Izvodi iz sudske prakse

Evropska Konvencija o ljudskim pravima
Ne proizilazi, s druge strane, da vlasti države u kojoj neko udruženje svojim aktivnostima ugrožava
njene institucije, nema prava da te institucije zaštiti. U vezi s tim, Sud naglašava da je već zaključio
da je u sistemu Konvencije sadržan i određeni kompromis između obaveze zaštite demokratskog
društva i pojedinačnih prava (vidi, mutatis mutandis, Klass i ostali protiv Njemačke, presuda od
6. septembra 1978, Serija A br. 28, str. 28, stav 59). Da bi takav kompromis postojao, bilo kakva
intervencija vlasti mora biti u skladu sa stavom 2 člana 11, koji Sud razmatra u daljem tekstu (vidi
stavove 37 et seq.). Sud će, tek kad takva analiza bude gotova, biti u poziciji da, u svjetlu svih okolnosti
predmeta, odlučuje da li treba da se primjenjuje član 17 Konvencije.
Pred Komisijom je, pak, vlada izjavila da, mada član 11 garantira slobodu formiranja udruženja,
time se ne sprječava njegovo rasformiranje.
Komisija je zauzela stav da se sloboda udruživanja ne tiče samo prava da se formira politička
stranka, već i da garantira pravo da kad se formira, takva stranka može slobodno da obavlja svoje
aktivnosti.
Sud naglašava da Konvencija za cilj ima da garantira prava koja nisu teoretska i iluzorna, već
praktična i djelotvorna (vidi, između ostalih izvora, i presudu Artico protiv Italije, od 13. maja
1980, Serija A br. 37, str. 16, stav 33, i presudu Loizidou citiranu u gornjem tekstu, str. 27, stav 72).
Pravo garantirano članom 11 bilo bi u velikoj mjeri teoretsko i iluzorno, kad bi bilo ograničeno
samo na osnivanje udruženja, obzirom na to da bi domaće vlasti mogle takvo udruženje odmah
rasformirati, bez obaveze da ispoštuju Konvenciju. Iz toga proizilazi da zaštita koju daje član 11
traje cijeli životni vijek jednog udruženja, te da, shodno tome, ako državne vlasti rasformiraju takvo
udruženje, i to mora zadovoljiti stav 2 ove odredbe (vidi stavove 35-47 u daljem tekstu).
Zaključak je da je član 11 primjenjiv na činjenice ovog predmeta.
[…]
[…] izuzeci postavljeni u članu 11 se, kad se radi o političkim strankama, trebaju strogo interpretirati;
samo uvjerljivi i jaki razlozi mogu opravdati ograničenje slobode udruživanja menetnuto
takvim strankama. Pri određivanju da li postoji neophodnosti u smislu člana 11, stav 2, države
ugovornice imaju samo ograničen stepen slobodne procjene, koji ide ruku pod ruku sa strogim
evropskim nadzorom, koji pokriva i zakon i odluke kojima se on primjenjuje, uključujući i odluke
koje donose nezavisni sudovi. Sud je već kazao da je takva analiza neophodna u slučaju koji se ticao
člana parlamenta osuđenog za iznošenje uvreda (vidi presudu Castells citiranu u gornjem tekstu,
str. 22-23, stav 42); takva analiza je još neophodnija kad se rasformira cijela politička stranka i kad
se njenim liderima zabrane bilo kakve slične aktivnosti u budućnosti.
[…]
[…] tako drastična mjera kao što je trenutno i trajno rasformiranje TBKP, naloženo prije nego
što su njene aktivnosti i započele, i dato zajedno sa zabranom njenim liderima da nose bilo kakvu
drugu političku odgovornost, neproporcionalna je cilju koji se želi ostvariti i, shodno tome, nije
neophodna u demokratskom društvu. Iz ovoga slijedi da je ta mjera predstavljala kršenje člana 11
Konvencije.
(Vidi i Stranka slobode i demokratije (Özdep) protiv Turske, presuda od 8. decembra 1999,
Izvještaji 1999-VIII, stavovi 37-48; Socijalistička partija i ostali protiv Turske, presuda od 25.
maja 1998, Izvještaji 1998-III, stavovi 41-54; za predmet u kojem se rasformiranje političke
stranke nije smatralo suprotnim članu 11, vidi Refah Partisi (Stranka prosperiteta) i ostali
protiv Turske, presuda od 31. jula 2001, Predstavka br. 41340/98, stavovi 43-53 i 64-84, gdje
299