqavilələrin rəsmiləşdirilməsi və sənədlərin tərtib edilməsi qaydası 

Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə və qanunvericiliyə uyğun olaraq müvafiq 


Maddə 46 . Sərnişin bileti 

46.1. Sərnişin daşınması qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada bağlanmış daşıma müqaviləsinə uyğun 

olaraq daşıyıcı tərəfindən verilən sərnişin bileti əsasında həyata keçirilir. 

46.2. Sərnişin biletlərində aşağıdakı məlumatlar göstərilməlidir: 

46.2.1. biletin verildiyi yer və tarix; 

46.2.2. sərnişin haqqında məlumat; 

46.2.3. yola düşmə və təyinat məntəqələri; 

46.2.4. əgər yola düşmə və təyinat məntəqələri eyni dövlətin ərazisində, bir və ya bir neçə dayanacaq isə 

digər dövlətin ərazisində yerləşirsə, ən azı bir belə dayanacaq haqqında məlumat; 

46.2.5. daşıyıcının adı və ünvanı; 

46.2.6. biletin qiyməti; 

46.2.7. sərnişinlərin həyat və sağlamlığına, əmlakına vurulan zərərə görə daşıyıcının məsuliyyətinin 

Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə və qanunvericiliyə uyğun olaraq müəyyən 

397



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

edilməsi və məhdudlaşdırılması barədə məlumat. Biletdə daşıyıcının zəruri hesab etdiyi başqa məlumatlar da 

göstərilə bilər. 

46.3. Əks hal sübut edilməyincə, sərnişin bileti daşıma müqaviləsinin bağlanmasını sübut və müqavilədə 

göstərilən daşıma şərtlərini əks edir. 

46.4. Sərnişin biletinin olmaması, düzgün doldurulmaması və ya itirilməsi daşıma müqaviləsinin 

etibarlılığına təsir göstərmir. 

46.5. Sərnişinin hava gəmisinə daşıyıcının razılığı ilə biletsiz minməsi daşıyıcını sərnişinə vurulan zərərə 

görə məsuliyyətdən azad etmir. 

Maddə 47 . Baqaj qəbzi 

47.1. Qeydiyyata alınmış baqaj qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada bağlanmış daşıma müqaviləsinə 

uyğun olaraq daşıyıcı tərəfindən verilən baqaj qəbzi əsasında daşınır. 

47.2. Baqaj qəbzi sərnişin bileti ilə birləşdirilmədikdə və ya ona daxil edilmədikdə, qəbzə bu Qanunun 46.2- 

ci maddəsinə uyğun olaraq baqaj barədə məlumatlar daxil olunmalıdır. 

47.3. Əks hal sübut edilməyincə, baqaj qəbzi baqajın qeydiyyata götürüldüyünü sübut və daşıma şərtlərini 

əks edir. 

47.4. Baqaj qəbzinin olmaması, düzgün doldurulmaması və ya itirilməsi daşıma müqaviləsinin etibarlılığına 

təsir göstərmir. 

47.5. Baqajın hava gəmisində daşıyıcının razılığı ilə baqaj qəbzi olmadan daşınması daşıyıcını baqaja 

vurulan zərərə görə məsuliyyətdən azad etmir. 

Maddə 48 . Aviaqaimə və yük qəbzi 

48.1. Yüklər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada bağlanmış daşıma müqaviləsinə uyğun olaraq 

yükgöndərənin verdiyi aviaqaimə və ya daşıyıcının verdiyi yük qəbzi əsasında daşınır. 

48.2. Aviaqaiməni yükgöndərən tərtib edir və daşıyıcı, daşıyıcının qanunvericiliklə 

müəyyən edilmiş qaydada təyin edilən nümayəndəsi və ya nəqliyyatekspeditor təşkilatı rəsmiləşdirir. Zəruri 

halda daşıyıcı və daşıyıcının qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada təyin edilən nümayəndəsi aviaqaiməyə 

əlavə yük qaiməsi tərtib edə bilər. 

48.3. Yükgöndərənin və daşıyıcının imzaları ştempellə əvəz edilə bilər. Daşıyıcı aviaqaiməni yükün hava 

gəmisinə yüklənməsindən əvvəl imzalayır. 

48.4. Yükün iki və ya daha artıq təyinat məntəqəsinə çatdırılması nəzərdə tutulduqda, daşıyıcının tələbi ilə 

yükgöndərən ayrı-ayrı aviaqaimələr tərtib edir. 

48.5. Aviaqaimədə aşağıdakılar göstərilməlidir: 

48.5.1. yükgöndərənin və yükalanın adı və ünvanları; 

48.5.2. göndərilmə və təyinat məntəqələri; 

48.5.3. yükləmə yeri və tarixi; 

48.5.4. yük yerlərinin sayı, qablaşdırma, tərkibi və brutto çəkisi; 

48.5.5. göndərilmə tarixi; 

48.5.6. qiymətli əşyalar olduqda, onların dəyəri; 

48.5.7. təhlükə potensiallı, o cümlədən xüsusilə təhlükəli yüklər olduqda, mümkün təhlükənin konkret növü 

və buna müvafiq görülən, görülməli olan ehtiyat tədbirləri; 

48.5.8. göndərilmə və təyinat məntəqələri eyni dövlətin ərazisində, bir və ya bir neçə dayanacaq isə digər 

dövlətin ərazisindədirsə, azı bir belə dayanacaq barədə məlumat; 

48.5.9. yükə vurulan zərərə görə daşıyıcının məsuliyyətinin Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı 

beynəlxalq müqavilələrə və qanunvericiliyə uyğun olaraq müəyyən edilməsi və məhdudlaşdırılması barədə 

məlumat. 

48.6. Yükgöndərənin aviaqaimədə yükə aid məlumatları yanlış, qeyri-dürüst və ya natamam göstərməsi 

nəticəsində daşıyıcıya və ya qarşısında daşıyıcının məsuliyyət daşıdığı hər hansı şəxsə vurulan zərərə görə 

məsuliyyət yükgöndərənin üzərinə düşür. 

48.7. Əks hal sübut edilməyincə, aviaqaimə daşıma müqaviləsinin bağlanmasını sübut və müqavilədə 

göstərilən daşıma şərtlərini əks edir. 

Əks hal sübut edilməyincə, aviaqaimənin yükün çəkisi, qabaritləri, qablaşdırılması və yerlərin sayı barədə 

qeydləri sübut kimi qəbul edilir. 

Daşıyıcının yükgöndərənin iştirakı ilə məlumatları yoxlaması və bu faktın aviaqaimədə qeyd olunması və ya 

yükün vəziyyətinin açıq-aşkar təyin edilə bilməsi halları istisna olmaqla, yükün faktiki sayı və ya həcmi barədə 

məlumatlar daşıyıcıya qarşı sübut kimi qəbul edilmir. 

48.8. Aviaqaimənin olmaması, düzgün doldurulmaması, yaxud itirilməsi daşıma müqaviləsinin etibarlığına 

398



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

təsir etmir. 

48.9. Yükün hava gəmisinə daşıyıcının razılığı ilə aviaqaiməsiz yüklənməsi daşıyıcını yükə vurulmuş zərərə 

görə məsuliyyətdən azad etmir. 

48.10. Yerinə yetiriləcək yük daşıması haqqında məlumatları əks edən hər hansı vasitə aviaqaimə əvəzinə 

tətbiq edilməklə, yükgöndərənin razılığı ilə icraya götürülə bilər. Belə hallarda daşıyıcı yükgöndərənin tələbinə 

əsasən, ona malın eyniləşdirilməsini mümkün edən və həmin vasitələrdə saxlanılan qeydlərdəki məlumatlara 

buraxılma imkanı verən yük qəbzi təqdim edir. Tranzit və təyinat məntəqələrində yük haqqında məlumatları əks 

etdirən vasitələrdən istifadənin mümkün olmaması daşıyıcıya yükün daşımaya qəbul edilməsindən imtina etmək 

hüququ vermir. 

XI fəsil 

HAVA GƏMİLƏRİNİN İSTİSMARI İLƏ ƏLAQƏDAR VURULAN 

ZƏRƏRƏ GÖRƏ MƏSULİYYƏT 

Maddə 49 . Hava gəmilərinin istismarı ilə əlaqədar vurulan zərərə görə məsuliyyət 

Hava gəmilərinin istismarı ilə əlaqədar vurulan zərərə (hava daşımaları ilə əlaqədar sərnişinlərə, baqaja və 

ya yükə vurulan zərərə və hava gəmisinin istismarı zamanı hava gəmisi ilə daşınmayan şəxslərə və ya onların 

əmlakına vurulan zərərə) görə məsuliyyətin əsasları və məsuliyyətə cəlb edilmə qaydası bu fəslin müddəaları 

nəzərə alınmaqla Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi və tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr ilə 


Maddə 50 . Hava daşımaları ilə əlaqədar sərnişinlərə, baqaja və yükə vurulan zərərə görə 

məsuliyyət 

50.1. Daşıyıcı sərnişinin ölümü və ya bədən xəsarəti alması nəticəsində dəymiş ziyana görə məsuliyyət 

daşıyır, bu şərtlə ki, həmin hadisə hava gəmisinin bortunda və ya sərnişinin hava gəmisinə minməsi, yaxud onu 

tərk etməsi zamanı baş vermişdir. 

50.2. Daşıyıcının sərnişinin həyat və sağlamlığına vurulan zərərə görə məsuliyyəti Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi və tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrlə müəyyənləşdirilən hədlə 

məhdudlaşdırılır: 

50.2.1. zərər hissə-hissə ödənilirsə, ödəmələrin ümumi məbləği məsuliyyət həddini aşmamalıdır; 

50.2.2. əgər daşımanın yalnız bir hissəsi Azərbaycan Respublikasına mənsub olan daşıyıcı tərəfindən həyata 

keçirilərsə, bu daşıyıcının məsuliyyəti ümumi məsuliyyət həddini aşmamaqla, yalnız həyata keçirdiyi daşıma 

hissəsinə tətbiq edilir. Sərnişinlər daşıyıcı ilə bu maddədə göstərilən məsuliyyət həddindən daha yüksək 

məsuliyyət həddi barədə razılığa gələ bilərlər. 

50.3. Qeydə alınmış baqaj və yükün daşındığı müddətdə (yükün hava gəmisinə vurulması, təyinatı üzrə 

çatdırılması, yenidən yüklənməsi) baqajın və ya yükün itirilməsi (əgər baqaj və yük daşıyıcı tərəfindən daşıma 

üçün qəbul edildikdən sonra qanunvericilikdə və Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq 

müqavilələrdə müəyyən olunmuş müddətdə çatdırılmayıbsa), məhv edilməsi və ya zədələnməsi nəticəsində 

vurulan zərərə görə məsuliyyət daşıyıcının üzərinə düşür. 

50.4. Daşıyıcının, sərnişinin (yükgöndərənin) baqajının (yükünün) itirilməsinə və ya əskik gəldiyinə görə 

məsuliyyəti qeydiyyata alınmış baqajın (yükün), o cümlədən sərnişinlə birlikdə hava gəmisinin salonunda olan 

əşyaların (şəxsi əşyalar və qeydiyyatdan keçmədən hava gəmisinin salonunda aparılmasına icazə verilən baqaj 

da daxil olmaqla) hər kiloqramı üçün Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrlə 

müəyyənləşdirilən hədlə məhdudlaşdırılır. 

50.5. Əgər beynəlxalq hava xətlərində Azərbaycan Respublikasına mənsub olan daşıyıcılar tərəfindən 

daşımaya qəbul edilən baqaj (yük) onun bəyan edilmiş dəyəri ilə daşıyıcıya təqdim edilmişdirsə, daşıyıcı bəyan 

edilmiş dəyərin həqiqi zərərdən yüksək olduğunu sübut etməsə, məsuliyyət bəyan edilmiş dəyər həddində 


50.6. Azərbaycan Respublikasının daxili hava xətlərində Azərbaycan Respublikasına mənsub olan 

daşıyıcılar tərəfindən daşımaya qəbul edilən, dəyəri bəyan olunmadan qeydiyyata alınmış baqaja (yükə) görə 

daşıyıcının məsuliyyəti qeydiyyata alınmış baqajın (yükün) həqiqi dəyəri miqdarında müəyyən edilməklə 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanının təyin etdiyi həddi aşmamalıdır. 

50.7. Qeydiyyata alınmış baqajın və ya yükün bir hissəsinin itirildiyi, zədələndiyi, əskik gəldiyi, yaxud 

təyinat məntəqəsinə vaxtında çatdırılmadığı hallarda daşıyıcının məsuliyyətinin həcmi müəyyən edilərkən 

yalnız ümumi çəkisi nəzərə alınır. İçərisindəki əşyalar da daxil olmaqla, belə bağlamanın (bağlamaların) 

itirilməsi, zədələnməsi, əskik gəlməsi və ya təyinat yerinə vaxtında çatdırılmaması müvafiq baqaj qəbzinə, 

aviaqaiməyə və ya yük qəbzinə daxil edilmiş digər bağlamaların və onların içərisindəkilərin dəyərinə təsir 

göstərdikdə məsuliyyət həcmi müəyyən edilərkən bütün bağlamaların ümumi çəkisi nəzərə alınır. 

399



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Sərnişinlər (yükgöndərənlər) bu maddədə göstərilən məsuliyyət həddindən daha yüksək məsuliyyət həddi 

barədə daşıyıcı ilə razılığa gələ bilərlər. 

50.8. Hava daşımasında hər hansı gecikmə səbəbindən sərnişinlərə, qeydiyyata götürülmüş baqaja və ya 

yükə dəymiş zərərə görə məsuliyyət daşıyıcının üzərinə düşür. 

50.9. Daşıyıcı, bu Qanunun 50.1-50.8-ci maddələrində nəzərdə tutulan zərərin qarşısının alınması üçün özü 

və ya onun qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada təyin edilmiş nümayəndələri bütün tədbirlərin 

görüldüyünü və ya belə tədbirlərin görülməsi üçün onların heç bir imkanının olmamasını sübut etdikdə 

məsuliyyətdən azad olunur. 

Maddə 51 . Hava gəmisində daşınmayan şəxslərə və əmlaka vurulan zərərə görə məsuliyyət 

51.1. Hava gəmisinin istismarı ilə əlaqədar hava gəmisi ilə daşınmayan şəxslərə (üçüncü şəxslərə) və ya 

onların əmlakına vurulan zərərə görə hava gəmisinin sahibi, onun təqsirinin olub-olmamasına baxmayaraq, 

məsuliyyət daşıyır. 

51.2. Hava gəmisinin sahibinin razılığı olmadan (özbaşına) hava gəmisini istismar edən hər hansı şəxs 

vurulan zərərə görə məsuliyyət daşıyır. 

51.3. İstismarçı hava gəmisinin istismarı ilə əlaqədar hava gəmisi ilə daşınmayan şəxslərə (üçüncü şəxslərə) 

və ya onların əmlakına vurulan zərərə görə aşağıdakı hallarda məsuliyyət daşıyır: 

51.3.1. hava gəmisinin sahibi ilə istismarçı arasında belə məsuliyyətin istismarçının üzərinə düşməsi barədə 

müqavilə bağlanılıbsa; 

51.3.2. istismarçıya istifadə hüququ azı bir il müddətinə verilmişdirsə; 

51.3.3. istismarçı hava gəmisinin sahibi ilə razılaşdırmaqla ekipajın tərkibini müəyyən etmək hüququna 

malikdirsə; 

51.3.4. istismarçı hava gəmisindən kommersiya məqsədləri üçün istifadə etmək hüququna malikdirsə; 

51.3.5. hava gəmilərinin dövlət reyestrində hava gəmisindən istifadə barədə müvafiq qeyd aparılıbsa. 

51.4. Hava gəmisindən bir ildən az müddətə istifadə hüququna malik olan istismarçı hava gəmisinin 

istismarı ilə əlaqədar hava gəmisi ilə daşınmayan şəxslərə (üçüncü şəxslərə) və ya onların əmlakına vurulan 

zərərə görə hava gəmisinin sahibi ilə razılaşdırmaqla hava gəmisi ekipajının tərkibini müəyyən etmək hüququna 

malik olduqda və ya hava gəmisinin ekipajının tərkibini hava gəmisinin sahibi ilə razılaşdırmadan (özbaşına) 

müəyyən etdikdə məsuliyyət daşıyır. 

XII fəsil 

YEKUN MÜDDƏALAR 

Maddə 52 . Qanunun pozulmasına görə məsuliyyət 

Bu Qanunun pozulmasında təqsirli şəxslər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

Maddə 53 . Qanunun qüvvəyə minməsi 

53.1. Bu Qanun dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir. 

53.2. Azərbaycan Respublikasının 1994-cü il 9 fevral tarixli 785 nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş 

Azərbaycan Respublikasının Hava Məcəlləsi (Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Məlumatı, 1994-cü il, № 

12, maddə 131; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, № 11, maddə 683) qüvvədən 

düşmüş hesab edilsin. 


№ 944-IIQ 



400



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Azərbaycan Respublikasını təmsil edən Maliyyə Nazirliyi və Kreditanştalt für Videraufbau, 

Frankfurt am Main (“KfW”) arasında Cənubi Qafqaz üçün Ekoregional Təbiəti Mühafizə 

Proqramı çərçivəsində “Samur-Yalama Milli Parkının yaradılması” layihəsi üzrə 

Maliyyələşdirmə Müqaviləsi” nin və həmin Müqaviləyə dair Xüsusi Razılaşmanın 

təsdiq edilməsi haqqında 



I. “Azərbaycan Respublikasını təmsil edən Maliyyə Nazirliyi və Kreditanştalt für Videraufbau, Frankfurt 

am Main (“KfW”) arasında Cənubi Qafqaz üçün Ekoregional Təbiəti Mühafizə Proqramı çərçivəsində “Samur- 

Yalama Milli Parkının yaradılması” layihəsi üzrə Maliyyələşdirmə Müqaviləsi” və həmin Müqaviləyə dair 

Xüsusi Razılaşma təsdiq edilsin. 


Bakı şəhəri, 4 aprel 2006-cı il 

№ 88-IIIQ 



Azərbaycan Respublikasını təmsil edən Maliyyə Nazirliyi (“Resipient”) və Kreditanştalt für Videraufbau, 

Frankfurt am Main (“KfW”) arasında Cənubi Qafqaz üçün Ekoregional Təbiəti Mühafizə Proqramı 

çərçivəsində “Samur-Yalama Milli Parkının yaradılması” layihəsi üzrə 

MALİYYƏLƏŞDİRMƏ MÜQAVİLƏSİ 

Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Almaniya Federativ Respublikası Hökuməti arasında maliyyə 

əməkdaşlığı sahəsində imzalanacaq müqaviləyə uyğun olaraq (Hökumətlərarası Saziş), Resipient və KfW 

aşağıdakılar barədə razılığa gəlirlər: 

Ma d d ə 1 

Maliyyə yardımının məbləği və məqsədi 

1.1. KfW Resipientə aşağıdakı məbləğdən çox olmamaq şərtilə maliyyə vəsaiti verəcəkdir: 

2.550.000.00 avro 

Maddə 3.2-də ayrı bir tələb və ya şərt nəzərdə tutulmayıbsa, bu maliyyə yardımı əvəzsiz olaraq 

veriləcəkdir. 

1.2 Resipient maliyyə vəsaitindən istisnasız olaraq Cənubi Qafqaz regionunda Ekoregional Mühafizə 

Proqramı və bu Proqramın tərkib hissəsi olan “Samur-Yalama Milli Parkı/nın yaradılması, habelə bu işlərin 

həyata keçirilməsi ilə bağlı ilk növbədə xarici valyuta xərclərinin maliyyələşdirilməsi üçün istifadə edəcəkdir. 

Resipitent və KfW ayrıca imzalanacaq müqavilə əsasında nəzərdə tutulan maliyyə yardımı ilə 

maliyyələşdiriləcək Proqram, mal və xidmətlərlə bağlı təfərrüatları müəyyən edəcəklər. 

1.3 Resipient tərəfindən ödənilməli olan vergilər və büdcə xərcləri, habelə idxal rüsumları bu maliyyə 

yardımı hesabına həyata keçirilməyəcəkdir. 

M a d d ə 2 

Vəsaitin verilməsi 

2.1. KfW maliyyə yardımını Proqramın inkişafına uyğun olaraq və Resipientin tələbnaməsi əsasında 

ödəyəcəkdir. Bununla əlaqədar imzalanacaq ayrıca müqaviləyə əsasən Resipient və KfW maliyyə vəsaitinin 

ödənilməsi qaydalarını, o cümlədən alınacaq vəsaitin təyinatı üzrə xərclənəcəyini təsdiq edən sənədləri müəyyən 

edəcəklər. 

2.2. KfW 31 dekabr 2009-cu il tarixindən sonra növbəti vəsait ödənişlərindən imtina etmək hüququna 

401



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

malik olacaq. 

Ma d d ə 3 

Vəsait ödənişinin müvəqqəti dayandırılması və ödənilmiş vəsaitlərin geri qaytarılması 

3.1. Aşağıdakı hallarda KfW maliyyə vəsaitinin ödənilməsini dayandıra bilər: 

a) Resipient vəsaitlər üçün ödənişləri vaxtlı-vaxtında həyata keçirməklə bağlı KfW qarşısında götürdüyü 

öhdəlikləri yerinə yetirə bilmirsə; 

b) bu müqavilə üzrə, yaxud bu müqavilənin həyata keçirilməsi üçün digər müqavilələrdə nəzərdə tutulan 

öhdəliklər pozulmuşsa; 

c) Resipient verilmiş bütün vəsaitlərin razılaşdırılmış məqsəd üçün istifadə edildiyini sübut edə bilmirsə; 

d) meydana çıxan fövqəladə hallar nəticəsində Layihənin həyata keçirilməsi, idarə edilməsi, yaxud 

məqsədi üçün hər hansı bir maneə, yaxud ciddi təhlükə yaranarsa. 

3.2. Maddə 3.1-in b), yaxud c) yarımbəndində göstərilmiş hallardan hər hansı biri baş veribsə və KfW-nin 

müəyyən etdiyi müddət ərzində aradan qaldırılmayıbsa (bu müddət ən azı 30 gündən ibarət olacaq), KfW 

a) Maddə 3.1 b) bəndinə uyğun olaraq verilmiş bütün vəsaitlərin dərhal qaytarılmasını, 

b) Resipient verilmiş vəsaitlərin razılaşdırılmış məqsəd üçün xərcləndiyini sübut edə bilmədiyi halda 

Maddə 3.1 c) bəndinə uyğun olaraq həmçinin bu vəsaitlərin də dərhal geri qaytarılmasını tələb edə bilər. 

M a d d ə 4 

Xərclər və dövlət büdcəsi ödənişləri 

Bu müqavilənin bağlanması və icrası ilə bağlı Almaniya Federativ Respublikasından kənarda mövcud 

olan bütün vergilər və digər rəsmi ödənişlər, eləcə də maliyyə vəsaitinin verilməsi ilə bağlı yığılmaqda olan 

bütün köçürmə və pulun dəyərinin dəyişməsi (konversiya) ilə bağlı xərclər Resipient tərəfindən ödəniləcəkdir. 

Ma d d ə 5 

Müqavilə müddəaları və təmsilçilik hüququ 

5.1. Azərbaycan Respublikası Hökuməti tərəfindən Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii 

Sərvətlər Nazirliyi və Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən KfW ilə əlaqədar təyin edilmiş, imzası 

tanınmış səlahiyyətli şəxslər müqavilənin icrası müddətində Resipienti təmsil edəcəklər. Bu müddət üçün 

Resipienti təmsil edən səlahiyyətli nümayəndənin özü tərəfindən birbaşa olaraq təmsilçilik hüququnun ləğv 

edilməsi barədə KfW-yə məlumat verilənə qədər onun təmsilçilik hüququnun müddəti etibarlı sayılacaqdır. 

5.2. Bu Müqaviləyə hər hansı bir düzəliş, yaxud əlavənin edilməsi və müqavilə bağlayan tərəflər arasında 

müqavilə ilə əlaqədar hər hansı qeyd, yaxud bildirişlərin təqdim olunması yazılı şəkildə həyata keçiriləcəkdir. 

Hər hansı belə qeyd, yaxud bildiriş müvafiq müqavilə tərəfinin aşağıda göstərilən ünvanına, yaxud müvafiq 

müqavilə tərəfindən digər müqavilə tərəfinə bildirəcəyi başqa belə bir ünvana çatdığı zaman qəbul ediləcəkdir: 

Resipient: Azərbaycan Respublikası, 

Maliyyə Nazirliyi 

S.Vurğun küçəsi, 83 

370022 Bakı 

Telefax: +994 12 4939648 

KfW: Postfach 11 11 41 

60046 Frankfurt am Main 

Federal Republic of Germany 

Telefax: +49 69 7431-2944. 

M a d d ə 6 

Proqram haqqında 

6.1. Resipient 

a) sabit maliyyə və texnoloji təcrübələr əsasında, ən başlıcası isə Resipientlə KfW arasında təsdiq edilmiş 

Anlaşma Memorandumuna uyğun olaraq Proqram hazırlayacaq və onu həyata keçirəcəkdir; 

b) Proqram layihəsinin hazırlanmasını və ona nəzarət edilməsini müstəqil, mühəndis-texniki məsələlər 

üzrə ixtisaslaşmış məsləhətçilərə həvalə edəcəkdir, layihənin icrasını isə Azərbaycan Respublikasının Ekologiya 

və Təbii Sərvətlər Nazirliyi həyata keçirəcəkdir; 

402



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

c) veriləcək vəsaitlər hesabına maliyyələşdiriləcək mal və xidmətlərlə bağlı beynəlxalq tender 

müsabiqələri əsasında podrat müqavilələri bağlayacaqdır; 

d) Proqramın tam maliyyələşdirilməsini təmin edəcək və KfW-nin tələbnaməsinə əsasən bu maliyyə 

yardımı hesabına ödənilməmiş xərclərin yerinin doldurulmasını təsdiq edən sənədləri ona təqdim edəcəkdir; 

e) Proqram üçün tələb olunan mal və xidmətlərlə bağlı bütün smeta xərclərini birmənalı şəkildə əks 

etdirən və bu maliyyə yardımı hesabına maliyyələşdirilən mal və xidmətləri aydın şəkildə müəyyən edən hesabkitabları 

və qeydləri mühafizə edəcək, yaxud onların mühafizəsini təşkil edəcəkdir; 

f) istənilən vaxt KfW nümayəndələrinin qeyd olunan hesab-kitabların və qeydlərin, eləcə də Proqramın 

həyata keçirilməsi və idarə edilməsi ilə bağlı hər hansı digər sənədləşmələrin təftişini aparmağa və Proqramın 

həyata keçirildiyi yerlərə baş çəkməyə imkan yaradacaqdır; 

g) KfW-nin tələbnaməsinə uyğun olaraq Proqram çərçivəsində həyata keçiriləcək işlərin cari vəziyyətinə 

və Proqramın gələcək inkişafına dair hər hansı digər belə məlumat və hesabatları KfW-yə təqdim edəcəkdir; 

h) öz şəxsi təşəbbüsü ilə Proqramın həyata keçirilməsi, idarə edilməsi, yaxud Proqramın məqsədi üçün hər 

hansı bir maneə, yaxud ciddi təhlükə yaradan hər hansı və bütün fövqəladə hallar barədə dərhal KfW-yə 

məlumat verəcəkdir; 

i) layihənin başlanmasından əvvəl, Milli Parkı və onun yardımçı kənd zonalarının ən azı əsas tələbatlar 

üçün kifayət edən qədər maye və digər yanacaqlarla təmin edilməsi və layihənin həyata keçirilməsi zamanı 

bütün mərkəzi icra orqanları ilə əməkdaşlıq şəraitində qaz kəmərinin çəkilməsi məqsədilə müvafiq büdcə 

təminatını həyata keçirmək; 

j) Milli Park qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada yarandığı təqdirdə onun maliyyələşdirilməsi üçün 

müvafiq büdcə təminatını həyata keçirəcəkdir. 

6.2. Resipient və KfW Maddə 6.1-ə dair təfərrüatları ayrıca bir müqavilə ilə müəyyən edəcəklər. 

Ma d d ə 7 

Digər şərtlər 7.1. 

Resipient layihənin hazırlanması və icrası, maliyyələşdiriləcək avadanlıq və xidmətlər üzrə 

subpodratçılarla müqavilələrin bağlanması və maliyyə vəsaitlərinin ayrılması barədə tələbnamənin təqdim 

edilməsi ilə bağlı tapşırıq verdiyi şəxslərin bu tapşırıqların yerinə yetirilməsi zamanı maliyyə vəsaitlərindən heç 

bir sui-istifadə hallarına yol verməyəcəklərinə, yaxud qeyri-qanuni, əsassız ödəmələr üçün müraciət 

etməyəcəklərinə dair öhdəlik götürür. 

7.2. Bu Müqavilədə göstərilən müddəalardan hər hansı birinin qanuni qüvvəyə malik olmadığı bilinərsə, 

bunun digər müddəalara heç bir təsiri olmayacaq. Bununla əlaqədar yarana biləcək hər hansı bir boşluq bu 

Müqavilənin məqsədinə uyğun gələn müddəa ilə doldurulacaqdır. 

7.3. Resipient bu Müqavilə ilə bağlı hər hansı sahiblik hüququnu başqasına güzəştə getməyə, verməyə, 

girov qoymaya bilər. 

7.4. Bu Müqavilə Almaniya Federativ Respublikasının qanunu ilə tənzimlənəcək. Həmin iş Frankfurt 

şəhərində həyata keçiriləcəkdir. 

7.5. KfW ilə Resipient arasında bu Müqavilə ilə tənzimlənən qarşılıqlı-hüquqi münasibətlər Layihənin 

icra müddəti başa çatdıqdan sonra, bu Müqavilənin imzalandığı tarixdən 15 il müddətindən gec olmayaraq 

bitəcəkdir. 

7.6. Bu Maliyyələşdirmə Müqaviləsi onun əsaslandığı Hökumət Müqaviləsinin qüvvəyə minməsindən 

sonra qüvvəyə minəcəkdir. 

Bu Müqavilə hər biri Azərbaycan və ingilis dillərində olmaqla iki əsl nüsxədə imzalanmışdır, bütün 

mətnlər eyni qüvvəyə malikdir. Bu Müqavilənin müddəalarının təfsirində fikir ayrılığı yarandığı təqdirdə ingilis 

dilində olan mətndən istifadə ediləcəkdir. 

Bakı, 

“__“________ 200__ -il 

Azərbaycan Respublikasını təmsil edən 

Maliyyə Nazirliyi adından 

Frankfurt, 

“___ “____________ 200__ -il 

KfW 

Kreditanştalt für Videraufbau Frankfurt am Main və Azərbaycan Respublikası arasında Cənubi 

Qafqaz üçün Ekoregional Təbiəti Mühafizə Proqramı çərçivəsində “Samur-Yalama Milli Parkının 

403



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

yaradılması” layihəsi üzrə 2.550.000.00 avro dəyərində Maliyyələşdirmə Müqaviləsinə dair 

BMZ 2003 65 437 nömrəli 

XÜSUSİ RAZILAŞMA 

I. PROQRAM HAZIRLANMASI 

1. Proqramın təfərrüatı 

“Cənubi Qafqaz regionu üzrə Ekoregional Təbiəti Mühafizə Proqramı” Almaniya Federativ 

Respublikasının Əməkdaşlıq və İnkişaf Nazirliyi (ƏİN) tərəfindən həyata keçirilməyə başlanmış Qafqaz 

Təşəbbüsünün bir hissəsidir. 

Bu Proqramın məqsədi unikal Qafqaz Ekoregionunda biomüxtəlifliyin mühafizəsini təmin etmək üçün 

uzlaşdırılmış birgə strategiyanın inkişafına münasibətdə Qafqaz regionu ölkələri arasında əməkdaşlığa dəstək 

verməkdir. 

Hər üç ölkədən olan maraqlı tərəflərlə birgə əməkdaşlıq şəraitində Proqramın hazırlanması üçün 

“Ekoregional Mühafizə Planına Baxış” işlənib hazırlanmış, hər üç ölkədə zəngin biomüxtəlifliyin qorunub 

saxlanması üçün uzunmüddətli hədəf və strateji planlar, eləcə də uzunmüddətli sektoral inkişaf perspektivləri 

nəzərdən keçirilmişdir. Azərbaycan nümayəndələri ilə birlikdə təbiəti mühafizə proqramına daxil ediləcək 

sahələrin seçim prosesində prioritet sahələrdən olan Samur-Yalama bölgəsinə üstünlük verilmişdir. 

Proqramın Azərbaycana aid hissəsində qarşıya qoyulan əsas məqsəd Samur- Yalama bölgəsində qoruq 

sahələrinin təşkil edilməsidir. Qafqaz ölkələrində həyata keçirilməsi planlaşdırılan sahəyönümlü layihələrdən 

əlavə, bu layihələrə yardım etmək və onları bir-biri ilə əlaqələndirmək, habelə Qafqaz regionu üzrə 

biomüxtəlifliyin mühafizəsi və eninə doğru inkişafına yönəldilmiş ayrı-ayrı layihələrin birgə müzakirə 

kontekstində hazırlanmasını təmin etmək məqsədilə Dövlətlərarası Birgə Katiblik (DBK) yaradılmışdır. Bu 

qurumun yaradılması həm də Cənubi Qafqaz regionunda biomüxtəlifliyin dəstəklənməsinə və regional 

münaqişələrin aradan qaldırılmasına öz töhfəsini verməlidir. Bu məqsədlərə nail olmağın başlıca şərtləri, 

Proqram üzrə aparılacaq işlərin proqnozlaşdırılan nəticələri və nəzərdə tutulan fəaliyyət istiqamətləri, habelə 

Proqramın əsas qayəsini təşkil edən proqnozlar Əlavə 1-də* verilmişdir. 

Proqram layihəsi KfW-yə və Proqramın İcraçı Agentliyinə təqdim edilmiş avqust 2003-cü il tarixli 

“Samur-Yalama Milli Parkının Yaradılması” haqqında sənədlər və Proqram çərçivəsində yerli şəraitin 

qiymətləndirilməsi zamanı KfW ilə Proqramın İcraçı Agentliyi arasında əldə edilmiş razılığa dair sənədlər 

əsasında hazırlanır (bax, 25 sentyabr 2003-cü il tarixli görüşlərin protokolları). 

Layihə çərçivəsində aşağıdakı işlər görüləcəkdir: 

1. Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinə uyğun olaraq Yalama meşəsinin (təxminən 12.500 ha) və 

ona bitişik sulu (bataqlaşmış) ərazilərin daimi mühafizəsinin təmin edilməsi və Milli Parkın yaradılması; 

2. Əhəmiyyətli sulu bataqlıq sahələrin və balıq akvatoriyalarının mühafizəsini təmin etmək məqsədilə 

Milli Parkın cənub sahilində xüsusi mühafizə hüquqi rejimi tətbiq edilən zonanın yaradılması; 

3. Yardım (təsərrüfat) zonasındakı bütün icma torpaqlarının istifadəsinin planlaşdırılması və mühafizəsi 

vasitəsilə Milli Parkın layihə sahəsinin torpaq istifadəçiliyinə inteqrasiya edilməsi; 

4. Milli Parka və yasaqlıqlara təzyiqləri azaltmaq, habelə bu tədbirlərin əhali tərəfindən qəbul edilməsinə 

nail olmaq məqsədilə yardım zonasının inkişaf etdirilməsi planlarının işlənib hazırlanması. 

Sahəyönümlü layihələrdən əlavə, Dövlətlərarası Birgə Katiblik yaradılacaq və bu qurum sahəyönümlü 

layihələrin bir-biri ilə əlaqələndirilməsi və uzlaşdırılmasını təmin edəcəkdir. Katiblik aşağıdakı vəzifələri yerinə 

yetirəcək: 

1. Sahəyönümlü layihələrə nəzəri-konseptual, maddi-texniki və təlim yardımlarını həyata keçirmək, eyni 

zamanda ictimai məlumatlılıq səviyyəsinin yüksəldilməsi üzrə keçirilən kampaniyalara və dövlətlərarası 

əlaqələndirmə şuralarına yardım göstərmək; 

2. Cənubi Qafqaz regionunun (ekoloji və sosial-iqtisadi baxımdan) davamlı inkişafına baxışların təbliği; 

3. Biomüxtəlifliyin mühafizəsinə yardım göstərilməsi məqsədilə müxtəlif səviyyələrdə torpaq və 

abadlaşdırma işlərinin planlaşdırılması konsepsiyasının təbliği; 

4. Biomüxtəlifliyin mühafizəsi məsələlərinə cəlb olunmuş müxtəlif sahibkarlar üçün məlumat və 

dialoqların təmin edilməsi; 

5. Milli parkların və qoruq sahələrinin uzunmüddətli maliyyə təminatı ilə bağlı məsələləri nəzərdən 

keçirmək. 

2. Vaxt cədvəli 

Layihənin hazırlanması, həyata keçirilməsi və idarə edilməsi üçün əsas vaxt cədvəli Əlavə 2-də 

404



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

verilmişdir. 

3. Ümumi büdcə və maliyyə vəsaitlərinin ayrılması 

Proqramın “Samur-Yalama Milli Parkının yaradılması” komponenti üzrə maliyyə yardımının məbləği 

2,55 milyon avro təşkil edir. Ümumi smeta haqqında müfəssəl məlumatlar Əlavə 3-də verilmişdir. Bundan 

əlavə, Birgə Katibliyin yaradılması xərcləri birinci üç il ərzində 1,5 milyon təşkil edəcək və Almaniya Federativ 

Respublikası İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Nazirliyi tərəfindən belə məqsədlər üçün yaradılmış xüsusi fond 

(“Tədqiqat və Mütəxəssis Fondu”) hesabına ödəniləcəkdir. 

4. Proqram layihəsində dəyişikliklər 

Proqram layihəsində və onun ayrı-ayrı komponentlərində hər hansı bir dəyişiklik üçün əvvəlcədən KfWnin 

razılığı alınmalıdır. Proqramın İcra Agentliyi dəyişikliyin səbəbləri, mahiyyəti, dəyişikliklə bağlı planlı 

tədbirlər və dəyişikliyin nəticələri barədə (ümumi büdcəyə dair dəyişikliklər də daxil olmaqla) dərhal KfW-yə 

məlumat verməlidir. Belə tədbirlər yalnız təftiş edilmiş planlaşdırma və KfW-nin razılığı əsasında həyata 

keçirilə bilər. 

II. PROQRAMIN HƏYATA KEÇİRİLMƏSİ 

1. Öhdəliklər və vaxt, smeta və maliyyələşdirmə cədvəli 

1.1. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi (ETSN) Proqramın həyata keçirilməsi üçün məsul təşkilatdır. 

Sözügedən Nazirliyin Bioloji Sərvətlər və Xüsusi Qorunan Sahələr üzrə Şöbəsi (BSXQSŞ) Proqramın icraçısı 

kimi fəaliyyət göstərəcəkdir. ETSN Proqram üzrə əlaqələndirici şəxs qismində Proqram Direktorunu təyin edir. 

1.2. Proqramın həyata keçirilməsi fazası üçün Yalamada, yaxud Xudatda müvəqqəti və maliyyə 

baxımından müstəqil Mərkəzi İşçi Orqanı (MİO) yaradılacaq MİO Samur-Yalamada Proqram komponentinin 

(“Layihə”) həyata keçirilməsi üçün birbaşa məsuliyyət daşıyacaqdır. MİO məsləhətçidən (layihə koordinatoru, 

mühasib) və işçi heyətindən (katibə, sürücü, tərcüməçi) ibarət olacaqdır. Məsləhətçi müvəqqəti MİO-ya 

rəhbərliyi həyata keçirəcəkdir. 

İdeya-nəzəri baxımdan MİO-ya Dövlətlərarası Birgə Katiblik və Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi 

tərəfindən yardım göstəriləcəkdir. 

1.3. MİO-nun identifikasiyasından sonra və onun təqdimatı əsasında ETSN parkın idarə edilməsi üçün 

parkın direktorunu, park baxıcılarını (meşəbəyiləri) və yardımçı işçi heyətini təyin edəcəkdir. Təyin edilmiş 

park direktoru MİO-nun üzvü olacaqdır. 

1.4. Bundan əlavə, Regional Məsləhət Şurası yaradılacaq və bu Şura rayon və icma (kənd) 

nümayəndələrindən və Milli Parkın Direktorundan təşkil olunacaqdır. Şuranın ilk iclasları ETSN-in Proqram 

Direktoru ilə birlikdə MİO-nun layihə koordinatoru tərəfindən çağırılacaq. Şuranın əsas funksiyası parkın illik iş 

planlarını və büdcələrini şərh etməkdən, yardım zonasına və parka dair ümumi və gündəlik məsələləri ətraflı 

şəkildə nəzərdən keçirməkdən ibarət olacaq. Şuranın qarşısında duran ən mühüm vəzifələrdən biri də təbii 

sərvətlər və sudan istifadə məsələsində əhaliyə ekoloji maarifləndirmə missiyasını həyata keçirməkdir. 

1.5. Layihə üzrə texniki və maliyyə məsələlərinin lazımi şəkildə həll edilməsi üçün müntəzəm 

yeniləşdirilən müfəssəl vaxt, smeta və maliyyələşdirmə cədvəli məsləhətçi ilə birlikdə mümkün olduqca tez bir 

zamanda Proqramın İcraçı Agentliyi tərəfindən hazırlanacaq və KfW-nin müzakirəsinə təqdim ediləcəkdir. Belə 

cədvəl layihə çərçivəsində görüləcək işlər üçün nəzərdə tutulan xronoloji ardıcıllıq və ortaya çıxan maliyyə 

tələbləri baxımından son müddətləri və məbləğləri əks etdirəcəkdir. Layihənin icra dövründə cədvələ hər hansı 

dəyişikliyin edilməsi zərurəti yarandığı təqdirdə yenidən işlənmiş cədvəl KfW-yə təqdim ediləcəkdir. 

2. Məsləhətçinin təyin edilməsi 

2.1. Məsləhətçi texniki, inzibati, eləcə də maliyyə məsələlərində Layihənin həyata keçirilməsinə rəhbərlik 

edəcək. O, MİO-nu idarə edir, habelə yerli, regional və mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarını məsləhət və texniki 

yardım xidmətləri ilə təmin edir və təlim-məşğələ proqramlarını (imkan daxilində digər Proqram komponentləri 

ilə birlikdə) yerinə yetirir. Məsləhətçi layihə çərçivəsində aparılan işləri ETSN/BSXQSŞ, Regional Məsləhət 

Şurası və Birgə Katiblik ilə əlaqələndirir. Bundan əlavə, məsləhətçi bitərəf icraçı kimi Birgə Katibliyə də 

rəhbərlik edəcəkdir. O, KfW və ETSN/BSXQSŞ qarşısında birbaşa hesabat verir və öz işinin hər hansı bir 

aspektində dəqiq peşəkar standartları tətbiq etməyə borcludur. 

405



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

2.2. İlkin seçimində və beynəlxalq ictimai tender yarışmasından sonra müstəqil ixtisaslı məsləhətçi ilə 

podrat müqaviləsi bağlanacaqdır. Məsləhət xidmətləri Birgə Katibliyin yardımı da daxil olmaqla, digər Proqram 

komponentləri ilə birlikdə təklif ediləcək. Müqavilənin bağlanması proseduru “İnkişaf etməkdə olan ölkələrlə 

maliyyə əməkdaşlığında məsləhətçilərin təyinatı üçün Təlimat”ın (Əlavə 4) tərkib hissəsini təşkil edir və 

Təlimata (rəhbər göstərişlərə) uyğun şəkildə həyata keçiriləcəkdir. 

2.3. KfW məsləhətçinin seçilməsində və müqavilənin bağlanmasında, habelə məsləhət (konsaltinq) 

xidmətlərinin göstərilməsi zamanı Proqramın İcraçı Agentliyinə yardım göstərəcəkdir. Bu məqsədlə biz ETSN 

ilə aşağıdakı məzmunda 

A GE N T M Ü QA V İ L Ə S İ 

bağlayırıq: 

2.4.1. KfW məsləhətçilər tərəfindən göstəriləcək xidmətlər üçün ETSN tərəfindən təqdim olunacaq 

səlahiyyət şərtlərinin lazım gələrsə redaktə edilməsini, yaxud əgər ETSN səlahiyyət şərtlərini özü hazırlaya 

bilməzsə, belə bir sənədin hazırlanmasını təmin edəcəkdir. 

KfW məsləhətçilərin seçilməsi üzrə Xüsusi Razılaşmada nəzərdə tutulan proseduru ETSN adından yerinə 

yetirəcək və aşağıdakı təklifləri təsdiq olunmaq üçün ETSN-in müzakirəsinə təqdim edəcəkdir: 

- Məsləhət xidməti üzrə müqavilənin layihəsi də daxil olmaqla (KfW Standart Konsaltinq Müqaviləsi) 

məsləhət xidmətləri üçün son səlahiyyət şərtləri - İxtisaslı təklifçilər arasından seçilmiş namizədlərin siyahısı - 

Müqavilənin bağlanması üçün əsaslandırılmış təklif - Məsləhətçilərlə aparılmış danışıqlar nəticəsində bağlanan 

konsaltinq müqaviləsinin ilkin layihəsi. 

2.4.3. KfW təklifləri göndərəndən sonra ETSN 14 gün ərzində yuxarıda göstərilən 2-ci bəndə öz 

münasibətini bildirməlidir. KfW bu müddət ərzində ETSN-dən heç bir cavab almasa, KfW bu halı ETSN-in 

səlahiyyət şərtləri, müqavilənin bağlanması barədə təklif və veriləcək konsaltinq müqaviləsinin ilkin layihəsi ilə 

razılaşması kimi qəbul edəcək. KfW tender müsabiqəsinin nəticələri barədə təxirə salmadan ETSN-ə məlumat 

verəcəkdir. 

2.4.4. Bununla ETSN KfW-yə tapşırır ki, onun adından konsaltinq müqaviləsi bağlasın. Müqavilənin 

bağlanmasından sonra KfW bu müqavilənin bir nüsxəsini ETSN-ə göndərəcəkdir. 

2.4.5. KfW məsləhətçilərlə müqavilə bağladıqdan və bu müqavilənin bir nüsxəsini ETSN-ə gəndərdikdən 

sonra müqavilə üzrə sonrakı icra və nəzarət işləri ETSN tərəfindən həyata keçiriləcəkdir. KfW bu məsələlərdə 

ETSN-ə öz imkanları daxilində məsləhət verməkdə və yardım göstərməkdə davam edəcəkdir. 

2.4.6. Bununla KfW-yə tapşırır ki, vəsait ödənişi ilə bağlı razılaşdırılmış qaydalara (prosedura) və 

konsaltinq müqaviləsinin müddəalarına uyğun olaraq məsləhətçilərə maliyyə yardımı hesabına möhlətli və 

aralıq ödənişləri həyata keçirsin. Bu tapşırıq maliyyə yardımından vəsaitin ayrılması (təxsisat) barədə tələbnamə 

kimi qəbul ediləcəkdir. KfW son ödənişi ETSN-in təxsisat üçün aydın şəkildə ifadə olunmuş tələbnaməsinə 

əsasən həyata keçirəcəkdir. 

Vəsaitin son hissəsinin verilməsi üçün konsaltinq müqaviləsinin şərtləri yerinə yetirilərsə və ETSN heç bir 

səbəb olmadan bu son təxsisatın ayrılması barədə KfW-yə tələbnamə göndərməzsə, həmin vəsait ETSN 

məsləhətçinin son fakturasını alandan sonra ən geci altı həftə ərzində ödəniləcəkdir. 

2.4.7. KfW məsləhətçilərin və onların səlahiyyətli şəxslərinin öz vəzifələrinin icrasında yol verdikləri 

səhlənkarlığa görə məsuliyyət daşımayacaqdır. 

2.4.8. KfW maddə 2.4.1 və 2.4.6-da göstərilən tədbirləri pulsuz yerinə yetirəcəkdir. 

3. Mal və xidmətlər üzrə müqavilələrin bağlanması 

3.1. Mal və bütün digər xidmətlər üçün müqavilələr azərbaycanlı məsləhətçinin iştirakı ilə birlikdə tender 

yarışması yolu ilə bağlanacaqdır. Əgər tenderə çıxarılan fərdi mal, yaxud xidmətin qiyməti məsləhətçi 

tərəfindən ən azı 30.000 avro məbləğində qiymətləndirilirsə, tender sənədləri lazımi qaydada və vaxtında 

tenderə dəvət barədə elanın dərcindən əvvəl rəy verilməsi üçün KfW-yə təqdim ediləcəkdir. 

3.2. Qiymət təkliflərinin verilməsi müddəti təklifləri verənlərə öz təkliflərini hazırlamaqdan ötrü kifayət 

qədər vaxt ayrılması nəzərə alınaraq müəyyən ediləcəkdir. 

3.3. Müqavilələrin bağlanması proseduru və müqavilə şərtləri ilə bağlı yerdə qalan digər məsələlər bu 

müqavilənin ayrılmaz hissəsini təşkil edən “İnkişaf etməkdə olan ölkələrlə maliyyə əməkdaşlığında təchizat 

məsələləri üzrə Təlimat”da (Əlavə 5) ətraflı şərh olunur. 

3.4. İlkin ixtisas elanında, yaxud - əgər ixtisasın müəyyən edilməsi üzrə heç bir müsabiqə keçirilmirsə, - 

tender sənədlərində Layihənin İcra Agentliyi tərəfindən təklif verənlər qarşısında ilkin ixtisas sənədləri, yaxud 

təklif ilə birlikdə, aşağıdakı məzmunda öhdəlik bəyannaməsini də təqdim etməklə bağlı öhdəlik qoyulacaqdır: 

Tender prosesində iştirak edən tərəflər mübahisələrin meydana çıxmasına yol verməyən azad və ədalətli 

406



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

tender müsabiqəsinin keçirilməsinin vacibliyini vurğulayırlar. Bununla əlaqədar olaraq tender müsabiqəsində 

iştirak edən şirkət verdiyi təklifdə dövlət məmurlarına, yaxud digər şəxslərə birbaşa, yaxud dolayı yolla icazə 

verilməyən xidmətlər təklif etmədiyini bildirir və bu tender yarışmasında, yaxud tenderdə qalib gələcəyi 

təqdirdə gələcəkdə müqavilənin icrası zamanı hər hansı belə təşəbbüslərə cəhd etməyəcəyini öhdəsinə götürür. 

Şirkət öz işlərini onların üzərinə düşən vəzifələr barədə məlumatlandıracaq və bu vəzifələrin yerinə yetirilməsi 

ilə bağlı öhdəliyə əməl etməyə və bu zaman Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinə riayət etməyə borclu 

olduqlarını onlara xatırladacaqdır. 

3.5. Bu Maliyyə Yardımının vəsaitləri hesabına maliyyələşdiriləcək mal və xidmətlər üçün müqavilələr 

bağlandığı zaman Proqramın İcraçı Agentliyi həmçinin aşağıdakı prinsiplərə əməl etməlidir: 

a) Maliyyələşdirmənin 1.3-cü Maddəsinə uyğun olaraq heç bir idxal rüsumu bu maliyyə yardımının 

vəsaitləri hesabına ödənilməyəcəyindən, belə idxal rüsumları, əgər müqavilə qiymətinin bir hissəsini təşkil 

edirsə, mal və xidmətlər üçün bağlanacaq fakturalarda göstəriləcəkdir. 

b) Əgər mal və xidmətlər üçün bağlanan müqavilələrə uyğun olaraq ödənişlər bu maliyyə yardımı 

hesabına həyata keçirilməlidirsə, qeyd olunan müqavilələrə belə bir müddəa da daxil edilməlidir ki, xərclərin 

yerinin doldurulması ilə bağlı ödənişlər, zəmanət əsasında həyata keçirilən, yaxud iddia oluna bilən digər belə 

ödənişlər, habelə hər hansı sığorta ödənişləri KfW tərəfindən veriləcək zəmanət əsasında Qəbul edən tərəfin 

aşağıdakı bank hesabına köçürülsün: Hesab № 56 000 000 00 Kreditanştalt für Wiederaufbau. Frankfurt am 

Main (S.W.I.F.T.: KFWİDEFF; BLZ 500 204 00). Əgər belə ödənişlər yerli valyuta ilə həyata keçirilirsə, bu 

ödənişlər Qəbul edən tərəfin ölkəsindəki xüsusi bank hesabına köçürüləcəkdir və yalnız KfW-nin razılığı ilə 

həmin hesabdan vəsait çıxarıla bilər. Belə vəsaitlərdən KfW-nin razılığı ilə Proqramın icrası üçün yenidən 

istifadə oluna bilər. 

3.6. Mal və xidmətlər üçün müqavilə bağlanmazdan əvvəl razılaşdırılmış müqavilələrin layihəsi baxılmaq 

üçün KfW-yə göndərilməli və məsləhətçilərin vizaları lazımi qaydada təmin edilməlidir. Eyni qayda 

müqavilənin mətninə, yaxud formasına ediləcək hər hansı sonrakı düzəliş və əlavələrə də şamil olunur. 

4. Layihənin həyata keçirilməsi ilə bağlı xüsusi razılaşmalar 

4.1. Layihənin icrasına başlamazdan əvvəl Azərbaycan Hökuməti Milli Parkın yardım (təsərrüfat) 

zonasının yaxınlığında yerləşən kəndlərin enerji təchizatı ilə bağlı problemini həll etməlidir. Vəsait ödənişində 

ilkin şərt kimi, Azərbaycan Hökuməti Milli Parkın yardım zonasının yaxınlığında yerləşən kəndləri ən azı ilkin 

zəruri ehtiyacların ödənilməsi üçün kifayət qədər yanacaq nefti və digər yanacaq növləri ilə təchiz etməlidir. 

Layihənin həyata keçirildiyi sonrakı mərhələlərdə isə qaz təchizatı üçün mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən qaz kəməri çəkilməsi məsələsinə baxılacaqdır. 

4.2. Layihənin həyata keçirildiyi dövr ərzində Azərbaycan Hökuməti: 

Təklif olunan Milli Parkın və sulu sahələr üzrə seçilmiş Dövlət Təbii Sərvətlərinin ərazisi, eləcə 

də yardım zonası üçün müvafiq hüdudları Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinə uyğun 

olaraq müəyyən etməli, qəbul etməli, rəsmi şəkildə bəyan etməli, habelə bu barədə rəsmi dövlət 

qəzetlərinin birində elan verməlidir; 

Parkın idarə edilməsi, Park işçiləri və Parkın istismar xərcləri üçün müvafiq büdcə təminatlarını 

həyata keçirməli, illik fəaliyyət planları və idarəetmə planlarının hazırlanmasında lazım gələrsə 

əlavə yardımları təmin etməlidir. Birinci fəaliyyət planı işlərin başlanmasından 3-6 ay sonra MİO 

tərəfindən təqdim edilməlidir. 

 

Bütün əlaqədar sahibkarların iştirakı ilə texniki və maliyyə baxımından mükəmməl şəkildə 

hazırlanacaq idarəetmə planını təsdiq etməlidir. Eyni zamanda idarəetmə planında parkın idarə 

edilməsi üzrə uzunmüddətli çərçivə şərtləri müəyyən edilməli, habelə orta və qısamüddətli 

əməliyyatlar üçün maddi-texniki baza təmin olunmalıdır. 

4.3. Birgə Katiblik Azərbaycanla Gürcüstan və Gürcüstanla Ermənistan arasında yaradılacaqdır. Birinci 

mərhələdə bu qurum Almaniya Hökuməti tərəfindən (3 il müddətinə) maliyyələşdiriləcək. Daha sonra isə 

Proqram müvəffəqiyyətlə həyata keçirilərsə və lazımi vəsaitlər mövcud olarsa, Proqramın ən azı sonrakı 3-6 il 

ərzində davam etdirilməsi planlaşdırılır. 

İlk vaxtlar üçün Birgə Katiblik Tbilisidə yerləşdiriləcəkdir. Bütün tərəflər belə bir məsələdə həmrəydirlər 

ki, Birgə Katiblik proqramın birinci mərhələsindən sonra (yəni 3 ildən sonra) başqa bir paytaxt şəhərinə 

keçirilsin. Növbəti yerdəyişmənin konkret proseduru və seçimi birinci mərhələnin ikinci yarısından sonra bütün 

tərəflərin razılığı əsasında qərara alınacaqdır. 

Birgə Katibliyin fəaliyyətinə Azərbaycanda və Gürcüstanda yerləşən regional ofislər tərəfindən yardım 

göstəriləcəkdir. Birgə Katiblik bitərəf (neytral) vasitəçi rolunu oynayan məsləhətçinin rəhbərliyi altında 

fəaliyyət göstərəcək və təşkilati məsələlərin həllində müstəqil olacaqdır. Birgə Katibliyin özünün heç bir hüquqi 

407



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

statusu olmayacaq və qeyri-rəsmi dialoq forumu kimi fəaliyyət göstərəcək. Hər bir Proqram fazasının sonunda 

Katibliyin strukturu yenidən təşkil olunacaq və qurum, - əgər mümkünsə, - özünün hüquqi statusu olan daha 

uzunmüddətli bir orqana çevrilməsinə çalışacaqdır. 

Məsləhətçidən əlavə, Katiblikdə hər bir ölkənin aparıcı nazirliyi tərəfindən kömək göstərilən üç peşəkar 

da təmsil olunacaq. ETSN müvafiq Tədqiqat və Ekspert Fondu xaricində təxsisat üçün ilkin zəruri şərt kimi 

Proqramın icrasına başlandıqdan dərhal sonra Katibliyə peşəkar mütəxəssisin təyin və təhkim edilməsinə razılıq 

verir. Katibliyin işinə ETSN-in Proqram direktoru tərəfindən yardım göstəriləcəkdir. 

Ekspertlər üçün müqavilədə nəzərdə tutulan təminat və ezamiyyə xərcləri, eləcə də Katiblik üçün 

əməliyyat xərcləri, regional ofislər üçün isə yalnız əsas material və avadanlığa çəkilən xərclər Proqram vəsaitləri 

hesabına ödəniləcəkdir. Layihənin icrası ilə bağlı bütün digər maddi-texniki təchizat məsələləri işlərin 

başlanmasından 3-6 ay sonra məsləhətçi tərəfindən təqdim olunacaq birinci fəaliyyət planında 

sənədləşdiriləcəkdir. 

5. Layihənin lazımi şəkildə idarə edilməsi şərtləri 

Layihənin düzgün və məqbul şəkildə idarə edilməsini təmin etmək üçün Proqramın İcraçı Agentliyi 

layihənin icrasına sərəncam verilməzdən ən azı üç ay qabaq məsləhətçi ilə birlikdə işlənib hazırlanmış əməliyyat 

və istismar planını təqdim etməlidir. 

Eyni zamanda Proqramın İcraçı Agentliyi Layihənin yerləşdiyi ərazidə fəaliyyət sahəsi üçün məsləhətçi 

ilə birlikdə tərtib etdiyi büdcə proqnozunu KfW-yə təqdim etməlidir. Bu proqnoz onu göstərəcək ki, əməliyyatın 

maliyyələşdirilməsi təmin edilmişdir. Proqramın İcraçı Agentliyi bu proqnozu vaxtaşırı yeniləməli və maliyyə 

vəsaitlərinin ödənilməsində yaranan boşluqların lazımi qaydada doldurulmasını təmin etməlidir. Proqramın 

İcraçı Agentliyi belə bir büdcə proqnozu və onun təshih edilmiş variantlarını təxirə salmadan KfW-yə 

göndərməlidir. 

1. Mal və xidmətlərin siyahısı 

III. MAL VƏ XİDMƏTLƏRİN SİYAHISI VƏ MÖHLƏTLİ ÖDƏNİŞ 

QAYDALARI 

1.1. Maliyyə yardımı hesabına maliyyələşdiriləcək mal və xidmətlərin siyahısı əsas qiymət qruplarına 

ayrılmış siyahıda (Mal və Xidmətlər Siyahısı) təsvir olunan və miqdarları göstərilən razılaşdırılmış ölçü 

vahidləri əsasında hazırlanacaqdır. Müvafiq şəkildə aşağıdakı məlumatları ehtiva edən, məsləhətçinin iştirakı ilə 

tərtib edilərək bağlanmış və onun tərəfindən imza edilmiş bütün müqavilələrin siyahısı KfW-yə göndəriləcək: 

müqavilənin tarixi və qiyməti, mal və xidmətlərin ünvanlı təyinatı, podratçı, sənədin şifrəsi, Maliyyə yardımı 

hesabına ödəniləcək vəsaitin məbləği. Bu siyahı həmçinin vasitələrin xərclənməsi barədə sadələşdirilmiş 

hesabatın hazırlanması üçün də əsas rol oynayacaq (bax, Maddə 4 - Vəsaitlərin Köçürülməsi Qaydalarına uyğun 

olaraq Möhlətli ödənişlər üçün Əlavə Şərtlər). 

1.2. Vəsaitlərə qənaət edilməsi üçün maksimum hədd Maddə 2.1-də dəqiq müəyyən edilmiş məbləğdir. 

KfW bu barədə “Mal və xidmətlər siyahısı” ilə birlikdə Proqramın İcraçı Agentliyinə bildiriş göndərəcəkdir. 

Faktiki olaraq qənaət edilən məbləğ KfW tərəfindən təsdiq edilən mal və xidmətlər siyahısının nəticələrinə görə 

müəyyən ediləcəkdir. 

1.3. Əgər Layihə çərçivəsində hər hansı tədbir şəxsi imkanlar hesabına həyata keçiriləcəksə və heç bir 

müqavilə bağlanmazsa, o zaman KfW-yə müqavilələrin yerinə planlaşdırılmış tədbirlərin əsas xərclər 

kateqoriyasına bölünmüş qrafiki (“şəxsi imkanlar hesabına həyata keçirilən tədbirlərin qrafiki”) göndəriləcək. 

Şəxsi imkanlar hesabına görülən işlərlə əlaqədar ümumi idarəetmə üçün nəzərdə tutulan xərclər qeyd olunan 

qrafikə daxil edilməməlidir. 

1.4. Mal və xidmətlər üzrə bağlanmış hər hansı müqavilə, yaxud ən azı belə müqavilələrin tarixlərini və 

qiymətlərini göstərən müvafiq siyahılar, mal və/və yaxud xidmətlərin təyinatı, podratçı, sənəd şifrəsi və 

məbləği, yaxud şəxsi imkanlar hesabına həyata keçirilən işlər üçün xidmətlərin müfəssəl siyahıları hər hansı bir 

vaxtda KfW, yaxud onun nümayəndələri tərəfindən təftiş edilməsi, yaxud tələb olunması üçün maliyyələşdirilən 

tədbirlər başa çatdırıldıqdan sonra ən azı 5 il müddətində saytda (saxlama yeri təxsisatın birinci hissəsinin 

ödənilməsindən sonra KfW-yə bildiriləcək) saxlanmalıdır. 

2. Hissəli ödəniş proseduru (qaydaları) 

2.1. Hissəli ödəniş proseduru bu Müqavilənin ayrılmaz hissəsi olan “KfW-nin Maliyyə Əməkdaşlığı 

408



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Vəsaitlərinin ödənilməsi və Müqayisəli Proqramlar üçün Təlimat”a uyğun olaraq (Əlavə 6) həyata 

keçiriləcəkdir. 

Konsaltinq xidmətlərinə çəkiləcək xərclərin ödənilməsi (Əlavə 3-də Maddə 6.2 və 7) Birbaşa Ödəniş 

Qaydalarına əsasən həyata keçiriləcəkdir. Bütün digər layihə komponentləri üçün hissəli ödənişin ümumi 

məbləği Vəsaitlərin Köçürülməsi Qaydalarına uyğun olaraq 1,000,000.00 avro dəyərində olacaq. 

2.2. Bu məqsədlə Almaniya Maliyyə Əməkdaşlığı ilə əməkdaşlıq edən səhmdar bankların birində 

(Mikromaliyyələşdirmə Bankı, Parabank, Bank of Baku, UniBank, Respublika Bankı) MİO adına xüsusi hesab 

(Xüsusi Hesab) açılacaq. Bu barədə Vəsaitlərin Köçürülməsi Qaydalarına (Əlavə 8) uyğun olaraq ödənişlər üzrə 

KfW-nin bu Müqaviləyə qoşma sənəd kimi əlavə edilmiş Əlavə Şərtlərinin 1-ci maddəsində ətraflı məlumat 

verilmişdir. 

2.3. ETSN bununla KfW-yə tapşırır ki, bu maliyyələşdirmə xaricində növbəti altı ay ərzində şəxsi 

təchizat//imkanlar hesabına həyata keçiriləcək işlər üçün planlaşdırılmış xərclərin məbləğindən çox olmamaq 

şərtilə smeta cədvəlinin təqdim edilməsindən sonra MİO-nun hesabına ilkin depoziti köçürsün. Birinci 6 ayın 

hər smetası üzrə ilkin depozitin məbləği 100.000 avroya qədər olacaq. 

2.4. Vəsaitlərin ödənilməsi üçün ilkin zəruri şərtlər bu Müqaviləyə əlavə edilmiş “Əlavə Şərtlər”in 2-ci 

Maddəsində (Əlavə 8) müəyyən edilmişdir. 

2.5. Vəsaitlərdən təyinatı üzrə istifadə olunmasına dair dəlillərin təqdim edilməsi müvafiq görüldüyü 

hallarda əlavə vəsaitin ödənilməsi barədə tələbnamənin təqdimatı ilə birlikdə (“Əlavə Şərtlər”in 4-cü 

maddəsində nümunə formasına bax) ən azı 60.000.00 avro təşkil edən məsrəflərin əsaslandırılmasından sonra, 

lakin əvvəlki ödəniş tarixindən etibarən 6 ay müddətindən gec olmayaraq MİO tərəfindən həyata keçiriləcəkdir. 

İşlərin vəziyyəti barədə KfW-yə dərhal məlumat veriləcəkdir (bax, “Əlavə Şərtlər”in 8-ci maddəsi). 

2.6. MİO vəsaitlərin yerli-yerində və düzgün xərclənib-xərclənmədiyini hər il yoxlamaq üçün kənardan 

auditor (müfəttiş) dəvət edəcək və auditorun hesabatını yoxlama dövrü başa çatdıqdan sonra 6 həftə ərzində 

KfW-yə göndərəcəkdir. 

1. Hesabatların tərtib edilməsi 

IV. HESABATLARIN TƏRTİB EDİLMƏSİ VƏ DİGƏR ŞƏRTLƏR 

1.1. Növbəti bildiriş vaxtına qədər Proqramın İcraçı Agentliyi bu Razılaşmanın II.4 Bölməsində müəyyən 

edilmiş müqavilə öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi də daxil olmaqla, Layihə üzrə görülən işlərin inkişaf 

vəziyyəti və bütün digər vacib ümumi müddəaların icra vəziyyəti barədə hər üç aydan bir KfW-yə hesabat 

(işlərin vəziyyəti barədə hesabatlar) təqdim etməlidir. Əlavə 7-də sadalanan bəndlər hesabatda öz əksini 

tapmalıdır. Bundan əlavə, Proqramın İcraçı Agentliyi bütün fəaliyyət obyektlərində işlərin müvəffəqiyyətlə 

həyata keçirilməsini, Proqramın məqsədini və nəticələrini təhlükəyə məruz qoya biləcək hər hansı bir şərait 

barədə də KfW-yə vaxtında məlumat verməlidir. Layihə fiziki cəhətdən tamamlandığı və istifadəyə verildiyi 

vaxt, lakin ən geci zəmanət müddəti başa çatmazdan əvvəl Proqramın İcraçı Agentliyi həyata keçirilmiş 

tədbirlər barədə yekun hesabatı KfW-yə təqdim etməlidir. İşlərin vəziyyəti barədə ilk hesabat proqramın həyata 

keçirilməsinə başlandıqdan üç ay sonra təqdim edilməlidir. Hesabatlar yoxlama dövrü başa çatdıqdan sonra iki 

həftədən gec olmayaraq KfW tərəfindən qəbul edilməlidir. Hesabatın altında məsləhətçinin də imzası olmalıdır. 

1.2. Proqramın İcraçı Agentliyi məsləhətçiyə işlərin inkişaf vəziyyəti barədə hesabatları, yaxud yekun 

hesabat məruzələrini hazırlamağı tapşırıbsa, Proqramın İcraçı Agentliyi bu hesabatlara rəy verəcək, yaxud 

onların mətni (məzmunu) ilə razılaşdığını imzası ilə təsdiq edəcəkdir. 

2. Digər şərtlər 

2.1. Proqramın İcraçı Agentliyi yuxarıda qeyd olunan, yaxud əlavə edilmiş təlimatlarda göstərilən rəy və 

təsdiqetmənin bildirilməsi üçün KfW-yə, lazım olan bütün sənədləri baxılmasına lazımi qədər vaxt qalsın deyə, 

kifayət qədər tez göndərməlidir. 

2.2. Proqramın İcraçı Agentliyi Layihə üçün məlumat-bildiriş lövhələri təşkil edəcək və həmin lövhələrdə 

ən azı aşağıdakı sözlər yazılacaqdır: 

“Azərbaycan Respublikasının inkişaf layihəsi - Almaniya Federativ Respublikasının KfW təşkilatı 

vasitəsilə maliyyələşdirilir”. 

Almaniya Səfirliyi tərəfindən veriləcək layihənin loqotipi layihənin lövhəsində yerləşdiriləcəkdir. 

2.3. Yuxarıdakı şərtlər Layihənin həyata keçirilməsi, yaxud bu Maliyyələşdirmənin yerinə yetirilməsi 

baxımından faydalı olacağı təqdirdə istənilən vaxt tərəflərin birgə razılığı əsasında dəyişdirilə, yaxud 

modifikasiya edilə bilər. Bütün digər hallarda Maliyyələşdirmənin 5.2 və 7-ci maddələrində nəzərdə tutulan 

409



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

şərtlər müvafiq şəkildə bu Razılaşmaya şamil ediləcəkdir. 

Bu Razılaşma hər biri Azərbaycan və ingilis dillərində olmaqla iki əsl nüsxədə imzalanmışdır, bütün 

mətnlər eyni qüvvəyə malikdir. Bu Razılaşma müddəalarının təfsirində fikir ayrılığı yarandığı təqdirdə ingilis 

dilində olan mətndən istifadə ediləcəkdir. 

Azərbaycan Respublikası adından 

Ekologiya və Təbii Maliyyə Nazirliyi Sənaye və Energetika 

Sərvətlər Nazirliyi 

Nazirliyi 

Bakı, __________200 -ci il 

410



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Fitosanitar nəzarəti haqqında 


Bu Qanun Azərbaycan Respublikasının ərazisində fitosanitar nəzarətinin təşkilinin və həyata 

keçirilməsinin hüquqi əsaslarını müəyyən edir, bitki mühafizəsi və karantini sahəsində fəaliyyət göstərən 

subyektlər arasındakı münasibətləri tənzimləyir. 


I f ə s i l 



1.0.1. fitosanitar nəzarəti - bitki mühafizəsi və karantini, pestisidlərin, bioloji preparatların və digər bitki 

mühafizə vasitələrinin istifadəsi sahəsində dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi; 

1.0.2. bitki karantini - bitki və bitkiçilik məhsullarında karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərin ölkə 

ərazisinə daxil olmasının və yayılmasının qarşısının alınmasına yönəldilmiş tədbirləri nəzərdə tutan hüquqi 

rejim; 

1.0.3. bitki mühafizəsi - bitki və bitkiçilik məhsullarının zərərli orqanizmlərdən mühafizəsi məqsədilə 

kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsi; 

1.0.4. bitki - toxum və genetik material da daxil olmaqla, canlı bitkilər və onların hissələri; 

1.0.5. bitkiçilik məhsulları - dən də daxil olmaqla, emal olunmamış bitki mənşəli materiallar, habelə öz 

təbiətinə və ya emal üsuluna görə zərərli orqanizmlərin məskunlaşması və yayılması riskini yarada bilən ilkin 

emal olunmuş bitki mənşəli məhsullar; 

1.0.6. zərərli orqanizm - bitki və bitkiçilik məhsullarına zərər vuran heyvanların, bitkilərin və ya 

xəstəlik törədən mikroorqanizmlərin hər hansı növü, növün dəyişmiş forması, yaxud bioloji tipi (bitki 

xəstəlikləri, zərərvericiləri və alaq otları); 

1.0.7. karantin tətbiq edilən zərərli orqanizm - ərazidə hələlik mövcud olmayan və yaxud mövcud olaraq 

məhdud dairədə yayılmış və rəsmi mübarizə obyektinə çevrilmiş, ətraf mühitə, ərazinin iqtisadiyyatına və 

əhalinin sağlamlığına potensial təhlükə yaradan zərərli orqanizm; 

1.0.8. karantin nəzarətində olan material - zərərli orqanizmlərin məskunlaşmasına (gizlənməsinə) və 

yayılmasına şərait yaradan, fitosanitar tədbirlərin aparılmasını tələb edən (xüsusilə beynəlxalq yükdaşımalar 

zamanı) bitki və bitkiçilik məhsulları, onların saxlanma yeri, qablaşdırma materialı, nəqliyyat vasitələri, torpaq 

və hər hansı digər orqanizm, obyekt, yük; 

1.0.9. bitki mühafizə vasitələri - bitki və bitkiçilik məhsullarının zərərli orqanizmlərdən qorunması 

məqsədilə istifadə olunan pestisidlər, bioloji preparatlar, canlı faydalı orqanizmlər və texniki vasitələr; 

1.0.10. pestisidlər - zərərli orqanizmlərə qarşı mübarizə məqsədilə istifadə edilən zəhərli kimyəvi 

maddələr; 

1.0.11. aqrokimyəvi maddələr - torpaqların münbitliyinin artırılması, bitkilərin məhsuldarlığının 

yüksəldilməsi və məhsulun keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üçün tətbiq edilən üzvi, mineral və bakterial 

gübrələr, kimyəvi meliorantlar, bitkilərin boy artımı stimulyatorları və digər maddələr; 

1.0.12. fitosanitar sertifikatı - Beynəlxalq Bitki Karantini və Mühafizəsi Konvensiyasına uyğun olaraq 

nümunəvi forma əsasında hazırlanmış və təsdiq olunmuş bitki və bitkiçilik məhsullarının fitosanitar vəziyyəti 

barədə rəsmi sənəd. 

Maddə 2. Fitosanitar nəzarəti haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi 

2.1. Fitosanitar nəzarəti haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi Azərbaycan 

Respublikasının Konstitusiyasından, bu Qanundan, Azərbaycan Respublikasının digər qanunlarından və onlara 

uyğun olaraq qəbul edilmiş normativ hüquqi aktlardan, habelə Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı 

beynəlxalq müqavilələrdən ibarətdir. 

2.2. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə fitosanitar nəzarəti 

sahəsində müəyyən edilmiş qaydalar bu Qanunda nəzərdə tutulmuş qaydalardan fərqli olduqda beynəlxalq 


Maddə 3. Fitosanitar nəzarətinin əhatə dairəsi 

411



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

3.0. Fitosanitar nəzarəti aşağıdakıları əhatə edir: 

3.0.1. hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən fitosanitar nəzarəti qanunvericiliyinin tələblərinə əməl 

olunmasını; 

3.0.2. Azərbaycan Respublikasının ərazisinə başqa dövlətlərdən karantin tətbiq edilən zərərli 

orqanizmlərin daxil olmasının və yayılmasının qarşısını almaq üçün fitosanitar tədbirlərin təşkilini və həyata 

keçirilməsini; 

3.0.3. bitki və bitkiçilik məhsullarının istehsalı, tədarükü, satışı, saxlanması və daşınması zamanı 

fitosanitar qaydalarına və normativlərinə əməl edilməsini; 

3.0.4. fitosanitar nəzarətində olan karantin obyektlərinin təhlükəsizliyinə nəzarət edilməsini, zərərli 

orqanizmlərlə sirayətlənmənin başvermə və yayılma səbəbləri və şəraiti üzrə müşahidənin aparılmasını, onların 

qarşısının alınması və ləğvi üçün icrası məcburi olan fitosanitar tədbirlərin müəyyən edilməsini və həyata 

keçirilməsini; 

3.0.5. dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına alınmış pestisidlərin, o cümlədən onların ehtiyatı da nəzərə 

alınmaqla bölgüsünü, saxlanmasını, daşınmasını və istifadəsini; 

3.0.6. pestisidlərin, bioloji preparatların və digər bitki mühafizə vasitələrinin istehsalı, idxalı, ixracı, 

saxlanması, satışı və tətbiqi ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslərin fəaliyyətini; 

3.0.7. qanunvericilikdə nəzərdə tutulan digər məsələləri. 

Maddə 4. Fitosanitar nəzarətində olan karantin obyektləri 

4.0. Fitosanitar nəzarətində olan karantin obyektləri aşağıdakılardır: 

4.0.1. siyahısı qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

müəyyən olunmuş bütün növ bitkilər və bitkiçilik məhsulları; 

4.0.2. canlı göbələklərin, bakteriyaların, virusların, nematodların, gənələrin, həşəratların və bitki 

xəstəlikləri törədicilərinin kolleksiyaları, onların zərər vurduğu bitki nümunələri, habelə bitki herbariləri və 

kolleksiyaları; 

4.0.3. zərərli orqanizmlərin daşıyıcısı olan kənd təsərrüfatı maşınları və alətləri, nəqliyyat vasitələri, 

bütün növ qab və qablaşdırma materialları, bitki və bitkiçilik məhsullarından hazırlanmış sənaye-məişət malları 

və məmulatları, torf, kompost, digər üzvi gübrələr, torpaq və torpaq monolitləri və nümunələri; 

4.0.4. bitki və bitkiçilik məhsullarının istehsalı, emalı, tədarükü, saxlanması, satışı yerləri, kənd 

təsərrüfatı və meşə sahələri, həyətyanı və bağ sahələri, qeyri-kənd təsərrüfatı torpaqları. 

Maddə 5. Fitosanitar nəzarətinin əsas prinsipləri 

5.1. Azərbaycan Respublikasında fitosanitar nəzarəti bitki mühafizəsi və karantini sahəsində beynəlxalq 

standartların, qaydaların və tövsiyələrin tələblərinə uyğun qurulur və aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 

5.1.1. əlaqələndirmə; 

Bitki və bitkiçilik məhsullarının karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərdən mühafizəsinə yönəldilmiş 

fitosanitar tədbirlər beynəlxalq əməkdaşlıq çərçivəsində vahid metodika üzrə hazırlanmalı və tətbiq edilməlidir. 

5.1.2. ekvivalentlik; 

Bitki və bitkiçilik məhsullarının beynəlxalq ticarəti zamanı ölkədə mövcud olan fitosanitar vəziyyət və 

həyata keçirilən fitosanitar tədbirlər barədə xarici dövlətlərə obyektiv məlumat verilməli, həmin ölkələrdə tətbiq 

olunan fitosanitar tədbirlərin hüquqi qüvvəsinin bərabərliyi qəbul edilməlidir. 

5.1.3. şəffaflıq; 

Fitosanitar nəzarəti sahəsində Azərbaycan Respublikasında qəbul edilmiş normativ hüquqi aktlar, 

habelə onlara edilmiş dəyişikliklər və əlavələr barədə müvafiq beynəlxalq təşkilatlar məlumatlandırılmalı və 

həyata keçirilən fitosanitar tədbirlər üzrə informasiya mübadiləsi aparılmalıdır. 

5.1.4. Riskin qiymətləndirilməsi; 

Azərbaycan Respublikasında həyata keçirilən fitosanitar tədbirlər elmi dəlillərə əsaslanmalı, müvafiq 

beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən işlənib hazırlanmış riskin qiymətləndirilməsi texnikasını, istehsal, emal, 

nəzarət, ekspertiza və sınaq metodlarını nəzərə almalı, karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərin ölkə ərazisinə 

daxil olması, məskunlaşması, yayılması və dövlət sərhədindən kənara çıxması riskini minimuma endirməli, 

insanların, ətraf mühitin və ərazinin iqtisadiyyatının təhlükəsizliyini təmin etməlidir. 

5.1.5. Fitosanitar mühafizənin səviyyəsinin müəyyənləşdirilməsi; 

Bitki və bitkiçilik məhsullarının zərərli orqanizmlərdən qorunmasını təmin etmək məqsədilə fitosanitar 

mühafizənin səviyyəsinin konsepsiyası müəyyən olunmalı, tətbiqində daimilik, sabitlik və ardıcıllıq təmin 

412



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

edilməli, tətbiqi qaydaları beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmalı, əsassız və ya özünü doğrultmayan 

məhdudiyyətlərə və fərqliliyə yol verilməməlidir. 

5.1.6. Regional şəraitə uyğunlaşma; 

Regionun fitosanitar vəziyyəti və xüsusiyyətləri qiymətləndirilərkən bitki və bitkiçilik məhsulları idxal 

və ixrac edən ölkələrin coğrafi mövqeyi, ekosistemləri, epidemioloji nəzarət faktorları, habelə fitosanitar 

tədbirlərin səmərəliliyi, əraziyə xas olan bitki xəstəliklərinin və zərərvericilərinin mövcudluğu, yayılma 

səviyyəsi, məhvetmə və nəzarət proqramları nəzərə alınmalı, fitosanitar mühafizənin səviyyəsini 

müəyyənləşdirən konsepsiyaları tanınmalıdır. 

5.2. Fitosanitar nəzarətinin digər prinsipləri bitki mühafizəsi və karantini sahəsində Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi və tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrin şərtləri ilə müəyyən olunur. 

I I f ə s i l 

FİTOSANİTAR NƏZARƏTİNİN TƏŞKİLİ 

Maddə 6. Fitosanitar nəzarətinin təşkilinin istiqamətləri 

6.1. Azərbaycan Respublikasının ərazisində fitosanitar nəzarətində olan karantin obyektlərinin 

mühafizəsinə yönəldilmiş fitosanitar nəzarəti aşağıdakı istiqamətlər üzrə təşkil edilir: 

6.1.1. ölkə ərazisini karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərdən qorumaq və onların mənbələrini 

vaxtında aşkar etmək məqsədilə karantin nəzarətində olan materiallarda müntəzəm olaraq müşahidələr 

aparılması, fitosanitar ekspertizaları keçirilməsi və profilaktik tədbirlər görülməsi; 

6.1.2. bitki və bitkiçilik məhsullarında zərərli orqanizmlərin kütləvi yayılmasının qarşısının alınmasına, 

xəstəliklərin aradan qaldırılmasına, məhsul itkisinə yol verilməməsinə, ətraf mühitin və əhalinin sağlamlığının, 

habelə flora və faunanın pestisidlərin, digər zəhərli kimyəvi maddələrin zərərli təsirindən qorunmasına 

yönəldilmiş bitki mühafizəsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi; 

6.1.3. fitosanitar nəzarətində olan karantin obyektlərində karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlər aşkar 

olunduqda müvafiq ərazidə karantin rejiminin tətbiq edilməsi, hüquqi şəxslərə və əhaliyə bu barədə məlumat 

verilməsi, habelə zərərli orqanizmlərlə mübarizə aparılması məqsədilə karantin məhdudiyyətlərinin müəyyən 

edilməsi və fitosanitar tədbirlərin həyata keçirilməsi. 

6.2. Azərbaycan Respublikasının ərazisində fitosanitar nəzarətində olan karantin obyektlərinin 

mühafizəsinə yönəldilmiş profilaktik tədbirlərin görülməsi, bitki mühafizəsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi və 

bitki karantininin tətbiq edilməsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunur. 

Maddə 7. Fitosanitar nəzarəti sahəsində dövlətin vəzifələri 

7.0. Fitosanitar nəzarəti sahəsində dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır: 

7.0.1. fitosanitar nəzarəti sahəsində dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərini müəyyən etmək və normativ 


7.0.2. bitki mühafizəsi üzrə respublika və regional əhəmiyyətli texnoloji reqlamentlər və proqramlar 

hazırlamaq və təsdiq etmək; 

7.0.3. dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətini təşkil etmək, onun əsasnaməsini və strukturunu təsdiq etmək; 

7.0.4. fitosanitar nəzarəti sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığı həyata keçirmək; 

7.0.5. dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətinin maliyyələşdirilməsi, inzibati və maddi-texniki təchizatının 

yaxşılaşdırılması və bu sahəyə investisiya qoyuluşu məsələlərini həll etmək; 

7.0.6. Azərbaycan Respublikasında aşkar edilməyən, məhdud dairədə yayılmış və ölkə üçün potensial 

təhlükə törədə bilən karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərin siyahısını təsdiq etmək; 

7.0.7. dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətinin beynəlxalq təşkilatların tələbləri və tövsiyələri əsasında 

formalaşdırılması, bu sahədə istifadə olunan normativ sənədlərin beynəlxalq normalara uyğunlaşdırılması üçün 

lazımi tədbirlər görmək; 

7.0.8. dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətinin işini digər dövlət orqanları ilə əlaqələndirmək; 

7.0.9. qeyri-dövlət fitosanitar xidmətinin fəaliyyətinə dövlət nəzarətini həyata keçirmək. 

Maddə 8. Dövlət fitosanitar nəzarəti xidməti 

8.1. Dövlət fitosanitar nəzarəti xidməti bitki mühafizəsi və karantini, pestisidlərin, bioloji preparatların, 

digər bitki mühafizə vasitələrinin istifadəsi sahəsində dövlət nəzarətini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanıdır. 

8.2. Dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətini Azərbaycan Respublikasının və Naxçıvan Muxtar 

413



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Respublikasının fitosanitar nəzarəti sahəsində fəaliyyət göstərən müvafiq icra hakimiyyəti orqanları və 

tabeliyində olan təşkilatlar təşkil edir. 

8.3. Dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətinin müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş 

səlahiyyətli vəzifəli şəxsləri baş dövlət fitosanitar müfəttişləri, baş dövlət fitosanitar müfəttişlərinin müavinləri 

və dövlət fitosanitar müfəttişləri hesab edilirlər. 

8.4. Dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətinin işçiləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi 

qaydada fərqləndirici nişanı olan geyim forması və xüsusi vəsiqələr ilə təmin edilirlər. 

Maddə 9. Dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətinin vəzifələri 

9.0. Dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının vəzifələri 

aşağıdakılardan ibarətdir: 

9.0.1. bitki və bitkiçilik məhsulları saxlanılan anbarlarda, bazarlarda, həyətyanı sahələrdə, fərdi və 

kollektiv bağ və bostan sahələrində, torpaqlarda, xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərində və obyektlərində 

fitosanitar vəziyyəti araşdırmaq, müayinələr, müşahidələr aparmaq, profilaktik və bitki mühafizəsi tədbirləri 


9.0.2. pestisidlərin və bioloji preparatların istehsalına dair proqramlar hazırlamaq və onların bitkiçilikdə 

tətbiqi və dövriyyəsi qaydalarını, bitki mühafizəsi, o cümlədən fitosanitar nəzarəti üzrə proqramların və 

normativ sənədlərin layihələrini hazırlayıb təsdiq olunmaq üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına təqdim 

etmək; 

9.0.3. qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada müvafiq fəaliyyət sahələrində ekspertiza, tədqiqat və 

qiymətləndirmə işlərinin aparılmasını, fitosanitar nəzarətində olan karantin obyektlərinə baxış keçirilməsini, 

həmçinin nümunələr götürülüb yoxlanılmasını həyata keçirmək; 

9.0.4. fitosanitar nəzarətində olan karantin obyektlərində zərərli orqanizmləri vaxtında aşkar etmək, 

onların təcrid edilməsi və ləğvi üçün müvafiq tədbirlər görmək; 

9.0.5. Azərbaycan Respublikasının ərazisində karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərin yayılmasının 

qarşısını almaq, onların mənbələrini ləğv etmək üçün qanunvericiliklə müəyyən edilmiş karantin və digər 

məhdudiyyətlərin qoyulması barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları qarşısında vəsatət qaldırmaq; 

9.0.6. karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərin siyahısını hazırlamaq və müəyyən edilmiş ərazidə 

karantin rejiminin tətbiq edilməsi və götürülməsi barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına təkliflər vermək; 

9.0.7. Azərbaycan Respublikasının ərazisində bitkilərin zərərli orqanizmlərlə sirayətlənmə dərəcəsini, 

onların əmələgəlmə səbəblərini müəyyənləşdirmək, kütləvi çoxalması və yayılması barədə məlumatlar əldə 

etmək, müşahidələr aparmaq, aqroekosistemlərdə fitosanitar vəziyyəti sabitləşdirmək və nəzarətdə saxlamaq 

üçün dövlət proqramlarının hazırlanmasında və həyata keçirilməsində iştirak etmək; 

9.0.8. karantin nəzarətində olan materialların zərərli orqanizmlərdən mühafizəsi, pestisidlərin, bioloji 

preparatların və aqrokimyəvi maddələrin toksikoloji təsirinin və ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısının 

alınması, habelə keyfiyyətini itirmiş və istifadəsi qadağan olunmuş zəhərli kimyəvi maddələrin 

zərərsizləşdirilməsi üçün müvafiq dövlət orqanları ilə birgə tədbirlər görmək; 

9.0.9. pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin dövlət sınağının və qeydiyyatının 

aparılmasında və istifadəsinə icazə verilmiş preparatların siyahısının hazırlanmasında iştirak etmək; 

9.0.10. fitosanitar nəzarəti üçün dövlət büdcəsində müvafiq vəsaitlərin nəzərdə tutulmasına dair təkliflər 

vermək, ayrılmış vəsaitin səmərəli istifadəsini təmin etmək məqsədilə müvafiq proqramlar və xərclər 

smetalarını tərtib edib müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təqdim etmək; 

9.0.11. Azərbaycan Respublikasının ərazisində bitki mühafizəsi və karantini tədbirlərinin elmi-praktik 

əsaslarla həyata keçirilməsini təmin etmək və bu sahədə kadrların hazırlanması və ixtisaslarının artırılması ilə 

bağlı zəruri tədbirlər görmək; 

9.0.12. fitosanitar nəzarəti sahəsində Azərbaycan Respublikasının qoşulduğu beynəlxalq müqavilələrdə 

nəzərdə tutulan öhdəlikləri yerinə yetirmək və səlahiyyətləri daxilində xarici ölkələrin müvafiq qurumları ilə və 

beynəlxalq təşkilatlarla qarşılıqlı əlaqələr qurmaq; 

9.0.13. qanunvericilikdə nəzərdə tutulan digər vəzifələri yerinə yetirmək. 

Maddə 1 0. Dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətinin hüquqları 

10.0. Dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının aşağıdakı 

hüquqları vardır: 

10.0.1. fitosanitar nəzarəti sahəsində dövlət nəzarətini həyata keçirmək və bu sahədə qanunvericiliyin 

pozulması hallarının aradan qaldırılmasına yönəldilmiş tədbirlər görmək; 

414



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

10.0.2. qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada hüquqi və fiziki şəxslərin obyektlərinə daxil olmaq 

üçün onlara müraciət etmək, obyektin fitosanitar vəziyyəti və karantin nəzarətində olan materiallar barədə 

lazımi məlumat almaq və həmin materialların sənədləri ilə tanış olmaq; 

10.0.3. qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydalara uyğun olaraq bitki və bitkiçilik məhsullarının idxalı 

və ixracına, təkrar ixracına, Azərbaycan Respublikasının ərazisində tranzit daşınmasına və dövriyyəsinə idxal 

karantin icazəsi , təkrar ixracat fitosanitar sertifikatı və fitosanitar sertifikatları vermək; 

10.0.4. fitosanitar nəzarətində olan karantin obyektlərinə öz səlahiyyətləri daxilində rəy vermək; 

10.0.5. sanitariya-gigiyena qaydalarına və təhlükəsizlik texnikasının tələblərinə uyğun olmayan 

anbarlarda və satış yerlərində bitki mühafizə vasitələrinin saxlanılmasını və satışını qadağan etmək; 

10.0.6. pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin idxalı, ixracı, istehsalı, 

saxlanması, satışı və tətbiqi ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslərin müvafiq icra hakimiyyəti orqanından 

alınmış məlumata əsasən uçotunu aparmaq; 

10.0.7. pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin satışı və istifadəsi ilə məşğul olan 

hüquqi və fiziki şəxslərdən təhlükəsizlik qaydalarına riayət edilməsini, ətraf mühitin çirklənməsinə yol 

verilməməsini və çirklənmənin ləğv edilməsini tələb etmək, istifadəyə yararsız və yüksək toksiki xassəyə malik 

preparatların istifadəsinin qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada qadağan edilməsi və dövriyyədən 

çıxarılıb məhv edilməsi haqqında qərar qəbul etmək; 

10.0.8. fitosanitar nəzarəti sahəsində qanunvericiliyin pozulmasının qarşısını almaq məqsədilə hüquqi 

və fiziki şəxslərə qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada məhdudiyyət qoymaq, xəbərdarlıq etmək və 

profilaktik tədbirlər görmək; 

10.0.9. qanunvericiliyə uyğun olaraq dövlət sınağından keçməmiş, qeydiyyata alınmamış, habelə 

istifadəsi qadağan olunmuş pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin istehsalının, satışının, 

idxalının və ixracının qarşısının alınması üçün öz səlahiyyətləri daxilində müvafiq tədbirlər görmək; 

10.0.10. bitki və bitkiçilik məhsullarında, torpaqda, suda və ətraf mühit obyektlərində pestisidlərin, 

digər zəhərli kimyəvi maddələrin və onların birləşmələrinin qalıq miqdarına qanunvericiliklə müəyyən olunmuş 

qaydada dövlət nəzarətini həyata keçirmək; 

10.0.11. torpaq istifadəçiləri tərəfindən aqrotexniki, kimyəvi, bioloji və digər tədbirlərin aparılmasına, 

bitki mühafizə vasitələrinin istifadəsi reqlamentinə riayət olunmasına nəzarəti həyata keçirmək; 

10.0.12. karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərin ölkə daxilində bir ərazidən digər əraziyə 

yayılmasının qarşısını almaq, həmin ərazidə fitosanitar tədbirləri həyata keçirmək üçün karantin postlarının 

qoyulması, onların sayı və yerləşməsi barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına təkliflər vermək; 

10.0.13. fitosanitar nəzarəti sahəsində qanunvericiliyin pozulmasına görə hüquqi və fiziki şəxslərin 

məsuliyyətə cəlb olunması üçün qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada öz səlahiyyətləri daxilində müvafiq 


10.0.14. fitosanitar xidmətinə dair təlimat, göstəriş, tövsiyə və qaydaların, uçot, hesabat, akt və protokol 

formalarının, idxal icazəsi sənədlərinin, sertifikatların və digər normativ sənədlərin qanunvericilikdə nəzərdə 

tutulan qaydada və müvafiq beynəlxalq təşkilatların tələblərinə uyğun hazırlanmasını və nəşr edilməsini təmin 

etmək; 

10.0.15. ölkə ərazisinin fitosanitar vəziyyəti barədə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanına hesabat vermək; 

10.0.16. fitosanitar tədbirlərinə ayrılan məqsədli dövlət vəsaitinə sərəncam vermək; 

10.0.17. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulan digər hüquqları həyata 

keçirmək. 

Maddə 1 1. Dövlət fitosanitar müfəttişlərinin səlahiyyətləri 

11.1. Dövlət fitosanitar müfəttişlərinin aşağıdakı səlahiyyətləri vardır: 

11.1.1. qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada (dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrində istisna 

olmaqla) bitki və bitkiçilik məhsullarının istehsalı, emalı, tədarükü, saxlanması və satışı ilə məşğul olan hüquqi 

və fiziki şəxslərin obyektlərinə, habelə dəniz və hava limanlarına, dəmir yolu stansiyalarına, poçtamtlara, 

elevatorlara, anbarlara, gəmilərə, mülki təyyarələrə, qatarlara və digər nəqliyyat vasitələrinə, bazarlara, elmi 

tədqiqat və sort-sınaq sahələrinə daxil olmaq və fitosanitar müayinələrin keçirilməsi üçün aidiyyəti dövlət 

orqanlarına, hüquqi və fiziki şəxslərə müraciət etmək; 

11.1.2. Azərbaycan Respublikasına gətirilmiş və respublikadan aparılması nəzərdə tutulan karantin 

nəzarətində olan materiallara qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada fitosanitar karantin baxışı keçirmək və 

laboratoriya ekspertizasını aparmaq; 

11.1.3. karantin nəzarətində olan materialları qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hallarda və qaydada 

415



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

saxlamaq, onların dövriyyədən çıxarılması, zərərsizləşdirilməsi və ya məhv edilməsi üçün tədbir görmək. 

11.2. Dövlət fitosanitar müfəttişləri fitosanitar nəzarətində olan karantin obyektlərində fitosanitar 

nəzarəti keçirərkən öz səlahiyyətləri daxilində aşağıdakı məsələlər barədə qərarlar qəbul edirlər: 

11.2.1. fitosanitar nəzarəti qanunvericiliyinin tələblərinin pozulmasının aradan qaldırılması; 

11.2.2. fitosanitar nəzarətində olan karantin obyektlərində qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada 

fitosanitar ekspertizası və diaqnostikası aparılması; 

11.2.3. aqroekosistemlərdə karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərin daşıyıcısı olan obyektlərin 

zərərsizləşdirilməsi; 

11.2.4. fitosanitar ekspertizasının nəticələri və ya laboratoriya müayinələri ilə təhlükəliliyi sübut edilmiş 

bitki və bitkiçilik məhsullarının qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada saxlanması, zərərsizləşdirilməsi, 

təkrar emalı, götürülməsi və ya məhv edilməsi; 

11.2.5. müvafiq qaydada qeydiyyatdan keçməyən, standartlara və texniki şərtlərin tələblərinə cavab 

verməyən, mənşəyi məlum olmayan, saxta və keyfiyyətsiz pestisidlərin, bioloji preparatların, digər bitki 

mühafizə vasitələrinin qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada götürülməsi və ya məhv edilməsi; 

11.2.6. bitki və bitkiçilik məhsullarının istehsalı ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslərə bitki 

mühafizəsi məsələlərinə, pestisidlərin, bioloji preparatların və digər bitki mühafizə vasitələrinin istifadəsi, 

saxlanması və daşınması texnologiyasına və reqlamentinə dair tövsiyələr verilməsi; 

11.2.7. bitki mühafizəsi tədbirlərinin mövcud təlimat və tövsiyələrin, texnologiya və reqlamentlərin 

pozulması ilə aparıldığı hallarda bu tədbirlərin həmin nöqsanlar aradan qaldırılana qədər dayandırılması; 

11.2.8. bitkilərin zərərli orqanizmlərlə sirayətlənmək təhlükəsi müəyyən edildikdə, bu təhlükəni yaradan 

subyektlər barədə tədbirlər görülməsi üçün aidiyyəti dövlət orqanlarına müraciət edilməsi; 

11.2.9. sanitariya-gigiyena tələblərinə və təhlükəsizlik texnikasına uyğun olmayan anbar və digər 

istehsal binalarının pestisidlərin, bioloji preparatların və digər bitki mühafizə vasitələrinin, dərmanlanmış toxum 

və əkin materiallarının saxlanması üçün istifadə olunmasına yol verilməməsi; 

11.2.10. fitosanitar nəzarəti qanunvericiliyinin pozulmasında təqsirkar olan hüquqi və fiziki şəxslərin 

qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada məsuliyyətə cəlb edilməsi üçün müvafiq tədbirlərin görülməsi. 

11.3. Dövlət fitosanitar müfəttişlərinin qərarlarının və göstərişlərinin hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən 

icra edilməsi məcburidir. 

11.4. Dövlət fitosanitar müfəttişlərinin icrası məcburi olan qərarlarının və göstərişlərinin forması, 

onların tərtib edilməsi və verilməsi qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 

11.5. Dövlət fitosanitar müfəttişləri Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq 

fəaliyyət göstərirlər. 

Maddə 1 2. Hüquqi və fiziki şəxslərin fitosanitar nəzarəti sahəsində vəzifə və öhdəlikləri 

12.1. Hüquqi və fiziki şəxslərin fitosanitar nəzarəti sahəsində vəzifə və öhdəlikləri aşağıdakılardır: 

12.1.1. zərurət olduğu hallarda öz ərazilərində və obyektlərində müvafiq icra hakimiyyəti orqanının 

müraciətinə əsasən fitosanitar nəzarəti və baxışının keçirilməsi və fitosanitar nəzarətində olan karantin 

obyektlərinin və ya bitki mühafizə vasitələrinin təqdim edilməsi üçün lazımi şərait yaratmaq; 

12.1.2. bitki mühafizə vasitələrinin saxlanmasında, daşınmasında, istifadə edilməsində və 

zərərsizləşdirilməsində qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydalara riayət etmək, ətraf mühitin zəhərli kimyəvi 

maddələrlə çirklənməsinə yol verməmək; 

12.1.3. karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərin yayılmasının qarşısını almaq və ya məhdudlaşdırmaq 

üçün fitosanitar tədbirlərin qanunvericiliyə uyğun yerinə yetirilməsini təmin etmək; 

12.1.4. fitosanitar tədbirlərin yerinə yetirilməsi üçün dövlət fitosanitar müfəttişləri tərəfindən verilmiş 

qərarlara və göstərişlərə əməl etmək; 

12.1.5. fəaliyyət göstərdikləri ərazilərdə və digər yerlərdə karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərin 

mövcudluğu barədə dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətinə vaxtında məlumat vermək; 

12.1.6. karantin nəzarətində olan materialların xüsusi təyin edilmiş yerlərdən kənarda 

zərərsizləşdirilməsinə yol verməmək; 

12.1.7. fitosanitar nəzarətində olan karantin obyektlərinin zərərsizləşdirilməsi və təmizlənməsi zərurəti 

yarandığı hallarda bu tədbirlərin görülməsi üçün köməkçi işçilər ayırmaq; 

12.1.8. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə fitosanitar nəzarəti sahəsində nəzərdə tutulan 

digər vəzifə və öhdəlikləri yerinə yetirmək. 

12.2. Hüquqi və fiziki şəxslər fitosanitar tədbirlərin həyata keçirilməsinə kömək göstərilməsi üçün öz 

vəsaitləri hesabına məqsədli fondlar yarada bilərlər. 

416



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

I I I f ə s i l 

FİTOSANİTAR TƏDBİRLƏR 

Maddə 1 3. İdxal olunmuş məhsullara tətbiq edilən fitosanitar tədbirlər 

13.1. Azərbaycan Respublikasının ərazisinə başqa dövlətlərdən zərərli orqanizmlərin daxil olmasının və 

yayılmasının qarşısını almaq məqsədilə qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada fitosanitar nəzarəti 

məntəqələri təşkil edilir. Fitosanitar nəzarəti məntəqələrinin yerləşdirilməsi və fəaliyyəti müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada (dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrində istisna 

olmaqla) həyata keçirilir. Bu məntəqələr öz fəaliyyətini qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada aidiyyəti 

orqanlarla əlaqələndirir. Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrindən keçirilən mallar 

üzərində fitosanitar nəzarətini gömrük orqanları həyata keçirirlər. 

13.2. İdxal olunan bitki və bitkiçilik məhsullarının müvafiq sənədlərlə müşayiət olunmadığı və zərərli 

orqanizmlərlə sirayətlənməsi riski mövcud olduğu halda onların ölkə ərazisinə daxil olmasının və yayılmasının 

qarşısının alınması məqsədi ilə gömrük orqanları dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətinə məlumat verməlidir. 

Dövlət fitosanitar nəzarəti xidməti öz növbəsində aşağıdakı fitosanitar tədbirləri həyata keçirir: 

13.2.1. analiz (test), müayinə, məhsulun saxlanması və məhv edilməsi məqsədi ilə bitki və bitkiçilik 

məhsullarını, digər karantin nəzarətində olan materialları ölkə daxilində yerləşən fitosanitar nəzarəti 

məntəqələrində saxlamaq, geri qaytarmaq və onların idxalına məhdudiyyətlər qoymaq; 

13.2.2. bitki və bitkiçilik məhsullarının respublikaya gətirilməsini qadağan etmək və ya 

məhdudlaşdırmaq. 

13.3. Azərbaycan Respublikasının ərazisindən tranzit kimi istifadə edildikdə bu Qanunun 11.1.1-ci 

maddəsində göstərilən tədbirlər o halda tətbiq edilə bilər ki, onlar texniki cəhətdən əsaslandırılsın və zərərli 

orqanizmlərin əraziyə daxil olmasının və yayılmasının qarşısının alınması zərurəti yaranmış olsun. 

13.4. Azərbaycan Respublikasının ərazisi üçün ciddi təhlükə yaradan karantin tətbiq edilən zərərli 

orqanizmlər aşkar edildikdə müvafiq təxirəsalınmaz tədbirlər görülür və bu barədə əlaqədar beynəlxalq 

təşkilatlara məlumat verilir. 

13.5. Zərərli orqanizmlərlə sirayətlənməsi riskinin mövcud olduğu müəyyən edildiyi halda dövlət 

fitosanitar nəzarəti xidməti tərəfindən idxal edənə aşağıdakılar barədə yazılı bildiriş verilir: 

13.5.1. yüklərin fitosanitar nəzarəti məntəqəsinə aparılaraq karantin rejiminin tətbiq olunması; 

13.5.2. yüklərdən ekspertiza və analiz aparmaq məqsədilə nümunələr götürülməsi və nəticələr əldə 

olunanadək yükün saxlanılması; 

13.5.3. zərərsizləşdirmə zərurəti yarandığı hallarda yükün götürülməsi və zərərsizləşdirmə prosesindən 

sonra sahibinə qaytarılması; 

13.5.4. zərərsizləşdirmə məqsədilə yükün boşaldılıb yenidən yüklənməsi; 

13.5.5. yükün məhv edilməsinin zəruriliyi. 

13.6. Karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərlə sirayətlənmiş yük zərərsizləşdirildikdən sonra 

müəyyən olunmuş vaxt ərzində sahibi tərəfindən geri götürülmədikdə dövlət fitosanitar nəzarəti xidməti yükün 

məhv edilməsi barədə qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada qərar qəbul edə bilər. 

13.7. Fitosanitar nəzarəti zamanı həyata keçirilən fitosanitar tədbirlərin xərci və məhv edilən yükün 

dəyərinin məsuliyyəti idxal edənin üzərinə düşür. 

13.8. Poçtamtlar vasitəsilə gətirilən bitki və bitkiçilik məhsulları, bitki mühafizə vasitələri və digər 

yüklər müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi məntəqələrdən (dövlət sərhədinin buraxılış 

məntəqələrində istisna olmaqla) qəbul edilir. Bu məntəqələrin siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti orqanları 

tərəfindən razılaşdırılaraq təsdiq edilir və bitki mühafizəsi və karantini üzrə beynəlxalq təşkilatlara və yük 

göndərən ölkələrə sorğu əsasında məlumat verilir. 

Maddə 1 4. İxrac edilən məhsulların sertifikatlaşdırılması 

14.1. Azərbaycan Respublikasından ixrac edilən bitki və bitkiçilik məhsullarının beynəlxalq 

standartların tələblərinə uyğunluğunu təmin etmək məqsədilə fitosanitar sertifikatlaşdırılması aparılır. 

14.2. Fitosanitar sertifikatlar və ya onların elektron əvəzediciləri beynəlxalq standartların tələbləri 

nəzərə alınmaqla tərtib edilməli və verilməlidir. 

Fitosanitar sertifikatlarda təsdiq edilməmiş dəyişiklik və düzəlişlərin aparılmasına yol verilmir. 

14.3. İxrac edilən bitki və bitkiçilik məhsullarına fitosanitar sertifikatları dövlət fitosanitar nəzarəti 

xidməti tərəfindən aşağıdakı hallarda verilir: 

14.3.1. sertifikatın verilməsi üçün müraciət edildikdə və dövlət rüsumu ödənildikdə; 

417



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

14.3.2. qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada tələb olunan müvafiq sənədlər təqdim olunduqda; 

14.3.3. sertifikat verilməsi nəzərdə tutulan yüklər, baxış keçirilməsi və digər tədbirlərin aparılması üçün 

təqdim edildikdə; 

14.3.4. göndərilən yüklər beynəlxalq standartların tələblərinə cavab verdikdə. 

Maddə 1 5. Tranzit daşınan məhsullara tətbiq edilən fitosanitar tədbirlər 

15.1. Karantin nəzarətində olan materialların Azərbaycan Respublikasının ərazisindən açılmadan, 

bölünmədən, digər yüklərlə qarışdırılmadan və yenidən qablaşdırılmadan başqa ölkələrə daşınması zamanı 

həmin yüklər üzərində qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada fitosanitar nəzarəti həyata keçirilir. 

15.2. Gömrük orqanı dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrində tranzit daşınan bitki və bitkiçilik 

məhsullarına fitosanitar sertifikatı tələb edir və bu qanunun 13.2-ci maddəsində müəyyən olunan hallarda dövlət 

fitosanitar nəzarəti xidməti tərəfindən karantin nəzarətində olan materiallara və yüklərə fitosanitar tədbirləri 


15.3. Azərbaycan Respublikasının ərazisindən tranzit daşınan karantin nəzarətində olan materiallara 

aşağıdakı hallarda fitosanitar tədbirləri tətbiq olunmur: 

15.3.1. bitki və bitkiçilik məhsulları zərərli orqanizmlərin yayılmaması üçün plomblanmış nəqliyyat 

vasitələri ilə və ya konteynerlərlə daşındıqda və beynəlxalq standartların tələblərinə uyğun qablaşdırıldıqda; 

15.3.2. məhsul ixrac edən ölkə tərəfindən fitosanitar sertifikatı ilə təmin edildikdə. 

Maddə 1 6. Ərazidə karantin elan olunması 

I V f ə s i l 

ZƏRƏRLİ ORQANİZMLƏRLƏ MÜBARİZƏ 

16.1. Ölkə ərazisində karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərin mövcudluğu təsdiq edildikdə onlarla 

mübarizə aparmaq məqsədilə dövlət fitosanitar nəzarəti xidməti həmin ərazidə karantin elan olunması barədə 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına təklif verir. 

16.2. Karantin rejiminin tətbiq olunduğu ərazinin hüdudları zərərli orqanizmlərin yayılma dərəcəsindən 

asılı olaraq müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən müəyyən edilir. 

16.3. Ərazidə karantin rejiminin tətbiq edildiyi barədə məlumat dərhal rəsmi elan olunur və həmin 

ərazidə olan hüquqi şəxslərə və əhaliyə xəbərdarlıq edilir. 

16.4. Ərazidə karantin elan olunması barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarında aşağıdakı 

məlumatlar əks olunur: 

16.4.1. karantin elan olunmasının səbəbləri; 

16.4.2. karantin elan olunan ərazinin yeri və hüdudları; 

16.4.3. karantin məhdudiyyətləri və fitosanitar tədbirlərinin siyahısı. 

Maddə 1 7. Karantin elan olunan ərazilərdə tətbiq edilən məhdudiyyətlər və 

fitosanitar tədbirlər 

17.1. Karantin elan olunan ərazilərdə aşağıdakı məhdudiyyətlər və fitosanitar tədbirləri tətbiq edilir: 

17.1.1. zərərli orqanizmlərə qarşı dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətinin müəyyən etdiyi bitki mühafizəsi 

tədbirlərinin həyata keçirilməsi; 

17.1.2. karantin elan olunan ərazidən və ya həmin əraziyə, habelə ərazi daxilində bitki və bitkiçilik 

məhsullarının daşınmasına məhdudiyyətlərin qoyulması; 

17.1.3. karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərə həssas bitkilərin həmin ərazidə yenidən əkilməsinə 

qadağa qoyulması. 

17.2. Dövlət fitosanitar nəzarəti xidməti məqsədəuyğun hesab etdiyi halda karantin elan olunan əraziyə 

bitişik ərazidə olan torpaq sahəsinin mülkiyyətçisinə (istifadəçisinə), müəyyən vaxt ərzində, öz ərazisində 

fitosanitar tədbirlərin həyata keçirilməsi barədə rəsmi bildiriş verir və onun qarşısında qanunvericilikdə nəzərdə 

tutulmuş tələblər qoyur. 

17.3. Torpaq sahəsinin mülkiyyətçisi (istifadəçisi) bu tələblərə əməl etmədiyi halda dövlət fitosanitar 

nəzarəti xidməti bildirişdə tələb olunan fitosanitar tədbirləri həyata keçirmək məqsədilə bu ərazidə olan 

bitkilərin, bitkiçilik məhsullarının və zərərli orqanizmlərin məhv edilməsi barədə qərar qəbul edir. 

17.4. Karantin elan olunan ərazilərdə məhdudiyyətlərin qoyulması və fitosanitar tədbirlərin aparılması 

xərcləri qanunvericiliklə müəyyən olunmuş hallarda dövlət büdcəsinin vəsaiti, digər hallarda isə torpaq 

418



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

sahəsinin mülkiyyətçisinin (istifadəçisinin) vəsaiti hesabına həyata keçirilir. 

Maddə 1 8. Zərərli orqanizmlərin məhdud dairədə yayıldığı ərazilərin elan olunması 

18.1. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən zərərli orqanizmlərin məhdud dairədə yayıldığı 

ərazilər aşağıdakı hallarda elan olunur: 

18.1.1. ərazidə zərərli orqanizmlərin məhdud dairədə yayıldığı müəyyən edildikdə; 

18.1.2. zərərli orqanizmlərin yayılmasının məhdud dairədə qalması üçün müvafiq fitosanitar tədbirləri 

həyata keçirildikdə və lazımi nəzarət sistemi tətbiq edildikdə. 

18.2. Zərərli orqanizmlərin məhdud dairədə yayıldığı ərazilərdən bitki və bitkiçilik məhsullarının kənara 

daşınmasına yol verilmir. 

Maddə 1 9. Ərazinin zərərli orqanizmlərdən azad elan olunması 

19.1. Dövlət fitosanitar nəzarəti xidməti karantin elan olunan ərazini müntəzəm olaraq tədqiq edir və 

karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərin ərazidə mövcudluğunu daim nəzarətdə saxlayır. 

19.2. Fitosanitar tədbirlərin aparılmasından sonra dövlət fitosanitar nəzarəti xidməti zərərli 

orqanizmlərlə sirayətlənmiş ərazidə və ya onun bir hissəsində karantin rejiminin götürülməsi barədə müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanına təklif verir. 

19.3. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı karantin elan olunmuş ərazini, o cümlədən məhsulun istehsal 

yerini və sahələrini zərərli orqanizmlərdən aşağıdakı hallarda azad elan edir: 

19.3.1. karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlərin ərazidə mövcud olmamasına əmin olduqda; 

19.3.2. ərazinin zərərli orqanizmlərdən azad olunması məqsədilə nəzərdə tutulmuş fitosanitar tədbirlər 

tam həyata keçirildikdə; 

19.3.3. zərərli orqanizmlərdən azad ərazinin statusunun saxlanılmasına əmin olmaq məqsədilə 

müşahidələr keçirildikdə. 

19.4. Bitki və bitkiçilik məhsullarının karantin elan olunmuş ərazilərdən daşınmasına yalnız zərərli 

orqanizmlərdən azad elan olunduqdan sonra yol verilir. 

V f ə s i l 

BİTKİ MÜHAFİZƏSİ İLƏ BAĞLI FİTOSANİTAR TƏLƏBLƏR 

Maddə 2 0. Pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin dövlət 

sınağının və qeydiyyatının aparılması 

20.1. Pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin dövlət sınağı və qeydiyyatı onların 

bioloji, gigiyena-toksikoloji və ekoloji cəhətdən qiymətləndirilməsi və istifadə reqlamentlərinin işlənib 

hazırlanması məqsədilə aparılır. 

20.2. Pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin dövlət sınağı müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydaya uyğun olaraq elmi tədqiqat müəssisələrində aparılır. 

20.3. İstehsalatda sınaqdan keçirmək, qeydiyyata almaq və elmi tədqiqat işlərində istifadə etmək 

məqsədilə xarici ölkələrdən gətirilən pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin miqdarı 


20.4. Dövlət sınağından keçmiş insan, heyvan və bitki orqanizmləri, habelə ətraf mühit üçün 

təhlükəsizliyi təsdiq edilmiş pestisidlər, bioloji preparatlar və aqrokimyəvi maddələr müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı tərəfindən qeydiyyata alınır və Azərbaycan Respublikasında istifadəsinə icazə verilmiş preparatlar 

siyahısına daxil edilir. 

20.5. Pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin dövlət qeydiyyatının məcburi şərti 

onların mənşəyi və keyfiyyəti barədə sertifikatların, təhlükəsiz tətbiqi, bitki və bitkiçilik məhsullarında, 

torpaqda, suda və ətraf mühit obyektlərində həmin preparatların qalıq miqdarının müəyyən edilməsi metodikası 

üzrə təlimatların olmasıdır. 

20.6. Pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin qeydiyyat müddəti 5 ildir və bu 

müddət başa çatdıqdan sonra onlar müəyyən edilmiş qaydada yenidən qeydiyyatdan keçirilir. Preparatların 

təhlükəsizliyi barədə yeni məlumatlar daxil olduğu hallarda müvafiq icra hakimiyyəti orqanı onların tətbiqini 

tamamilə və ya müvəqqəti dövr üçün qadağan edə bilər. 

Maddə 2 1. Zəhərli kimyəvi maddələrin qalıq miqdarına dövlət nəzarəti 

419



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

21.1. Bütün növ bitki və bitkiçilik məhsullarında və torpaqda pestisidlərin, bioloji preparatların və 

onların birləşmələrinin qalıq miqdarına dövlət nəzarəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata 

keçirilir. 

21.2. Bitki və bitkiçilik məhsullarının tərkibində pestisidlərin, bioloji preparatların və onların 

birləşmələrinin qalıq miqdarının yol verilən normadan artıq olmamasını təsdiq edən müvafiq sertifikat olduqda 

onların satışına icazə verilir. 

21.3. Məhsulun tərkibində pestisidlərin, bioloji preparatların və onların birləşmələrinin qalıq miqdarı 

yol verilən normadan artıq olduqda, onun satışına icazə verilmir və bu məhsul qanunvericiliklə müəyyən 

olunmuş qaydada dövriyyədən çıxarılır. 

Maddə 2 2. İstifadəyə yararsız zəhərli kimyəvi maddələrin məhv edilməsi 

22.1. İstifadəyə yararsız və istifadəsi qadağan olunmuş pestisidlər, bioloji preparatlar, onların 

birləşmələri və qabları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada onların sahibindən 

geri alınaraq qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada zərərsizləşdirilir və ya məhv edilir. 

22.2. Pestisidlərin, bioloji preparatların və onların birləşmələrinin zərərsizləşdirilməsi və ya məhv 

edilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada xüsusi anbarlarda (qəbiristanlıqlarda) 

aparılır. 

22.3. Xüsusi anbarların (qəbiristanlıqların) sayını və onların yerləşdirilməsini müvafiq icra hakimiyyəti 


Maddə 2 3. Karantin nəzarətində olan materialların zərərsizləşdirilməsi 

23.1. Azərbaycan Respublikasının ərazisinə idxal olunan karantin nəzarətində olan materiallarda 

karantin tətbiq edilən zərərli orqanizmlər aşkar olunduqda onlar fitosanitar nəzarəti məntəqələrində və ya yükün 

təyinat yerlərində qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada zərərsizləşdirilir. 

23.2. Bitki və bitkiçilik məhsullarının daşınması üçün istifadə edilən nəqliyyat vasitələri məcburi 

təmizlənir və zərurət yarandığı hallarda fitosanitar tələblərə uyğun olaraq zərərsizləşdirilir. 

23.3. Karantin nəzarətində olan materialların zərərsizləşdirilməsi hüquqi və fiziki şəxslərlə bağlanan 

müqavilə əsasında dövlət fitosanitar nəzarəti xidməti tərəfindən həyata keçirilir. 

Maddə 2 4. Pestisidlərin ehtiyatının yaradılması və saxlanması 

24.1. Pestisidlərin ehtiyatı, fövqəladə hallarda karantin tətbiq edilən və xüsusi təhlükəli zərərli 

orqanizmlərin kütləvi yayılmasının qarşısını almaq məqsədilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən 

etdiyi qaydada, dövlət büdcəsi vəsaiti hesabına yaradılır. 

24.2. Pestisidlərin növlər üzrə ehtiyat normaları və istifadə qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 


24.3. Pestisidlərin ehtiyatı müntəzəm olaraq təzələnir və istifadəsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanının 

nəzarəti altında həyata keçirilir. 

Maddə 2 5. Fitosanitar xidmətinin təşkili 

V I f ə s i l 

FİTOSANİTAR XİDMƏTİ 

25.1. Azərbaycan Respublikasında fitosanitar xidməti dövlət və qeyri-dövlət fitosanitar xidmətləri 

vasitəsilə həyata keçirilir. 

25.2. Bu Qanunla müəyyən edilmiş bitki mühafizəsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi dövlət fitosanitar 

xidmətinin fəaliyyəti ilə təmin edilir. 

25.3. Dövlət fitosanitar xidmətinin vəzifələri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən 

edilir. 

25.4. Dövlət fitosanitar xidməti qeyri-dövlət fitosanitar xidmətinin funksiyalarını yerinə yetirə bilər. 

Maddə 2 6. Qeyri-dövlət fitosanitar xidmətinin subyektləri 

420



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

26.1. Qeyri-dövlət fitosanitar xidmətinin subyektləri qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada kənd 

təsərrüfatına aqrokimyəvi xidmət və pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin istehsalı, 

idxalı, ixracı, daşınması, saxlanması, satışı və tətbiqi sahəsində sahibkarlıq fəaliyyəti göstərən hüquqi və fiziki 

şəxslərdir. 

26.2. Qeyri-dövlət fitosanitar xidmətinin subyektləri dövlət fitosanitar nəzarəti funksiyalarını yerinə 

yetirə bilməzlər. 

26.3. Qeyri-dövlət fitosanitar xidmətinin subyektləri qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada dövlət 

fitosanitar nəzarəti xidmətində uçota durduqdan sonra fəaliyyət göstərirlər. 

Maddə 2 7. Qeyri-dövlət fitosanitar xidməti subyektlərinin hüquq və vəzifələri 

27.1. Qeyri-dövlət fitosanitar xidməti subyektlərinin aşağıdakı hüquqları vardır: 

27.1.1. istehsal etdikləri və xaricdən gətirdikləri preparatların qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

qaydada sənədləşdirilməsi üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına müraciət etmək; 

27.1.2. müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş fitosanitar tədbirlərinin nümunəvi uçot 

və hesabat sənədlərindən və blanklarından istifadə etmək; 

27.1.3. dövlət, regional və yerli proqramlar əsasında kənd təsərrüfatına aqrokimyəvi xidmət, bitki 

mühafizəsi və bitkilərin məhsuldarlığının artırılması tədbirlərinin həyata keçirilməsi məsələlərində tətbiq edilən 

maliyyə güzəştlərindən istifadə etmək; 

27.1.4. qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər hüquqları həyata keçirmək. 

27.2. Qeyri-dövlət fitosanitar xidməti subyektlərinin vəzifələri aşağıdakılardır: 

27.2.1. fitosanitar nəzarəti qanunvericiliyinə əməl etmək və müəyyən olunmuş qaydada dövlət 

fitosanitar nəzarəti xidmətində uçota durmaq; 

27.2.2. kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına və bağçılıq təsərrüfatlarına aqrokimyəvi xidmətlər 

göstərmək; 

27.2.3. bitki mühafizə vasitələrinin tətbiqinə dair dövlət standartlarının, fitosanitar və texnoloji 

normaların, reqlamentlərin və digər normativ sənədlərin tələblərini yerinə yetirmək; 

27.2.4. istehsal etdikləri və xaricdən gətirdikləri bitki və bitkiçilik məhsullarının, pestisidlərin, bioloji 

preparatların və digər bitki mühafizə vasitələrinin keyfiyyət göstəricilərinə və təhlükəsizliyinə zəmanət vermək 

və məsuliyyət daşımaq; 

27.2.5. istifadəyə yararsız pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin 

zərərsizləşdirilməsini və ya məhv edilməsini qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada təmin etmək; 

27.2.6. dövlət fitosanitar müfəttişlərinin qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada qəbul etdikləri 

qərarlara və göstərişlərə əməl etmək; 

27.2.7. xidmət etdikləri obyektlərdə zərərli orqanizmlər aşkar edildikdə dövlət fitosanitar nəzarəti 

xidmətinə məlumat vermək və onların yayılmasının qarşısını alan ilkin tədbirlər görmək; 

27.2.8. fitosanitar tədbirlərin həyata keçirilməsində dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətinə lazımi kömək 

göstərmək və fitosanitar xidməti sahəsində həyata keçirdikləri işlər barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına 

qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada məlumat vermək; 

27.2.9. xidmət etdikləri obyektlərdə istehsal edilən bitki və bitkiçilik məhsullarının fitosanitar normalara 

uyğunluğunun və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün müvafiq tədbirlər görmək; 

27.2.10. bitki mühafizəsi sahəsində mütəxəssislərin hazırlanması, elmi tədqiqat işlərinin aparılması, 

habelə bitki mühafizəsi üzrə dövlət proqramlarının həyata keçirilməsində iştirak etmək; 

27.2.11. qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada və formada pestisidlərin, bioloji preparatların və 

aqrokimyəvi maddələrin uçot və hesabatını aparmaq; 

27.2.12. qanunvericiliklə müəyyən olunmuş digər vəzifələri yerinə yetirmək. 

V I I f ə s i l 

ZƏHƏRLİ KİMYƏVİ MADDƏLƏRİN İSTEHSALI, TƏTBİQİ VƏ DÖVRİYYƏSİNƏ TƏLƏBLƏR 

Maddə 2 8. Pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin 

dövriyyəsi sahəsində dövlətin vəzifələri 

28.1. Pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin dövriyyəsi sahəsində dövlətin 

vəzifələri aşağıdakılardır: 

(Çıxarılıb) 

28.1.1. bitki mühafizə vasitələrinin istehsalına, daşınmasına və saxlanmasına dair standartları və 

421



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

müvafiq normativ-texniki tələblərə aid sənədləri hazırlamaq və təsdiq etmək; 

28.1.2. pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin dövlət sınağının aparılması, 

qeydiyyata alınması və istifadəsinə icazə verilmiş preparatların siyahısına daxil edilməsi qaydalarını müəyyən 

etmək; 

28.1.3. yüksək toksiki-ekoloji təhlükəli pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin 

siyahısını təsdiq etmək və müstəsna hallarda onların tətbiqinə razılıq vermək; 

28.1.4. fövqəladə ekoloji şərait zonalarında zəhərli kimyəvi maddələrin tətbiqini məhdudlaşdırmaq; 

28.1.5. pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin dövriyyəsinin bütün 

mərhələlərində onların keyfiyyətinə və tətbiqinə dövlət nəzarətini təşkil etmək; 

28.1.6. təbiəti mühafizə, sağlamlaşdırma, istirahət və turizm zonalarında, su fondu torpaqlarında, 

suqoruyucu və xüsusi qorunan digər ərazilərdə pestisidlərin və digər zəhərli kimyəvi maddələrin tətbiqini 


28.1.7. yüksək keyfiyyətli, ekoloji cəhətdən təmiz pəhriz və uşaq qida məhsullarının istehsalı üçün 

əlverişli fitosanitar və texnoloji şərait yaratmaq məqsədilə xüsusi xammal istehsalı bölgələri təşkil etmək, 

onların hüdudları, hüquqi və texnoloji rejimlərini müəyyən etmək; 

28.1.8. əkin sahəsində və digər kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlarda aqrokimyəvi tədqiqat işlərinin 

aparılması, sahələrə aqrokimyəvi pasportların verilməsi və kartoqramların hazırlanması qaydalarını müəyyən 

etmək; 

28.1.9. bitki və bitkiçilik məhsullarını karantin tətbiq edilən və xüsusi təhlükəli zərərli orqanizmlərdən 

qorumaq üçün lazım olan bitki mühafizə vasitələrinin tədarükünə dövlət sifarişi vermək; 

28.1.10. pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin dövriyyəsinə dair vahid statistik 

hesabat formasını və təqdim edilməsi qaydasını müəyyən etmək; 

28.1.11. pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin istehsalı, idxalı, ixracı və tətbiqi 

sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığı həyata keçirmək. 

28.2. Qanunvericiliyə uyğun olaraq istehsal mənşəyinə görə adlar verilən və yüksək keyfiyyətli 

(markalı) bitkiçilik məhsullarının istehsalı məqsədilə becərilən bitkilərə pestisidlərin, bioloji preparatların və 

aqrokimyəvi maddələrin tətbiqinə yol verilmir. 

28.3. Pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin tətbiqinin vacibliyi 

əsaslandırıldıqda, dövlət sanitariya və ekoloji ekspertizasının müsbət rəyi əsasında bu Qanunun 28.1.7-ci 

maddəsində göstərilən ərazilərdə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının ciddi nəzarəti altında onların məhdud 

çeşidlərinin tətbiqinə qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada icazə verilir. 

28.4. Pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin istehsalı, daşınması, saxlanması, 

tətbiqi, zərərsizləşdirilməsi və məhv edilməsi ilə bağlı işləri bilavasitə yerinə yetirən və bu sahədə nəzarət 

müayinəsi aparan işçilərə Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyinə uyğun olaraq güzəştlər tətbiq 

edilir. 

Maddə 2 9. Zəhərli kimyəvi maddələrin istehsalı, satışı və tətbiqi 

29.1. Azərbaycan Respublikasında pestisidlərin və bioloji preparatların istehsalı insanların 

sağlamlığının və ətraf mühitin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi şərtilə qanunvericiliklə müəyyən olunmuş 

qaydada mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq hüquqi şəxslər tərəfindən həyata keçirilir. 

29.2. Pestisidlər və bioloji preparatlar istehsal edən müəssisə istehsal etdiyi preparatların keyfiyyətinə 

zəmanət vermək üçün nəzarət xidməti təşkil edir, satışa buraxdığı hər bir partiya (seriya) preparata dair müvafiq 

sertifikat alır və onun keyfiyyəti və tətbiqi üçün məsuliyyət daşıyır. 

29.3. İstehsal olunan hər hansı preparat qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada dövlət sınağından 

keçirilir və qeydiyyata alınır, onun texniki şərtləri və standartlaşdırma üzrə normativ sənədləri hazırlanır. 

29.4. Pestisidlərin və bioloji preparatların standartlaşdırılmasını və sertifikatlaşdırılmasını 

qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanları həyata keçirirlər. 

29.5. Azərbaycan Respublikasının dövlət standartlarının tələblərinə və ya Azərbaycan Respublikasının 

ərazisində rəsmi tanınan beynəlxalq standartlara uyğun olmayan, habelə dövlət sınağından keçməmiş, 

qeydiyyata alınmamış və istifadəsi qadağan olunmuş zəhərli kimyəvi maddələrin istehsalına, satışına və 

tətbiqinə yol verilmir. 

29.6. Yüksək toksiki-ekoloji təhlükəli preparatların siyahısının təsdiq edilməsi və tətbiqi qaydaları 


29.7. Fövqəladə ekoloji şərait zonasında pestisidlərin və bioloji preparatların tətbiqi müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən məhdudlaşdırılır. 

422



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 3 0. Zəhərli kimyəvi maddələrin idxalı və ixracı 

30.1. Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatına alınmış, istifadəsinə icazə verilmiş preparatlar 

siyahısına daxil edilmiş, mənşəyi və keyfiyyəti barədə sertifikatları olan və müvafiq qaydada qablaşdırılmış və 

etiketləşdirilmiş pestisidlər və bioloji preparatlar idxal və ixrac oluna bilər. 

30.2. Mənşəyi və keyfiyyəti barədə sertifikatları olmayan pestisidlərin və bioloji preparatların idxalı, 

satışı, tətbiqi və reklam edilməsi qadağan edilir. 

30.3. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə başqa şərtlər nəzərdə 

tutulmamışdırsa, pestisidlərin və bioloji preparatların idxal və ixrac edilməsində beynəlxalq sertifikatların 

göstəriciləri qəbul edilir. 

30.4. Dövlət qeydiyyatına alınmamış pestisidlərin və bioloji preparatların idxal və ixracına aşağıdakı 

hallarda yol verilə bilər: 

30.4.1. elmi tədqiqat işlərində istifadə olunduqda və satış hüququ olmadan sərgilərdə nümayiş 

etdirildikdə; 

30.4.2. bitki mühafizə vasitələri ilə işlənmiş toxum və əkin materialları ilə birlikdə idxal və ixrac 

edildikdə; 

30.4.3. fövqəladə hallarda karantin tətbiq edilən və xüsusi təhlükəli zərərli orqanizmlərin kütləvi 

yayılmasının qarşısının alınması məqsədilə onların istehsalçı ölkədə qeydiyyatını və istifadəsini təsdiq edən 

sənədlər olduqda müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı əsasında. 

30.5. Dövlət qeydiyyatına alınmamış pestisidlərin və bioloji preparatların qanunvericilikdə nəzərdə 

tutulan qaydada idxalı və tətbiqi yalnız müvafiq icra hakimiyyəti orqanının nəzarəti altında həyata keçirilir. 

Maddə 3 1. Zəhərli kimyəvi maddələrin qablaşdırılması, saxlanması və daşınması 

31.1. Azərbaycan Respublikasında istehsal olunmuş və tətbiqinə icazə verilmiş pestisidlər və bioloji 

preparatlar müvafiq standartlara və texniki şərtlərə uyğun olaraq qablaşdırılmalı, markalanmalı və müşayiətedici 

sənədlərində və istifadə təlimatlarında Azərbaycan dilində və zəruri hallarda başqa dillərdə hazırlanma tarixi, 

saxlanma müddəti, şəraiti barədə və digər məlumatlar göstərilməlidir. 

31.2. Zəhərli kimyəvi maddələrin ölkə daxilində daşınması və saxlanması müəyyən olunmuş texniki 

şərtlərə və tələblərə riayət edilməklə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydalara uyğun 


V I I I f ə s i l 

FİTOSANİTAR XİDMƏTİNİN ELMİ VƏ KADR TƏMİNATI VƏ MALİYYƏLƏŞDİRİLMƏSİ 

Maddə 3 2. Fitosanitar nəzarəti sahəsində Elmi-Texniki Şura 

32.1. Fitosanitar nəzarəti sahəsində aparılan elmi tədqiqatların istiqamətləri üzrə məsələlərə baxmaq, 

müasir elmi-texniki nailiyyətlərin tətbiqinə dair təklif və tövsiyələr hazırlamaq məqsədilə dövlət fitosanitar 

nəzarəti xidmətinin nəzdində, tərkibi alim və yüksək ixtisaslı mütəxəssislərdən ibarət Elmi-Texniki Şura 

yaradılır. 

32.2. Elmi-Texniki Şura aşağıdakı məsələlərə baxıb rəy verir: 

32.2.1. bitki mühafizəsi və karantini sahəsində elmi nailiyyətlərin istehsalatda tətbiqinin yekunlarına; 

32.2.2. zərərli orqanizmlərin risk analizinin nəticələrinə; 

32.2.3. pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin normativ-texniki tələblərə 

uyğunluğuna; 

32.2.4. bitki mühafizəsi və karantini sahəsində hazırlanmış təlimatların, qaydaların, tövsiyələrin və digər 

normativ sənədlərin elmi cəhətdən əsaslandırılmasına; 

32.2.5. bitki mühafizəsi sahəsində elmi və kadr təminatının planlaşdırılmasına və həlli vacib olan digər 

məsələlərə. 

32.3. Fitosanitar nəzarəti sahəsində Elmi-Texniki Şura müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

yaradılır. 

Maddə 3 3. Bitki mühafizəsi sahəsində mütəxəssislərin hazırlanması və 

ixtisaslarının artırılması 

33.1. Bitki mühafizəsi sahəsində mütəxəssislərin hazırlanması və ixtisaslarının artırılması Azərbaycan 

423



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş qaydada həyata keçirilir. 

33.2. Bitki mühafizəsi sahəsində mütəxəssislərin hazırlanması və ixtisaslarının artırılmasının 

planlaşdırılması və həyata keçirilməsi proqramı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə qanunvericiliklə müəyyən 

edilmiş qaydada razılaşdırılmalıdır. 

Maddə 3 4. Fitosanitar xidmətinin maliyyələşdirilməsi 

34.1. Dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətinin maliyyə mənbəyi dövlət büdcəsindən ayrılan, hüquqi və 

fiziki şəxslərə göstərilən fitosanitar xidmətlərə görə ödənilən vəsaitlər, könüllü ödənişlər və donor təşkilatların 

texniki maliyyə yardımlarından ibarətdir. 

34.2. Fitosanitar nəzarəti sahəsində aşağıdakı xərclər Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsinin 

vəsaiti hesabına maliyyələşdirilir: 

34.2.1. dövlət fitosanitar nəzarəti xidmətinin və onun tabeliyində olan təşkilatların saxlanılması xərcləri 

və maddi-texniki təminatı; 

34.2.2. qanunvericiliyə müvafiq olaraq bitki mühafizəsi və karantini sahəsində tədbirlərin həyata 


34.2.3. pestisidlərin ehtiyatının yaradılması və saxlanması; 

34.2.4. bitki mühafizəsi sahəsində elmi tədqiqat işlərinin aparılması, mütəxəssislərin hazırlanması və 

ixtisaslarının artırılması; 

34.2.5. məqsədli dövlət və regional proqramlar əsasında fitosanitar və aqrokimyəvi tədbirlərin 

aparılması; 

34.2.6. fitosanitar nəzarəti sahəsində Azərbaycan Respublikasının üzv olduğu beynəlxalq təşkilatlara 

üzvlük haqlarının ödənilməsi; 

34.2.7. qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər fitosanitar tədbirlər. 

34.3. Qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada hüquqi və fiziki şəxslərə göstərilən aşağıdakı 

fitosanitar xidmətləri həmin şəxslərin vəsaiti, könüllü ödənişlər və donor təşkilatların texniki-maliyyə yardımı 

hesabına ödənilir: 

34.3.1. pestisidlərin, bioloji preparatların və aqrokimyəvi maddələrin dövlət sınağı, qeydiyyatı və 

ekspertizası; 

34.3.2. müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada karantin nəzarətində olan 

materialların zərərsizləşdirilməsi; 

34.3.3. fitosanitar sertifikatların, idxal karantin icazələrinin, vahid uçot və hesabat formalarının və digər 

fitosanitar sənədlərin verilməsi; 

34.3.4. fitosanitar karantin baxışının, müayinəsinin və ekspertizasının aparılması; 

34.3.5. bitki və bitkiçilik məhsullarında, torpaqda və suda, bitki mühafizə vasitələrində toksikoloji 

analizlərin aparılması; 

34.3.6. karantin tətbiq edilən və xüsusi təhlükəli zərərli orqanizmlərə qarşı mübarizə tədbirləri istisna 

olmaqla, digər bitki mühafizə tədbirlərinin aparılması; 

34.3.7. qanunvericilikdə nəzərdə tutulan digər xidmətlər. 

34.4. Pestisidlərə, bioloji preparatlara və aqrokimyəvi maddələrə qeydiyyat şəhadətnamələrinin, idxal 

karantin icazəsinin və fitosanitar sertifikatlarının verilməsi üçün dövlət rüsumu ödənilir. 

I X f ə s i l 

FİTOSANİTAR NƏZARƏTİ HAQQINDA QANUNVERİCİLİYİN POZULMASINA GÖRƏ 


Maddə 3 5. Fitosanitar nəzarəti haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə 

məsuliyyət 

35.1. Fitosanitar nəzarəti haqqında qanunvericiliyin pozulmasında təqsirkar olan şəxslər Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

35.2. Fitosanitar nəzarəti haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində hüquqi və fiziki şəxslərə 

dəymiş ziyanın əvəzi Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik aktlarında nəzərdə tutulmuş qaydada ödənilir. 

Maddə 3 6. Mübahisələrin həlli 

Fitosanitar nəzarəti haqqında qanunvericiliyin pozulması ilə əlaqədar mübahisələr Azərbaycan 

424



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq, o cümlədən məhkəmə qaydasında həll edilir. 

X f ə s i l 

BEYNƏLXALQ ƏMƏKDAŞLIQ VƏ YEKUN MÜDDƏALAR 

Maddə 3 7. Fitosanitar nəzarəti sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq 

Fitosanitar nəzarəti sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı 

beynəlxalq müqavilələrə əsasən həyata keçirilir. 

Maddə 3 8. Qanunun qüvvəyə minməsi 

38.1. Bu Qanun dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir. 

38.2. Bu Qanun qüvvəyə mindiyi gündən “Bitki karantini haqqında” Azərbaycan Respublikasının 

Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci il, № 2, maddə 103; 1998-ci il, № 2, 

maddə 83; 2002-ci il, № 5, maddə 241, № 12, maddə 706; 2004-cü il, № 2, maddə 57), “Bitki mühafizəsi 

haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1997-ci 

il, № 4, maddə 274; 2002-ci il, № 5, maddə 241) və “Pestisidlər və aqrokimyəvi maddələr haqqında” 


maddə 396; 2003-cü il, № 1, maddə 7) qüvvədən düşmüş hesab edilsin. 

Bakı şəhəri, 12 may 2006-cı il 

№ 102-IIIQ 



425



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“İstehsalat və məişət tullantıları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa 




I. “İstehsalat və məişət tullantıları haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununa (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1998-ci il, №10, maddə 606; 2002-ci il, №4, (I kitab), maddə 165) 

aşağıdakı dəyişikliklər və əlavələr edilsin: 

1. Qanunun preambulası aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

“Bu Qanun zərərli qazlar, çirkab suları və radioaktiv tullantılar istisna olmaqla, istehsalat və məişət 

tullantılarının (bundan sonra - tullantıların) insan sağlamlığına və ətraf mühitə zərərli təsirinin qarşısının 

alınması, onların təhlükəli təsirinin azaldılması, təbiətdə ekoloji tarazlığın təmin olunması, habelə belə 

tullantıların təkrar xammal mənbələri kimi təsərrüfat dövriyyəsinə cəlb olunması məqsədi ilə tullantıların idarə 

olunması sahəsində Azərbaycan Respublikasının dövlət siyasətini və hüquqi münasibətləri müəyyən edir.”. 


2.1. ikinci, dördüncü və altıncı abzaslar aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

“istehsalat tullantıları - istehsal, yaxud işlərin (xidmətlərin) yerinə yetirilməsi prosesində əmələ gələn və 

ilkin istehlak xüsusiyyətlərini tam və ya qismən itirən xammal, material, maddə, yarımfabrikat, əşya və digər 

məhsulların qalıqları, habelə istehsal obyekti olmayan və öz istifadə olunma xüsusiyyətlərinə görə texnoloji 

prosesə daxil olmayan, yenidən əmələ gələn eyni mənşəli əşya və maddələr; 

təhlükəli tullantılar - tərkibində təhlükəli xüsusiyyətlərə malik partlayıcı, yanma qabiliyyətli, oksidləşdirici, 

toksiki, infeksion, korroziya təsirinə malik və ekotoksiki maddələr olan, əhalinin sağlamlığı və ətraf mühit 

üçün bilavasitə və ya potensial təhlükə yaradan tullantılar; 

təkrar xammal - texniki və ya texnoloji imkanlar, həmçinin iqtisadi səmərəlilik nəzərə alınmaqla 

təsərrüfat fəaliyyətində təkrar istifadə oluna bilən tullantılar;”; 

2.2. aşağıdakı məzmunda on birinci – iyirmi doqquzuncu abzaslar əlavə edilsin: 

“tullantılar - qanunvericiliyin müddəalarına müvafiq olaraq kənarlaşdırılan, kənarlaşdırma üçün nəzərdə 

tutulan, kənarlaşdırılmalı olan maddə və əşyalar; 

tullantıların idarə olunması - tullantıların əmələ gəldiyi fəaliyyət prosesi, habelə tullantıların yığılması 

(toplanması), çeşidlənməsi, daşınması, yerləşdirilməsi, emalı, istifadəsi, utilizasiyası, zərərsizləşdirilməsi və 

basdırılması üzrə fəaliyyət; 

tullantıların yığılması (toplanması) - tullantıların sonradan istifadə edilməsi, utilizasiyası və ya 

basdırılması (məhv edilməsi) məqsədi ilə icazə verilmiş yerlərdə müvəqqəti yerləşdirilməsi; 

tullantıların çeşidlənməsi - tullantıların müəyyən əlamətlərinə (növünə, tərkibinə, xüsusiyyətinə və s.) görə 

toplanması; 

tullantıların daşınması - tullantıların əmələ gəldiyi, yerləşdirildiyi, istifadə və utilizasiya edildiyi, 

zərərsizləşdirildiyi, basdırıldığı və ya məhv edildiyi yerlər və obyektlər arasında daşınması; 

tullantıların utilizasiyası - tullantılardan lazımi materialların və enerjinin ayrılaraq təkrar istifadə üçün yararlı 

hala salınması; 

tullantıların basdırılması – sonradan istifadəyə yararlı olmayan tullantılardan ətraf mühitə zərərli təsirin 

qarşısını almaq məqsədi ilə onların xüsusi ayrılmış yerlərdə müvafiq qaydada təcrid edilməsi; 

tullantıların istifadəsi - tullantılardan malların (məhsulların) istehsalında və ya enerji əldə edilməsində 

istifadə olunması; 

tullantıların yerləşdirilmə obyekti - tullantıların yerləşdirilməsi üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi təchiz 

edilmiş qurğu (poliqon, şlam-anbar və başqaları); 

tullantıların sərhədlərarası daşınması - ən azı iki dövlətin mənafeyinə toxunmaq şərti ilə tullantıların bir 

dövlətin ərazisindən digər dövlətin ərazisinə və ya ərazidən keçməklə, yaxud hər hansı dövlətin yurisdiksiyası 

altında olmayan əraziyə və ya ərazidən keçməklə daşınması; 

tibbi tullantılar - səhiyyə və baytarlıq obyektlərində və tibbi manipulyasiya zamanı əmələ gələn 

tullantılar; 

təhlükəli tullantıların pasportları - təhlükəli tullantıların müvafiq tullantı növünə və təhlükəlilik dərəcəsinə 

aidiyyətini təsdiq edən, onların tərkibi barədə məlumat verən sənəd; 

tullantıların növü - tullantıların təsnifatı sisteminə uyğun olaraq ümumi əlamətlərə malik olan tullantılar; 

tullantıların istehsalçısı - fəaliyyəti nəticəsində təhlükəli və ya digər tullantıların əmələ gəlməsinə səbəb 

olan istənilən şəxs, yaxud bu şəxs məlum olmadıqda tullantıların sahibi olan və/və ya onlara nəzarəti həyata 

426



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

keçirən şəxs; 

tullantıların sahibi (mülkiyyətçisi) - tullantıların istehsalçısı, yaxud onların sahibi olan fiziki və ya 

hüquqi şəxs; 

texnoloji proses - istehsalat vahidinin işə salınmasının təsdiq edilmiş müddəti ilə texnoloji reqlamentə 

uyğun fəaliyyəti; 

istehsalat tullantılarının əmələ gəldiyi yerlər - onların əmələ gəldiyi texnoloji proses, yaxud istehsal 

sahələri (müəssisələr); 

tullantıların identifikasiyası - pasport məlumatları və ya yoxlama sınaqları əsasında konkret təhlükəli 

tullantıların hansı tullantı növünə və xüsusiyyətinə aidiyyətinin müəyyən edilməsi proseduru; 

az tullantılı texnologiya - ənənəvi üsullarla müqayisədə məhsulun alınması nəticəsində tullantıların 

nisbətən az həcmdə əmələ gəlməsinə imkan verən istehsalat prosesi.”. 


3.1. adında və mətnində “Tullantılar haqqında” sözləri “Tullantıların idarə olunması sahəsində” sözləri 

ilə əvəz edilsin; 

3.2. aşağıdakı məzmunda ikinci hissə əlavə edilsin: 

“Zərərli qazlar, çirkab suları və radioaktiv tullantıların idarə olunması Azərbaycan Respublikasının 

müvafiq qanunvericiliyi ilə tənzimlənir.”. 

4. 3-cü maddədə “tullantılarla bağlı” sözləri “tullantıların idarə olunması sahəsində” sözləri ilə əvəz 

edilsin. 

5. 4-cü maddə üzrə: 

5.1. adında və birinci abzasda “Tullantılarla bağlı” sözləri “Tullantıların idarə olunması sahəsində” 

sözləri ilə, dördüncü abzasda “tullantılarla bağlı” sözləri “tullantıların idarə olunması sahəsində” sözləri ilə, on 

birinci abzasda “tullantılarla bağlı fəaliyyət göstərən” sözləri “tullantıların idarə olunması sahəsində çalışan” 

sözləri ilə əvəz edilsin, beşinci abzas çıxarılsın; 

5.2. aşağıdakı məzmunda beşinci–yeddinci abzaslar əlavə edilsin, altıncı–on ikinci abzaslar müvafiq 

olaraq səkkizinci–on dördüncü abzaslar hesab edilsinlər: 

“təhlükəli tullantıların ekoloji baxımdan əsaslandırılmış idarəetmə sistemini yaratmaqla, onların 

sərhədlərarası daşınmasının minimuma endirilməsi; 

təhlükəli və başqa tullantıların ekoloji cəhətdən özünü doğrultmuş üsullarla onların əmələ gəldiyi 

mənbənin mümkün qədər yaxınlığında istifadəsi və zərərsizləşdirilməsi; 

təhlükəli tullantıların yarandığı yerlərdə onların azaldılması və minimuma endirilməsi məqsədi ilə az tullantılı 

texnologiyaların yaradılması və tətbiqi;”. 

5.3. səkkizinci abzas aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

“Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq, təhlükəli tullantıların təsnifatı və 

pasportlaşdırılması əsasında onların dövlət uçotunun aparılması.”. 


6.1. adında və birinci abzasda “Tullantılarla bağlı fəaliyyət” sözləri “Tullantıların idarə olunması üzrə” 

sözləri ilə, ikinci abzasda “tullantılarla bağlı” sözləri “tullantıların idarə olunması sahəsində” sözləri ilə, 

yeddinci abzasda “tullantılarla bağlı fəaliyyətdə” sözləri “tullantıların idarə olunmasında” sözləri ilə, onuncu 

abzasda “tullantılarla bağlı fəaliyyətə” sözləri “tullantıların idarə olunmasına” sözləri ilə, on səkkizinci abzasda 

“tullantılarla bağlı fəaliyyətin” sözləri “tullantıların idarə olunmasının” sözləri ilə əvəz edilsin; 

6.2. doqquzuncu abzas aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

“Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyinə uyğun olaraq tullantıların sərhədlərarası 

daşınması qaydalarının müəyyənləşdirilməsi;”; 

6.3. on birinci və on ikinci abzaslar aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

“tullantıların idarə olunmasına dair dövlət standartlarının, normalarının və normativlərinin işlənib 

hazırlanması və tətbiq edilməsi; 

tullantıların əmələ gəlməsi anından tam kənarlaşdırılmasına qədər onların dövlət uçotunun və 

hesabatlarının aparılması”; 

6.4. aşağıdakı məzmunda on doqquzuncu–iyirmi ikinci abzaslar əlavə edilsin, on doqquzuncu abzas 

iyirmi üçüncü abzas hesab edilsin: 

“Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada tullantılarla bağlı fəaliyyət 

nəticəsində çirklənmiş sahələrin bərpa edilməsi; 

tullantıların emalı üzrə qurğuların sertifikatlaşdırılması və onların yerləşdirildiyi yerlərin qeydiyyata 

alınması, həmçinin təhlükəli tullantıların idarə edilməsi üzrə tələblərin həyata keçirilməsi; 

tullantıların idarə olunması ilə bağlı qaydaların (daşınma, saxlanma və s.) işlənilməsi və bu qaydaların 

icrasının təmin edilməsi mexanizminin hazırlanması; 

427



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

hər bir təhlükəli tullantı daşıyıcısının uçotunun aparılması və hər bir təhlükəli tullantı istehsalçısının hər 

il əmələ gələn, emal olunan, utilizasiya və saxlanılan tullantıların növünü, miqdarını, eləcə də emal və basdırılma 

üsullarını göstərməklə uçotunun aparılması.”. 

7. 6-cı maddənin mətni aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

“Xammal, material, yarımfabrikat, digər əşya və ya məmulatların, habelə malların (məhsulların) 

istifadəsi nəticəsində əmələ gəlmiş tullantılar üzərində mülkiyyət hüququ onları əmələ gətirən mənbələrin 

mülkiyyətçisinə məxsusdur. Tullantılar üzərində mülkiyyət hüququ tullantıların özgəninkiləşdirilməsi haqqında 

alqı-satqı, mübadilə, bağışlama müqaviləsi və ya digər sövdələşmə əsasında başqa şəxsə verilə bilər. 

Mülkiyyətçi tullantılardan təkrar xammal kimi istifadə edilməsini və onların təkrar emal üçün digər 

müəssisələrə göndərilməsini təmin etməli, istehsal prosesində və xidmət sahələrində əmələ gələn, təkrar xammal 

kimi istifadə olunan, təkrar emal üçün digər müəssisələrə göndərilən, ləğv edilməsi məqsədi ilə müvəqqəti 

saxlanılan və ləğv edilməyə göndərilən tullantıların uçotunu aparır və bu barədə müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanlarına məlumat təqdim edir. 

Təhlükəli tullantıların ləğv edilməsi mövcud qanunvericiliyə əsasən müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanlarının icazəsi və nəzarəti altında həyata keçirilir. 

Təhlükəli tullantıların mülkiyyətçisi təhlükəli tullantıları başqa şəxsin mülkiyyətinə keçirə, əgər həmin 

şəxsin təhlükəli tullantıların idarə edilməsi sahəsində fəaliyyəti həyata keçirməyə hüququ varsa, mülkiyyətçi 

kimi qalaraq təhlükəli tullantılara sahiblik, istifadə və ya sərəncam hüququnu ona verə bilər. 

Tullantıların üzərində mülkiyyət hüququndan imtina etmək məqsədi ilə onların mülkiyyətçi tərəfindən 

atıldığı, yaxud hər hansı başqa yolla saxlanıldığı təqdirdə mülkiyyətində, sərəncamında və ya istifadəsində 

atılmış tullantıların yerləşdiyi torpaq sahəsi, su tutarı və ya başqa bir obyektin olduğu şəxs onların istifadəsinə 

başlamaqla və ya mülki qanunvericiliyə uyğun olaraq onların şəxsi mülkiyyətə çevrilməsini təsdiq edən digər 

hərəkətləri etməklə onları öz mülkiyyətinə çevirə bilər.”. 

8. Qanunun II fəslinin adında “Tullantılarla bağlı fəaliyyətə” sözləri “Tullantıların idarə olunmasına 

dair” sözləri ilə əvəz edilsin. 


“Maddə 7. Bina, tikili, qurğu və digər obyektlərin layihələndirilməsi, tikintisi, yenidən qurulması, 

konservasiyası və ləğvinə aid tələblər 

İstismarı zamanı tullantıların əmələ gəldiyi bina, tikili, qurğu və digər obyektlərin layihələndirilməsi, 

tikintisi, yenidən qurulması, konservasiyası və ləğvi zamanı fiziki və hüquqi şəxslər: 

ətraf mühitin və insan sağlamlığının qorunması sahəsində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi 

ilə müəyyən edilmiş ekoloji, sanitar və digər tələblərə əməl etməyə; 

əmələ gələn tullantıların istifadəsi, zərərsizləşdirilməsi barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən 

müsbət rəy verilmiş texniki və texnoloji sənədlərə malik olmağa borcludurlar. 

Yaşayış binalarının, habelə istismarı zamanı tullantıların əmələ gəldiyi müəssisə, bina, tikili, qurğu və 

digər obyektlərin layihələndirilməsi zamanı tullantıların idarə olunması sahəsində müəyyən edilmiş qaydalara, 

normativlərə və tələblərə uyğun olaraq, belə tullantıların yığılması üçün yerlər (meydanlar) nəzərdə 

tutulmalıdır.”. 

10. 8-ci maddənin birinci hissəsində: 

10.1. üçüncü abzasın əvvəlinə “təhlükəli” sözü əlavə edilsin; 

10.2. beşinci abzasda “tullantıları” sözündən sonra “müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 

müəyyən edilmiş qaydada” sözləri əlavə edilsin. 

11. 9-cu maddənin yeddinci, səkkizinci və doqquzuncu abzasları aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

yerləşdirildiyi, yaxud saxlanıldığı yerlərdə tullantıların ətraf mühitdən təcrid olunması; 

tullantıların əmələ gəldiyi və ya onların emal edildiyi müəssisələrdə tullantıların texnoloji prosesdə 

təkrar xammal kimi istifadə olunmasının təşkil edilməsi; 

tullantıların ətraf mühitə təsirinin azaldılması üçün onların emalının və zərərsizləşdirilməsinin bioloji, 

fiziki-kimyəvi, mexaniki-texniki, termik və digər üsullarla həyata keçirilməsi;”. 

12. 11-ci maddənin üçüncü hissəsi aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

“Şəhər və digər yaşayış məntəqələri, meşə-park, kurort, müalicə-sağlamlıq və rekreasiya zonalarının 

ərazisində, su mənbələrinin və mineral bulaqların sanitar mühafizə zonalarında, çatlı süxurların və sulu 

təbəqələrin səthə çıxdığı yerlərdə, habelə içməli su təchizatı və təsərrüfat-məişət ehtiyacları üçün istifadə olunan 

yeraltı su obyektlərinin sututar sahələrində, eyni zamanda, faydalı qazıntı yataqlarının olduğu yerlərin 

çirklənməsinə və yeraltı işlərin aparılmasına təhlükə yarandığı hallarda faydalı qazıntı laylarının olduğu və 

yeraltı işlərin aparıldığı yerlərdə tullantıların basdırılması qadağandır.”. 


13.1. maddənin adı aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

428



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Şəhərlərin və digər yaşayış məntəqələrinin ərazisində tullantıların idarə olunmasına dair tələblər”; 

13.2. maddənin ikinci və üçüncü hissəsinin əvvəlindəki “Yaşayış” sözü “Şəhərlərin və digər yaşayış” 

sözləri ilə əvəz edilsin. 

14. Bu Qanunun II fəslinə aşağıdakı redaksiyada 12-1, 12-2, 12-3, 12-4, 12-5 və 12-6-cı maddələr əlavə 

edilsin: 

“Maddə 12-1. Bərk məişət tullantıları poliqonlarına dair tələblər 

Bərk məişət tullantıları poliqonlarının yerləşdirilməsi və qurulması üçün sahə şəhər və digər yaşayış 

məntəqələrinin və şəhərətrafı zonaların planlaşdırılması və tikilməsi üzrə təsdiq olunmuş baş planlara və ya 

layihələrə uyğun olaraq ayrılmalıdır. Bərk məişət tullantıları poliqonlarının yerləşdirilməsi və qurulması üçün 

ərazi ekoloji normalara və Azərbaycan Respublikasının insan sağlamlığı və ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində 

digər qanunvericilik aktlarına cavab verməlidir. 

Bərk məişət tullantıları poliqonlarında müəssisələrin tullantılarının yerləşdirilməsi ekoloji, sanitarepidemioloji 

qaydaların və Azərbaycan Respublikasının digər normativ hüquqi aktlarının tələblərinə uyğun 


Onların öz-özünə alışıb yanmasının qarşısının alınması və xəbərdarlıq edilməsi üzrə tədbirlər nəzərdə 

tutulmalıdır. 

Maddə 12-2. Əlvan və qara metal tullantılarının idarə olunması və onların özgəninkiləşdirilməsinə 

tələblər 

Hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən əlvan və qara metal tullantılarının idarə olunması və onların 

özgəninkiləşdirilməsi Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir. 

Maddə 12-3. Təhlükəli tullantıların idarə olunmasına dair tələblər 

Ətraf mühitə və insan sağlamlığına zərərli təsirin təhlükəlilik dərəcəsindən asılı olaraq, təhlükəli 

tullantılar müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının tullantıların idarə olunması sahəsində müəyyən etdikləri 

meyarlara uyğun olaraq təhlükəlilik dərəcələrinə bölünürlər. 

Fəaliyyəti prosesində təhlükəli tullantıların əmələ gəldiyi fiziki və hüquqi şəxslər bu 

tullantıların konkret hansı təhlükəlilik dərəcəsinə aid olduğunu tullantıların idarə olunması sahəsində müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən təsdiq edilmiş qaydada müəyyən etməlidirlər. 

Təhlükəli tullantılar üçün pasport tərtib edilməlidir. Təhlükəli tullantıların pasportu təhlükəli 

tullantıların tərkibi və xüsusiyyətləri barədə məlumatlar, onların təhlükəlilik dərəcələrinin qiymətləndirilməsi 

əsasında tərtib olunur. Pasportlaşdırma qaydasını Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 


Fiziki və hüquqi şəxslərin təhlükəli tullantıların əmələ gəlməsinə şərait yaradan fəaliyyəti ətraf mühit və 

insan sağlamlığı baxımından tullantıların təhlükəsiz idarə olunmasını təmin etmək üçün texniki və ya digər 

imkanlar olmadıqda, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada məhdudlaşdırıla 

və ya qadağan edilə bilər. 

Maddə 12-4. Tibbi tullantıların idarə olunmasına dair tələblər 

Tibbi tullantıların idarə olunmasına dair tələblər Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı tərəfindən müəyyən olunur. 

Müalicə-profilaktik və baytarlıq müəssisələrinin fəaliyyət profilindən asılı olmayaraq tibbi tullantılar 

toksiki və yoluxdurucu təhlükəlilik növünə görə qruplaşdırılır. Tibbi tullantıların hansı təhlükəlilik növünə aid 

edilməsi Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunur. 

Maddə 12-5. Neft, qaz və elektroenergetika sənayesində tullantıların idarə olunması 

Neft, qaz və elektroenergetika sənayesində tullantıların idarə olunması müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən qəbul edilən normativ hüquqi aktla tənzimlənir. 

Maddə 12-6. Təhlükəli istehsalat və məişət tullantılarının, habelə təhlükəli tibbi tullantı-ların idarə 

olunması sahəsində işləmələrinə icazə verilmiş şəxslərin peşə hazırlığına dair tələblər 

Təhlükəli istehsalat və məişət tullantılarının, habelə təhlükəli tibbi tullantıların idarə olunması sahəsində 

işləmələrinə icazə verilmiş şəxslər (işçilər) təhlükəli tullantılarla işləmək hüququ barədə şəhadətnamələrlə 

(sertifikatlarla) təsdiqlənən peşə hazırlığına malik olmalıdırlar. 

İşçilərin təhlükəli tullantılarla, habelə təhlükəli və son dərəcə təhlükəli tibbi tullantılarla işə buraxılmasına 

görə məsuliyyəti təşkilatın müvafiq vəzifəli şəxsi daşıyır.”. 

15. 13-cü maddənin üçüncü və dördüncü hissələri aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

“Təhlükəli istehsalat və məişət tullantılarının, habelə təhlükəli tibbi tullantıların nəqliyyat vasitələrində 

daşınması qaydası bu sahədə mövcud olan dövlət standartları və normativləri əsasında müəyyən olunur. 

Təhlükəli tullantıların daşınması aşağıdakı şərtlərlə həyata keçirilməlidir: 

təhlükəli tullantıların daşınmasına dair bildiriş; 

təhlükəli tullantıların pasportunun olması; 

429



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

xüsusi avadanlıqlar və işarələrlə təchiz olunmuş nəqliyyat vasitəsinin olması; 

təhlükəli tullantıların nəqliyyat vasitəsində daşınması ilə bağlı təhlükəsizlik tələblərinə əməl olunması; 

təhlükəli tullantıların miqdarını, onların daşınma məqsədini və təyinat yerini göstərən sənədlərin olması.”. 

16. 14-cü maddə aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

“Maddə 14. Tullantıların sərhədlərarası və tranzit daşınması 

Təhlükəsiz emalı mümkün olmayan, habelə tranzit daşınmaq, basdırılmaq və zərərsizləşdirilmək 

məqsədi ilə bu tullantıların Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi qadağandır. Tullantıların istifadə edilmək 

məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının ərazisinə idxalı, habelə ixracı və tranzit daşınmaları qanunvericilikdə 

nəzərdə tutulmuş səlahiyyətli orqan tərəfindən verilən icazə əsasında həyata keçirilir. 

Təhlükəli tullantıların sərhədlərarası daşınması qaydası Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunur.”. 

17. 18-ci maddənin ikinci hissəsi aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

“Tullantıların yığılması (toplanması), yerləşdirilməsi, istifadəsi və zərərsizləşdirilməsinə görə haqq tullantıların 

həcminin (kütləsinin), növünün və digər xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması ilə müəyyən edilir və çirkləndirici 

tərəfindən ödənilir.”. 

18. 19-cu maddənin ikinci hissəsində “tullantılar” sözündən sonra “, habelə təhlükəli tullantılar” sözləri 

əlavə edilsin. 



№ 341-IIIQD 



430



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Ekoloji təhlükəsizlik haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa və 

Azərbaycan Respublikasının inzibati xətalar məcəlləsinə əlavələr və 

dəyişikliklər edilməsi barədə 



I. “Ekoloji təhlükəsizlik haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1999-cu il, №8, maddə 471; 2004-cü il, №2, maddə 57) aşağıdakı 

əlavələr və dəyişikliklər edilsin: 

1. 4-cü maddənin 1-ci hissəsinə aşağıdakı məzmunda 1.7-ci bənd əlavə edilsin: 

“1.7. ətraf mühitə və insan sağlamlığına mənfi təsir göstərən vibrasiya və səs-küy çirklənməsi 

səviyyələrinin nizama salınması.”. 

2. 5-ci maddənin 2-ci hissəsinə aşağıdakı məzmunda 2.6-cı bənd əlavə edilsin, 2.6-2.8-ci bəndlər 

müvafiq olaraq 2.7-2.9-cu bəndlər hesab edilsin: 

“2.6. ətraf mühitə və insan sağlamlığına mənfi təsir göstərən vibrasiya və səs-küy çirklənməsi 

normalarının müəyyən etmək;”. 

II. Azərbaycan Respublikası İnzibati Xətalar Məcəlləsinə (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik 

Toplusu, 2000-ci il, №8, I kitab, maddə 584; 2001-ci il, №1, maddə 24, №3, maddə 139, №7, maddə 455, №11, 

maddələr 680, 698, №12, maddə 731; 2002-ci il, №1, maddə 9, №4, I kitab, maddə 165, №5, maddələr 234, 

237, 239, №6, maddə 326, №8, maddə 463, №12, maddə 692; 2003-cü il, №1, maddələr 3, 13, 23, №4, 

maddələr 177, 178, №5, maddə 228, №6, maddələr 257, 276, 279, №8, maddələr 407, 425, №12, I kitab, 

maddələr 676, 696, II kitab, maddələr 713, 714; 2004-cü il, №1, maddələr 6, 7, 10, 13, №4, maddələr 200, 201, 

204, №5, maddələr 313, 314, 317, 321, №6, maddə 397, №8, maddələr 596, 597, №10, maddələr 762, 779, 

№11, maddə 900, №12, maddə 973; 2005-ci il, №1, maddələr 5, 6, №2, maddə 61, №4, maddələr 272, 273, 275, 

278, №6, maddələr 462, 466, №7, maddə 576, №8, maddələr 691, 692, №10, maddələr 875, 877, 904, №11, 

maddələr 993, 994, 995, №12, maddələr 1083, 1085; 2006-cı il, №2, maddələr 64, 68, №3, maddələr 219, 220, 

223, 225, №5, maddə 385, №6, maddə 478, №11, maddələr 923, 924, 932, №12, maddələr 1005, 1020, 1024; 

2007-ci il, №1, maddələr 3, 4, №2, maddələr 65, 68, №5, maddələr 397, 398, 401, 440; №6, maddələr 560, 561, 

562, 579; 2007-ci il 1 may tarixli 322-IIIQD nömrəli, 31 may tarixli 357-IIIQD nömrəli, 16 iyun tarixli 391- 

IIIQD nömrəli, 1 oktyabr tarixli 421-IIIQD, 422-IIIQD, 424-IIIQD nömrəli, 9 oktyabr tarixli 430-IIIQD 

nömrəli, 19 oktyabr tarixli 455-IIIQD nömrəli və 6 noyabr tarixli 478-IIIQD, 481-IIIQD qanunları) aşağıdakı 

dəyişiklik və əlavə edilsin: 

1. 76.2-ci maddənin dispozisiya hissəsindən “səs küyün, vibrasiyanın,” sözləri çıxarılsın. 

2. Məcəllənin 113.0-113.0.12-ci maddələri müvafiq olaraq 113.1-113.1.12-ci maddələri hesab edilsin və 

113.1.12-ci maddəsində “113.0.1-113.0.11” rəqəmləri “113.1.1-113.1.11” rəqəmləri ilə əvəz edilsin. 

3. Məcəlləyə aşağıdakı məzmunda 113.2-ci maddə əlavə edilsin: 

“113.2. Ətraf mühitə və insan sağlamlığına mənfi təsir göstərən vibrasiya və səs-küy çirklənməsi 

normalarının pozulmasına görəfiziki 

şəxslər şərti maliyyə vahidi məbləğinin üç yüz mislindən səkkiz yüz mislinədək miqdarda, hüquqi 

şəxslər şərti maliyyə vahidi məbləğinin səkkiz min mislindən on iki min mislinədək miqdarda cərimə edilir.”. 



502-IIIQD 



431



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Təbii müalicə ehtiyatları, müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar haqqında 


Bu Qanun Azərbaycan Respublikası ərazisində təbii müalicə ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma 

yerlərinin və kurortların öyrənilməsi, istifadəsi, inkişafı və mühafizəsi sahəsində yaranan münasibətləri 

tənzimləyir. 


1.0. Bu Qanunda aşağıdakı anlayışlardan istifadə edilir: 

1.0.1. təbii müalicə ehtiyatları – xəstəliklərin müalicəsi, profilaktikası və istirahətin təşkili üçün 

yararlı olan mineral sular, müalicəvi palçıqlar, müalicəvi Naftalan nefti, şor göllər, müalicəvi iqlim, çimərliklər 

və s.; 

1.0.2. müalicə-sağlamlaşdırma yeri – təbii müalicə ehtiyatlarına malik təbiət ərazisi; 

1.0.3. kurort – təbii müalicə ehtiyatlarına malik olan, müalicə-sağlamlıq müəssisələri, qurğuları və 

turizm infrastrukturu obyektləri yerləşən xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazisi; 

1.0.4. kurort fəaliyyəti – təbii müalicə ehtiyatlarından istifadə əsasında xəstəliklərin müalicəsi, 

profilaktikası və istirahətin təşkili üzrə həyata keçirilən elmi-praktiki fəaliyyət növlərinin məcmusu; 

1.0.5. sanatoriya-kurort müəssisələri – müalicə-sağlamlaşdırma yerlərində və kurortların ərazisində 

yerləşən, mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq müalicə-sağlamlaşdırma xidmətləri 

göstərən müəssisələr (sanatoriyalar, pansionatlar, istirahət evləri, idman-sağlamlıq düşərgələri və s.); 

1.0.6. sanitariya mühafizə zonası – təbii müalicə ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin, 

kurortların və onlara bitişik sahələrin çirklənməkdən və vaxtından əvvəl tükənməkdən qorunmasını təmin etmək 

məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyənləşdirilmiş təsərrüfatçılıq, yaşayış və 

təbiətdən istifadə rejiminə malik ərazi; 

1.0.7. Azərbaycan Respublikasının kurort fondu – dövlət uçotuna alınmış bütün növ təbii müalicə 

ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların məcmusu. 

Maddə 2. Təbii müalicə ehtiyatları, müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar haqqında 

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi 

2.1. Təbii müalicə ehtiyatları, müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar haqqında Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasından, “Xüsusi mühafizə olunan 

təbiət əraziləri və obyektləri haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunundan, bu Qanundan, digər müvafiq 

normativ hüquqi aktlardan və Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdən ibarətdir. 

2.2. Bu Qanun müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar, turizm və rekreasiya zonaları daxilində, 

həmçinin onların sərhədlərindən kənarda yerləşən təbii müalicə ehtiyatlarının istifadəsi və mühafizəsi ilə bağlı 

yaranan münasibətləri tənzimləyir. 

Maddə 3. Ərazinin müalicə-sağlamlaşdırma yeri və kurort kimi tanınması 

3.1. Müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinə və kurortlara təbii müalicə ehtiyatlarına malik təbiət əraziləri 

aid edilə bilər. 

3.2. Ərazinin müalicə-sağlamlaşdırma yeri və kurort kimi tanınması həmin ərazinin və orada mövcud 

olan təbii müalicə ehtiyatlarının tibbi-bioloji, kurortoloji, geoloji, hidrogeoloji və digər tədqiqatları əsasında 


3.3. Azərbaycan Respublikasında müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar beynəlxalq, respublika 

və yerli əhəmiyyətli kateqoriyalara bölünür. Müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların təşkili, ləğvi, 

onların kateqoriyalara aid edilməsi Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həyata keçirilir. 

3.4. Hər bir kurortun fəaliyyət qaydası və xüsusiyyətləri həmin kurortun əhəmiyyətindən asılı olaraq 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş əsasnamə ilə müəyyən olunur. Kurortlar haqqında 

nümunəvi əsasnamə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir. 

Maddə 4. Təbii müalicə ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların öyrənilməsi, 

istifadəsi, inkişafı və mühafizəsi sahəsində dövlətin səlahiyyətləri 

4.1. Təbii müalicə ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların öyrənilməsi, 

istifadəsi, inkişafı və mühafizəsi sahəsində dövlətin səlahiyyətləri aşağıdakılardır: 

4.1.1. sanatoriya-kurort müalicəsinin və istirahətin təşkili sahəsində dövlət siyasətinin əsas 

istiqamətlərini müəyyən etmək; 

4.1.2. təbii müalicə ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların öyrənilməsi, 

istifadəsi, inkişafı və mühafizəsi sahəsində dövlət proqramlarını hazırlamaq və həyata keçirmək; 

4.1.3. təbii müalicə ehtiyatlarından, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərindən və kurortlardan istifadə 

qaydasını və rejimini müəyyən etmək; 

432



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

4.1.4. kurort fondunun dövlət uçotunu aparmaq; 

4.1.5. təbii müalicə ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların mühafizəsini 

təmin etmək, sanitariya mühafizə zonalarının rejimini və sərhədlərini müəyyən etmək; 

4.1.6. təbii müalicə ehtiyatlarının işlənməsinə, səmərəli istifadəsinə və mühafizəsinə dövlət nəzarətini 


4.1.7. kurortların inkişaf proqramlarının, habelə kəşf edilmiş təbii müalicə ehtiyatlarının dövlət 

ekspertizasını həyata keçirmək; 4.1.8. kurort fondunun genişləndirilməsi və ondan istifadənin səmərəliliyini 

artırmaq məqsədi ilə elmi tədqiqatların aparılmasını təşkil etmək; 

4.1.9. sanatoriya-kurort müalicəsi sahəsində kadrlar hazırlamaq; 

4.1.10. müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların inkişafı üçün dövlət investisiyalarını, eləcə 

də xarici investisiyaları cəlb etmək; 

4.1.11. təbii müalicə ehtiyatlarının işlənməsi, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların tədqiqi 

və istifadəsi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığa şərait yaratmaq. 

4.2. Dövlət müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların inkişafı sahəsində fəaliyyət göstərən 

hüquqi və fiziki şəxslərə güzəştli kreditlər verə bilər. 

Maddə 5. Təbii müalicə ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların istifadəsi, 

inkişafı və mühafizəsi sahəsində bələdiyyələrin səlahiyyətləri 

5.0. Təbii müalicə ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların istifadəsi, inkişafı 

və mühafizəsi sahəsində bələdiyyələrin səlahiyyətləri aşağıdakılardır: 

5.0.1. özlərinin mülkiyyətində, istifadəsində və icarəsində olan torpaqlarda qanunvericiliklə müəyyən 

edilmiş qaydada müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar yaratmaq; 

5.0.2. müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların istifadəsi, inkişafı və mühafizəsi sahəsində 

dövlət proqramlarının həyata keçirilməsində iştirak etmək; 

5.0.3. öz səlahiyyətləri daxilində təbii müalicə ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin, 

kurortların və onların torpaqlarının səmərəli istifadəsinə və mühafizəsinə nəzarət etmək; 

5.0.4. yerli əhəmiyyətli kurortların istifadəsi və mühafizəsi üzrə qərarlar qəbul etmək; 

5.0.5. öz səlahiyyətləri daxilində beynəlxalq əməkdaşlığın həyata keçirilməsində iştirak etmək. 

Maddə 6. Təbii müalicə ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların öyrənilməsi, 

istifadəsi, inkişafı və mühafizəsi sahəsində fəaliyyətin əlaqələndirilməsi 

Təbii müalicə ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların öyrənilməsi, istifadəsi, 

inkişafı və mühafizəsi sahəsində fəaliyyətin əlaqələndirilməsini müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həyata keçirir. 

Maddə 7. Təbii müalicə ehtiyatlarının mənsubiyyəti 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində təbii müalicə ehtiyatları hər hansı hüquqi və fiziki şəxslərin 

hüquqlarına və mənafelərinə xələl gətirmədən Azərbaycan dövlətinə mənsubdur. 

Maddə 8. Təbii müalicə ehtiyatlarından istifadə hüququ 

8.1. Təbii müalicə ehtiyatları istifadəyə xəstəliklərin müalicəsi, profilaktikası və istirahətin təşkili 

məqsədi ilə qanunvericiliyə uyğun olaraq verilə bilər. 

8.2. Təbii müalicə ehtiyatları hüquqi və fiziki şəxslərin istifadəsinə verilərkən onların hüquqi statusu, 

rejimi və məqsədli təyinatı saxlanılır. 

8.3. Təbii müalicə ehtiyatlarından istifadə qaydasının pozulması hallarında onlardan istifadə hüququ 

qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qaydada dayandırıla və ya ona xitam verilə bilər. Təbii müalicə 

ehtiyatlarından istifadə hüququnun dayandırılması və ya ona xitam verilməsi təqsirli şəxsləri qanunvericilikdə 

nəzərdə tutulmuş digər məsuliyyət növlərindən azad etmir. 

Maddə 9. Mineral suların, müalicəvi palçıqların və digər təbii müalicə ehtiyatları yataqlarının 

işlənməsi 

9.1. Mineral suların, müalicəvi palçıqların və digər təbii müalicə ehtiyatlarının müalicəvi xassələri, 

onların insan orqanizminə təsirinin xüsusiyyətləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən elmi tədqiqatlar, 

çoxillik təcrübələr nəzərə alınmaqla müəyyən edilir. 

9.2. Müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortların ərazisində mövcud olan mineral suların, müalicəvi 

palçıqların və digər təbii müalicə ehtiyatları yataqlarının işlənməsi qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada 

ixtisaslaşdırılmış geoloji və hidrogeoloji müəssisələr tərəfindən həyata keçirilir. 

9.3. Mineral suların, müalicəvi palçıqların və digər təbii müalicə ehtiyatlarının hasilatı və istifadəsi 

texnologiyası yataqların vaxtından əvvəl tükənməməsinə, çirklənməməsinə və təbii müalicə ehtiyatlarının öz 

müalicəvi xassələrini itirməməsinə təminat verməlidir. 

9.4. Təbii müalicə ehtiyatlarının işlənməsinə, istifadəsinə və mühafizəsinə dövlət nəzarəti müvafiq 


Maddə 10. Təbii müalicə ehtiyatlarından kurortdankənar şəraitdə istifadə edilməsi 

433



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Təbii müalicə ehtiyatlarının kurortdankənar şəraitdə (tibb müəssisələrində, ev şəraitində və s.) 

istifadəsinə həmin təbii müalicə ehtiyatlarının keyfiyyət standartlarının tələblərinə və istifadəsi haqqında 

təlimata riayət edilmək şərtilə yol verilir. 

Maddə 11. Kurortlarda tibb fəaliyyəti 

11.1. Müalicə-profilaktika prosesini həyata keçirən sanatoriya-kurort müəssisələri bu Qanunun 11.3- 

cü maddəsinə uyğun olaraq tibb müəssisələrinin statusunu əldə edirlər. 

11.2. Kurortlarda müalicə-sağlamlaşdırma məqsədi ilə təbii müalicə ehtiyatlarından istifadə olunması 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş konkret göstəriş və əks-göstərişlərə uyğun həyata 

keçirilir. 

11.3. Müalicə-profilaktika prosesini həyata keçirən sanatoriya-kurort müəssisələri, habelə təbii 

müalicə ehtiyatlarından müalicə-profilaktika məqsədi ilə istifadə edən hüquqi və fiziki şəxslər qanunvericilikdə 

müəyyən olunmuş qaydada tibb fəaliyyətinə xüsusi razılıq (lisenziya) əsasında fəaliyyət göstərirlər. 

11.4. Sanatoriya-kurort müəssisələrinin rəhbərləri istirahət edənlərin sağlamlığının 

möhkəmləndirilməsi məqsədi ilə müalicə-profilaktika və istirahət prosesində bədən tərbiyəsi və idmanın 

müxtəlif vasitələrindən istifadə edilməsi üçün şərait yaradırlar. 

Maddə 12. Kurort fəaliyyətinin maliyyələşdirilməsi 

Kurort fəaliyyətinin maliyyələşdirilməsi sanatoriya-kurort müəssisələrinin təsərrüfat fəaliyyətindən 

əldə edilən gəlirlər və qanunvericiliklə qadağan olunmayan digər mənbələrin vəsaitləri hesabına həyata keçirilir. 

Maddə 13. Sanatoriya-kurort müəssisələrinin əmlakı və ondan istifadə qaydaları 

13.1. Xəstəliklərin müalicəsi, profilaktikası və istirahətin təşkili məqsədi ilə sanatoriya-kurort 

müəssisələri qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada torpaq sahələri və digər əmlak əldə edə bilərlər. 

13.2. Kurortların ərazisində tikinti işlərinin aparılması xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərində 

müvafiq işlərin aparılması üçün qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydalara riayət edilməklə həyata keçirilir. 

13.3. Sanatoriya-kurort müəssisələri mülkiyyətində, istifadəsində və icarəsində olan, kurortun 

ərazisində yerləşən bina, tikili və digər əmlaklardan yalnız xəstəliklərin müalicəsi, profilaktikası və istirahətin 

təşkili məqsədi ilə istifadə edirlər. 

Maddə 14. Təbii müalicə ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların sanitariya 

mühafizəsinin təşkili 

14.1. Təbii müalicə ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların mühafizəsi 

məqsədi ilə onların ətrafında sanitariya mühafizə zonaları müəyyən edilir. Bu zonaların hüdudları daxilində 

fəaliyyəti təbii müalicə xassələrinin və əhalinin istirahəti üçün əlverişli şəraitin mühafizəsi ilə bir araya 

sığmayan müəssisələrin, idarələrin və təşkilatların istifadəsinə və icarəsinə torpaq sahələrinin verilməsi qadağan 

edilir. 

14.2. Sanitariya mühafizə zonalarının sərhədləri və rejimi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən 


14.3. Sanitariya mühafizə zonaları aşağıdakı üç növə bölünür: 

14.3.1. ərazisində yalnız ekoloji təmiz və səmərəli texnologiyaları tətbiq edərək təbii müalicə 

ehtiyatlarının müalicə-sağlamlaşdırma məqsədi ilə tədqiqi və istifadəsi ilə əlaqədar görülən işlər istisna olmaqla 

yaşayışın və hər cür təsərrüfat fəaliyyəti növlərinin qadağan olunduğu zona; 

14.3.2. ərazisində bilavasitə kurort müalicəsi və istirahət sahəsinin yaradılması və inkişaf etdirilməsi 

ilə bağlı olmayan obyekt və qurğuların yerləşdirilməsinin, habelə ətraf mühiti, təbii müalicə ehtiyatlarını 

çirkləndirən və onların tükənməsinə gətirib çıxaran işlərin görülməsinin qadağan olunduğu zona; 

14.3.3. ərazisində sənaye və kənd təsərrüfatı müəssisələri və qurğularının yerləşdirilməsinə, ətraf 

mühitin, təbii müalicə ehtiyatlarının çirklənməsi və onların tükənməsi ilə müşayiət olunan təsərrüfat 

fəaliyyətlərinin həyata keçirilməsinə məhdudiyyətin qoyulduğu zona. 

14.4. Sanitariya mühafizə zonalarında sanitariya-sağlamlaşdırma tədbirləri və çirklənmə ocaqlarının 

ləğv edilməsi sanitariya mühafizə rejimini pozmuş hüquqi və fiziki şəxslərin vəsaitləri hesabına həyata keçirilir. 

14.5. Təbii müalicə ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların sanitariya 

mühafizəsinin təmin olunmasına nəzarəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanları öz səlahiyyətləri daxilində həyata 

keçirirlər. 

14.6. Müəyyən edilən sanitariya rejimi ilə əlaqədar torpaq sahələrinin təsərrüfat dövriyyəsindən tam 

çıxarılması nəzərdə tutulduğu hallar istisna edilməklə, sanitariya mühafizə zonalarının hüdudlarında olan torpaq 

sahələri torpaq mülkiyyətçilərindən, istifadəçilərindən və icarəçilərindən geri alınmır. 

Maddə 15. Mübahisələrin həlli qaydası 

Təbii müalicə ehtiyatlarının, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinin və kurortların istifadəsi və mühafizəsi 

sahəsində yaranan mübahisələr, o cümlədən təbii müalicə ehtiyatlarına, müalicə-sağlamlaşdırma yerlərinə və 

434



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

kurortlara, habelə insan sağlamlığına vurulan zərərin ödənilməsi ilə əlaqədar mübahisələr Azərbaycan 

Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada həll edilir. 


Bu Qanunun pozulmasında təqsirli olan hüquqi və fiziki şəxslər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 

qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 



Bakı şəhəri, 1 aprel 2008-ci il. 



435



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında” 


Bu Qanun Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 94-cü maddəsinin I hissəsinin 11-ci və 20-ci 

bəndlərinə əsasən mədəni bitkilərin, onların yabanı əcdadları da daxil olmaqla genetik ehtiyatlarının ərzaq 

məhsulları istehsalı və kənd təsərrüfatı, elmi-tədqiqat, seleksiya və maarifləndirmə fəaliyyəti, habelə indiki və 

gələcək nəsillərin maraqlarını nəzərə almaqla sosial-mədəni və tarixi irsin mühafizəsi üçün qorunması və 

səmərəli istifadəsinin hüquqi əsaslarını müəyyən edir. 

1-ci fəsil 




1.1.1. mədəni bitkilər - insan tərəfindən ərzaq məhsulları, sənaye üçün xammal, yem, dərman, bəzək 

(dekorativ) məqsədi ilə becərilən bitki növləri, sort və formaları; 

1.1.2. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları - ərzaq məhsulları istehsalı, kənd təsərrüfatı, tibbi və digər 

fəaliyyət üçün faktiki və ya potensial dəyərə malik bitki mənşəli istənilən genetik material; 

1.1.3. genetik material - reproduktiv və vegetativ-çoxalma materialı da daxil olmaqla özündə irsiyyətin 

funksional vahidlərini saxlayan bitki mənşəli istənilən material; 

1.1.4. mədəni bitkilərin genetik ehtiyat nümunələri - canlı saxlanılan bütöv bitkilər, həmçinin onların eyni 

növə və ya növdaxili taksona aid olan bitkilər almaq imkanı verən hissələri (toxum, kök yumruları, qələmlər, 

soğanaqlar, kökümsovlar, canlı bitkilər və s.), orqanlarının toxumaları, hüceyrələri; 

1.1.5. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi - mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının 

toplanması, təhlükəsiz qorunub saxlanması və öyrənilməsi; 

1.1.6. genbank - mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları nümunələrinin müvafiq saxlama şəraitində mühafizəsi 

üçün xüsusi qurğu və avadanlıqla təchiz edilmiş saxlanma yeri (otaq, bina, kamera); 

1.1.7. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları kolleksiyaları - bitki müxtəlifliyinin toplanmış, sistemləşdirilmiş 

və sənədləşdirilmiş, fiziki və hüquqi şəxslər tərəfindən onların təbii həyat mühitindən (yabanı növlərin təbii 

areallarından, sortların isə səciyyəvi xüsusiyyətlərini və adaptiv xassələrini qazandığı yerlərdən) kənarda nəzarət 

edilən şəraitdə saxlanan komponentləri; 

1.1.8. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının Milli kolleksiyaları - dövlətin mülkiyyətində və 

mühafizəsində olan mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının müxtəlif təyinatlı kolleksiyaları; 

1.1.9. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının Milli kataloqu - bitki genetik ehtiyatlarının milli 

kolleksiyalarında qorunub saxlanan genetik ehtiyat nümunələrinin vahid formaya salınmış məlumat bazası; 

1.1.10. mədəni bitkilərin yabanı əcdadları - təkamülcə və genetik cəhətdən mədəni bitkilərə yaxın, onlarla 

eyni cinsə, növə aid olan, mədəniləşdirilmə və yeni sortların alınmasında istifadə baxımından potensiala malik 

yabanı növ və formalar; 

1.1.11. yerli sortlar - başlıca olaraq ənənəvi aqrosistemlərdə istifadə edilən, kənd təsərrüfatı istehsalından 

çıxarılmış, lakin müəyyən elmi, sosial-iqtisadi, mədəni-tarixi və digər əhəmiyyət kəsb edən yerli, əsasən elmi və 

xalq seleksiya sortları; 

1.1.12. bioloji müxtəliflik - yerüstü, dəniz və digər su ekosistemləri və ekoloji komplekslər də daxil 

olmaqla canlı aləmi təşkil edən bütün orqanizmlərin növdaxili, növlərarası və ekosistem müxtəlifliyi; 

1.1.13. təbii mühitdə mühafizə - yabanı bitki müxtəlifliyinin təbii areallarında becərilən sort və digər 

nümunələrin xarakterik xüsusiyyətlərini və adaptiv xassələrini qazandığı mühitdə (in situ) mühafizəsi və idarə 

olunması; 

1.1.14. genefond - bitki genetik ehtiyatlarının təbii mühitdə mühafizə və idarə olunan müxtəlifliyi; 

1.1.15. mədəni bitkilərin Milli genefondu - yerli xalq və elmi seleksiya sort və formaları, həmçinin ölkə 

ərazisinin təbii məskənlərində bitən, onlara yaxın yabanı bitki növləri; 

1.1.16. bioaraşdırma fəaliyyəti - kolleksiyaların zənginləşdirilməsi məqsədi ilə bitki müxtəlifliyinin 

toplanması, əldə olunan hüceyrə plazmasının nəzarət edilən şəraitdə qorunub saxlanılması, elmi-tədqiqat, 

seleksiya, maarifləndirmə və digər fəaliyyətdə istifadəsi məqsədi ilə bitkilərin genetik ehtiyatlarının təbii 

areallarda axtarışının aparılması; 

1.1.17. genetik aşınma - genetik ehtiyatların səmərəsiz istifadəsi və lazımi şəraitdə saxlanılmaması da daxil 

olmaqla antropogen fəaliyyət və təbii fəlakət nəticəsində genetik müxtəlifliyin itirilməsi. 

436



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 2. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi 

2.1. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasından, bu qanundan, “Seleksiya 

nailiyyətləri haqqında”, “Fitosanitar nəzarəti haqqında”, “Toxumçuluq haqqında” və “Ekoloji təmiz kənd 

təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan Respublikası qanunlarından, Azərbaycan Respublikasının mülki, aqrar və 

ekoloji qanunvericiliyindən, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdən və 

Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktlarından ibarətdir. 

2.2. Azərbaycan Respublikasının qoşulduğu beynəlxalq müqavilələrdə mədəni bitkilərin genetik 

ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyindən fərqli 

qaydalar müəyyən edildikdə beynəlxalq müqavilələrin tələbləri əsas götürülür. 

Maddə 3. Qanunun məqsədi 

Bu Qanunun məqsədi mədəni bitkilərin milli genefondunu təşkil edən mədəni bitkilərin, onların yabanı 

əcdadları da daxil olmaqla genetik ehtiyatlarının indiki və gələcək nəsillər üçün zəmanətli qorunub 

saxlanılmasını, onların ərzaq məhsulları istehsalında, kənd təsərrüfatı işlərinin aparılmasında, elmi-tədqiqat, 

seleksiya və digər fəaliyyətdə istifadəsini, bitki materiallarına olan ehtiyacın davamlı ödənilməsini, habelə 

dövlətin ərzaq, ekoloji və bioloji ehtiyatlar təhlükəsizliyinin yaxşılaşdırılmasını təmin etməkdən ibarətdir. 

Maddə 4. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının obyektləri 

4.0. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının obyektlərinə aşağıdakılar aiddir: 

4.0.1. mədəni bitkilərin yabanı əcdadları və onların yaxın növləri və növdaxili müxtəlifliyi; 

4.0.2. ərzaq, bəzək və dərman təyinatlı yabanı bitki materialları; 

4.0.3. yerli. xalq seleksiyası sortları; 

4.0.4. becərilən, istifadədən çıxarılmış və ya tövsiyə olunan sortların Milli kataloquna daxil edilməmiş elmi 

seleksiya sortları; 

4.0.5. seleksiya xətləri, təsərrüfat əhəmiyyətli əlamətlərin mənbəyi və donorları; 

4.0.6. məxsusi genetik materiallar (mutantlar, hibridlər, nişanlanmış xətlər, biotexnologiya üsulları ilə 

yaradılmış bitki formaları); 

4.0.7. genetik məlumatın əsas daşıyıcıları olan nuklein turşuları (DNT və RNT); 

4.0.8. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarından istifadə hüquqları. 

Maddə 5. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və 

səmərəli istifadəsi sahəsində fəaliyyətin əsas prinsipləri 

5.0. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi sahəsində fəaliyyətin əsas 

prinsipləri aşağıdakılardır: 

5.0.1. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsinin təmin edilməsi məqsədi 

ilə ekoloji, iqtisadi və sosial maraqların elmi əsaslarla uzlaşdırılması; 

5.0.2. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi ilə əlaqədar fəaliyyətin 

planlaşdırılması zamanı aqroekosistemlərin təbii və sosial-iqtisadi xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması; 

5.0.3. aqrofitomüxtəlifliyin qorunub saxlanması və istifadəsi üzrə fəaliyyətin bu sahədə mövcud 

qanunvericiliyin tələblərinə uyğun həyata keçirilməsi; 

5.0.4. aqroekosistemlərdə təsərrüfat və ya digər fəaliyyətin səbəb olduğu antropogen çirklənmənin 

müəyyən edilməsi və onun qarşısının alınması; 

5.0.5. gen mühəndisliyinin və yeni texnologiyaların tətbiqindən alınmaqla, mədəni bitkilərin genetik 

ehtiyatlarının sonrakı istifadəsinə maneə törədən və (və ya) onların azalmasına səbəb olan genetik modifikasiya 

olunmuş bitkilər və digər məhsulların aqroekosistemlərə mənfi təsirinin qarşısının alınması; 

5.0.6. Azərbaycan Respublikasının bir sıra bitkilərin ilkin və ikinci əmələgəlmə və mədəniləşdirmə mərkəzi 

olmasının sübut edilməsi və Azərbaycan alimləri tərəfindən və xalq seleksiyası nəticəsində yaradılmış bitki 

sortlarının mənşəyini təsdiq etmək məqsədi ilə genetik pasportlaşdırmanın həyata keçirilməsi; 

2-ci fəsil 

MƏDƏNİ BİTKİLƏRİN GENETİK EHTİYATLARININ MÜHAFİZƏSİ VƏ SƏMƏRƏLİ İSTİFADƏSİ 

SAHƏSİNDƏ İDARƏETMƏNİN ƏSASLARI 

Maddə 6. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi sahəsində dövlətin 

vəzifələri 

6.1. Azərbaycan Respublikasında mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi 

sahəsində dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır: 

437



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

6.1.1. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi sahəsində dövlət siyasətini 

və strategiyasını müəyyən etmək və onun həyata keçirilməsini təmin etmək; 

6.1.2. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi sahəsində dövlət 

orqanlarının səlahiyyətlərini müəyyən etmək; 

6.1.3. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi sahəsində hüquqi bazanı 

formalaşdırmaq; 

6.1.4. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları üzərində sahiblik hüququnu və əqli mülkiyyət hüququnu 

müəyyən etmək və bu hüquqların qorunmasını təmin etmək; 

6.1.5. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları sahəsində dövlət proqramını (Milli Proqramı) təsdiq etmək və bu 

proqramda nəzərdə tutulan tədbirlərin həyata keçirilməsini təşkil etmək; 

6.1.6. bitki müxtəlifliyinin təbii areallarında monitorinqlər keçirmək və mədəni bitkilərin genetik 

ehtiyatlarının Milli kolleksiyalarını yaratmaq; 

6.1.7. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının Milli kataloqunun yaradılmasını təşkil etmək; 

6.1.8. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının Mərkəzi Məlumat Bazasını və Milli Genbankını yaratmaq; 

6.1.9. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının yerli sortlarını canlı halda qoruyub saxlayan qeyri-hökumət 

təşkilatlarını, kənd təsərrüfatı və digər məhsul istehsalçılarını stimullaşdırmaq; 

6.1.10. Azərbaycan alimləri tərəfindən və xalq seleksiyası nəticəsində yaradılmış bitki sortlarının 

Azərbaycan Respublikasına məxsus ənənəvi mədəni bitki brendlərinin siyahısını təsdiq etmək, onların ölkə 

daxilində və beynəlxalq miqyasda mühafizəsinə və təbliğinə hüquqi, elmi və texniki səviyyələrdə dəstək 

vermək. Bu siyahıya daxil olan bitki nümunələrinin öz xarakterik xüsusiyyətlərini və adaptiv xassələrini 

qazandıqları ərazilərdə becərilməsini stimullaşdırmaq; 

6.1.11. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi üzrə fəaliyyətə dövlət 

nəzarətini təşkil etmək; 

6.1.12. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının toplanması, qorunub saxlanması, öyrənilməsi və istifadəsi 

problemləri üzrə tətbiqi və fundamental elmi tədqiqatları, bioaraşdırma fəaliyyətini ölkə səviyyəsində 

əlaqələndirmək, elmi tədqiqatların və mütəxəssislərin hazırlanmasını maliyyələşdirmək; 

6.1.13. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının Milli genefond nümunələrinin əldə edilməsi şərtlərini və 

onların istifadəsindən alınan gəlirlərin ədalətli bölüşdürülməsi mexanizmlərini, həmçinin bu ehtiyatların 

toplanması, təhlükəsiz qorunub saxlanması, öyrənilməsi və istifadəsi qaydalarını müəyyən etmək; 

6.1.14. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları üzrə beynəlxalq konvensiya, müqavilə və sazişlərə qoşulmaqla 

bağlı dövlətin öhdəliklərini müəyyən etmək və onların həyata keçirilməsini təşkil etmək. 

6.2. Mədəni bitkilərin milli genefonduna aid edilən bitkilərin və onların genetik ehtiyat nümunələrinin 

Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisindən çıxarılmasına yalnız müvafiq icra hakimiyyəti orqanının 

müəyyən etdiyi qaydada və şərtlərlə yol verilə bilər. 

Maddə 7. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və istifadəsində vətəndaşların, elmi-tədqiqat 

müəssisələri vəqeyri-hökumət təşkilatlarının, kənd təsərrüfatı və digər məhsul istehsalçılarının iştirakı 

7.0. Vətəndaşlar, elmi-tədqiqat müəssisələri və qeyri-hökumət təşkilatları, kənd təsərrüfatı və digər məhsul 

istehsalçıları mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında Azərbaycan 

Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulan qaydada, mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının təbii 

areallarında qorunub saxlanması, bərpa edilməsi və səmərəli istifadəsi üzrə fəaliyyətdə iştirak edir və aşağıdakı 

hüquqlara malikdirlər: 

7.0.1. müvafiq orqanlardan yerli aqroekosistemlərin vəziyyəti və onlarda baş verən genetik aşınma dərəcəsi 

haqqında məlumatlar almaq, yerli aqrofitomüxtəlifliyin vəziyyətinin dövlət monitorinqinin aparılmasında iştirak 

etmək; 

7.0.2. yerli aqrofitomüxtəliflik komponentlərinin toplanması və qorunub saxlanması sahəsində fəaliyyətə 

ictimai nəzarəti həyata keçirmək və müvafiq qaydada icazə verilməmiş bioaraşdırma fəaliyyətinin qanuni 

yollarla qarşısının alınmasında iştirak etmək; 

7.0.3. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının əldə edilməsi və onların istifadəsindən alınan gəlirlərin 

ədalətli bölüşdürülməsində iştirak etmək; 

7.0.4. yerli mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının toplanması, qorunub saxlanması və öyrənilməsi 

sahəsində müvafiq dövlət və elmi proqramların işlənib hazırlanmasında və həyata keçirilməsində bilavasitə 


7.0.5. yerli əhali tərəfindən ərzaq məhsulları istehsalı, kənd təsərrüfatı işlərinin aparılması və digər 

fəaliyyətdə istifadə edilən nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki növləri, eləcə də xalq seleksiyasının yerli 

sortlarının becərildiyi və mədəni bitkilərin yabanı əcdadlarının təbii bitdiyi ekosistemlərin mühafizəsi üçün 

xüsusi qorunan ərazilərin təşkil edilməsinin məqsədəuyğunluğu haqqında müvafiq orqanlara təkliflər vermək; 

438



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

7.0.6. mədəni bitkilərin və onların yabanı əcdadlarının genetik ehtiyatlarının təbii areallarında mühafizəsi, 

bərpası, çoxaldılması, reintroduksiyası və səmərəli istifadəsi üzrə fəaliyyəti həyata keçirmək. 

Maddə 8. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi sahəsində dövlət 

proqramı (Milli Proqram) 

8.1. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi sahəsində müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən Azərbaycan Respublikasının dövlət proqramı (Milli Proqram) qəbul edilir. 

8.2. Dövlət proqramında (Milli Proqramda) mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının toplanması, təhlükəsiz 

qorunub saxlanması, hərtərəfli öyrənilməsi və istifadəsi üzrə aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə 

tutulur: 

8.2.1. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi sahəsində dövlət siyasətinin 

istiqamətlərini və bu siyasətin həyata keçirilməsini təmin edən uzunmüddətli fəaliyyət planı; 

8.2.2. mədəni bitkilərin Milli genefond nümunələrinin təbii areallarından kənarda (ex situ) nəzarət edilən 

şəraitdə təhlükəsiz və uzunmüddətli qorunub saxlanması və onun hərtərəfli öyrənilməsi üçün yaradılacaq şərait; 

8.2.3. nəzərdə tutulmuş planların səmərəli surətdə həyata keçirilməsi üçün prioritet fəaliyyət 

istiqamətlərinin, ehtiyac və imkanların müəyyən edilməsi; 

8.2.4. nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki növləri və sortlarının genetik ehtiyatlarının bərpası və 

mühafizəsinə dair tədbirlər; 

8.2.5. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları kolleksiyalarından məhdud aqroekosistemlərdə genetik 

aşınmaya məruz qalmış yerli bitki materiallarının bərpa edilərək kənd təsərrüfatının davamlı inkişafının təmin 

edilməsi, yeni bazarların yaradılması və inkişafında istifadə olunması məqsədi ilə kənd təsərrüfatı ilə məşğul 

olan fiziki şəxslərə verilməsi; 

8.2.6. təbii və texnogen fəlakətlər zamanı yerli ənənəvi aqroekosistemlərin bərpası məqsədi ilə yerli 

əhaliyə, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına yerli bitki müxtəlifliyinin reintroduksiyası yolu ilə yardım 

göstərilməsi; 

8.2.7. müxtəlif istifadəçi qruplarına elmi-tədqiqat, maarifləndirmə və seleksiya proqramlarında istifadə 

məqsədi ilə keyfiyyətli genetik material və müvafiq informasiyanın vaxtında təqdim olunması; 

8.2.8. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları sahəsində fəaliyyətə cəlb edilən dövlət təşkilatlarının sistemli 

idarə olunmasının təmin edilməsi; 

8.2.9. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları üzrə milli informasiya mübadiləsi sisteminin dəstəklənməsi; 

8.2.10. milli, regional və beynəlxalq səviyyələrdə əlaqələndirmə fəaliyyətinin həyata keçirilməsi; 

8.2.11. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında Azərbaycan 

Respublikası qanunvericiliyində nəzərdə tutulan digər tədbirlər. 

Maddə 9. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi üzrə idarəetmə sistemi 

9.1. Azərbaycan Respublikasında mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi 

sahəsində idarəetmə sistemi mədəni bitkilərin milli genefondunun etibarlı qorunub saxlanması və hərtərəfli 

öyrənilməsinin, elmi, seleksiya və digər proqramlarda səmərəli və davamlı istifadəsinin təmin edilməsi, mədəni 

bitkilərin genetik ehtiyatlarının dağıdılmasının, məhv edilməsinin, qanunsuz əldə edilməsinin qarşısının 

alınması, beynəlxalq əməkdaşlığın həyata keçirilməsi məqsədi ilə yaradılır. 

9.2. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsinin idarəetmə sisteminə 

aşağıdakılar daxildir: 

9.2.1. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının öyrənilməsi, toplanması və mübadiləsi sahəsində fəaliyyət 

göstərən, o cümlədən bu ehtiyatların kolleksiyalarına malik olan subyektlər (elmi-tədqiqat müəssisələri, 

genbank, seleksiya mərkəzləri, qeyri-hökumət təşkilatları və s.) və onların strukturuna daxil olan qurumlar; 

9.2.2. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi sahəsində dövlət 

proqramının (Milli Proqramın) həyata keçirilməsinə cəlb edilən subyektlər; 

9.2.3. Elmi-Texniki Şura; 

9.2.4. Milli əlaqələndirici institut və onun nəzdində fəaliyyət göstərən Milli Genbank; 

9.2.5. ixtisaslaşdırılmış ekspert şuraları və prioritet fəaliyyət istiqamətləri üzrə işçi qrupları; 

9.2.6. mədəni bitkilərin genetik ehtiyat sahibləri. 

9.3. Bu Qanunun 9.2.3-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş Elmi-Texniki Şura müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 

tərəfindən yaradılır. Şura dövlət orqanı deyil və onun üzvləri öz səlahiyyətlərini ictimai əsaslarla həyata 

keçirirlər. Elmi-Texniki Şuranın Əsasnaməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir. 

9.4. Bu Qanunun 9.2.4-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş Milli əlaqələndirici institutunun müəyyən edilməsi 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata keçirilir. 

9.5. Bu Qanunun 9.2.5-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş ekspert şuraları və işçi qruplarının əsasnamələri 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir. 

439



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

Maddə 10. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının bankları, onların yaradılma qaydaları, hüquq və 

vəzifələri 

10.1. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının aşağıdakı istiqamətlər üzrə bankları (bundan sonra genbankları) 

yaradıla bilər: 

10.1.1. müəyyən tədqiqat, təlim, seleksiya proqramlarında istifadə və qanunvericiliklə qadağan edilməmiş 

digər məqsədlərlə kolleksiya sahibləri tərəfindən öz vəsaitləri hesabına yaradılan genbanklar; 

10.1.2. məqsədli layihələr əsasında elmi-tədqiqat müəssisələri tərəfindən yaradılan genbanklar; 

10.1.3. müvafiq elmi-tədqiqat müəssisələrinin, seleksiya mərkəzlərinin, mülkiyyət formasından asılı olmayaraq 

toxumçuluq və bitkiçilik sahəsində fəaliyyət göstərən kənd təsərrüfatı müəssisələrində qanunda nəzərdə 

tutulan maliyyə mənbələri hesabına yaradılan ixtisaslaşmış genbanklar; 

10.1.4. Azərbaycan Respublikasının Milli Genbankı. 

10.2. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları banklarının hüquq və vəzifələri aşağıdakılar da daxil edilməklə 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir: 

10.2.1. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının hüceyrə plazması nümunələrinin xüsusi təyinatlı kolleksiyalar 

üzrə toplanması, həmçinin elmi mübadilə və introduksiya yolu ilə bitkilərin genefondunun 

zənginləşdirilməsi; 

10.2.2. bitki nümunələrinin müvafiq saxlanma şəraitinin təmini, onların mövcud vəziyyətinin mütəmadi 

monitorinqi, təhlükə altında olan nümunələrin müvafiq standartlar əsasında bərpası və çoxaldılması; 

10.2.3. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının səciyyələndirilməsi, qiymətləndirilməsi, istifadə üçün 

tövsiyələrin verilməsi; 

10.2.4. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının qeydiyyatı, pasportlaşdırılması, kolleksiyalar üzrə 

kompyuter məlumat bazasının yaradılması, saxlanması, idarə olunması, ölkədaxili və beynəlxalq şəbəkələrə 

qoşulması; 

10.2.5. hüceyrə plazması nümunələrinin əvəzediciləri ilə mübadiləsi; 

10.2.6. kolleksiyalarda saxlanılan nümunələrin istifadəçilər tərəfindən əldə edilməsinin təmini. 

10.3. Azərbaycan Respublikasının Milli Genbankında (bundan sonra Milli Genbank) ümummilli dəyərə 

malik mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları kolleksiyaları, genetik eroziya və nəsli kəsilmək təhlükəsində olan 

növlər, növmüxtəliflikləri, formalar, xalq və elmi seleksiya sortları, seleksiya proqramları üçün əhəmiyyət 

daşıyan hüceyrə plazması nümunələri, sabit seleksiya xətləri, qiymətli əlamətlərin daşıyıcıları olan tədqiqat materialları 

toplanır, orta və uzunmüddətli saxlama şəraitində etibarlı mühafizə edilir, bərpa olunur, çoxaldılır, elmi 

və digər məqsədlər üçün yayılır, hərtərəfli öyrənilir, səmərəli istifadə üçün tövsiyələr hazırlanır, sənədləşdirilir, 

məlumat bazası yaradılır. 

10.4. Milli Genbank müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən yaradılır. Milli Genbankın Əsasnaməsi 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir. Milli Genbank dövlət vəsaiti, fiziki və hüquqi şəxslərin 

ianələri, qrantlar, genbank nümunələrinin istifadəsi və paylanması, göstərdiyi xidmətlər müqabilində əldə edilən 

gəlirlər və qanunda nəzərdə tutulan digər mənbələr hesabına maliyyələşir. 

10.5. Milli Genbank Azərbaycan Respublikasının milli sərvətidir və bütün infrastrukturu ilə birlikdə xüsusi 

mühafizə olunan dövlət təbiət obyekti statusuna malikdir. 

10.6. Azərbaycan Respublikasında mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları banklarının hüquq və vəzifələri 

nəbatat bağları və dendroloji parklara da şamil olunur. 

Maddə 11. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının Milli kolleksiyaları 

11.1. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının Milli kolleksiyaları öz təyinatına uyğun olaraq aşağıdakı 

istiqamətlər üzrə formalaşdırılır: 

11.1.1. milli baza kolleksiyalar. Bu kolleksiyalar milli sərvət statusuna malik olmaqla mədəni bitkilərin genetik 

ehtiyatlarının milli kataloquna daxil edilən, bu ehtiyatların qiymətli və nadir nümunələrindən ibarət 

olmaqla müvafiq müxtəlifliyi mümkün qədər tam əhatə edən, əlaqələndirici institutun strukturunda yaradılmış 

Milli Genbankda beynəlxalq standartlara uyğun olaraq xüsusi təchiz edilmiş orta və uzunmüddətli təhlükəsiz 

saxlanma şəraitində mühafizə edilən, həmçinin dövlət tingliklərində, ixtisaslaşmış genbanklarda saxlanılan çoxillik 

mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarından və onların yabanı əcdadlarından ibarət olan kolleksiyalardır; 

11.1.2. aktiv işlək kolleksiyalar. Bu kolleksiyalar mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının nümunələrindən 

ibarət olan, orta müddətli saxlanma şəraitində mühafizə olunan, öyrənilmək, elmi, seleksiya və maarifləndirici 

proqramları təmin etmək, eləcə də müxtəlif istifadəçilərlə mübadilə və başqa məqsədlər üçün nəzərdə tutulmuş 

bitki ehtiyatları kolleksiyalarıdır; 

11.1.3. əvəzedici (dublikat) kolleksiyalar. Bu kolleksiyalar mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının 

öyrənilmək və müxtəlif proqramlarda istifadə olunmaq məqsədi ilə müəyyən təşkilatların istifadəçilərinə verilən, 

həmçinin “qara qutu” prinsipi ilə gözlənilməz hadisələr və təbii kataklizmlər vaxtı təhlükəsiz qorunub 

440



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

saxlanma üçün başqa genbanklara (beynəlxalq və xarici genbanklar da daxil olmaqla) verilən əvəzedici (dublikat) 

nümunələrinin qorunduğu kolleksiyalardır; 

11.1.4. genetik kolleksiyalar. Bu kolleksiyalar seçmə və ya təcrübi metodlarla yaradılan, bir və ya bir neçə 

əlamətə görə irsi fərqləri aşkara çıxaran növdaxili formaların genetik ehtiyatlarının nümunələrindən ibarət olan 

kolleksiyalardır; 

11.1.5. özək kolleksiyalar. Bu kolleksiyalar növün əsas genetik müxtəlifliyini minimum miqdarda əhatə 

edən nümunələrdən ibarət kolleksiyalardır; 

11.1.6. herbari kolleksiyalar. Bu kolleksiyalar bitki aləmi müxtəlifliyinin öyrənilməsinin mühüm vasitəsi 

olmaqla yabanı və mədəni bitkilərin və onların yabanı əcdadlarının herbari nümunələrindən ibarət kolleksiyalardır; 

11.1.7. DNT və RNT kolleksiyalar. Bu kolleksiyalar yüksəkmolekulyar genom və (və ya) klonlaşdırılmış 

formada saxlanan, bitki mənşəli genetik ehtiyatların nuklein turşuları nümunəsindən ibarət olan kolleksiyalardır. 

11.2. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının Milli kolleksiyalarının formalaşdırılması, mühafizəsi və istifadəsi 

qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunur. 

Maddə 12. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsinin elmi təminatı 

12.0. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsinin elmi təminatı 

aşağıdakılardan 

ibarətdir: 

12.0.1. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının kolleksiyalarında saxlanılan nümunələrin ölkə üzrə inventarlaşdırılmasının 

aparılması, mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının Milli kataloqunun yaradılması və 

dəstəklənməsinin elmi-texniki təminatı; 

12.0.2. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları sahəsində elmi-texniki və fundamental tədqiqat proqramlarının 

həyata keçirilməsi, elmi fəaliyyətlərin milli və beynəlxalq səviyyələrdə əlaqələndirilməsinin təmin edilməsi; 

12.0.3. Azərbaycan Respublikası ərazisində və həmsərhəd regionlarda bioaraşdırma fəaliyyətinin elmitexniki 

təminatı, təşkili və aparılması; 

12.0.4. prioritet iş planları və fəaliyyət istiqamətlərinin işlənib hazırlanması üçün zəruri elmi əsaslandırma 

aparılması və müvafiq materialların hazırlanması; 

12.0.5. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları kolleksiyalarında nümunələrin yaradılması, bərpası, 

zənginləşdirilməsi, təhlükəsiz saxlanması və hərtərəfli öyrənilməsi ilə bağlı şəraitin müəyyən edilməsi; 

12.0.6. mədəni bitkilərin Milli genefondu ilə iş üzrə qaydalar və tövsiyələrin, eləcə də metodik göstərişlər 

və digər sənədlərin işlənib hazırlanması; 

12.0.7. Azərbaycan Respublikasına məxsus ənənəvi mədəni bitki brendləri siyahısına daxil olan bitki 

nümunələrinin mənsubiyyətini təsdiq etmək məqsədilə tədqiqat proqramlarının hazırlanması və həyata 


12.0.8. genetik pasportlaşmanı tam şəkildə həyata keçirmək üçün tələb olunan elmi-texniki təminatın 

yaradılması; 

12.0.9. aqrofitomüxtəlifliyin mühafizəsi və səmərəli istifadəsi üzrə elmi və innovasiya fəaliyyətlərinin 

maliyyələşdirilməsi üzrə hesablamaların və təkliflərin hazırlanması; 

12.0.10. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi sahəsində beynəlxalq 

əməkdaşlığın həyata keçirilməsi. 

Maddə 13. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli 

istifadəsinin məlumat və maarifləndirmə təminatı 

13.0. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsinin məlumat və maarifləndirmə 

təminatı aşağıdakı istiqamətlərdə həyata keçirilir: 

13.0.1. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları üzrə milli informasiya mübadiləsi sisteminin yaradılması və 

beynəlxalq sistemlərə inteqrasiyası; 

13.0.2. Azərbaycan Respublikasına məxsus ənənəvi mədəni bitki brendlərinin beynəlxalq miqyasda təbliği; 

13.0.3. kənd təsərrüfatı və digər məhsul istehsalçılarının əkin sahələrində, fərdi təsərrüfatlarda, həyətyanı 

sahələrdə, şəxsi təsərrüfat və bağlarda mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsinə 

yönələn proqramların hazırlanması; 

13.0.4. əhalinin ərzaq təminatı və rifahının yaxşılaşdırılmasında aqrofitomüxtəlifliyin əhəmiyyəti barədə 

materialların çap edilərək yayılması, müxtəlif tədbirlərin (seminar, konfrans, görüşlər və s.) keçirilməsi; 

13.0.5. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsinə dair kütləvi informasiya 

vasitələrində, o cümlədən teleradiokanallarda mütəmadi olaraq müvafiq verilişlərin və məlumatların yayılması; 

13.0.6. orta və ali təhsil müəssisələrinin tədris proqramlarında və dərsliklərdə bitkilərin genetik 

ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi barədə geniş məlumatların əks olunması. 

Maddə 14. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsinin iqtisadi stimullaşdırılması 

441



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

14.1. Azərbaycan Respublikasında dövlət və yerli özünüidarə orqanlarına, sahibkarlıq fəaliyyəti 

subyektlərinə, qeyri-hökumət təşkilatlarına, eləcə də kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına, ailə-kəndli 

təsərrüfatlarına, fərdi təsərrüfatlara, həyətyanı və bağ sahələri sahiblərinə mədəni bitkilərin genetik 

ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsində iştirakları üçün zəruri iqtisadi və sosial şərait yaradılır. 

14.2. Dövlət mədəni bitkilərin yetişdiyi müxtəlif kateqoriyalı torpaqların sahiblərinin və istifadəçilərinin 

məsuliyyət və marağının artırılması məqsədi ilə bu bitkilərin genetik ehtiyatlarının toplanması, qorunub 

saxlanması, öyrənilməsi, bərpası və səmərəli istifadəsi sahəsində fəaliyyətin iqtisadi stimullaşdırılmasına 

istiqamətlənmiş müxtəlif tədbirlər həyata keçirir. 

14.3. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsində fəal iştirak edən fiziki və 

hüquqi şəxslərin stimullaşdırılması dövlət vəsaiti, xüsusi fondlarda nəzərdə tutulan ayırmalar və qanunda 

nəzərdə tutulan digər vəsaitlər hesabına həyata keçirilir. 

3-cü fəsil 

MƏDƏNİ BİTKİLƏRİN GENETİK EHTİYATLARI İLƏ BAĞLI FƏALİYYƏTƏ DÖVLƏT NƏZARƏTİNİN 

TƏŞKİLİ 

Maddə 15. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsinə dövlət nəzarəti 

15.1. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi sahəsində fəaliyyət göstərən 

fiziki şəxslər və mülkiyyət formasından asılı olmayaraq hüquqi şəxslər tərəfindən qanunvericiliyin tələblərinin 

yerinə yetirilməsinə dövlət nəzarəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata keçirilir. 

15.2. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsinə dövlət nəzarətinin təşkili 


15.3. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsinə dövlət nəzarətini həyata 

keçirən orqanın qərarı mülkiyyət formasından asılı olmayaraq bütün təsərrüfat subyektləri üçün məcburidir. 

Maddə 16. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları kolleksiyaları sahiblərinin dövlət uçotu və qeydiyyatı 

16.1. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları kolleksiyaları sahiblərinin dövlət uçotu və qeydiyyatı müvafiq 

icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən bu kolleksiyaların, onlarda toplanmış qiymətli və nadir nümunələrin, 

kolleksiyaların elmi, sosial-iqtisadi, maarifləndirici və mədəni-tarixi əhəmiyyətinin aşkarlanması və onların statusunun 

müəyyən edilməsi məqsədi ilə həyata keçirilir. 

16.2. Tərkibində mədəni bitkilərin və onların yabanı əcdadlarının genetik ehtiyatlarının qiymətli və nadir 

nümunələri saxlanılan kolleksiyalar müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən qeydiyyatdan keçirilərək mədəni 

bitkilərin, onların yabanı əcdadları da daxil olmaqla genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi sahəsində 

dövlət proqramına (Milli Proqrama) daxil edilir. 

Belə kolleksiyaların sahibləri öz fəaliyyətlərini mədəni bitkilərin Milli genefondu ilə iş üzrə qayda və 

tövsiyələrə, eləcə də metodik göstərişlərə və digər sənədlərə riayət etməklə həyata keçirirlər. Bu kolleksiyalarda 

saxlanılan mədəni bitkilərin, onların yabanı əcdadları da daxil olmaqla genetik ehtiyatlarının nümunələri mədəni 

bitkilərin genetik ehtiyatlarının Mərkəzi məlumat bazasına və Milli kataloquna daxil edilir. 

16.3. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları kolleksiyalarının yaradılması, qeydiyyatdan keçirilməsi, 

fəaliyyət göstərməsi və ləğv edilməsi zamanı qanunvericiliyə riayət edilməsinə dövlət nəzarəti həyata keçirilir. 

Maddə 17. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarından istifadə edilməsi qaydası 

17.1. Bioaraşdırma, toplama, mübadilə, öyrənilmə, elmi-tədqiqat, seleksiya, təhsil və digər fəaliyyətdə istifadə 

məqsədi ilə mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarından istifadə hüququ bu ehtiyatların istifadəçilərinə 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən ikitərəfli və ya çoxtərəfli müqavilələr çərçivəsində hazırlanmış material 

verilməsi haqda xüsusi saziş əsasında verilir. 

17.2. Material verilməsi haqda xüsusi sazişdə, mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının donoru və onu alan 

tərəflərin hüquq və vəzifələri, sazişin qüvvədə olma müddəti, verilən materialın miqdarı və keyfiyyəti, materialın 

nəzərdə tutulan istifadə sahəsi və onun sonrakı istifadəsindən əldə ediləcək gəlirlərin donor və istifadəçi 

arasında ədalətli bölgüsü haqqında məlumatlar, habelə donordan alınan nümunələrin onun icazəsi olmadan 

başqasına verilməsinin qadağan edilməsi əks olunur. 

Maddə 18. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və istifadəsi üzrə fəaliyyətə qoyulan 

məhdudiyyətlər 

18.1. Müvafiq icra hakimiyyəti və yerli özünüidarə orqanları qanuna uyğun olaraq mədəni bitkilərin və onların 

yabanı əcdadlarının genetik ehtiyatlarının toplanması, qorunub saxlanması, öyrənilməsi və istifadəsi ilə 

bağlı fəaliyyət ətraf mühitə zərər vurduğu, aqroekosistemə mənfi təsir göstərdiyi, bu ehtiyatların azalması və ya 

tamamilə itməsinə gətirib çıxardığı hallarda həmin fəaliyyətə məhdudiyyətlər qoymaq hüququna malikdirlər. 

18.2. Müvafiq icra hakimiyyəti və yerli özünüidarə orqanları qanuna uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının 

ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və ətraf mühitin mühafizəsi, tarixi-mədəni irsin qorunması, 

442



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

fiziki və hüquqi şəxslərin qanuni maraqlarının müdafiəsi məqsədi ilə vətəndaşların, qeyri-hökumət təşkilatlarının 

mülkiyyətində olan mədəni bitkilərin, onların yabanı əcdadları da daxil olmaqla genetik ehtiyatları ilə 

işləmək fəaliyyətinə məhdudiyyətlər və qadağalar qoymaq hüququna malikdirlər. 

18.3. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının dövlətin inkişafı və ərzaq təhlükəsizliyi üçün xüsusi dəyərə və 

ya mühüm sosial-iqtisadi əhəmiyyətə malik kolleksiya nümunələrinin əldə edilməsi müvafiq icra hakimiyyəti 

orqanı tərəfindən qanuna uyğun olaraq məhdudlaşdırıla bilər. 

Maddə 19. Kənd təsərrüfatı təyinatlı nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki növlərinin (populyasiyalarının) 

mühafizəsi 

19.1. Azərbaycan Respublikasında aqroekosistemlər üçün potensial əhəmiyyətə malik olan nadir və nəsli 

kəsilməkdə olan bitki növlərinin (populyasiyalarının) genetik ehtiyatlarının mühafizəsi üzrə xüsusi dövlət tədbirləri 

həyata keçirilir. Bu bitkilərin mühafizəsi həm təbii areallarında, o cümlədən kənd təsərrüfatı 

müəssisələrində və fərdi kəndli təsərrüfatlarında, həm də mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının Milli 

kolleksiyalarında təşkil edilir. 

19.2. Kənd təsərrüfatı təyinatlı nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki növlərinin (populyasiyalarının) mühafizəsi 

ilə bağlı tədbirlər mədəni bitkilərin mühafizəsi və səmərəli istifadəsinə dair dövlət proqramına (Milli 

Proqrama) daxil edilir. 

Maddə 20. Azərbaycan Respublikasına məxsus mədəni brend bitkilərin mühafizəsi 

20.1. Azərbaycan Respublikasına məxsus mədəni brend bitkilər Azərbaycan xalqının milli sərvətidir və 

qanunla 

qorunur. 

20.2. Azərbaycan Respublikasına məxsus ənənəvi mədəni brend bitkilərin və onların areallarının siyahısı 

müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunaraq təsdiq edilir. 

20.3. Azərbaycan Respublikasına məxsus ənənəvi mədəni brend bitkilər kənd təsərrüfatı, dərman və bəzək 

bitki formaları üzrə müəyyən edilir. 

20.4. Azərbaycan Respublikasına məxsus ənənəvi mədəni brend bitkilərin yayıldığı areallarda bu cür 

bitkilərin becərilməsinin davam etdirilməsi və sahələrin genişləndirilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanının 

müəyyən etdiyi qaydada stimullaşdırılır. 

20.5. Azərbaycan Respublikasına məxsus ənənəvi mədəni brend bitkilərin yayıldığı areallarda başqa növ 

bitki nümunələrinin əkilməsi qadağan olunur. 

20.6. Azərbaycan Respublikasına məxsus ənənəvi mədəni brend bitkilər Azərbaycan Respublikasının 

təmsil olunduğu bütün sərgilərdə, yarmarkalarda və digər tədbirlərdə müvafiq qaydada təbliğ və təşviq olunur. 

20.7. Azərbaycan Respublikasına məxsus ənənəvi mədəni brend bitkilərin daha da təkmilləşdirilməsi, əkin 

sahələrinin genişləndirilməsi istiqamətində elmi-tədqiqat işlərinin aparılması və onların genetik ehtiyatlarının 

mühafizəsi müvafiq qaydada təsdiq edilmiş proqramlar əsasında həyata keçirilir. 

Maddə 21. Genetik modifikasiya olunmuş bitkilərlə davranma 

21.1. Azərbaycan Respublikasının ərazisinə genetik modifikasiya olunmuş bitkilərin genetik materiallarının 

gətirilməsi, rayonlaşdırılması və dövlət reyestrinə daxil edilməsi qadağandır. 

21.2. Ölkə daxilində genetik modifikasiya olunmuş bitkilərin mövcudluğu və yayılma zonası müvafiq icra 

hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydaya uyğun aşkarlanır, bu bitkilərdən yarana biləcək 

təhlükənin təyin edilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada həyata keçirilir. 

21.3. Azərbaycan Respublikasına idxal olunan bütün genetik materialların ölkənin gömrük sərhədindən 

keçirilərkən genetik modifikasiyaya məruz qalması yoxlanılır və genetik modifikasiya olunmuş materialların 

hərəkətinə qanuna uyğun qaydada icazə verilmir. 

21.4. Genetik modifikasiya olunmuş bitkilərin, eləcə də müasir biotexnoloji və gen mühəndisliyi metodları 

ilə yaradılmış kənd təsərrüfatı bitki materiallarının elmi-tədqiqat, sınaq və sərgilərdə nümayiş etdirmək məqsədi 

ilə Azərbaycan Respublikasına idxalına yalnız müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada yol 


4-cü fəsil 

MƏDƏNİ BİTKİLƏRİN GENETİK EHTİYATLARI ÜZƏRİNDƏ MÜLKİYYƏT, QANUNVERİCİLİYİN 

POZULMASINA GÖRƏ MƏSULİYYƏT VƏ MÜBAHİSƏLƏRİN HƏLLİ 

Maddə 22. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları üzərində mülkiyyət formaları 

22.1. Mədəni bitkilərin, onların yabanı əcdadları da daxil olmaqla genetik ehtiyatları dövlət, bələdiyyə və 

xüsusi mülkiyyət formasında ola bilər. 

22.2. Dövlət mülkiyyətində olan ərazilərdə təbii məskənlərdə bitən mədəni bitkilərin və onların yabanı 

əcdadlarının genetik ehtiyatları dövlət mülkiyyətindədir. 

443



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

22.3. Bioloji müxtəliflik üzrə Konvensiya qüvvəyə minənə qədər Azərbaycan Respublikası ərazisindən toplanmış 

və (və ya) mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları kolleksiyalarında saxlanılan bitki nümunələri dövlət mülkiyyəti 

hesab edilir və onların əldə edilməsi qaydaları mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və 

səmərəli istifadəsi haqqında Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. 

22.4. Bioloji müxtəliflik üzrə Konvensiya qüvvəyə mindikdən sonra digər dövlətlərin ərazilərindən və (və 

ya) xarici kolleksiyalardan (beynəlxalq kolleksiyalar da daxil olmaqla) qorunub saxlanma üçün alınmış mədəni 

bitkilərin genetik ehtiyatlarının milli kolleksiya nümunələri, onları verən dövlətlərin və ya donorların mülkiyyətidir 

və onların əldə edilməsi şərtləri materialın verilməsi haqda xüsusi sazişlə müəyyən edilir. 

22.5. Fiziki və hüquqi şəxslərin mülkiyyətində olan torpaq sahələrində bitən bitkilərin genetik materialları, 

həmçinin üzərində fiziki və hüquqi şəxslərin əqli mülkiyyət hüququ olan mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları 

qanunun tələbləri nəzərə alınmaqla xüsusi mülkiyyətdə ola bilər. 

22.6. Bələdiyyə mülkiyyətində olan ərazilərdə təbii məskənlərdə bitən mədəni bitkilərin və onların yabanı 

əcdadlarının genetik ehtiyatları bələdiyyə mülkiyyətindədir. 

22.7. Bələdiyyə və xüsusi mülkiyyətdə olan ərazilərdə bitən mədəni bitkilərin və onların yabanı 

əcdadlarının genetik ehtiyatları üzərində dövlət mühafizəsi tələb olunduğu hallarda həmin ərazilər “Xüsusi 

mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında” və “Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” Azərbaycan 

Respublikası Qanunlarına uyğun olaraq mühafizə olunur. 

Maddə 23. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları sahiblərinin hüquqları 

23.1. Mədəni bitkilərin və onların yabanı əcdadlarının genetik ehtiyatları sahiblərinin hüquqları 


23.1.1. mədəni bitkilərin və onların yabanı əcdadlarının genetik ehtiyatlarının kommersiya məqsədi ilə istifadəsindən 

alınan gəlirlərin bölüşdürülməsində iştirak etmək; 

23.1.2. yerli mədəni bitkilərin və onların yabanı əcdadlarının genetik ehtiyatlarının mühafizəsi, 

qiymətləndirilməsi, artırılması və səmərəli istifadəsi üzrə tədqiqatlara yardım göstərmək; 

23.1.3. mədəni bitkilərin və onların yabanı əcdadlarının genetik ehtiyatlarının qorunub saxlanması və 

səmərəli istifadəsində iştirak etmək; 

23.1.4. milli qanunvericilik çərçivəsində mədəni bitkilərin və onların yabanı əcdadlarının genetik 

ehtiyatlarının qorunub saxlanması və səmərəli istifadəsi üzrə fəaliyyətlə bağlı beynəlxalq proqram və 

layihələrdə iştirak etmək; 

23.1.5. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında Azərbaycan 

Respublikası qanunvericiliyinə uyğun olaraq, aqrobiomüxtəlifliyin qorunub saxlanması və istifadəsi ilə məşğul 

olan beynəlxalq təşkilatlarla əlaqələr yaratmaq və həmçinin müştərək tədqiqatlar, mütəxəssis və texnologiya 

mübadiləsi aparmaq. 

23.2. Mədəni bitkilərin və onların yabanı əcdadlarının genetik ehtiyatları sahiblərinin hüquqları dövlət 

tərəfindən qorunur. 

Maddə 24. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatları sahiblərinin vəzifələri 

24.0. Mədəni bitkilərin və onların yabanı əcdadlarının genetik ehtiyatları sahiblərinin vəzifələri 


24.0.1. mülkiyyətlərində olan qiymətli genefond nümunələrinin lazımi şəraitdə mühafizəsini təmin etmək; 

24.0.2. mülkiyyətlərində olan mədəni bitkilərin və onların yabanı əcdadlarının genetik ehtiyatlarını tükəndirmədən 

səmərəli istifadəsinə görə məsuliyyət daşımaq; 

24.0.3. mədəni bitkilərin və onların yabanı əcdadlarının genetik ehtiyatları sahəsində ənənəvi təsərrüfat sistemlərini 

qoruyub saxlamaq; 

24.0.4. qarşılıqlı razılıq əsasında yeni bitki sortlarının yaradılması və mövcud bitki sortlarının 

yaxşılaşdırılması üzrə tədqiqat işlərinə dəstək vermək; 

24.0.5. sahib olduqları mədəni bitkilərin və onların yabanı əcdadlarının genetik ehtiyatları nümunələrini 

mühafizə, tədqiqat və seleksiya məqsədləri üçün tələb edildikdə Milli Genbanka və müvafiq elmi-tədqiqat institutlarına 

təqdim etmək; 

24.0.6. mədəni bitkilərin və onların yabanı əcdadlarının genetik ehtiyatlarının mühafizəsi, 

qiymətləndirilməsi, inkişaf etdirilməsi, istifadəsi və təbliği sahəsində tədris və təlim işlərinin təşkilində iştirak 

etmək; 

24.0.7. mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında Azərbaycan 

Respublikası qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş digər vəzifələr. 

Maddə 25. Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında qanunvericiliyin 


Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında qanunvericiliyin pozulmasında 

təqsirkar olan şəxslər qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. 

444



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 


Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi ilə əlaqədar mübahisələr qanunla 

müəyyən edilmiş qaydada həll olunur. 

Bakı şəhəri, 13 dekabr 2011-ci il. 

İlham Əliyev 


445



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Heyvanlar aləmi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda 



Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 94-cü 

maddəsinin I hissəsinin 1-ci bəndinə uyğun olaraq qərara alır: 

“Heyvanlar aləmi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1999, № 8, maddə 470; 2004, № 2, maddə 57, № 7, maddə 505, № 11, maddə 902; 

2007, № 10, maddə 938; 2008, № 6, maddə 460) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. 24-cü maddənin birinci hissəsində on birinci bənd on ikinci bənd hesab edilsin və aşağıdakı məzmunda on 

birinci bənd əlavə olunsun: 

“vəhşi heyvanların, xüsusi icazə olmadan təbii mühitdən ayırmaqla və ya digər qanunsuz yollarla əldə 

etməklə, yarımsərbəst və ya qeyri-sərbəst şəraitdə müvafiq tələblərə riayət etmədən saxlanması, mühafizəsi və 

istifadəsi aşkar olunduqda, həmin heyvanlar bu sahədə dövlət nəzarətini həyata keçirən orqanlar tərəfindən geri 

götürüldükdən sonra onların reabilitasiyasına çəkilmiş xərcləri ödəmək;”; 

2. 25-ci maddənin birinci hissəsinin birinci bəndində “icazənin” sözündən əvvəl “xüsusi” sözü əlavə 

edilsin; 

3. 53-cü maddənin birinci hissəsinin birinci bəndində “icazəsiz” sözü “xüsusi icazə olmadan” sözləri ilə 

və beşinci bəndində mötərizədə “lazımi icazə” sözləri mötərizədə “ov etmək üçün icazə” sözləri ilə əvəz 

olunsun. 

Bakı şəhəri, 1 oktyabr 2012-ci il. 



446



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Ekoloji təhlükəsizlik haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda 



Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 94-cü 

maddəsinin I hissəsinin 20-ci bəndini rəhbər tutaraq, “Ekoloji təhlükəsizlik haqqında” Azərbaycan 

Respublikasının Qanununu “Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında” 

Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğunlaşdırmaq məqsədi ilə qərara alır: 

“Ekoloji təhlükəsizlik haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1999, №8, maddə 471; 2004, № 2, maddə 57; 2006, №12, maddə 1005; 2007, №12, 

maddə 1211) 9-cu maddəsinin 2-ci hissəsinə aşağıdakı məzmunda 2.7-1-ci bənd əlavə edilsin: 

“2.7-1. “Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında” Azərbaycan 

Respublikasının Qanununa uyğun olaraq, genetik modifikasiya olunmuş bitkilərin genetik materiallarının 

Azərbaycan Respublikasının ərazisinə gətirilməsinə, həmin ərazidə yayılmasına və istifadəsinə;”. 

Bakı şəhəri, 1 fevral 2013-cü il. 



447



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda 




maddəsinin I hissəsinin 20-ci bəndini rəhbər tutaraq, “Ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan 



“Ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2008, №8, maddə 700) aşağıdakı məzmunda 4.0.1-1-ci maddə əlavə 

edilsin: 

“4.0.1-1. Azərbaycan Respublikasına məxsus ənənəvi mədəni brend bitkilərin mühafizəsi;”. 




448



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda 




maddəsinin I hissəsinin 20-ci bəndini rəhbər tutaraq, “Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” Azərbaycan 



“Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1999, №8, maddə 472; 2001, №3, maddə 148; 2002, №5, maddə 238; 

2003, №4, maddə 178; 2004, №2, maddə 57, №4, maddə 201; 2008, №2, maddə 47; 2009, №10, maddə 769) 4- 

cü maddəsinin 2-ci hissəsinə aşağıdakı məzmunda 2.3-1-ci bənd əlavə edilsin: 

“2.3-1. “Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında” 

Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq, genetik modifikasiya olunmuş bitkilərin, eləcə də müasir 

biotexnoloji və gen mühəndisliyi metodları ilə yaradılmış kənd təsərrüfatı bitki materiallarının idxalına və 

dövriyyəsinə dövlət nəzarətini həyata keçirmək;”. 




449



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda 




maddəsinin 1-ci hissəsinin 24-cü bəndini rəhbər tutaraq qərara alır: 

“Ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2008, № 8, maddə 700; 2013, № 3, maddə 206) 16.9-cu maddəsində 

“Alıcıların seçim etmək hüququnu təmin etmək məqsədilə” sözləri çıxarılsın, “istifadə haqqında məlumatlar” 

sözləri “istifadə edilməməsi haqqında məlumat” sözləri ilə əvəz edilsin. 

Bakı şəhəri, 22 oktyabr 2013-cü il. 



450



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Sərhəddən keçən su axınlarının və beynəlxalq göllərin mühafizəsi və 

istifadəsi üzrə Konvensiya”ya düzəlişlərin təsdiq edilməsi haqqında 


Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 95-ci maddəsinin I 

hissəsinin 4-cü bəndini rəhbər tutaraq qərara alır: 

“Sərhəddən keçən su axınlarının və beynəlxalq göllərin mühafizəsi və istifadəsi üzrə Konvensiya”nın 25- 

ci və 26-cı maddələrinə 2003-cü il noyabrın 28-də Madrid şəhərində qəbul edilmiş düzəlişlər təsdiq edilsin. 

Bakı şəhəri, 22 noyabr 2013-cü il. 



451



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər 


Azərbaycan Respublikasının Qanunu 


maddəsinin I hissəsinin 1-ci bəndini rəhbər tutaraq, “İstehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri 

nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta haqqında” Azərbaycan Respublikasının 

2010-cu il 11 may tarixli 999-IIIQ nömrəli və “İcbari sığortalar haqqında” Azərbaycan Respublikasının 2011-ci 

il 24 iyun tarixli 165-IVQ nömrəli qanunlarını nəzərə alaraq qərara alır: 

“Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1999, № 8, maddə 472; 2001, № 3, maddə 148; 2002, № 5, maddə 

238; 2003, № 4, maddə 178; 2004, № 2, maddə 57, № 4, maddə 201; 2008, № 2, maddə 47; 2009, № 10, maddə 

769; 2013, № 3, maddə 209) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. 23-cü maddənin 3-cü hissəsinin 3.3-cü bəndi ləğv edilsin; 

2. 26-cı maddə aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

“Maddə 26. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində sığorta 

1. Təbii resurslardan istifadə zamanı ətraf mühitə və üçüncü şəxslərə zərərin vurulmasına görə təbii 

resurslardan istifadəçi olan hüquqi və fiziki şəxslər mülki məsuliyyətini könüllü qaydada sığorta edə bilərlər. 

2. Daşınmaz əmlakın istismarı nəticəsində üçüncü şəxslərin sağlamlığına və əmlakına dəyə biləcək 

zərərlə bağlı daşınmaz əmlak sahiblərinin mülki məsuliyyətinin sığortası “İcbari sığortalar haqqında” 

Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq icbari qaydada həyata keçirilir.”; 

3. 74-cü maddənin birinci hissəsi aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

“Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarətini həyata keçirən vəzifəli şəxslərin bədbəxt 

hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından sığortası “İstehsalatda 

bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta 

haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq icbari qaydada həyata keçirilir.”; 

4. 78-ci maddədə “qanunvericiliyinə uyğun” sözləri “Mülki, İnzibati Xətalar və Cinayət məcəllələrində 

nəzərdə tutulmuş hallarda” sözləri ilə əvəz edilsin. 

Bakı şəhəri, 4 aprel 2014-cü il. 



452



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər 



Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 94-cü maddəsinin 

I hissəsinin 20-ci bəndini rəhbər tutaraq, “Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının 

Qanununu “Sahibkarlıq sahəsində aparılan yoxlamaların tənzimlənməsi və sahibkarların maraqlarının 

müdafiəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğunlaşdırmaq məqsədi ilə qərara alır: 

“Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 1999, № 8, maddə 472; 2001, № 3, maddə 148; 2002, № 5, maddə 238; 

2003, № 4, maddə 178; 2004, № 2, maddə 57, № 4, maddə 201; 2008, № 2, maddə 47; 2009, № 10, maddə 769; 

2013, № 3, maddə 209; 2014, №4, maddə 338) 71-ci maddəsində aşağıdakı dəyişikliklər edilsin: 

1. 1-ci hissədə “müvafiq icra hakimiyyəti orqanları” sözlərindən sonra “bu Qanunun və “Sahibkarlıq sahəsində 

aparılan yoxlamaların tənzimlənməsi və sahibkarların maraqlarının müdafiəsi haqqında” Azərbaycan 

Respublikası Qanununun tələblərinə uyğun olaraq” sözləri əlavə edilsin. 

2. 2-ci hissədə “vəzifəli şəxslərin” sözləri “müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının” sözləri ilə əvəz 

edilsin. 

3. 2.1-ci bənddə “xidməti vəsiqələri” sözlərindən sonra “, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan hüquqi 

və fiziki şəxslərin obyektlərinə daxil olarkən, həmçinin yoxlamanın həyata keçirilməsi haqqında qərarın surətini 

və yoxlamanın sahibkarlıq sahəsində aparılan yoxlamaların vahid məlumat reyestrində qeydiyyata alınması 

barədə çıxarışı” sözləri əlavə edilsin. 

4. 3-cü hissədə “nəzarətini həyata keçirən vəzifəli şəxslərin qərarlarının” sözləri “nəzarətinin həyata 

keçirilməsi ilə əlaqədar verilmiş qərarların” sözləri ilə əvəz edilsin. 

Bakı şəhəri, 30 sentyabr 2014-cü il. 



453



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Ovçuluq haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə 



maddəsinin I hissəsinin 11-ci bəndini rəhbər tutaraq qərara alır: 

“Ovçuluq haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda (Azərbaycan Respublikasının 

Qanunvericilik Toplusu, 2004-cü il, № 5, maddə 316; 2005-ci il, № 4, maddə 272; 2008-ci il, № 6, maddə 460) 


1. 21.9-cu maddədən “, hüquqi və fiziki şəxslər” sözləri çıxarılsın; 

2. aşağıdakı məzmunda 21-1-ci maddə əlavə edilsin: 

“Maddə 21-1. Fərdi ovçuluq təsərrüfatları 

21-1.1. Hüquqi və fiziki şəxslər mülkiyyətlərində və ya icarələrində olan torpaqlarda fərdi ovçuluq 

təsərrüfatlarını təşkil edə bilərlər. 

21-1.2. Fərdi ovçuluq təsərrüfatını təşkil edən şəxs ovçuluq turizmi ilə məşğul olanlar üçün müvafiq 

infrastrukturun yaradılmasını, dövlət ov fondunun səmərəli istifadəsini, habelə ov obyektlərinin qış 

mövsümündə yemlənməsini, qışlama yerlərini, nəsilartırma və çoxalma şəraitini təmin etməlidir. 

21-1.3. Fərdi ovçuluq təsərrüfatlarında ərazinin bir hissəsi vəhşi heyvanların yetişdirilməsi və 

mühafizəsi məqsədləri üçün ayrılır. Həmin ərazilərdə ovçuluq fəaliyyətinin həyata keçirilməsinə yol verilmir. 

21-1.4. Ovçularla və ya onların maraqlarını təmsil edən şəxslərlə bağlanılmış müqavilələr əsasında fərdi 

ovçuluq təsərrüfatlarında ovçular üçün ov təşkil edilə bilər. Fərdi ovçuluq təsərrüfatları tərəfindən ovçuların və 

onları müşayiət edən şəxslərin yerləşdirilməsi, qidalanması, daşınması və ovun təşkili ilə bağlı digər xidmətlər 

göstərilir. 

21-1.5. Fərdi ovçuluq təsərrüfatlarında təşkil edilən ov zamanı ovçular həmin təsərrüfatın sərhədlərini 

tərk etməməlidir. Fərdi ovçuluq təsərrüfatını təşkil edən şəxs ovçuların müvafiq sərhədləri keçərək ov etməsinin 

mümkünlüyünü istisna edən şəraitin yaradılmasını təmin etməlidir. 

21-1.6. Dövlət təbiət qoruqlarından və milli parklardan 5 (beş) kilometrdən az məsafədə olan ərazidə 

fərdi ovçuluq təsərrüfatlarının təşkil edilməsinə yol verilmir.”; 

3. 25.4-cü maddəyə “təsərrüfatlarından” sözündən sonra “(fərdi ovçuluq təsərrüfatları istisna olmaqla)” 

sözləri əlavə edilsin; 

4. 27-ci maddədə “və qeyri-qanuni heyvan ovuna cərimələr Azərbaycan Respublikasının 

qanunvericiliyində” sözləri “Heyvanlar aləmi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 48-ci 

maddəsində” sözləri ilə əvəz edilsin; 

5. 28-ci maddənin mətni aşağıdakı redaksiyada verilsin: 

“Bu Qanunun tələblərinin pozulmasına görə şəxslər Azərbaycan Respublikasının Mülki, İnzibati Xətalar 

və Cinayət məcəllələrinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.”. 




454



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik 




maddəsinin 1-ci hissəsinin 24-cü bəndini rəhbər tutaraq qərara alır: 

“Ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan 

Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2008, № 8, maddə 700; 2013, № 3, maddə 206, № 11, maddə 1293) 

18.4-cü maddəsində “istifadə haqqında məlumatlar” sözləri “istifadə edilməməsi haqqında məlumat” sözləri ilə 





455



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Xəzər dənizinin hidrometeorologiyası sahəsində əməkdaşlığa dair” Sazişin təsdiq edilməsi 

haqqında 




“Xəzər dənizinin hidrometeorologiyası sahəsində əməkdaşlığa dair” 2014-cü il sentyabrın 29-da 

Həştərxan şəhərində imzalanmış Saziş təsdiq edilsin. 

Bakı şəhəri, 16 dekabr 2014-cü il. 



456



─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 

“Xəzər dənizinin su bioloji resurslarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında” Sazişin təsdiq 





“Xəzər dənizinin su bioloji resurslarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında” 2014-cü il sentyabrın 

29-da Həştərxan şəhərində imzalanmış Saziş təsdiq edilsin. 

Bakı şəhəri, 16 dekabr 2014-cü il. 



457

Bitki Ð¼ÑÑÐ°ÑÐ¸Ð·Ñsi haqqÐ¸nda

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

Bitki Ð¼ÑÑÐ°ÑÐ¸Ð·Ñsi haqqÐ¸nda